Dravyaguna Lecture Series- Mishrak gana.pptx

details about mishrak gana mentioned in syllabus of BAMS.

1. Dr. Shraddha Joshi M.S., Ph.D. (ITRA, Jamnagar) Assistant Professor Shalakya Tantra Mishraka Gana SERIES

2. BAMS Dravyaguna Syllabus Paper 1 (12) 1. Brihat Panchamoola 7. Triphala 13. Chaturbeeja 2. Laghu Panchamoola 8. Trikatu 14. Trijataka 3. Valli Panchamoola 9. Trimada 15. Chaturjataka 4. Kantaka Panchamoola 10. Chaturushna 16. Panchatikta 5. Trina Panchamoola 11. Panchkola 17. Chaturbhadra 6. Panchavalakala 12. Shadushana 18. Trikarshika

3. TRIPHALA पथ्याबिभीतधात्रीणां   फलैः   स्यात्त्रिफला   समैः   | फलत्रिकञ्च   त्रिफला   सा   वरा   च   प्रकीर्तिता   ||३९|| त्रिफला   कफपित्तघ्नी   मेहकुष्ठहरा   सरा   | चक्षुष्या   दीपनी   रुच्या   विषमज्वरनाशिनी   ||४० || ( Bhavprakash ) Haritaki / Pathya Bibhitaki Amalaki / Dhatri Terminalia chebula Retz. Combretaceae Terminalia bellirica Roxb . Combretaceae Emblica officinalis Gaertn . Euphorbiaceae

4. TRIKATU/ TRAYUSHNA/ KATU TIKA/ VYOSHA विश्वोपकुल्या   मरिचं   त्रयं   त्रिकटु   कथ्यते   | कटुत्रिकं   तु   त्रिकटु   त्र्यूषणं   व्योष   उच्यते   ||५७|| त्र्यूषणं   दीपनं   हन्ति श्वासकासत्वगामयान् | गुल्ममेहकफस्थौल्यमेदःश्लीपदपीनसान्   ||५८ || (B.P.) Maricha Shunthi / V ishwa Pipalli / Upkulya Piper longum Linn. Piperaceae Zingiber officinale Linn. Zingiberaceae Piper nigrum Linn. Piperaceae

5. CHATURUSHNA त्र्यूषणं सकणामूलं कथितं चतुरूषणम् | व्योषस्येव गुणाः प्रोक्ता अधिकाश्चतुरूषणे ||६० || ( Bhavprakash ) Piper longum Linn. Piperaceae Pipallimoola / Kanamoola TRIKATU/ TRAYUSHNA

6. PANCHAKOLA पिप्पली   पिप्पलीमूलं   चव्यचित्रकनागरैः   | पञ्चभिः   कोलमात्रं   यत्पञ्चकोलं   तदुच्यते   ||६५|| पञ्चकोलं   रसे   पाके   कटुकं   रुचिकृन्मतम्   | तीक्ष्णोष्णं   पाचनं   श्रेष्ठं   दीपनं   कफवातनुत्   | गुल्मप्लीहोदरानाहशूलघ्नं   पित्तकोपनम्   ||६६ || ( Bhavprakash ) Pipalli Chavya Shunthi / Nagar Pipallimoola Chitraka Piper longum Linn. Piperaceae Zingiber officinale Linn. Zingiberaceae Piper longum Linn. Piperaceae Plumbago zeylanica Linn. Plumbaginaceae Piper rectofactrum Vahl . Piperaceae

7. SHADUSHNA पञ्चकोलं   समरिचं   षडूषणमुदाहृतम्   | पञ्चकोलगुणं   तत्तु   रूक्षमुष्णं   विषापहम्   ||६७ || ( Bhavprakash ) PANCHAKOLA Maricha Piper nigrum Linn. Piperaceae

8. TRIMADA Chitraka Plumbago zeylanica Linn. Plumbaginaceae Embelia ribes Burm . F. Myrsinaceae Cyperus rotundus Linn. Cyperaceae Vidanga Musta

9. TRIJATA त्वगेलापत्रकैस्तुल्यैस्त्रिसुगन्धि   त्रिजातकम्   | नागकेशरसंयुक्तं   चातुर्जातकमुच्यते   ||६१|| तद्   द्वयं   रोचनं   रूक्षं   तीक्ष्णोष्णं   मुखगन्धहृत्   | लघुपित्ताग्निकृद्वर्ण्यं   कफवातविषापहम्   ||६२|| Ela Tejapatra / Patra Dalchini / Twaka Elettaria cardamomum Maton . Zingiberaceae Cinnamomum tamala Nees & Eberm . Lauraceae Cinnamomnm zeylanicum Breyn . Lauraceae ( Bhavprakash )

10. CHATURJATA त्वगेलापत्रकैस्तुल्यैस्त्रिसुगन्धि   त्रिजातकम्   | नागकेशरसंयुक्तं चातुर्जातकमुच्यते || ६१|| तद्   द्वयं   रोचनं   रूक्षं   तीक्ष्णोष्णं   मुखगन्धहृत्   | लघुपित्ताग्निकृद्वर्ण्यं   कफवातविषापहम्   ||६२|| Nagkesar TRIJATA Mesua ferrea Linn. Guttiferae ( Bhavprakash )

11. TRIKARSHIKA Ativisha Musta Shunthi Cyperus rotundus Linn. Cyperaceae Aconitum heterophylum Wall. Cyperaceae Zingiber officinale Linn. Zingiberaceae

12. CHATURBHADRA Ativisha Musta Shunthi Cyperus rotundus Linn. Cyperaceae Aconitum heterophylum Wall. Cyperaceae Zingiber officinale Linn. Zingiberaceae Tinospora cordifolia Willd . Menispermaceae Guduchi

13. CHATURBHADRA Pipalli Musta Karkatshringi Ativisha Piper longum Linn. Piperaceae Cyperus rotundus Linn. Cyperaceae Aconitum heterophylum Wall. Cyperaceae Pistacia integerrima Stewart ex Brandis . Anacardiaceae BALA CHATURBHADRA

14. CHATURBEEJA मेथिका   चन्द्रशूरश्च   कालाऽजाजी   यवानिका   | एतच्चतुष्टयं   युक्तं   चतुर्बीजमिति   स्मृतम्   ||८८|| तच्चूर्णं   भक्षितं   नित्यं   निहन्ति   पवनामयम्   | अजीर्णं   शूलमाध्मानं   पार्श्वशूलं   कटिव्यथाम्   ||८९|| Kalajaji Ajwain / Yavanika Chandrashur Methika Nigella sativa Linn. Ranunculaceae Travhyspermum ammi Linn. Umbelliferae Lepidium sativum Linn. Cruciferae Trigonella foenu-graecum Linn. Papilionatae ( Bhavprakash )

15. PANCHAVALKAL न्यग्रोधोदुम्बराश्वत्थपारीषप्लक्षपादपाः   | पञ्चैते   क्षीरिणो   वृक्षास्तेषां   त्वक्पञ्चवल्कलम्   ||१३ || ( Bhavprakash ) Vata / Nyagrodha Ashwattha Ficus b enghalensis Linn. Moraceae Thespesia populnea Linn. Malvaceae Ficus lacor Linn. Moraceae Ficus glomerata Roxb . Moraceae Ficus religiosa Linn. Moraceae Ashwattha Plaksha Udumbar Parisha

16. PANCHATIKTA Guduchi Brihati Nimba Vasa Patola Tinospora cordifolia Willd . Menispermaceae Azadirachta indica A. Juss Lauraceae Solanum indicum Linn. Solanaceae Adhatoda vasica Nees Acanthaceae Trichosanthes dioica Roxb . Cucurbitaceae

17. BRIHAT PANCHAMOOLA बिल्वाग्निमन्थटिण्टुकपाटलाः काश्मरी चेति महत् ||६८|| सतिक्तं कफवातघ्नं पाके लघ्वग्निदीपनम् | मधुरानुरसं चैव पञ्चमूलं महत् स्मृतम् ||६९|| श्रीफलः   सर्वतोभद्रा   पाटला   गणिकारिका   | श्योनाकः   पञ्चभिश्चैतैः   पञ्चमूलं   महन्मतम्   ||२५|| पञ्चमूलं   महत्   तिक्तं   कषायं   कफवातनुत्   | मधुरं   श्वासकासघ्नमुष्णं   लघ्वग्निदीपनम्   ||२६|| Bilwa Shyonaka / Tintuka Agnimatha Patla Kashmari Stereospermum suaveolens DC. Bignoniaceae Gmelina arborea Linn. Verbenaceae Aegle marmelos Corr. Rutaceae Premna mucronata Roxb . Verbenaceae Oroxylum indicum Vent. Bignoniaceae ( Bhavprakash ) ( Su.Su . 38)

18. LAGHU PANCHAMOOLA तत्र   त्रिकण्टकबृहतीद्वयपृथक्पर्ण्यो   विदारिगन्धा   चेति   कनीयः   ||६६|| कषायतिक्तमधुरं   कनीयः   पञ्चमूलकम्   | वातघ्नं   पित्तशमनं   बृंहणं   बलवर्धनम्   ||६७ || ( Su.Su . 38) शालिपर्णी पृष्ठिपर्णी वार्त्ताकी कण्टकारिका | गोक्षुरः पञ्चभिश्चैतैः कनिष्ठं पञ्चमूलकम् ||४०|| पञ्चमूलं लघु स्वादु बल्यं पित्तानिलापहम् | नात्युष्णं बृंहणं ग्राहि ज्वरश्वासाश्मरीप्रणुत् ||४१ || Gokshura / Trikantaka Prithakparni / Prishnaparni Shalparni / Vidarigandha Brihati Kantakari Desmodium gangeticum DC. Papilionatae Tribulus terrestris Linn. Zygophyllaceae Solanum surattense Burm . F. Solanaceae Uraria picta Desv . Papilionatae Solanum indicum Linn. Solanaceae ( Bhavprakash )

19. अनयोर्दशमूलमुच्यते   ||७०|| गणः   श्वासहरो   ह्येष   कफपित्तानिलापहः   | आमस्य   पाचनश्चैव   सर्वज्वरविनाशनः   ||७१|| LAGHU PANCHAMOOLA BRIHATA PANCHAMOOLA DASHAMOOLA

20. VALLI PANCHAMOOLA विदारीसारिवारजनीगुडूच्योऽजशृङ्गी   चेति   वल्लीसञ्ज्ञः   ||७२|| रक्तपित्तहरौ   ह्येतौ   शोफत्रयविनाशनौ   | सर्वमेहहरौ   चैव   शुक्रदोषविनाशनौ   ||७४ || (Su.Su.38) Vidari Sariva Ajashringi Rajni / Manjishtha Guduchi Pueraria tuberosa DC. Leguminosae Rubia cordifolia Linn. Rubiaceae Hemidesmus indicus R. Br. A sclepiadaceae Tinospora cordifolia Willd . Menispermaceae Pistacia integerrima Stewart ex Brandis . Anacardiaceae

21. KANTAKA PANCHAMOOLA करमर्दीत्रिकण्टकसैरीयकशतावरीगृध्रनख्य   इति   कण्टकसञ्ज्ञः   ||७३|| रक्तपित्तहरौ   ह्येतौ   शोफत्रयविनाशनौ   | सर्वमेहहरौ   चैव   शुक्रदोषविनाशनौ   ||७४ || (Su.Su.38) Karmard Trikantaka / Gokshura Saireyak Shatavari Griddhanakhi Tribulus terrestris Linn. Zygophyllaceae Carissa carandas Linn. Apocynaceae Barleria prionitis Linn. Acanthaceae Asparagus racemosus Willd . Liliaceae Capparis Sepiaria Linn. Capparidaceae

22. TRINA PANCHAMOOLA कुशकाशनलदर्भकाण्डेक्षुका   इति   तृणसञ्ज्ञकः   ||७५|| मूत्रदोषविकारं   च   रक्तपित्तं   तथैव   च   | अन्त्यः   प्रयुक्तः   क्षीरेण   शीघ्रमेव   विनाशयेत्   ||७६ || ( Su.Su . 38) Kush Kandekshu Darbha Nala Kash Saccharum spontaneum Linn. Gramineae Desmostachya bipinnata Stapf . Gramineae Arundo donax Linn. Gramineae Imperata cylindrica Beauv . Gramineae Saccharum officinarum Linn. Gramineae

23. एषां   वातहरावाद्यावन्त्यः   पित्तविनाशनः   | पञ्चकौ   श्लेष्मशमनावितरौ   परिकीर्तितौ   ||७७|| (Su.Su.38) PANCHA-PANCHAMOOLA LAGHU PANCHAMOOLA TRINA PANCHAMOOLA KANTAKA PANCHAMOOLA VALLI PANCHAMOOLA BRIHATA PANCHAMOOLA