Dosha Dhatu Mala

2,720 views 19 slides Feb 01, 2024
Slide 1
Slide 1 of 19
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
19

About This Presentation

Dosha dhatu mala moolam hi shareeram


Slide Content

Dosha Dhatu Mala Mulam hi Shariram By – Raj Agrawal Guided by – Kriya Department

Object Of Chikitsa : Karma Purusha – पन्चमहाभूत शरीररसमवाय पुरु्ष इत्युच्ते Anatomy of purusha :as per Ayurveda तत्र शरीरम नाम चेतनाधिष्ठानभूतं पन्चभूतविकारसमुदायात्मकम समयोगवाहि.(च.शा.६/३) And dosa,dhatu,mala are vikaar of pancamahabhuta .

Pancabhautiktva of Dosa Dhatu Mala Dosha , Dhatu , Mala PMB Constitution VATA vayu+aakash PITTA agni KAPHA jala+pruthvi MUTRA agni+jala PURISHA pruthvi SWEDA jala

Pancabhautiktva of Dosa Dhatu Mala RASA jala RAKTA agni MAMSA pruthvi MEDA jala+pruthvi ASTHI pruthvi+vayu+teja MAJJA jala SHUKRA jala

Nomenclature Although Dosa,Dhatu,Mala all are called ‘ Dhatu ’ because of their deha dharan property but they have given specific names a/c to their karmas- Dosa - शरीर दूषणात दोषा: Dhatu - धातवो देह धारणात Mala- मलिनीकरणान्मला :

Number of Dosha In all Ayurvedic literatures number of doshas are decided to be three, observing the fact Yatha loke Tatha pinde . • Sushrut have given great view in this respect- विसर्गादानविक्स्शेपे सोमसुर्यानिलास्तथा ; धारयन्ति जगत देहा कफ़पित्तानिलास्तथा. • Above view explains why ancient acharyas have decided the number of dosas as three. • All acharyas have said- वायुपित्तकफ़ष्च उक्त शरीरो दोष संग्रह :

Vata Karma

Kapha Karma

Doshas And Rtu

Sthana guna karma of dhatus 1)RASA DHATU Sthana-Hridaya Guna -to circulate all time in the whole body. Karma - rasatusti,preenan,raktpusti . 2.RAKTA DHATU Sthan - sarvsharir Guna - visrata,dravata,raag,spandan,laghuta . Karma- dhatu kshya-vriddhi,dhatu puran,varna,sparshgyan .

3)MAAMSA DHATU- sharirpusti , medapusti . 4)MEDA DHATU- dridhta , asthipusti . 5)ASTHI DHATU- dehdharan , majjapuran 6)MAJJA DHATU- priti,sneh,bala,sukrapusti,asthipuran .

7)SUKRA DHATU- Sthan - sarvatranugate deha Guna - snigdha,ghana,picchil,madhur,avidahi,s weta,sphatika snnibham . Karma- dhairya,chyavan,priti,dehbala,harsh,garbhotpaadan

Mala किट्टमन्नस्य विण्मूत्रं, रसस्य तु कफोऽसृजः| पित्तं, मांसस्य खमला, मलः स्वेदस्तु मेदसः||१८|| स्यात्किट्टं केशलोमास्थ्नो, मज्ज्ञः स्नेहोऽक्षिविट्त्वचाम्| PURISH- upstambh,vayu-agni dharan MUTRA - आहारस्य रस : सार सारहीनो मलद्रव: शिराभिस्तज्ज्वलम् नीतं वस्तौ मूत्रत्वमाप्नुयात . Karma- vastipuran,vikleda SWEDA- Kleda,saukumaryakrita , romdharan