Grief and Lossและการพยาบาลในภาวะสูญเสียเศร้าโศก

Grief and Loss

1. การสูญเสียและเศร้าโศก
(Grief and Loss)
รายวิชา 501251 การพยาบาลสุขภาพจิต
การพยาบาลผู้ที่มีปัญหาสุขภาพจิตและจิตสังคม
ผู้ที่มีภาวะสูญเสียและเศร้าโศกและการพยาบาล(GRIEF AND LOSS)
โดยอาจารย์อาชวศรี คำหอม

2. วัตถุประสงค์
อธิบายความหมายของการสูญเสียและ
เศร้าโศกได้
อธิบายลักษณะของภาวะโศกเศร้าและ
ปฏิกิริยาเศร้าโศกจากการสูญเสียได้
สามารถวางแผนให้การพยาบาลผู้มี
ปัญหาสูญเสียและเศร้าโศกได้

3. ความเศร้าโศก (grief) การสูญเสีย (loss)
ปฏิกิริยาตอบสนองปกติของบุคคล
เมื่อประสบกับการสูญเสียหรือ
เศร้าโศกเป็นกระบวนการที่เกิด
ขึ้นหลังจากการสูญเสียของบุคคล
(ทิพย์สุดา, 2556)
สภาพการณ์ที่บุคคลต้องแยกจาก
สูญหาย หรือปราศจากบางสิ่งบาง
อย่างที่เคยมีอยู่ในชีวิต อาจเกิดขึ้น
แบบทันทีหรือค่อยเป็นค่อยไป ทั้ง
แบบคาดการณ์ได้หรือไม่อาจคาด
การณ์ได้และอาจทำให้เกิดความเจ็บ
ปวดอย่างมากหรือเพียงเล็กน้อย
(ฉวีวรรณ, 2556)

4. ประเภทที่ 4 เป็นการที่บุคคลมีการสูญเสียบุคคลสำคัญหรือบุคคลอันเป็นที่รัก
(LOSS OF A LOVE OR A SIGNIFICANT OTHER)
ประเภทที่ 2 เป็นการที่บุคคลมีการสูญเสียตามวัยต่าง ๆ (MATURATIONAL LOSS)
ประเภทที่ 3 เป็นการที่บุคคลมีการสูญเสียภาพลักษณ์หรืออัตมโนทัศน์
(LOSS OF BODY IMAGE OR SOME ASPECT OF SELF)
ประเภทของการสูญเสีย
ประเภทที่ 1 เป็นการที่บุคคลมีการสูญเสียสิ่งของภายนอก
(LOSS OF EXTERNAL OBJECT)

5. แหล่งสนับสนุนครอบครัวและสังคม
ประสบการณ์การสูญเสียในอดีต
บุคลิกภาพและความพร้อมของบุคคล
ปัจจัยที่ส่งผลในการเผชิญกับการสูญเสียของบุคคล
การให้คุณค่าและความสำคัญกับสิ่งสูญเสีย
วัฒนธรรม ความเชื่อและศาสนา

6. Grief
ปฏิกิริยาตอบสนองปกติ
ของบุคคล หรือครอบครัว
เมื่อประสบกับ การสูญ
เสีย ความเศร้าโศกเป็นก
ระบวนการที่เกิดขึ้นหลัง
จากการสูญเสียของบุคคล
(ทิพย์สุดา, 2556)
กระบวนการ
แสดงออกของบุคคล
ทางอารมณ์
อันเนื่องมาจากจาก
การสูญเสีย
Mourning Bereavement
ภาวะเศร้าโศก
จากการสูญเสียบุคคล
อันเป็นที่รัก
การเกิดภาวะเศร้าโศกของบุคคลจะมีขั้นตอนของความรู้สึกและมีปฏิกริยาต่อการสูญเสียที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและ
ดำเนินไปจนถึงการปรับตัวกลับคืนสู่ภาวะปกติ จะใช้เวลาประมาณ 1 ปี

7. Grieving process
ระยะที่ 2 โกรธ (anger) บุคคลแสดงความโกรธต่อการ
สูญเสียที่เกิดขึ้น
ระยะที่ 4 ซึมเศร้า (depression) เป็นระยะที่บุคคลจะมีพฤติกรรม
แยกตัว ไม่พูดคุย หมดหวัง รู้สึกไม่มีแรง นิ่งเงียบเป็นแสดงความ
รู้สึกเสียใจต่อการสูญเสียที่เกิดขึ้น
ระยะที่ 3 ต่อรอง (bargaining) ในระยะนี้บุคคลพยายามหาสิ่งต่อ
รอง เพื่อปลอบใจในขณะที่ยังไม่สามารถยอมรับกับสิ่งที่เกิดขึ้นได้
Kubler-Ross แบ่งปฏิกิริยา
เศร้าโศกจากการสูญเสีย
เป็น 5 ระยะ
ดังต่อไปนี้
ระยะที่ 1 ปฏิเสธ (denial) เป็นระยะเวลาที่บุคคลพยายาม
ปฏิเสธไม่ยอมรับสิ่งที่เกิดขึ้น
ระยะที่ 5 ยอมรับ (acceptance) เป็นระยะที่บุคคลเริ่มกลับสู่สภาพ
เดิม ยอมรับการสูญเสีย เมื่อเวลาผ่านไป

8. Note
บุคคลจะมีปฏิกิริยาที่เกิดขึ้นจากการสูญเสียละในแต่ละระยะอาจใช้เวลาไม่เท่ากัน
ไม่จำเป็นต้องเรียงลำดับจากระยะที่ 1 ถึงระยะที่ 5 เเต่อาจจะเกิดกลับไปกลับมาหรือเกิดพร้อมกัน
เป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงทางด้านการรับรู้ ความรู้สึก และพฤติกรรม เมื่อมีการสูญเสียเกิดขึ้น
ทั้งนี้ในแต่ละละระยะบุคคลอาจมีการแสดงออกของพฤติกรรมที่แตกต่างกัน
ระยะเวลาในการตอบสนองต่อการสูญเสียที่เกิดขึ้นที่แตกต่างกัน
โดยส่วนใหญ่จะอยู่ในช่วง
ระยะเวลาประมาณ 6-8 สัปดาห์
แต่กระบวนการตอบสนองต่อการสูญเสียนี้ไม่ควรใช้เวลานานกว่า 6- 12 เดือน

9. ระยะที่ 3 บุคคลจะมีการปรับตัว RESTITUTION
ระยะที่ 2 บุคคลจะเริ่มพัฒนาสติรับรู้มากขึ้น (DEVELOPING AWARENESS)
ปฏิกิริยาต่อการสูญเสีย
ระยะที่ 1 บุคคลจะรู้สึกสะเทือนใจและไม่เชื่อ (SHOCK AND DISBELIEF)
Engel อ้างใน ทิพย์สุดา สำเนียงเสนาะ, 2556

10. ระยะเฉียบพลัน มักอยู่ในช่วง 4-8 สัปดาห์แรกนับจากการสูญ
เสีย บุคคลจะแสดงอาการช็อกและไม่เชื่อ เป็นช่วงอารมณ์ที่บุคคล
ไม่สามารถยอมรับการสูญเสียได้ อาจใช้เวลาตั้งแต่ 2-3 ชั่วโมง
จนถึงหลายวัน
ระยะที่สองเป็นระยะที่บุคคลจะเผชิญและมีการปรับตัวต่อการสูญ
เสีย ภายหลังจากผ่านช่วงวิกฤตไปแล้ว
ความทุกข์โศกปกติ (normal grief reactions)
ภาวะที่บุคคลมีปฏิกิริยาต่อการสูญเสียแต่สามารถจัดการต่อภาวะนั้นจนผ่านพ้นและ
สามารถกลับมาดำเนินชีวิตประจำวันได้อย่างปกติ โดยสามารถแบ่งเป็น 2 ระยะ

11. ปฎิกริยาในระยะแรกของความทุกข์โศกปกติ
ปฏิกิริยาทางด้านร่างกาย
นิ่งไม่มีการตอบสนอง
มึนงง แน่นหน้าอก
จุกในลำคอ อ่อนเพลียหรือมี
อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง ปวดหัว
อย่างรุนแรง หายใจลำบาก
ปฏิกิริยาทางด้านอารมณ์
บุคคลจะมีอาการตื่นตระหนกหรือ
ตกใจ ปฏิเสธไม่รับรู้อะไร
หรือมีความรู้สึกว่างเปล่า
บางบุคคลจากหายตื่นตระหนกอาจพบ
อารมณ์ โกรธ หวาดระแวง กลัว รู้สึก
อ้างว้าง โดดเดี่ยว รู้สึกผิดหรือซึมเศร้า
ปฏิกิริยาทางด้านพฤติกรรม
บุคคลจะแยกตัวจากสังคมหรือมีพฤติกรรมลุกลี้ลุกลน
กระวนกระวาย กระสับกระส่าย
บางรายอาจมีพฤติกรรมโกรธ ร้องไห้ ฝันร้าย
อาจมีพฤติกรรมกินมากขึ้นหรือน้อยลงแล้วแต่บุคคล
(ทิพย์สุดา,2556)

12. ปฎิกริยาในระยะที่สองของความทุกข์โศกปกติ
ปฏิกิริยาทางด้านร่างกาย
อ่อนเพลีย หายใจขัดหรือหน้ามืด
อยู่บ้างหลังจากนั้น ร่างกายจะ
ปรับสมดุลแต่อาจยังหลงเหลือ
ความเจ็บป่วยอยู่บ้าง
ปฏิกิริยาทางด้านอารมณ์
บุคคลจะมีอาการรู้สึกผิดหรือละอายใจ
หลังจากนั้นจะมองหาสิ่งใหม่
หรือเริ่มต้นทำอะไรให้ตนเองมากขึ้น
ปฏิกิริยาทางด้านพฤติกรรม
บุคคลอาจยังมีแยกตัวไม่ต้องการมีสัมพันธภาพกับผู้อื่น มี
พฤติกรรมเลื่อนลอยไม่ยอมรับความจริงเป็นครั้งคราว หลัง
จากจัดการอารมณ์และความรู้สึกได้โดยการยอมรับความจริง
ว่าเป็นการสูญเสียถาวรไม่สามารถเรียกคืนมาได้
จึงพยายามนำตัวเองกลับคืนเข้าสู่สังคมอีกครั้ง
(ทิพย์สุดา,2556)

13. เกิดขึ้นเพราะบุคคลไม่สามารถปรับสภาพจิตใจให้เป็นไปตามกระบวนการ
ความเศร้าโศกได้ ส่งผลให้บุคคลไม่สามารถดำเนินชีวิตได้ตามปกติโดยทั่วไป
ความทุกข์โศกผิดปกติ
(abnormal grief reactions)
1) อารมณ์เศร้าโศกเรื้อรังต่อการสูญเสีย (Chronic grief)
2) อารมณ์เศร้าโศกที่เกิดขึ้นล่าช้า (Delayed grief)
3) อารมณ์เศร้าโศกที่รุนแรงต่อการสูญเสีย (Exaggerated grief)
4) อารมณ์เศร้าโศกที่ไม่สามารถผ่านพ้น (unresolved grief)
5) อารมณ์เศร้าโศกที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สะเทือนขวัญหรือจากภัยพิบัติ (traumatic grief)
ประเภทของความทุกข์โศกผิดปกติ

14. เป้าหมายหลักของการช่วยเหลือบุคคลที่เศร้าโศก
ป้องกันหรือลดโอกาสการเกิดความเศร้าโศกในแบบผิดปกติ
ลดระยะเวลาเศร้าโศกเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดความเศร้าโศกแบบผิดปกติ

15. การประเมินปัญหาทางการพยาบาล
ประกอบด้วยการรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความเศร้าโศกจากการสูญเสีย
บทบาทของพยาบาล : การให้คำปรึกษา
วัตถุประสงค์ : เพื่อทำความเข้าใจปัญหาและพฤติกรรมการแสดงออกของ
บุคคลที่ กำลังเผชิญภาวะเศร้าโศก และลดระยะเวลาเศร้าโศกเพื่อป้องกัน
ไม่เกิดความความเศร้าโศกแบบผิดปกติ
โดยให้บุคคลมีการเตรียมตัวหรือได้ระบายความรู้สึกต่อการสูญเสียนั้น

16. การวินิจฉัยปัญหาการพยาบาล
ข้อสรุปที่อยู่บนพื้นฐานของการประเมิน
ภายหลังการวิเคราะห์ข้อมูลอย่างรอบคอบในขอบเขตของกฎหมายวิชาชีพพยาบาล
เพื่อนำไปวางแผนการพยาบาล
โดยคำนึงถึงเป้ าหมายหลักของการป้องกัน
หรือลดโอกาสเกิดและลดระยะเวลาเศร้าโศก
เพื่อป้องกันความโศกเศร้าแบบผิดปกติ

17. การวินิจฉัยปัญหาการพยาบาล
มีพฤติกรรมการดูแลตนเองที่บกพร่องเนื่องจากคาดว่าจะเกิดการสูญเสีย
การรับรู้และการดูแลสุขภาพบกพร่องเนื่องจากภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย
นอนหลับไม่เพียงพอ/แบบแผนการนอนเปลี่ยนแปลงเนื่องจากภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย
บกพร่องในการสร้างสัมพันธภาพอย่างมีประสิทธิภาพเนื่องจากภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย
ความสามารถในการปรับตัว/เผชิญปัญหาบกพร่องเนื่องจากภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย
รับรู้คุณค่าในตนเองต่ำ/รู้สึกว่าตนเองไม่มีคุณค่าเนื่องจากภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย

18. การวางแผนการพยาบาล
เปิดโอกาสให้บุคคลได้ระบายความรู้สึกต่อการสูญเสีย
สนับสนุนให้ผู้ที่มีเผชิญภาวะเศร้าโศกใส่ใจดูแลสุขภาพของตนเอง
สังเกตและป้องกันพฤติกรรมอันตรายเช่นการทำร้ายตนเองที่ อาจเกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลง
ด้านอารมณ์ของบุคคลผู้มีภาวะสูญเสีย
ส่งเสริมให้กำลังใจโดยใช้แหล่งสนับสนุนทางสังคม ซึ่งเป็นสิ่ง สาคัญที่สุดในการที่จะให้บุคคล
ที่มีเผชิญภาวะเศร้าโศกสามารถปรับตัวต่อการสูญเสีย

19. การปฏิบัติการพยาบาล
ให้การปรึกษาเพื่อเตรียมรับมือกับการสูญเสียและการจัดการกับความเศร้าโศก
ส่งเสริมให้บุคคลสามารถดูแลตนเอง เมื่อต้องเผชิญกับภาวะเศร้าโศกจากการสูญเสีย
ให้ความรู้ในเรื่องที่เกี่ยวกับการเผชิญความเศร้าโศกจากการสูญเสีย

20. กิจกรรมการพยาบาลในระยะเริ่มต้น
สร้างสัมพันธภาพและให้ความช่วยเหลือหรือเป็นที่ปรึกษาให้แก่เขาอย่างสม่ำเสมอ
พยาบาลควรยอมรับปฏิกิริยาของบุคคลที่เกิดเนื่องมาจากการสูญเสียและเปิดโอกาส
ให้บุคคล ได้กระทำตามความต้องการในขอบเขตที่สามารถเป็นไปได้
พยาบาลควรให้ความมั่นใจแก่ผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกว่าตอนนี้เขาไม่ได้โดดเดี่ยว
หรืออยู่ลำพัง เพียงคนเดียว โดยให้ข้อมูลตามความเป็นจริง
พยาบาลควรประเมินความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตรประจำวันและควรสนับสนุน
ให้ได้ระบายความรู้สึกเศร้าโศกที่เกิดเพื่อเป็นแนวทางการดูแลที่จะช่วยป้องกันความ
เศร้าโศกที่ผิดปกติได้

21. กิจกรรมการพยาบาลในระยะค้นหาปัญหา
เปิดโอกาสให้ผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกได้พูดระบายความรู้สึก
พยาบาลสามารถบอกว่า “ฉันเข้าใจดีว่าเวลานี้คุณมีความทุกข์ คุณเสียใจ” เพื่อให้
บุคคลรับรู้ว่า พยาบาลสนใจความรู้สึกของผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกและให้การยอมรับ
ในภาวะเศร้าโศกที่ เกิดขึ้น
พยาบาลควรส่งเสริมให้ผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกปฏิบัติกิจวัตรประจำวันที่สาคัญๆได้
ร่วมมือกันหาแนวทางแก้ไขปัญหา ให้แรงเสริมโดยการชมตามความเหมาะสมเพื่อ
ให้ผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศก ให้พิจารณาเลือกวิธีปรับตัวที่เหมาะสม หรือเปิดโอกาส
ให้ได้เลือกทางออกใหม่ในการแก้ไขปัญหา

22. กิจกรรมการพยาบาลในระยะสิ้นสุด
ควรให้แรงเสริมทางบวกเมื่อผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกแสดงพฤติกรรมที่เหมาะ
สมและ มีการปรับตัวในทางสร้างสรรค์
เปิดโอกาสให้ผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกได้วางแผนสาหรับการดำเนินชีวิตและ
วาง แผนการจัดการกับปัญหาที่จะเผชิญกับเหตุการณ์ในอนาคต
ให้ความรู้แก่สมาชิกในครอบครัวและเพื่อนๆให้มีความเข้าใจผู้ที่อยู่ในภาวะ
เศร้า โศก และรู้วิธีการปฏิบัติที่เหมาะสมต่อผู้ที่อยู่ในภาวะเศร้าโศก

23. การประเมินผลทางการพยาบาล
หรือมีการพัฒนาไปสู่จุดมุ่งหมายที่วางไว้ตามวัตถุประสงค์หรือเกณฑ์การพยาบาลที่กำหนดหรือไม่
ทั้งยังเป็นการหาแนวทางในการดูแลให้ เหมาะสมในอนาคตแก่ผู้รับบริการ
ประเมินว่าบุคคลที่อยู่ในภาวะเศร้าโศกได้รับการดูแล

24. พยายามให้บุคคลเหล่านั้นได้ระบายอารมณ์และความรู้สึกอย่างเหมาะสม
เปิด โอกาสให้บุคคลที่ต้องเผชิญกับการสูญเสียได้ระบายเกี่ยวกับการ
สูญเสีย สนับสนุนให้บุคคลที่ต้องเผชิญกับการสูญเสียได้มีการผ่าน
แต่ละกระบวนการของความเศร้าโศกได้อย่างเหมาะสม โดยการ ยอมรับ
และเข้าใจในพฤติกรรมที่บุคคลที่ต้องเผชิญกับการสูญเสียได้แสดงออก
รวมถึงการดูแลและให้ กำลังใจบุคคลที่ต้องเผชิญกับการสูญเสียเพื่อให้
บุคคลที่ต้องเผชิญกับการสูญเสียผ่านกระบวนการเศร้า โศกและไม่เกิด
ความผิดปกติรุนแรงจนถึงขั้นมีอาการทางจิตใจ