Kirundi - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 10 views 14 slides Oct 08, 2024
Slide 1
Slide 1 of 14
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

InkuruyaAhikar
IMENYEKANISHA
TurafisemuNkuruyaAhikariimwemumasokoyakera
caney’ivyiyumviron’ubwengebw’abantu.Inkurikizi
zayozishoboragukurikiranabiciyemumiganiy'abantu
benshi,harimwonaKoran,n'IsezeranoryaKera
n'Iry'IsezeranoRishasha.
Igishushanyoc’ibintuvy’agacirocabonetseiTrevesmu
Budagi,carikigereranyamubanyabwengebokw’isi
akarangakaAhikari.Eheinkuruyiwey’amabara.
Itarikiy’iyinkuruyatumyeabantubavugacane.
Amaherezointitizarabishizehasinkomukinjanaca
mbereigihevyagaragazwakoariamakosan’inkuru
y’intangoyabonetsemugitabuc’ikinyaaramucomu
500B.G.C.,hagatiy’ibisigazwavy’iElephantine.
Biragaragarakoiyonkuruariinkuruy’ibinyomaatari
amateka.Nkakoumusomyiarashoborakuyimenyamu
mapajiy’inyongeray’igitabuTheArabianNights.
Yanditswenezacane,kandiinkuruyuzuyeibikorwa,
ubuhendanyi,n’uguhungaguke,iratumaumuntu
yitwararikaivy’inyuma.Umwidegemvyowo
kwiyumviranicokintuc’agacirokurutaibindivyose
umwanditsiafise.
Icocanditswecigabamwoibicebine:(1)Inkuru;(2)
Inyigisho(urutonderudasanzwerw’Imigani);(3)
UrugendorwokujamuMisiri;(4)Ibigereranyocanke
Imigani(ivyoAhikariakoreshamuguhezainyigisho
y’umwanawamushikiwiweyarikoarazimira).
UMUGAMBI1
Ahikari,ViziriMukuruwaAshuri,afiseabagore60
arikoakaburaumuhungu.Nicogitumaafataumwana
wamushikiwiwe.Aramupfukayuzuyeubwenge
n’ubumenyikurutaumukaten’amazi.
1InkuruyaHaiqârUmunyabwenge,Viziriwa
SenakeribuUmwami,naNadani,umuhunguwamushiki
waHaiqârUmunyabwenge.
2Harihoumuvuziw’umwamiSenakeribumwene
Saradumu,umwamiwaAshurin’iNinive,
umunyabwengeyitwaHaiqâr,kandiyariumuvuzi
w’umwamiSenakeribu.
3Yariafiseamaherameza,ubutunzin’ubutunzibwinshi,
kandiyariumunyabwenge,umunyabwenge,
umunyabwenge,mubumenyi,muvyiyumvironomu
butegetsi,kandiyariyararongoyeabagoremirongo
itandatu,kandiyariyubakiyeinzuy’umwamiumwe
wesemuribo.
4Mugabomuriivyovyosentiyagiraumwanan’umwe.
muriabobagore,uwoyoshoborakubaumuragwawiwe.
5Nukoarababazwacanen’ivyo,mazeumusiumwe
akoranyaabaraguzib’inyenyerin’abahingan’abapfumu,
abasiguriraukoyariamezeben’ikibazoc’ingumbaziwe.
6Baramubwirabati:'Gendautambireimana,uzinginge
kugiraziguheumwanaw'umuhungu.'
7Nukoakorank’ukobamubwiye,ashikanira
ibigirwamanaibimazi,arabingingayongeraabinginga,
abinginga+.
8Ntibagiraijambonarimwebamusubiza.Nukoagenda
ababayekandiyihebuye,agendaafiseububabaremu
mutima.
9Nukoaragaruka,yingingaImanaRudasumbwa,yizera,
ayingingan’umuriromumutimawe,ati‘EweMana
Isumbabyose,Muremyiw’ijurun’isi,Muremyi
w’ibiremwabyose!
10Ndakwinginzeumpeumwanaw'umuhungu,kugira
ngoamhumurize,azeabearihondwaye,apfungeamaso,
anhambe.'
11Hazaijwirimubwirariti:<<Kowabanjekwiringira
ibishushanyobibajwe,ukabishikaniraibimazi,nico
gitumauzogumautagiraabanaubuzimabwawebwose.
12ArikoufateNadaniumuhunguwamwenewanyu
umugireumwanawawe,umwigisheinyigishozawe
n'ukurerakwawekwiza,kandiniwapfaazaguhamba.'
13NukoafataNadaniumuhunguwamushikiwe,
umwanayonka.Arahezaamuhaabagoreumunani
bamuyonsa,bamureze.
14Bamurezebamuhaibifungurwavyiza,
bamumenyerezaneza,bamuhaimpuzuz’ubudodo,
n’ibarary’umuyugubwen’iry’umutuku.Kandiyari
yicayekubitandavy’ubudodo.
15NukoNadaniamazegukura,agenda,amerank'igiti
kirekirec'isederi,amwigishaingesonzizan'ukwandika
n'ubuhingan'ubuhingabwokwiyumvira.
16Haciyeimisimyinshi,UmwamiSenakeribuaraba
Haikara,abonakoashajecane,yongeraaramubwiraati:
17‘Ewemugenziwanjew’icubahiro,umunyabwenge,
umwizigirwa, umunyabwenge, buramatari,
umunyamabangawanje,viziriwanje,umukuruwanje
w’igihugun’umuyoboziwanje;vy’ukuriwarasazacane
kandiuremerewen’imyaka;kandiukuvakwawemuri
iyisibitegerezwakubahafi.
18Mbwirauwuzoronkaikibanzamugikorwacanje
inyumayawe.'Haiqâraramubwiraati:«Mukamawanje,
umutwewaweubehoibihevyose!AhohariNadani
umuhunguwamushikanje,namugizeumwanawanje.
19Kandinaramureze,ndamwigishaubwengebwanjye
n'ubumenyibwanjye.’
20Umwamiaramubwiraati:‘EweHaiqâr!umunzanire
imbereyanje,ndamubone,ninabonaakwiriye,
ndamushiremukibanzacawe;uzogenda,uruhuke,
ubehoubuzimabwawebusigayemukaruhukokeza.’
21NukoHaiqâraragenda,yerekanaNadaniumuhungu
wamushikiwe.Kandiaramuteraiteka,amwipfuriza
ububashan’icubahiro.
22Aramwitegereza,aramutangarira,aramunezererwa,
abwiraHaiqârati:«Mbegauyuniumuhunguwawega
Haiqâr?NdasengangoImanaimuzigame.Kandink’uko
wankoreyejewenadaweSaradumu,n’uyumuhungu
waweankorere,ashitseivyonasezeranye,ivyonkeneye
n’ivyonkora,kugirangondamuheicubahiro,ndamugire
ububashakuberawewe.’
23Haiqâryunamiraumwami,aramubwiraati:“Mwami,
databuja,umutwewaweurabehoitekaryose!

InkuruyaAhikar
NdagusavyengowihanganireumuhunguwanjeNadani,
umubabarireamakosayiwekugirangoagukorere
nk’ukobikwiye.’
24Nukoumwamiaramurahirayukoazamugira
uwurushaabandiboseakunda,n’uwurushaincutize
ububasha,kandiyukoazagumananaweicyubahirocose
n’icubahirocose.Arahezaamusomaibiganza,
aramusezera.
25NukoafataNadani.umuhunguwamushikiweari
kumwenawe,amwicazamucumbacogusangiriramwo,
atangurakumwigishaijoron’umutagagushikaaho
amupfutseubwengen’ubumenyikurutaumukate
n’amazi.
UMUGAMBI2
"Igitaboc'umukeneRichard"c'imisiyakera.
Amabwirizwaadapfayerekeyeinyifatoy’umuntu
yerekeyeamahera,abagore,imyambaro,ubudandaji,
abagenzi.Imiganiiryoshecaneirabonekamumirongo
ya12,17,23,37,45,47.Gereranyaumurongowa63
n’ibintubimwebimwevy’ubujujuvyomuriikigihe.
1Ukonikoamwigishaati‘Mwanawanjye!wumve
ijamboryanjekandiukurikizeimpanurozanjekandi
wibukeivyomvuga.
2Ewemwanawanjye!iyowumviseijambo,ripfemu
mutimawawe,nturihishurireuwundi,kugirango
ntirihindukeamakaramazimarikaguturiraururimi
rikaguteraububabaremumubiri,ukaronkaiceyi,
ugamaramaraimberey’Imanakandi.umugabo.
3Ewemwanawanjye!iyowumviseinkuru,
ntuyikwiragize;kandiniwabahariicowabonye,
​​ntukivuge.
4Ewemwanawanjye!ushiremwoubuhingabwawe
bwokuvugabworoshekuwumviriza,kandintukihutire
gusubizainyishu.
5Ewemwanawanjye!iyowumviseikintu,ntukihishe.
6Ewemwanawanjye!ntubohoreipfundoriboshe,
cankengourifungure,kandintubohoreipfundo
ryabohowe.
7Ewemwanawanjye!ntimwipfuzeubwizabwohanze,
kukoburagabanukakandibugahera,arikoukwibuka
kw’icubahirokuramaraigihekirekire.
8Ewemwanawanjye!umugorew’ikijujuntaguhendane
n’amajamboyiwe,kugirangontupfeurupfurubabaje
kurutaizindizose,akagutezaurusengagushikautewe
n’umutego.
9Ewemwanawanjye!ntimwipfuzeumugoreyapfutse
n’impuzun’amavuta,ariumunyaruyerikandiw’ikijuju
mumutimawiwe.Uragoweiyoumuhayeikintucose
c’ivyawe,cankeumushizeivyoufisemukubokokwawe,
akagukwegeramucaha,Imanaikagushavura.
10Ewemwanawanjye!ntimubenk’igitic’umukaraba,
kukokimeraamababiimberey’ibitivyose,kikamera
ivyamwabiribwainyumayavyovyose,arikomube
nk’igitic’umuberi,kimeraivyamwabiribwaimbere
y’ibitivyose,kikagiraamababiinyumayavyovyose.
11Ewemwanawanje!upfukameumutwewawehasi,
uyorohezeijwiryawe,ugireindero,ugenderemunzira
igororotse,ntubeumupfapfa.Kandintushireijwihejuru
iyoutwengakukoiyoinzuyubatswen’ijwirirenga,
indogobayobayubatseinzunyinshiburimusi;kandiiyo
bibaariinkomezizitumairyosomarigenda,iryosoma
ntiryarikwigerarikurwamunsiy’ibituguvy’ingamiya.
12Ewemwanawanje!gukurahoamabuyehamwe
n’umunyabwengebirutakunywaumuvinyuhamwe
n’umubabaro.
13Ewemwanawanje!usukeumuvinyuwawekumva
z’abagororotsi,ntunyweren’abantub’intazi,
b’abanyaruyeri.
14Ewemwanawanje!wifatanyen’abanyabwenge
bubahaImanabakabankabo,ntiwegereabatazi,kugira
ngontubenkawe,ngowigeinzirazayo.
15Ewemwanawanje!iyoumazekuronkaumugenzi
cankeumugenzi,umugerageze,hanyumaumugire
umugenzin’umugenzi;kandintimumushemezeata
kigeragezo;kandintuhonyeimvugoyawen’umuntu
atagiraubwenge.
16Ewemwanawanjye!mugiheinkwetoigumaku
kirengecawe,ugendenayokumahwa,ukoreinzira
y’umuhunguwawe,n’iy’urugorwawen’abanabawe,
kandiukoreinziray’ubwatobwaweimberey’ukobuja
kukiyagan’imipfundayaconokurohamakandi
ntashoborayakijijwe.
17Ewemwanawanjye!iyoumutunziwariyeinzoka,
baravugabati:«Nikuberaubwengebwiwe»,iyo
umukeneayiriye,abantubavugabati:«Nikuberainzara
yiwe».
18Ewemwanawanje!abumbwan’ivyoufunguraku
musikumusiben’ivyoufise,ntiyipfuzeivy’uwundi.
19Ewemwanawanjye!ntubeumubanyiw'ikijuju,
kandintusangiranenaweivyokurya,kandintunezerwe
n'ivyagovy'abagenzibawe.Umwansiwaweniyakugirira
nabi,umugirireneza.
20Ewemwanawanje!umuntuyubahaImanaumutinye
kandiumuheicubahiro.
21Ewemwanawanje!uwutaziaragwaagatsitara,
umunyabwengenawenahoyotsitarantanyiganyizwa,
kandinahoyogwaarahagurukaningoga,iyoarwaye
arashoborakwitwararikaubuzimabwiwe.Arikoumuntu
w’ikijuju,w’ikijuju,ntamutiwokuvuraindwarayiwe.
22Ewemwanawanje!iyoumuntuakwegereyearihasi
yawe,gendaumusanganire,ugumeuhagaze,kandi
niyadashoborakukwishura,Umukamawiwe
azokwishurakuberawe.
23Ewemwanawanje!ntubabariregukubitaumuhungu
wawe,kukogukubitaumuhunguwawearink’ifumbire
y’itongo,kandink’ukubohaakanwak’agasakoshi,
nk’ugubohaibikoko,nk’ugufungaurugi.
24Ewemwanawanjye!uzibireumuhunguwawe
ububisha,umwigisheingesonzizaimberey’uko
akugararizaakaguteraagasuzuguromubantumaze
ukamanikaumutwewawemumabarabaranomu
makoraniromazeugahanwakuberaububibw’ibikorwa
vyiwebibi.
25Ewemwanawanje!n’uronkeinkay’umuvyibuho
ifiseurukobarw’igitsina,n’indogobeniniifiseibinono,
kandinturondereinkay’amahembemanini,cankengo

InkuruyaAhikar
ugiraneubugenzin’umuntuw’umuhendanyi,cankengo
uronkeumushumbaw’intonganya,cankeumusukukazi
w’umusuma,kukintucoseukora.nibobazohonya.
26Ewemwanawanjye!abavyeyibawentibaguvume,
Umukamaabanezereze;kukovyavuzwengo
uwusuzugurasecankenyinan’apfeurupfu(ndashaka
kuvugaurupfurw’igicumuro)kandiuwubahaabavyeyi
biweazorambaimisiyiwen’ubuzimabwiweazobona
ivyizavyose."
27Ewemwanawanjye!ntugendemunziraudafise
ibirwanisho,kukoutaziigiheumwansiazogusanganira,
kugirangoumutegure.
28Ewemwanawanje!ntubenk’igitic’ubusa,kitagira
amababikidakura,ahubwoubenk’igitigipfutseamababi
n’amashami;kukoumugaboatagiraumugorecanke
abanaakoramazwamw’isikandibakamwankanabo,
nk’igitikitagiraamababikandikitagiraivyamwa.
29Ewemwanawanje!mubenk’igiticamacanekiri
iruhanderw’inzira,ivyamwavyacobikaribwan’abahita
bose,n’ibikokovyomubugaragwabikaruhukiramu
gitutucaco,bikaryaamababiyaco.
30Ewemwanawanje!intamayoseizimiraikavamu
nzirayayohamwen'abagenzibayo,ihindukaivyokurya
vy'ibirura.
31Ewemwanawanjye!ntuvugengo:«Umukamawanje
niikijujunanjendiumunyabwenge»,kandintuvuge
amajamboy’ubujujun’ubujuju,kugirango
ntusuzugurwenawe.
32Ewemwanawanjye!ntubeumwemuriabobasuku
bashebujababwirabati:«Tuveko»,ahubwoubeumwe
mubabwirabati:«Twegere,utwegere».
33Ewemwanawanjye!ntuhobereumushumbawawe
imberey’umugenziwiwe,kukoutaziuwomuribo
azoguhaagacirokurutaabandibosemumpera.
34Ewemwanawanjye!ntutinyeUmukamawawe
yakuremye,kugirangontakucereze.
35Ewemwanawanjye!ushireimvugoyawenziza
kandiuryosheururimirwawe;kandinturekengo
umugenziwaweakukandagireikirenge,kugirango
ntazosubirekukukandagirakugikiriza.
36Ewemwanawanjye!iyoukubiseumunyabwenge
n’ijambory’ubwenge,rizomwihishamugikiriza
nk’isoniziteyeubwoba;arikoiyoukubiseinkoni
uwutazintazotahuracankengoyumve.
37Ewemwanawanjye!iyowoherejeumunyabwenge
kuvyoukeneye,ntumuheamategekomenshi,kuko
azogukoreraivyowipfuza,kandiiyowohereje
umupfapfa,ntumutegeke,ahubwogendawewenyene
ukoreivyoushaka,kukoiyo.umutegeke,ntazokora
ivyowipfuza.Nibagutumakukazi,wihutekuwurangura
ningoga.
38Ewemwanawanjye!ntugireumwansiw’umuntu
akurushainkomezi,kukoazogufataingero,n’ukwihora
kwiwekuriwewe.
39Ewemwanawanjye!banzaugeragezeumuhungu
wawen’umusukuwaweimberey’ukoubashiraivy’ufise,
kugirangontibabikure;kukouwufiseukubokokwuzuye
yitwaumunyabwenge,nahoyobaariikijujukandiataco
azi,uwufiseukubokogusanaweakitwaumukene,ataco
azi,nahoyobaariumutwarew’abanyabwenge.
40Ewemwanawanjye!Nariyeigitic’umukaraba,
ndamiran’umukaraba,ntakintunasanzekiruraubukene
n’ubukene.
41Ewemwanawanjye!wigisheumwanawawe
kwirindanokugirainzara,kugirangoashobore
kurongoranezaurugorwiwe.
42Ewemwanawanjye!ntimwigisheumutaziururimi
rw’abanyabwenge,kukoruzomuremera.
43Ewemwanawanjye!ntugaragarizeumugenziwawe
ukoumeze,kugirangontazogusuzugure.
44Ewemwanawanjye!ubuhumyibw’umutima
burababazakurutaubuhumyibw’amaso,kuko
ubuhumyibw’amasobushoborakuyoborwabukebuke,
arikoubuhumyibw’umutimantibuyoborwa,bukavamu
nziraigororotse,bukajamunziraigoramye.inzira.
45Ewemwanawanjye!gutsitarakw’umuntun’ikirenge
ciwebirutagutsitarakw’umuntun’ururimirwiwe.
46Ewemwanawanjye!umugenziwohafiaruta
umuvukanyimwizawokure.
47Ewemwanawanjye!ubwizaburazimanganaariko
inyigishoiramara,isinayoiragabanukaikabaubusa,
arikoizinaryizantiribaubusacankengorigabanuke.
48Ewemwanawanjye!umuntuatagiraikiruhuko,
urupfurwiwerwarirwizakurutaubuzimabwiwe;kandi
ijwiry’amarirarirutaijwiry’indirimbo;kuko
umubabaron'amarira,iyokubahaImanabirimuribo,
birutaijwiry'indirimbon'umunezero.
49Ewemwanawanjye!itakory’igikeremukuboko
kwawerirutaigisigakirimunkonoyamugenzawe;
kandiintamairihafiyaweirutainkairikure;kandi
igishwimukubokokwawekirutaibishwiigihumbi
biguruka;kandiubukenebukorakoranyaburaruta
gushwiragizaibiribwavyinshi;kandiimbwebwenzima
irutaintareipfuye;kandiikiroc’ubwoyakirutaikiro
c’ubutunzi,mvugainzahabun’ifeza;kukoinzahabu
n’ifezavyanyegejwekandibipfutsemw’isi,ntibiboneke;
arikoubwoyabugumamumasokobukaboneka,kandini
ubwizakuwubwambaye.
50Ewemwanawanjye!ubutunzibukeburaruta
ubutunzibunyanyagiye.
51Ewemwanawanjye!imbwanzimairutaumukene
yapfuye.
52Ewemwanawanjye!umukeneakoraivyizaaruta
umutunziyapfuyemuvyaha.
53Ewemwanawanjye!uzigameijambomumutima
wawe,rizobaryinshikuriwewe,kandiwiyubare
wazimiyeuhishurireibangary’umugenziwawe.
54Ewemwanawanjye!ntihagireijambonarimweriva
mukanwakaweutaragizeinamamumutimawawe.
Kandintuhagararehagatiy’abantubatongana,kuko
ijamboribirivamwointonganya,kandimuntambara
havamwointambara,muntambaranahohavamwo
intambara,naweuzohatirwagushingiraintahe;ahubwo
uveng’aho,wiruhuke.»
55Ewemwanawanjye!ntuhanganen’umuntuakurusha
inkomezi,ahubwouronkeumutimawokwihangana,

InkuruyaAhikar
n’ukwihanganan’ingesozigororotse,kukontakintu
kirutaivyo.
56Ewemwanawanjye!ntukankeumugenziwawewa
mbere,kukouwugirakabiriyoshoborakutamaraigihe
kirekire.
57Ewemwanawanjye!ugenderaumukenemu
mibabaroyiwe,umuvugeimbereyaSultan,ukore
umwetewawewokumukizaakanwak’intare.
58Ewemwanawanjye!ntunezerwen’urupfu
rw’umwansiwawe,kukohaciyeigihegitouzoba
umugenziwiwe,kandiuwugutwengeramw’ijigo
uzokwubaha,ukamuteraitekakandiukabanzakuba
kumwenawemukuramutsa.
59Ewemwanawanjye!iyoamaziahagararamw’ijuru,
igisigac’umwiraburakigahindukacera,n’imiraigakura
iryoshenk’ubuki,reroabantub’injijin’ibijuju
boshoboragutahurabagacikaabanyabwenge.
60Ewemwanawanjye!niwabaugombakuba
umunyabwenge,urindeururimirwawekubesha,
n’ukubokokwawekwiba,n’amasoyawekurebaikibi;ni
houzokwitwaumunyabwenge.
61Ewemwanawanjye!umunyabwengeakubiteinkoni,
arikoumupfapfantagushireumutiusosa.Niwicishe
bugufimubutobwawe,uzoterwaitekamubusaza
bwawe.
62Ewemwanawanjye!ntimuhanganyeumuntumu
misiy’ububashabwiwe,cankeuruzimumisi
y’umwuzurewarwo.
63Ewemwanawanjye!ntukihutirekubukwe
bw’umugore,kukobuzovamwoneza,azovugaati:
‘Mukamawanje,untegurireivyonkeneye’;kandiiyo
bigaragayekobirwaye,azocaafataigitigiric’uwabiteye.
64Ewemwanawanjye!uwowesearimwizamu
mvyambaroyiwe,nikobirimumvugoyiwe;kandi
uwufiseishushoy’ubujujumumvyambaroyiwe,nawe
nyenenikobirimumvugoyiwe.
65Ewemwanawanjye!iyowakozeubusuma,
bumenyesheSultan,umuheumugabanewabwo,kugira
ngoumukize,kukoahandihouzokwihanganira
umubabaro.
66Ewemwanawanjye!n’uwugireumugenziw’umuntu
ukubokokwiweguhazekandiguhaze,kandintugire
umugenziw’umuntuukubokokwiwegupfutsekandi
gushonje.
67Hariibintubineumwamicankeingaboziwe
badashoboragukingiramwo:uguhahazwan’umuviziri,
n’intwarombi,n’ugugorekaubushake,n’ububishaku
muntu;n’ibintubinebidashoboraguhishwa:
umunyabwenge,umupfapfa,umutunzin’umukene.’
UMUGAMBI3
Ahikarararuhukakugirauruharan’umwetemubikorwa
vyaLeta.Acaahindukiriraivyoatunzeumwanawa
mushikiwiwew’umuhemu.Eheinkuruitangaje
y’ingeneumunyaruyeriatashimaahindukaumubeshi.
Umugambiw’ubwengewoguteraAhikariutuma
acirirwaurubanzarwogupfa.Ibibonekakoariiherezo
ryaAhikari.
1UkonikoHaiqâryavuze,mazeamazeguhaNadani
umuhunguwamushikaweayomategekon’imigani,
yiyumvirakoazoyazigamayose,kandintiyamenyako
ahokubigirayarikoamwerekaurushen’agasuzuguro
n’ugutwenga.
2HanyumaHaiqâryicaramunzuyiwe,ahaNadani
ibintuvyiwevyose,n'abajan'abasukukazin'amafarasi
n'inkan'ibindivyoseyariatunzekandiyaronse;kandi
ububashabwogutegekanokubuzabugumamukuboko
kwaNadani.
3Haiqâryicaramunzuyearuhutse,mazerimwena
rimweHaiqârakagendaateraitekaumwami,agasubirai
muhira.
4NukoNadaniabonyekoububashabwogutegekano
kubuzaburimukubokokwiwebwite,asuzugura
ikibanzacaHaiqâr,aramutwengeramw’ijigo,maze
atangurakumugayaigihecoseyabonetse,ati:‘Marume
Haiqârarimubutegetsibwiwe.kandiubuntacoazi.’
5Atanguragukubitaabashumban’abaja,agurisha
amafarasin’ingamiya,akoreshaamaherayosesewabo
Haiqâryariafise.
6Haiqârabonyekoatambabaziafitiyeabagaragubiwe
cankeabomurugorwe,arahagurukaamurukanamunzu
ye,atumakumenyeshaumwamikoyasanzajeitungarye
n’ibifungurwavyiwe.
7Umwamiarahaguruka,ahamagaraNadani,
aramubwiraati:«IgiheHaikariakirimuzima,nta
wuzaganzaibintuvyiwecankeurugorwiwecankeibintu
vyiwe.»
8UkubokokwaNadanikurakurwakurisewabo
Hayikarn’ibintuvyiwevyose,muriicogihentiyinjira
cankengoasohoke,kandintiyamuramutsa.
9NukoHaiqâraricuzaububabareyariafisenaNadani
umuhunguwamushikiwe,akomezakubabaracane.
10KandiNadaniyariafitemurumunaweyitwa
Benuzardân,nukoHaiqâramujyanamukibanzaca
Nadani,aramurera,aramuteraitekaryinshi.Araheza
amushikirizaivyoatunzevyose,amugiraumukuru
w’inzuyiwe.
11NukoNadaniabonyeivyabaye,afatwan’ishari
n’ishari,mazeatangurakwidodomberaumuntuwese
yamubaza,atwengeramw’ijigomarumewiweHaiqâr,
ati:‘Marumeyanyirukanyemunzuyiwe,kandi.
yahisemwomwenewacukurutajewe,mugaboImana
Musumbavyoseniyampaububasha,nzomutera
amagorwayokwicwa.’
12NukoNadaniagumaazirikanaigitsitaza
yomuhingurira.Haciyeigihegito,Nadaniarabihindura
mumuzirikanyiwiwe,yandikiraAkishimweneShahi
Umunyabwengeumwamiw’Ubuperesiati:
13‘Amahoron’amagaramezan’ububashan’icubahiro
bivuyekuriSenakeribuumwamiwaAshurin’iNineve,
nokumuvugiziwiwen’umunyamabangaweHayikar,
bikugendereye,mwamimukuru!Habeamapenihagati
yawenanje.
14Kandiiriketerizogushikira,niwahagurukaukajamu
kiyayacaNisirini,muriAshurinomuriNinive,nzoguha
ubwamiatantambaran'intambara.'

InkuruyaAhikar
15Kandiyandikairindiketemw'izinaryaHayikar,
arirungikiraFarawoumwamiwaEgiputa.‘Habe
amahorohagatiyawenanje,ewemwamiw’inkomezi!
16Niwabaigiheiriketerizogushikira,uhagurutseukaja
iAshurin'iNinevemukiyayacaNisirini,nzoguha
ubwamiatantambaran'intambara.'
17KandiinyandikoyaNadaniyarink’iyasewabo
Haiqâr.
18Hanyumaazingiraayomaketeabiri,ayadomako
ikidodocasewaboHaiqâr;nahovyariukwo,barimu
ngoroy’umwami.
19Hanyumaaragenda,yandikirasewaboHaiqârikete
nk’iryonyenerivuyekumwamiati:‘Amahoro
n’amagaramezakuriViziriwanje,Umunyamabanga
wanje,UmukuruwanjeHaiqâr.
20EweHaiqâr,iriketenirigushikako,ukoranyeabasoda
bosebarikumwenawe,babeabatunganyemu
mvyambaronomumibare,mazeubazanekumusiugira
gatanumukiyayacaNisrîn.
21Niwambonang’ahonzaahouri,wihuteutereingabo
nk’umwansiashakakurwanananje,kukomfiseintumwa
zaFarawoumwamiwaMisiri,kugirangozibone
inkomeziz’ingabozacuingabokandibashobora
kudutinya,kukoariabansibacukandibakatwanka.’
22Hanyumaashiraikidodokuriiryokete,arirungikira
Haiqârbiciyekuriumwemubagaragub’umwami.
Arahezaafatairindiketeyariyanditseararisanzaimbere
y’umwami,aramusomera,amwerekaikidodo.
23Umwamiyumviseibirimuriiryokete,aratangara
cane,ararakaran'uburakaribukomeyekandibukaze,
aravugaati:‘Ewe,nerekanyeubwengebwanjye!None
Haiqârnakozeikikuburyoyandikiraabansibanjeayo
makete?Mbegaiyoniyompemboyanjeivuyekuriwe
kuberaivyizanamugiriye?’
24Nadaniaramubwiraati:“Ntubabaremwami!canke
ngomushavure,ahubworekatujanemukiyayacaNisrîn
turabenimbaiyonkuruariukuricankeatariukuri.’
25NukoNadaniarahagurukakumunsiwagatanu,afata
umwamin'abasirikarenawaziri,bajyamubugaragwa
mukiyayacaNisrîn.Umwamiacaararaba,abona
igikoko!Haiqârn’ingabozabobarateguwe.
26Haiqârabonyekoumwamiaring’aho,aramwegera,
abwiraingabongozigendenk’ahozirimuntambara,
zijezitondekezirwanyeumwamink’ukovyari
vyabonetsemw’iryokete,ataziikinogoNadaniyari
yimvyewe.
27UmwamiabonyeigikorwacaHaiqâr,afatwa
n'amaganyan'ubwoban'uguhagarikaumutima,arakara
n'uburakaribwinshi.
28Nadaniaramubwiraati“Mwamidatabuja,wabibonye!
ivyouwomunyavyahayakoze?arikontushavurekandi
ntubabarecankengoubabare,ahubwogendamunzu
yawewicarekuntebeyawey’ubwami,nzokuzanira
Haiqâruboshekandiuboshwen’iminyororo,kandi
nzokwirukanaumwansiwaweatangorane.’
29Nukoumwamiasubirakuntebeyiwey’ubwami,
arakariyeHayikara,ntacoyamugiriye.Nadaniajakwa
Haiqâraramubwiraati:«W’allah,ewemarume!
Umwamivy’ukuriarakunezererwan’umunezero
mwinshikandiaragushimirakowakozeivyo
yagutegetse.
30Ubureroyantumyekuriwewekugirangourungike
abasodakukazikabo,naweubwaweujekuriweuboshe
amabokoinyumayawe,n'ibirengevyawebiboshe
iminyororo,kugirangointumwazaFarawonizibibone,
kandiumwamiabebatinywanaboben’umwamiwabo.’
31Haiqârarishuraati:“Kwumvaniukugamburuka.”
Akokanyaarahaguruka,abohaibiganzavyiweinyuma
yiwe,n'iminyororoibirengevyiwe.
32NukoNadaniaramujyanabajyanakumwami.Haiqâr
yinjiyeimberey’umwami,acaapfukamaimbereyiwe
hasi,asabaumwamiububashan’ubuzimabudahera.
33Umwamiaravugaati:«EweHaiqâr,umunyamabanga
wanje,umukuruw'ibikorwavyanje,umukuruwanje,
umutwarew'igihugucanje,mbwiraikibinakugiriye
catumyeunsubizaikigikorwakibi.»
34Nukobamwerekaizondomezanditswen'ikidodo
ciwe.Haiqârabibonye,​​amaguruyiwe
arahungabana,ururimirwiwerurabohaubwonyene,
ntiyashoborakuvugaijambonarimwekuberaubwoba;
arikoyamanitseumutweweyerekezahasi,acaaba
ikiragi.
35Umwamiabonyeivyo,yumvakoicokintucavuye
kuriwe,acaarahaguruka,abategekakwicaHayikar,no
kumukubitainkotamw’izosihanzey’igisagara.
36NukoNadaniasemereraati:‘EweHaiqâr,ewe
mwiraburawe!niigikikigufashakwiyumviracanke
ububashabwawemugukoreraumwamiicogikorwa?’
37Ukonikoumuvugishwaw’inkuruavuga.Kandiuwo
munyabubashaw’inkotayitwaAbuSamîk.Umwami
aramubwiraati:«Ewemunyankotawe!haguruke,genda,
ushireizosiryaHaiqârkumuryangow’inzuyiwe,
umutwewiweuwukurekumubiriwiwekubilometero
ijana.’
38NukoHaiqârapfukamaimberey’umwamiaravuga
ati“Umwamidatabujaarakabahoitekaryose!kandi
niwabaushakakunyica,ivyowipfuzabibe;kandindazi
kontacahamfise,arikoumubishabasgutangainkuru
y’ububishabwiwe;yamara,mukamawanjeumwami!
Ndagusavyewewen’ubugenzibwawe,wemerereuwo
munyankotaaheumurambowanjeabashumbabanje,
kugirangobanhambe,umushumbawaweabeikimazi
cawe.’
39Umwamiarahaguruka,ategekawamuntuw’inkota
kumugiriraukoashaka.
40UwomwanyaategekaabagaragubegufataHaiqâr
n’uwomunyabubasha,bajyanenaweyambayeubusa
kugirangobamwice.
41Haiqâramazekumenyanezakoagiyekwicwa,atuma
kumugorewiweati:«Sohokaunsanganire,habeho
n'abakobwab'isugiigihumbi,ubambareimpuzu
z'umuyugubwew'umuyugubwe.ubudodokugirango
bandireimberey’ukompfa.
42Kandiutegurireumurwanyiw’inkotan’abasukubiwe
ameza.Kandiuvangeumuvinyumwinshi,kugirango
banywe.’
43Nukoakoraivyoyamutegetsevyose.Kandiyari
umunyabwengecane,w’umunyabwengekandi

InkuruyaAhikar
w’umunyabwenge.Kandiyarahujeinderon’ukwiga
vyosebishoboka.
44Ingaboz'umwamin'uwomunyabubashazishitse,
zisangaamezaateguweneza,n'umuvinyun'ibifungurwa
vyiza,batangurakuryanokunywakugezaahobahaga,
baborerwa.
45NukoHaiqârajanauwomunyabubashakuruhande,
amukurakubandi,aramubwiraati:“EweAbuSamîk,
ntuziyukoigiheSarhadumumwami,sewaSenakeribu,
yashakakukwica,nagufashendaguhishaahantukanaka
gushika1914.ishavury’umwamiryaragabanutse
aragusaba?
46Ubwonakujyaniyeimbereyiwearakunezererwa,
nonewibukeinezanakugiriye.
47Kandinziyukoumwamiazanyicuza,azarakarira
n'uburakaribwinshikubw'ukwicwakwanjye.
48Kukoatacahamfise,kandiniwazakunshiraimbere
yiwemungoroyiwe,uzohuran'amahirwemenshi,kandi
umenyekoNadaniumuhunguwamushikanjeyampenze,
akankoreraicokintukibi,kandiuzogiraamahirwe
menshi.umwamiazokwihanakoyanyishe;kandiubu
mfiseinzuyomunsiy’ubutakamw’itongory’inzuyanje,
ntan’umweabizi.
49Unhishemuriryoumenyeumugorewanje.Kandi
mfiseumushumbaarimw’iboheroakwiyekwicwa.
50Mumusohoremumwambikeimyambaroyanjye,
mutegekeabagaragunibaborerwabamwice.
Ntibazomenyauwobarikobica.
51Umutwewiweuwujugunyekurey'umubiriwiwe
amatambweijana,mazeumurambowiweuwuhe
abashumbabanjebawuhambe.Kandiuzobaubikiye
iruhanderwanjeubutunzibwinshi.
52NukouwomunyankotaakoraukoHaiqâr
yamutegetse,ajyakumwamiaramubwiraati:“Umutwe
waweurambehoitekaryose!”
53NukoumugorewaHaiqârakamumanuriramu
bwihishoburindwiivyoyariamuhagije,kandinta
n’umweabimenyaatariwe.
54Nukoiyonkuruiravugwa,irasubirwamwo,
irakwiragiraahantuhosey’ingeneHaiqâr
Umunyabwengeyiciweagapfa,abantubosebomuriico
gisagarabaramuborogera.
55Bararirabaravugabati:‘Uragowe,Haiqâr!kandi
kuberainyigishoyawen’inderoyawe!Mbegaukuntu
bibabajewewen’ubumenyibwawe!Mbegauwundi
amezenkaweyobonekahehe?kandiniheheumuntu
w’ubwengecane,yizecane,afiseubuhingabwogutwara
kuburyoasanawekugirangoyuzuzeikibanzacawe?’
56ArikoumwamiyarikoarihanakubijanyenaHaiqâr,
kandiukwihanakwiwentikwamugiriyeakamaro.
57HanyumaahamagaraNadani,aramubwiraati:
“Gendaujyanen'abagenzibawe,umuborogereno
kuririrasewaboHayiqâr,umuborogenk'uko
bimenyerewe,mumuheicubahiro.”
58MugaboigiheNadani,umupfapfa,atacoazi,
umunyamitimaikomantaye,ajakwasewabo,ntiyarira
cankengoababayecankengoaboroge,ahubwo
yakoranijeabantub’imburabwengen’abanyaruyeri,
batangurakuryanokunywa.
59NukoNadaniatanguragufataabasukukazi
n’abashumbabaHayikar,arababoha,arababaza,
arabakubitacane.
60Kandintiyubahaumugorewasewabo,uwoyari
yamurezenk’umwanawiwebwite,mugaboyashakako
agwamugicumurokumwenawe.
61ArikoHaiqâryariyaraciwemubwihisho,yumva
amariray’abagaragubiwen’ababanyibiwe,ashimagiza
ImanaRudasumbwa,Nyir’imbabazi,ashimira,kandi
yamaasenga,yingingaImanaRudasumbwa.
62Uwomunyabubashayarazarimwenarimwekuri
Haiqârigiheyarihagatimubwihisho,Haiqârakaza
akamwingingira.Arahezaaramuhoza,amwipfuriza
gukira.
63Nukoiyonkuruimenyekanamubindibihuguyuko
HaiqârUmunyabwengeyishwe,abamibose
barababazwa,basuzuguraumwamiSenakeribu,
baraborogeraHaiqârumutoreraumutiibiharuro.
UMUGAMBI4
"IbiharurovyaSphinx."IvyovyashikiyeAhikari
vy’ukuri.Ukugarukakwiwe.
1UmwamiwaEgiputaamazekumenyakoHaikara
yiciwe,arahaguruka,yandikiraumwamiSenakeribu
ikete.amwibutsamuriryo‘amahoron’amagarameza
n’ububashan’icubahirotwipfurijecanecane,
mwenewacumukundwa,mwamiSenakeribu.
2Nahoranipfuzakwubakainzuy'imbohehagatiy'ijuru
n'isi,kandindashakakounrungikiraumuntu
w'umunyabwenge,w'umunyabwengeavuyeiwawe,
anyubakire,ansubizeibibazovyanjevyose,kugirango
nshoborekuronkaimisoron’imisoroy’iAshurimu
myakaitatu.’
3Hanyumaashiraikimenyetsokurinyakete,
arirungikiraSenakeribu.
4Arayifataarayisoma,arayihaabaviziribe
n’abanyacubahirobomubwamibwe,barazazanirwa
baramaramara,mazearakaran’uburakaribwinshi,
atangazwan’ingeneakwiyegukora.
5Nukoakoranyaabasaza,abanyabwenge,
abanyabwenge,abanyabwenge,abapfumun'abaragurira
kunyenyeri,n'umuntuwesewarimugihuguciwe,
arabasomerairyokete,arababwiraati:‘Nindemuri
mwebweugombagendakwaFarawoniumwamiwa
Misiriumusubizeibibazovyiwe?’.
6Baramubwirabati‘Ewemwamidatabuja!menyako
atan’umwemubwamibwaweaziivyobibazokiretse
Haiqâr,viziriwawen’umunyamabangawawe.
7Mugabotwebwentabuhingadufisemuriivyo,kiretse
Nadaniumuhunguwamushikiwe,kukoariwe
yamwigishijeubwengebwiwebwosen’ubwengebwiwe
bwosen’ubumenyibwiwebwose.Muhamagare,
kumbureyoshoboragufungurairipfundorikomeye.’
8NukoumwamiahamagaraNadaniaramubwiraati:
“Rebaururwandikomazeutahureibirimurirwo.”
Nadaniarayisoma,aravugaati:«Mukamawanje!ninde
yoshoborakwubakaigihomehagatiy’ijurun’isi?»

InkuruyaAhikar
9UmwamiyumviseijamboryaNadaniarababaracane,
avakuntebeyey'ubwami,yicaramuminyota,atangura
kuriranokuborogeraHaiqâr.
10Avugaati:‘Eweintuntuyanje!EweHaiqâr,wariuzi
amabangan’ibiharuro!n’amagorwakuriwewe,ewe
Haiqâr!Ewemwigishaw’igihugucanje,nawemutware
w’ubwamibwanje,umezenkawenzomusangahehe?
EweHaiqâr,ewemwigishaw’igihugucanje,
nzoguhindukirirahehe?ndagowekuberawewe!mbega
ndagutikijegute!kandinumvirizainsiguroy’umuhungu
w’ikijuju,w’ikijujuatagiraubumenyi,atagiraidini,
atagiraubugabo.
11Ewe!kandinanoneAhkubwanje!nindeyoshobora
kuguharimwegusa,cankengoambwirekoHaiqârari
muzima?nanjenomuhaicakabiric’ubwamibwanje.
12Ivyobivahe?Ewe,Hayikar!kugirangonkubone
rimwegusa,kugirangonshoboreguhagakukwitegereza
nokukwishimira.
13Ewe!Eweintuntuyanjekuberaweweibihevyose!
EweHaiqâr,n’ingenenakwishe!kandisinategereje
urubanzarwawegushikambonyeiherezory’ivyobintu.’
14Nukoumwamiagumaariraijoron’amanywa.Uwo
munyabubashaabonyeuburakebw’umwami
n’umubabaroafitiyeHaiqâr,umutimawiwe
uramuyorohera,,acaaramwegeraimbereyiwe
aramubwiraati:
15‘Ewedatabuja!tegekaabasukubawekuncaumutwe.’
Umwamiarahezaamubwiraati:«UragoweAbuSamîk,
ufiseikosairihe?»
16Uwomurwanyiw’inkotaaramubwiraati:‘Ewe
databuja!umushumbaweseakoraibinyuranyen’ijambo
ryashebujaazokwicwa,nanjenakozeibinyuranye
n’itegekoryawe.’
17Nukoumwamiaramubwira.'UragoweAbuSamîk,ni
igikiwakozeibiteyekubirin'itegekoryanje?'
18Uwomutwarew’inkotaaramubwiraati:‘Ewe
databuja!warantegetsekwicaHaiqâr,kandinarinziko
uzokwicuzakubimwerekeye,kandikoyariyaragirijwe
nabi,kandindamuhishaahantukanaka,kandinica
umwemubasukubiwe,kandiubuarimumutekanomu
iriba,kandiniwantegekanzomukuzanira.’
19Umwamiaramubwira.‘Uragowe,eweAbuSamîk!
warantwengeyekandindiumukamawawe.’
20Uwomurwanyiw’inkotaaramubwiraati:“Oya,
ahubwondahiyeubuzimabw’umutwewawedatabuja!
Haiqâraratekanyekandinimuzima.’
21Umwamiyumviseiryojambo,yiyumvaneza,
umutweweurayoga,aracikaintegekuberaumunezero,
abategekakuzanaHaiqâr.
22Abwiranyamuntuw’inkotaati:‘Ewemugaragu
w’umwizigirwa!iyoamajamboyaweabaariukuri,
nokwipfuzakugutunga,nogushirahejuruicubahiro
cawekurutaic’abagenzibawebose.’
23Uwomunyabubashaaragendaanezerewegushika
agezekwaHaiqâr.Acayugururaurugirw’ahoyari
yihishije,aramanukaasangaHaiqâryicaye,ashimagiza
Imana,arayishimira.
24Aramuvugirizainduruati:'EweHaiqâr,nzanye
umunezeromwinshi,n'agahimbaren'agahimbare!'
25Haiqâraramubazaati:“AbuSamîk,amakuruni
ayahe?”NukoamubwiraivyaFarawonivyosekuvamu
ntangogushikamumpera.Arahezaaramufata,ajaku
mwami.
26Umwamiaramwitegereza,amubonaarimungorane,
umushatsiwiwewariwarakuzenk’uw’ibikoko,inzara
ziwezikabank’iz’inkukuma,kandiumubiriwiwewari
wandujwen’umukungugu,ibararyomumasohiweryari
ryahindutserirazimangana,uburyaririmezenk’ivu.
27Umwamiamubonyearababara,acaarahaguruka
aramuhoberaaramusoma,aramuririraaravugaati:
‘Imanaishimwe!niweyakugaruyeiwanje.’
28Nukoaramuhoza,aramuhoza.Akuraimpuzuyiwe,
ayambarauwomunyabubasha,amugiriraubuntucane,
amuhaubutunzibwinshi,aruhutsaHaiqâr.
29NukoHaiqârabwiraumwamiati:“Umwamidatabuja
arabehoitekaryose!Ivyobibeibikorwavy’abanab’isi.
Narizeigitic’umusukonikugirangonkishingireko,
kirapfukamakuruhande,kikanjugunyahasi.
30Ariko,Mwamiwanjye!konabonekeyeimbereyawe,
ntukitwararikekukugiriranabi!Umwamiaraheza
amubwiraati:«Imanaihezagirwe,yakugiriyeimbabazi,
ikamenyakowagirizwanabi,ikagukiza,ikagukiza
ukwicwa.
31Arikogendawiyuhagireubushuhe,wiyogoshe
umutwe,witeinzarazawe,uhindureimpuzuzawe,
widagabazemukiringoc'imisimirongoine,kugirango
wigirireneza,uboneukoumererwanezan'ibarary'isura
yaweashoborakugarukakuriwewe.’
32Nukoumwamiyimburaumwambaroweuzimvye,
ayambaraHaiqâr,HaiqârashimiraImana,apfukama
imberey'umwami,agendaajyaahoabaanezerewekandi
anezerewe,ashimagizaImanaMusumbabyose.
33Abo​​murugorwebaranezeranwanawe,
abagenziben'abantubosebumvisekoarimuzimanabo
baranezerwa.
UMUGAMBI5
Urudomerw'"ibiharuro"rwerekanwaAhikari.
Abahungubarikunkoko.Igiterocambere"indege".
BajamuMisiri.Ahikari,kubaariumuntuw’ubwengena
wenyenearafiseumutimawogutwenza.(Umurongowa
27).
1Nukoabigenzaukoumwamiyamutegetse,amara
iminsimirongoinearuhuka.
2Hanyumayambaraumwambarowemwizakuruta
iyindiyose,ajyakumafarasiajakumwami,abagaragu
bebariinyumayiwen’imbereyiwe,anezerewekandi
anezerewe.
3MugaboNadaniumuhunguwamushikiweamenya
ibibaye,ubwobaburamufatan’ubwoba,arazazanirwa,
atamenyaicoakora.
4Haiqârabibonyeyinjiraimberey'umwami
aramuramutsa,nawearamuramutsa,amwicazairuhande
rwiwe,aramubwiraati:
‘EwemukunziwanjeHaiqâr!rabaayamaketeumwami
waMisiriyadurungikiye,amazekwumvakowishwe.

InkuruyaAhikar
5Badushavujebaradunesha,benshimubantubomu
gihugucacubahungabajyamuriEgiputa,batinya
amakoriumwamiwaEgiputayatumeshejekudusaba.
6Haiqârafatairyoketeararisoma,aratahuraibirimuri
ryo.
7Nukoabwiraumwami.‘Ntushavure,mukamawanje!
NzojamuMisiri,nsubizeFarawoniinyishu,
ndamwerekeirikete,ndamwishurekubijanyen’imisoro,
kandinzobasubizaabahunzebose;kandinzoteraisoni
abansibawemfashijwen’ImanaMusumbavyose,no
kuberaUmunezerow’ubwamibwawe.’
8UmwamiyumviseiryojamboryaHaiqâr,aranezerwa
n'umunezeromwinshi,umutimaweuraguka,
aramugiriraubuntu.
9Haiqârabwiraumwamiati:'Mpeimisimirongoine
kugirangonzirikaneikikibazo,nkitoreumuti.'Umwami
aravyemera.
10Haiqârajyaahoyaba,ategekaabahigikumufata
abanababirib'inkukuma,barazifatabazimuzanira,
ategekaababoziimigozikumuboheraimigoziibiri
y'ipampa,umwewesemuribouburebure
bw’amatambweibihumbibibiri,mazeategekako
bazanaababizi,abategekagukoraamasanduguabiri
maninimanini,nabobarabikora.
11Mazeafataabahungubabiribatoyi,amaraimisiyose
atangaimyagaziy’intama,agaburirainkukuman’abana
bazob’abahungu,abagenderakumigongoy’inkukuma,
mazeababoheshaipfundorikomeye,aboheraumugozi
kubirengey’inkukuma,mazezigurukezidugabuhoro
buhoroburimusi,zigerekurugendorw’amatambwe
cumi,gushikazimenyereyekandizivyigishijwe;maze
baradugaubureburebwosebw’umugozigushika
bashitsemw’ijuru;abahungubarikumugongo.
Hanyumaarabakwegerakuriwe.
12Haiqârabonyekoicipfuzociwecarangutse,ategeka
abobahungungoiyobaterwehejurumukirere,bavuze
indurubati:
13'Nimuduzanireibumban'amabuyekugirango
twubakireigihomec'umwamiFarawokukoturi
abanebwe.'
14KandiHaiqârntiyigezearangizakubamenyerezano
kubamenyerezagushikabashitsekurugerorwohejuru
(rw'ubuhinga).
15Mazearabasigaahoajyakumwamiaramubwiraati:
‘Nyagasani!igikorwakirarangiyenk’ukowipfuza.
Hagurukenanjekugirangonkerekeigitangaza.’
16NukoumwamiarahagurukayicarananaHaiqâr,aja
ahantuhagari,atumakuzanaizonkokon’abobahungu,
Haiqâraraziboha,azirekuramukirereubureburebwose
bw’imigozi,mazebatangurakuvuzaindurungoyari
yarabigishije.Hanyumaarazikwegerakuriwe,azishira
mubibanzavyazo.
17Umwamin'abarikumwenawebaratangaracyane,
mazeasomaHaiqârhagatiy'amasoye,aramubwiraati:
“Gendaamahoro,mukunziwanjye!Ewebwibone
bw’ubwamibwanje!kujamuMisirinokwishuraibibazo
vyaFarawoninokumutsindan’inkomeziz’Imana
Musumbavyose.’
18Hanyumaaramusezera,afataingaboziwen'ingabo
ziwen'imisoren'inkukuma,agendayerekezaku
matongoy'Abanyamisiri;ashitseyo,acaahindukira
yerekezamugihuguc’umwami.
19NukoabantubomuriEgiputabamenyeyuko
Senakeribuyatumyeumuntuwomunamayiwe
y’ibangakuvugananaFarawonokwishuraibibazo
vyiwe,babibwiraumwamiFarawo,naweatuma
umugwiw’abanamabiweb’ibangangobamuzanire+
imbereyiwe+..
20NukoarazayinjiraimbereyaFarawo,amwikubita
imberenk'ukobikwiriyegukorwan'abami.
21Naweamubwiraati:‘Ewemukamawanjeumwami!
UmwamiSenakeribuarakuramutsaamahoro
n’ubushobozin’icubahirovyinshi.
22Kandiyantumye,jewendiumwemubagaragubiwe,
kugirangonkwishureibibazovyawe,nshoboregushitsa
ivyowifuzavyose,kukowatumyekuronderaumukama
wanjeumwamiumuntuazokwubakiraigihomekiri
hagatiy’iijurun’isi.
23Nanjenzokwubakirank'ukoushaka,mfashijwe
n'ImanaMusumbavyose,n'ubuntubwawebw'icubahiro
n'ububashabw'umwamidatabuja.
24Arikomwamidatabuja!ivyowavuzemuriryoku
bijanyen’imisoroyaMisirimumyakaitatu--ubu
ugushikamakw’ubwaminiubutunganebukomeye,
kandiniwatsindakandiukubokokwanjekutagira
ubuhingabwokukwishura,reroumukamawanje
umwamiazogurungikiraimisoromwavuze.
25Kandinimbanakwishuyeibibazovyawe,uzosigara
koworungikiraumukamawanjeumwamiivyowavuze
vyose.’
26Farawoyumviseiryojambo,aratangara,atangazwa
n'ukwidegemvyakw'ururimirwiwen'ukuryoherwa
kw'imvugoye.
27UmwamiFarawoaramubwiraati:“Wamuntu!izina
ryaweninde?'Arahezaati:«Umusavyiwaweni
Abiqamu,jewendiakamonyogatoyik'ibimonyo
vy'umwamiSenakeribu.»
28Farawoaramubwiraati:“Mbeseumukamawawenta
muntuw'icubahirokurutaweweyariafise,kuburyo
yanyohererejeakamonyigatoyikugirangokanyishure
nokuvuganananje?”
29Haiqâraramubwiraati:“Mwamidatabuja!Ndasaba
ImanaMusumbavyosengonshitseivyowiyumviriye,
kukoImanairikumwen’abagoyagoyakugirangoitere
isoniabakomeye.’
30NukoFarawoniategekakobateguriraAbikamuaho
aba,bamuhaivyokurya,inyaman’ivyokunywan’ivyo
akeneyevyose.
31Nukobirangiye,haciyeimisiitatuFarawoniyambara
impuzuz’umutukun’iz’umutuku,yicarakuntebeyiwe
y’ubwami,abarongozibiwebosen’abakurub’ubwami
bwiwebaribahagazebapfutseamaboko,ibirengevyabo
bifatanye,imitweyaboyunamitse.
32FarawoniyoherezaabantukuzanaAbikamu,
bamushikirije,amwikubitaimbere,asomahasiimbere
yiwe.

InkuruyaAhikar
33UmwamiFarawoniaramubwiraati:“EweAbikamu,
ndink'uwuhe?kandiabanyacubahirobomubwami
bwanjebobabamezenk’abahe?’.
34Haiqâraramubwiraati:«Ewedatabuja,incutiyanje,
urink'ikigirwamanacaBeli,kandiabakurub'ubwami
bwawenink'abagaragubiwe.»
35Aramubwiraati:<<Genda,ejougarukehano.'Haiqâr
acaaragendank’ukoumwamiFarawoniyari
yamutegetse.
36BukeyeHayikarayinjiraimbereyaFarawo,
aramuramya,ahagararaimberey'umwami.Farawonina
weyariyambayeimpuzuy’umutuku,abanyacubahirona
bobambaraivyera.
37Farawoaramubwiraati:“EweAbikamu,ndi
nk'uwuhe?kandiabanyacubahirobomubwamibwanje
bobabamezenkabande?’.
38Abikamuaramubwiraati:“Ewedatabuja!uri
nk’izuba,abasavyibawenabobamezenk’imishwarara
yaryo.’Farawoniaramubwiraati:«Gendaahouba,ejo
uzozehano.»
39NukoFarawoniategekaurugorwiwekwambara
impuzuzerazitagiraagasembwa,Farawoninawe
yambarankaboyicarakuntebeyey’ubwami,abategeka
kuzanaHaiqâr.Nukoarinjira,yicaraimbereyiwe.
40NukoFarawoaramubazaati:“EweAbikamu,ndi
nk'uwuhe?kandiabanyacubahirobanje,basanande?’.
41Abikamuaramubwiraati:“Ewedatabuja!uri
nk’ukwezi,kandiabanyacubahirobawebameze
nk’imibumben’inyenyeri.’Farawoaramubwiraati:
«Genda,ejouzobahano.»
42NukoFarawoniategekaabagaragubekwambara
impuzuz'amabaraatandukanye,Farawoninawe
yambaraimpuzuy'umutuku,yicarakuntebeye
y'ubwami,abategekakuzanaAbikamu.Nukoarinjira,
yikubitaimbereyiwe.
43Aravugaati:‘EweAbiqamu,sendinde?n’ingabo
zanje,zisanande?’.Naweati:«Mukamawanje!uri
nk’ukwezikwaNdamukiza,ingabozawezimeze
nk’amashurweyako.’
44Umwamiavyumviseanezerwacyane,aravugaati:
“EweAbikamu!ubwamberewangereranya
n’ikigirwamanacaBeli,n’abanyacubahirobanje
bakagereranyan’abasukubaco.
45Ubugirakabiriungereranyan'izuba,abanyacubahiro
banjyeubagereranyan'imishwararay'izuba.
46Ubugiragatatuungereranyan'ukwezi,
abanyacubahirobanjyeubagereranyan'imibumbe
n'inyenyeri.
47Ubugirakaneungereranyan'ukwezikwaNdamukiza,
abanyacubahirobanjeubagereranyan'amashurweakwo.
Arikononeho,eweAbikamu!mbwira,mukamawawe,
mwamiSenakeribu,asan’uwuhe?n’abanyacubahiro
biwe,basanande?’.
48Haiqârasemereran'ijwirirengaati:'Ntibibekure
yanjekuvugaumukamawanjeumwami,wewewicaye
kuntebeyawey'ubwami.'Arikorero,haguruke
nkubwireuwoumukamawanjeumwamiasan’uwo
abakurubiwebasa.’
49NukoFarawoatangazwan'ukwidegemvya
kw'ururimirwenokwishuraashizeamanga.Farawoni
acaahagurukakuntebeyiwe,ahagararaimbereya
Haiqâr,aramubwiraati:«Mbwirarero,kugirango
menyeuwoumukamawaweumwamiasa,
n’abanyacubahirobiweasan’uwobasa.»
50Haiqâraramubwiraati:‘UmukamawanjeniImana
y'ijuru,kandiabakurubiweniimiravyon'inkuba,kandi
iyoashaka,imiyagairahuhuta,imvuraikagwa.
51Kandiitegekaumuturagaro,ugakuraugagwaimvura,
agafataizubantiritangaurumurirwaryo,n'ukwezi
n'inyenyeri,kandintibizunguruka.
52Ategekaigihuhusi,kigahuhuta,imvuraikagwa,
igakandagiramuriNdamukiza,ikasamburaamashurwe
yayon'amazuyayo.’
53NukoFarawoyumviseayomajambo,aratangara
cyane,arakaran’uburakaribwinshi,aramubwiraati:
‘Ewewamuntuwe!mbwiraukuri,mazeumbwireuwo
uriwevy’ukuri.’
54Nukoamubwiraukuri.'NdiHaiqârumwanditsi,
mukurumuBajanamab'Ibangab'umwamiSenakeribu,
kandindiumukuruwiwew'igihugun'Umukuru
w'Ubwamibwiwe,n'Umukuruwiwew'Igihugu.'
55Nawearamubwiraati:‘Iryojambouvuzery'ukuri.
ArikotwumviseivyaHaiqâr,koumwamiSenakeribu
yamwishe,yamaraweweusan'uwukirihokandiukiriho.'
56Haiqâraramubwiraati:“Egonikovyabaye,ariko
Imanaishimwe,iziibyihishijwe,kukoumukamawanjye
umwamiyategetsekonicwa,kandiyizeyeijambo
ry'abantub'abanyaruyeri,arikoUhorahoararokora.
jewe,kandihahirwauwumwizigira.’
57FarawoabwiraHaikaraati:“Genda,ejoubehano,
umbwireijambontaribwigerenumvakubakurubanjye,
kubantubomubwamibwanjyenomugihugucanje.»
UMUGAMBI6
Uwomutegouraroranirwa.Ahikariarishuraikibazo
coseFarawoniyamubajije.Abahungubarikunkokoni
bobashikakumperay’uwomusi.Ubwenge,buboneka
gakecanemuVyanditswevyakera,burahishurirwamu
murongowa34-45.
1Haiqârajyaahoyaba,yandikaurwandikoati:
2YavuyekuriSenakeribuumwamiwaAshuri.Nineve
naFarawoumwamiwaMisiri.
3‘Agireamahoromuvandimwewanjye!kandiico
tukumenyeshamuriivyoniukoumuvukanyiakeneye
mwenewabo,n’abamibawundi,kandiicizigirocanje
kuriweweniukowonguzaitalantoamajanaicenda
z’inzahabu,kukondazikeneyekugirangonshobore
gufungura.bamwemubasirikare,kugirango,
ndabakoreshe.Haciyeigihegitonzoyikurungikira.’
4Hanyumaazingaurworwandiko,bukeyearishikiriza
Farawo.
5Akibonyearatangara,aramubwiraati:“Niukuri
sinigezenumvaumuntuavugaururimink'urwo.”
6Haiqâraramubwiraati:“Niukuri,uyuniumwenda
ufitiyeumukamawanjyeumwami.”

InkuruyaAhikar
7NukoFarawoniaravyemera,aravugaati:«EweHaiqâr,
nink'uwaweukoreraabamiinzirabugunge.
8HahimbazweImanayakugishijehoubwizamubwenge,
ikagusharizaubuhangan'ubwenge.
9Nonerero,eweHaiqâr,hasigayeicodukwipfuza,ni
ukowowubakank'igihomehagatiy'ijurun'isi.'
10NukoHaiqâraravugaati:‘Kwumvani
ukugamburuka.Nzokwubakirainzuy’ubwamink’uko
wipfuzakandiuhisemwo;ariko,mukamawanje,
ndaduteguriyeivun’amabuyen’ibumban’abakozi,
kandimfiseabahingamuvy’ubwubatsibazokwubakira
ukoushaka.’
11Nukoumwamiamuteguriraivyovyose,bajaahantu
hagutse;Haiqârn’abahungubiwebarazakuriryo,ajana
n’inkukuman’abasore;umwamin’abanyacubahirobiwe
bosebaragenda,igisagaracosekirakorana,kugirango
barabeicoHaiqârazokora.
12NukoHaiqârarekuraizonkokomumasandugu,
abohaabasorekumugongo,aboheraimigozikubirenge
vy'izonkoko,arazirekazigendamukirere.Bicabiduga
biduga,gushikabigumyehagatiy’ijurun’isi.
13Nyabahungubatanguragusemererabati:‘Nimuzane
amatafari,nimuzaneibumbakugirangotwubake
igihomec’umwami,kukotwahagazeatacodukora!’
14Nukorubandabarumirwa,bumiwe,barumirwa.Nuko
umwamin’abashingantahebiwebaratangara.
15Haiqârn'abasukubiwebatanguragukubitaabo
bakozi,mazebasemereraingaboz'umwami,bababwira
bati:'Nimuzanireabobakozib'abahingaivyobashaka,
ntimubabuzeigikorwacabo.'
16Umwamiaramubwiraati:‘Urasaze;nindeyoshobora
kuzanaikintucosegushikakuriiyontambwe?’.
17Haiqâraramubwiraati:“Ewedatabuja!none
twokwubakaguteinzuy’ubwamimukirere?kandiiyo
umukamawanjeumwamiabahano,yarikwubaka
ibihomevyinshikumusiumwe.’
18Farawoaramubwiraati:“Genda,Hayikara,ujyeaho
uba,uruhuke,kukotwaretsekwubakainzuy'imbohe,ejo
uzaiwanje.”
19NukoHaiqârajyaahoyaba,bukeyebwaho
abonekeraFarawo.Farawoniati:«EweHaiqâr,ni
amakuruayahey’ifarashiy’umukamawawe?kukoiyo
avuzaindurumugihugucaAshurin’iNinive,amafarasi
yacuyumvaijwiryiwe,agateraabanabayo.’
20Haiqâryumviseiryojamboaragendaafataakayabu,
arakaboha,atangurakukakubitainkoninyinshikugeza
ahoAbanyamisiribavyumvise,baragendababibwira
umwami.
21FarawoatumakuzanaHaikara,aramubwiraati:«Ewe
Haikara,nikukiukubitautyokandiukubitaicogikoko
c'ikiragi?»
22Haiqâraramubwiraati:“Mwamidatabuja!”vy’ukuri
yankoreyeikintukibi,kandiakwiriyeukugukubitwa
n’ugukubitwa,kukoumukamawanjeumwami
Senakeribuyariyampayeinkokonziza,kandiyariafise
ijwiry’ukuririkomeyekandiyariaziamasaha
y’umurangon’ijoro.
23Nukonyankokoiravyukamuriirijoronyene,iraca
umutwe,iragenda,kandikuberaicogikorwa
ndayikubitagutyo.’
24Farawoniaramubwiraati:‘EweHaiqâr,ndabona
muriivyovyosekourikourasaza,kandikourimu
butakabwawe,kukohagatiyaMisirinaNinivehari
amaparasangmirongoitandatun’umunani,noneyagiye
gutemuriirijoronyeneakayicaumutwew’inkokoyawe
ugasubirayo?’.
25Haiqâraramubwiraati:“Databuja!iyohaba
urugendonk’urwohagatiyaMisirinaNinive,amafarasi
yaweyoshoboragutekwumvaiyoifarasiy’umukama
wanjeumwamiivuzainduru,ikajugunyaabanabayo?
kandiijwiry’ifarashiryoshikagutemuMisiri?’.
26Farawoabyumvise,amenyakoHaikaryishuye
ibibazovyiwe.
27Farawoaramubwiraati:“EweHaiqâr,ndashakako
unkoreraimigoziy'umusenyiwomukiyaga.”
28Haiqâraramubwiraati:“Mwami,databuja,bategeke
bankureumugozimububiko,kugirangonkoreuwundi
usanawo.”
29Haiqâracaajainyumay’inzu,yimbaimyoboku
nkengeray’ikiyagay’agahomerabunwa,afataumusenyi
wuzuyemukuboko,umusenyiwomukiyaga,izuba
rirashe,yinjiramuriivyomyobo,arakwiragira.
umusenyiurimw’izubagushikaahoubank’uwuboshe
nk’imigozi.
30Haiqâraravugaati:«Tegekaabagaragubawebafate
iyomigozi,igihecoseuzoyishakanzokuboheraizindi
zimezenkazo.»
31Farawoaravugaati:'EweHaiqâr,dufiseinsyohano
kandiyavunitse,ndashakakouridoda.'
32NukoHaiqârarayiraba,abonairindibuye.
33AbwiraFarawoati:‘Ewedatabuja!Ndi
umunyamahanga:kandintagikoreshocokudodamfise.
34Arikondashakakoutegekaabahinguzibawe
b'inkwetob'intahemukabatemaibipfunsimuriiribuye,
kugirangondodeiryobuyery'insyo.'
35NukoFarawon'abakurubebosebaraseka.Aravuga
ati:«ImanaMusumbavyosehahezagirwe,yaguhaye
ubwobwengen’ubumenyi.»
36FarawoniabonyekoHaiqâryamutsinze,
akamusubizainyishuziwe,acaaranezerwa,abategeka
kumuronsaimisoroy'imyakaitatu,bakayizaniraHaiqâr.
37Akuraimyambaroyiwe,ayambikaHaiqârn'abasoda
ben'abagaragube,amuhan'amaheray'urugendo.
38Aramubwiraati:‘Gendaamahoro,ewenkomezi
z'umukamawen'ubwibonebw'Abagangabiwe!hari
uwomubaSultanamezenkawe?ndamutsaumukama
waweumwamiSenakeribu,umubwireingene
twamurungikiyeingabirano,kukoabamibanyurwa
n’ibike.’
39NukoHaiqârarahaguruka,asomaibiganza
vy'umwamiFarawo,asomahasiimbereyiwe,
amwipfurizainkomezin'ubuzimabwiwe,n'umusesekara
mububikobwe,aramubwiraati:'Ewedatabuja!
Ndagusavyekoatan’umwemubanyagihugubacu
asigaramuMisiri.’

InkuruyaAhikar
40 Nuko Farawoniarahaguruka,atuma
abamenyeshamakurubamenyeshamumabarabaraya
Misiringontihagiren’umwemubantub’iAshuricanke
iNineveasigaramugihugucaMisiri,ahubwobaje
kumwenaHayikara.
41NukoHaikaraaragenda,asezerakumwamiFarawoni,
aragendaashakaigihugucaAshurinaNinive;kandiyari
afiseubutunzibumwebumwen’ubutunzibwinshicane.
42InkuruigezekumwamiSenakeribuyukoHaikar
arikoaraza,arasohokakumusanganira,aramunezererwa
cyanen'umunezeromwinshi,aramuhoberaaramusoma,
aramubwiraati:'Urakazemuhira,mwenewacu!
mwenewacuHaiqâr,inkomeziz’ubwamibwanje,
n’ubwibonebw’ubwamibwanje.
43Nusabeicoushaka,nahowobausabaigicec'ubwami
bwanjyen'ivyomfise.'
44NukoHaiqâraramubwiraati«Mwami,databuja,
urakarambaitekaryose!Giraubuntu,ewemukama
wanjeumwami!kuriAbuSamîkmukibanzacanje,
kukoubuzimabwanjebwarimumabokoy’Imananomu
yiwe.’
45NukoSenakeribuumwamiaravugaati:“Icyubahiro
kibekuriwewe,ewemukundwawanjyeHaikari!
NzogiraikibanzacaAbuSamîkumunyankotahejuru
y'abajanamabanjeboseb'ibangan'abonkundacane.'
46Mazeumwamiatangurakumubazaingeneyabayena
Farawokuvaahoashitseubwamberegushikaavuye
imbereyiwe,n’ingeneyishuyeibibazovyiwevyose,
n’ingeneyaronkaamakorikuriweben’amahinduka
y’impuzun’ingabirano.
47UmwamiSenakeribuaranezerwan'umunezero
mwinshi,abwiraHaikariati:“Fataicoushakamuriiyi
nkori,kukoyoseushoborakuyifata.”
48Haiqârmidati:‘Umwamiarabehoitekaryose!Nta
kindinipfuzaatariumutekanow’umukamawanje
umwami,n’ugukomezaubukurubwiwe.
49Mukamawanjye!ubutunzin’ibindink’ivyo
nobikoreshaiki?arikoniwagiraubuntu,umpeNadani
umuhunguwamushikanje,kugirangondamwishure
ivyoyankoreye,unheamarasoyiwe,ntabeuwutagira
icaha.’
50UmwamiSenakeribuaravugaati:“Mufata,
ndamuguhaye.”HaiqârafataNadani,umuhunguwa
mushikiwe,abohaibiganzavyiweiminyororoy’icuma,
amujanaahoyaba,amushiraumunyororouremereyeku
birenge,amubohan’urudodorukomeye,amaze
kumubohagutyo,aramujugunya.yinjiramucumba
c’umwiza,iruhandey’ahoabantubaruhukira,maze
ashingaNebuhalingoamucunge,amuheumukate
n’amazimakeyiburimusi.
UMUGAMBI7
ImiganiyaAhikariahoarangizainyigishoz’abahungu
biwe.Ivyiyumvirobiteyeubwoba.Ahikariyitauwo
muhunguamazinamezacane.Ahanihoinkuruya
Ahikariihera.
1IgihecoseHaiqâryinjiracankeasohoka,yaratonganya
Nadaniumuhunguwamushikiwe,akamubwiramu
buryobw’ubwengeati:
2‘EweNadani,mwanawanjye!Nakugiriyeivyiza
vyosen’ubugwanezavyosekandiwarabinyishuyeibibi
n’ibibin’ukwica.
3‘Ewemwanawanjye!bivugwamumiganingo:
Uwutumvirizan’ugutwikwiwe,bazotumayumviriza
n’igipfunsic’izosiryiwe.’
4Nadaniaramubazaati:“Urankariyeiki?”
5Haiqâraramubwiraati:“Kuberakonakureze,
nkakwigisha,nkaguhaicubahiron’icubahiro,nkakugira
uwukomeye,nkakureran’ubworozibwizakurutaubundi,
nkakwicaramukibanzacanjekugirangoubeumuragwa
wanjye.mw’isi,nawewankoreyeubwicanyi,unsubiza
n’ugusenyukakwanje.
6ArikoUwitekayariazikonagirijwenabi,ankiza
ibicuruzwawanteguriye,kukoUwitekaakizaimitima
ivunitse,akabuzaabanyasharin’abibona.
7Ewemuhunguwanjye!warabayekurijewenk’inzoka
iyoikubiseumuringa,ikawutobekeranya.
8Ewemuhunguwanjye!urink'ingweyarikoiryaimizi
y'umusazi,ikanyongeraunomusiejozizokwihishamu
miziyanje.»
9Ewemuhunguwanjye!waragiyekuwabonye
mugenziwearigusamugihec’imbehoc’imbeho;afata
amaziakanyearamusukako.
10Ewemwanawanje!wambereyenk’umuntuyafashe
ibuye,akarijugunyamw’ijurungoaritereUmukama
wiwe.Kandiiryobuyentiryateye,kandintiryashitse
hejurubihagije,arikoryacitseintandaroy’ukwicira
urubanzan’icaha.
11Ewemuhunguwanjye!iyounteraiteka,ukanyubaha,
wumvirizaamajamboyanjewarikubaumuragwawanje,
ukaganzaubutegetsibwanje.
12Ewemwanawanje!menyanezakoiyoumurizo
w’imbwacankew’ingurubeubaufiseuburebure
bw’amabokocumiutazokwegeraagacirok’ifarashinaho
yobaarink’ubudodo.
13Ewemwanawanje!Nariniyumviriyekowarikuba
umuragwawanjeigihenzopfa;kandiwewe,kubera
ishariryawen’ubujujubwawe,washatsekunyica.Ariko
Umukamayarankuyemumayeriyawe.
14Ewemwanawanje!warabayenk’umutegowashizwe
kumva,hazaigisiga,kigasangaumutegoushizweho.
Inzokaibwiraumutegoiti:«Ukoraikihano?»Umutego
uravugauti:«NdasengaImanahano.»
15Nukoiyonkokoirayibazaiti“Ikigitiufasheniikihe?”
Umutegouravugauti:«Iconiigitic'umuberoshigitoyi
nihekakomugihec'isengesho.»
16Igikokokivugagiti:“Icokintukirimukanwakawe
niiki?”Umutegouti:«Uwoniumukaten'ibifungurwa
ntwarakubashonjebosen'abakenebosebanyegera.»
17Igikokokivugagiti:“Nonenonesendye,kuko
nshonje?”Umutegouramubwirauti:«Ngwino.»Kandi
iyonkokoirayegerakugirango,ishoborekurya.
18Mugabonyamutegouraduka,ufataiyonkoko
mw’izosi.

InkuruyaAhikar
19Inzovuyishurauwomutegoiti:"Nimbaariumugati
wawe,Imanantiyemeraubuntubwawen'imirimoyawe
y'ubugwaneza."
20Kandinibaariukwokwisonzeshakwawe
n'amasengeshoyawe,Imanantizokwakiraukwisonzesha
kwawen'ugusengakwawe,kandiImanantizogushitsa
ivyizakuriwewe.»
21Ewemwanawanje!warabayekurijewe(nk’intare
yagiranyeubugenzin’indogoba,kandiindogobaiguma
igendaimberey’intareigihekanaka;umusiumwe,
intareisimbirakuriyandogoba,irayirya.
22Ewemuhunguwanje!warambereyenk’igikokokiri
mungano,kukoatacokigiriraakamaro,ahubwoconona
inganokikazirya.
23Ewemuhunguwanje!waramezenk’umuntuyabivye
ingerocumiz’ingano,mazeigihec’iyimburakigeze,
aravyukaarayimbura,arayimbura,arayikubita,
arayicukuragushikaahoiherera,bivamwoicumi.
ingero,shebujaarayibwiraati:«Ewekintuc'ubunebwe!
24Ewemuhunguwanjye!warabayekurijewe
nk’inzokayariyatewemurusenga,ntiyashobora
kwikiza,arikoihamagarainzoka,kugirangoziterere
kumwenayomurusenga.
25Ewemwanawanje!wabayekurijewenk’imbwa
yakanyeikajamunzuy’umubumvyikugirango
isusuruke.
26Imazegushuha,itangurakuzihuha,mazebayirukana
barayikubitakugirangontiyibarye.
27Ewemwanawanjye!warabayekurijewe
nk’ingurubeyinjiyemubwogerobushushen’abantu
b’uburemere,ikavamubwogerobushushe,ibona
umwobow’umwandairamanukaikawuzungurukamwo.
28Ewemwanawanje!warabayekurijewenk’impene
yifatanyan’abagenzibayomunzirabajakukimazi,
ntiyashoborakwikiza.
29Ewemuhunguwanjye!imbwaitagaburirwa
n’uguhigakwayoibaivyokuryavy’ibiguruka.
30Ewemwanawanje!ukubokokutakoracaneno
kurimakandi(kugira)ukunzin’ubuhendanyikuzocaku
rutugu.
31Ewemwanawanjye!ijishoritabonekamwoumuco,
ibikonabizoritoragura,rivyikuremwo.
32Ewemuhunguwanjye!warikurijewenk'igitibariko
baratemaamashamiyaco,kikababwirakiti:«Iyo
hatagiraikintucanjemuminweyanyu,vy'ukuri
ntimwarigushoborakuntema.»
33Ewemuhunguwanjye!urink'akayabubabwiyebati:
«Rekaubusumagushikatugukoreyeumunyururu
w'inzahabu,tukakugaburiraisukarin'ibitoke
vy'umukara.»
34Aramusubizaati“Sinzibagirwaubuhangabwadata
namama.”
35Ewemwanawanjye!waramezenk’inzokaigendera
kugisakac’amahwaigiheyarihagatimuruzi,igikoko
c’inzokakirababonakikavugakiti:«Ububikububi,
kandiuwurutaububinaboabayoborebompi.»
36Inzokaibwiraigisegaiti:"Mbegaabanab'intama
n'impenen'intamawariyeubugingobwawebwose,
uzobisubizabasekuruzan'abavyeyibavyo,cyangwa
ntiwabisubize?"
37Igikokokivugakiti“Oya.”Inzokairamwishuraiti:
«Nibazakoariwewemubikurutaabandiboseinyuma
yanje.»
38Ewemuhunguwanjye!Nakugaburiyeivyokurya
vyizawewentugaburiyeumukatewumye.
39Ewemuhunguwanjye!Naguhayeamaziy’isukari
ku...inzogan’umutobemwiza,ntiwampayeamaziyo
mw’iribangonywe.
40Ewemuhunguwanjye!Narakwigishije,ndakurera,
naweurancukuraubuhungiro,uranhisha.
41Ewemuhunguwanjye!Nakurezemuburyobwiza
cane,ndakumenyerezank’isederindende;kandi
warangobeye,uranpfukamira.
42Ewemuhunguwanjye!narinizigiyekuriweweko
wonyubakiraigihomegikomeye,kugirangonkihishe
abansibanjemurico,naweukabawambereye
nk’uwahambwemumfurukay’isi;arikoUmukama
yarambariyeikigongwe,ankizaubugungebwawe.
43Ewemuhunguwanjye!Nakwifurijeneza,nawe
ukansubizaikibin’urwanko,nonenonenshaka
kugukuraamaso,nkugireivyokuryavy’imbwa,nkuce
ururimi,nkuceumutwen’ubugibw’inkota;kandi
azokwishuraibikorwavyawevy’agaterasoni.’
44NadaniyumviseiryojamboryasewaboHaiqâr,
aravugaati:‘Ewemarume!ungirireukoubizi,
unbabarireivyahavyanje,kukohariuwacumuyenkanje,
cankenindeababarirankawe?
45Nyemere,ewemarume!Nonenzokoreramunzu
yawe,nzotunganyaamafarasiyawe,nkuburireamavyi
y’inkazawe,ndarireintamazawe,kukondiumubisha,
naweukabaumugororotsi:jewendiumunyavyaha,nawe
ubabarira.’
46Haiqâraramubwiraati:“Ewemwanawanjye!uri
nk'igiticarikitagiraivyamwairuhandey'amazi,shebuja
yariafiseumutimawokugitema,kikamubwiraati:
«Njanaahandihantu,nintavyara,unteme.»
47Shebujaarakibwiraati:“Nonekouriiruhande
y'amaziutazeyeimbuto,wamauteimbutokandiuri
ahandi?”
48Ewemuhunguwanjye!ubusazabw’inkukuma
burarutaubutobw’igikona.
49Ewemuhunguwanjye!babwiraigikokobati:
«Ikurekointama,kugirangoumukunguguwazo
ntugugirenabi.»Igikokokivugagiti:«Ibitokevy’amata
y’intamanivyizakumasoyanje.»
50Ewemwanawanje!baratumaiyontareijakw'ishure
kugirangoyigegusomabaramubwirabati:«VugaA,
B.»Ati:«Umwagaziw’intaman’impenemunkengeri
yanje».
51Ewemuhunguwanjye!bashiraindogobahasiku
mezairagwa,itangurakwizingiramumukunguguumwe
atirekayizingure,kukonikameremereyiwe,
ntazohinduka.
52Ewemuhunguwanjye!imvugoyemejweivugango:
«Niwavyaraumuhungu,umwiteumuhunguwawe,
niwavyaraumuhungu,umwiteumusukuwawe».

InkuruyaAhikar
53Ewemuhunguwanjye!uwukoraivyizaazohura
n’ivyiza;kandiuwukoraikibiazohuran’ikibi,kuko
Umukamayishuraumuntukurugerorw’igikorwaciwe.
54Ewemuhunguwanjye!Nonenokubwiraikikirenze
ayomajambo?kukoUmukamaaziivyanyegejwe,
akamenyaivyanyegejwen’ibinyegezwa.
55Kandiazokwishura,azociraurubanzahagatiyanje
nawe,kandiazokwishuraibikwiriyeubugaragwa
bwawe.',
56NadaniyumviseiryojamboryasewaboHaiqâr,aca
avyimbaubwonyene,abank’umuhogoupfutse.
57Mazeamaguruyiwearavyimba,amaguruyiwe
n’ibirengevyiwen’uruhanderwiwe,aratabuka,inda
yiweirasaduka,amarayiwearasanzara,arazimangana,
arapfa.
58Kandiamaherezoyiweabaariukurimbuka,ajamu
kuzimu.Kukouwimbiyemwenewaboicobo
azokigwamwo;kandiuwuteraimitegoazofatwanayo.
59Ivyonivyovyabayekandi(ivyo)twabonyekunkuru
yaHaiqâr,kandiImanaishimweibihevyose.Amen,
n’amahoro.
60Iyinkuruy'ivyakerairarangiyebifashijwen'Imana,
ishizwehejuru!Amen,Amen,Amen.
Tags