Ik 'like' de dlwo

Artikel dat nut en noodzaak van social-features binnen een digitale leer- en werkomgeving onder de loep neemt.

1. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
Ik#Like!#de#Digitale#Leer#en#Werkomgeving#
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!
leer.!en!werkomgeving.!
!
Onlangs!bekeek!ik!op!YouTube!de!RSAnimate7video!van!Daniel!Pink's!lezing!over!
intrinsieke!motivatie,!'Drive:!The!surprising!truth!about!what!motivates!us'(1).!!
In!deze!prachtige!animatie!wordt!op!basis!van!degelijk!wetenschappelijk!onderzoek!
aangetoond!dat!mensen!bij!het!uitvoeren!van!eenvoudige!taken!door!financiële!prikkels!
te!motiveren!zijn,!maar!dat!dit!niet!opgaat!wanneer!het!gaat!om!handelingen!of!
activiteiten!waarbij!cognitieve!vaardigheden!van!enig!belang!zijn.!
Hij!benoemt!drie!factoren!die!van!invloed!zijn!op!onze!motivatie,!Autonomy,!Mastery!en!
Purpose.!Bij!autonomie!wordt!voornamelijk!gewezen!op!het!spanningsveld!tussen!
compliance!en!engagement.!Door!middel!van!een!aantal!aansprekende!voorbeelden!uit!
de!Open7Sourcebeweging!demonstreert!Pink!dat!een!kennisorganisatie!in!de!praktijk!
meer!baat!heeft!bij!gemotiveerde,!betrokken,!zelfdenkende!medewerkers!dan!aan!ja7
knikkers!die!exact!uitvoeren!wat!wordt!opgedragen.!Met!meesterschap!bedoelt!Pink!de!
wens!om!jezelf!te!ontwikkelen!en!ontplooien!en!met!purpose!doelt!hij!op!zingeving.!De!
gemotiveerde!kenniswerker!wil!volgens!Pink!graag!een!betekenisvolle!bijdrage!leveren!
aan!het!groter!geheel.!!
!
Omdat!ik!sinds!enige!tijd!betrokken!ben!bij!de!ontwikkeling!van!een!Digitale!Leer7!en!
Werk7Omgeving!begon!ik!me!af!te!vragen!hoe!we!Pink's!drijvende!kracht!in!kunnen!
zetten!bij!de!DLWO.!Dit!met!het!doel!een!aantrekkelijke!en!effectieve!omgeving!te!
creëren!waarmee!de!eindgebruiker!graag!wil!werken,!omdat!het!systeem!prettig!in!
gebruik!is,!naar!eigen!behoefte!in!te!richten!is,!uitnodigt!tot!interactie,!uitdaagt!tot!
excellentie,!werkt!op!ieder!moment!op!ieder!apparaat!en!natuurlijk!het!leerproces!
optimaal!ondersteunt.!Autonomie!en!meesterschap!lijken!7zeker!in!een!
onderwijskundige!context7!nogal!voordehand!liggend,!maar!zingeving!daarentegen!is!
niet!direct!een!feature!die!je!op!de!verpakking!van!een!DLWO!zou!verwachten!!
!
Onderwijstechnologie,1games1en1Maslow?11
Enige!tijd!geleden!schreef!Ben!Betts!al!een!verslag!over!zijn!werkzaamheden!als!
onderwijsinnovator!waarin!hij!de!theorie!van!Pink!verenigt!met!didactiek!en!
technologie(2).!Over!autonomie!zegt!hij!dat!dit!7binnen!het!kader!van!

2. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
onderwijstechnologie7!betekent!dat!een!student!de!vrijheid!heeft!om!zijn!omgeving!naar!
eigen!inzicht!en!behoefte!in!te!richten!en!daarbij!niet!afhankelijk!is!van!beheerders,!
gefrustreerd!raakt!door!beleid!of!beperkingen!van!het!systeem.!!
Op!het!gebied!van!meesterschap!legt!Betts,!net!als!Mihaly!Csikszentmihalyi(3)!en!Gabe!
Zichermann(4),!een!verbinding!met!de!manier!waarop!we!op!(video)games!reageren!en!
ook!Daniel!Pink!bouwt!voort!op!de!door!Csikszentmihalyi!vormgegeven!'theory!of!flow'.!
Deze!theorieën!verklaren!onder!andere!waarom!games!zo!immens!populair!zijn.!
Daarnaast!gebruikt!Betts!'Theory!X!and!Theory!Y'!!van!Douglas!McGregor(5),!die!ons!
inzicht!geeft!in!de!voordelen!die!te!behalen!zijn,!wanneer!de!primaire!doelstellingen!van!
de!organisatie!worden!verbonden!met!de!individuele!ambities!van!medewerkers.!Laat!
de!kenniswerker!werken!aan!activiteiten!waarvan!hijzelf!nut!en!noodzaak!inziet!en!je!
zal!zien!dat!hij!uit!zichzelf!de!handschoen!oppakt!en!zich!maximaal!wil!inzetten!voor!het!
grotere!geheel.!
In!veel!gevallen!biedt!onderwijstechnologie!en!de!wijze!waarop!deze!is!
geïmplementeerd!onvoldoende!voorzieningen!om!effectief!vorm!te!geven!aan!de!
wensen!van!Betts.!In!zijn!bevindingen!benoemt!hij!drie!elementen!die!in!ieder!geval!
aanwezig!moeten!zijn!in!een!leeromgeving!om!met!name!het!laatste!deel!van!de!theorie!
van!Pink!(zingeving)!effectief!in!de!praktijk!te!kunnen!brengen.!Het!gaat!allereerst!om!
1. de!mogelijkheid!voor!docent!en!student!een!actieve!bijdrage!te!leveren!aan!het!
leerproces,!!
2. daarnaast!de!gelegenheid!om!anderen!te!beïnvloeden!en!!
3. de!mogelijkheid!om!erkenning!te!krijgen!voor!je!prestaties!
Ofwel;!Zelfontplooiing,!Sociale!interactie!en!Waardering.!Niet!geheel!zonder!toeval!7want!
deze!elementen!zijn!immers!gebaseerd!op!McGregor7!vertoont!de!top!drie!van!Betts!
grote!overeenkomsten!met!Maslow's!behoeftenhiërarchie.!De!hiergenoemde!functionele!
requirements!zijn!zonder!uitzondering!sociaal!van!karakter!en!dat!maakt!dat!ook!
elektronisch!leren!per!definitie!een!sociaal!proces!is.!!
!
Een1online1kampvuurtje1in1de1global1village1
Het!sociale!karakter!van!het!leerproces!is!een!hot!topic.!Wie!het!internet!afstruint!op!
zoek!naar!artikelen!over!bijvoorbeeld!'Social!Learning'!wordt!geconfronteerd!met!een!
enorme!hoeveelheid!aan!artikelen!en!papers.!Ook!over!de!inzet!van!sociale!media!en!de!
(on)mogelijkheden!die!deze!tools!bieden!aan!het!onderwijs,!is!de!laatste!tijd!veel!gezegd!
en!geschreven.!Op!Scienceguide!las!ik!kortgeleden!nog!artikel!van!Doekle!Terpstra!en!
Prof.!Peter!Sloep!waarin!enkele!kansen!op!dit!terrein!worden!belicht(6).!Onder!de!titel!

3. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
'Meer!kennissen!dan!kennis?'!verkennen!ze!het!waarom!en!hoe!van!het!netwerkleren!en!
proberen!ze!antwoord!te!vinden!op!de!vraag!hoe!we!door!inzet!van!sociale!
netwerktechnologie!het!'broadcastonderwijs'!weer!interactief!en!persoonlijk!kunnen!
maken.!Sloep!en!Terpstra!vragen!zich!onder!andere!af!hoe!de!docent!de!student!bij!kan!
houden!en!wat!sociale!media!voor!het!onderwijs!kan!betekenen.!Sloep:!"Het!onderwijs!
kan!groot!profijt!hebben!van!de!global!village!die!het!internet!is!en!de!lage!
transactiekosten!die!het!biedt!voor!het!ontmoeten!van!anderen!en!vergaren!van!
informatie.!Om!dat!te!doen,!zal!het!echter!radicaal!moeten!breken!met!het!onderwijs!zoals!
we!dat!nu!kennen.!Het!concept!van!netwerk!leren!.leren!met!behulp!van!online!sociale!
netwerken.!doet!dat.!Details!daargelaten!gaat!het!om!het!ontwerpen!van!een!
leeromgeving!waarin!leren!sociaal!en!op!maat!is!en!een!belangrijke!zelfsturingscomponent!
kent."!Sloep!haakt!hierbij!aan!bij!Betts!die!ook!al!stelde!dat!een!leeromgeving!per!
definitie!een!sociaal!karakter!moet!hebben!omdat!het!onderwijs!in!z'n!kern!draait!om!
conversaties.!Gesprekken!7zowel!offline!als!online7!tussen!student!en!docent,!en!
studenten!onderling.!De!bevindingen!van!zowel!Sloep!als!Betts!worden!ondersteund!
door!Diana!Laurillard!die!in!haar!boek!Rethinking!University!Teaching!het!inmiddels!
breed!geadopteerde!Conversational!Framework!beschrijft.!In!dit!model!is!weergegeven!
welke!verschillende!soorten!betekenisvolle!conversaties!deel!uitmaken!van!een!
compleet!leerproces!en!welke!werkvormen!en!7omgevingen!daarbij!passen(7).!
!
De1applicatie1als1referentiepunt1
Een!moderne!leeromgeving!integreert!online!en!offline!conversaties!tussen!betrokken!
studenten!en!docenten.!De!student!is!hierbij!'in!control',!binnen!de!kaders!die!vooraf!door!
de!docent!zijn!aangegeven!en!kan!op!passende!wijze!een!zinvolle!bijdrage!leveren!aan!zijn!
of!haar!leerproces.!Een!klinkende!omschrijving,!die!hopelijk!menig!docent!en!student!
weet!te!enthousiasmeren,!maar!helaas!volstrekt!onbruikbaar!voor!technologen!die!een!
dergelijke!omgeving!moeten!realiseren.!!
Omdat!het!ontwikkelen!van!een!digitale!leer7!en!werkomgeving!niet!anders!lijkt!dan!het!
optuigen!van!een!willekeurig!informatiesysteem,!komt!het!voor!dat!de!regie!over!een!
dergelijk!project!onvoldoende!in!handen!is!van!onderwijskundigen.!Chris!Blom!
(Onderwijskundig!consultant!bij!WUR)!zegt!hierover!dat!"in!veel!onderwijs!en!IT!
omgevingen!wordt!gedacht!en!gesproken!in!termen!van!applicaties.!Welke!ELO!of!DLWO!
heb!jij?!Blackboard,!N@tschool,!Sharepoint!zijn!vaak!genoemde!termen.!Beslissingen!over!
die!applicaties!komen!dan!in!het!licht!te!staan!van!functies!die!het!pakket!al!of!niet!heeft!en!
ook!zaken!als!technische!inrichting,!onderhoud,!leercurve.!Onderbelicht!blijft!dan!wat!

4. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
gebruikers!ermee!doen.!Wat!de!doelstellingen!zijn!van!het!implementeren!van!die!
applicaties.!De!applicaties!worden!dan!hun!eigen!referentiepunt.".(8)!Blom!deed!deze!
uitspraak!in!de!Special!Interest!Group!DLWO!die!in!2011!een!visie!op!de!DLWO!heeft!
opgeleverd.!In!een!prachtig!drieluik!schetst!voorzitter!Nico!Juist!de!visie!van!de!SIG!op!
het!DLWO!ontwikkelproces.!Ook!hierin!wordt!geconcludeerd!dat!het!digitaal!en!sociaal!
netwerken!binnen!een!moderne!DLWO!is!geïntegreerd.!Daarnaast!is!er!ook!in!dit!
visiestuk!expliciete!aandacht!voor!de!nieuwe!competenties!en!vaardigheden!die!dit!van!
docenten!vereist!en!het!belang!van!adequate!ondersteuning!daarbij,!door!bijvoorbeeld!
instructional!designers(9).!Al!in!2007,!schreven!Berlanga,!Sloep!et!al.!dat!een!effectief!
leernetwerk!functionaliteiten!biedt!als!profiles,!contactinformation,!private!and!public!
communities,!(un)managed!resources,!tagging,!discussions,!recommendations,!
subscribe,!bookmark,!ratings,!related!resources!en!search(10).!!
!
De1optelsom1
Wanneer!we!de!hierboven!genoemde!functionaliteiten!combineren!met!een!blauwe!
achtergrond,!een!timeline!of!activity7stream!en!een!duimpje!omhoog,!blijkt!dat!het!
leernetwerk!ineens!verdacht!veel!overeenkomsten!vertoont!met!platforms!als!
Facebook,!LinkedIn!en!Yammer!!Het!ligt!dan!ook!voor!de!hand!dat!een!moderne!DLWO!
niet!alleen!grote!overeenkomsten!vertoont!met!de!bekende!netwerk7sites,!maar!vooral!
ook!door!eindgebruikers!te!koppelen!is!met!deze!netwerken.!In!het!DLWO!visiestuk!dat!
door!de!SIG!is!opgeleverd!wordt!deze!koppeling!aangeduid!als!Extended!DLWO.!In!deze!
E7DLWO,!die!goeddeels!is!gebaseerd!op!het!werk!van!Scott!Wilson(11),!kan!informatie!
vanuit!de!cloud!geautomatiseerd!worden!opgenomen!in!de!DLWO!en!vice!versa.!In!de!
praktijk!kan!dit!bijvoorbeeld!betekenen!dat!de!student!zijn!of!haar!Twitteraccount!kan!
koppelen!met!de!DLWO!of!een!docent!zijn!eigen!weblog!automatisch!laat!reposten!
binnen!de!DLWO.!!
!
Wise1
Het!mooiste!Nvan!een!Extended!DLWO!dat!ik!ken!is!zonder!twijfel!
die!van!Windesheim!die!beter!bekend!staat!onder!de!naam!Wise.!De!Windesheim!
Integrated!Study!Environment.!Binnen!deze!relatief!nieuwe!omgeving!staat!de!gebruiker!
centraal!en!er!is!een!portaalfunctie!c.q.!startpagina!waarin!alle!voorzieningen!zijn!
ondergebracht.!Studenten!kunnen!zich!profileren!en!zelf!communities!starten!en!
docenten!kunnen!zeer!gericht!mededelingen!doen!en!hun!lesmateriaal!op!maat!
aanbieden.!Wanneer!de!eindgebruiker!inlogt!komt!hij!op!een!pagina!waar!een!activity7

5. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
stream!centraal!staat!en!hierdoor!is!de!hij!of!zij!meteen!op!de!hoogte!van!het!laatste!
nieuws!en!de!meest!recente!gebeurtenissen.!De!eindgebruiker!bepaalt!zelf!door!middel!
van!filters!welke!informatie!getoond!wordt.!Er!zijn!enkele!uitzonderingen!hierop,!zoals!
de!verplichte!studieonderdelen,!maar!Windesheim!heeft!er!bewust!voor!gekozen!het!
aantal!uitzonderingen!zo!klein!mogelijk!te!maken(12).!Om!deze!nieuwe!omgeving!te!
realiseren!heeft!Windesheim!in!samenwerking!met!Sogeti!en!Winvision!een!Sharepoint!
omgeving!opgetuigd!die!is!voorzien!van!Newsgator.!Deze!plugin!levert!de!additionele!
socialmedia7functionaliteit!die!standaard!niet!in!Sharepoint!aanwezig!is,!waaronder!
Share,!Like!en!Follow7knopjes!en!de!activity7stream.!!
In!februari!was!ik!in!Almere!bij!Hans!Bastiaan!(Projectmanager!en!ICT!adviseur!bij!
Windesheim!Flevoland)!op!bezoek!om!uit!de!eerste!hand!te!vernemen!hoe!de!studenten!
en!docenten!reageren!op!Wise.!Hans!vertelde!me!dat!de!'klachten'!van!eindgebruikers!
zich!met!name!concentreerden!op!het!vlak!van!performance.!In!de!praktijk!bleken!deze!
performanceklachten!niet!direct!gerelateerd!aan!Sharepoint,!maar!aan!de!beperkte!
capaciteit!van!het!draadloos!netwerk,!met!name!wanneer!er!veel!studenten!in!de!
kantine!zitten.!Daarnaast!was!er!een!performance7issue!met!betrekking!op!het!laden!van!
de!course7tree.!Vanuit!deze!boom!moeten!studenten!zich!inschrijven!voor!een!course.!
Het!oproepen!van!de!lijst!met!courses!duurde!in!het!begin!soms!wel!20!seconden!of!
langer.!Ondertussen!is!dat!verholpen!en!staat!de!lijst!binnen!2!á!3!seconden!op!je!
scherm.!Over!vindbaarheid!en!gebruiksgemak!was!men!in!het!algemeen!wel!te!spreken,!
evenals!natuurlijk!de!sociale!features.!
!
Een!volgende!evaluatie!van!Wise!zie!ik!dan!ook!met!vertrouwen!tegemoet!en!ik!heb!zo!
het!vermoeden!dat!ik!de!uitkomsten!wel!kan!voorspellen.!In!uitdagende!en!toch!
vertrouwde!functionaliteit!ten!behoeve!van!autonomie,!meesterschap!en!zingeving,!
zoals!omschreven!door!Pink,!Betts!en!Sloep!is!binnen!Wise!immers!royaal!voorzien!en!7
wellicht!nog!belangrijker7!zelfs!op!de!publieke!sociale!netwerken!zoals!Twitter!en!
Facebook!kwam!ik,!na!lang!en!aandachtig!zoeken,!geen!onvertogen!woord!over!Wise!
tegen.!Guess!they!Like!it!too!!!
!
!
Met!hartelijke!dank!aan!Hans!Bastiaan.!
!

6. !
Paul!den!Hertog!.!Ik!Like!!de!Digitale!Leer!en!Werkomgeving!!!!!!!!!14.5.2012!
Over!het!belang!van!een!attractieve,!boeiende!en!vooral!sociale!digitale!leer.!en!werkomgeving!!CC.BY.NC.SA!
!
Bronvermelding:!
!
1. RSAnimate!Dan!Pink!7!The!surprising!science!of!what!motivates!us!
http://www.youtube.com/watch?v=u6XAPnuFjJc!
!
2. Ben!Betts!7!Social!is!not!an!option!
http://www.learningsolutionsmag.com/articles/506/social7is7not7an7option!
!
3. Mihaly!Csikszentmihalyi!7!Flow!
http://www.ted.com/talks/mihaly_csikszentmihalyi_on_flow.html!
!
4. Gabe!Zichermann!7!How!games!make!kids!smarter!
http://www.ted.com/talks/gabe_zichermann_how_games_make_kids_smarter.html!
!
5. Douglas!McGregor!7!Theory!X!and!Theory!Y!
http://en.wikipedia.org/wiki/Theory_X_and_Theory_Y!
!
6. Doekle!Terpstra!en!Peter!Sloep!7!Meer!kennissen!dan!kennis?!
http://www.scienceguide.nl/201203/meer7kennissen7dan7kennis.aspx!
!
7. Diana!Laurillard!7!Rethinking!University!Teaching!
Routledge!2002,!ISBN!0415256798,!9780415256797!
!
8. Nico!Juist!7!Een!visie!op!de!DLWO!in!het!hoger!onderwijs!|!Een!drieluik!
https://www.surfgroepen.nl/sites/SPSIG/Shared%20Documents/Microsoft%20Word%
207%20DLWO%20voor%20hoger%20onderwijs11.pdf!
!
9. Merill!&!Drake!et!al.!7!Reclaiming!Instructional!Design!
http://www.wbtdesigner.com/documents/Merrill7ReclaimingID.pdf!
!
10. Berlanga!&!Sloep!et!al.!7!Functionality!for!learning!networks:!lessons!learned!from!social!
web!applications!
http://dspace.ou.nl/handle/1820/1011!
!
11. Scott!Wilson!7!PLEs!and!the!institution!
http://zope.cetis.ac.uk/members/scott/blogview?entry=20071113120959!
!
12. Wilfred!Rubens!7!De!sociale!leer!en!werkomgeving!
http://wilfredrubens.typepad.com/wilfred_rubens_weblog/2011/11/de7sociale7leer7
en7werkomgeving7in.html!
!