HỌC THUYẾT TINH KHÍ THẦN THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN.pptx

TINH KHÍ THẦN

1. TINH KHÍ THẦN HUYẾT - TÂN DỊCH Bs Trần Thiện Tâm

2. 01 03 02 MỤC TIÊU TRÌNH BÀY ĐƯỢC NỘI DUNG HỌC THUYẾT TINH KHÍ VẬN DỤNG ĐƯỢC HỌC THUYẾT TINH KHÍ TRONG Y HỌC PHÂN TÍCH ĐƯỢC MỐI QUAN HỆ GIỮA TINH, KHÍ, THẦN TRONG ĐỜI SỐNG CON NGƯỜI

3. NỘI DUNG ĐẠI CƯƠNG NỘI DUNG CHỦ YẾU VẬN DỤNG HỌC THUYẾT TINH KHÍ TRONG Y HỌC QUAN HỆ TINH, KHÍ, THẦN

4. ✔ Học thuyết Tinh khí là một trong những quan điểm của triết học cổ đại phương Đông và có ảnh hưởng rất lớn trong lý luận và chỉ đạo thực tiễn của YHCT ✔ Khí là chỉ toàn bộ vật chất vô hình và không ngừng vận động ✔ Do khí cực nhỏ mà phân tán, mắt thường không nhìn thấy nên người xưa gọi là “vô hình” ✔ Khả năng hoạt động của khí rất mạnh và không ngừng vận động cho nên thông qua sự vận động biến hoá của sự vật mà biết được sự tồn tại của khí ✔ Tinh khí tức thành phần tinh túy của khí, là nguồn gốc sinh ra hoạt động sống. 1. ĐẠI CƯƠNG Sách Quản tử - Nội nghiệp viết: “Tinh là thành phần của khí”. Và cho rằng “Tinh của trời hợp với hình của đất mà hình thành nên người”

5. Tinh khí của trời đất hoá sinh thành người 4 Khí là bản nguyên cấu tạo nên thế giới 1 Khí vận động không nghỉ và biến hoá không ngừng 2 Khí là mối liên kết giữa trời đất và vạn vật 3 2. NỘI DUNG CHỦ YẾU

6. KHÍ LÀ BẢN NGUYÊN CẤU TẠO NÊN THẾ GIỚI Trang Châu “Trang tử - Tri bắc du” Thông thiên hạ nhất khí nhĩ

7. KHÍ LÀ BẢN NGUYÊN CẤU TẠO NÊN THẾ GIỚI “Hoài nam tử Thiên văn huấn” Trước khi hình thành vũ trụ thì trời và đất chưa thành hình, lúc đó cả thế giới đặt trong tình trạng hỗn mang và được gọi là “Thái thuỷ”

8. HAI TRẠNG THÁI KHÍ VÔ HÌNH ✔ Lan toả khắp nơi ✔ Tồn tại trạng thái vận động mãnh liệt ✔ Nhỏ và phân tán kèm không ngừng vận động nên không nhìn thấy HÌNH CHẤT ✔ Trạng thái ngưng kết ✔ Nhỏ mà không phân tán ✔ Tập trung thành vật thể ✔ Nhìn và sờ được KHÍ LÀ BẢN NGUYÊN CẤU TẠO NÊN THẾ GIỚI Khí tụ tắc hình tồn Khí tán tắc hình vong

9. KHÍ LÀ BẢN NGUYÊN CẤU TẠO NÊN THẾ GIỚI “Thiên địa chi khí giao cảm” KHÍ “Tại thiên vi khí, tại địa vi hình, hình khí tương cảm nhi hoá sinh vạn vật” Tố Vấn Thiên nguyên kỷ đại luận “Tích âm vi địa” Địa chi khí nặng mà trọc thuộc âm Thiên chi khí nhẹ và trong thuộc dương “Tích dương vi thiên” Tố Vấn Âm dương ứng tượng đại luận Dương khí đi xuống, âm khí đi lên giao hợp cảm ứng giữa trời và đất mà sinh vạn vật

10. KHÍ VẬN ĐỘNG KHÔNG NGHỈ VÀ BIẾN HOÁ KHÔNG NGỪNG Sự vận động của khí gọi là “khí cơ” Nhập Từ ngoài vào trong 4 Xuất Từ trong ra ngoài 3 Giáng Từ trên xuống 2 Từ dưới đi lên Thăng 1 🖎 Hình thức vận động diễn ra liên tục không ngừng 🖎 Trong điều kiệu bình thường: ✔ Thăng – Giáng ✔ Xuất – Nhập ☞ Là điều kiện duy trì thăng bằng tương đối

11. KHÍ HOÁ KHÍ VẬN ĐỘNG KHÔNG NGHỈ VÀ BIẾN HOÁ KHÔNG NGỪNG Thông qua sự vận động của khí sẽ sản sinh ra nhiều loại biến hoá Sự biến hoá ở thực vật Sinh, trưởng, hoá, thu, tàng Vô hình chi khí biến thành hữu chất chi hình và ngược lại Sự biến hoá ở động vật Sinh, trưởng, tráng, lão, dĩ BIỂU HIỆN KHÍ HOÁ Vạn vật do khí tạo nên, nên sự biến hoá vạn vật cũng thuộc khí hoá

12. KHÍ VẬN ĐỘNG KHÔNG NGHỈ VÀ BIẾN HOÁ KHÔNG NGỪNG Vận động của khí Biến hoá Sự khí hoá cũng ngưng NGƯNG Nhập Thăng Xuất Giáng 🖎 Sự vận động của khí là tiền đề của khí hoá 🖎 Không có khí cơ sẽ không có khí hoá và cũng không có mọi biến hoá trên thế giới này

13. KHÍ LÀ MỐI LIÊN KẾT GIỮA TRỜI ĐẤT VÀ VẠN VẬT Con người cũng là một bộ phận trong chỉnh thể đó, do vậy con người và trời đất, vạn vật có sự tương thông ✔ Do đó có thể nói khí là mối liên kết giữa các sự vật và làm chúng liên kết lại tạo thành một chỉnh thể ✔ Một vật thể đều có sự độc lập tương đối ✔ Giữa vật thể này và vật thể nọ chúng có sự tồn tại của khí

14. TINH KHÍ CỦA TRỜI ĐẤT HOÁ SINH THÀNH NGƯỜI “Nhân dĩ thiên địa chi khí sinh, tứ thời chi pháp thành” “Thiên địa hợp khí, mệnh chi viết nhân” “Tố vấn – Bảo mệnh toàn hình luận” Tinh khí của trời đất là vật chất cơ bản cấu thành con người

15. 3. VẬN DỤNG HỌC THUYẾT TINH KHÍ TRONG Y HỌC Tinh khí là động lực của sự sống con người 01 Tinh khí đầy đủ thì hoạt động sống sẽ bình thường 02 Sự vận động khí của con người nhất thiết phải có sự hiệp đồng và thông suốt 03

16. TINH KHÍ LÀ ĐỘNG LỰC CỦA SỰ SỐNG CON NGƯỜI Quan khiếu Hình thể Ngũ tạng Lục phủ Huyết và tân dịch Tinh khí là loại khí hữu dùng của cơ thể, là động lực của hoạt động sống Phải nhờ sự thúc đẩy của khí mới có thể hoạt động

17. TINH KHÍ LÀ ĐỘNG LỰC CỦA SỰ SỐNG CON NGƯỜI Can Chủ sơ tiết khí cơ Vị Tư thu nạp thuỷ cốc Phế Tư hô hấp Tỳ Chủ vận hoá thuỷ cốc tinh vi Thận Tư phong tàng tinh khí tiên thiên Tâm Chủ hành huyết Nhờ sự thúc đẩy của khí mới tiến hành được

18. TINH KHÍ ĐẦY ĐỦ THÌ HOẠT ĐỘNG SỐNG SẼ BÌNH THƯỜNG Hấp thu tiên thiên tinh khí trong bụng mẹ Phế Hấp nhập tinh khí của trời Tỳ vị Hấp thu thuỷ cốc chi khí Trước sinh Sau sinh Quá trình khí hoá Tinh khí con người ✔ Tiên thiên tinh khí ✔ Tinh khí của trời ✔ Thuỷ cốc chi khí Thúc đẩy hoạt động sinh lý tạng phủ, kinh lạc, hình thể và quan khiếu

19. TINH KHÍ ĐẦY ĐỦ THÌ HOẠT ĐỘNG SỐNG SẼ BÌNH THƯỜNG ✔ Hoạt động sinh lý bình thường ✔ Sức sống thịnh vượng ✔ Không đủ sức duy trì hoạt động sinh lý Sung túc Không đủ Khí suy Bổ khí Tinh khí sung túc TINH KHÍ

20. SỰ VẬN ĐỘNG KHÍ CỦA CON NGƯỜI NHẤT THIẾT PHẢI CÓ SỰ HIỆP ĐỒNG VÀ THÔNG SUỐT Thăng Giáng Xuất Nhập 🖎 Phải duy trì được ở trạng thái thăng bằng 🖎 Nếu mất thăng bằng thì được gọi là bệnh lý

21. SỰ VẬN ĐỘNG KHÍ CỦA CON NGƯỜI NHẤT THIẾT PHẢI CÓ SỰ HIỆP ĐỒNG VÀ THÔNG SUỐT Thăng nhiều giáng ít Khí nghịch Thăng ít giáng nhiều Khí hãm KHÍ CƠ THẤT ĐIỀU ✔ Ho ✔ Khí suyễn ✔ Ợ hơi ✔ Ói ✔ Thoát giang ✔ Sa nội tạng Giáng khí Thăng đề Mục đích: Hồi phục sự bình hành của khí cơ

22. SỰ VẬN ĐỘNG KHÍ CỦA CON NGƯỜI NHẤT THIẾT PHẢI CÓ SỰ HIỆP ĐỒNG VÀ THÔNG SUỐT Khí hành không thông Khí trệ Khí cơ uất trệ ✔ Tức ✔ Trướng đau ✔ Huyết ứ ✔ Tân dịch đình tụ Hành khí Hành khí hoạt huyết hoá ứ Hành khí hoá đàm Khí cơ vận hành thông suốt thì huyết và tân dịch cũng chảy thông suốt

23. 4. QUAN HỆ CỦA TINH, KHÍ, THẦN KHÁI NIỆM VỀ TINH TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI KHÁI NIỆM VỀ THẦN

24. KHÁI NIỆM VỀ TINH 1 3 2 Vật chất tinh tuý nhất chứa trong khí trong tự nhiên ✔ Phần tinh tuý của khí trong vũ trụ ✔ Thành phần vô hình mà hữu dụng trong cơ thể 🡪 Đều bao hàm ý nghĩa về khí Tinh khí vô hình đều là một phần của khí Thành phần hữu dụng trong cơ thể, gồm tinh khí vô hình nhưng động, tinh hữu hình như tinh tiên thiên và hậu thiên Thứ tinh được tàng trữ trong Thận, gọi là Thận tinh

25. KHÁI NIỆM VỀ TINH Tinh hữu hình Khí Tán Tích tụ Tinh khí vô hình Hữu hình chi tinh Tinh khí hỗ hoá

26. KHÁI NIỆM VỀ THẦN Biểu hiện của sự vận động biến hoá của vật chất trong tự nhiên và quy luật nội tại của nó Những hoạt động tư duy, ý thức tinh thần của con người Những biểu hiện ngoại tại về hoạt động sống trong con người Cơ quan quyền lực cao nhất, chủ tể về hoạt động sống trong con người 1 4 2 3

27. Biểu hiện của sự vận động biến hoá của vật chất trong tự nhiên và quy luật nội tại của nó KHÁI NIỆM VỀ THẦN 1 “Vật sinh vị chi hoá, vật cực vị chi biến, âm dương bất trắc vị chi thần” Tố Vấn Thiên nguyên kỷ đại luận “Kỳ sinh vật dã, mạc kiến kỳ sở dưỡng nhi vật trưởng, kỳ sát vật dã, mục kiến kỳ sở ai nhi vật vong, thử chi vị thần minh” Hoài nam tử Thái huấn thiên “Vật được sinh ra gọi là hoá, vật phát triển lớn lên gọi là biến,cái sự âm dương biến hoá khôn lường gọi là thần” “Sinh vật sống, không nhìn thấy sự dưỡng nuôi mà vật phát triển, sinh vật chết không nhìn thấy sự bị thương mà chết, những thứ không nhìn thấy được gọi là thần minh”

28. Những biểu hiện ngoại tại về hoạt động sống trong con người Cơ quan quyền lực cao nhất, chủ tể về hoạt động sống trong con người KHÁI NIỆM VỀ THẦN 2 Tạng Tâm là tạng chủ soái, là nơi xuất nhập thần minh Tố Vấn Linh lan bí điển luật Tâm tàng thần Tâm chủ về hoạt động tâm sinh lý của con người Tố Vấn Tuyên minh ngũ khí luận 3 ✔ Đắc thần  sống ✔ Thất thần  chết ✔ Trong chẩn đoán học thường sử dụng chữ thần khí để chỉ về biểu hiện bên ngoài

29. TINH , KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Hai thứ tinh nam và nữ giao hợp mới sản sinh ra một cơ thể sống mới Tinh được tàng trong thận Từ tiên thiên Nhờ tinh khí hậu thiên tư dưỡng mà sung mãn ✔ Hoá sinh nguyên khí vận hành khắp nơi ✔ Thúc đẩy sinh trưởng phát dục và duy trì nòi giống ✔ Thúc đẩy, điều tiết hoạt động sinh lý ✔ Là nguồn gốc động lực của hoạt động sống Rất quan trọng đối với mỗi cá nhân và nòi giống, cần phải quý trọng Thận tinh Trong quá trình sinh sản nòi giống

30. TINH, KHÍ , THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Thận tinh Thanh khí Thuỷ cốc tinh khí ✔ Tinh khí con người ✔ Động lực duy trì hoạt động sống

31. ✔ Thúc đẩy ✔ Ôn ấm ✔ Phòng ngự ✔ Cố nhiếp ✔ Khí hoá ✔ Nguyên khí ✔ Tông khí ✔ Vệ khí ✔ Dinh khí TINH, KHÍ , THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Tác dụng Phân loại

32. TINH, KHÍ, THẦN : TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI ✔ Chủ tể của tất cả hoạt động sống ✔ Do tinh khí hoá sinh mà thành ✔ Sau khi hình thành bắt buộc dựa vào sự tư dưỡng của khí mới tiến hành các hoạt động bình thường Thống ngự tinh khí Thần Sinh thần Dưỡng thần Tinh khí

33. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Thiên – Địa – Nhân Tam tài Tam quang Nhật – Nguyệt – Tinh Tam bảo Tinh – Khí – Thần Người xưa cho rằng

34. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Các nhà Dưỡng sinh xưa nay (các môn đồ thuộc phái Đạo gia) Tinh Thần Khí Sự tồn vong của sinh mệnh Tinh hao, Khí tổn, Thần bị thương Dồi dào về tinh lực, xung mãn về khí huyết, thần thái phải tiêu dao “Khí túc bất tư phạn, Thần túc bất tư miên, Tinh túc bất uý hàn” Không thọ Muốn thọ

35. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI “Bế tinh, dưỡng khí, tồn thần Thanh tâm quả dục thủ chân luyện hình” 01 “Giữ tinh, dưỡng khí, tồn thần, Thanh tâm, tiết dục, chủ chân, luyện hình” 02 Tuệ Tĩnh Hải Thượng Lãn Ông Trong thuật dưỡng sinh

36. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Luyện khí công ✔ Tinh-Khí-Thần thực ra là “Khí” mà Tinh và Thần là trạng thái hoạt tính cao của Khí ✔ Nói đến việc luyện khí trong Khí công cũng chính là nói đến việc gián tiếp luyện Tinh và Thần ✔ Mục tiêu tối thượng của Khí công là: “tồn Thần để tăng khí, tồn Khí để tăng Tinh; luyện Tinh hoá Khí, luyện Khí hoá Thần, luyện Thần hoàn hư Theo Gs.Bs Ngô Gia Hy

37. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI Tinh Thần Khí ✔ Sinh ✔ Dưỡng Thống ngự “Tụ sinh tại vu dưỡng khí, dưỡng khí tại vu tồn thần, thần chi vu khí, do mẫu chi vu tử dã. Cố thần ngưng tắc khí tụ, thần tán tắc khí tiêu, nhược bảo tích tinh khí bất tri tồn thần, thị nhi kỳ hoá nhi vọng căn hề” “Dưỡng sinh tam yếu – Tồn thần” “Tinh tích tụ lại mới dưỡng được khí, dưỡng khí mới tồn thần được, quan hệ thần và khí giống như mẹ và con, do đó thần ngưng thì khí mới tụ, thần tán thì khí sẽ tiêu…” Thần là chủ tể cai quản tinh khí và tất cả những hoạt động sống của cơ thể

38. TINH, KHÍ, THẦN: TAM BẢO CỦA CON NGƯỜI ✔ Là gốc của sự sống ✔ Được nuôi dưỡng bởi Khí ✔ Chịu ảnh hưởng của Nguyên khí ✔ Sinh ra từ Tinh ✔ Tinh cường tráng thì Khí dồi dào Tinh Khí ✔ Do Khí và Tinh dung dưỡng ✔ Tinh Khí sung mãn thì trí tuệ anh minh, đầu óc sáng suốt và tinh anh Thần

39. TÓM LẠI Khí vận động không nghỉ và biến hoá không ngừng Khí là mối liên kết giữa trời đất và vạn vật Tinh khí của trời đất hoá sinh thành người Khí là bản nguyên cấu tạo nên thế giới NỘI DUNG CHỦ YẾU Tinh khí đầy đủ thì hoạt động sống sẽ bình thường Sự vận động khí của con người nhất thiết phải có sự hiệp đồng và thông suốt Tinh khí là động lực của sự sống con người TRONG Y HỌC QUAN HỆ TINH, KHÍ, THẦN ✔ Tinh là gốc của sự sống, được nuôi dưỡng hàng ngày bởi Khí và chịu ảnh hưởng của Nguyên khí ✔ Khí sinh ra từ Tinh, Tinh cường tráng thì Khí dồi dào ✔ Thần do Khí và Tinh dung dưỡng, Tinh Khí sung mãn thì trí tuệ anh minh, đầu óc sáng suốt và tinh anh

40. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Giáo trình Lý luận cơ bản Y học cổ truyền Sau Đại học, Bộ môn Y học cổ truyền, Trường Đại học Y Dược Cần Thơ, 2023 2. Giáo trình Lý luận cơ bản Y học cổ truyền Sau Đại học, Học viện Quân Y, Nhà xuất bản Y học, 2010 3. Thuyết tinh khí của y học cổ truyền (Tạp chí Hán Nôm, Số 4 (77) 2006; Tr.68-73), Đặng Quốc Khánh

41. CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ

42. Học thuyết Tinh khí là quan điểm triết học cổ đại thuộc khu vực nào? A. Ấn Độ B. Ai Cập C. Phương Đông D. Phương Tây Trong học thuyết Tinh khí, “Khí” được hiểu là gì? A. Vật chất hữu hình B. Vật chất vô hình, luôn vận động C. Nước trong cơ thể D. Chất dinh dưỡng Người xưa gọi khí là “vô hình” vì: A. Không quan trọng B. Rất nhỏ, phân tán, mắt thường không thấy C. Không có thật D. Không cần thiết cho sự sống Tinh khí là gì? A. Phần chất béo trong cơ thể B. Phần tinh túy của khí, nguồn gốc hoạt động sống C. Máu lưu thông trong mạch D. Nước trong cơ thể

43. Theo sách Quản tử – Nội nghiệp : “Tinh là thành phần của …”? A. Máu B. Khí C. Thần D. Nước Hai hình thức vận động cơ bản của khí là: A. Nạp – Xuất B. Thăng – Giáng, Xuất – Nhập C. Nạp – Thoát D. Hút – Đẩy Khí vận động liên tục và tạo nên quá trình gì? A. Tinh hoá B. Huyết hoá C. Khí hoá D. Thần hoá Khí được coi là mối liên kết giữa: A. Trời đất và vạn vật B. Người và động vật C. Thức ăn và nước uống D. Khí và huyết

44. Tinh khí của trời đất có vai trò gì đối với con người? A. Chỉ tạo nên thức ăn B. Vật chất cơ bản cấu thành con người C. Gây bệnh D. Không liên quan Tinh khí trong cơ thể là động lực của: A. Tư duy B. Hoạt động sống C. Tiêu hóa D. Tuần hoàn máu Con người nhận tinh khí từ đâu trước sinh? A. Phế B. Thận C. Tiên thiên tinh khí từ cha mẹ D. Tỳ vị Con người nhận tinh khí từ đâu sau sinh? A. Không cần tinh khí B. Tỳ vị hấp thu thủy cốc chi khí C. Tim D. Gan

45. Khi tinh khí đầy đủ, hoạt động sinh lý sẽ như thế nào? A. Bất thường B. Bình thường, sức sống thịnh vượng C. Ngừng trệ D. Mất cân bằng Khi tinh khí suy yếu, cơ thể sẽ: A. Khỏe mạnh B. Không đủ duy trì hoạt động sinh lý C. Phát triển mạnh D. Tăng cường sức sống Khí cơ vận hành thông suốt thì huyết và tân dịch sẽ: A. Ngưng lại B. Chảy thông suốt C. Tăng đông D. Biến mất Khi khí cơ thất điều có thể gây ra: A. Ho, suyễn, ợ hơi, ói B. Sốt cao C. Vàng da D. Phù nề

46. “Tinh” theo học thuyết Tinh khí được hiểu là: A. Vật chất tinh túy nhất, phần tinh tuý của khí B. Chất mỡ C. Huyết tương D. Nước tiểu “Thần” là gì? A. Sức mạnh cơ bắp B. Biểu hiện của sự vận động, biến hoá vật chất và hoạt động tinh thần C. Đường huyết D. Chất lỏng trong cơ thể Tinh, Khí, Thần được gọi là gì của con người? A. Tam bảo B. Tam hành C. Tam cương D. Tam nguyên Khi Tinh Khí sung mãn thì trí tuệ con người sẽ: A. Suy giảm B. Bình thường C. Anh minh, tinh anh D. Biến mất