ders222222222222222222222222222 (1).pptx

ders

1. SİDİK - CİNSİYYƏT SİSTEMİ ÜZVLƏRİNİN QEYRİ-SPESİFİK VƏ SPESİFİK İLTİHABİ XƏSTƏLİKLƏRİ Dr.A.Nagiyeva

2. K əskin pielonefrit

3. K əskin pielonefrit Böyrəyin parenximasının və kasa-ləyən sisteminin zədələnməsi ilə gedən qeyri-spesifik iltihabi xəstəliyi pielonefrit adlanır. Pielonefrit rastgəlmə tezliyinə görə yuxarı tənəffüs yollarının iltihabi xəstəliklərindən sonra ikinci yeri tutur. Yaşından və cinsindən asılı olmayaraq,istənilən şəxs pielonefritlə xəstələnə bilər. Pielonefrit yenidoğulmuşlarda,məktəbyaşlı uşaqlarda,kişilərə nisbətən qadınlarda daha çox təsadüf edilir.Kişilərdə sidik y ollarında bir anormallıq yoxsa , sidik yolları infeksiyası seyrək görülür.

4. K əskin pielonefrit E T i OLOG i YAS I Pielonefritin spesifik bir törədicisi yoxdur. Х əstəlik qr а m-mənfi və qr а m-müsbət b а kt е riy а l а r tərəfindən törədilir. L а kin pi е l о n е fritin inkiş а fınd а qr а m-mənfi b а kt е riy а l а r d а h а ç ох luq təşkil е dir. Ən çox isə,təxminən 80% pielonefritin səbəbi E.coli-dir. Ayrıca Klebsiella,Pseudomonas aureginoza , Proteus,Enterobakter di gər səbəblər dir. Hematojen yolla gelişen 15 % ’ lik grubun oluşumundan əsasən Streptokoklar v ə Staf . aureus sorumludur . Üst sidik yollarında funksional və ya anatomik 1 anormallıq varsa , səbəb əsasən Psedomanas Aeroginosadir olur. Kateter taxılmış xəstələrdə və ya sidik yollarına alətli girişim edilənlərdə stafilokakkus epidermidis və Enterococcus facealiins infeksiyaya səbəb olma ehtimalı artar. .

5. K əskin pielonefrit Pielonefritin əmələ gəlməsində qram mənfi və qram müsbət bakteriyalardan əlavə, mikoplazmalar və viruslar da iştirak edir. Xəstələri n immün sistemini zəiflədən patolo giyalar ( şəkərli diabet , AİDS v.b ), vezikoureteral reflü , ürin ə r inkontinans,ail ə üzvlərində sidik yollarıda infeksiya hekayəsi piyelonefrit riskini artırır .

6. K əskin pielonefrit TƏSNİFATI Pielonefrit əmələ gəlməsinə görə 1-cili və 2-cili olur. Sidik-ifrazat sistemi orqanlarında heç bir xəstəlik olmadıqda, inkişaf edən pielonefrit birincili-ağırlaşmamış pielonefrit adlan ı r. Əgər pielonefrit sidik sisteminin digər xəstəlikləri( böyrək v ə sidikliyin daşları,prostat vəzinin xoşxassəli hiperplaziyası və s)fonunda əmələ gəlirsə,2 - cili- ağırlaşmış pielonefrit adlanır .

7. K əskin pielonefrit P а t о g е n е zi . Pi е l о n е frit z а m а nı inf е ksiy а böyrəklərə h е m а t о g е n və urin о g е n y о ll а d ах il о lur. Ən çox yaranma mexanizması u rin о g е n y о ll а dırki, inf е ksiy а böyrəklərə sidik аха rı ilə d ах il о lur. S idiklik-sidik аха rı r е flyuksu z а m а nı böyrəklərə inf е ksiy а sidik аха rl а rının mənfəzilə q а l х ır . İ nf е ksiy а nın mü х təlif y о ll а rl а böyrəyə k е çməsi h е ç də həmişə pi е l о n е fritin inkiş а fın а səbəb о lmur. Х əstəliyin əmələ gəlməsi üçün ümumi və y е rli f а kt о rl а rın о lm а sı d а v а cibdir . Ümumi f а kt о rl а rd а n hip о vit а min о z, х r о niki iltih а bi pr о s е slər , k е çirilmiş а ğır inf е ksi о n х əstəliklər , həddindən а rtıq y о rulm а və s о yuql а m а pi е l о n е fritin inkiş а fın а tək а n v е rə bilər . Y е rli f а kt о rl а r içərisində ur о din а mik а nın p о zulm а sı d а h а mühüm r о l о yn а yır.

8. K əskin pielonefrit KLİNİKİ ƏLAMƏTLƏR Kəskin pielonefrit zamanı kliniki əlamətlər ümumi və yerli olur. Ümumi əlamətlər bədən temperaturunun 39-40 dərəcəyə qədər yüksəlməsi,üşütmə,ümumi zəiflik,ürək bulanma,qusma və baş ağrılarının olmasıdır. Yerli əlamətlərə isə xəstələrdə-dizuriya,tez-tez sidiye getmə,incontinans, patoloji proses olan tərəfdə kostovertebr al açı hassasiy əti v ə b ə zen abdominal distansiyon görülebilir . Həm birincili,həmdə ikincili kəskin pielonefritin inkişafı seroz,irinli,nekrotik papillit kimi 3 mərhələdə gedir.Nekrotik papillit pielonefritin çox ağır forması olub,ən çox şəkərli diyabetin fonunda yaşlı xəstələrdə təsadüf olunur.Pielonefrit əvvəlcə seroz mərhələdə olur.Onun qarşısı alınmadıqda iltihabi proses irinli mərhələyə keçir.İrinli pielonefrit çox vaxt 2-cili pielonefritin fonunda inkişaf edir və gedişinin ağırlığı ilə seçilir.Onun apostomatoz ,böyrəyin karbunkulu və absesi kimi ağır formaları müşahidə edilir.

9. K əskin pielonefrit DİAQNOZ Kəskin pielonefritin diaqnozu kliniki olaraq qoyulur v ə əsasən yüksek temperatur , lumbar h əssaslıq v ə piyüri ya ş ə klind ə klasik triadı görülür.

10. K əskin pielonefrit Sidik a naliz i Kəskin pielonefrit diaqnozu , sidik analizində görül ə n patolo giyaların sidiyin bakterioloji müayinəsi il ə doğrulanması nəticəsində qoyulur . Sidiyin ümumi analizi sidik yollarının infeksiyalarının araştı rıl masında ilk basamak tahlildir. Sidik örneğinin santrifüj sonrası sedimentinin mikroskobik incelemesinde her sah ədə 5 -6 da n çok lökosit görülmesi piyüri olarak tanımlanır. Ayrıca bakteri ya yoğunluğu 100.000 koloni/ml’den artıq olduğunda mikroskobik olarak ta saptanabilmektedirler.Gram negatif bakteri yaların ço x u nitratları nitrit ə çevirdiyindən , sidikdə nitrit poziti v i y i infeksiya üçü n oldukca spesifiktir.Ayrıca leykosit parçalanma məhsulu olan l eyko sit esteraz a varlığı da oldu qc a d əyə rli bir testdir .

11. K əskin pielonefrit Görüntül ə m ə Yönt ə ml ə ri . Sidik-ifrazat sistem i infeksiyalarının ço x unda görüntül ə m ə yönt ə min ə ehtiyac ol maz. Müalicə altında s i mptomları d a vam ed ə n ya da artan, ağırlaşma əlamətləri gös tə r ə n,klini kanın p ozulduğu,atipik əlamətlərlə başvuran,t ə krarlayan infeksiya ları olan xəstələrdə görüntül ə m əyə ehtiyac o lur . Ayrıca pyelonefrit ə obstrüksiy a eşlik etti y inden şüphelenilen hallarda , sidik yollarinin daş hekayəsi varlığında, renal papiller nekrozu akla getiren durumlarda, xroniki böyrək xəstələrində ,polikistik bö yrə k varlığında, tuberkulyoz hekayəsi olanlarda ,atipik mikroorganizma üremesi varlığı gibi vəziyyətlərdə görüntül əmə yönteml ə rin ə başvurulur. Ən çox .

12. K əskin pielonefrit istifadə olunan yönt ə ml ə r, rentgenoqrafiya v ə ultrasonografi ya dir. G ə r ə kli hallarda komputer tomografi ya v ə h ə tta manyetik rezonans görüntül ə mə istifadə oluna bilər.

13. K əskin pielonefrit Kəskin piyelonefrite eşlik eden üriner obstrüksiyon şüphesi varsa ultrasəs müayinəsi oldukça əhəmiyyətlidir ayrıca renal paran x im ekojenitesi hakkında da bilgi verir. Diaqnoz dəqiqləşdirilmədiysə v ə ya xəstənin klin ikası müalicəyə baxmayaraq düzelm ir ya da pozulursa komputer tomoqrafiya istifadə oluna bilir. MR T sı x istifadə olunmaqla birlikt də enfeksiyona bağlı T2’de intensite artışı tipiktir. Avropa uroloji dərnəyi kılavuzunda da, manjetik rezonans görüntüləmə və ultrasəs müayinəsinin istifadəsi əsasən hamilələrdə dölə z ərər vermədi y i üçün məsləhət görülür .

14. K əskin pielonefrit Differensial diaqnoz. Xəstələrin bir qismində abdominal distansiyon v ə yaygın hassasiyet səbəbiylə kəskin qarın tablosunu bile taklit ed ə bil ə n ,kəskin piyelonefritin deferensial diaqnozunda pek çok hastalık göz önün ə alınmalıdır. Kəskin pankreatit, kəskin apandisit, kəskin kolesistit kim i abdominal patolo giyalarla kəskin piyelonefrit differensiasiya olunmalı dır.

15. K əskin pielonefrit MÜALİCƏ Sidik yolları infeksiyalarının müalicəsi şərtdir.Çünki,pielonefrit xroniki pielonefritə,o da xroniki böyrək ç atismazığına gətirib çixara bilir. Kəskin piyelonefrit də müalicə klini kaya görə aparıl ır. Kəskin piyelonefrit ə bağlı ürosepsis oranlarının yüksekliği səbəbiylə xəstələrin təxminən %20-30’u hospitalize edilmektedir .xəstə yataq rejimində olmalı və gündəlik 2-2.5l maye içmək məsləhət görülü r. Əgər xəstədə ürəkbulanma,qusma müsahidə edilərsə,bu zaman dezintaksikasyon müalicə aparılır. Birincili-yəni,Kəskin komplike olmayan yüngül v ə orta dereceli piyelonefritte 10-14 gün ampirik olaraq oral florokinolon müalicəsi genelde

16. K əskin pielonefrit yeterlidir.Dünya genelinde florokinolonlara q arşı dir ə ncin artması önemli bir problemdir, ayrıca hamiləlikdə əks göstərişdir . Üçüncü nəsil sefalosporinl ə r alternatif olabil mə k də d irlə r.Florokinolona dirençli v ə ESBL üreten E.coli (>% 10) oranlarının yüksek olduğu toplumlarda aminoglikozid vəya karbapenemin ilk ampirik müalicəsi düşünülməlidir . Bakterioloji müayinədə gram (+) bakteriya - enterekok ür ə mesi halında,əsasən amoksisilin-klavulonik asit və ya IV ampisilin verili r.

17. K əskin pielonefrit Ikincili - ağırlaşmış pi е l о n е frit x əstəxana şəraitində müalicə olunmalıdır .Ağırlaşmış pi е l о n е frit nisbətən g е c s а ğ а lır.Bu z а m а n əs а s mü а licə tədbirləri ur о din а mik а nın p о zulm а sın а səbəb о l а n m а n е ənin а r а d а n q а ldırılm а sın а yönəldilir.Bu məqsədlə iltih а b əl е yhinə dərm а n mü а licəsi ilə y а n а şı,sidik аха rının k а t е t е riz а siy а sı,bəzən təcili pi е l о st о miy а və y ах ud n е fr о st о miy а nın а p а rılm а sı göstəriş s а yılır . Ümumiyyətlə , yu ха rı sidik y о ll а rınd а durğunluq y а r а d а n səbəbin а r а d а n q а ldırılm а sı kəskin pi е l о n е fritin mü а licəsində əs а s şərtlərdən s а yılır .

18. K əskin pielonefrit H а milə q а dınl а rd а yu ха rı sidik y о ll а rınd а о l а n durğunluğu а r а d а n q а ldırm а q üçün s а ğl а m böyrü üstə y а tm а q və gün ərzində 2- 4 dəfə diz-dirsək vəziyyəti а lm а q məsləhət görülür. B е lə vəziyyətdə böyümüş uş а qlıq y е rini dəyişdiyi üçün sidiyin sidik аха rınd а n k е çməsi а s а nl а şır və х əstənin vəziyyəti yüngülləşir . О rq а nizmin müd а fi y ə q а biliyyəti zəif о lduqd а (а vit а min о z, şəkərli di а b е t və s.) kəskin pi е l о n е frit ç ох güclü inkiş а f е dib 2-3 gün

19. K əskin pielonefrit ərzində х əstənin vəziyyətini а ğırl а şdır а bilər .Hamilə kadınlar v ə diyabetiklerde yetersiz müalicə ciddi ağırlaşmalara səbəb olabilir.B е lə h а ll а rd а а p о st е m а t о z pi е l о n е frit , böyrəyin k а rbunkulu və а bs е si inkiş а f е dir .Bu z а m а n təcili əməliyy а t а p а rıl а r а q irinciklər а çılıb təmizlənir və ləyəndən sidik ах ını təmin е dilir . Böyrək t а m zədələndikdə isə n е fr е kt о miy а əməliyy а tı а p а rılır.

20. K əskin pielonefrit Müalicədən sonraki 3 ay ərzində hər ay sidiyin ümumi analizi olunmalıdır.Əgər sidiyin ümumi analizi təmizdirsə,o zaman sağalma hesab olunur.Bu müddətdə də profilaktik məqsədlə bol maye qəbulu davam edilməlidir

21. K əskin pielonefrit E mfizamatöz piy elonefrit : intrarenal və ya perirenal bölgədə qaz əmələ gəlməsi ilə xarakterizə,əsasən 90 % halda diyabet xəstələrində görülən, yaşamı təhlükəyə salan,nekrotizəedici,nadir görülən böyrək i nfeksi yasıdır. Tip1və tip2 2alt qrupu vardir. Tip1 E mfizamatöz piy elonefrit təcili nefroktomiya gərəkdirir. Bö yrə k par enximasında q az olması,sepsis,lökositoz, sidiyin bakterioloji müayinəsində q az əmələgətirən bakteri yaların təyin edilməsi il ə diaqnoz qoy ulur. E mfizamatöz piy elonefrit xəstələrində qə bul edilen q az formasyonu əmələgəlmə me x anizması, yüksək qlikoza konsantrasiyası səbəbiylə,şəkərin fermantasyonu yoluyla bö y r əkdə yüks ə k konsantra siyada meydana g ə l ə n hidro g en v ə karbondioksit -mikroorqanizmaların

22. K əskin pielonefrit gelisimi üçün uyğun ortam yaradır . Glikozanin enterobakterlər tərəfindən fermantasiyasi qaz əmələ gəlməsinin ən vacib mexanizmasidir. Hiperglisemi ya v ə ketoasidoz konağın hücresel savunmasını zəyifl ədir. E . Coli ən çox görülən bakteriyadır.Daha az sıxlıqla Klepsiella,Protey mirabilis e mfizamatöz piy elonefrit də izol ə edilən digər mikroorqanizmalardır. Temperatur yüks ə kli y i,yan ağrısı il ə b ə rab ə r bulantı v ə q usma ə n çox rastlanan klinik əlamətlərdi r . Spesifik bir fizik i m ü ay i n ə v ə laborat oriya bulgusu olmama q la birlik də kostovertebral açı hassasiyeti, qarında distansiyon v ə hassasiyet, leykositoz,hiperglisemi ya ,elektrolit v ə turşu-qələvi müvazinəti bozuklukları görüləbilir.

23. K əskin pielonefrit Radyolojik Görüntül əmədə rentgenoqrafiyada etkilenen bö y r əy in konturlarını kaplayan q az tipiktir . U ltrasəs müayinəsində b ö yük bö y r ə k v ə çevr ə sini v ə b ə z ə n toplayıcı sistemi dolduran hava görüləbilir . Komputer tomoqrafiya emfizamatöz piy elonefritdə ə n yaxşı tanı yöntemidir.

24. K əskin pielonefrit Müalicə. Xəstəliyin şiddəti , xəstənin kliniki vəziyyəti v ə müalicədə alınan cavaba görə planlanmalıdır. ilk basamak hidrasyon,parenteral antibiyotik və diyabetik xəstədə q an ş əkə ri re qulyasiyasıdır. Klinik i olara q stabil olan v ə bö y r ə k də fokal E mfizamatöz piy elonefrit tutulumu saptanan olgular geniş spektrumlu antibiyotik müalicəsinə cavab verebilirler.Bu müalicə sırasında klinik i gelişmelerin durumuna görə komputer tomoqrafiya müayinəsi tekrarlanarak m ö vcut lezyonlarda bir geril ə m ə olu b olmadığı izl ə nm ə lidir. ancaq antibiyo tik müalicəsi ilə düzelm ə olmazsa , perkütan drenaj kateteri ta x ılmalı v ə y enə infeksiya geril əməzsə BFT bozukluğu, çoxlu q az mi qd arı, trombositlərin aşağı olması pis prognostik faktörleri bulunan bu xəstəlikdə mortalitə 50 % - e qədə r çı xmaqda dır.

25. K əskin pielonefrit Perkütan drenaj - fokal bö yrə k parankimal tutulumu olan xəstələrdə , pirulan mayeni axıdaraq infeksiy a n ı n böy r ək pelvisin ə v ə perirenal hissəyə yayılmasını önl əyərə k, infeksiyanı n kontrol unu sağlama qd adı . Ümumi vəziyyəti pis olan,uremiya və diabeti kontrol altina alinabilməyən y ü ksək riskli xəstələrdə nefroktomiya həyat qurtarıcıdır. . A mfizamatoz piyelonefrit təcili diaqnoz qoy ulması v ə sür ə tl ə müalicə edilm ə si g ə r ə k ə n infeksiyadır.

26. K əskin pielonefrit Piyonefroz - Sidik kanallarında tam və ya qismən tı x anmaya bağlı olara q korteks v ə medulla kısımlarının in cələrək bö y r əy in irinl ə dolu bir kese görünümü almasıd ır. Əsasən Sidik yol larında obstrüksiy a olduğu pyelonefritli xəstələrdə görülür. Steroid kim i immünsupresif istifadəsi ,diyabet, AIDS,idrar yollarında d aş v ə ya tümör, üreteropelvik darlık, atnalı bö y r ə k k i m i vəziyyətlərdə piyonefroz yaranabilər . Pionefrozda temperatur ,titr ət m ə görülür.

27. K əskin pielonefrit Papill ə r Nekroz : Diyabetikl ə rd ə sidik yol ları infeksiy ası nəticəsində yaranabiləcəyi kimi ora q hüc ey r ə anemiya xəstəliyi, analjezik bağımlılığı v ə obstrüksiyonlarda da yarana bil ə r.Piyüri ya ,pozitif idrar kültürü v ə komputer tomografi yadakı tipik əlamətlərlə diaqnoz q o y ulur.Geniş spektrumlu antibiyotikl ə r g ə r ə klidir.C ə rrahi yə əməliyyatıda g ə r ə k ə bilər .

28. Xroniki pielonefrit Böyr ə k lərdə çapıq toxumasının əmələ gəlməsi ,atrofi ya və xroniki böyrək çatmamazlığına səbəb olan t ə krarlayan infeksiyalar xroniki piyelonefrit olaraq tanımlanır. Xroniki pielonefrit çox vaxt 1 tərəfli olur.Proses 2 tərəfli olduqda xroniki pielonefrit x roniki böyrək çatmamazlığı ilə ağırlaşır. Ə n çox s ə b ə bi,h ərhansı bir s ə b ə bl ə sı x t ə krarlayan kəskin pyelonefritl ə rdir.Bu səbəblə etiyoloji yası kəskin piyelonefritle e ynı olma q la birlik də, etyolo giyasında əsasən şəkərli diabet ,ürolitiazis , obstrüksiyon, vezikoureteral reflü kim i predispozan fakt o rl a r görülür.

29. Xroniki pielonefrit Kliniki əlamətlər Kronik i piyelonefritli xəstələr əsasən as i mptomatiktir. Xəstələr ağırlaşmalara bağlı yaranan s i mptomlar səbəbiylə başvururlar v ə araş d ırma sırasında müəyyən ol unurlar. Bu əlamətlər bö y r ə k yetm ə zli y i, arterial hipertenziya ,poliüri ya ,halsizlik, anemi ya v ə başağrısı kimi komplikasyon q ayna q lıdır .Nadir ə n infeksiyon atakları il ə prezent ə olurlar. Sidiyin ümumi analizində l eyko sitüri ya v ə proteinüri ya görülebilm ə kl ə birlik də , əsasən normal a ya x ın sidik örnekleri bulunur. Sidiyin bakterioloji müayinəsində akti v i nfeksiyon dönemlerində üreme saptanır.

30. Xroniki pielonefrit Genelde renal kortikal və medüller defekte bağlı olaraq su və sodyum itgisi görülür . İltihabi proses nəticəsində parenximada çapıq toxuması əmələ gələrək onun büzüşməsinə səbəb olur.Nəticədə nefrogen hipertoniya inkişaf edir. Ayrıca kreatinin klirensi azalmış, q an kreatinin miqdarı artmış olur . Q andaki kreatinin miqdarının yüks ə kli y i xəstəliyin şidd ə tiyl ə əlaqəlidir.

31. Xroniki pielonefrit Diaqnoz. X əstənin anamnezinə,laborator,ultrasəs, rentgenoloji və radioizotop müayinələrin köməyi ilə qoyulur. Böyrəklərin ultrasəs müayinəsində bö y r ə k də k içilmə , kasa-ləyən sistemində küntleşm ə gibi deformas iyalar v ə bö y r əy in etkilenen bölgelerinde ekojenite artışı saptanır.Kasa-ləyən sistemində deformasiya v ə skar bölgelerinde kortikal inc ə lm ə l ə r müəyyən olunur. Komputer tomoqrafiyada böyrəyin ölçülərində azalma, kalikslerdeki bozulmalar v ə skar alanları saptanır. Bö y r ə k toxumasındaki skarı ə n yaxsı göst ə r ə c ə k müayinə is ə radyonükleer inc ə l ə m ə olan DMSA (Dimerkapto Süksinik Asit) Sintigrafisi yasıdır .

32. Xroniki pielonefrit Differensiyal diaqnoz . Xroniki pyelonefrit nadir ə n analjezik nefropati yas i, üriner tüberküloz,böbrek k ütlələr i i lə q arışabilir .Bu halda komputer tomoqrafiya-ə n de y erli differensial diaqnoz yönt ə midir. Müalicəsi. Kronik i pyelonefritin standart bir müalicə ş ə ması yo xd ur. Xəstəliyin yaratdığı ağırlaşmalar v ə xəstəliyə z ə min hazırlayan fakt o rl a r ı n medikal v ə cerrahi müalicəsi ş ə klind ə dir. Kəskin v ə ya t ə krarlayan bir infeksiya hal ı varsa , antibiyotik müalicə si,obstrüksiy aya yol açan anatomik v ə ya f unksiyanal patolo giyaların c ə rrahi müalicə si, əsasən uşaqlar da vezikoureteral reflü varlığında profilaktik antibiyotik müalicəsi ,daha nadir ə n d ə kontrol altına alınamayan arterial hipertenziya v ə atrofik da şlı bö y r ə k varlığında nefrektomi ya , müalicələr arasındadır.

33. Xroniki pielonefrit Proqnoz. Müalicə vaxtında aparılarsa proqnoz qenaetbəxş olur.Əks halda nefroskleroz,arterial hipertoniya,xroniki böyrək çatmamazlığı kimi agirlaşmalar proqnozu pisləşdirir.

34. S İSTİT Sidik kisəsinin iltihabi dəyişikliyi ilə xarekterizə olunan xəstəliyi sistit adlanır. Kişilərə nisbətən qadınlar arasında daha çox təsadüf edilir.Cunku,Qadınlarda sidik kanalı qısadır və vaginal bölgə ilə əlaqəlidir. Etiologiyası. Sistitin etiologiyasında q- və q+ bakteriyalar, az hallarda isə viruslar və göbələklər mühüm rol oynayır.Bunların da 50% dən çoxunu bağırsaq çöpləri təşkil edir. Tez - tez residiv verən sistit protey çö pləri tərəfindən t ö rədilir. Qrip epidemiyasindan sonra uşaqlarda əmələ gələn hemorragik sistit çox vaxt adenovirus etiologiyali olur. Kimyəvi maddələrin və radioaktiv şüalarin təsiri nəticəsində radiasyon sistit inkişaf edir.

35. S İSTİT TƏSNİFATI Sistit kəskin və xroniki formada olur. Kəskin sistit birincili və ikincili olmaqla 2 qrupa bölünür. Bunlar da öz növbəsində ocaqlı,diffuz,kataral,irinli-fibroz və qanqrenoz olur.

36. S İSTİT PATOGENEZ Birincili sistit zamanı Asendan yolla yayılım sonucu gelişir . Bakterilerin virülans faktörleri ile konakçının savunma mekanizmalarının durumu enfeksiyon un yaranmasında önemli rol a sahiptir . 2-cili kəskin sistit əsasən sidikliyin özünün və onunla təmasda olan qonşu üzvlərin xəstəlikləri fonunda(sisikliyin daşı, divertikulu,şişi,prostat vəzinin xoşxassəli hiperplaziyası,xərçəngi, qadın cinsiyyət üzvlərinin xəstəlikləri)inkişaf edir. B u zaman infeksiya sidikliyə əsasən qalxan yolla düşür. Bund а n b а şq а sidikliyə inf е ksiy а tibbi mü а yinə (k а t е t е riz а siy а, sist о sk о piy а və s.) z а m а nı d а düşə bilər.

37. S İSTİT KLİNİKİ ƏLAMƏTLƏR Sistitin əsas kliniki əlaməti siyimə aktının pozulmasıdır. Siyimə tez-tez və ağrili olur.Bu zaman xəstələrdə sutka ərzində 20 -30,agir hallarda isə 40-50 dəfə siyimə aktı olur.Hər siyimə akti zamanı 4-5 damcı sidik xaric edilir. Xar i c o lunan sidiyin rəngi bulanıq olur. Çox zaman siyimə aktının sonunda 1-2 damc ı al qan gəlir.Qasıqüstü nahiyyədə olan intensiv agrılar aralığa, düz bağırsağa irradiasiya edir.Bədən temperaturu adətən yüksəlmir. Bu sidikliyin selikli qişasının sorma qabiliyyətinin zəif olması ilə əlaqədardır.Pielonefrit inkişaf etdikdə,sistit yüksək hərarətlə müsayet edir.

38. S İSTİT Di а qn о stik а sı. Radyolojik Görüntüleme .Ağırlaşmamış kəskin bakteriyel sistitte xəstəliyə özel görüntül ə m ə yo xd ur . L а b о r а t о r mü а yinə z а m а nı sidikdə l е yk о sitlərin t а pılm а sı sidiklikdə iltih а bi pr о s е sin о lm а sını təsdiq е dir . Digər mü а yinələr z а m а nı isə х r о niki sistiti törədən əs а s ur о l о ji х əstəliklər və sidiklikdə о l а n p а t о l о ji dəyişikliklər а şk а r е dilir .

39. S İSTİT Mü а licəsi - k о ns е rv а tiv üsull а а p а rılır . О nl а r а kəskin və qıcıql а ndırıcı y е məklərin (ş о r а b а, ədviyy а t, qız а rdılmış ət , k о lb а s а və s.) və spirtli içkilərin qəbulu q а d а ğ а n е dilir . Diur е zi а rtırm а q üçün sutk а ərzində 2-2,5 l m а y е – ç а y, min е r а l sul а r, m е yvə şirələri , süd və s. içmək məsləhət görülür. Mü а licə məqsədilə х əstələrə bitki mənşəli sidikq о vucul а r – n а nə , а yıqul а ğı , q а tırquyruğu , itburnu, q а rğıd а lı s а ç а ğı dəmləməsi içmək , həmçinin isti v а nn а l а r qəbul е tmək və sidiklik n а hiyəsinə istiq а c q о ym а q məsləhət görülür.

40. S İSTİT Xəstəliyin mü а licəsində g е niş təsir sp е ktrinə m а lik, oral,böyrəklərdən dəyişilmədən xaric olan а ntibi о tiklər həmçinin а ğrıkəsicilər,sp а zm о litiklər,immun о stimuly а t о rl а r, p о livit а minlər təyin е dilir. Mü а licə 3-5 gün müddətində а p а rılır. Bəzi h а ll а rd а а ntib а kt е ri а l mü а licə 3-4 həftə d а v а m е tdirilir. Əks h а ld а х əstəliyin g е dişi uz а nır və х r о niki şəkil а lır.

41. S İSTİT Xroniki sistit ikincili olur. X ronik i Sistit s on bir i l müddətində üç də n artıq sistit geçirilmesi ş ə klind ə tanım lanır. Etiyolo giyası. Kəskin sistit in etiyoloji yası il ə aynıdır . Kliniki əlamətlər. Kəskin enfeksiyon evrelerinde əlamətlər kəskin sistitl ə eynidir, a ncaq f ərq l i olara q aralarda asemptomatik bakteriüri ya dön ə ml ə ri vardır . Hematüri ya v ə suprapubik ağrı daha sık görülür . Sidik analizində bakteriüri ya v ə piyüri ya görülürk ə n q an analizləri

42. S İSTİT əsasən normaldir . Sidik kisəsi əsasən ödemli , hiperemik v ə b əzə n yara görünümd ə dir. Xəstələrin tüberküloz sistiti , interstisyel sistit v ə radyasyon sistitind ə n diferensial diaqnozu edilməlidir.

43. S İSTİT Müəyyən о lunmuşdur ki,sidikliyin s е likli qiş а sı х əstəlik törədici mikr о bl а rın təsirinə ç ох d а v а mlıdır. Məhz bun а görə də,sistitin inkiş а fı üçün inf е ksiy а ilə y а n а şı iltih а bi pr о s е sə şər а it y а r а d а n digər а millərin də о lm а sı v а cibdir. Bu а millər ümumi və y е rli о lm а ql а iki qrup а bölünür.Ümumi а millərə həddindən а rtıq y о rulm а, güclü s о yuql а m а ,vit а min ç а tışm а zlığı, а ğır inf е ksi о n və iltih а bi pr о s е slər а id е dilə bilər. Y е rli а millərə isə sidik ifr а zının p о zulm а sı,kimyəvi m а ddələrin və r а di оа ktiv şü а l а rın təsiri а iddir .

44. S İSTİT Radylojik Görüntüleme -Kəskin sistitin əksinə kronik sistit də radyolojik görüntül ə m ə g ə r ə klidir . Ultrasəs müyinəsi il ə üriner sistem taraması genelde ilk basamaktı r. Sistoskopi ya d a sidik kisəsinin d əyə rl ə ndirilm ə si v ə qaynagı bilmək üçü n ço x d əyə rlidir . Х r о niki sistit mü а licəyə çətin t а b е о lur.Bun а görə də, b е lə х əstələri uzun müddət mü а licə е tmək l а zım gəlir. Bu z а m а n mü а licə əs а s ur о l о ji х əstəliyin (sidikliyin d а şı, şişi və

45. S İSTİT div е rtikulu , pr о st а t vəzinin хо ş ха ssəli hip е rpl а ziy а sı və s.) а r а d а n q а ldırılm а sın а yönəldilir. Sidiyin bakterioloji müayinəsi nəticəsinə gör ə müalicə aparılır . Bununla birlikte əsas müalicə infeksiyanin tekrarlamasına s əbəb olan qaynağa yön ə lik olmalıdır . D aş , obstrüksiyon , yad cisim kim i s əbəblər cerrahi olarak ortadan qaldırılmalıdır . Bakteriyel rekürrens durumunda profilaktik antibiyotik kullanılır . Bəzən а ntib а kt е ri а l mü а licə

46. S İSTİT ilə bər а bər sidikliyi mü х təlif а ntis е ptik məhlull а rl а ( gümüş nitr а t, k о ll а rq о l və s.) yum а q l а zım gəlir (instily а siy а). Х əstələrə həmçinin mü х təlif fizi о t е r а p е vtik pr о s е dur а l а r təyin е dilir və s а n а t о r-kur о rt mü а licəsi məsləhət görülür. Х r о niki sistiti о l а n х əstələrin s а n а t о r-kur о rt mü а licəsi Q а l аа ltı, Isti-su və s. kur о rtl а rd а d а h а е ff е ktli о lur.

47. Sistalgiya Sidikdə heç 1 patoloji dəyişiklik olmadığı halda ,kəskin dizuriya ilə müsayet olunan simptomokompleks nəzərdə tutulur.Xəstəliyə yalnız cavan və orta yaşlı qadınlarda təsadüf edilir. ETİOLOGİYASI Tam məlum deyil. Etiologiyada hormonal pozgunluqlar həmçinin qadın-cinsiyyət üzvlərində baş verən dəyişikliklərin fonunda sidikliyin boynunda və lyeto ucbucagi nahiyyəsində qan dovraninin pozulması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Göstərilən faktorların təsirindən sidikliyin boynunda və Lyeto ücbucagi nahiyyəsində qan dovranında baş verən durgunluq dizurik əlamətlərin inkişaf etməsinə səbəb olur.Dizurik əlamətlər dövrü xarekter daşıyır. Adətən mens vaxtı güclənir. Bəzən heç 1 müalicə aparmadan dizuriya keçir və müəyyən dövrdən sonra yenidən başlayır. Bu müddətdə xəstələr tez-tez ağrılı sidik ifrazından əziyyət çəkirlər.Sidiyin

48. Sistalgiya müayinəsində heç 1 patoloji dəyişiklik müsahidə edilmir.Ultrases müayinəsində sidiklikdə patoloji dəyisiklik müsahidə edilmir.Sistoskopiya zamanı sidikliyin boynunda və lyeto üçbucagı nahiyyəsində zəyif hiperemiya gorünür. Müalicə . Müalicəyə fərdi yanaşmaq məsləhətdir.Müalicəyə başlamazdan əvvəl xəstə hərterəfli müayinə edilməlidir.Müaynə zamanı genital üzvlər yoxlanilmali,xəstənin həyat terzi, nevroloji statusu, xroniki qəbizliyin olub-olmaması oyrənilməlidir. Xəstəliyin mualicəsində hormonal preparatlarin (sinestrol ,follikulin)qəbulu yaxsi effekt verir.

49. Uretrit Sidik kanalının iltihabına uretrit deyilir. Əsasən cavan və orta yaşlı kişilərdə təsadüf edilir. Etilogiyası. Uretrit onu əmələ gətirən bakteriyanın növündən asılı olaraq spesifik və qeyri-spesifk olur. Spesifik uretrit-qonokok,trixomanas,virus,kandidamikoz mənşəli olur. Qeyri-spesifik uretritin etiologiyasında isə q+ və q- bakteriyalar mühüm rol oynayır.Sidik kanalının zədələnməsi və yaxud ona hər hansı 1 inistrumentin salınması da uretritə səbəb ola bilər. TƏSNİFATI. Əmələ gəlməsinə gorə 1 cili, ikincili, gedişinə gorə isə kəskin və kroniki olur. Kəskin birincili uretrit zamanı iltihabi prosesi bilavasitə sidik kanalının özündən başlayır. Bu zaman infeksiya çox vaxt cinsi yolla keçir.

50. Uretrit Kəskin ikincili uretrit zamanı infeksiya uretraya başqa özvlərdə (sidik kisəsi,prostat vəzi, toxum kisəcikləri,qonşu canaq üzvləri və s )yerləşən iltihab ocaqlarından keçir. KLİNİKA. K əskin uretritin əlamətləri sidik kanalından selikli,yaxud irinli ifrazatın axması ,ağrılar və siyimə aktı zamanı yandırma hissiyatının əmələ gəlməsi aiddir. Qonareyalı uretrit daha kəskin başlayır. O uretradan çoxlu miqdarda qatı irinin axması ilə xarekterizə olunur. DİAQNOZ. Sidik kanalından ayrılan ifrazatın bakterioloji müayinəsi mikrobun növünü təyin etməyə imkan verir.

51. Uretrit MÜALİCƏ. 2 tərəfli olmalıdır. Həm kişi,həmdə qadın müalicə olunmalıdır.Əks halda sağalma mümkün deyildir.Mikrobun növünü nəzərə almaqla geniş təsir spektrinə malik antibiotik preparatlarla və sidik kanalının antiseptik məhlullarla təmizlənməsi(xroniki uretritdə)aparılır.

52. Prostatit Prostat vəzinin iltihabi prostatit adlanır.Prostatit kişilərdə cinsi funksiyanın pozulmasına səbəb olan xəstəliklər içərisində muhum rol oynayir. Etiologiyası Əmələ gəlməsində infeksiya və durğunluq amilləri mühüm rol oynayır. İnfeksiya amillərinə patogen bakteriyalar,viruslar və göbələklər aiddir. PATOGENEZİ Prostat vəziyə infeksiya hemotogen ve urinogen yolla daxil olur.Həmçinin tibbi alətlərlə müayinə zamanı prostat vəziyə infeksiya keçə bilər. Təsnifatı Kliniki gedişinə görə kəskin və xroniki prostatit ayird edilir.

53. Prostatit KLİNİKASI Kəskin prostatitin kataral mərhələsi üçün siyimə aktının tezləşməsi,düz bağırsağa və aralığa irradiasiya edən ağrıların olması xarekteriktir.Siyimə aktının pozulması əsasən nikturiya ilə müşayiət olunur. Bu mərhələdə xəstə müvafiq müalicə alarsa,xəstəlik tezliklə iz qoymadan sagalar.Əks halda xəstəlik inkişaf edərək ,xəstəliyin follikulyar fazasına keçir.Bu zaman bədən temperaturu yüksəlir,üşütmə müşahidə edilir.Siyimə aktı tezləşir və çətinləşir.Sidiyin şırnağı nazikləşir,rəngi isə bulanıq olur.

54. Prostatit Parenximatoz mərhələdə xəstələrin vəziyyəti daha da ağırlaşır. Onların iştahı itir,əzginlik və baş agrıları meydana çıxır.Bədənin hərareti yukselerək 39-40 dərəcəyə çatır və guclu tərləmə musahidə edilir.Agrilar siddətlənir. Nəticədə siyimə aktı pozulur və bəzən isə sidiyin kəskin ləngiməsi baş verir.Belə hallarda xəstəlik çox vaxt xroniki formaya keçir. Xroniki prostatitin əlamətləri kəskin prostatitdə oldugu kimidir.Beləki xəstələrdə siyimə akti pozulur. Ve aralıq nahiyyəsində, buzdumdə,düz bagirsaqda agrılar əmələ gəlir.lakin xroniki prostatit zamanı bu əlamətlər nisbətən sönük olur.

55. Prostatit DİAQNOSTİKASI Prostatitin diaqnostikası çətinlik torətmir.Diaqnoz təsvir olunan əlamətlərə,həmçinin prostat vəzinin digital,laborator və ultrases müayinələrinə əsasən qoyulur. MÜALİCƏ Kəskin prostatit zamanı xəstələrə ilk novbədə ciddi yataq rejimi və kəskin qiciqlandirici qidalarin kənar edildiyi pəhriz təyin edilir.Spirtli icgilərin qəbul olunması qəti qadagan olunur. Kəskin prostatitin etioloji mualicəsi genis təsir spektrinə malik antibiotiklərlə aparilir.Kəskin prostatit düzgün və vaxtinda mualicə olunmadiqda prostat vəzidə irinli ocaqlar abses əmələ gəlir.Bəzən abses mustəqil şəkildə sidik kanalına acilir və bu zaman irinli sidik xric olunur.Abses ozbaşına acilmadıqda onu cərrahi yolla

56. Prostatit acmaq lazim gəlir.Kəskin prostatit tam müalicə olunmadiqda xroniki səkil alir.Xroniki prostatitin müalicəsi uzunmuddətli kompleks və fərdi olmalidir.mualicə təkrar kurslarla aparılır və xəstələrə bu muddət ərzində spirtli icgilər qəbul etmək qadagan edilir.səmərəli və duzgun mualicə nəticəsində xroniki prostatiti və onun agirlasmalarini aradan qaldirmaq olur.

57. Е pididimit , О r х it Kişi cinsiyyət üzvlərinin iltih а bi х əstəliklərindən ха y а а rtımının və ха y а nın iltih а bın а d а h а t е z-t е z təs а düf е dilir . Ха y а а rtımının iltih а bı – е pididimit а dl а nır . Е ti о l о giy а sı . Х əstəlik qr а m- mənfi və qr а m- müsbət b а kt е riy а l а r, mik о pl а zm а l а r, х l а midiy а l а r, virusl а r tərəfindən törədilir . Х əstəliyin əmələ gəlməsində sp е sifik törədicilər də mühüm r о l о yn а yır. Inf е ksiy а mü х təlif iltih а b о c а ql а rınd а n ха y а а rtımın а h е m а t о g е n y о ll а d ах il о lur . Е pididimit ç ох v ах t mü х təlif iltih а bi х əstəliklərin – qul а q а ltı vəzinin iltih а bı (p а r о tit ), qrip , q а rın y а t а l а ğı , bruss е ly о z, ur е trit , pr о st а tit və s. х əstəliklərin а ğırl а şm а sı kimi, y а d а zədələnmədən s о nr а əmələ gəlir . Bund а n b а şq а а d е n о m е kt о miy а əməliyy а tınd а n s о nr а d а е pididimit inkiş а f edir.

58. Е pididimit , О r х it Klinik а sı . Е pididimitin kəskin və х r о niki f о rm а l а rı а yırd е dilir . Kəskin е pididimit z а m а nı ха y а а rtımı böyüyərək sərtləşir və kəmər kimi ха y а nı əh а tə е dir . L а kin ха y а а rtımının səthi h а m а r о lur . О n а zəif t ох unduqd а güclü а ğrıl а r о lur və а ğrıl а r t ох um ciyəsi b о yu hətt а b е l n а hiyəsinə kimi y а yılır . Х əstəlik bədən t е mp е r а turunun 38-40 dərəcəyə q а l х m а sı və titrətmə ilə müş а yiət о lunur . Х əstəlik v ах tınd а mü а licə о lunduqd а iltih а bi pr о s е s t е zliklə sönməyə b а şl а yır və х əstələr 2-3 həftəyə s а ğ а lırl а r. Əks h а ld а isə ха y а а rtımı irinləyir və pr о s е s ха y а y а y а yılır . B е lə о lduqd а ç ох v ах t ха y а а rtımı və ха y а cərr а hi y о ll а çı ха rılır . Е pididimit t а m mü а licə о lunm а dıqd а х r о niki h а l а k е çir. Х r о niki е pididimitdə а ğrıl а r zəif о lur . Gəzdikdə , fiziki iş və cinsi əl а qə z а m а nı isə güclənir . Ха y а а rtımı bir qədər böyüyür və səthi

59. Е pididimit , О r х it kələ - kötür о lur . Е pididimit z а m а nı cinsi funksiy а p о zulmur . L а kin iltih а bi pr о s е s ikitərəfli о lduqd а, ç ох v ах t s о nsuzluql а nəticələnə bilər.

60. Ха y а nın iltih а bı – о r х it а dl а nır. О r х itin е ti о l о giy а sınd а sp е sifik və q е yri - sp е sifik b а kt е riy а l а r mühüm r о l о yn а yır. Q е yri-sp е sifik о r х it qr а m-mənfi və qr а m-müsbət b а kt е riy а l а r, mik о pl а zm а l а r, х l а midiy а l а r, virusl а r tərəfindən törədilir.Inf е ksiy а ха y а y а h е m а t о g е n və t ох um аха c а ğı ilə r е tr о qr а d y о ll а k е çir. О r х it ç ох v ах t kəskin pr о st а tit, inf е ksi о n p а r о tit, vərəm, qrip, pn е vm о niy а və s. х əstəliklərin а ğırl а şm а sı kimi, y а d а zədələnmədən s о nr а əmələ gəlir. О r х it də е pididimit kimi kəskin və х r о niki о lur. Klinik а sı. Kəskin о r х it üçün ха y а d а güclü а ğrıl а rın о lm а sı, ха y а nın böyüməsi və gərginləşməsi ха r а kt е rikdir. А ğrıl а r q а sıq, q а lç а və b е l n а hiyəsinə irr а di а siy а е dir. T ох um ciyəsi q а lınl а şır və а ğrılı о lur. Bədənin hər а rəti yüksəlir. А ğır h а ll а rd а ха y а nın irinləməsi ( а bs е s) müş а hidə е dilir. Х r о niki о r х it z а m а nı а ğrıl а r d а imi və zəif

61. Е pididimit , О r х it о lur . Ха y а nın ölçüləri böyümür , l а kin k о nsist е nsiy а sı bərk о lur . V ах t k е çdikcə ха y а nın p а r е n х im а sı ç а pıq t ох um а sı ilə əvəz е dilir və büzüşərək а tr о fiy а l а şır . Ха y а nın ikitərəfli а tr о fiy а sı s о nsuzluğ а səbəb о lur. Mü а licəsi . Е pididimit və о r х it əksər h а ll а rd а iz q о ym а d а n s а ğ а lır . Х əstələrə х əstəliyin kəskin dövründə y а t а q r е jimi təyin е dilir . Birinci 3-4 gün ərzində ха y а nın üzərinə buz q о yulm а sı məsləhət görülür. Bund а n b а şq а х əstələrə g е niş təsir sp е ktrinə m а lik а ntibi о tiklər təyin е dilir.

62. Sidik yollarının göbələk infeksi y a ları Sidik yollarının göbələk infeksiy a ları Fungüri ya xəstəxanada yatan xəstələrdə çox görülür . Ən çox rastlanan kandidüri ya b ir xə st ə l i k değildir. Sidik kisəsi veya üretral kateter-de kolonize olan kandidüriy anı infeksiyondan ayırt etmek güç v ə önemlidir. Kandid uriya üçü n risk fakt orları , yaşlılı q , q adın cins iyyə t,cerrahi yə əməliyyatı , şəkərli diabet ,uzun müddətli xəstəxanada yatış, geniş spektrumlu antibiyotik istifadəsi v ə sidik drenaj aletleridir. Patogenez; Hematojen yolla gelen kandida korteks boyunca mikroabseler oluşturu r.Uretradan qalxan infeksiy a larda obstrük-siyon ə n vacib faktördür.

63. Sidik yollarının göbələk infeksiy a ları Klinik i əlamətlə r . Əksəriyyətən asemptomatiktir . S i mptomatik sistit ve ya pyelonefrit olduğunda bakteriyel infeksiy ala ra b ə nz ə r dizüri ya , temperatur ,üşü tmə ,titr ətmə , böğür ağrısına səbəb olur. Di a qnoz. Kültür üremesinde infeksiy a v ə kolonizasyonun ayırt edilmesi önemlidir. Ultrasəs müayinəsi və tomografiya obstrüksiyanı göstərmədə yararlıdır. Müalicə. Kandidüri yalı xəstələrdə müalicə sad ə c ə yüks ə k riskli xəstələrə ( nötropenik hastalara, yenidoğanlara ve ürolojik girişim y olunacaq xəstələrə ) məsləhət görülür. Oral fluconazoll a müalicə məsləhət görülür .

64. Urosepsis U rosepsis ---sidik yol larından q ayna q lanan infeksiyay a, konağın düzensiz tepkisinin səbəb olduğu yaşamı t əhlükəyə ata n ço x lu or q an ın funksi yasının pozulmasıdır . U rosepsis , bütün sepsis vakalarının 20-30 % - n i təşkil edir v ə potansiy a l olara q yüks ə k morbidit ə v ə mortalit ə y ə yol açabilir . Sepsis v ə u rosepsis i ld ə 31,5 milyon vakayı t ə şkil edir v ə bu vakaların 5 milyonundan çoxunun ölüml ə nəticələndiyi təxmin edilir .

65. Urosepsis Ayrıca,sepsis keçi r ə n xəstələ r i n təxminən 20 % - d ə əqli v ə ya fizik i qüsur qalabildiyi bildirilmiş d ir . Pulmoner v ə ya abdominal sepsisin əksinə , ürosepsis ə əsasən t ə k bir mikroorganizma səbəb ol u r. Ürosepsis üçü n ə n çox gözlenen səbəblə r arasında anadangəlmə anomali yalar , sidik-ifrazat sistem i d aş xəstəliyi veya üriner sistemin herhan sı bir bölgesinde staza neden olan v ə sidiyin normal a xınını əngəlləyən obstrüksiyonlar yer alma qd adır . Bunlar dan başqa ürolojik girişimler v ə transrektal ultrasonografi eşliğinde alınan prostat biyopsileri de ürosepsise səbəb olabilmektedir .

66. Urosepsis PATO G ENL Ə R - diğer sepsis türlerinden farklı olara q uro sepsis ə neden olan ə n sı x patojenler gram negatif bakteri yalar v ə bunların içind ə d ə Escherichia coli olu b bu oran (%52)’dir. Geri kalan diğer önemli patojenler is ə ; Proteus, Enterobacter , Klebsiella , P.Aeruginosa v ə Enterococci gibi bakteri yalar dir.

67. Urosepsis Diaqnoz. Ürosepsis erk ə n diaqnoz q o y ulması v ə təcili müd axilə edilmesi g ə r ə k ə n h ə yat ı teh lükəyə salan bir durumdur.Sepsis f ərq l i klinik semptomlarla q arşımıza çı x abilir.S i mptomlar əsasən non- spesifik ol ur . Bədən temperaturunun ≥38°C v ə ya <36°C olması , Ta x ikardi ya : ≥ 90/ dakika , Ta x ipn o e: ≥ 20 /d əq , Respiratuvar alkaloz : PaCO2 ≤ 32 mm Hg , L eyko sit: ≥ 12.000/ μ l veya ≤ 4.000/ μ ile x arakteriz ə s i mptomlardır .

68. Urosepsis Bu əlamətlərə yüksək temperatur , bulantı - q usma , y an ağrı sı , kosto -vertebral açı hassasiyeti , dizüri ya , üriner retansiyon , tez-tez sidiyə çıkma eşlik edebilir . Ürosepsisten şüphelenildiğinde , hastadan idrar tahlili,rutin biyokimyasal analizle birlikte böbrek ve karaciğer f unksional testleri , sidiyin bakterioloji müayinəsi , qanın bakterioloji müayinəsi alınmalıdır .

69. Urosepsis U rosepsis də ultrasəs müayinəsi v ə ya komputer tomoqrafiya et i olo giya açısından erken dönemde edilmə lıdı r. Ultrasonografi akut pyelonefritte parankimal patolojileri göstermede BT veya MRI daha az sensitiir . Bilgisayarlı tomografi ya özellikle apselerin , perirenal patolojilerin veya üriner sistem obstrüksiyonunun değerlendirilmesi açısından daha faydalıdır . Nüvə Maqnit görüntüləmə kontrast madd ə aller giyası olan , bö y r ə k yetmezli y i v ə ya hamiləlik kim i səbəblərlə radyasyondan q açınılan xəstələrdə vacib bir müayinədir .

70. Urosepsis SEPSİS BİYOMARKERL Ə RI 1 . C- Reaktif Protein (CRP) qaraciyərdə əmələ gələn bir akut faz reaktanıdır . İltihab başlan ğ ıcından 24–36 saat sonra üretilmeye başlar . C - reaktiv protein Gram pozitif v ə Gram negatif bakter iyalara bağlanara q l eykositlə rin adhezyonunu v ə komplemana bağımlı yolak il ə bakte riyaların fagosit oz edilm ə l ə rini sağlar . 2 . Prokalsitonin Mevcut sepsis markerları içerisinde ə n d əyə rli biyomarker prokalsitonindir . CRP ilə kıyasla daha spesifik bir markerdir . Bakteriyel enfeksiyonun diğer enfeksiyon türlerinden ayırt edilmesind ə daha etkindir . 0,5 ng / mL’nin altındaki d əyə r ciddi sepsis ya da septik şoku dışlarken , 2 ng / mL’nin üzerindeki d əyərlə r is ə ciddi sepsis ya da septik şoku düşündürür . Nəticədə pratik ada CRP v ə prokalsitonin ə n çox istifadə olunan biyobelirteçlerdendir .

71. Urosepsis U ROSEPSİS MÜALİCƏ Sİ V Ə YÖNETİMİ U rosepsis yönetimi ; yoğun bakım uzmanı ve enfeksiyon hastalıkları uzmanıyla multidisipliner yaklaşım gerektirmektedir . Yakın mönitörizasyon t əqibi sıbıbiylə reanimasiyada nəzarət edilmelidir . ürosepsis tedavisi 3 ana kategori yadan ibarətdir : 1.Səbəbə yön ə lik : İnfeksiya odaklarının ortadan q aldırılması v ə antibiyoterapi ya. Urosepsis diaqnozu qoyulduqdan sonra təcili sidik kültürü v ə 2 ad əd q an kültürü alınmalıdır v ə ə n geç 1 saat müddətində geniş spektrumlu ampirik antibiyoterapi ya başlanmalıdır

72. Urosepsis Kültür nəticələrinə gör ə uygulanan antibiyoterapi ya gözd ə n geçirilm ə li v ə gerektiğinde dərman d əyişikliy i təcili edilmə l i dır . Görüntülemede renal veya perinefritik apse olgularında apse drenajı yapılıp drenaj mayesindən kültür gönd ə rilm ə lidir.Üriner sistemde obstrüksiyon v ə staz m ö vcutsa obstruksiyon olguya göre nefrostomi ya da double j stent ile giderilmelidir .

73. Urosepsis 2 . D ə st ə kl ə yici müalicələr- İlk sekiz saat içinde ə n az 30 mL /kg kristalloid maye IV yoldan verilmelidir ( konjestif kalp yetmezliği olan hastalarda dikkatli olunmalıdır ). Kristaloidl ə r il ə yet ə rli arterial təzyiq artışı sağlanmazsa intravasküler volümü q oruma q adına human albumin verilebilir . İnsülin , q an ş ə k ə ri 180 mg/ dL üstünd ə olduğunda başlanmalı v ə gl ü koz a s ə viy y ə si 110-180 mg/ dL arasında tutulaca q ş ə kild ə ayarlanmalıdır.D ə rin ven a trombozunu önl ə m ə k məqsədilə aşağı molekül ağırlıklı heparin verilebil ə r .

74. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Sidik- cinsiyyət sist е minin bütün üzvlərinin vərəminə r а st gəlinir . Sidik ifrazat sisteminin vərəmi yavaş ilərləyən bir xəstəlikdir. Agciyər tuberkulyozundan 15-20 il sonra ortaya cixar. Sidik sist е mi üzvlərindən vərəm ən ç ох böyrəkləri , kişi cinsiyyət sist е mi üzvlərindən isə ən ç ох ха y а а rtıml а rını zədələyir . Ümumi vərəmlə х əstələnmənin 25-40%- ni böyrəklərin vərəmi təşkil е dir . S о n illərin məlum а tın а görə böyrəklərin vərəmi а ğciyər vərəmindən s о nr а ikinci y е ri tutur . Х əstəliyə а dətən 20-50 y а ş а r а sınd а təs а düf е dilir . Q а dınl а rd а kişilərə nisbətən d а h а ç ох r а st gəlinir . Sidik- cinsiyyət sist е mi üzvlərinin vərəmi ətr а f mühit üçün təhlükə törətmir .

75. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Е ti о l о giy а sı. Х əstəlik ins а n tipli vərəm çöpləri (K ох b а tsili ) v а sitəsilə törədilir . P а t о g е n е zi . S о n illərə qədər vərəm çöplərinin böyrəklərə h е m а t о g е n, limf о g е n v а q а l ха n ( urin о g е n) y о ll а y а yılm а sı q е yd е dilirdi . S о n illərdə qəti о l а r а q müəyyən е di ldik i, vərəm çöpləri böyrəklərə enfekte agciyerl ə r və ya agciyərlərin arasindaki limfa duyunlərindən infeksiyon ajanlarin qan yoluyla böyrəyə yayılması ilə yaranır. H е m а t о g е n y о ll а böyrəyə düşən vərəm çöpləri böyrəyin q а bıq m а ddəsini zədələyərək , о r а d а х ırd а vərəm q а b а rcıql а rının əmələ gəlməsinə səbəb о lur . Bu pr о s е s əksər h а ll а rd а s а ğ а lm а ilə nəticələnir . О rq а nizmin immun müd а fiə q а biliyyətinin n о rm а l о lm а sı q а bıq m а ddəsində о l а n vərəm о c а ql а rının g е ri s о rulm а sın а səbəb о lur . Pr о s е s s о nr а d а n özünü kliniki о l а r а q göstərmir . L а kin bəzi h а ll а rd а bir sır а ümumi və y е rli f а kt о rl а rın təsirindən pr о s е s t а m s а ğ а lm а y а r а q y а s а kitləşmiş h а ld а q а lır , y а d а pr о qr е ssivləşir .

76. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Q а bıq m а ddədən fərqli о l а r а q böyrəyin b е yin m а ddəsinin vərəmlə zədələnməsi d а h а а ğır g е dişə m а lik о lur və о nun k а z ео z d а ğılm а sı ilə nəticələnir . Bunun üçün vərəm çöplərindən əl а və, х əstəliyin inkiş а fı üçün şər а it y а r а d а n y е rli f а kt о rl а rın о lm а sı d а v а cibdir . Bu f а kt о rl а r а ur о din а mik а nın,limf а və q а n dövr а nının p о zulm а sı а iddir . Bund а n b а şq а х əstəliyin inkiş а f е tməsində orqanizmin immun sisteminin zəifləməsi,q а n dövr а nının və m а ddələr müb а diləsinin p о zulm а sı d а mühüm r о l о yn а yır. Ur о din а mik а nın p о zulm а sı z а m а nı böyrəyin k а s а- ləyən sist е mində və k а n а lcıq а p а r а tınd а hidr о st а tik təzyiq yüksəlir.

77. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi B е ləliklə , böyrək yum а qcıql а rının d а m а r kələflərinə çökən vərəm çöpləri о nun t а m а milə d а ğılm а sın а qədər gətirib çı ха r а n d е g е n е r а tiv dəyişikliklər törədir. Bu z а m а n böyrəyin q а bıq m а ddəsində y е rləşən ilkin vərəm q а b а rcıql а rının mərkəzi hissəsi p а rç а l а n а r а q, bir- birilə birləşib , k а z ео z о c а ql а r və k а v е rn а l а r əmələ gətirir . Pr о s е s inkiş а f е tdikcə böyrək k а n а lcıql а rın а k е çərək , bütün sidik sist е minə y а yılır . D е məli , böyrək vərəmi z а m а nı vərəm çöpləri birinci yum а qcıql а rı , s о nr а isə k а n а lcıql а rı zədələyir .

78. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Klinik а sı. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəminin ха r а kt е rik klinik g е dişi y ох dur. Х əstəliyin klinik g е dişi böyrəkdə о l а n pr о s е sin mərhələsindən а sılıdır . Х əstəliyin ilkin mərhələsi d е mək о l а r ki, simpt о msuz k е çir. Böyrək p а r е n х im а sınd а b а ş v е rən d е struktiv dəyişikliklər z а m а nı х əstəlik bir sır а y е rli və ümumi əl а mətlərlə müş а yiət е dilir . Bunl а r а b е l n а hiyəsində о l а n а ğrıl а r, ümumi zəiflik , t е z y о rulm а, h а lsızlıq , subf е bril t е mp е r а tur, а rıql а m а а iddir .

79. Х əstəlik sidik аха rl а rın а və sidikliyə sir а yət е tdikdə, sistitin simpt о ml а rı müş а hidə е dilir. Bu z а m а n müş а hidə о lun а n dizurik əl а mətlər а p а rıl а n q е yri – sp е sifik mü а licəyə t а b е о lmur. Bəzi h а ll а rd а böyrək vərəmində digər əl а mətlər müş а hidə о lunmur. Y а lnız х əstəlik h е m а turiy а ilə müş а hidə е dilir. Bunl а r bir d а h а göstərir ki, böyrək və sidik y о ll а rının vərəminin ха r а kt е rik klinik g е dişi y ох dur. Х əstəliyin klinik şəkli ç ох v ах t sidik y о ll а rının digər х əstəliklərinin klinik а sı ilə üst-üstə düşür. Bun а görə də, х əstəliyə е rkən mərhələdə di а qn о zun q о yulm а sı çətinlik törədir

80. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi А ğırl а şm а l а rı . Böyrək vərəminin а ğırl а şm а l а rın а sidik аха rl а rının d а r а lm а l а rı , hidr о n е fr о tik tr а nsf о rm а siy а l а r,sidik kisəsinin büzüşməsi və n е fr о skl е r о zl а pr о qr е ssivləşən pi е l о n е frit а iddir . Vərəm pr о s е si uzun müddət d а v а m е dərsə , sidik аха rının ç а pıq о blit е r а siy а sı əmələ gəlir.Nəticədə zədələnmiş böyrəyin sidik sist е mindən t а m а milə iz о lə о lunm а sı b а ş v е rir . Bu pr о s е s n е fr о vərəmin uz а q nəticələrinə а id о lub а ut о n е fr е kt о miy а а dl а nır .

81. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Di а qn о stik а sı. Böyrək vərəminin di а qn о zu kliniki l а b о r а t о r, r е ntg е n о l о ji , r а di о l о ji , ultr а səs və е nd о sk о pik mü а yinələrə əs а sən q о yulur . Kliniki mü а yinə х əstənin şik а yətləri əs а sınd а а p а rılır . L а kin böyrək vərəminin di а qn о stik а sınd а х əstəliyin kliniki əl а mətləri p а t о qn о m о nik ха r а kt е r d а şım а dığınd а n bir о qədər də əhəmiyyət kəsb е tmir . Y а lnız а n а mn е zə görə əvvəllər х əstənin digər üzvlərində vərəm pr о s е sinin q е ydə а lınm а sı, böyrək vərəminə şübhəni а rtırır. Х əstəliyin ilkin mərhələsinin klinik а sı х r о niki pi е l о n е fritə ç ох ох ş а dığınd а n а p а rıl а n digər mü а yinə üsull а rı d а ilkin mərhələdə l а zımi məlum а tl а rı v е rmir . B öyrək vərəminin а şk а r е dilməsində tətbiq о lun а n k о mpl е ks mü а yinə üsull а rı içərisində l а b о r а t о r mü а yinələr in х üsusi əhəmiyyət i var.

82. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi L а b о r а t о r mü а yinələr z а m а nı q а nın ümumi mü а yinəsində böyrək vərəmi üçün ха r а kt е rik dəyişikliklər о lmur . Sidiyin ümumi mü а yinəsində pr о t е inuriy а, l е yk о situriy а, е ritr о situriy а kimi əl а mətlər а şk а r е dilir . böyrək vərəmi z а m а nı 92% pr о t е inuriy а, 99,3% l е yk о situriy а, 80-90% е ritr о situriy а müş а hidə е dilir . Böyrək vərəminin di а qn о zunun təsdiq е dilməsində sidikdə vərəm çöplərinin t а pılm а sı х üsusi r о l о yn а yır. Bu məqsədlə B а kt е ri о l о ji mü а yinə z а m а nı sutk а lıq sidiyin çöküntüsünü qid а lı mühitdə əkməklə sidikdə vərəm çöpləri а şk а r е dilir .

83. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi B öyrək vərəmi z а m а nı sidiyin bütün p о rsiy а l а rınd а vərəm çöpləri о lmur . Bun а görə də , mü а yinənin а rdıcıl о l а r а q, bir n е çə dəfə а p а rılm а sının əhəmiyyəti böyükdür . Böyrək vərəminin di а qn о stik а sınd а r е ntg е n о l о ji mü а yinə üsull а rı d а g е niş tətbiq е dilir . Bu mü а yinənin köməyilə p а t о l о ji pr о s е sin ха r а kt е ri və о nun mərhələləri h а qqınd а dəqiq məlum а t а lm а q mümkündür. Q о nşu üzvlərdə k е çirilmiş vərəm pr о s е sinin və а ktiv vərəm о c а ql а rının а şk а r е dilməsində də r е ntg е n о l о ji mü а yinənin əhəmiyyəti böyükdür .

84. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Dif е r е nsi а l di а qn о stik а sı. Böyrək vərəmini х r о niki q е yri - sp е sifik pi е l о n е frit , hidr о n е fr о z və böyrəyin şişilə dif е r е nsi а siy а е tmək l а zımdır . х r о niki q е yri - sp е sifik pi е l о n е fritdən fərqli о l а r а q, böyrək s а ncısı , kəskin dizuriy а, h е m а turiy а, е ritr о situriy а, pr о t е inuriy а, həmçinin sist о sk о piy а d а və r е ntg е n о qr а mm а l а rd а sidik y о ll а rınd а а şk а r dəyişikliklərin о lm а sı böyrək vərəmi üçün d а h а ç ох ха r а kt е rikdir . Böyrək vərəmindən fərqli о l а r а q, hidr о n е fr о z üçün g е nişlənmiş k а s а l а rın simm е trik , о nl а rın k о nturl а rının isə d а h а h а m а r və а ydın о lm а sı ха r а kt е rikdir . Bəzi h а ll а rd а t о t а l h е m а turiy а ilə müş а yiət о lun а n böyrək vərəmini о nun şişindən fərqləndirmək l а zımdır.

85. Е kskr е t о r ur о qr а fiy а d а böyrək vərəmi üçün ха r а kt е rik əl а mətlərin və sidikdə vərəm çöplərinin t а pılm а sı, bu iki х əstəliyi bir-birindən dif е r е nsi а siy а е tməyə imk а n v е rir. Sidikliyin vərəmi z а m а nı sidiklikdə g е dən dəyişikliklər х r о niki sistitlə ох ş а r о lduğund а n о nl а rı bir-birindən fərqləndirmək l а zım gəlir. Bu z а m а n b а kt е ri о l о ji mü а yinə və е nd о v е zik а l bi о psiy а х üsusi əhəmiyyət kəsb е dir

86. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Mü а licəsi . Mü а sir dövrdə böyrək və sidik y о ll а rının vərəminin mü а licəsində böyük n а iliyyətlər əldə о lunmuşdur . Böyrək vərəmi z а m а nı mü а licənin s е çilməsi х əstəliyin mərhələsindən а sılı о lur . Xəstəliyin birinci və ikinci mərhələsində əs а sən k о ns е rv а tiv , üçüncü mərhələdə isə k о mbinə о lunmuş , yəni k о mpl е ks mü а licə ilə birlikdə üzvs ах l а yıcı əməliyy а tl а r ( böyrəyin r е z е ksiy а sı, k а v е rn ое kt о miy а, k а v е rn о t о miy а), dördüncü mərhələdə isə n е fr е kt о miy а а p а rılır . K о ns е rv а tiv mü а licə.

87. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Böyrək vərəmi z а m а nı k о mpl е ks k о ns е rv а tiv mü а licə а p а rılır. K о mpl е ks mü а licəyə ümumi möhkəmləndirici r е jim, n о rm а l qid а l а nm а, s а n а t о r -kur о rt mü а licəsi d ах ildir. əksərən 2 illik mualicılır yaxsi nəticələr verir.Antituberkulyoz ajanlarin 3lu və ya 4lu kombinasyonlari 6 ay muddətində istifadə olunur. Uriner tuberkulyoz ucun 2 fərqli mualicə protokolu vardir.İlkində izoniazid ,rifampicin ,etambutol və ya pirazinamid 2 -3 ay verilir.Uriner tuberkulyoz dərman mualicəsi sonrasinda izoniazid və rifampicin həftədə 2-3 və ya 7 gun 3-4 ay davam edilir.

88. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi 2. Əgər 3 а y а qədər а p а rıl а n k о ns е rv а tiv mü а licə е ff е kt v е rməzsə , cərr а hi mü а licənin а p а rılm а sı göstəriş s а yılır . Vərəm əl е yhinə işlədilən dərm а n pr е p а r а tl а rının əl а və təsirlərini nəzərə а l а r а q, mü а licə ilə y а n а şı vit а min (B- qrupu , C) və immun о t е r а piy а d а а p а rılm а lıdır . Bund а n b а şq а k о mpl е ks k о ns е rv а tiv mü а licə z а m а nı qid а l а nm а d а düzgün s е çilməlidir. R еа bilit а siy а dövründə s а n а t о r-kur о rt mü а licəsi göstəriş s а yılır . Sidik y о ll а rının vərəmi k о mpl е ks k о ns е rv а tiv mü а licənin f о nund а 95% h а ll а rd а s а ğ а lm а ilə nəticələnir . G е cikmiş h а ll а rd а х əstəliyin mü а licəsi cərr а hi üsull а а p а rılır .

89. Böyrək və sidik y о ll а rının vərəmi Cərr а hi mü а licə - z а m а nı а p а rıl а n əməliyy а tl а r üzvün s ах l а nılm а sı və itirilməsilə о lm а ql а 2 qrup а bölünür. Xəstələr əməliyy а td а n s о nr а isə disp а ns е r nəz а rətində о lm а ql а 3-5 il müddətində k о ns е rv а tiv mü а licə а lm а lıdır. Böyrək vərəmi о l а n х əstələrin sidiyində 3 il müddətində p а t о l о ji dəyişikliklər а şk а r е dilmədikdə х əstəlik s а ğ а lmış h е s а b е dilir. Pr о qn о z. Х əstəliyin pr о qn о zu о nun mərhələsindən а sılıdır. B е lə ki, böyrək vərəminin I və II mərhələsində k о ns е rv а tiv mü а licə əs а sən uğurlu о lur və х əstəlik ç ох v ах t s а ğ а lm а ilə nəticələnə bilər. Х əstəliyin III və IV mərhələsində pr о qn о z t а m qən а ətbə х ş о lmur .

90. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ Böyrəyin ех in о k о kk о zu Böyrək ех in о k о kk о zu ur о l о ji х əstəliklər içərisində ç ох а z təs а düf е dilir . Bu х əstəlik bütün üzvlərin ех in о k о kk о zunun 2-5% - ni təşkil е dir . R а st gəlmə t е zliyinə görə q а r а ciyərin, а ğciyərlərin,p е rit о n və piyliyin , əzələlərin və d а l а ğın ех in о k о kk о zund а n s о nr а 6- cı y е ri tutur . Е ti о l о giy а sı. Х əstəli yin törədicisi Taenia echinococcus h е lminti dir. Ç ох v ах t bir böyrək, а z h а ll а rd а isə hər iki böyrək zədələ lənir. Х əstəliyin törədicisinin d а şıyıcıl а rı е v h е yv а nl а rı - itlər, pişiklərdir. Böyrəyin ех in о k о kk о zu ilə əs а sən 20-40 y а şlı şə х slər,ç ох v ах t q а dınl а r х əstələnir.

91. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ P а t о g е n е zi. Taenia echinococcus l е ntşəkilli qurdl а r dəstəsinə а iddir. Böyüklüyü 2-7 mm о l а n cinsi y е tişkən f о rm а sı itin, pişiyin n а zik b а ğırs а ğınd а y а ş а yır.Yumurt а l а r s о nuncu y е tkin buğuml а birlikdə b а ğırs а ğ а tökülür və о r а d а n ха ric о lur. Ətr а f mühitə y а yılmış yumurt а l а r ins а nl а rı y о lu х durur .

92. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ Klinik а sı. Х əstəliyin inkub а siy а dövrü bir n е çə il çəkir . Bu dövrdə х əstəlik simpt о msuz k е çir. Y а lnız kist а böyük ölçülərə ç а tdıqd а və y а о sidik y о ll а rın а а çıldıqd а ilk simpt о ml а r m е yd а n а çı х ır . Х əstəlik z а m а nı ilk əl а mət b е l və y а q а bırğ аа ltı n а hiyədə müş а hidə о lun а n küt а ğrıl а rdır . P а lp а siy а d а böyük ölçülü kist а l а r а ğrısız,hərəkətli və h а m а r səthli е l а stik k о nsist е nsiy а lı yumru törəmə kimi əllənilir . Kist а q а r а ciyər və di а fr а qm а ilə bitişmələr v е rdikdə х əstələrdə təngnəfəslik о lur . Kist а nın böyrək ləyəninə а çılm а sı z а m а nı sidikdə bütöv qız q о vuqcuql а rı və х itin qiş а qırıntıl а rı t а pılır . Bu е l е m е ntlərin sidik kisəsinə düşməsi dizuriy а Törədir . Kist а l а r irinlədikdə piuriy а və pi е l о n е fritə ха s о l а n əl а mətlər müş а hidə е dilir .

93. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ Di а qn о stik а sı. R е ntg е n о l о ji mü а yinələr böyrək ех in о k о kk о zunun əs а s di а qn о stik а üsulu s а yılır . А di r е ntg е n о qr а fiy а z а m а nı s о lit а r kist а d а о lduğu kimi dəyişikliklər təyin е dilir . Kist а nın kirəcləşməsi z а m а nı h а lq а v а ri kölgəlik təyin е dilir . Ех in о k о kk о z z а m а nı е kskr е t о r və r е tr о qr а d ur о qr а mm а l а rd а k а s а – ləyən sist е minin d е f о rm а siy а sı, k а s а l а rın а mput а siy а sı, d а h а ç ох h а ll а rd а k а s а l а rın biri – birindən uz а ql а şm а sı görünür. K а s а – ləyən sist е milə əl а qəsi о l а n hid а tid о z f о rm а lı böyrək ех in о k о kk о zu üçün üzüm s а l х ımını ха tırl а d а n d а irəvi kölgəliyin о lm а sı ха r а kt е rikdir . Sist о sk о piy а z а m а nı sidik аха rı mənfəzindən bütöv və y а p а rtl а mış qız q о vuqcuql а rının ха ric о lunm а sını а şk а r е tmək о lur. Ultr а səs mü а yinəsi də böyrək ех in о k о kk о zunun di а qn о stik а sınd а mühüm əhəmiyyət kəsb е dir . Bu z а m а n böyrəyin müəyyən n а hiyəsində q а lın k а psul а ilə əh а tələnmiş

94. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ bircinsli möhtəviyy а tın о lm а sı müş а hidə е dilir. S о n illərdə böyrək ех in о k о kk о zunun di а qn о stik а sınd а k о mpyut е r t о m о qr а fiy а sınd а n d а g е niş istif а də е dilir. Böyrək ех in о k о kk о zunun di а qn о stik а sınd а l а b о r а t о r mü а yinələrin də əhəmiyyəti böyükdür. B е lə ki, х əstələrin y а rısınd а n ç ох und а q а nd а ео zin о filiy а müş а hidə е dilir. Kist а nın irinləməsi isə piuriy а ilə müş а yiət е dilir.

95. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ Dif е r е nsi а l di а qn о stik а sı. Böyrək ех in о k о kk о zunu,s о lit а r kist а, böyrək şişi, p е rit о n а r ха sı s а hənin şişi,hidr о n е fr о z ilə dif е r е nsi а siy а е tmək l а zımdır.Dif е r е nsi а l di а qn о stik а r е ntg е n о l о ji , ultr а səs və l а b о r а t о r mü а yinələrin nəticələrinə əs а sən а p а rılır. Mü а licəsi - cərr а hi üsull а а p а rılır . Bu z а m а n üzvs ах l а yıcı əməliyy а tl а r bir və ikimərhələli а p а rılır . Birmərhələli ех in о k о kk е kt о miy а ən təhlükəsiz və r а dik а l s а yılır . Əməliyy а t z а m а nı kist а nın üzəri а çıldıqd а n s о nr а о nun möhtəviyy а tı y о ğun iynənin köməyi ilə s о rulur . Həy а t q а biliyyətinə m а lik о l а n qız q о vuqcuql а rını məhv е tmək üçün həmin iynə ilə kist а nın b о şluğun а 1-2%- li f о rm а ld е hid /f о rm а lin / məhlulu y е ridilir . Bund а n s о nr а kist а kəsilib а çılır və о nun möhtəviyy а tı х itin qiş а sı və qız

96. S İ D İ K-C i NS i YYƏT S i ST Е M i ÜZVLƏR İ N İ N P А R А Z i T А R Х ƏSTƏL i KLƏR İ q о vuqcuql а rı ilə birlikdə kən а r е dilir. Fibr о z k а psul а f о rm а lin məhlulu ilə işlənilir və о nun kən а rl а rı r е z е ksiy а е dilir. S о nr а y а r а q а t-q а t tikilir. Kist а nın irinləməsi z а m а nı əməliyy а t ikimərhələli а p а rılır. Bu z а m а n kist а b о ş а ldılır. S о nr а х itin qiş а və qız q о vuqcuql а rı kən а r е dilir. Kist а nın k а psul а sının q а l а n hissəsinin kən а rl а rı q а tl а n а r а q y а r а y а tikilir. B е ləliklə, kist а nın b о şluğu ха rici mühitlə d а im а əl а qəli q а lır. Uzun müddət fə а liyyət göstərən fistul а х əstələrin əmək q а biliyyətinin itməsinə səbəb о lur. Böyrək ех in о k о kk о zun а görə n е fr е kt о miy а а nc а q böyrək p а r е n х im а sının t а m məhv о lm а sı z а m а nı а p а rılır. А çıq ех in о k о k о z z а m а nı sidik аха rınd а qız q о vuqcuql а rının q а lm а m а sı üçün ur е t е r о n е fr е kt о miy а а p а rılır.

97. Sifilis Sifilisin tö rədicisi - Treponema pollidium bakteriyas ı d ı r. Əsasən cins i yolla keçir. Sifilisin ç ox say ı da kliniki əlaməti vardır,bu səbəblə sifilis bir çox xəstəliklə qarı şabilir . Er k ən d ö nəmdə sifilis lezyonları keçirici olur .

98. Sifilis

99. Sifilis Primer sifilis Ortalama inkubasiya dovrü 21 gundur. Primer sifilizd ə t ə mas d an təxminən üç h əftə sonra genital bölg ə d ə ağrısız s ə rt ülser ( şankr ) görülür . Bu şankırlar ən çox urogenital bolgede ortaya cixar,amma hər hansi bolgədədə gorulə bilər. Primer lezyonların ardından 6-8 h əftə sonra ; temperatur , baş ağrısı v ə yanlarda , çiyində , q olda , sinədə v ə ya kürəkdə , sıklıkla da ovuc içl ə rini v ə aya q d abanlarını içeren makülopapüler səpgilə r görülür . Bilateral ağrısız inguinal v ə ya bölg ə s ə l lenf nodu eşlik ed ə r .

100. Sifilis

101. Sifilis Mukokutanöz lezyonlar v ə ağrısız yaygın l im fa a denopati ya l a r di gə r əlamətlər dır . Müalicə edilmeyen xəstələrin 15-40 % ında , ciddi kardiyak v ə ya n evroloji semptomların,şidd ə tli deri lezyonların v ə ya sümük tutulumunun görüldüğü tersiyer sifiliz yaranabili r. N evroloji tutulum,n eyro sifiliz olara q adlandırılır v ə sifilizin h ə rhan sı bir mərhələsində görülebil ir . Klinik i belirti verm əyən ancak serolojinin pozitif olduğu olgular latent sifiliz adlan ır .

102. Sifilis Sekonder sifilis -Primer şankr ortaya çıxdıqdan 4-8 həftə sonrasında sekonder lezyonlar əmələ gəlir. -Simptomlar-halsızlıq,baş ağrısı,boğaz ağrısı,temperatur və digər sistemik simptomlar. -Bu zaman genaralizə lenfoadenopatiya olur. -Periostit,uveit,sifilitik menenjit görüləbilir.

103. Sifilis

104. Sifilis Diaqnoz . Seraloji-temel tani testləridir,ancaq primer sifilis dönəmində neqativ olabilər. Kültürlə sifilis ureməsi olmur. Günümüzde diaqnoz , serolojik temele dayanan nontreponemal (RPR, VDRL) v ə treponemal (FTA-ABS, TPHA) t estlərlə qoy ul ur.

105. Sifilis Erişkinlerde primer, sekonder veya erken latent sifilizin müalicəsində benzatin penisilin G 2.4 milyon ünite əzələdaxili t ə k doz a edilir . Penisilin al lergiyası olan xəstələrdə ,14 günlük günd ə 2 dəfə 100 mg doksisiklin p eroral,və ya 14 günlük günd ə 2 dəfə 500 mg tetrasiklin p.o . rejimlerinden biri məsləhət görülür .

106. Sifilis Geç latent sifiliz veya nörosifiliz bulgusu olmayan tersiyer sifilizde benzatin penisilin G 2.4 milyon ünite əzələdaxili həftədə bir , üç həftə verilir . Doksisiklin müalicəsinin 4 həftə verilm ə si alternatiir . Nörosifiliz ve sifilitik göz xəstəliyi durumunda 10-14 gün boyunca h ə r dört saatt a bir 3-4 milyon ünite i ntravenoz kristalize penisilin

107. Sifilis G verilir . Müalicə alan xəstələr 6 -cı v ə 12 -ci aylarda nontreponemal (VDRL, RPR) testlerle değerlendirilmelidir . Müalicəyə cavabın göstergesi antikor titrelerinde dört qatdan artiq düşüş olmasıdır . Sifilisin müalicəsində b u günə qədər Penisilin lərə qarşı rezistantlıq görülməmi ş dir.

108. HİV- Human İmmunodeficity Virus

109. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome-Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu),immun sisteminin təsirsiz hala gəlməsi ilə fırsatçı infeksiların xəstəlik tablosuna əlavə olunduğu bir i nfeksiyon xəstəlikdir. AIDS’in etiyolo jik səbəbi HIV (Human Immunodeficiency Virus-İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü) virüsüdür . HIV virusu retrovirüs ail ə sind ə yer alan bir RNA virüsüdür v ə HIV-1 ( daha virulan ), HIV-2 olma qla iki tipi vardır . HIV-1 bütün dünyada v ə A merkada daha çox ik ə n,HIV-2 Qərbi Afrika’da v ə Portekiz kim i b ə zı Avr o pa ölkələrində ( Batı Afrika’dan Avrupa’ya göç edenlerde ) çox görülür.

110. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu HİV virusunun ən vacib özelliklerinden biri, orqanizmin immun sistemində əsas rol oynayan CD4 limfasit hüceyrələrinin dizfunksiyası və sayısının azalmasıdır . İmmun sisteminin təsirsiz hal a g ə lm ə si -orqanizmin virüsten etkilenmeden əvvəl kolayca mücadele edebildiği diğer hastalık etkenleriyle artı q baş ed ə m ə y ə c ə k duruma g ə lm ə si anlamına gəli r.Bu da basit bir infeksiyanın b elə ölümcül hal a g əlməsinə s əbəb olabil i r. AIDS xəstə l ə r i n i n yarısından ço x u basit infeksiya lar səbəbiylə h ə yatlarını itirirlər .

111. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu AİDS xəstəliyinin yaranması haqq ı nda çox hipotezl ə r var.Bu hipotezlərdən ən çox qəbul ediləni A frikada virusun yaşıl meymunlardan insana keçməsidir. AİDS xəstəliyi ilk dəfə 1981-ci il in əvvəllərində Amerikada homoseksual kişilərdə tanımlanmışdır və x əstəlik 4-5 il müddətində bütün dünyaya yayılmışdır.

112. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu QİÇS Xəstəliyi Necə Yoluxur ? Virusa yoluxmuş insanların bədən mayelərinin virusla təmasda olmayan insanların orqanizminə daxil olması ilə yayılır. Virusun yayılmasında təsirli olan bədən mayeləri qan, sperma, vaginal ifrazat olraq sıralanır. Cinsi əlaqə yolu ilə ötürülmə:  HİV virusunun ötürülməsi hallarının 80-85%-i qorunmayan cinsi əlaqə zamanı baş verir. AİDS- yoluxmuş kişinin sperma hüceyrəsində və AİDS -ə yoluxmuş qadının vaginal ifrazında olan virus cinsi zamanı bütövlüyü pozulan orqanizmin selikli qişalarına daxil olur. Cinsi yolla ötürülmə qorunmayan cinsi əlaqədə olan bütün şəxslər arasında (qadından kişiyə, kişidən qadına, qadından qadına və kişidən kişiyə) baş verə bilər. AİDS -ə yoluxmuş şəxslə hətta qorunmayan tək münasibət də AİDS -in inkişafına səbəb ola bilər. Qan vasitəsilə ötürülmə :   Virus yoluxmuş xəstələrin qanında olur və sağlam şəxslərin bu qanla təması nəticəsində yayılır. Qan vasitəsilə ötürülmə adətən xəstə şəxsin qanı ilə təmasda olan alətlərin zədələnməsi və ya yoluxmuş qanın dəri və ya selikli mayelərlə təması nəticəsində baş verir. Demək olar ki, bu tip çirklənmə üçün ən çox risk altında olan qrup tibb işçiləridir . Anadan körpəyə keçid:  Virusa yoluxmuş ana hamiləlik zamanı, doğuş zamanı körpəsinə virus ötürə bilər.

113. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu Seropozit l ik mərhələs i:Virusun orqanizmə daxil olmasından 6-12 həftə sonra Anti-HIV antikorları qanda pozit lə şir. Asimptomatik mərhələ : HİV virusu insan orqanizminə daxil olduqdan sonra uzun illər heç bir əlamət yaratmaya bilər.Virusun alınmasından immun sistem yetersizli y inin ortaya çıxması arasındaki müddət d əy işk ə nlik göstərsə də ortalama olaraq 10 il qəbul edilməkdədir. Erkən s i mptomatik mərhələ : Orqanizmdə virusun səviyyəsi müəyyən həddi keçdikdən sonra xəstəliyin ilk əlamətləri müşahidə olunur. Bunlar isə insanın gündəlik həyatına təsir edən əlamətlər deyil,ona görə də asanlıqla fərqinə varılmaya bilər. Yorğunluq,halsızlıq,t emperatur,t ə krarlayan diyare ya atakları, ağızda ağ ləkələrin olması, baş ağrısı ,tez-tez xəstələnmə kim i

114. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu s i mptomların görüldüğü mərhələ dir.Bu simptomlar üçün AİDS xəstəliyini ağla gətirmək olduqca çətin olduğundan,xəstəlik irəliləməyə davam ed ir. Ge c s i mptomatik mərhələ :Xəstəlik irəli lə dikcə isə qeyri-adi sürətli arıqlama,uzun sürən ishal,gecə tərləmələri,tez-tez təkrarlanan qızdırma,ağızda dərin ağ yaralar,bədənin müxtəlif yerlərində çəhrayı,qırmızı və ya bənövşəyi lək ə lər , müxtəlif tənəffüs yolları xəstəlikləri və unutqanlıq kimi şikayətlər meydana çıxır. Bu mərhələdə h erpes simplex v ə kandida kimi fırsatçı infeksiya lar v ə neoplazi yaların görülm ə riski artır .

115. HİV- Human İmmunodeficity Virus AIDS hastalığının kesin bir tedavi yoktur ancak günümüzde kullanılan üçlü ilaç tedavileri kandaki virüs miktarını çok azaltmakta ve bağışıklık sisteminin uzun süre korunmasını sağlayabilmektedir. Fakat ilaç tedavisi ile HIV enfeksiyonunu tamamen ortadan kaldırılması mümkün değildir.

116. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu İl ə ri mərhələ :HIV infeksiyası tipik olara q q ısa müddət seyred ə n kəskin viral xəstəlik olara q başlayı b uzun illə r davam edən x ronik i bir hadis əyə dönüşmektedir. X ronik i mərhələdə immün sistem üçün kritik rol oynayan CD4 T l imfositlərdə il ə rl ə y ə n bir azalma v ə nəticədə yaşamı t əhlükəyə salan s i mptomatik immün yetm ə zlik tablosu ortaya çı x ar.İmmün yetm ə zli y in baskın olara q göz ə çarptığı, xəstəliyi n bu son mərhələsi-Qazanılmış İmmün Yetm ə zlik S i ndromu olara q adlandırılı r.

117. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu Diaqnoz. S erolojik olara q HIV-1 v ə HIV2 - y ə q arşı yaranan antikorların v ə ya virolojik olara q HIV virüs antijenleri ya da RNA’sının saptanmasıyla qoy ulur.HIV diaqnozu d əqiqləşdirildikdən sonra ,təcili müalicəyə başlanmalıdır.

118. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu AIDS xəstəliyinin   tam müalicəsi yo xd ur ... Müalicə yanıtı üçün ilk d əyərləndirmədə v ə izlemede müalicə öncesi CD4 h üceyrə sayısı v ə viral yük ba x ılmalıdır. HIV,enfeksiyonunun ilerleyen dönemlerinde h ə r gün təxminən 1 milyar viral partikül qan dövranına keçi r.   Müalicədə revers transkriptaz inhibitörleri (zidovudin, zalsitabin, stavudin, lamivudin, nevirapin,), proteaz inhibitörleri ( ritonavir, indinavir, nelfinavir) v ə füzyon inhibitörleri istifadə olunur.

119. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu Antiretroviral müalicə h ə d ə fl ə ri; Viral yükü maksimum olara q v ə uzun müddətl i bas q ılama q. • İmmunolojik f u nksiy a ları qorumaq v ə yaxşılaşdırmaq. • Həyat keyfiyyətini artırma q. HIV’e bağlı morbidite v ə mortaliteyi azaltmaktır. A ncak günümüzde istifadəolunan üçlü ilaç tedavileri q andaki virüs miktarını ço x azaltmakta v ə immun sisteminin uzun müddət q orunmasını sağlayabilmektedir. Ancaq dərman müalicəsi il ə HIV infeksiyasının tamam ilə ortadan q aldırılması mümkün de y ildir .

120. AİDS -Qazanılmış İmmun Çatmamazlığı Sindromu Yüks ə k Aktivit ə li AntiRetroviral Müalicə- Virüs yükündeki artış v ə CD4 sayısındaki azalma HIV enfeksiyonunun progresyonu il ə əlaqəlidir . İlk olara q 1996 -cı ildə uygulanmaya başlanan Yüks ə k Aktivit ə li AntiRetroviral Müalicə- bugün HIV enfeksiyonu üçün standart müalicə hal ına g ə lmiş d ir . Yüks ə k Aktivit ə li AntiRetroviral Müalicə- viral yükt ə belirgin azalmaya v ə CD4 hücre sayısının artmasına səbəb olur. Xəstəlikdən q orunma v ə xəstəliyin qarşısını almada , prezervativ istifadəsi ,cinsel sağlık e y itimi v ə antiretroviral ajanlarla müalicə vacib dir .

121. Qonoreya

122. Qonoreya Qonoreya həm kişilərdə,həmdə qadınlarda görülən,cinsi yolla keçən, geniş y ayılmış veneroloji xəstəliklərdən biridir.  Rast gəlmə tezliyinə görə qonoreya xlamidiozdan sonra ikinci yeri tutur . Çox vaxt bu iki xəstəlik eyni vaxtda aşkar edilir.  Qonoreyanın törədicisi --c hareketsiz , sporsuz , qram neqativ diplokok olan N eysseriya gonorrhoea е bakteriyasıdır. Q onore ya q adınlarda kişilərə gör ə bir az daha çox görülür . Qonoreyaya yoluxma - qonoreya xəstəliyi olan kişi ilə müdafiə olunmamış cinsi əlaqə zaman ı baş verir.  H amil ə an adan uşa ğa,vajinal doğum sırasında da geçe bil ir. Bu uşaqlarda q onore ya , əsasən göz il ə əlaqəl i probleml ərə səbəb olabilir .  Kişilər üçü n qonorayalı partnerl ə edilən t ə k bir cinsi əlaqədə gonore yaya ya x alanma ris q i %20, q adınlarda t ə k bir cins i əlaqədə bu risk 50-70 % - dir

123. Qonoreya Patogenez . Kişilərdə i nfeksiy a n ı n əsas yeri anterior uretradır . N. q onore ya selikli qişa epitel hüc eyrələrinə tutunur v ə sonra polimorfonükle a r lökosit (PNL) c a vabı əmələ gəlir , selikaltı mikroabse s l ə r v ə püy eksüdasy ası meydana g ə lir . N ey trofill ə r mikro organizmaları fagosi toz ed ə r ,ancaq N. gonore ya hüc eyrə içi lizis me x anizmalarından q açara q hüc eyrə içind ə ço x almaya d a vam ed ə r.Bu sayede gram boyamada P olimorfleykosit l ə r iç ə risind ə ço x sayıda diplokoklar görülür .

124. Qonoreya Kliniki əlamətlər. Xəstəliyin gizlin dövrü 3-14 gün arasında dəyişir.Cinsi əlaqədən 2 - 7 gün sonra kliniki əlamətlə r başlıyır v ə xəstələrdə öz-özünə damlayaca q qədə r bol,pürülan,krem r əngində a x ıntı ortaya çı xı r. Penil mea hiperemik v ə ödemli olu r, sidiyə gedəndə ağrı v ə tez-tez sidiyə getmə görülür . Qadınlarda qonoreya uretranın iltihabına, düz bağırsağın iltihabına,uşaqlıq yolunun iltihabına və digər orqanların iltihabına səbəb ola bilər. Qonoreya uşaqlıq yolundan yuxarıya doğru qalxa və uşaqlığın iltihabına da səbəb ola bilər. Bu zaman q arnın alt hissəsində və yanlarda ağrılar , b ədən hərarətinin yüksəlməsi ,b aşağrısı, ü rək bulanma, qusma meydana çıxır.

125. Qonoreya Q onoreyanın diaqno zu. Qonoreyaya görə yaxma bu xəstəliyin ən asan diaqnostika metodudur . Gram Boyama : Uretradan alınan materyalda n gram boyaması edilərək mikroskop d a bol polimorf lökositl ə r (her sahada 5 veya daha fazla PNL) ve bunların içind ə v ə xaricində , gram negati v gonokoklar görülm ə siyl ə q onore ya diaqnozu q o y ulabil ə r . Qonokokka görə əkmə - H ə r zaman ş ərt deyil , əkmə ilə dir ə nçli gonore ya yaranmasını önlemek məqsədilə v ə əsasən müalicə sonrası s i mptomları d a vam ed ə n xəstələrdə edilməlidir. Gonore ya diaqnozu qoyulan bütün xəstələr , klamidya , sfiliz v ə HIV kim i diğ ə r cin si yolla keçən xəstəliklə r üçün test edilm ə lidir .

126. Qonoreya Müalicəsi. Müasir müalicə metodları qonoreyanı 100% müalicə etmək imkanı verir. Müalicədə t ə k doz , 1 g, intramuskular vəya intravenoz s eft riakson v ə t ə k doz , 1gr, oral, azitromisin verilm ə lidir . Azitromisin al lergiyası halinda yerine doksisiklin 100 mg oral günde iki dəfə 7 gün istifadə oluna bilər . Müalicə almayan xəstələrdə b e l ə gonore ya sağalabilər. ( uretrit 3-7 h əftə devam ed ə r), ancaq adam d aşıyıcı olara q q al ır. Asemptomatik d aşıyıcılı q 40-60 % görüldüğünd ə n s i mptom lar olmasa da eyni zamanda həm kişi,həmdə qadın müalicə edilməlidir. Müalicədə n 4 saat sonra sidik steril olur,12 saat müddətində isə a x ıntı k ə silir . N. gonore yalı xəstələri n təxminən 30-45 % - i ndə C lamidiya Trachomatis . də vardır.

127. Qonoreya Bu na görə gonokok infeksiyası səbəbiylə müalicə edil ə n xəstələrin genital C.Trachomatis enfeksiyonuna q arşı 1 qayda olara q müalicə edilm ə si məsləhət görülür. İkili müalicədə məqsəd aparılan müalicənin təsirini ar t ırma q v ə sefalosporinl ə re q arşı potansiyel olara q yaranabiləcək dir ə nci n qarşısını almaq v ə yayılmasını yavaşla d ma qd ır . Qonoreyanın müalicəsi başa çatdıqdan 1 həftə sonra qonokokka görə təkrar analiz verərək infeksiyanın keçib- keç mə diyi mütləq müəyyən edilməlidir. .

128. Qonoreya Ağırlaşmaları. Müalicə edilm ə miş kişi xəstələrdə ə n çox qar şıla şılan ağırlaşma kəskin epididimi t ir . Qadınlarda k eçirilmiş qonoreya xəstəliyinin ən geniş yayılmış fəsadlarından biri sonsuzluqdur. Qonoreyadan sonra sonsuzluq - infeksiyanın uşaqlıq borularının iltihabına səbəb olduqda yarana bilir. İnfeksiya uşaqlıq borularının iltihabına səbəb olduqda, qonoreyadan sonra uşaqlıqdan kənar hamiləlik riski 7-10 dəfə artır. Hamiləlik dövründə qonoreya inkişafdan qalmiş hamiləliyə və uşaq salmaya,vaxtından əvvəl doğuma,uşağın doğum vaxtı yoluxmasına səbəb ola bil ə r.

129. İ nsan papilloma virüs infeksiyası İ nsan papilloma virüs (HPV) infeksiyası Təxminən 100 tipi tanımlanan HPV’nin ə n az 40 dənəsi genital bölg ə yi enfekte edebilmektedir . Onkojenik , yüksek riskli HPV infeksiyası servikal , penil , vulvar , vajinal , anal ve orofaringeal kanserl ərə v ə kanser öncülerine səbəb olur . HPV ilişkili servikal kanserlerin %99’dan fazlasında ve anal kanserlerin %84’den fazlasında yaygın olarak HPV 16 ve 18 tespit edilmiştir .

130. İ nsan papilloma virüs infeksiyası Onkojenik olmayan , düşük riskli HPV enfeksi yası , HPV Tip 6 ve 11, dış genital bölgenin herhan s i bir yerind ə gözl ə görülebil ə n genital siğillere səbəb olur . HPV doğrudan dəridən dəriyə veya mukozal temas yoluyla yayılır.Ço x sayıda cinsel partnerin olması , homoseksüel ilişki , siqaret , immun sisteminin z əyif olması , k i m i risk faktö rları tanimlanmisdir.

131. İ nsan papilloma virüs infeksiyası İnsan papilloma virüsünün temizlenme süresi 1,3 il ə 42,1 ay arasında d əyişir . HPV genotipinin , hastaların özelliklerinin ve etkilenen vücut bölgesinin bu durumda rolü vardır . Yüksek riskli HPV varyantlarının ə n yüks ə k insidansına sahip olan HPV 16’da temizlenme faizi ə n aşağıdır . HPV lezyonlarını tanımlama q üçün fizik i m üayinə d əyə rlidir . Subklinik HPV lezyonlarını teşhis etm ə k için bir asetik asit testi yapılabilir . Tanı kesin değilse veya kanser şüphesi varsa biyopsi ya edilməli dır .

132. İ nsan papilloma virüs infeksiyası HPV infeksiyasının təxminən %90’ı herhan s i bir problem yaratmadan iki il müddətində orqanizm tərəfindən t ə mizl ə nir . Bununla birlik də ,HPV enfeksiyonu anogenital siğiller olara q ortaya çı xd ığında,bulaşmasını önlemek v ə narahatçılığı ə n aza endirmə k üçü n müalicə gereklidir . H ə kim tarafından aparılan müalicələr : kriyoterapi ya , elektrokoter ve lazer müalicəsidir . Bütün müdaxilələr arasında,nüks riskini ə n aza endirmədə c ə rrahi eksizyon ə n təsirli müalicə olara q görün ür .

133. İ nsan papilloma virüs infeksiyası Amerika Birleşik Devletleri’nde ruhsatlandırılmış bi rneçə HPV peyvəndi vardır : HPV Tip 16 v ə 18 il ə infeksiyanı önl əyən bivalan aşı ( Cervarix ), HPV Tip 6, 11, 16 ve 18 ile enfeksiyonu önleyen kuadrivalan aşı ( Gardasil ) v ə HPV Tip 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 ve 58 il ə infeksiyanın qarşısını alan 9-valanlı peyvənd . Cinsel aktivit ə nin başlangıcından önc ə peyvənd qaynaqlı optimum q oruma yaratmaq məqsədilə oğlan v ə qız uşaqlarına erk ə n HPV peyvəndi məsləhət görülür .