II. ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ 2.2 Αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.).pdf

ελληνική ιστορία με τη μελέτη του μυκηναϊκού πολιτισμού έχει διανύσει τηνπρωτο-ιστορική της περίοδο. Η επιστημονική έρευνα όρισε την αρχή της ελληνικής ιστορίας μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού κόσμου, περίπου το 1100 π.Χ.
Οι πρώτοι αιώνες (11ος-9ος αι. π.Χ.) αποτελούσαν ένα μεταβατικό στάδιο αναστατώσεων, στη διάρκεια τον οποίου τα ελληνικά φύλα μετά από συνεχείς μετακινήσεις απέκτησαν τις μόνιμες εγκαταστάσεις τους στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Ο τόπος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οικονομική τους ανάπτυξη και την πολιτική τους οργάνωση. Το γεωγραφικό ελλαδικό ανάγλυφο εμπόδισε την ένωση, η θάλασσα όμως αποτέλεσε πηγή ζωής και παράγοντα ευνοϊκό για την εξάπλωσή τους. Άνοιξε νέους ορίζοντες, οδήγησε τους Έλληνες σε άλλες περιοχές εγκατάστασης, άλλοτε μόνιμης και άλλοτε πρόσκαιρης.
Η οργάνωσή τους σε πόλεις-κράτη και οι επαφές τους με άλλους λαούς υπήρξαν παράγοντες καθοριστικής σημασίας για τη δημιουργία του ελληνικού πολιτισμού, του «ελληνικού θαύματος», όπως ονομάστηκε.
Στο χρονικό διάστημα των οκτώ αιώνων από την καταστροφή του μυκηναϊκού πολιτισμού μέχρι και το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) ο ελληνικός κόσμος διήνυσε πολυτάραχη και δημιουργική ιστορική πορεία, της οποίας τη μελέτη διακρίνουμε σε τρεις διαδοχικές περιόδους: την ομηρική εποχή (1100-750 π.Χ.), την αρχαϊκή εποχή (750-480 π.Χ.) και την κλασική εποχή (480-323 π.Χ.).

1. 1
2.2 Αρχαϊκήεποχή(750-480 π.Χ.)
ΜπακάληςΚώστας
history-logotexnia.blogspot.com

2. 2
Ηγένεσητηςπόλης–κράτους
ΑρχαίαΕλλάδα
1100-323 π.Χ.
ΟμηρικήΕποχή
1100 –750 π.Χ.
Αρχαϊκήεποχή
750 –480 π.Χ.
Κλασικήεποχή
480 –323 π.Χ.

3. 3
➢Ποιαιστορικήπερίοδοςονομάζεταιαρχαϊκή;Ποιαείναιταχρονικάτηςόρια;Ποιαβασικάγεγονότατη
σηματοδοτούν;
▪Οιερευνητέςτηςελληνικήςαρχαιότηταςονομάζουνσυμβατικάαρχαϊκήτηνπερίοδοαπόταμέσαπερίπουτου
8ουαι.π.Χ.μέχρικαιτηνπρώτηεικοσαετίατου5ουαι.π.Χ.,
✔γιατίαυτήήτανηεποχήτηςπροετοιμασίαςκαιτωναπαρχώντηςοικονομικής,τηςπολιτικήςκαι
πολιτιστικήςεξέλιξηςτουελληνικούκόσμου.
▪Ηοικονομικοκοινωνικήκρίσηπουπροέκυψεστατέλητηςομηρικήςεποχήςαντιμετωπίστηκεαπόταμέσατου
8ουαι.π.Χ.
✓στοπλαίσιοτωνοργανωμένωνπόλεων-κρατών
✓καιμετηνίδρυσηαποικιών(δεύτεροςελληνικόςαποικισμός).
▪Ο7οςκαι6οςαι.π.Χ.υπήρξεηεποχήτωνπνευματικώναναζητήσεωνκαιτηςδιαμόρφωσηςτουαρχαίου
ελληνικούπολιτισμού.
➢ΠοιαήτανησημασίατουνικηφόρουαποτελέσματοςτωνπερσικώνπολέμωνγιατηνιστορικήπορείατωνΕλλήνων;
▪ΗαρχαϊκήεποχήτελείωσεμετουςαγώνεςτωνΕλλήνωνεναντίοντων«βαρβάρων».Απότουςαγώνεςαυτούς
1.οιΈλληνεςεξήλθαννικητές,
2.ενίσχυσαντηνεθνικήτουςσυνείδηση
3.καιεπικύρωσαντηναποτελεσματικότητατηςοργάνωσης,πουτουςπαρείχεοθεσμόςτηςπόλης-
κράτους.

4. 4
➢Πώςγεννήθηκεηπόλη–κράτος;Ποιαήταντασυστατικάτηςαπό
γεωγραφικήάποψη;25349
??????️Ηγένεσητηςπόλης-κράτους.Οιιστορικοίχρησιμοποίησαντονόρο
πόλη-κράτοςγιαναδηλώσουν
1.τηνέννοιατουχώρου
2.καισυγχρόνωςτηςοργανωμένηςκοινότηταςανθρώπωνκάτω
απόμιαεξουσία.
Ηοργάνωσηπροϋποθέτει
✓τηνκυριαρχίασεσυγκεκριμένοχώρο,
→πουαντιστοιχείσεόριαμιαςπόληςήμιας
ευρύτερηςπεριοχήςμαζίμετηνπόλη,
✓καιτησυγκρότησηεξουσίαςγιατηναντιμετώπισητωνκοινών
προβλημάτων.
??????️Έτσιηπόλη-κράτοςπαρουσιάζειταακόλουθασυστατικάστοιχεία:
♦Απόάποψηγεωγραφική,
✓διαμορφωνότανσυνήθωςσεέναχώρο,κέντροάσκησηςτης
εξουσίας,τειχισμένοτιςπερισσότερεςφορές,πουονομαζόταν
πόλιςήάστυ,
✓καισεμιαευρύτερηπεριοχήγύρωαπ'αυτόν,καλλιεργήσιμημε
διάσπαρτουςμικρότερουςοικισμούς,τιςκώμες,πουήταν
ηύπαιθροςχώρα.
▲ΗαρχαίαΣμύρνη.Σχέδιο
αναπαράστασηςτηςπόληςπροςτα
τέλητον7ουαι.π.Χ.Ταανασκαφικά
δεδομένααπέδειξανότιηΣμύρνη
είναιμίααπότιςπρώτεςελληνικές
πόλειςπου διαθέτουντα
χαρακτηριστικάαστικήςοργάνωσης.

5. 5
➢Πώςγεννήθηκεηπόλη–κράτος;Ποιαήταντασυστατικάτηςαπό
γεωγραφικήάποψη;25349
??????️Ηγένεσητηςπόλης-κράτους.Οιιστορικοίχρησιμοποίησαντονόρο
πόλη-κράτοςγιαναδηλώσουν
1.τηνέννοιατουχώρου
2.καισυγχρόνωςτηςοργανωμένηςκοινότηταςανθρώπωνκάτω
απόμιαεξουσία.
Ηοργάνωσηπροϋποθέτει
✓τηνκυριαρχίασεσυγκεκριμένοχώρο,
→πουαντιστοιχείσεόριαμιαςπόληςήμιας
ευρύτερηςπεριοχήςμαζίμετηνπόλη,
✓καιτησυγκρότησηεξουσίαςγιατηναντιμετώπισητωνκοινών
προβλημάτων.
??????️Έτσιηπόλη-κράτοςπαρουσιάζειταακόλουθασυστατικάστοιχεία:
♦Απόάποψηγεωγραφική,
✓διαμορφωνότανσυνήθωςσεέναχώρο,κέντροάσκησηςτης
εξουσίας,τειχισμένοτιςπερισσότερεςφορές,πουονομαζόταν
πόλιςήάστυ,
✓καισεμιαευρύτερηπεριοχήγύρωαπ'αυτόν,καλλιεργήσιμημε
διάσπαρτουςμικρότερουςοικισμούς,τιςκώμες,πουήταν
ηύπαιθροςχώρα.
▲ΗαρχαίαΣμύρνη.Σχέδιο
αναπαράστασηςτηςπόληςπροςτα
τέλητον7ουαι.π.Χ.Ταανασκαφικά
δεδομένααπέδειξανότιηΣμύρνη
είναιμίααπότιςπρώτεςελληνικές
πόλειςπου διαθέτουντα
χαρακτηριστικάαστικήςοργάνωσης.

6. 6
➢α.Ποιαήτανταβασικάσυστατικάτηςπόλης–κράτουςαπόοργανωτική
άποψηκαιβ.ποιεςήτανοιβασικέςεπιδιώξειςτωνπολιτών;
♦Από άποψη οργανωτική, οι κάτοικοι της πόλης-κράτους, δηλαδή οι
πολίτες,
✓συμμετείχανστηδιαχείρισητωνκοινώνκαιέπαιρναν
μικρότεροήμεγαλύτερομέροςστηλήψητωναποφάσεων.
✓Έτσι,οτρόποςάσκησηςτηςεξουσίαςκαιησυμμετοχήήμη
τωνπολιτώνσ'αυτήνόριζετοάλλοσυστατικότης
στοιχείο,τοπολίτευμα.
➢Νααναφέρετεκαιναεξηγήσετεποιεςήτανοιβασικέςπροϋποθέσειςγια
τηνύπαρξηκαιεξέλιξητηςπόλης–κράτους.32274
Ανεξάρτητααπότοντρόπολειτουργίαςτουπολιτεύματος,γίνεται
κατανοητόότιοιπολίτεςείχαντρειςβασικέςεπιδιώξειςπουπαράλληλα
αποτελούσανκαιπροϋποθέσειςύπαρξηςτηςπόλης-κράτους:
1.τηνελευθερία, δηλαδή αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία
τους υπερασπίζοντας την ελευθερία της πόλης,
2.τηναυτονομία, συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους
που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει,
3.και τηναυτάρκεια, συμμετείχαν στην παραγωγή για να
καλύψουν τις ανάγκες τους και να ενισχύσουν την αυτάρκεια της
πόλης τους.

7. 7
➢α.Ποιαήτανταβασικάσυστατικάτηςπόλης–κράτουςαπόοργανωτική
άποψηκαιβ.ποιεςήτανοιβασικέςεπιδιώξειςτωνπολιτών;
♦Από άποψη οργανωτική, οι κάτοικοι της πόλης-κράτους, δηλαδή οι
πολίτες,
✓συμμετείχανστηδιαχείρισητωνκοινώνκαιέπαιρναν
μικρότεροήμεγαλύτερομέροςστηλήψητωναποφάσεων.
✓Έτσι,οτρόποςάσκησηςτηςεξουσίαςκαιησυμμετοχήήμη
τωνπολιτώνσ'αυτήνόριζετοάλλοσυστατικότης
στοιχείο,τοπολίτευμα.
➢Νααναφέρετεκαιναεξηγήσετεποιεςήτανοιβασικέςπροϋποθέσειςγια
τηνύπαρξηκαιεξέλιξητηςπόλης–κράτους.32274
Ανεξάρτητααπότοντρόπολειτουργίαςτουπολιτεύματος,γίνεται
κατανοητόότιοιπολίτεςείχαντρειςβασικέςεπιδιώξειςπουπαράλληλα
αποτελούσανκαιπροϋποθέσειςύπαρξηςτηςπόλης-κράτους:
1.τηνελευθερία, δηλαδή αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία
τους υπερασπίζοντας την ελευθερία της πόλης,
2.τηναυτονομία, συνέβαλλαν στη διακυβέρνηση με νόμους
που οι ίδιοι είχαν θεσπίσει,
3.και τηναυτάρκεια, συμμετείχαν στην παραγωγή για να
καλύψουν τις ανάγκεςτους και να ενισχύσουν την αυτάρκεια της
πόλης τους.

8. 8
Βασικέςπροϋποθέσειςγιατην
ύπαρξητηςπόλης–κράτους:

9. 9
ΤΡΑΠΕΖΑΘΕΜΑΤΩΝ
29836(ΙΙ)Νασυμπληρώσετετακενάστοπαρακάτωαπόσπασμαεπιλέγονταςτακατάλληλαστοιχείααπόαυτάπου
δίνονταιστηνπαρένθεση.Δύο(2)στοιχείαπερισσεύουν:(ακρόπολη,αυτάρκεια,οργανωτική,εξωτερική,γεωγραφική,
ύπαιθρος,άστυ)
«Ηπόλη-κράτοςπαρουσιάζειταακόλουθασυστατικάστοιχεία:Απόάποψη_____(1)______,διαμορφωνόταν
συνήθωςσεέναχώρο,κέντροάσκησηςτηςεξουσίας,πουοναμαζότανπόλιςή_____(2)_____καισεμιαευρύτερη
περιοχήγύρωαπόαυτόν,καλλιεργήσιμημεδιάσπαρτουςοικισμούς,τιςκώμες,πουήτανη_____(3)_____χώρα.Από
άποψη_____(4)_____,οιπολίτεςσυμμετείχανστηδιαχείρισητωνκοινώνκαιέπαιρνανμέροςστηλήψητων
αποφάσεων.Ανεξάρτητααπότοντρόπολειτουργίαςτουπολιτεύματος,οιπολίτεςείχαντρειςβασικέςεπιδιώξειςπου
παράλληλααποτελούσανκαιπροϋποθέσειςύπαρξηςτηςπόλης-κράτους:τηνελευθερία,τηναυτονομίακαιτην
_____(5)______.»
(μονάδες5)
Ηαρχαϊκήεποχήακολουθείχρονικάτηνκλασική. 35186,
Λ
Στιςαρχαίεςπόλεις-κράτητοάστυκαιηύπαιθροςχώραπεριβάλλονταναπότείχη. 29820
Λ
Ηαυτονομίατηςπόλης-κράτουςσχετιζότανμετηνπαραγωγήαγαθώνγιατηνκάλυψητωναναγκώντωνπολιτώντης.
32097
Λ
Οιτρειςπροϋποθέσειςύπαρξηςτηςπόλης-κράτουςήτανηελευθερία, ηαυτονομίακαιηαυτάρκεια. 24173
Σ

10. 10
Ηκρίσητουομηρικούκόσμου

11. 11
➢Νααναφέρετετουςοικονομικούςλόγουςπουοδήγησανστηνκρίσητηςομηρικήςκοινότηταςστατέλητου9ουαι.
π.Χ.
Προςτατέλητου9ουαι.π.Χ.οιομηρικέςκοινότητεςπαρουσίαζαν
▪σταδιακήπληθυσμιακήαύξηση,πράγματοοποίοπροκάλεσεστησυνέχεια→οικονομικήκρίση
λόγωτωνπεριορισμένωνεκτάσεωνκαλλιεργήσιμηςγης,
τωνπεριορισμένωνμέσωνεκμετάλλευσης,λόγωτηςσυγκέντρωσηςτηςγηςσελίγους,
τηςαπουσίαςεργασιακήςειδίκευσης
αλλάκαιτηςέλλειψηςάλλωνπόρωνπέρααπότηνεκμετάλλευσητηςγης.
➢Πώςεπηρέασεηκρίσητουομηρικούκόσμου,στατέλητου9ουαι.π.Χ.,τονρόλοτουβασιλιάκαιτωνευγενών;
26205
Η οικονομική αυτή κατάσταση συνδυάζεται
▪με τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας
▪και την αύξηση της δύναμης των ευγενών.
Η έλλειψη ίσως οργανωμένου στρατού έδωσε τη δυνατότητα στους ευγενείς να αμφισβητήσουν
την εξουσία του βασιλιά.
Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχή της γης.
Ήταν γνωστοί με τα ονόματααγαθοί, άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, κ.ά., ονόματα που υποδήλωναν
την προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το αφιέρωναν στη σωματική άσκηση και στην καλλιέργεια
του πνεύματος.
Έτρεφαν άλογα και βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα-γι' αυτό ονομάστηκαν καιιππείς.

12. 12
➢Νααναφέρετετουςοικονομικούςλόγουςπουοδήγησανστηνκρίσητηςομηρικήςκοινότηταςστατέλητου9ουαι.
π.Χ.
Προςτατέλητου9ουαι.π.Χ.οιομηρικέςκοινότητεςπαρουσίαζαν
▪σταδιακήπληθυσμιακήαύξηση,πράγματοοποίοπροκάλεσεστησυνέχεια→οικονομικήκρίση
λόγωτωνπεριορισμένωνεκτάσεωνκαλλιεργήσιμηςγης,
τωνπεριορισμένωνμέσωνεκμετάλλευσης,λόγωτηςσυγκέντρωσηςτηςγηςσελίγους,
τηςαπουσίαςεργασιακήςειδίκευσης
αλλάκαιτηςέλλειψηςάλλωνπόρωνπέρααπότηνεκμετάλλευσητηςγης.
➢Πώςεπηρέασεηκρίσητουομηρικούκόσμου,στατέλητου9ουαι.π.Χ.,τονρόλοτουβασιλιάκαιτωνευγενών;
26205
Η οικονομική αυτή κατάσταση συνδυάζεται
▪με τον περιορισμότης βασιλικής εξουσίας
▪και την αύξηση της δύναμης των ευγενών.
Η έλλειψηίσως οργανωμένου στρατού έδωσε τη δυνατότητα στους ευγενείς να αμφισβητήσουν
την εξουσία του βασιλιά.
Η δύναμή τους στηριζόταν στην κατοχήτης γης.
Ήταν γνωστοί με τα ονόματααγαθοί,άριστοι, ευπατρίδες, εσθλοί, κ.ά., ονόματα που υποδήλωναν
την προέλευση και την κοινωνική τους υπόσταση.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το αφιέρωναν στη σωματικήάσκηση και στην καλλιέργεια
του πνεύματος.
Έτρεφαν άλογα και βρίσκονταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα-γι' αυτό ονομάστηκαν καιιππείς.

13. 13
➢Ποιακοινωνικήομάδατωνπόλεων-κρατών,ανκαιδενανήκεστουςευγενείς,απέκτησεπλούτομέσααπότη
βιοτεχνία,τοεμπόριοκαιτηναυτιλία,χωρίςόμωςνααποκτήσειαμέσωςίσαπολιτικάδικαιώματα;
Στις πόλεις-κράτη πολίτες δεν ήταν μόνο οι ευγενείς
✓αλλά και μεγάλος αριθμός μικρών ή μεσαίων καλλιεργητών
✓ή και ακτημόνων.
Αυτοί ήταν γνωστοί με τα ονόματα:
πλήθος
όχλος
κακοί
Πολλοί απ' αυτούς στη συνέχεια ασχολήθηκαν
✓με τη βιοτεχνία,
✓το εμπόριο,
✓τη ναυτιλία
και πλούτισαν.
Δεν εξισώθηκαν όμως εξαρχής πολιτικά με τους
ευγενείς.
Ανσεέλεγαν«πλήθος»ή«όχλο»,πώςθαένιωθες;
Γη–Εμπόριο–Ναυτιλία–Βιοτεχνία
Ανζούσεςτότε,ποιοθαδιάλεγες;Πούθαείχες
περισσότερεςευκαιρίες;

14. 14
➢Ποιακοινωνικήομάδατωνπόλεων-κρατών,ανκαιδενανήκεστουςευγενείς,απέκτησεπλούτομέσααπότη
βιοτεχνία,τοεμπόριοκαιτηναυτιλία,χωρίςόμωςνααποκτήσειαμέσωςίσαπολιτικάδικαιώματα;
Στις πόλεις-κράτη πολίτες δεν ήταν μόνο οι ευγενείς
✓αλλά και μεγάλος αριθμός μικρώνή μεσαίων καλλιεργητών
✓ή και ακτημόνων.
Αυτοί ήταν γνωστοί με τα ονόματα:
πλήθος
όχλος
κακοί
Πολλοί απ' αυτούς στη συνέχεια ασχολήθηκαν
✓με τη βιοτεχνία,
✓το εμπόριο,
✓τη ναυτιλία
και πλούτισαν.
Δεν εξισώθηκανόμως εξαρχής πολιτικά με τους
ευγενείς.
Ανσεέλεγαν«πλήθος»ή«όχλο»,πώςθαένιωθες;
Γη–Εμπόριο–Ναυτιλία–Βιοτεχνία
Ανζούσεςτότε,ποιοθαδιάλεγες;Πούθαείχες
περισσότερεςευκαιρίες;

15. 15
➢α.Ποιαείναιηαντίληψηπάνωστηνοποία
θεμελιώνεταιηύπαρξηκαιηανάπτυξητου
θεσμούτηςδουλείαςστηναρχαϊκήεποχή;
➢β.Ποιοιπαράγοντεςευνοούσαντηνανάπτυξη
τωνδούλωνστηνεποχήαυτή;
Τα πρώτα στάδια της ιστορικής πορείας των
πόλεων-κρατών ήταν συνδεδεμένα με την
ανάπτυξη της δουλείας. Η ανάπτυξη του θεσμού
της δουλείας
συνδέεται άμεσα με την αντίληψη
ότι ο πολίτης πρέπει να είναι
απαλλαγμένος από τις εργασίες για
να ασχολείται μόνο με τις υποθέσεις
της πόλης, με τα κοινά.
Βέβαια, ο αριθμός των δούλων σε άλλες πόλεις
αυξήθηκε
1.εξαιτίας των χρεών προς τους ευγενείς,
όπως συνέβαινε στην Αθήνα μέχρι τις
αρχές του 6ου αι. π.Χ.,
2.και σε άλλες εξαιτίας των κατακτητικών
πολέμων, όπως συνέβη στη Σπάρτη.
▲Ποιαστοιχείατηςστάσηςτωνδύομορφώνδείχνουνποιος
έχειεξουσίακαιποιοςυπηρετεί;

16. 16
➢α.Ποιαείναιηαντίληψηπάνωστηνοποία
θεμελιώνεταιηύπαρξηκαιηανάπτυξητου
θεσμούτηςδουλείαςστηναρχαϊκήεποχή;
➢β.Ποιοιπαράγοντεςευνοούσαντηνανάπτυξη
τωνδούλωνστηνεποχήαυτή;
Τα πρώτα στάδια της ιστορικής πορείας των
πόλεων-κρατών ήταν συνδεδεμένα με την
ανάπτυξη της δουλείας. Η ανάπτυξη του θεσμού
της δουλείας
συνδέεται άμεσα με την αντίληψη
ότι ο πολίτης πρέπει να είναι
απαλλαγμένοςαπό τις εργασίες για
να ασχολείται μόνο με τις υποθέσεις
της πόλης, με τα κοινά.
Βέβαια, ο αριθμός των δούλων σε άλλες πόλεις
αυξήθηκε
1.εξαιτίας των χρεώνπρος τους ευγενείς,
όπως συνέβαινε στην Αθήναμέχρι τις
αρχές του 6ου αι. π.Χ.,
2.και σε άλλες εξαιτίας των κατακτητικών
πολέμων, όπως συνέβη στη Σπάρτη.
▲Ποιαστοιχείατηςστάσηςτωνδύομορφώνδείχνουνποιος
έχειεξουσίακαιποιοςυπηρετεί;

17. 17
➢Ποιεςλύσειςδόθηκανγιανααντιμετωπιστείηοικονομικήκρίσητου
ομηρικούκόσμου;Νααναφέρετεχαρακτηριστικέςπεριπτώσειςπόλεων-
κρατώνπουεφάρμοσανκάποιααπότιςπροαναφερθείσεςλύσεις.
Η αντιμετώπιση της κρίσης.Η οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων
συνεχίστηκε και στα πρώτα στάδια της οργάνωσης των πόλεων, καθώς
δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί από το υπάρχον σύστημα της κλειστής
αγροτικής οικονομίας. Οι λύσεις που δόθηκαν ήταν οι ακόλουθες:
Κάποιες πόλεις-κράτη εφάρμοσαν
✓μια από τις προαναφερθείσες λύσεις,
✓κάποιες άλλες τις συνδύασαν για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους.
Έτσι,ηΑθήναξεπέρασετηνκρίσημετηνανάπτυξητηςβιοτεχνίαςκαιτουεμπορίου:
ΗΣπάρτη,τοΑργός,ηΉλιδακ.ά.μετηνκατάκτησηγειτονικώντουςπεριοχών,
ενώηΚόρινθος,ταΜέγαρα,ηΧαλκίδα,ηΜίλητοςκ.ά.συνδύασαναυτέςτιςλύσειςμετηνίδρυση
αποικιών.
➢ΠοιοιΈλληνεςτηςαρχαϊκήςεποχήςδιατήρησαντηφυλετικήοργάνωσηκαιποιοςήτανολόγος;
Όσα τμήματα του ελληνικού κόσμου
•παρέμειναν απομονωμένα και δεν είχαν συνεχείς επαφές με τους άλλους Έλληνες,
•όπως οι Αρκάδες, οι Αιτωλοί, οι Ακαρνάνες, οι Ηπειρώτες, οι Μακεδόνες και άλλοι,
✓δεν ακολούθησαν την ίδια οικονομική πορεία και διατήρησαν τηφυλετική* οργάνωση

18. 18
➢Ποιεςλύσειςδόθηκανγιανααντιμετωπιστείηοικονομικήκρίσητου
ομηρικούκόσμου;Νααναφέρετεχαρακτηριστικέςπεριπτώσειςπόλεων-
κρατώνπουεφάρμοσανκάποιααπότιςπροαναφερθείσεςλύσεις.
Η αντιμετώπιση της κρίσης.Η οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων
συνεχίστηκε και στα πρώτα στάδια της οργάνωσης των πόλεων, καθώς
δεν ήταν δυνατό να αντιμετωπιστεί από το υπάρχον σύστημα της κλειστής
αγροτικής οικονομίας. Οι λύσεις που δόθηκαν ήταν οι ακόλουθες:
Κάποιες πόλεις-κράτη εφάρμοσαν
✓μια από τις προαναφερθείσες λύσεις,
✓κάποιες άλλες τις συνδύασαν για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους.
Έτσι,ηΑθήναξεπέρασετηνκρίσημετηνανάπτυξητηςβιοτεχνίαςκαιτουεμπορίου:
ΗΣπάρτη,τοΑργός,ηΉλιδακ.ά.μετηνκατάκτησηγειτονικώντουςπεριοχών,
ενώηΚόρινθος,ταΜέγαρα,ηΧαλκίδα,ηΜίλητοςκ.ά.συνδύασαναυτέςτιςλύσειςμετηνίδρυση
αποικιών.
➢ΠοιοιΈλληνεςτηςαρχαϊκήςεποχήςδιατήρησαντηφυλετικήοργάνωσηκαιποιοςήτανολόγος;
Όσα τμήματα του ελληνικού κόσμου
•παρέμειναν απομονωμένακαι δεν είχαν συνεχείς επαφές με τους άλλους Έλληνες,
•όπως οι Αρκάδες, οι Αιτωλοί, οι Ακαρνάνες, οι Ηπειρώτες, οι Μακεδόνεςκαι άλλοι,
✓δεν ακολούθησαν την ίδια οικονομική πορεία και διατήρησαν τηφυλετική* οργάνωση

19. 19
Οδεύτεροςαποικισμός

20. 20
Ο δεύτερος αποικισμός (8ος-6ος αι. π.Χ.).Ο όρος προέρχεται από το ρ. αποικίζω (στέλνω μακριά από τον
οίκο, από την πατρίδα)
•και δηλώνει την αναγκαστική μετακίνηση, την εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και τη δημιουργία νέας πόλης.
•Το φαινόμενο αυτό διαφέρει από την εξάπλωση των ελληνικών φύλων στα μικρασιατικά παράλια (11ος -9ος
αι. π.Χ.).
•Η ίδρυση αποικιών την αρχαϊκή εποχή
✓ήταν επιχείρηση οργανωμένη εξ ολοκλήρου από τη μητέρα-πόλη (μητρόπολη).
✓Οι αποικίες, ωστόσο, ήταν νέες πόλεις-κράτη, αυτόνομες και αυτάρκεις.
Οι δεσμοί τους με τις μητέρες-πόλεις
1.ήταν χαλαροί,
2.σε μερικές περιπτώσεις ανύπαρκτοι,
3.ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις οι σχέσεις ήταν εχθρικές
9
.

21. 21
➢Πότεπραγματοποιήθηκεοβ΄ελληνικόςαποικισμόςκαιποιαβασικάγνωρίσματάτουμπορούμενααναφέρουμε;
Ο δεύτερος αποικισμός (8ος-6ος αι. π.Χ.).Ο όρος προέρχεται από το ρ. αποικίζω (στέλνω μακριάαπό τον
οίκο, από την πατρίδα)
•και δηλώνει την αναγκαστικήμετακίνηση, την εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και τη δημιουργία νέας πόλης.
•Το φαινόμενο αυτό διαφέρει από την εξάπλωση των ελληνικών φύλων στα μικρασιατικά παράλια (11ος -9ος
αι. π.Χ.).
•Η ίδρυση αποικιών την αρχαϊκή εποχή
✓ήταν επιχείρηση οργανωμένη εξ ολοκλήρου από τη μητέρα-πόλη (μητρόπολη).
✓Οι αποικίες, ωστόσο, ήταν νέες πόλεις-κράτη, αυτόνομες και αυτάρκεις.
Οι δεσμοί τους με τις μητέρες-πόλεις
1.ήταν χαλαροί,
2.σε μερικές περιπτώσεις ανύπαρκτοι,
3.ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις οι σχέσεις ήταν εχθρικές9.

22. 22
➢Ποιαήταντααίτιατουβ΄ελληνικούαποικισμού;Νααναφέρετεονομαστικάτέσσερααπόαυτά.24182
Τααίτιαπουσυνέβαλανστηνίδρυσητωναποικιώνήταν:
♦ηστενοχωρία, όπωςαναφέρεταιαπότουςαρχαίουςσυγγραφείς, δηλαδήτοπρόβλημα
πουπροέκυψε:
απότηναύξησητουπληθυσμούκαιτιςπεριορισμένεςεκτάσειςκαλλιεργήσιμηςγης·
♦ηέλλειψηπρώτωνυλών, ιδιαίτεραμετάλλων
♦ηαναζήτησηνέωναγορώνγιατηνπρομήθειακαιτηνπώλησηαγαθών
♦οιεσωτερικέςπολιτικέςκρίσειςπουοδηγούσανσεαπομόνωσημιαομάδατων
κατοίκων
♦οιγνώσειςπουδιέθετανγιατουςθαλάσσιουςδρόμουςκαιτιςπεριοχέςεγκατάστασης·
♦οριψοκίνδυνοςχαρακτήραςτωνΕλλήνωνεκείνηςτηςεποχής, όπωςαντανακλάται
μέσααπότηνΟδύσσεια.

23. 23
➢Ποιαήταντααίτιατουβ΄ελληνικούαποικισμού;Νααναφέρετεονομαστικάτέσσερααπόαυτά.24182
Τααίτιαπουσυνέβαλανστηνίδρυσητωναποικιώνήταν:
♦ηστενοχωρία, όπωςαναφέρεταιαπότουςαρχαίουςσυγγραφείς, δηλαδήτοπρόβλημα
πουπροέκυψε:
απότηναύξησητουπληθυσμούκαιτιςπεριορισμένεςεκτάσειςκαλλιεργήσιμηςγης·
♦ηέλλειψηπρώτωνυλών, ιδιαίτεραμετάλλων
♦ηαναζήτησηνέωναγορώνγιατηνπρομήθειακαιτηνπώλησηαγαθών
♦οιεσωτερικέςπολιτικέςκρίσειςπουοδηγούσανσεαπομόνωσημιαομάδατων
κατοίκων
♦οιγνώσειςπουδιέθετανγιατουςθαλάσσιουςδρόμουςκαιτιςπεριοχέςεγκατάστασης·
♦οριψοκίνδυνοςχαρακτήραςτωνΕλλήνωνεκείνηςτηςεποχής, όπωςαντανακλάται
μέσααπότηνΟδύσσεια.

24. 24
➢ΣεποιεςπεριοχέςεξαπλώθηκανοιΈλληνεςκατάτονδεύτεροαποικισμόκαιποιεςήτανοισυνέπειεςτηςεξάπλωσής
τουςστοντομέατουπολιτισμού;
Απόταμέσατου8ουαι.π.Χ.μέχρικαιταμέσατου6ουαι.π.Χ.οιΈλληνεςεξαπλώθηκαν
✓στηΜεσόγειοκαιστονΕύξεινοΠόντο,σταόριατουτότεγνωστούκόσμου,
περιορίζονταςέτσιτηδραστηριότηταάλλωνλαώνκαιιδιαίτερατωνΦοινίκων.
ΗαποικιστικήεξάπλωσηεπανασύνδεσεουσιαστικάτουςΈλληνεςμετηΜεσόγειοκαιείχεσημαντικές
επιπτώσειςστηνοικονομία,τηνκοινωνίακαιτηνπολιτιστικήεξέλιξηαυτήςτηςπεριόδου.
Όλαταστοιχείαπουκαθορίζουντονελληνικόπολιτισμό,
όπωςοιθρησκευτικέςπεποιθήσεις,οιπολιτικέςπρακτικές,οιαισθητικέςαντιλήψειςκαιγενικότερα
οτρόποςζωής,οιΈλληνεςταμετέφεραν→στιςνέεςτουςπατρίδες.
ΟιαποικίεςεξελίχθηκανσεχώρουςπειραματισμούγιατονΕλληνισμό.
Στιςεπαφέςτουςμετουςγηγενείςπληθυσμούς
έδωσανπολιτιστικάστοιχεία
καιπήραν.
→Ηπλέονχαρακτηριστικήπερίπτωσηείναιηδιάδοσητηςγραφής·
→τοχαλκιδικόαλφάβητο,μιαμορφήτουελληνικούαλφαβήτου,διαδόθηκεαπότουςΧαλκιδείς
αποίκουςστουςιταλικούςλαούςκαιέγινεστησυνέχειατοπρότυποδιαμόρφωσηςτουλατινικού.

25. 25
➢ΣεποιεςπεριοχέςεξαπλώθηκανοιΈλληνεςκατάτονδεύτεροαποικισμόκαιποιεςήτανοισυνέπειεςτηςεξάπλωσής
τουςστοντομέατουπολιτισμού;
Απόταμέσατου8ουαι.π.Χ.μέχρικαιταμέσατου6ουαι.π.Χ.οιΈλληνεςεξαπλώθηκαν
✓στηΜεσόγειοκαιστονΕύξεινοΠόντο,σταόριατουτότεγνωστούκόσμου,
περιορίζονταςέτσιτηδραστηριότηταάλλωνλαώνκαιιδιαίτερατωνΦοινίκων.
ΗαποικιστικήεξάπλωσηεπανασύνδεσεουσιαστικάτουςΈλληνεςμετηΜεσόγειοκαιείχεσημαντικές
επιπτώσειςστηνοικονομία,τηνκοινωνίακαιτηνπολιτιστικήεξέλιξηαυτήςτηςπεριόδου.
Όλαταστοιχείαπουκαθορίζουντονελληνικόπολιτισμό,
όπωςοιθρησκευτικέςπεποιθήσεις,οιπολιτικέςπρακτικές,οιαισθητικέςαντιλήψειςκαιγενικότερα
οτρόποςζωής,οιΈλληνεςταμετέφεραν→στιςνέεςτουςπατρίδες.
ΟιαποικίεςεξελίχθηκανσεχώρουςπειραματισμούγιατονΕλληνισμό.
Στιςεπαφέςτουςμετουςγηγενείςπληθυσμούς
έδωσανπολιτιστικάστοιχεία
καιπήραν.
→Ηπλέονχαρακτηριστικήπερίπτωσηείναιηδιάδοσητηςγραφής·
→τοχαλκιδικόαλφάβητο,μιαμορφήτουελληνικούαλφαβήτου,διαδόθηκεαπότουςΧαλκιδείς
αποίκουςστουςιταλικούςλαούςκαιέγινεστησυνέχειατοπρότυποδιαμόρφωσηςτουλατινικού.

26. 26
➢Ποιεςήτανοιοικονομικέςκαικοινωνικέςσυνέπειεςαπότονδεύτεροελληνικόαποικισμό;
Η οικονομική κρίση αντιμετωπίστηκε έξω από τα όρια των πόλεων-κρατών, σε ευρύτερο οικονομικό χώρο με την
ανάπτυξη του του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας. Το εμπόριο δεν περιορίστηκε στην
ανταλλαγή αγαθών, απέκτησε χαρακτήρα εμπορευματοχρηματικόμε τηνκοπή και τη χρήση του νομίσματος.
Η εφεύρεση του νομίσματος
✓δεν ήταν μια απλή καινοτομία που διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις εκείνης της εποχής.
✓Το νόμισμα γίνεται τώρα το κύριο μέσο συναλλαγής.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Οι οικονομικές μεταβολές είχαν συνέπειες και στην κοινωνία των πόλεων-κρατών.
✓Νέα κατηγορία πολιτών, αυτοί που πλούτισαν, διεκδίκησε →μερίδιο στην άσκηση της εξουσίας.
Έτσι, η αριστοκρατικά οργανωμένη κοινωνία πέρασε κρίση.
Η δουλεία, τέλος, αναπτύχθηκε
✓λόγω της ανάγκης για περισσότερα και φθηνότερα χέρια.
✓Για πρώτη φορά αυτή την εποχή χρησιμοποιήθηκαν δούλοι αργυρώνητοι, δηλαδή αγορασμένοι, ως
παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης.

27. 27
➢Ποιεςήτανοιοικονομικέςκαικοινωνικέςσυνέπειεςαπότονδεύτεροελληνικόαποικισμό;
Η οικονομική κρίση αντιμετωπίστηκε έξω από τα όρια των πόλεων-κρατών, σε ευρύτερο οικονομικό χώρο με την
ανάπτυξη του του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα της οικονομίας. Το εμπόριο δεν περιορίστηκε στην
ανταλλαγή αγαθών, απέκτησε χαρακτήρα εμπορευματοχρηματικόμε τηνκοπήκαι τη χρήσητου νομίσματος. Η
εφεύρεση του νομίσματος
✓δεν ήταν μια απλή καινοτομίαπου διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις εκείνης της εποχής.
✓Το νόμισμα γίνεται τώρα το κύριομέσο συναλλαγής.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Οι οικονομικές μεταβολές είχαν συνέπειες και στην κοινωνία των πόλεων-κρατών.
✓Νέα κατηγορία πολιτών, αυτοί που πλούτισαν, διεκδίκησε →μερίδιο στην άσκηση της εξουσίας.
Έτσι, η αριστοκρατικά οργανωμένη κοινωνία πέρασε κρίση.
Η δουλεία, τέλος, αναπτύχθηκε
✓λόγω της ανάγκης για περισσότερα και φθηνότερα χέρια.
✓Για πρώτη φορά αυτή την εποχή χρησιμοποιήθηκαν δούλοι αργυρώνητοι, δηλαδή αγορασμένοι, ως
παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης.

28. ▲Περιγράψτετησκηνή. Τινομίζετεότι
κάνουναυτοίοιάνθρωποι;
Κάπηλος.
Αρχαιοκάπηλος
Πατριδοκάπηλος
Τισημαίνεισήμεραηλέξη;
▲Οιπόλεις-κράτη,στανομίσματαπουκόβουν,βάζουν
στημιαόψητοσύμβολότους.Αντιστοιχίστετιςεικόνες
τωννομισμάτωνμετιςπόλεις-κράτηπουταέκοψαν.
http://museduc.gr/docs/Istoria/A/LAI_K3K4.pdf
Αριστοτέλης: «Ταπράγματαπου
ανταλλάσσονταιπρέπειναμπορούννα
συγκρίνονταιμεταξύτους. Ηανάγκηαυτή
γέννησετονόμισμαπουαποτελείτομέσο.
Τονόμισμαμετράταπάντακαιτη
διαφοράκαιτηνέλλειψη».

29. 29
ΤΡΑΠΕΖΑΘΕΜΑΤΩΝ
Ηίδρυσηαποικιώντηναρχαϊκήεποχή(8ος-6οςαι. π.Χ.) ήτανεπιχείρησηοργανωμένηεξολοκλήρουαπότημητέρα-πόλη(μητρόπολη).
35596
Σ
ΈνααπότααίτιαπουσυνέβαλανστηνίδρυσηαποικιώναπότουςαρχαίουςΈλληνεςήτανηέλλειψηπρώτωνυλών, ιδιαίτερα
μετάλλων. 23711
Σ
ΟδεύτεροςελληνικόςαποικισμόςκατευθύνθηκεκυρίωςπροςτονΕύξεινοΠόντοκαιτηνΚύπρο.
Λ
Οιπεριορισμένεςεκτάσειςκαλλιεργήσιμηςγηςκαιταπεριορισμέναμέσαεκμετάλλευσηςοδήγησαντιςομηρικέςκοινότητεςσε
παρακμή. 24173
Σ
ΗΑθήνακατάτηναρχαϊκήεποχήξεπέρασετηνοικονομικήκρίσημεκατακτητικούςπολέμους. 24174
Λ
Κατάτηναρχαϊκήεποχήη«στενοχωρία» προέκυψεαπότηναύξησητουπληθυσμούκαιτιςπεριορισμένεςκαλλιεργήσιμεςεκτάσεις.
24174
Σ
Οι«άριστοι» αντλούσαντηδύναμήτουςαπότηνκαταγωγήκαιτηνκατοχήγης. 24174
Σ
Οι«εσθλοί» αντλούσαντηδύναμήτουςαπότηνκαταγωγήκαιτηνκατοχήγης. 24174
Σ
Τοχαλκιδικόαλφάβητοέγινετοπρότυποδιαμόρφωσηςτουλατινικού. 24229
Σ
Ένααπότααίτιαπουσυνέβαλανστηνίδρυσηαποικιώνκατάτηναρχαϊκήεποχήήτανκαιηέλλειψηπρώτωνυλών, ιδιαίτερα
μετάλλων. 24161
Σ

30. 30
ΣτηναρχαίαΕλλάδα, ταυτόχροναμετιςπόλεις-κράτη, υπήρχανκαιφυλετικάκράτη. 25417
Σ
ΗΑθήναξεπέρασετηνοικονομικήκρίσητωνομηρικώνχρόνωνμετηνίδρυσηαποικιών. 26106
Λ
ΚατάτονπρώτοελληνικόαποικισμόταελληνικάφύλακατευθύνθηκανστονΕύξεινοΠόντο. 26194
Λ
Ταπρώταστάδιατηςιστορικήςπορείαςτωνπόλεων-κρατώνήτανσυνδεδεμέναμετηνανάπτυξητηςδουλείας.
25425
Σ
Οδεύτεροςελληνικόςαποικισμός(8ος-6οςαι. π.Χ.) μοιάζειωςδιαδικασίαμετηνεξάπλωσητωνελληνικώνφύλων
σταμικρασιατικάπαράλια(πρώτοςελληνικόςαποικισμός, 11ος-9οςαι. π.Χ.). 25424
Λ
Οδεύτεροςελληνικόςαποικισμόςκατευθύνθηκεκυρίωςπροςταμικρασιατικάπαράλια. 29034
Λ
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙΟΡΟΙ
➢χαλκιδικόαλφάβητο(32310, σελ89 )
➢πλήθος(καιγιατηνομηρικήεποχήκαιγιατηναρχαϊκήεποχή) (25420, σελ81 & 87)
➢στενοχωρία(αρχαϊκήεποχή) (26202, σελ88-89)

31. 31
Ηκοπήκαιχρήσητουνομίσματος: 29816
α. οδήγησεσεοικονομικέςμεταβολέςμεσυνέπειεςκαιστηνκοινωνίατωνπόλεων-κρατών
β. ήτανμιααπλήκαινοτομίαδιευκόλυνσηςτωνσυναλλαγών
γ. οδήγησεσεοικονομικήκρίσητιςπόλεις-κράτη
δ. περιόρισετοεμπόριοστηνανταλλαγήαγαθών
α
Στηνκρίσητηςαριστοκρατικήςδομήςστηναρχαϊκήεποχήσυνέβαλαν: 25418
α. ηαπουσίαεργασιακήςειδίκευσηςκαιη“στενοχωρία”
β. ηενίσχυσητηςβασιλικήςεξουσίαςκαιηβουλήτωνγερόντων
γ. ηαύξησητουπληθυσμούκαιο1οςαποικισμός
δ. ηανάπτυξητουεμπορίουκαιτηςβιοτεχνίαςκαιηεφεύρεσητουνομίσματος
δ

32. 32
Ταπολιτεύματα.

33. 33
➢Ποιοςυπήρξεοβασικόςθεσμόςπολιτικήςοργάνωσηςκατάτηναρχαιότητα;Ποιεςμεταβολέςπολιτευμάτων
πραγματοποιήθηκανσταπλαίσιατηςλειτουργίαςτουθεσμούτηςπόλης-κράτους;
1.Η πόλη –κράτος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης
2. Στο εσωτερικό της αναπτύχθηκαν κοινωνικοί ανταγωνισμοί και η εξουσία ασκήθηκε από τις
εκάστοτε ισχυρές κοινωνικές τάξεις.
3. Σε κάθε πόλη –κράτος ήταν διαφορετική η εξέλιξη του πολιτεύματος(οι πολιτειακές μεταβολές).
Θεωρητικά η εξέλιξη του πολιτεύματος ακολουθεί την εξής πορεία:
βασιλεία→αριστοκρατία→ολιγαρχία→τυραννίδα→δημοκρατία

34. 34
➢Ποιοπολίτευμαπαρήκμασεκαιποιοαναδείχθηκεσταπρώταστάδιασυγκρότησηςτηςπόλης–κράτους;
Η δημιουργία των πόλεων-κρατών συνδέετε
✔με την παρακμή και την πτώση της βασιλείας.
Το πολίτευμα της βασιλείας παρέμεινε
✔μόνο σε περιοχές που διατήρησαν το φυλετικό τρόπο οργάνωσης και δε δημιούργησαν πόλεις-κράτη,
όπως π.χ. η Ήπειρος, η Μακεδονία κ.ά.
➢Ποιοιοικονομικοίκαιστρατιωτικοίπαράγοντεςσυνέβαλανστηνκρίσητηςαριστοκρατικήςκοινωνίαςκατάτην
αρχαϊκήεποχή(1);
Οιστορικόςβίοςτουθεσμούτηςπόλης-κράτουςξεκίνησεμετηνεπικράτησητωνευγενώνκαιτηνεγκαθίδρυση
αριστοκρατικώνπολιτευμάτων.
Στααριστοκρατικάκαθεστώταηεξουσίαβρισκότανσταχέριατωναρίστων,εκείνωνδηλαδήπουαντλούσαντη
δύναμηαπότηνκαταγωγήτουςκαιτηνκατοχήγης.

35. 35
Ποιοιοικονομικοίκαιστρατιωτικοίπαράγοντεςσυνέβαλανστηνκρίσητηςαριστοκρατικήςκοινωνίαςκατάτηναρχαϊκήεποχή(2);
1)Κρίσητωναριστοκρατικώνπολιτευμάτωνεπειδή:
α)ήρθανστηνεπιφάνειανέεςκοινωνικέςτάξεις(έμποροι,βιοτέχνες,ναυτικοί,τεχνίτες)
ΑΙΤΙΑ:λόγωανάπτυξηςτουεμπορίουκαιτηςβιοτεχνίας,
β)αυτέςοικοινωνικέςτάξειςδιεκδίκησανμερίδιοστηνεξουσία(κοινωνικόςανταγωνισμός)και
γ)εμφανίστηκετοκαινούργιοστρατιωτικόσώματηςοπλιτικήςφάλαγγας,.
✔Ανήκανόσοιαπότουςπολίτεςαπέκτησαντηνιδιότητατουπολεμιστήκαιείχαντηνοικονομική
ευχέρειαναεξοπλίζονταιμεδικάτουςέξοδα.Ηφάλαγγατωνοπλιτώνοδήγησεστηνανάπτυξητης
ιδέαςτηςισότηταςακόμηκαιωςπροςτηνάσκησητηςεξουσίας.
2)Όξυνσητωνκοινωνικώνδιαφορώνκαιτωνσυγκρούσεωνμεταξύευγενώναπότημίακαιπλουσίωνκαιπλήθουςαπ’την
άλλη(τέλητου7ουκαιαρχέςτου6ουαι.π.Χ.).
3)Αντιμετώπισητηςκατάστασηςμετηνκωδικοποίησητουάγραφου,εθιμικούδικαίου,ηοποίαανατέθηκεσεπρόσωπα
κοινήςαποδοχήςαπότηντάξητωνευγενών
→νομοθέτες/αισυμνήτες:Λυκούργος(Σπάρτη),Δράκων–Σόλων(Αθήνα),Πιττακός
(Μυτιλήνη),ΖάλευκοςκαιΧαρώνδας(αποικίεςτηςΔύσης)κ.λπ.)
Συνέπειεςκαταγραφήνόμων:
▪Διεύρυνσητηςπολιτικήςβάσης(συμμετοχήστηδιακυβέρνησητηςπολιτείαςανάλογαμετηνοικονομικήκατάστασητων
πολιτών,δηλ.μεβάσητοεισόδημα,άρα
▪μεταβολήτουπολιτεύματοςαπόαριστοκρατικόσεολιγαρχικό/τιμοκρατικό (=κριτήριοτης
διάκρισηςτωνπολιτώνήταντα«τιμήματα»=εισοδήματα).

36. 36
Ποιοιοικονομικοίκαιστρατιωτικοίπαράγοντεςσυνέβαλανστηνκρίσητηςαριστοκρατικήςκοινωνίαςκατάτηναρχαϊκήεποχή(2);
1)Κρίσητωναριστοκρατικώνπολιτευμάτωνεπειδή:
α)ήρθανστηνεπιφάνειανέεςκοινωνικέςτάξεις(έμποροι,βιοτέχνες,ναυτικοί,τεχνίτες)
ΑΙΤΙΑ:λόγωανάπτυξηςτουεμπορίουκαιτηςβιοτεχνίας,
β)αυτέςοικοινωνικέςτάξειςδιεκδίκησανμερίδιοστηνεξουσία(κοινωνικόςανταγωνισμός)και
γ)εμφανίστηκετοκαινούργιοστρατιωτικόσώματηςοπλιτικήςφάλαγγας,.
✔Ανήκανόσοιαπότουςπολίτεςαπέκτησαντηνιδιότητατουπολεμιστήκαιείχαντηνοικονομική
ευχέρειαναεξοπλίζονταιμεδικάτουςέξοδα.Ηφάλαγγατωνοπλιτώνοδήγησεστηνανάπτυξητης
ιδέαςτηςισότηταςακόμηκαιωςπροςτηνάσκησητηςεξουσίας.
2)Όξυνσητωνκοινωνικώνδιαφορώνκαιτωνσυγκρούσεωνμεταξύευγενώναπότημίακαιπλουσίωνκαιπλήθουςαπ’την
άλλη(τέλητου7ουκαιαρχέςτου6ουαι.π.Χ.).
3)Αντιμετώπισητηςκατάστασηςμετηνκωδικοποίησητουάγραφου,εθιμικούδικαίου,ηοποίαανατέθηκεσεπρόσωπα
κοινήςαποδοχήςαπότηντάξητωνευγενών
→νομοθέτες/αισυμνήτες:Λυκούργος(Σπάρτη),Δράκων–Σόλων(Αθήνα),Πιττακός(Μυτιλήνη),
ΖάλευκοςκαιΧαρώνδας(αποικίεςτηςΔύσης)κ.λπ.)
Συνέπειεςκαταγραφήνόμων:
▪Διεύρυνσητηςπολιτικήςβάσης(συμμετοχήστηδιακυβέρνησητηςπολιτείαςανάλογαμετηνοικονομικήκατάστασητων
πολιτών,δηλ.μεβάσητοεισόδημα,άρα
▪μεταβολήτουπολιτεύματοςαπόαριστοκρατικόσεολιγαρχικό/τιμοκρατικό (=κριτήριοτης
διάκρισηςτωνπολιτώνήταντα«τιμήματα»=εισοδήματα).

37. ▲Αναπ αράστασηοπλιτικήςφάλαγγας. Οιοπλίτεςπαρατάσσονται
πολύκοντάοέναςδίπλαστονάλλονσχηματίζονταςμιαπυκνήγραμμή, που
ονομάζεταιφάλαγγα. Οκάθεοπλίτηςπροστατεύειμετηνασπίδατοαριστερό
μισότουσώματόςτουκαιτοδεξίμισότούσυμπολεμιστήτου, ενώηδικήτου
δεξιάπλευράπροστατεύεταιαπότηνασπίδατουοπλίτηπουβρίσκεταιστα
δεξιάτου. Έτσιοκάθεέναςεξαρτάταιαπότοδιπλανότουκαιόλοιμαζί
υπερασπίζονταιτηνπόλητους.

38. 38
➢Πώςεπιβλήθηκετοπολίτευματηςτυραννίδαςστιςπόλεις-κράτητου6ουαι.π.Χ.;Να
αναφέρετεχαρακτηριστικέςπεριπτώσειςτυράννων.
▪Ηεπικράτησητων«ολίγων»όμωςδενέδωσελύσειςσταπροβλήματατου
πλήθους.
▪Οιαντιθέσειςδιατηρήθηκανκαισεορισμένεςπεριπτώσειςυποδαυλίστηκαναπό
πρόσωπαπουήθελαν
✔ναεκμεταλλευτούντιςκοινωνικέςαναταραχέςγιαναεπιβάλουν→
τηδικήτουςεξουσία.
▪Τέτοιαπρόσωπασυνήθωςήτανευγενείς
✔πουείχαναναδειχθείηγέτεςτωνκατώτερωνκοινωνικώνομάδων,
✔μετηνυποστήριξητωνοποίωνκατόρθωναννακαταλάβουντην
εξουσία.
▪Ηπροσωπικήεξουσίαπουεπέβαλλανονομαζόταντυραννίδα.
▪Ηλέξη«τύραννος»ήτανμάλλονλυδικήςπροέλευσης.
▪Ορισμένοιαπότουςτυράννουςαναδείχθηκανσεκαλούςηγέτες,πουφρόντισαν
γιατηνανάπτυξητηςπόληςτουςκαιτηβελτίωσητωνσυνθηκώνζωήςτων
πολιτών.ΧαρακτηριστικέςπεριπτώσειςτυράννωνήτανοΠολυκράτηςστηΣάμο,ο
ΠερίανδροςστηνΚόρινθο,οΘεαγένηςσταΜέγαρα,οΠεισίστρατοςστηνΑθήνα
κ.ά..
▪Οιπερισσότεροιτύραννοιείχανβίαιοτέλος.
Οιδολοφονικέςαπόπειρεςεναντίοντουςεκφράζουνμεσαφήνειακαι
τιςδιαθέσειςτωνπολιτών.
ΜαρμάρινααγάλματατουΑρμόδιου
καιτουΑριστογείτονα,πουσκότωσαντον
Ίππαρχο.ΟΙππίαςεκτέλεσετουςδύο
τυραννοκτόνους,ξεκίνησεδιώξεις
ενάντιασεοποιονδήποτευποψιαζόταν
καιέβαλενέουςφόρους.

39. 39
➢Πώςεπιβλήθηκετοπολίτευματηςτυραννίδαςστιςπόλεις-κράτητου6ουαι.π.Χ.;Να
αναφέρετεχαρακτηριστικέςπεριπτώσειςτυράννων.
▪Ηεπικράτησητων«ολίγων»όμωςδενέδωσελύσειςσταπροβλήματατου
πλήθους.
▪Οιαντιθέσειςδιατηρήθηκανκαισεορισμένεςπεριπτώσειςυποδαυλίστηκαναπό
πρόσωπαπουήθελαν
✔ναεκμεταλλευτούντιςκοινωνικέςαναταραχέςγιαναεπιβάλουν→
τηδικήτουςεξουσία.
▪Τέτοιαπρόσωπασυνήθωςήτανευγενείς
✔πουείχαναναδειχθείηγέτεςτωνκατώτερωνκοινωνικώνομάδων,
✔μετηνυποστήριξητωνοποίωνκατόρθωναννακαταλάβουντην
εξουσία.
▪Ηπροσωπικήεξουσίαπουεπέβαλλανονομαζόταντυραννίδα.
▪Ηλέξη«τύραννος»ήτανμάλλονλυδικήςπροέλευσης.
▪Ορισμένοιαπότουςτυράννουςαναδείχθηκανσεκαλούςηγέτες,πουφρόντισαν
γιατηνανάπτυξητηςπόληςτουςκαιτηβελτίωσητωνσυνθηκώνζωήςτων
πολιτών.ΧαρακτηριστικέςπεριπτώσειςτυράννωνήτανοΠολυκράτηςστηΣάμο,ο
ΠερίανδροςστηνΚόρινθο,οΘεαγένηςσταΜέγαρα,οΠεισίστρατοςστηνΑθήνα
κ.ά..
▪Οιπερισσότεροιτύραννοιείχανβίαιοτέλος.
Οιδολοφονικέςαπόπειρεςεναντίοντουςεκφράζουνμεσαφήνειακαι
τιςδιαθέσειςτωνπολιτών.
ΜαρμάρινααγάλματατουΑρμόδιου
καιτουΑριστογείτονα,πουσκότωσαντον
Ίππαρχο.ΟΙππίαςεκτέλεσετουςδύο
τυραννοκτόνους,ξεκίνησεδιώξεις
ενάντιασεοποιονδήποτευποψιαζόταν
καιέβαλενέουςφόρους.

40. 40
➢Ποιαπολιτεύματακαθιερώθηκανστιςελληνικέςπόλεις-κράτημετάτηνανατροπήτωντυραννίδωνστατέλητου
6ουαιώναπ.Χ.;
Μετάτηνπτώσητωντυραννικώνκαθεστώτων,περίπουστατέλητου6ουαι.π.Χ.,
στιςπερισσότερεςπόλειςεπιβλήθηκανεκνέουολιγαρχικάκαθεστώτα,
☺σεάλλες,όμως,όπωςγιαπαράδειγμαστηνΑθήνα,έγινανμεταρρυθμιστικέςνομοθετικέςπροσπάθειες
✔πουάνοιξαντοδρόμοπροςτηδημοκρατία(μεταρρύθμισητουΚλεισθένη).
➢Ποιοήταντοκυρίαρχοπολιτειακόόργανοστοδημοκρατικόπολίτευματωνελληνικώνπόλεων-κρατώνκαιποιες
δυνατότητεςπαρείχεστουςπολίτες;
Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται ηεκκλησία του δήμου,
✔δηλαδή η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα.
✔Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο,
☺να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία),
☺και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία)
➢Ποιεςαλλαγέςσταπολιτεύματαπραγματοποιήθηκανστιςπόλεις-κράτητηςΑθήναςκαιτηςΣπάρτης;
Στη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής κάθε πόλη-κράτος παγίωσε μέσα από κοινωνικές ανακατατάξεις και «στάσεις» ένα
σύστημα διακυβέρνησης. Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι της Σπάρτης και της Αθήνας.
▪Η Σπάρτη κατά τον 7ο αι. π.Χ. διαμόρφωσε ένα ολιγαρχικό πολίτευμα, το οποίο διατήρησε μέχρι τη ρωμαϊκή
κατάκτηση, το 2ο αι. π.Χ.
▪Αντίθετα, η Αθήνα διήνυσεόλο το φάσμα των πολιτειακών εξελίξεων, από την αριστοκρατική οργάνωση τον 7ο
αι. π.Χ. μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ.

41. 41
➢Ποιαπολιτεύματακαθιερώθηκανστιςελληνικέςπόλεις-κράτημετάτηνανατροπήτωντυραννίδωνστατέλητου
6ουαιώναπ.Χ.;
Μετάτηνπτώσητωντυραννικώνκαθεστώτων,περίπουστατέλητου6ουαι.π.Χ.,
στιςπερισσότερεςπόλειςεπιβλήθηκανεκνέουολιγαρχικάκαθεστώτα,
☺σεάλλες,όμως,όπωςγιαπαράδειγμαστηνΑθήνα,έγινανμεταρρυθμιστικέςνομοθετικέςπροσπάθειες
✔πουάνοιξαντοδρόμοπροςτηδημοκρατία(μεταρρύθμισητουΚλεισθένη).
➢Ποιοήταντοκυρίαρχοπολιτειακόόργανοστοδημοκρατικόπολίτευματωνελληνικώνπόλεων-κρατώνκαιποιες
δυνατότητεςπαρείχεστουςπολίτες;
Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται ηεκκλησίατου δήμου,
✔δηλαδή η συνέλευσηόλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα.
✔Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο,
☺να διατυπώνει ελεύθερατην άποψή του (ισηγορία),
☺και να συμμετέχειστη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία)
➢Ποιεςαλλαγέςσταπολιτεύματαπραγματοποιήθηκανστιςπόλεις-κράτητηςΑθήναςκαιτηςΣπάρτης;
Στη διάρκεια της αρχαϊκής εποχής κάθε πόλη-κράτος παγίωσε μέσα από κοινωνικές ανακατατάξεις και «στάσεις» ένα
σύστημα διακυβέρνησης. Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι της Σπάρτης και της Αθήνας.
▪Η Σπάρτη κατά τον 7ο αι. π.Χ. διαμόρφωσε ένα ολιγαρχικόπολίτευμα, το οποίο διατήρησε μέχρι τη ρωμαϊκή
κατάκτηση, το 2ο αι. π.Χ.
▪Αντίθετα, η Αθήνα διήνυσεόλο το φάσματων πολιτειακών εξελίξεων, από την αριστοκρατική οργάνωση τον 7ο
αι. π.Χ. μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ.

42. 42
ΤΡΑΠΕΖΑΘΕΜΑΤΩΝΣτοολιγαρχικό(ήτιμοκρατικό) πολίτευμακριτήριοτηςδιάκρισηςτωνπολιτώνήτανη
καταγωγήκαιηκατοχήγης. 23842, 26374,26380,27578, 28661, 28663, 29534
Λ
Μετάτηνπτώσητωντυραννικώνκαθεστώτων, περίπουστατέλητου6ουαιώναπ.Χ., στιςπερισσότερεςελληνικές
πόλεις-κράτηεπιβλήθηκανεκνέουολιγαρχικάκαθεστώτα. 23712, 28663
Σ
Στηντυραννίδακυρίαρχοπολιτειακόόργανοαναδεικνύεταιηεκκλησίατουδήμου. 23736, 28656
Λ
Οιτύραννοιήτανσυνήθωςευγενείςπουαναρριχήθηκανστηνεξουσίαχάρηστηνυποστήριξητωνκατώτερων
κοινωνικώνομάδων.26377, 27934, 29038, 29810
Σ
Ορισμένοιαπότουςτυράννουςτηςαρχαϊκήςεποχήςαναδείχθηκανσεκαλούςηγέτεςπουφρόντισανγιατην
ανάπτυξητηςπόληςτους. 27787, 27935, 29816
Σ
Κατάτηναρχαϊκήεποχή, οιπολίτεςδενσυμμετείχανστηδιαχείρισητωνκοινώνκαιδενέπαιρνανμέροςστηλήψη
τωναποφάσεων. 24173
Λ
Στοδημοκρατικόπολίτευμαηισηγορίαέδινεσεκάθεπολίτητηδυνατότητανα:
α. εκφράζειταπαράπονάτου
β. διατυπώνειελεύθερατηνάποψήτου
γ. συμμετέχειστηδιαμόρφωσητωννόμων
δ. υπερασπίζεταιτηνελευθερίατηςπόληςτου
β.

43. 43
Μετάτηβασιλείαακολουθείστονελληνικό
χώροη: 23992
α. δημοκρατία
β. τυραννία
γ. ολιγαρχία
δ. αριστοκρατία
δ
Ηδημοκρατίαακολούθησετη(ν): 23994,
29034
α. τυραννίδα
β. αριστοκρατία
γ. ολιγαρχία
δ. βασιλεία
α
Στοτιμοκρατικόήολιγαρχικόπολίτευμα
κριτήριοδιάκρισηςτωνπολιτώνήταν:
23730, 25200, 26372
α. τοεισόδημα
β. ηκαταγωγήκαιηκατοχήγης
γ. οισυγγενικοίδεσμοί
δ. ηστρατιωτικήικανότητα
α
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙΟΡΟΙ
1) ισηγορία(23826,25420, 26204,26379,29040, 29535 , σελ94)
2) ισονομία(23830, 24164 , σελ94)
3) νομοθέτεςήαισυμνήτες(23988, 24161, 25200,
26109,26111, 26194, 27576,27788,27931, 29048,
29054,29538, σελ93 )
4) τυραννίδα(24168, 24172,29538 , σελ94 )
5) εκκλησίατουδήμου(δημοκρατικόπολίτευμα)
(29807,29810, σελ94 )
6) οπλιτικήφάλαγγα(23865, 23738, 23733, 23736,25206,
25618, 28464,28656,28658, 29290,
29537, σελ93 )

44. 44
Οπολιτισμός

45. 45
➢Ποιεςμορφέςτέχνηςκαιλόγουαναπτύχθηκανκατάτηναρχαϊκήεποχήκαιποιανέαχαρακτηριστικάαπέκτησαν;
Την αρχαϊκή εποχή,
▪ο ποιητικός λόγος αποκτά προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα.
▪Ο πεζός λόγος
✔μέσα από τη σκέψη των πρώτων φιλοσόφων (φυσικών φιλοσόφων) επιχειρεί να εξηγήσει τη
δημιουργία του κόσμου
✔αλλά και να αφηγηθεί ήθη, έθιμα λαών, δημιουργώντας τα πρώτα δείγματα ιστορικήςγραφής.
▪Η τέχνη, στην αρχή, ήταν επηρεασμένη →από πρότυπα της Ανατολής (ανατολίζουσαφάση*),
✔στη συνέχεια όμως διαμόρφωσε χαρακτηριστικά που πρόβαλλαν τις ελληνικές αισθητικές
αντιλήψεις.
Στους αρχαϊκούς χρόνους δημιουργήθηκαν
δύο βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, ο δωρικόςκαι ο ιωνικός,
▪κατασκευάστηκαν τα πρώτα μεγάλα αγάλματα, οι κούροικαι οι κόρες,
▪και εξελίχθηκε σε εντυπωσιακό σημείο η κεραμική τέχνη με το μελανόμορφοκαι ερυθρόμορφο
ρυθμό.

46. Μελανόμορφη
(μαύρεςμορφέςπάνω
στηνκοκκινωπή
επιφάνειατωναγγείων)
.
Ερυθρόμορφη
(κόκκινεςμορφέςπάνω
στημαύρηεπιφάνεια
τωναγγείων).

47. 47
➢Ποιαήταντακύριαπνευματικάκαιθρησκευτικάχαρακτηριστικάτηςαρχαϊκήςεποχήςκαιποιοιτόποι
αναδείχθηκανσεπανελλήνιαιερά;
ΟιπρώτεςπνευματικέςκαικαλλιτεχνικέςανησυχίεςεντοπίζονταικυρίωςστηνΙωνία,όπουγεννήθηκεκαιη
φιλοσοφία·γρήγορα,ωστόσο,διαδίδονταικαιστονυπόλοιποελληνικόχώρο,μητροπολιτικόκαιαποικιακό.
Αυτήτηνεποχήέχουνπλέοναποκρυσταλλωθείοιθρησκευτικέςδοξασίεςκαιοτρόποςλατρείαςτωνθεών.
▪Τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά σε πανελλήνιο επίπεδο
▪και ορισμένοι τόποι λατρείας εξελίσσονται σε πανελλήνια ιερά με φήμη και πέρα από τα ελληνικά όρια, όπως
συμβαίνει με τους Δελφούς, την Ολυμπία, τη Δήλο κ.ά.

49. 49
ΤΡΑΠΕΖΑΘΕΜΑΤΩΝ
Τοσημαντικότεροεπίτευγματηςαρχαϊκήςεποχήςστοντομέατουπολιτισμούήτανοιθολωτοίτάφοι. 24228
Λ
Ηφιλοσοφίαγεννήθηκεκατάτηναρχαϊκήεποχή. 23735,28655
Σ
ΟιπρώτεςπνευματικέςκαικαλλιτεχνικέςανησυχίεςκατάτηναρχαϊκήπερίοδοεμφανίζονταικυρίωςστηνΙωνία. 26109
Σ
ΟιΔελφοί, ηΟλυμπίακαιηΔήλοςκατάτηναρχαϊκήεποχήεξελίσσονταισεπανελλήνιαιερά. 29537
Σ
Έναπολιτιστικόεπίτευγματηςαρχαϊκήςεποχήςήταν26107, 27577
α. οιθολωτοίτάφοι
β. ηεπικήποίηση
γ. ηκεραμικήτέχνημετονμελανόμορφοκαιερυθρόμορφορυθμό
δ. ητραγωδία
γ

50. 50
–Οιπερσικοίπόλεμοι

51. 51
➢α.Ποιοήταντοβασικόαίτιοκιηαφορμήτωνπερσικώνπολέμων;β.Ποιοήταντοαποτέλεσματηςπρώτης
απόπειραςεπέκτασηςτωνΠερσώνστονελλαδικόχώρο;
Οι περσικοί πόλεμοι.Στη διάρκεια της πρώτης εικοσαετίας του 5ου αι. π.Χ. οι Έλληνες υποχρεώθηκαν να
αντιμετωπίσουν την επεκτατικότητατων Περσών βασιλέων.
Η ατυχής εξέγερση των Ελλήνων της Ιωνίας (ιωνική επανάσταση, 499-494 π.Χ.), οι οποίοι ήταν υποτελείς στην
περσική αυτοκρατορία, έδωσε την αφορμήγια μια σειρά περσικών επιχειρήσεων εναντίον της Ελλάδας.
♦Η πρώτη απόπειρα επέκτασης των Περσών στον ελλαδικό χώρο δεν είχε αίσιο τέλος. Κατέληξε σε καταστροφή
του στόλου τους, λόγω θαλασσοταραχής, στο ακρωτήριο τουΆθω. Ωστόσο, ο στρατός τους υποχρέωσε σε
υποταγή τους Έλληνες της Θράκης και της Μακεδονίας (492π.Χ.).

52. 52
➢ΠοιαείναιτακύριαγεγονότατηςπρώτηςκαιδεύτερηςοργανωμένηςεκστρατείαςτωνΠερσώνκατάτων
ΕλλήνωνκαισεποιαμάχηοιΈλληνεςαντιμετώπισαντουςΚαρχηδονίους;
♦Η πρώτη οργανωμένη περσική εκστρατεία είχε χαρακτήρα ναυτικής επιχείρησης
και στόχευε στην τιμωρία των Ερετριέωνκαι των Αθηναίων,
✔επειδή είχαν βοηθήσει τους Έλληνες της Ιωνίας στην εξέγερσή τους.
Τελείωσε με τη μάχη στοΜαραθώνα, όπου οι Πέρσες νικήθηκαν από τους Αθηναίους και τους Πλαταιείς
(490 π.Χ.). Καθοριστικής σημασίας ήταν η συμβολή του Μιλτιάδη.
♦ΗδεύτερησυστηματικάοργανωμένηεκστρατείαέγινευπότηναρχηγίατουΞέρξημεσυγκέντρωση
πολυπληθώνθαλάσσιωνκαιχερσαίωνδυνάμεωνκαιστόχευεστηνκατάκτησηολόκληρουτουελλαδικούχώρου.
ΟιελληνικέςπόλειςμπροστάστονπερσικόκίνδυνοσυγκάλεσανσυνέδριοστηνΚόρινθο(481π.Χ.),
όπουαποφάσισαντησυγκρότησηαμυντικήςσυμμαχίαςκατάτωνΠερσών.
Μέσααπόμιασειράσυγκρούσεων–
✔Θερμοπύλες(Λεωνίδας),
✔Αρτεμίσιο,
✔Σαλαμίνα(Θεμιστοκλής),
✔Πλαταιές(Παυσανίας),
✔Μυκάλη
-οιΈλληνεςαντιμετώπισαντουςΠέρσεςκαιτουςυποχρέωσανναεγκαταλείψουνμεταυπολείμματατου
στρατούτουςτονελλαδικόχώρο(480-479π.Χ.)
11
.
ΤηνίδιαεποχήοιΈλληνεςτηςΔύσηςαντιμετώπισανκαιαυτοίνικηφόρατηνεπεκτατικότητατωνΚαρχηδονίων
στηΣικελία(μάχητηςΙμέρας,480π.Χ.).

53. 53

54. 54
➢ΠοιαείναιτακύριαγεγονότατηςπρώτηςκαιδεύτερηςοργανωμένηςεκστρατείαςτωνΠερσώνκατάτων
ΕλλήνωνκαισεποιαμάχηοιΈλληνεςαντιμετώπισαντουςΚαρχηδονίους;
♦Η πρώτη οργανωμένη περσική εκστρατεία είχε χαρακτήρα ναυτικήςεπιχείρησης
και στόχευε στην τιμωρία των Ερετριέωνκαι των Αθηναίων,
✔επειδή είχαν βοηθήσει τους Έλληνες της Ιωνίας στην εξέγερσή τους.
Τελείωσε με τη μάχη στοΜαραθώνα, όπου οι Πέρσες νικήθηκαν από τους Αθηναίους και τους Πλαταιείς
(490 π.Χ.). Καθοριστικής σημασίας ήταν η συμβολή του Μιλτιάδη.
♦ΗδεύτερησυστηματικάοργανωμένηεκστρατείαέγινευπότηναρχηγίατουΞέρξημεσυγκέντρωση
πολυπληθώνθαλάσσιωνκαιχερσαίωνδυνάμεωνκαιστόχευεστηνκατάκτησηολόκληρουτουελλαδικούχώρου.
ΟιελληνικέςπόλειςμπροστάστονπερσικόκίνδυνοσυγκάλεσανσυνέδριοστηνΚόρινθο(481π.Χ.),
όπουαποφάσισαντησυγκρότησηαμυντικήςσυμμαχίαςκατάτωνΠερσών.
Μέσααπόμιασειράσυγκρούσεων–
✔Θερμοπύλες(Λεωνίδας),
✔Αρτεμίσιο,
✔Σαλαμίνα(Θεμιστοκλής),
✔Πλαταιές(Παυσανίας),
✔Μυκάλη
-οιΈλληνεςαντιμετώπισαντουςΠέρσεςκαιτουςυποχρέωσανναεγκαταλείψουνμεταυπολείμματατου
στρατούτουςτονελλαδικόχώρο(480-479π.Χ.)
11
.
ΤηνίδιαεποχήοιΈλληνεςτηςΔύσηςαντιμετώπισανκαιαυτοίνικηφόρατηνεπεκτατικότητατωνΚαρχηδονίων
στηΣικελία(μάχητηςΙμέρας,480π.Χ.).

55. 55
➢ΠοιαιδέαανέδειξανοιΠερσικοίπόλεμοισχετικάμετηνενότητακαιτηνταυτότητατωνΕλλήνων;
Τοεπιτυχέςαποτέλεσματωνπερσικώνπολέμωνδενπρόβαλεμόνο
1)τοδυναμισμόπουέκρυβεηπόλη-κράτοςωςοργανωτικόςθεσμός,
2)αλλάκυρίωςτηνιδέαότιοιαγώνεςαυτοίήτανκοινόέργοτωνΕλλήνων.
3)Δενείχανσυγκρουστείδύοδυνάμειςδιεκδικώνταςοιμενζωτικούςχώρουςεξάπλωσης,οιδετηνεπιβίωση
τους.Είχανσυγκρουστείστηνουσίαδύοδιαφορετικοίτρόποιζωής,δύοσυστήματααξιών,δύοπολιτισμοί.
4)Οιπερσικοίπόλεμοι(ταΜηδικά),χωρίςαμφιβολία,συνέβαλανστηδημιουργίακοινήςιστορικήςμνήμης:
ήτανοιπρώτοι«εθνικοί»πόλεμοιτωνΕλλήνων.
ΟαγώναςτωνΕλλήνωνγιατηνπροάσπισητηςανεξαρτησίαςτους,τηςγης,τωνιερώντουςκαικυρίωςτου
«Ελληνικού»(έθνους),απηχείγιαπρώτηφοράσυνειδητοποιημένατηνιδέαπανελλήνιουπνεύματος.

56. 56
➢ΠοιαιδέαανέδειξανοιΠερσικοίπόλεμοισχετικάμετηνενότητακαιτηνταυτότητατωνΕλλήνων;
Τοεπιτυχέςαποτέλεσματωνπερσικώνπολέμωνδενπρόβαλεμόνο
1)τοδυναμισμόπουέκρυβεηπόλη-κράτοςωςοργανωτικόςθεσμός,
2)αλλάκυρίωςτηνιδέαότιοιαγώνεςαυτοίήτανκοινόέργοτωνΕλλήνων.
3)Δενείχανσυγκρουστείδύοδυνάμειςδιεκδικώνταςοιμενζωτικούςχώρουςεξάπλωσης,οιδετηνεπιβίωση
τους.Είχανσυγκρουστείστηνουσίαδύοδιαφορετικοίτρόποιζωής,δύοσυστήματααξιών,δύοπολιτισμοί.
4)Οιπερσικοίπόλεμοι(ταΜηδικά),χωρίςαμφιβολία,συνέβαλανστηδημιουργίακοινήςιστορικήςμνήμης:
ήτανοιπρώτοι«εθνικοί»πόλεμοιτωνΕλλήνων.
ΟαγώναςτωνΕλλήνωνγιατηνπροάσπισητηςανεξαρτησίαςτους,τηςγης,τωνιερώντουςκαικυρίωςτου
«Ελληνικού»(έθνους),απηχείγιαπρώτηφοράσυνειδητοποιημένατηνιδέαπανελλήνιουπνεύματος.

57. 57
Ηαρχαϊκήεποχήτελειώνειμετουςπερσικούςπολέμους. 26194
Σ
ΗεξέγερσητωνΕλλήνωντηςΙωνίαςπραγματοποιήθηκεγιατί: 31665
α. ήτανυποτελείςστηνπερσικήαυτοκρατορία
β. είχαντυραννικάκαθεστώτα
γ. διεκδικούσαντηνκωδικοποίησητουάγραφου, εθιμικούδικαίου
δ. ηγηείχεσυγκεντρωθείσελίγους
α
Αντιστοιχίστε: 32307
1.Παυσανίαςα. μάχητουΜαραθώνα
2.Θεμιστοκλήςβ. μάχητωνΘερμοπυλών
3.Μιλτιάδηςγ. ναυμαχίατηςΣαλαμίνας
4.Λεωνίδαςδ. μάχητωνΠλαταιών
ΒΑΛΤΕΤΑΠΑΡΑΚΑΤΩΓΕΓΟΝΟΤΑΣΕΣΩΣΤΗΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗΣΕΙΡΑ& ΓΡΑΨΤΕΤΗΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑΉΤΗΠΕΡΙΟΔΟΠΟΥΕΓΙΝΑΝ:
(σελ88 –93 –96 -97) (35596 –35289 –35186 -34168 -33084 -24174 –32310 -29914 -24168 -33055 -33088 -35594 –35290 -35288 -34187 -34178 -34167 -31666
–31663 -30404 -30401 -29820 -23988)
1.συνέδριοτηςΚορίνθου(αμυντικήςσυμμαχίαςκατάτωνΠερσών)
2.μάχητηςΙμέρας
3.ναυμαχίαΣαλαμίνας
4.Περσικοίπόλεμοι
5.δεύτεροςελληνικόςαποικισμός
6.εμφάνισητηςοπλιτικήςφάλαγγας
7.μάχηΜαραθώνα
8.ιωνικήεπανάσταση