Kikongo - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 23 views 15 slides Oct 05, 2024
Slide 1
Slide 1 of 15
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

DisoloyaAhikar
BANGOGOYALUYANTIKU
BetokelenaDisoloyaAhikarmosiyabantoyantama
yabangindutimayeleyabantu.Bupusinayolenda
monanananzilayamasoloyantamayabantumingi,mu
mbanduKoran,mpiKuwakanayaNtamampiyaMpa.
MosaïquemosiyabomonakanaTreves,naAllemagne,
vandakakumonisanakatiyabantuyamayeleyainza
kikaluluyaAhikar.Taladisolonayandiyamukubu.
Elumbukialusansulwalukiatomavovelwanga.
Nsukansukabantuyamayelekutulakayopenepeneya
Mvu-NkamayaNtetentangubomonisakandebo
vandakanakifunadisoloyakisinayinakubasikakana
papirusimosiyaKiarameyamvu500N.T.B.
Yokelepwelelendedisoloyangokeleluvunukansive
disoloyaluzingu.Nkutumutangilendasalanzayiluna
yonabalutitiyakuyidikayamukandaTheArabian
Nights.Yomesonikamanamayeleyonso,mpidisolo
yinamefulukatimambuyakesalama,mambuya
luvunu,mpikutinayafiotikesimbadikebinamambu
yansuka.Kimpwanzayakuyindulakelekimayakuluta
mfunuyansoniki.
Esonokiakikivambanangamukunkuyá:(1)Lusansu;
(2)Dilongi(ndongayaBinganayakuyituka);(3)
NzieteloyakukwendanaEzipte;(4)Bifwanisuto
Bingana(yinaAhikarkemanisakamalongiyamwanaya
mpanginayandiyinakusalakakifu).
KITUBA1
Ahikar,VisiryaNeneyaAsiria,keletibankento60
kansiyandimekanakavekubutamwana-bakala.Yo
yina,yandikesansakamwanayampanginayandi.
Yandikekangayanditimayelempinzayilumingi
kulutamampatimasa.
1DisoloyaHaiqâryaMayele,VizieryaNtotila
Senakeribi,tiyaNadani,mwanayampangiyaHaiqâr
yaMayele.
2KuvandakatiViziremosinabilumbuyaNtotila
Senakeribi,mwanayaSarhadum,NtotilayaAsurimpi
yaNinive,muntumosiyamayele,zinanayandiHaiqâr,
yandivandakaVizieryantotilaSenakeribi.
3Wakalayenzimbuzayingi,kimvwamayelekwa
yayingi,wakalayengangu,ngangu,filozofe,munazayi,
munanginduyemunaluyalu,wasompaakento
makumasambanu,watunganzoantinukwakonso
muntumunayau.
4Kansimunamambumamamawonsokakalayemwana
ko.yabankentoyai,yinalendavandamvingidinayandi
yadifwa.
5Wakendalalakikilumukumakiadiambudiadi,lumbu
kimosiokutakanesengangazantetembwayeakwa
nganguyengangazampandu,ubasasididiediambu
diandiyediambudiakimpumbulukiandi.
6Bamvovesevo:‘Kwendatambikakimengakwa
nzambiyokubalombavonangabakuvanamwan’a
yakala.’
7Ovangidiunabamvoveseyotambikayimengakwa
teke,wadodokelayokubadodokelamunandodokelayo
dodokela.
8Bamvutudiladiambudimosiko.Yandikwendakana
mawayentantu,yandikwendakanampasimuntima.
9Yandiwavutuka,wadodokelaNzambiaMpungu-nene,
wakwikila,wandodokelayetiyamunantimaandi,oku
vo:‘ENzambiaMpungu-nene,OMvangiazuluye
ntoto,OMvangialekwayawonsoyavangwa!
10Monokebondilangenakupesamonomwana-bakala,
sambumonolembikayandisambuyandivandapana
ntangumonokebela,sambuyandikangamesonamono,
sambuyandizikamono.’
11Ibosi,ending’amvovesevo:‘Wauvoenteteosianga
evuvumunatekeyavalwayotambikayimengakwayau,
ikumaokalakondwawanamunazingukiakukiawonso.
12Kansi,bongaNadaniwamwan’ampangiaku,
unkitulasemwan’akuyokunlongaelongidiakuye
nsansuzakuzambote,vavaofwa,okuzika.’
13Ibosi,obongeleNadaniwamwan’ampangiandi
ankento,onawakalayenleke.Mpiyandipesakayandi
namabokoyabankentonanayinavandakakusansa
yandi,sambubonwisayandimabelempibosansayandi.
14Bamsansayemadiamamboteyemalongimambote
yemvuatumiasodayenlelemiambwakiyemiambwaki.
Mpiyandivandakanazuluyabakitiyasoie.
15VavaNadanikakitukasembutayodiata,omenanga
nzentiansedelewandá,wanlongafuyambote,soneka,
nganguzanzayefilozofia.
16Nanimayabilumbumingi,NtotilaSenakeribitalaka
Haiqârmpimonakandeyandimekumambutakibeni,
mpiyanditubilakayandidiakande.
17‘Onkundiamewazitu,nkwangangu,nkwavuvu,
nkwangangu,mfumualuyalu,nsonekiame,vizierame,
Chancelieryedirectorame;kielekangeyewanuna
kikiluyekilokiamvu;yekukatukanangenantotoyai
fwetevandapene-pene.
18Unzayisananiokalayefulumunasalukiamekuna
nimangeye.’EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘O
mfumunamono,bikandentunangekuzingakimakulu!
KunaNadanimwanayampanginamonoyankento,
monomekumisayandimwananamono.
19Monomsansayokunlonganganguzameyezayi
wame.’
20Ntinuumvovesevo:‘OHaiqâr!natayandinantwala
namono,sambumonomonayandi,kanamonomona
ndeyandimefwana,tulayandinakisikanange;ngeta
kwenda,sambunakupemampikuzingaluzingunange
yinamebikalanakupemayambote.’
21Ibosi,HaiqârwayendasongaNadanimwan’a
mpangiandiankento.Mpiyandisalakalukumumpi
zodilakayandingolompilukumu.
22Yanditalakayandi,yandisepelakanayandi,yandi
wakakiesesambunayandi,yanditubilakaHaiqârnde:
‘Ngayaimwananange,eHaiqâr?Monokesambande
Nzambikutaninayandi.Mpimutindungemesadila

DisoloyaAhikar
monotitatanamonoSarhadum,bikandemwananange
yaiyabakalakusadilamonompikulungisabisaluna
mono,bampusanamono,mpikisalunamono,sambu
monopesayandilukumumpikukumisayandingolo
sambunange.’
23Haiqârfukamakanantwalayantotilampitubilaka
yandinde:‘Bikandentunangekuvandanaluzingu,e
mfumunamonontotila!Monokelombangendenge
kangantimanamwananamonoNadanimpingelolula
bifunayandisambuyandisadilangemutinduyome
fwana.’
24Ibosi,ontinuodidiendofivookunkitulasensundidi
omfunuvanavenaakundiandi,osundidiowisamuna
akundiandi,okalayandimunazituyeluzitulwawonso.
Yandipesakayandibezenamabokompipesakayandi
mboteyansuka.
25EbunayandibakakaNadani.mwanayampangina
yandiyankentotiyandimpiyanditulakayandinasalon
mpiyandiyantikakakulongayandimpimpatimwinitii
kunayandifulusakayanditimayelempinzayilumingi
kulutamampatimasa.
KITUBA2
"AlmanaqueyaRichardyaNsukami"yabilumbuya
ntama.Malongiyakukondakufwayabikaluluyabantu
nayinametalambongo,bankento,kulwata,mumbongo,
banduku.Binganayakebendadikebimingimingikele
naBaverse12,17,23,37,45,47.FwanisaVerse63ti
mwamambuyaluvunuyabantuketubakabubuyai.
1Impilayayiwanlonga,okuvo:‘Emwan’ame!wa
mvovomiameyolandaluludikulwameyosungamena
manamvovanga.
2Emwan’ame!kanangekuwandingamosi,bikayo
fwanantimanange,mpikuzabisayovenamuntuya
nkaka,sambuyokumavemakalayatiyampiyoyoka
ludiminangempiyopesangempasinanitu,ebunange
bakansoni,mpingewansoninantwalayaNzambimpi.
bakala.
3Emwan’ame!avoowidinsangu,kumwangazoko;ye
vowamonadiambu,kuvovadioko.
4Emwan’ame!salandekutubanangekuvandapete
sambunamuwi,mpikusalavenswalunakuvutula
mvutu.
5Emwan’ame!bungeyediambu,kuswekidioko.
6Emwan’ame!kukangulavensingayabomekanga,
kukangulayove,mpikukangavensingayabome
kanga.
7Emwan’ame!kuzolavekitokoyanganda,sambuyo
kemanakampikelutaka,kansikuyibukayalukumuke
zingakakimakulu.
8Emwan’ame!kubikavendenkentomosiyazoba
kukusangenakutubanayandi,kanavengetafwa
lufwayakulutampasi,mpiyanditakangangena
mutambutiikunangetakangamanamutambu.
9Emwan’ame!kuzolavenkentoyinamelwatabilele
mpimafuta,yinakelemuntuyakuvwezampiyabuzoba
namoyonayandi.Mawanangekanangepesayandi
konsokimayinakeleyange,tongepesayandikima
yinakelenadibokonange,mpiyandipusangena
kusaladisumu,ebunaNzambiwilangemakasi.
10Emwan’ame!kuvandavebonsontiyaamande,
sambuyokebasisakamatitinantwalayabantiyonso,
mpibambumayakudiananimanayoyonso,kansi
vandabonsontiyamulberi,yinakebasisakabambuma
yakudianantwalayabantiyonso,mpimatitinanima
nayoyonso.
11Emwan’ame!fukamisantunangenantoto,mpi
lembikandinganange,mpivandaluzitu,mpitambula
nanzilayakusungama,mpikuvandavezoba.Mpi
kutombulavendinganangentangungekesekasambu
kanayovandakanandingayangoloyinabotungaka
nzo,mpundazolakakutungabanzomingikonso
kilumbu;mpikanayovandakasambunangoloyinabo
vandakakupusakisadiluyakubundulantoto,kisadiluya
kubundulantotozolakakukatukaveatafyotinansiya
mapekayabashamo.
12Ommwana!kukatulamataditimuntuyamayele
kelembotekulutakunwavinutimuntuyakelenamawa.
13Emwan’ame!Tiamunavinunangenamaziamuya
bantuyalunungu,mpikunwavetibantuyakukonda
kuzabamambumpiyabokevwezaka.
14Emwan’ame!kangamanabantuyamayeleyinake
wakaNzambibomampikevandakabonsobo,mpi
kukwendavepene-peneyabantuyinamezabave
mambu,sambungekumavebonsoyandimpinge
longukabanzilanayandi.
15Emwan’ame!kanangemebakandukutonduku,
mekayandi,nanimasalandeyandikumandukumpi
nduku;yekekunkembelekolembintonta;mpikubebisa
vekutubanangetimuntuyinamekondamayele.
16Emwan’ame!ntangusapatukebikalanadikuluna
nge,tambulatiyonazuluyabansende,mpisalanzila
sambunamwananange,mpisambunanzonangeti
bananange,mpisalandemaswanangekuvandangolo
nantwalandeyokwendanazuluyanzadi-mungwampi
malulunayompiyodindampiyandilendave.
gulusaka.
17Emwan’ame!kanamvwamamedianioka,boke
tubande,--"Yokelenamayelenayandi,"mpikana
nsukamimediayo,bantuketubande:"Nanzalana
yandi."
18Emwan’ame!yandikesepelanamadianangeya
konsokilumbutibimanange,yandikezolavebimaya
muntuyankaka.
19Emwan’ame!kuvandavenkwenoyazoba,mpi
kudiavetiyandi,kusepelavenabampasiya
bamfinanganinange.Avombeniakuokuvangidiembi,
unsongangemba.
20Emwan’ame!muntuyinaketinakaNzambiboma,
ngefwetetinayandimpikupesayandilukumu.
21Emwan’ame!muntuyakukondamayelekebwaka
mpikebulakasakuba,mpimuntuyamayele,atayandi
mebulasakuba,yandikenikanakave,mpiatayandime
bwayandiketelamakanswalu,mpikanayandikebela,
yandilendakebaluzingunayandi.Kansisambuna
muntuyakukondanzayilu,zoba,sambunamaladina
yandi,nkisikeleve.

DisoloyaAhikar
22Emwan’ame!kanamuntumepusanapene-penena
ngeyinakelenansiyangemosi,kwendakukutanati
yandi,mpibikalayakutelama,mpikanayandilenda
futangeve,Mfumunayanditafutangesambunayandi.
23Emwan’ame!kuvilavenakubulamwananange,
sambukubulamwananangekelebonsomfututuya
kilanga,bonsokukangamunokoyasakiyambongo,
bonsokukangabambisi,mpibonsokukangakielo.
24Emwan’ame!kangamwananangenamambuya
mbi,yelongayandibikalulunantwalandeyandi
kolamanangeyekunatangenakuvwezanakatiya
bantuyengekangantunangenababalabalatina
balukutakanuyengebakandolasambunamambuya
mbiyabisalunayandiyambi.
25Emwan’ame!Bakangombeyamafutayinakeleti
mpusuyanitu,mpimpundayaneneyinakeletibibongo
nayo,mpibakavengombeyakeletibibongoyanene,
salavekindukutimuntuyaluvunu,bakavempikaya
keswanaka,tonsadiyankentoyinakeyibaka,sambu
namambuyonsoyinangekesala.kwayaubefwasa.
26Emwan’ame!bikabibutinangekusingangeve,mpi
MfumuNzambikusepelanabo;kadidiavovelwavo:
"Onaovezangasediandiyovongudiandi,kafwilalufwa
(mononzolelevovalufwalwasumu);yendiona
ozitisangamasemandi,sikawokesalumbuyezingu
kiandi,sikamonamawonsomambote.""
27Emwan’ame!kutambulavenanzilakukonda
minduki,sambungezabaventanguyinambenilenda
kutanatinge,sambungevandayakuyilamasambuna
yandi.
28Emwan’ame!kuvandavebonsontiyampamba,ya
kukondamatitiyinakeyelave,kansivandabonsonti
yinamefulukatimatitinayompibalutangunayo;kadi
muntuyinakelevetinkentotobana,nsonikepesaka
yandinantotompibokemengakayandi,bonsontiyina
kelevetimatitimpiyinakebutakavembuma.
29Emwan’ame!vandabonsontiyinakebutaka
bambumanalwekayanzila,yinabantuyonsoyinake
lutakakediakabambumanayo,mpibambisiyantoto
yazelonazelokepemakanansiyakivudinayompike
diakamatitinayo.
30Emwan’ame!konsodimemeyinakeyunganana
nzilanayotibandukunayokekumamadiayambwaya
mfinda.
31Emwan’ame!kutubavende:“Mfumunamonokele
zobampimonokelemayele,”mpikutubavemambuya
kukondakuzabampiyabuzoba,sambuyandivwezange
ve.
32Emwan’ame!kuvandavemosinakatiyabansadi
yinabamfumunaboketubakande:“Katukanantwala
nabeto,”kansivandamosinakatiyabantuyinaboke
tubakande:“Pusampipusanapene-penenabeto.”
33Emwan’ame!kusimbavempikanangenantwalaya
ndukunayandi,sambungezabavenaninakatinabota
vandamfunumingisambunangenansuka.
34Emwan’ame!kuwabomaveyaMfumunangeyina
gangakange,kanaveyanditavandapimasambunange.
35Emwan’ame!salandekutubanangekuvandambote
mpikumisaludiminangesukadi;mpikubikavende
ndukunangekuniatadikulunange,sambuyandiniata
ngediakavenantulu.
36Emwan’ame!kanangebulamuntuyamayeleti
ngogoyamayele,yotabumbananantulunayandi
bonsonsoniyakubumbana;kansikanangebulamuntu
yakukondakuzabamambutinti,yanditabakisavempi
tawave.
37Emwan’ame!kanangetindamuntuyamayele
sambunabampusanange,kupesayandivebantuma
mingi,sambuyanditasalakisalunangemutindungeke
zola:mpikanangetindazoba,kupesayandivebantuma,
kansikwendangemosimpisalakisalunange,sambu
kanange.pesayandintuma,yanditasalavemambu
yinangekezola.Avobakutuminimusalu,vangawo
munzakimulungisakiomunzaki.
38Emwan’ame!kusalavembeniyamuntungolo
kulutange,sambuyanditabakakitesilunange,mpita
vutulambinayandinange.
39Emwan’ame!mekamwananangetinsadinangena
ntwalayakupesabobimanange,sambubofwabove;
kadindionaunayekokokwazala,uyikilwangavonkwa
ngangu,kanankutuvozobayelembizaya,ndionauna
yekokokwampamba,oyikilwangavonsukami,lembi
zaya,kanankutuvomfumuangangu.
40Emwan’ame!Monomediacolocynthe,mpime
minaaloès,mpimonomemonavekimayakulutandudi
kulutakinsukamimpikukondabima.
41Emwan’ame!longamwananangenakusadila
mbongomingivetinanzala,sambuyandisalambotena
kutwadisanzonayandi.
42Emwan’ame!kulongabantuyinamezabavemambu
ndingayabantuyamayeleve,sambuyotavandakizitu
sambunayandi.
43Emwan’ame!kumonisavekikalulunangenanduku
nange,sambuyandivwezangeve.
44Emwan’ame!kifwa-mesoyantimakelempasimingi
kulutakifwa-mesoyameso,sambukifwa-mesoyameso
lendatwadisamamalembe-malembe,kansikifwa-meso
yantimaketwadisamave,mpiyokeyambulakanzila
yakusungama,mpikekwendakananzilayakubeba.
nzila.
45Emwan’ame!sakubayamuntunadikulunayandi
kelembotekulutasakubayannaludiminayandi.
46Emwan’ame!ndukuyinakelepene-penekelembote
kulutampangiyinakelentama.
47Emwan’ame!kitokokemanakakansikulongukake
zingaka,mpinsi-ntotokemanakampikekumaka
mpamba,kansizinayambotekekumakavempamba
mpiyokemanakave.
48Emwan’ame!muntuyinakelevetikupema,lufwa
nayandivandakambotekulutaluzingunayandi;mpi
makeleleyakudilakelembotekulutamakeleleya
kuyimba;kadikiadiyedilu,avowongawaNzambi
wenamunayau,disundidiezúdiankungayekiese.
49Omwanaame!ntuluyansusunadibokonangekele
mbotekulutansusunanzunguyankwenonange;+
memeyinakelepene-penenangekelembotekuluta
ngombeyinakelentama;mpintietikemosiyakelena
dibokonangekelembotekulutantietikefundamosi

DisoloyaAhikar
yinakepumbuka;yekinsukamiyinakevukisakakele
mbotekulutakupanzanayabimamingi;mpimbwakiya
moyokelembotekulutankosiyakufwa;yekilomosiya
mikayangombekelembotekulutakilomosiya
kimvwama,monokezolakutubawolotiarza;kadiwolo
yepalatayaswekamayofukwamunantoto,ke
imonekangako;kansimikayangombekebikalakana
bazandumpiyokemonanaka,mpiyokevandaka
kitokosambunamuntuyinakelwatakayo.
50Emwan’ame!kimvwamayafiotikelembotekuluta
kimvwamayamepanzana.
51Emwan’ame!mbwayamoyokelembotekuluta
nsukamiyakufwa.
52Emwan’ame!nsukamiyinakesalakamambuya
mbotemelutamvwamayinamefwakanamasumu.
53Emwan’ame!lundandinganantimanange,yeyota
vandamingisambunange,yekebakuvilangezabisa
kinswekiyandukunange.
54Emwan’ame!kubikaveatangogomosikubasikana
munokonangetiikunangetabakalukanunantimana
nge.Mpikutelamavenakatiyabantuyinakeswana,
sambunandingayambi,kuswanakebasikaka,mpina
kuswana,bitumbakebasikaka,mpinamvita,bitumba
kebasikaka,mpingetapusamanakutakimbangi;Kansi
tinakunayevunda.
55Emwan’ame!kutelaminavemuntuyakulutange
ngolo,kansibakampeveyakukangantima,tikukanga
ntimatibikaluluyambote,sambukimamosivekeleya
kulutambotekulutayina.
56Emwan’ame!kumengankundiakuanteteko,kadi
nkundianzolelendazingako.
57Emwan’ame!talansukamimumpasizandi,yevova
mukumakiandivanamesomaSultan,yesalangolo
zakumukunvuluzamumunokoankosi.
58Emwan’ame!kusepelavenalufwayambeninange,
sambunanimayantangufiotingetakumankwenona
yandi,mpimuntuyinakesekangengetazitisampita
zitisangempingetavandanantwalatiyandisambuna
kupesayandimbote.
59Emwan’ame!kanamasakutelamanazulu,mpi
nsusuyandombekukumampembe,mpimirekukuma
sukadibonsobwiki,panabantuyakukondakuzaba
mambumpibazobalendakakubakisampikukuma
mayele.
60Emwan’ame!kanangekezolakuvandamayele,
kangaludiminangenaluvunu,mpidibokonangena
kuyiba,mpimesonangenakutalamambuyambi;i
bosi,oyikilwavonkwangangu.
61Emwan’ame!bikandemuntuyamayelekubulange
tinti,kansibikandezobakukupakulangevemafutaya
nsudiyakitoko.Vandamuntuyakudikulumusana
kilekenangempingetabakalukumunakimunununa
nge.
62Emwan’ame!kalendatelamenamuntukomuna
lumbuyangolozandi,ngatunzadimunalumbuya
kizalukiandi.
63Emwan’ame!kufwetenzakikomunalongolwa
nkento,kadiavodiambudiambotedivangamene,o
nkentoovovavo,‘Emfumuame,kunkubika’;mpikana
yomonanandeyokelembi,yanditapesandolana
muntuyinasalakayo.
64Emwan’ame!konsomuntuyinakelekitokona
kulwata,yandikelemutindumosinakutubanayandi;
yeyinakelenakimuntuyakukondamfununabilelena
yandi,yandimpikelemutindumosinakutubanayandi.
65Emwan’ame!kanangemeyiba,zabisayonaSultan,
mpipesayandindambunayo,sambungegulukana
mabokonayandi,sambukanavengetakangantimana
mpasi.
66Omwanaame!salandukuyamuntuyinadibokona
yandimefulukampimefuluka,mpikusalavekinduku
timuntuyinadibokonayandimekangamampikeleti
nzala.
67Venayemambumayámanakemalendikalaye
luvuvamuko,kanankutuntinuyovomakesamandi:
mpasizavizier,yeluyalulwambi,yeluvunulwaluzolo,
yeluyalulwakingolomunadiambu;yelekwayáke
ilendiswekamako:nkwangangu,zoba,mvwamaye
nsukami.’
KITUBA3
Ahikarkekatukakanakisaluyakuvukananamambuya
leta.Yandimepesabimanayandinamwanayampangi
nayandiyaluvunu.Taladisoloyakuyitukaya
kemonisamutindumuntuyinakepesakavematondo
kekumakamuntuyaluvunu.Lupangumosiyamayele
sambunakukangaAhikarenzilakusalandebozengila
yandinkanuyalufwa.Yokemonanandensukaya
Ahikare.
1IwauwavovaHaiqâr,vavakamanisansikumiamiye
yinganakwaNadan,mwan'ampangiandiankento,
wayindulavoosingamiolundamiawonso,kazayawo
kovovanafulukiawo,wasongakwayandilembaye
luvezoyelusengo.
2Ibosi,Haiqârwavwandamunanzoandi,wavanakwa
Nadanilekwayandiyawonso,ntaudizamakento,mvalu
yebuluyelekwayawonsokakalayauyovwa;+mpi
kiyekayakulombampiyakubuyisavandakakakana
mabokoyaNadani.
3Haiqârwavwandangamunzoandi,ntangwazawonso
Haiqârwayendangazitisantinu,wavutukangakunanzo
andi.
4Nadanivavakabakulavowisakialombayekialembi
yambulamunamokomandi,wavezaefulukiaHaiqâr
yokunseva,wayantikakumvanaemfundukonso
ntangwakamonekanga,okuvo:‘OmpangiameHaiqâr
unamunadotageandi,.yekazeyediambukoowau.’
5Oyantikidibulantaudizamakentoyentaudi
zamakento,watekamvaluyesamoyosadilalekwa
yawonsoyampangiandiHaiqâr.
6Haiqârvavakamonavokafwidintaudizandinkenda
kongatuesinzoandi,otelamene,unvaikisimunanzo
andi,otuminiwantumuzayisakwantinuvo
mwanzanesemavuamandiyemadiamandi.
7Ontinuotelamene,obokeleNadani,umvovesevo:
‘EkoloHaiqârkenayevimpiwambote,kevenamuntu

DisoloyaAhikar
koofweteyalalekwayandiyovonzoandiyovolekwa
yandi.’
8EkokokwaNadanikwakatulwakwampangiandi
Haiqâryelekwayandiyawonso,munakolokiakina
kakotangakongatuvaika,ngatukunvanambote.
9Munakumakiaki,Haiqârwavilukaontimamukuma
kiasalukiandikiangoloyoNadanwamwan’ampangi
andiankento,wakwamananakalayekiadikiayingi.
10Nadaniwakalayempangimosianleke,nkumbuandi
Benuzardân,munakumakiaki,Haiqârwanbakavana
fulukiaNadani,wansansayokunzitisayezitukiayingi.
Yandipesakayandibimayonsoyayandivandakanayo,
mpiyanditulakayandimfumuyanzonayandi.
11VavaNadanikazayadinadiavangama,wakalaye
kimpalayekimpala,oyantikidivovakwakonsomuntu
wanyuvulangayuvu,yosevampangiandiHaiqâr,oku
vo:‘Ompangiamewanlendamunanzoandi,.yandi
zolakampanginamonokulutamono,kansikana
NzambiyaKulutaKuzangukakupesamonongolo,
monotanatilayandimpasiyakufwayandi.’
12Nadanioyindulangakanankiasakubakalenda
kumvangila.Nanimayamwantangu,Nadanibalulaka
mambuyinanamabanzanayandimpisonikilakaAkishi
mwanayaShahi,ntotilayaPersia,mukandayai.
13‘Ngembayemavimpiyengoloyenkembotukakwa
SenakeribiwantinuaAsuriyeNinive,yetukakwavisir
andiyensonekiandiHaiqârkwangeye,Ontinuanene!
Bikapenikuvandanakatinangetimono.
14Vavankandawauukulwakakwangeye,avo
otelameneyokwendamunzakikunankokomiaNisrîn,
kunaAsuriyeNinive,ikuvanakintinukondwavitaye
lembikubikavita.’
15Osonekenempenkandawankakamunankumbua
HaiqârkwaFarowantinuaEngipito.‘Bikangemba
kuvandanakatinangetimono,Ontotilayangolo!
16Avomunantangwayankandawauukulwakakwa
ngeye,otelamayokwendakunaAsuriyeNinivekuna
nkokomiaNisrîn,ikuvanakintinukondwavitayelembi
nwana.’
17EsonokiaNadanikiakalanzesonokiampangiandi
Haiqâr.
18Ibosi,okangankandamiamimiole,osidimioe
dimbukiampangiandiHaiqâr;atampidinabovandaka
nanzoyantotila.
19Ibosi,wayendasonekankandawauwauwatukakwa
ntinukwampangiandiHaiqârvo:‘Ngembayevimpi
wambotekwaVizierame,Sekretereame,Chancelier
ame,Haiqâr.
20OHaiqâr,bunkandawauulwakakwangeye,lunga-
lungamakesamamonsonomenayengeye,bikabakala
balungamumvwatuyemulutangu,yeubatwasilakwa
monomulumbukiatanumunankokomiaNisrîn.
21Vavaummonavoikwizangakwangeye,vanga
nswaluyofilaemakesamukunwananzembeniona
ozolelenuanisa,kadinginayentumwazaFarowantinu
aEngipito,kimanabamonaengolozamakesameto.
makesampilendawabetoboma,sambubokele
bambeninabetompibokemengakabeto.’
22Ibosi,osididimbumunankandawauyofidisawo
kwaHaiqârmunaselokimosikiantinu.Ebunayandi
bakakamukandayinayankakayinayandisonikaka,
yandipanzakayonantwalayantotilampitangakayona
ntwalanayandimpisongakayandikidimbu.
23Vavantinukawádinadiakalamunankandawau,
watokanakikilu,ofungidimakasimayingiyemakasi
mayingi,ovovelevo:‘Ee,nsongelenganguzame!nki
monomesalaHaiqârsambuyandisonikilabambenina
monomikandayai?Ketiyaikelelufutunamonoyina
yandikepesakamonosambunamamboteyinamono
mesadilakayandi?’
24Nadaniumvovesevo:‘Kukendalalako,entinu!to
kuwilamakasive,kansibetokwendanantotoyazelona
zeloyaNisrînsambunakutalakanadisoloyangokele
yakyelekatove.’
25Nadanitelamakanakilumbuyatanu,bakakantotila
tibasodativizier,bokwendakanantotoyazelonazelo
nantotoyazelonazeloyaNisrîn.Ebunantotilatalaka,
mpitala!Haiqâryemakesabasikidiswa.
26VavaHaiqârkamonavontinukena,wafinamayo
songamakesavobayendanzemunavitayonuanisa
ntinumunandonganzeunadiasololwamunankanda,
kadikazayakokanankiadibuluNadanikatimuna.
yandi.
27VavantinukamonadinakavangaHaiqâr,wabakama
yentokaniyewongayentantu,wafungilamakasi
mayingi.
28Nadaniumvovesevo:‘Ngaomwene,emfumuame
wantinu!mambuyinamuntuyaiyamawamesala?
kansikufungamakasivempikudiyangisavetokumona
mpasive,kansikwendananzonangempivandanakiti
nangeyakimfumu,monotanataHaiqârnangeya
kukangamampiyabomekanganaminiololo,mpi
monotakulambeninangenangekukondakusala
kisaluyangolo.’
29Ontinuovutukidivanakundakiandikiakimfumu,
kadiwafungamakasimukumakiaHaiqâr,kevanga
diambukomukumakiandi.NadankwendakanaHaiqâr
mpitubilakayandinde,‘W’allah,Onokonamono!
Ntotilakesepelakibenisambunangetikiesemingimpi
kepesangematondosambungemesalamambuyina
yandisongakange.
30Owauumtuminikwangeyekimanawasisamakesa
kunasalukiauyokwizakwayandiyemokomaku
makangilwakunanima,malumakumakangwamuna
nsinga,kimanantumwazaFarozamonadiambudiadi,o
ntinukakala.bokewakabomampintotilanabo.’
31Ibosi,Haiqârwavutulavo:“Wáilemvokela.”
Nswaluyanditelemakayekangakamabokoyayandi
nanimayayandi,yekangakamakuluyayandiminiololo.
32Nadaniunbongele,weleyandikwantinu.Ntangu
Haiqârkotakanantwalayantotila,yandifukamakana
ntwalanayandinantoto,mpiyandilombakantotila
kiyekampiluzinguyakukondansuka.
33Ibosi,ontinuwavovavo:‘OHaiqâr,Sekretereame,
Mfumuamambumame,Chancelierame,mfumuaLeta
diame,unzayisankiadiambudiambiyavangakwa
ngeyewampansendomunadiambudiadidiambi.’

DisoloyaAhikar
34Ibosi,bansongelenkandamiasonamayedimbu
kiandi.MpintanguHaiqârmonakamambuyai,maboko
nayandivandakakutekitampiludiminayandi
kangamakambalamosi,mpiyandikukakavekutubaata
ngogomosisambunaboma;kansiyandikangakantuna
yandinantotompivandakababa.
35Ntinuvavakamonawo,wamonavoediambudiadi
kwayandidiatuka,vanavauotelamayokubavovesavo
bavondaHaiqâryokunvondamunantulumunansosolo
kunambaziambanza.
36Ibosi,Nadaniwakangamayovovavo:‘EHaiqâr,e
ndombe!nkianlutadikusadisangamuyindulayovo
ngolozakumunavangadiambudiadikwantinu?’
37Iwaukavovankwalusansu.Mpizinayamuntuyina
vandakakubulambelevandakaAbuSamîk.Ebuna
ntotilatubilakayandinde,‘Omuntuyakesadilaka
mbeleyabitumba!telama,kwenda,zengankinguya
Haiqârnakieloyanzonayandi,mpilosantunayandi
nanitunayandinakitaminayamabokonkama.’
38Ibosi,Haiqârfukamenevanavenantinu,ovovelevo:
‘Yambulamfumuamentinukazingayakwelemvu!ye
kanangezolakufwamono,bikaluzolonange
kulungana;yemonozabandemonokelevenafoti,
kansimuntuyambibaskupesamvutuyambinayandi;
atampidina,Omfumunamonontotila!Monoke
bondilangetikindukunange,pesanzilanamuntuyina
kesadilakambelenakupesanitunamononabampika
namono,sambubozikamono,mpibikandempikana
ngekuvandakimenganange.’
39Ontinuotelamene,ovovesemuntuansosolovo
kavangadinakazolele.
40VanavauwavovesaseloyandivobakangaHaiqârye
nkwamvitayokwendayandikinkongakimana
bamvonda.
41VavaHaiqârkazayakikiluvovondwakafwete
vondwa,watumakwankaz’andi,umvovesevo:‘Vaika
wanwananayomono,yambulavovenayefundadimosi
diamakesamamakesa,ubavwatisangamvwatumia
mbwaki-bleye.soiesambubodilamononantwalaya
lufwanamono.
42Kubikisamezasambunamuntuyinakesadilaka
mbeleyabitumbampisambunabansadinayandi.Mpi
vukisavinumingisambubonwa.’
43Ovangidimawonsokankanikina.Mpiyandivandaka
mayelemingi,mayele,mpimayele.Mpiyandivukisaka
luzitumpikulongukayonsoyinalendakakusalama.
44Vavamakesamantinuyenkwansosolobalweke,
bamwenemezamasikidiswa,vinyuyemadiamambote,
bayantikididiayonuayavanabafulukayokolwa.
45Ibosi,Haiqârobongelenkwamvitavanandambu
vanandambuabuka,ovovelevo:‘EAbuSamîk,nga
kuzeyekovovavaSarhadumwantinu,sedia
Senakeribi,kazolakuvonda,yabakayokuswekavana
fulukimosiyamunamvuwa1990.makasiyantotila
manakampiyandilombakange?
46Vavayatwasavanandoseandi,wayangalalamu
kumakiaku,owauyibukaengembainayavangakwa
ngeye.
47Nzeyewovoontinuovilukaontimamukumakiame,
ofungamakasimayingimukumakialufwalwame.”
48Kadikinayekumako,vavaokunsongavanandose
andimunanzoandiantinu,owananayenlutamiayingi,
ozayawovoNadaniwamwan’ampangiameankento
unvuninayokunvangadiambudiadidiambi,yozayawo
voNadaniwamwan’ampangiameankento
wampukumunayokumvangaediambudiadidiambi,yo
kumvangadiambudiadidiambi.ntotilatabalulantima
sambuyandifwakamono;owaunginayesukudiantoto
munampatuanzoame,kevenamuntukoozeyedio.
49Unswekamomunazayiwankaz’ame.Mpimono
keletimpikamosinabolokoyinamefwanandebofwa
yandi.
50Nuvaikisayokunvuikamvuatumiami,nuvovesa
ntaudivavabekolwamalavubamvonda.Kebezayako
kanananibevondanga.
51Benolosantunayandinakitaminayamaboko
nkamamositinitunayandi,benopesanitunayandina
bampikanamonosambubozikayo.Mpingetabumba
kimvwamayanenetimono.
52Ibosi,onkwamvitawavanganzeunaHaiqâr
kanvovesa,wayendakwantinu,umvovesevo:
“Yambulantuakuwakalayakwelemvu!”
53Ibosi,nkentoaHaiqârwankulumusangamunafulu
kiaswekamakonsolumingukinakiafwanakwayandi,
kevenamuntukowazayawo,kansiyandikibenikaka.
54Ensanguzazizasamunwayovutukilayomwangana
mufuluyawonsomukumakiampilaHaiqârwaNkwa
ngangukavondwayofwa,wantuawonsoambanza
yayinabandila.
55Badilayovovavo:‘Mawakwangeye,eHaiqâr!ye
sambunakulongukanangetiluzitunange!Mawa
mingisambunangempisambunanzayilunange!Wapi
muntuyankakabonsongelendamonana?mpiwapi
muntulendavandatimayelemingi,yakulongukamingi,
yamayeleminginakuyalanampilandeyandifwanana
tingesambuyandifulusakisikanange?’
56KansiontinuwavilukidintimamukumakiaHaiqâr,
ovilukididiandikediansadisako.
57Ibosi,obokeleNadani,umvovesevo:‘Wendayo
bakaakundiakuyodilayodilampangiakuHaiqâr,yo
kundilamun’owuwafu,munazitisaluyindululwandi.’
58Kansi,vavaNadani,zoba,nkondwazayi,nkwantima
miangolo,kayendakunanzoasediandi,kadilakongatu
kendalalangatudila,kansiwalunga-lungawantu
bakondwantimayeakwalusakalaluyodiayonua.
59Nadanioyantikidikangantaudizamakentoyentaudi
zaHaiqâr,ubakangayokubabangikayokubabulae
nsongomiangolo.
60Kazitisangankaz’asediandiko,onawansansanze
mwan’andi,kansiwazolavokabwamunasumukumosi
yoyandi.
61KansiHaiqârwazengwamunafulukiaswekama,
wawáediludiantaudizandiyemfinanganizandi,
wakembelelaNzambiaMpungu,Nkwankenda,
wavutulamatondo,wasambangayolombaNzambiwa
Mpunguntangwazawonso..

DisoloyaAhikar
62Onkwamvitawayizangantangwakentangwakwa
Haiqârvavakakalavanakatikwafulukiaswekama,
Haiqârwayizangayokunlomba.Yandilembikakayandi
mpizodilakayandiluguluku.
63VavansanguzazayiswamunansizankakavoHaiqâr
waNkwanganguwavondwa,ntinumiawonsomiakala
yekiadiyovezantinuSenakeribi,badilamukumakia
Haiqârwamvangiansanguzansaka.
KITUBA4
"BansanguyaSphinx."Mambuyinakuminakampenza
Ahikare.Kuvutukanayandi.
1VavantinuaEngipitokazayawovoHaiqâr
wavondwa,watelamavanavauyosonekankandakwa
ntinuSenakeribi,wansungamesamunankandawau
‘luvuvamuyemavimpiyengoloyezitutuzolelekwa
ngeye,.mpangiameanzolwa,Senakeribiwantinu.
2Monoyakalayeluzololwatunganzoantinuvanakati
kwazuluyentoto,nzolelevowantuminamuntuwa
ngangu,wangangutukakwangeyekibenikimana
wantungilayo,yokumvanaemvutuzayuvuyame
yawonso,kimanayakalaye.mpakuyempakuzansiza
Asurimumvuntatu.’
3Ibosi,osididimbumunankanda,otwikidiwokwa
Senakeribi.
4Obongelewo,otangawo,ovenewokwaafidiandiye
kwaakwatundaakintinukiandi,batokanayomona
nsoni,wafungamakasimayingi,wazayaunakafwete
vanga.
5Ibosi,okutakaneseanunuyeakwangangu,akwa
nganguyeakwangangu,ngangazangomboyenganga
zantetembwayeawonsobakalamunansiandi,
ubatangilankanda,ubavovesevo:‘Nanimuyeno
ozolele.kwendanaFaraontotilayaEziptempikupesa
yandimvutunabangyufulanayandi?’
6Bamvovesevo:‘Emfumuetowantinu!zayavoka
venamuntukomunakintinukiakuozeyeyuvuyayi,
katulakakaHaiqâr,vizieryesekretereaku.
7Kansioyetoketuzeyediambudiadiko,nangavo
Nadaniwamwan’ampangiandiankento,kadiyandi
wanlonganganguzandizawonso,longokiyezayiwandi
wawonso.Bingayandinange,zikuyandilendakangula
nsingayaiyangolo.’
8Ibosi,ontinuobokeleNadani,umvovesevo:“Tala
nkandawauyobakulamanamenamo.”NtanguNadani
tangakayo,yanditubakande,‘Omfumunamono!nani
lendatunganzoyangolonakatiyazulutintoto?’
9VavantinukawidiemvovomiaNadani,wakalaye
ntantuzayingi,wakulumukavanakundakiandikia
kimfumu,wavwandamunamfututu,oyantikididilayo
dilamukumakiaHaiqâr.
10Ovovelevo,‘Entantuzame!OHaiqâr,yinazabaka
binswekitimambuyaluvunu!mawanamonosambuna
nge,OHaiqâr!Olongiyainsinamonompimfumuya
kimfumunamono,wapimonotamonamuntuyame
fwananatinge?OHaiqâr,Olongiyainsinamono,
wapimonotakwendasambunange?mawanamono
sambunange!nkimutindumonomefwange!yemono
vandakakuwidikiladiskureyamwana-bakalamosiya
zoba,yakukondanzayilu,yakukondanzayilu,ya
kukondalusambu,yakukondakimuntuyabakala.
11Ah!yediakaAhsambunamonomosi!nanilenda
pesangekakambalamosi,tokunatilamononsangunde
Haiqârkelenaluzingu?Monozolakakupesayandi
ndambuyakimfumunamono.
12Ediadidiankikwamono?Ah,Haiqar!sambumono
monangekakambalamosi,sambumonofulukana
kutalangempinakusepelanange.
13Ah!Omawanamonosambunangentanguyonso!O
Haiqâr,inkimutindumonomefwange!monovingilaka
venamambunangetiikunamonomonakansukaya
diambuyina.’
14Ontinuodididifukuyomwini.Ntanguyai,ntangu
muntuyakebulakambelemonakamakasiyantotilati
mawanayandisambunaHaiqâr,ntimanayandi
kumakapetepetesambunayandi,,mpiyandipusanaka
pene-penenayandimpitubilakayandinde:
15‘Emfumuame!songabansadinangenakuzengantu
namono.’Nanimantotilatubilakayandinde:“Mawa
nange,AbuSamîk,inkifotinange?”
16Onkwansosoloumvovesevo:‘Emfumuame!konso
mpikayinatasalamambuyinakewakanavetindinga
yamfumunayandi,botafwayandi,mpimonomesala
mambuyinakewakanavetintumanange.’
17Ibosi,ontinuumvovesevo.‘Mawanange,OAbu
Samîk,nankingemesalamambuyakukonda
kuwakanatintumanamono?’
18Onkwansosoloumvovesevo:‘Emfumuame!nge
pesakamonontumayakufwaHaiqâr,mpimonozabaka
ndengetabalulantimasambunayandi,mpindebo
salakayandimbi,mpimonobumbakayandinakisika
mosibuna,mpimonofwakampikanayandimosi,mpi
yandikelentanguyainalutaninuna.dibuluyamasa,
kanangepesamonontuma,monotanatayandinange.’
19Ntinuumvovesevo.‘Mawanange,OAbuSamîk!
ngemesekamonompimonokelemfumunange.’
20Omfidiansosoloumvovesevo:‘Ve,kansimuna
zingukiamoyoantuaku,emfumuame!Haiqârkelena
lutaninumpinaluzingu.’
21Ntinuvavakawidiemvovomiami,wabakaeziku
kiadiambudiadi,ntuandiwazaya,walembamamu
kumakiakiese,ubavovesevobatwasaHaiqâr.
22Ovovesenkwansosolovo,‘Ontaudiakwikizi!kana
kutubanangekeleyakieleka,monotazolakukumisa
ngemvwama,mpikutombulalukumunangekulutaya
bandukunangeyonso.’
23Onkwamvitawayendayekieseyavanakalwaka
kunanzoaHaiqâr.Yandikangulakakieloyakisikaya
kubumbana,yandikulumukakampikutakaHaiqârme
vanda,yandikekumisaNzambi,mpikepesayandi
matondo.
24Wabokakwayandivo:‘OHaiqâr,monontwasanga
kiesekiayingi,kieseyekiesekiayingi!’
25Haiqârwavovakwayandivo:“Nkiansangu,eAbu
Samîk?”Ebunayandisongakayandimambuyonsoya
metalaFaraokatukanaluyantikutiinansuka.Ibosi,
unbongele,welekwantinu.

DisoloyaAhikar
26Ontinuvavakuntadidi,omwenevonsukizandi
zakalanzezabuluyamfuta,ensukizandinzemansala
mango-zulu,enituandiyafunzukamukumakia
mfututu,langiyalusenayandisobakampivilakampi
yokumakantanguyaibonsoputulu.
27Vavantinukamwene,okendalelekwayandi,
otelamenevanavau,unyambidiyokunfiba,odididiyo
vovavo:‘NkembokwaNzambi!yinamevutulangena
mono.’
28Ibosi,unfiaulwisiyokumfiaulwisa.Yandikatulaka
lelenayandi,yandilwatakayonamuntuyakesadilaka
mbele,yandiwilakayandintimayambotemingi,yandi
pesakayandikimvwamamingi,yandisalakandeHaiqâr
kupema.
29Ibosi,Haiqârovovesentinuvo:‘Yambulamfumu
amewantinukakalamoyoyakwelemvu!Yaikele
bisaluyabanayansi-ntoto.Monomeyedisakantiya
nziokusambumonokuditudilantima,mpiyofukamaka
nalweka,mpiyolosakamononantoto.
30Kansi,eMfumuame!sambumonomemonanana
ntwalanange,kudiyangisavenakuniokulange!Ebuna
ntotilatubilakayandinde:‘LukumukuvandanaNzambi,
yinawilakangemawa,mpizabakandebomesalange
mbi,mpigulusakangempigulusakangesambubofwa
ngeve.
31Kansi,wendakunasukudiatiya,zengantuaku,
zengansukizaku,sobamvwatumiaku,sakanamu
lumbumakumayá,kimanawavangadiambudiambote
kwangeyekibeniyotomesaempilaakuyensukiza
ndoseaku.lendavutukanange.’
32Ibosi,ontinuokatudimvuatuandiwantalu,
ovwatidiwokwaHaiqâr,Haiqârwavutulamatondokwa
Nzambiyofukamavanavenantinu,wayendakunanzo
andiyekieseyekiese,wakembelelaNzambiaMpungu-
ngolo.
33Bantuyanzonayandisepelakatiyandi,bandukuna
yandimpibantuyonsoyinawakandeyandikelena
luzingusepelakampi.
KITUBA5
Mukandaya"bansangu"kemonisamanaAhikari.
Bana-babakalanazuluyaba-aigle.Nzieteloyanteteya
"avion".KukwendanaEzipte.Ahikar,kuvandamuntu
yamayelekelempitikikaluluyakusekisa.(Verse27).
1Ovangidiwaunantinukankanikina,ovundidilumbu
makumaya.
2Ibosi,ovuetemvuatumiandimiambote,welekwa
ntinukunamvalu,ntaudizandikunanimayevanandose
andi,mukieseyoyangalala.
3Kansi,Nadaniwamwan’ampangiandivava
kabakwididinadivangamene,owongaubakameneyo
wonga,otokanene,kazeyedinakalendavangako.
4Haiqârbukamonawo,wakotavanandoseantinu,
wamvanambote,yandimpewavutulambote,wavanda
vanandambuandi,wamvovesavo:“
‘OmpanginamonoHaiqâr!talamikandayaiya,ntotila
yaEziptetindakabeto,nanimayakuwandebofwaka
nge.
5Batufungisimakasiyokutusunda,wantuayingimuna
nsietobatininikunaEngipitomukumakiawongawa
mpakuzinantinuaEngipitokatulomba.
6Ibosi,Haiqârwabakankandawau,watangawoyo
bakulamanamenamunankandawau.
7Ibosi,ovovesentinuvo.‘Kuwamakasive,Omfumu
namono!MonotakwendanaEzipte,monotavutudila
Faraobamvutu,monotasongayandimukandayai,
monotapesayandimvutusambunampaku,mpimono
tavutulabantuyonsoyinatinaka;monotapesabambeni
nangensoninalusadisuyaNzambiyaKuluta
Kuzanguka,mpisambunaKieseyakimfumunange.’
8VavantinukawáemvovomiamimiaHaiqâr,
wayangalalayekiesekiayingi,ntim’andiwazayakanayo
kunsongaengemba.
9Haiqârwavovesantinuvo:‘Umpanalumbu
makumayákimanayabadikaediambudiadiyosingika
dio.’Mpintotilapesakanzilanamambuyai.
10Ibosi,Haiqârwayendakunafulukiandikiazingila,
ovoveseakwamvativobakangawan’ankosiwole,
babakangayokuntwasila:ovoveseawanabatunga
nsingavobantungansingamiolemiacotton,konso
nkosi.mafundazoleyamaboko,mpiyandisongakabo
nakunatabantuyinakesalakabisaluyamabayampi
songakabonakusalababwatuzoleyanene,mpibo
salakamutinduyina.
11Ibosi,obongelewan’amakalawoleakete,lumbu
yawonsowaviokesangawan’amamemeyodikilango-
zuluyewan’amakala,okangawan’amakalavana
mikongomiango-zulu,ubakangamunansingamiangolo
yokangansingamunamalu.yabango-zulu,mpibika
botombukamalembe-malembenazulukonsokilumbu,
tiinakitaminayamabokokumi,tiikunabotamesana
mpitalongukayo;botombukakanandayonsoya
nsingatiikunabokumakanazulu;bana-babakala
kuvandanazuluyamikongonabo.Ibosi,wababenda
kwayandikibeni.
12VavaHaiqârkamonavoensatuzandizalungana,
wakanikinawan’amakalavovavabenatwangakunazulu,
bafweteboka,okuvo:
13‘Nututwasilaetûmayematadikimanatwatungila
Farowantinuenzoyandá,kadituamyovo.’
14YeHaiqârkamanisakaveatafiotikulongabompi
kusalabongalasisitiikunabokumakanakisikaya
kulutanene(yamayele).
15Ibosi,ubasisa,welekwantinu,umvovesevo:‘E
mfumuame!kisalukimanisimun’owuwaluzololwaku.
Telamatimonosambumonosongangekimanguyina.’
16Munakumakiaki,ontinuotelamayovwandayo
Haiqâryokwendavanafulukiandá,otumawantumu
twasankosiyewan’amakala,Haiqârubakangayo
kubayambulamunazulumunandayawonsoyansinga,
bayantikabokanze.yandivandakamelongabo.Na
nima,yandibendakayopene-penenayandimpitulaka
yonabisikanayo.
17Ontinuyeawanabakalayandibasivikidikikilu,o
ntinuofidiHaiqârbezevanakatikwamesomandiyo
kumvovesavo:‘Kwendamunaluvuvamu,enkundiame!
Olulendoyakimfumunamono!naEziptempikupesa

DisoloyaAhikar
bamvutunabangyufulayaFaraompikunungayandina
ngoloyaNzambiyaKulutaKuzanguka.’
18Ibosi,unsimbidi,obongelemakesamandi,makesa
mandi,matokoyengo-zulu,belekunafuluyazingilanga
esiEngipito;yentanguyandikumaka,yandibalukaka
nandambuyainsiyantotila.
19VavankanguaEngipitobazayawovoSenakeribi
otuminimuntumosimunambadiandiakinswekimu
mokenayoFaroyovanaemvutuzayuvuyandi,
bazayisiensanguzazikwantinuFaro,otuminibukakia
mbadiandiakinswekikimanabantwasavanandose
andi..
20WelevanandoseaFaro,umvumbamenenzeuna
difwetevangilwakwantinu.
21Umvovesevo:‘Emfumuamewantinu!Ntotila
Senakeribikepesangembotetingembayamingi,ngolo,
mpilukumu.”
22Yandiuntumini,monoimosimunantaudizandi,
kimanayavanaemvutuzayuvuyakuyolungisae
zolelayakuyawonso,kadingeyeotuminimuvavakwa
mfumuamewantinumuntuokutungilanzoangolovana
katikwa.zuluyentoto.
23OmonomunalusadisulwaNzambiaMpungu-nene
yensambuzakuzazituyenkum’amfumuamewantinu
ikutungilawowaunaozolele.
24Kansi,emfumuamewantinu!mambuyangetubaka
nakatinayosambunampakuyaEziptesambuna
bamvulatatu--ntanguyai,kukangamayakimfumukele
lununguyangolo,mpikanangenungampidibokona
monokelevetimayeleyakupesangemvutu,pana
mfumunamonontotilatatindange.mpakuyinange
metubila.
25Avoikuvanaemvutumunayuvuyaku,ngeyeosinga
fidisakonsodinaovovelekwamfumuamewantinu.’
26VavaFarokawidiemvovomiami,osivikidiyo
zayakanamukumakialuvevokolwalubinilwandiye
kiesekiamvovomiandi.
27Farowantinuumvovesevo:‘Omuntu!zinanange
nani?’Yanditubakande:‘NsadinangekeleAbikami,
mpimonokelefourmiyafiotiyafourmiyantotila
Senakeribi.’
28Faroumvovesevo:‘Ngamfumuakukewakalaye
muntukoosundidingeyeezitu,waukantwikilaensusu
yaketekimanayamvutulayomokenayamee?
29Haiqârumvovesevo:‘Omfumuamewantinu!
MonokelombaNzambiyaKulutaKuzangukande
monolungisamambuyinakelenamabanzanange,
sambuNzambikeletibantuyakulembasambuyandi
pesabantuyangolonsoni.’
30Ibosi,FarowavovesavobakubikilaAbiqâmenzo
yokumvanamadia,mbiziyemalavuyemawonso
kavuangaomfunu.
31Vavakifokoka,viokalumbutatu,Faroovuete
mvwatumiambwakiyemiambwakiyovwandavana
kundakiandikiakimfumu,evizirizandizawonsoye
mfumuzakintinukiandibatelamayemokomau
mavumbama,malumaumafinameneyofukama.
32FaraowatumamuntumukwendabokelaAbikami,
vavakasongwavanandoseandi,wavumbamavana
ndoseandiyofibantotovanantadisiandi.
33Faraowantinuumvovesevo:‘EAbiqâm,naningina
nzemono?mpibantuyalukumuyakimfumunamono,
bomefwananatinani?’
34Haiqârumvovesevo:‘Emfumuamempangiame,
ngeyeunanzetekekiaBele,akwatundamunakintinu
kiakubenanzeseloyandi.’
35Wamvovesavo:“Wenda,mbaziovutukakwaku.”Yo
yinaHaiqârkwendakamutinduntotilaFaraonsongaka
yandi.
36Munalumbukialanda,Haiqârwayendavanandosea
Faro,ofukamene,otelamavanandoseantinu.Farao
lwatakabileleyambwaki,mpibantuyalukumulwataka
bileleyampembe.
37Faroumvovesevo:‘EAbiqâm,naninginanzemono?
mpibantuyalukumuyakimfumunamono,bome
fwananatinani?’
38Abiqâmumvovesevo:‘Emfumuame!ngekele
bonsontangu,mpibansadinangekelebonsobansemo
nayo.’Faraotubilakayandinde:“Kwendanakisika
yinangekezingaka,mpingetakwisaawambasi.”
39Ibosi,FarowavovesaKibansalakiandivobavwata
mvwatumiampembemiavelela,Farompewavwatanze
yauyovwandavanakundakiandikiakimfumu,
ubavovesevobatwasaHaiqâr.Ebunayandikotakampi
vandakanantwalanayandi.
40Faroumvovesevo:‘EAbiqâm,naninginanzemono?
mpibantunamonoyalukumu,bomefwananatinani?’
41Abiqâmumvovesevo:‘Emfumuame!ngekele
bonsongonda,mpibantunangeyalukumukelebonso
baplanetempibambwetete.’Faraotubilakayandinde:
“Kwenda,mbasingetavandaawa.”
42Ibosi,Farowavovesaseloyandivobavwatamvwatu
miampilamumpila,Farowavwatamvwatumia
mbwakimiavelour,wavwandavanakundakiandikia
kimfumu,ubavovesevobatwasaAbiqâm.Ebunayandi
kotakampifukamakanantwalanayandi.
43Yanditubakande:‘EAbiqâm,monokelebonsonani?
mpibasodanamono,bomefwananatinani?’Ebuna
yanditubakande:‘Omfumunamono!ngekelebonso
ngondayaAprili,mpibasodanangekelebonso
bintuntunayo.’
44Ntinubukawidiwo,wayangalalayekiesekiayingi,
wavovavo:‘EAbiqâm!mbalayantetengefwanisaka
monotikitekiyaBele,mpibantunamonoyalukumuti
bansadinayandi.
45Munankumbuanzole,umtezaneseyentangwa,azitu
ameyentemoantangwa.
46Munankumbuyantatuuntezaneseyengonde,akwa
tundaameyeplanetayentetembwa.
47Munankumbuanyá,untezaneseyengondeyaAbidi,
azituameyemvumazandi.Kansintanguyai,OAbiqâm!
Mfumunange,ntotilaSenakeribi,songamono,yandi
mefwananatinani?”mpibantunayandiyalukumu,bo
mefwananatinani?’
48Haiqârwakangamayending’angoloyovovavo:‘Ke
dikalakwandákokwamonomuyikamfumuamewa

DisoloyaAhikar
ntinuyovwandavanakundakiakukiakimfumu.Kansi
telamanamakulunangesambumonosongangenani
mfumunamonontotilamefwananatinanimpibantuna
yandiyalukumumefwananatinani.’
49Faroozeyemenemukumakialuvevokolwalubini
lwandiyeunkabuwandimunavutula.EbunaFarao
telamakanakitinayandiyakimfumu,yanditelamaka
nantwalayaHaiqâr,yanditubilakayandinde:“Songa
monontanguyai,sambumonozabananimfumunange
ntotilamefwananatinani,mpibantunayandiya
lukumu,bomefwananatinani.”
50Haiqârumvovesevo:‘EmfumuameiNzambiazulu,
emfumuzandiinsemoyensemo,vavakazolele,e
tembwakivumukangayemvulaibwanga.
51Yandikepesantumayanzasi,yokesema,yoke
nokisamvula,yandikesimbantangu,yokepesave
nsemonayo,ngondatibambwetete,yokeziungave.
52Yandikepesantumayamupepeyangolo,yokebula,
mvulakenoka,yokeniataAprilimpikebebisabintuntu
nayotibanzonayo.’
53VavaFarokawidiemvovomiami,otokanenekikilu,
ofungidimakasimayingi,umvovesevo:‘Emuntu!
tubilamonokieleka,mpisongamonokanangekele
nanikibeni.’
54Yandiwamvovesakedika.‘MonokeleHaiqâr
nsoniki,yakulutanenenakatiyaBakonseyeya
KinswekiyantotilaSenakeribi,mpimonokelevizierna
yandimpiGuvernereyakimfumunayandi,mpi
Chanceliernayandi.’
55Yandiwavovakwayandi:Ngeyewavovakedikamu
diambudiadi.Kansibetomewamambuyametala
HaiqârndentotilaSenakeribimefwayandi,atampidina
yokemonanandengekelenaluzingumpinamavimpi
yambote.’
56Haiqârumvovesevo:‘Elo,iwaudiakala,kansi
nkembokwaNzambionaozeyemambumaswekama,
kadimfumuamewantinuwatumavoyavondwa,
wakwikilamunamvovomiawantuamvevo,kansiYave
wavuluza.mono,yekiesekelenamuntuyinaketulaka
ntimanayandi.’
57FaroovoveseHaiqârvo:“Kwenda,mbaziwakala
vava,unzayisaediambudinakiawidikokwamfumu
zameyovokwankanguakintinukiameyensiame.”
KITUBA6
Mayeleyangokenungaka.Ahikarewavanaemvutuza
konsokiuvukiaFaro.Bana-babakalayinakelenazulu
yabango-zulukelensukayakilumbu.Mayele,yina
kemonanakaveminginaMasonukuyantama,
kemonisamanaBaverse34-45.
1BunaHaiqârwayendakunzoandi,wasonekankanda,
wavovamumoyovo:
2KunakwaSenakeribiwantinuaAsuri.eNinivekwa
FarowantinuaEngipito.
3‘Ngembakuvandanange,Ompanginamono!yeyina
betokezabisangenamambuyaikelendempangimosi
kelenamfunuyampanginayandi,mpibantotilaya
muntunamuntu,mpikivuvunamononangekelende
ngelendadefisamonobatalantankamanauvwaya
wolo,sambumonokelenamfununayosambunamadia
ya.ndambuyabasoda,sambu,monolendasadilayona
zulunabo.Mpinanimayamwantangufioti,monota
tindilangeyo.’
4Ibosi,ozingidinkanda,osongelewokwaFaromuna
lumbukialanda.
5Vavakamonawo,watokanayokumvovesavo:
‘Kieleka,kiawididiambudiampilayayikwamuntuko.’
6Ibosi,Haiqârumvovesevo:“Kieleka,emfukayayi
ofwetefutakwamfumuamewantinu.”
7Farowatambulwiladiambudiadi,okuvo:‘OHaiqâr,i
nzengeyeonaunayezikumunasalukiantinu.
8NkembokwaNzambionawakulungamunanganguyo
kukembelelamunafilozofiayezayi.
9Owau,eHaiqâr,dinatuzolelekwangeyediasala,vo
watunganzenzoyandávanakatikwazuluyentoto.’
10Ibosi,Haiqârwavovavo:‘Owáilemvokela.Mono
tatungangenzoyakimfumumutindungemezolampi
mutindungemepona;kansi,Omfumunamono,mono
keyidikilabetocalcairetimataditintotoyatumati
bantuyakisalu,mpimonokeletibantuyamayeleyina
tatungasambunangemutindungekezola.’
11Ontinuokubikidimawonso,belekunafulukianene;
yeHaiqârtibananayandiyababakalakwisakanayo,
yandibakakabango-zulutibaleketiyandi;ntotilati
bantunayandiyonsoyalukumukwendakampimbanza
yamvimbavukanaka,sambubotalamambuyinaHaiqâr
tasala.
12Ibosi,Haiqârwavaikisaenkosimunanlonga,
okangamatokomunantulu,okangansingamunamalu
mankosi,ubayambulavobayendamunazulu.Ebunayo
vandakakutombukanazulu,tiikunayobikalakana
kati-katiyazulutintoto.
13Owan’amakalabakaza,okuvo:‘Nutwasabiliki,
nutwasaetûmakimanatwatungaenzoantinu,kadi
tutelamako!
14Endongabasivikidikikilu,bayitukidikikilu.Ebuna
ntotilatibantunayandiyalukumuyitukaka.
15Haiqâryeseloyandibayantikidibulaasadi,bavovese
makesamantinu,bavovesevo:‘Nutwasakw’asadiana
bazeyesaludinabazolele,kenubakakidilangakomu
salaesalukiau.’
16Ntinuumvovesevo:‘Ongeyekilawu;nanilendanata
kimatiinakitaminayina?’
17Haiqârumvovesevo:‘Emfumuame!nkimutindu
betotatunganzoyangolonazulu?yekanamfumuna
monontotilavandakaawa,yandizolakakutungabanzo
mingiyangolonakilumbumosi.’
18Faroumvovesevo:“EHaiqâr,kwendakunafulu
kiakukiazingila,vunda,kaditwayambulatunganzoa
ngolo,mbaziwizakwamono.”
19Ibosi,Haiqârwayendakunanzoandi,munalumbu
kialanda,wamonekakwaFaro.EbunaFaraontubaka
nde:‘OHaiqâr,inkinsangukelesambunampundaya
mfumunange?kadivavakevovangamunansiyaAsiria
yeNinive,emvalumietomiwangaending’andi,
mivaikisangawan’au.’

DisoloyaAhikar
20Haiqârbukawamvovomiami,wayendabakapusi,
wakangayoyantikakunbulayensongomiangolo
yavanaesiEngipitobawidiwo,bayendazayisadiambu
diadikwantinu.
21FaraowatumamuntumubokelaHaiqâr,umvovese
vo:‘EHaiqâr,ekumaobadikilangaebulukiakikiababa
wau?
22Haiqârumvovesevo:“Emfumuamewantinu!
kielekayandimesalamonodiambuyambi,mpiyandi
mefwanandebobulayandimpibobulayandifimbu
yai,sambumfumunamonontotilaSenakeribipesaka
mononsusuyambote,mpiyandivandakatindingaya
ngoloyakielekampiyandizabakabangungayamwini
mpiyampimpa.
23Epusiyatelamamunafukuwau,yazengantuandiyo
kwenda,mukumakiadiambudiadiimvangidiempasi
zazi.’
24Faroumvovesevo:‘EHaiqâr,mbwenemunamambu
mamamawonsovookunukangayokalamunamvivu
aku,kadivanakatikwaEngipitoyeNinivevenaye
parasang68,aweyikayendamunafukuwauyozenga.
ntuyansusunangempikuvutuka?’
25Haiqârumvovesevo:‘Emfumuame!kanantamaya
mutinduyinavandakanakatiyaEziptetiNinive,nki
mutindubampundanangeyampundalendawantangu
mpundayamfumunamonoyantotilakebokampike
losabananayo?mpinkimutindundingayampunda
lendakakukumatiinaEzipte?’
26VavaFarokawáwo,wazayawovoHaiqârwavanae
mvutuzayuvuyandi.
27Falaotubakande:‘EHaiqâr,monokezolandenge
salamonobansingayazeloyanzadi-mungwa.’
28Haiqârwavovakwayandivo:“Omfumuamewa
ntinu,ubavovesavobantwasilansingamunafulukia
lundilwanzimbukimanayavangansingawafwananayo
wau.”
29Ibosi,Haiqârwayendakunanimanzo,watoma
mabulumunankokomiambumiankoko,wabaka
nsongomunamokomandi,nsongomiambu,vava
ntangwayavaika,yokotamunamabulu,wapanzana.
zelonantangutiikunayokumakabonsondebome
tungayobonsobansinga.
30Haiqârwavovavo:“Songaselokiakuvobabaka
nsingamiami,konsontangwaozolele,ikutungamiakaka
nzemio.”
31Faroovovelevo:‘EHaiqâr,tunayetadidiansongo
ovafulukiaki,diabuka,nzolelevowatungadio.’
32Ibosi,Haiqârwatalayo,wasololatadidiakaka.
33OvoveseFarovo:‘Emfumuame!Monokele
munzenza:mpimonokelevetikisadiluyakutunga.
34Kansinzolelevowavovesaavangiansampatuzaku
zakwikizivobazengansongomunatadidiadikimana
yatungaetadidiadidiansongo.’
35Ibosi,Faroyetundazandizawonsobaseka.Yandi
tubakande:‘LukumukuvandanaNzambiyaKuluta
Kuzanguka,yinapesakangemayelempinzayiluyai.’
36VavaFarokamonavoHaiqârunsundidi,wavutula
mvutuzandi,vanavauwakalayekiese,wabakanikina
vobanlombampakumiamvuntatu,yotwasamiokwa
Haiqâr.
37Yandikatulakabilelenayandi,yandilwatakayona
Haiqâr,nabasodanayandi,nabansadinayandi,mpi
yandipesakayandimbongoyanzietelonayandi.
38Yandiumvovesevo:‘Kwendamuluvuvamu,engolo
zamfumuandiyelulendolwaMingangamiandi!keleti
mosinakatiyabaSultanbonsonge?pesambotena
mfumunangentotilaSenakeribi,mpizabisayandi
mutindubetometindilayandimakabu,sambubantotila
kesepelakatibimafioti.’
39Ibosi,Haiqârotelamene,ofidimokomantinuFaro,
ofidintotovanantadisiandi,unzolelengoloyo
kwamananayelekwayayingimunalundilulwandi,
umvovesevo:‘Emfumuame!Monokelombangende
atamuntumosivenakatiyabantuyainsinabeto
kubikalanaEzipte.’
40Farootelamene,otuminiakwansangumuzayisa
munanzilazaEngipitovokevenamuntumosikomuna
nkanguaAsuriyovoNiniveosidimunansiyaEngipito,
kansibafwetekwendayoHaikâr.
41Ibosi,HaiqârwayendavovantinuFaro,wayenda
vavaensiyaAsuriyeNinive;yandivandakatimwa
bimvwamampikimvwamamingi.
42VavaensanguzalwakakwantinuSenakeribivo
Haiqârokwizanga,ovaikidimukunkikayoyangalala
kikilumunakumakiandiyekiesekiayingi,unyambidi
yokunfibayokumvovesavo:‘Nkwizangakunanzo:E
mpangi!mpangiameHaiqâr,ngolozakimfumukiame,
yelulendolwakimfumukiame.
43Lombadinaozolelekwamono,kanankutuvo
ozolelendambuakintinukiameyelekwayame.’
44Ibosi,Haiqârumvovesevo:“Emfumuamewantinu,
zingayakwelemvu!Mfumunamonontotila,wilamono
mawa!naAbuSamîknakisikanamono,sambuluzingu
namonovandakanamabokoyaNzambimpinamaboko
nayandi.’
45Ibosi,SenakeribiwaNtinuovovelevo:‘EHaiqârwa
nzolwakwame,luzitulwakalakwangeye!Monotasala
ndestationyaAbuSamîkmuntuyakebulakambele
kuvandanazuluyaBakonseyenamonoyonsoyaPrivé
mpibantuyinamonokezolakamingi.’
46Ibosi,ontinuoyantikidikunyuvulaunakakadilayo
Farotukamunankumbuantetekalwakayavana
kavutukavanandoseandi,unakavanin’emvutuzayuvu
yandiyawonso,unakatambulampakukwayandiye
nsobani.yabilelempiyamakabu.
47Senakeribiwantinuoyangaleleyekiesekiayingi,
ovoveseHaiqârvo:“Bakadinaozolelemunampaku
wau,kadiyawonsomunamokomakuolendayobaka.”
48NaHaiqârmid:‘Bikandentotilakuzingakimakulu!
Monokezolakimayankakavekatulakakalutaninuya
mfumunamonontotilampindeyandilandakuvanda
muntuyanene.
49Emfumuame!nkindendasalanakimvwamatibima
yamutindunayo?kansikanangewilamonomawa,
pesamonoNadani,mwanayampanginamonoya
nkento,sambumonofutayandisambunamambuyina

DisoloyaAhikar
yandimesalamono,mpipesamonomenganayandi
mpimonovandavetifotisambunayo.’
50Senakeribiwantinuovovelevo:“Mbaka,imvana
kwangeye.”EbunaHaiqârbakakaNadan,mwanaya
mpanginayandiyankento,mpikangakamabokona
yanditiminiololoyakibende,mpinatakayandina
kisikayinayandivandakakuzinga,mpitulakayandi
nsingayakilonamakulu,mpikangakayotinsingaya
ngolo,mpinanimayakukangisayandimutinduyina,
yandilosakayandi.nasukumosiyamudidi,nalweka
yakisikayakupema,mpiyanditulakaNebu-halebonso
nkengidisambunakupesayandidimpatindambuya
masakonsokilumbu.
KITUBA7
BinganayaAhikareyinayandikemanisamalongiya
banayampanginayandi.Bifwanisuyakebendadikebi.
Ahikarkebingakamwana-bakalayinabazinayakitoko.
AwadisoloyaAhikarekesuka.
1KonsontanguHaiqârvandakakukotatokubasika,
yandivandakakunganinaNadani,mwanayampangina
yandiyankento,yandivandakakutubilayandina
mayeleyonsonde:
2‘ONadani,mwananamono!Monomesalange
mambuyonsoyambotetiyambotempingemefuta
monosambunayonamambuyambitiyambimpina
kufwabantu.
3‘Omwananamono!boketubakanabinganande:
Muntuyinakewidikilavetidikutunayandi,botasala
ndeyandiwidikilatinsingayantulunayandi.’
4Nadaniovovelevo:“Ekumaumfungidimakasi?”
5Haiqârwavovakwayandivo:‘Kadimonoyasansa,
yakulonga,yakuvanazituyeluzituyokukitulasemuntu
anene,yakusansayensusuzambote,yakuvandavana
fulukiamekimanawakalasemvingidiavwadiame.
munza,yengeyewavangamonomambumavondaye
wavutulamonomulufwasulwame.
6KansiYavewazayawovoyavangilwaembi,
wamvuluzamunalekwainawansidikila,kadiYave
owukangantimamiafwasukayokangaawanabenaye
kimpalayeakwalulendo.
7Emwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
nsusuyinakanayomebulakwivre,yometobulayo.
8Emwan’ame!ngekelebonsonsusuyinavandaka
kudiamisisayamadder,mpiyokeyikamonobubuyai
mpimbasibotatanbotabumbananamisisanamono."
9Omwan’ame!ngemekwendakanayinamonaka
ndukunayandikinkonganantanguyamadidiyansungi
yamadidi;yandibakakamasayamadidimpitiamunaka
yonazulunayandi.
10Omwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
muntuyinabakakaditadi,mpilosakayonazulusambu
nakulosilaMfumunayandimatadinayo.Mpiditadi
yinabulakave,mpiyokumakavenazulumingi,kansi
yokumakakikumayamfukampiyadisumu.
11Emwan’ame!kanangepesakamonolukumumpi
ngezitisakamonompingewakamambunamononge
zolakakuvandamvingidinamonompingezolaka
kuyalabimfumunamono.
12Emwan’ame!zabandekanamukilayambwatoya
nguluvandakandamabokokumiyozolakavekufinama
nantaluyampundaatayovandakabonsosoie.
13Emwan’ame!Monovandakakuyindulandengeta
vandamvingidiyadifwanamonontangumonotafwa;
yengeyemukimpalakiakuyelulendolwakuwazola
kumvonda.KansiMfumuNzambigulusakamonona
mayelenangeyambi.
14Emwan’ame!ngemekumasambunamonobonso
mutambuyinabometulanazuluyadibuluyamvindu,
ebunansusumosimekwisampimemonamutambu
yinabometula.Ebunansusutubakanamutambunde:
“Inkingekesalaawa?”Mutambutubakande:“Monoke
sambaawanaNzambi.”
15Ensusuyuvulayompevo:“Nkiantiosimbidi?”
Mutambutubakande:"Yokelentiyacheneyafiotiya
monokekuditudilakanantanguyakisambu."
16Nsusuwavovavo:“Enkiadiambudinamuna
nu’aku?”Mutambutubakande:«Yoyinamampati
madiayamonokenatakasambunabantuyonsoya
nzalatibansukamiyinakekwisakapene-penenamono
».
17Nsusuwavovavo:“Owau,ngandendakwizadia,
kadinzalanginayau?”Mutambutubakanayandinde:
“Kwisanantwala.”Nansusupusanakasambuyo,lenda
dia.
18Kansi,entambuwatombokayosimbaenkosimuna
nsinguandi.
19Nsusuwavutulayewavovakwantambu:Vodiodioi
dimpadiaku,kadiNzambikatambulangamakabumaku
yemavangumakumamboteko.
20Avoinsongoakuyesambukiaku,Elohimka
tambulwilansongomiakukongatusambukiaku,
Nzambikalungisakomambotemungeye.
21Emwan’ame!ngemekumasambunamono(bonso)
ntambuyinasalakakindukutimpunda,mpimpunda
landakakutambulanantwalayantambusambunamwa
ntangu;kilumbumosintambupumbukakanazuluya
mpundampidiakayo.
22Omwan’ame!ngemekumasambunamonobonso
nsusunakatiyable,sambuyokesadisakaveatakima
mosi,kansiyokebebisakablempikediakayo.
23Emwan’ame!ngemekumabonsomuntuyina
kunakabitesilukumiyable,ebunantanguntanguya
kukatulabambumakumaka,yanditelamakampi
katulakayo,yandivukisakayo,yandiniata-niatayo,
mpiyandisalakangolotiinansuka,mpiyokumaka
bitesilukumi.mesure,yemfumunayotubakanayo:
"Ongekimayabumolo!ngemeyelaveyengeme
lembave."
24Emwan’ame!ngemekumasambunamonobonso
nsusuyinabomelosanamutambu,mpiyandilendaka
vekudigulusa,kansiyandibingakabansususambu
yandilosayotiyandimosinamutambu.
25Emwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
mbwayinavandakamadidimpiyokotakananzoya
muwumbisambunakubakatiya.

DisoloyaAhikar
26Vavakiatomene,kiyantikidikubangamuna,
bayingeleyowandakiokimanakialembikubatatika.
27Emwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
nguluyinakotakanamasayakuyobilayatiyatibantu
yakikalulu,mpintanguyobasikakanamasaya
kuyobilayatiya,yomonakadibuluyamvindumpiyo
kulumukakampikudikulumusakanakatinayo.
28Emwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
nguluyinavukanakatibandukunayonanzilaya
kimenga,mpiyokukakavekudigulusa.
29Omwan’ame!mbwayinakekudiakavenakuzomba
nayandikekumakamadiayabansusu.
30Emwan’ame!dibokoyinakesalakavengolompike
bundulakavempi(yina)kelelukasimpiluvunu,bota
zengayonadipekanayo.
31Emwan’ame!disuyinansemokemonanakave,
bambwayamfindatabulayompitakatulayo.
32Emwan’ame!ngemevandasambunamonobonso
ntiyinabovandakakuzengabalutangunayo,mpiyo
tubilakabonde:“Kanakimamosiyamonovandakave
namabokonabeno,kielekabenozolakavekuzenga
mono.”
33Omwan’ame!ngekelebonsopusiyinabotubilaka
nde:"Bikamuyibitiikunabetotasalangensingaya
wolompitakudisangesukaditiamande."
34Yandiwavovavo:“Kivilakanasalukiasediameyo
ngudiameko.”
35Emwan’ame!ngemevandabonsoniokayiname
matanazuluyantiyabansendentanguyandivandaka
nakatiyanzadi,ebunambwayamfindamonakabompi
tubakande:“Mambinazuluyamambi,mpibikamuntu
yinamelutabombikutwadisabozole.”
36Niokayavovakwambwayamfinda:"Mana
mamemeyenkomboyemamememanawadiamu
luzinguluakulualonsono,ngeyesiwavutulamokwa
masemauyekwamasemauvove?"
37Nsusuwavovavo:“Ve.”Niokatubakanayandi:«
Monokeyindulandenanimanamono,ngekelemuntu
yakulutambinakatinabeto».
38Emwan’ame!Monovandakakudisangemadiaya
mbotekansingevandakakudisamonovemampaya
kuyuma.
39Omwanaame!Monopesakangemasayasukadina.
nuayesirupeyambote,kansingepesakamonovemasa
yadibuluyamasasambunakunwa.
40Omwanaame!Monolongakange,monosansaka
nge,ebunangetimunakakisikayakubumbanasambuna
monompingebumbakamono.
41Omwanaame!Monosansakangetilusansuya
kulutambotempimonolongakangebonsontiyasedre
yanda;yengemebalulamonompimefukama.
42Omwan’ame!yovandakakivuvunamonosambuna
ngendengetatungamononzoyangolo,sambumono
bumbananabambeninamononakatinayo,mpinge
kumakasambunamonobonsomuntuyinabomezikaka
namudinduyantoto;kansiMfumuNzambiwilaka
monomawampigulusakamononamayelenangeya
mbi.
43Omwanaame!Monozodilakangemambuyambote,
kansingevutudilakamonomambuyambimpiya
kumenga,mpintanguyaimonokezolakakukatulameso
nange,kukumisangemadiayabambwa,kuzenga
ludiminange,mpikuzengantunangetimbeleya
bitumba,mpiyanditafutangesambunabisalunange
yanzanzi.’
44VavaNadanikawidiemvovomiamimiampangi
andiHaiqâr,ovovelevo:‘Empangiame!sadilamono
mambumutindungemezaba,mpilolulamonomasumu
namono,sambunanikeletimuntuyinamesalaka
masumubonsomono,tonanikeletimuntuyinake
lolulakabonsonge?
45Tambudilamono,Otata-nkentonamono!Ntanguyai
monotasalananzonange,tayidikabampundanange
mpitakombamvinduyabangombenange,tadisa
mamemenange,sambumonokelemuntuyambimpi
ngekelemuntuyalunungu:monokelemuntuyame
salambimpingemuntuyakelolulaka.’
46Haiqârwavovakwayandivo:‘Omwan’ame!nge
kelebonsontiyinavandakakubutavembumanalweka
yamasa,yemfumunayovandakananzalayakuzenga
yo,yeyotubilakayandinde:“Natamononakisikaya
nkaka,kanamonobutavembuma,zengamono.”
47Mfumuandiwavovakwandi:Ngeyebuwenava
ndambuamazakabutimbutuko,bunabutambutubu
wenakufulukiankaka?
48Omwanaame!kimununuyango-zulukelembote
kulutakilekeyankosi.
49Omwanaame!botubakanambwakinde:"Katuka
ntamatimamemesambuputulunabokusalangembi
ve."Ebunambwayamfindatubakande:“Mabeleya
mamemekelembotesambunamesonamono.”
50Omwanaame!bosalakandembwakikukwendana
nzo-nkandasambuyandilongukakutangampibo
tubilakayandinde:"TubaA,B."Yanditubakande:
"Mmemetinkombonangunganamono".
51Omwanaame!botulakampundanamesampiyandi
bwaka,mpiyantikakakudibalulanaputulumpimosi
tubakande:“Bikayandikudibalula,sambuyokele
kimuntunayandi,yanditasobave.”
52Omwanaame!ngogoyinamendimamayinaketuba
nde:“Kanangebutamwana-bakala,bingayandimwana
nange,mpikanangesansamwana-bakala,bingayandi
mpikanange.”
53Omwanaame!muntuyinakesalakamambuya
mbotetakutanatimambuyambote;yeyinayakesala
mbitakutanatimbi,sambuMfumukefutamuntuna
kutadilakitesoyakisalunayandi.
54Omwanaame!Nkinginavovakwangeye,kemu
mambumomoko?kadiMfumuozeyemambu
maswekama,ozeyemambumanswekiyemansweki.
55Yanditafutangempitasambisa,nakatinamonoti
nge,mpitafutangemutindungemezola.’,
56Nadanivavakawáemvovomiamimiampangiandi
Haiqâr,wavimbavanavauyokitukanzentulu
yavumuka.

DisoloyaAhikar
57Evimbudiandidivimba,malumandi,malumandiye
lubanzilwandi,wapasuka,evumukiandikiapasuka,e
vumukiandikimwangana,ofwidiyofwa.
58Yensukanayandivandakalufwa,yandikwendaka
nabilungi.Kadindionaotininampangiandiewulu,
okubwamo;+mpimuntuyinaketulakamitambuta
kangamanamitambuyina.
59Idiaudiavangamaye(dina)twasololamukumakia
lusansulwaHaiqâr,yenkembokwaNzambiyakwele
mvu.Amen,yengemba.
60NsanguyayimemanisanalusadisuyaNzambi,bika
yanditombulama!Amen,Amen,Amen.
Tags