Kituba - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 19 views 16 slides Oct 09, 2024
Slide 1
Slide 1 of 16
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

DisoloyaAhikar
BANGOGOYALUYANTIKU
BetokelenaDisoloyaAhikarmosiyabisikayantama
yamabanzatimayeleyabantu.Bupusinayaulenda
salamananzilayamasoloyantamayabantumingi,
kubwelaKoran,mpeKuwakanayaNtamampeyaMpa.
MosaïquemosiyabomonakanaTreves,naAllemagne,
vandakakumonisanakatiyabantuyamayeleyainza
kikaluluyaAhikar.Taladisolonayandiyacouleur.
Datiyadisoloyaimekumakadiambuyinabantuke
tubilakamingi.Nsukansukabantuyamayelekutulaka
yopenepeneyaMvu-NkamayaNtetentangubo
monisakandebovandakanakifunadisoloyakisina
yinakubasikakanapapirusimosiyaKiarameyamvu
500N.T.B.
Yokelepwelelendedisoloyangokeleyaluvunumpiyo
kelevedisolo.Yakyelekamutangilendasalanzayiluna
yonabalutitiyakuyidikayamukandaLesnuitsarabes.
Bomesonikakayonamayeleyonso,mpidisoloyina
mefulukatimambuyakesalama,mambuyaluvunu,
mpikutinayafiotikebendadikebinamambuyansuka.
Kimpwanzayakuyindulakelekimayakulutamfunuya
nsoniki.
Kusonikakekabuanakanabitiniiya:(1)Disolo;(2)
Dilongi(ndongayaBinganayakuyituka);(3)Nzietelo
yakukwendanaEzipte;(4)BifwanisutoBingana(yina
Ahikarkemanisakamalongiyamwanayampangina
yandiyinakusalakakifutiyo).
KAPITELE1
Ahikari,VizireyaNeneyaAsiria,keletibankento60
kansiyanditabutavemwanayabakala.Yoyinayandi
kesansakaneveunayandi.Yandikekangayanditi
mayelempinzayilumingikulutamampatimasa.
1DisoloyaHaiqâryaMayele,VizireyaNtotila
Senakeribi,mpiyaNadani,mwanayampangiyaHaiqâr
yaMayele.
2KuvandakatiViziremosinabilumbuyaNtotila
Senakeribi,mwanayaSarhadum,NtotilayaAsiriampi
yaNinive,muntumosiyamayelezinanayandiHaiqâr,
mpiyandivandakaVizieryantotilaSenakeribi.
3Yandivandakatimbongoyambote,kimvwamampi
bimamingi,mpiyandivandakamayele,mayele,
filozofe,nanzayilu,namabanzampinaluyalu,mpi
yandikwelakabankentomakumisambanu,mpiyandi
tungakanzoyanenesambunakonsomuntunakatina
bo.
4Kansitimambuyaiyonso,yandivandakavetimwana
atamosi.yabankentoyai,yinalendakakubakadifwana
yandi.
5Yandiwakamawamingisambunadiambuyai,mpi
kilumbumosiyandivukisakabantuyinakezabisaka
bambwetete,bantuyamayele,mpibanganga-nkisimpi
yanditendudilakabomutinduyandivandakampi
diambuyakimpumpanayandi.
6Botubilakayandinde:‘Kwenda,pesakimengana
banzambimpibondilabosambuzikubopesange
mwana-bakala.’
7Yandisalakamutindubosongakayandimpipesaka
bimenganabiteki,mpibondilakayompibondilakayoti
kubondilampikubondila.
8Yebovutulakayandiatandingamosive.Yandi
kwendakanantantuyentantu,yandikwendakanampasi
muntima.
9Yandivutukaka,yandibondilakaNzambiyaKuluta
Kuzanguka,mpiyandikwikilaka,yandibondilaka
Yandititiyanantimanayandi,yanditubakande,‘O
NzambiyaKulutaKuzanguka,ONgangiyaZulutiya
ntoto,ONgangiyabimayonsoyalugangu!
10MonokebondilaNgenakupesamonomwana-
bakala,sambumonolembikayandisambuyandivanda
panantangumonokebela,sambuyandikangamesona
mono,mpiyandizikamono.’
11Ebunandingamosikwisakakutubilayandinde:
‘Sambungemetulantimantete-ntetenabitekimpinge
mepesayobimenga,sambunakikumayaingetabikala
kukondabanaluzingunangeyamvimba.
12KansibakaNadanimwanayampanginangeya
nkento,mpisalandeyandikumamwananangempi
longayandimalonginangempimutinduyamboteya
kusansange,ebunantangungetafwa,yanditazikange.’
13EbunayandibakakaNadanimwanayampangina
yandiyankento,yinavandakatimwanayafiotiyina
vandakakunwisamabele.Mpiyandipesakayandina
mabokoyabankentonanayinakesansakayandimasa,
sambubonwisayandimabelempibosansayandi.
14Bosansakayanditimadiayambotempiformasioya
mawetempibileleyasoie,mpimbwaki-blempi
mbwaki-ble.Yandivandakanazuluyabambetoyasoie.
15NtanguNadanikumakanenempitambulaka,yandi
longakayandibikaluluyambote,kusonika,siansi,mpi
filozofi.
16Nanimayabilumbumingi,NtotilaSenakeribitalaka
Haiqârmpimonakandeyandimekumamununumingi,
mpiyanditubilakayandidiakande:
17‘Ondukunamonoyalukumu,muntuyamayele,ya
bolendatudilantima,yamayele,guvernere,sekretere
namono,vizirenamono,Chancelièrempidirekterena
mono;yakielekangemekumamununumingimpinge
mekumatikiloyabamvula;mpikukatukanangena
inzayaifwetevandapene-pene.
18Songamononanitabakakisikanakisalunamonona
nimanange.’EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘O
mfumunamono,bikandentunangekuzingakimakulu!
KunaNadanimwanayampanginamonoyankento,
monomekumisayandimwananamono.
19Monomesansakayandimpimelongakayandi
mayelenamonompinzayilunamono.’
20Ebunantotilatubilakayandinde,‘OHaiqâr!nata
yandinantwalanamono,sambumonomonayandi,mpi
kanamonomonandeyandimefwana,tulayandina
kisikanange;mpingetakwenda,sambunakupema

DisoloyaAhikar
mpikuzingaluzingunangeyinamebikalanakupema
yambote.’
21EbunaHaiqârkwendakampisongakaNadanimwana
yampanginayandiyankento.Mpiyandipesakayandi
lukumumpizodilakayandingolompilukumu.
22Yanditalakayandimpisepelakatiyandimpiwaka
kiesesambunayandimpitubilakaHaiqârnde:‘Ketiyai
mwananange,OHaiqâr?MonokesambandeNzambi
kutaninayandi.Mpimutindungesadilakamonotitata
namonoSaradumi,bikandemwananangeyaiya
bakalakusadilamonompikulungisabisalunamono,
bampusanamono,mpikisalunamono,sambumono
pesayandilukumumpikukumisayandingolosambuna
nge.’
23EbunaHaiqârfukamakanantwalayantotilampi
tubilakayandinde:‘Omfumunamonontotila,bikande
ntunangekuzingakimakulu!Monokelombangende
ngekangantimanamwananamonoNadanimpinge
lolulabifunayandisambuyandisadilangemutinduyo
mefwana.’
24Ebunantotilazengakakielekanantwalanayandinde
yanditakumisayandimuntuyakulutanenenakatiya
bantuyinayandikezolakamingi,muntuyakuluta
ngolonakatiyabandukunayandi,mpindeyandita
vandatiyandinaluzituyonsompinaluzituyonso.
Yandipesakayandibezenamabokompipesakayandi
mboteyansuka.
25EbunayandibakakaNadani.mwanayampangina
yandiyankentotiyandimpiyandivandisakayandina
salonmpiyandiyantikakakulongayandimpimpati
mwinitiikunayandifulusakayanditimayelempi
nzayilumingikulutamampatimasa.
KAPITELE2
"AlmanaqueyaRichardyaNsukami"yabilumbuya
ntama.Misikuyakukondakufwayabikaluluyabantu
nayinametalambongo,bankento,kulwata,mumbongo,
banduku.Binganayakebendadikebimingimingikele
naBaverse12,17,23,37,45,47.FwanisaVerse63ti
mwamambuyaluvunuyabantuketubakabubuyai.
1Yandilongakayandimutinduyai,nde:‘Omwanana
mono!wakutubanamonompilandabandongisilana
monompiyibukamambuyamonoketuba.
2Omwananamono!kanangemewangogomosi,bika
yofwanantimanange,mpikuzabisayovenamuntuya
nkaka,sambuyokumavemakalayatiyampiyoyoka
ludiminangempiyopesangempasinanitu,ebunange
tabakansoni,mpingetawansoninantwalayaNzambi
mpi.bakala.
3Omwananamono!kanangemewansangu,panzayo
ve;yekanangememonakima,tubayove.
4Omwananamono!salandekutubanangekuvanda
petesambunamuwi,mpikusukininavenakuvutula
mvutu.
5Omwananamono!Kanangemewakimamosi,
kubumbayove.
6Omwananamono!kukangulavensingayabome
kanga,kukangulayove,mpikukangulavensingayabo
mekanga.
7Omwananamono!kuzolavekitokoyanganda,
sambuyokemanakampikelutaka,kansikuyibukaya
lukumukezingakakimakulu.
8Omwananamono!bikavendenkentomosiyazoba
kukusangenakutubanayandi,kanavengetafwa
lufwayakulutampasi,mpiyanditakangangena
mutambutiikunangetakangamanamutambu.
9Omwananamono!kuzolavenkentoyinamelwata
bilelempimafuta,yinakelemuntuyakuvwezampiya
zobanamoyonayandi.Mawanangekanangepesa
yandikimamosiyange,tongepesayandikimayina
kelenamabokonange,ebunayandibendangena
kusaladisumu,ebunaNzambiwilangemakasi.
10Omwananamono!kuvandavebonsontiyaamande,
sambuyokebasisakamatitinantwalayabantiyonso,
mpibambumayakudiananimayabantiyonso,kansi
vandabonsontiyanzioku,yinakebasisakabambuma
yakudianantwalayabantiyonso,mpimatitinanima
yabantiyonso.
11Omwananamono!kulumusantunange,mpi
kulumusandinganange,mpivandaluzitu,mpitambula
nanzilayakusungama,mpikuvandavezoba.Mpi
kutombulavendinganangentangungekesekasambu
kanayovandakanandingayangoloyinabotungaka
nzo,mpundazolakakutungabanzomingikonso
kilumbu;mpikanayovandakasambunangoloyinabo
vandakakupusakisadiluyakubundulantoto,bozolaka
kukatulaveatafiotikimayakubundulantotonansiya
mapekayabashamo.
12Ommwana!kukatulamataditimuntuyamayele
kelembotekulutakunwavinutimuntuyamawa.
13Omwananamono!tiamunavinunangenamaziamu
yabantuyalunungu,mpikunwavetibantuyakukonda
kuzabamambumpiyabokevwezaka.
14Omwananamono!kangamanabantuyamayele
yinakewakaNzambibomampikevandakabonsobo,
mpikwendavepene-peneyabantuyinamezabave
mambu,sambungekumavebonsoyandimpinge
longukabanzilanayandi.
15Omwananamono!kanangemebakandukuto
nduku,mekayandi,nanimasalandeyandikumanduku
mpinduku;mpikusikisayandivekukondakumekama;
mpikubebisavekutubanangetimuntuyinamekonda
mayele.
16Omwananamono!ntangusapatukebikalana
dikulunange,tambulatiyonazuluyabansende,mpi
salanzilasambunamwananange,mpisambunanzo
nangempibananange,mpisalandemaswanange
kuvandangolonantwalandeyokwendanazuluya
nzadi-mungwampimalulunayompiyodindampi
yandilendave.gulusaka.
17Omwananamono!kanamvwamamedianioka,bo
ketubande,--"Yokelenamayelenayandi,"yekana
nsukamimediayo,bantuketubande,"Nanzalana
yandi."

DisoloyaAhikar
18Omwananamono!Yandikesepelatimadianange
yakonsokilumbumpibimanange,mpiyandike
vandakavetinzalayabimayamuntuyankaka.
19Omwananamono!kuvandavenkwenoyazoba,mpi
kudiavemadiatiyandi,mpikusepelavenabampasiya
bamfinanganinange.Kanambeninangekesalange
mbi,songayandintimayambote.
20Omwananamono!muntuyinaketinakaNzambi
boma,ngefwetewayandibomampikupesayandi
lukumu.
21Omwananamono!muntuyakukondanzayiluke
bwakampikebulakasakuba,mpimuntuyamayele,ata
yandimebulasakuba,yandikenikanakave,mpiata
yandimebwayandiketelamakanswalu,mpikana
yandikebela,yandilendakebaluzingunayandi.Kansi
sambunamuntuyamezabavemambu,zoba,sambuna
maladinayandikelevetinkisi.
22Omwananamono!kanamuntumosimepusana
pene-penenangeyinakelenansiyange,kwenda
kukutanatiyandi,mpibikalayakutelama,mpikana
yandilendafutangeve,Mfumunayanditafutange
sambunayandi.
23Omwananamono!kudiyangisavenakubulamwana
nange,sambukubulamwananangekelebonsomfututu
yakilanga,mpibonsokukangamunokoyasakiya
mbongo,mpibonsokukangabambisi,mpibonso
kukangakielo.
24Omwananamono!kangamwananangenamambu
yambi,mpilongayandibikalulunantwalandeyandi
kolamanangempikunatangenakuvwezanakatiya
bantumpingekangantunangenababalabalampina
balukutakanumpingebakandolasambunamambuya
mbiyayandikesalaka.
25Omwananamono!Bakangombeyamafutayakele
timpusuyanitu,mpimpundayanenetibibongonayo,
mpibakavengombeyakeletibibongoyanene,salave
kindukutimuntuyaluvunu,bakavempikayake
swanaka,tonsadiyankentoyinakeyibaka,sambuna
mambuyonsoyinangekesala.sambunaboyota
bebisa.
26Omwananamono!bikavendebibutinange
kusingange,ebunaMfumuNzambikusepelatibo;
sambubometubakande:"Muntuyinakevwezatatana
yanditomamanayandi,yandifwetefwalufwa(mono
kezolakutubalufwayamasumu);mpimuntuyinake
zitisabibutinayanditasalandebilumbunayandimingi
tiluzingunayandimpiyanditamonamambuyonsoya
mbote.""
27Omwananamono!kutambulavenanzilakukonda
minduki,sambungezabaventanguyinambenilenda
kutanatinge,sambungevandayakuyilamasambuna
yandi.
28Omwananamono!kuvandavebonsontiya
mpamba,yakukondamatitiyakeyelave,kansivanda
bonsontiyamefulukatimatitinayompibalutanguna
yo;sambubakalayinakelevetinkentotobanakewaka
nsoninansi-ntotompibokemengakayandi,bonsonti
yinakelevetimatitiyakebutakavembuma.
29Omwananamono!vandabonsontiyinakebutaka
bambumanalwekayanzila,yinabantuyonsoyinake
lutakakediakambumanayo,mpibambisiyantotoya
zelonazelokepemakanansiyakivudinayompike
diakamatitinayo.
30Omwananamono!konsodimemeyinakeyungana
nanzilanayotibandukunayokekumamadiayambwa
yamfinda.
31Omwananamono!kutubavende:“Mfumunamono
kelezobampimonokelemayele,”mpikutubave
mambuyakukondakuzabampiyabuzoba,sambuyandi
vwezangeve.
32Omwananamono!kuvandavemosinakatiya
bampikayinabamfumunaboketubande:“Katukana
ntwalanabeto,”kansivandamosinakatiyabantuyina
boketubande:“Pusampipusanapene-penenabeto.”
33Omwananamono!kusimbavempikanangena
ntwalayandukunayandi,sambungemezabavenani
nakatinayotavandamfunumingisambunangena
nsuka.
34Omwananamono!kuwabomavenaMfumunange
yinagangakange,kanaveyanditavandapimana
ntwalanange.
35Omwananamono!salandekutubanangekuvanda
kitokompikumisaludiminangentomo;mpikubikave
ndendukunangekuniatadikulunange,sambuyandi
niatangediakavenantulu.
36Omwananamono!kanangebulamuntuyamayele
tingogoyamayele,yotabumbananantulunayandi
bonsonsoniyakubumbana;kansikanangebulamuntu
yakukondakuzabamambutinti,yanditabakisavempi
tawave.
37Omwananamono!kanangetindamuntuyamayele
sambunabampusanange,pesayandivebantumamingi,
sambuyanditasalakisalunangemutindungekezola,
mpikanangetindazoba,pesayandivebantuma,kansi
kwendangemosimpisalakisalunange,sambukana
nge.pesayandintuma,yanditasalavemambuyange
kezola.Kanabotindangenakisalu,salanswalusambu
nakulungisayonswalu.
38Omwananamono!kumisavembeniyamuntungolo
kulutange,sambuyanditabakakitesilunange,mpi
yanditavutulambinange.
39Omwananamono!mekamwananangetinsadina
ngenantwalayakupesabobimanange,sambubofwa
bove;sambumuntuyinakeletidibokoyakufuluka,bo
kebingakayandimayele,atayandikelezobampime
zabavemambu,mpimuntuyinakeletidibokoya
mpamba,bokebingakayandinsukami,muntuyame
zabavemambu,atayandikelemfumuyabantuya
mayele.
40Omwananamono!Monomediambumayangulu,
mpimeminaaloès,mpimonomemonavekimaya
nkakayandudikulutakinsukamimpikukondabima.
41Omwananamono!longamwananangenakusadila
mbongomingivempinakuvandatinzala,sambuyandi
salambotenakutwadisanzonayandi.

DisoloyaAhikar
42Omwananamono!kulongavebantuyinamezaba
vemambundingayabantuyamayele,sambuyota
vandakizitusambunayandi.
43Omwananamono!kumonisavekikalulunangena
ndukunange,kanaveyanditavwezange.
44Omwananamono!kifwa-mesoyantimakelempasi
mingikulutakifwa-mesoyameso,sambukifwa-meso
yamesolendatwadisamamalembe-malembe,kansi
kifwa-mesoyantimaketwadisamave,mpiyoke
yambulakanzilayakusungama,mpikekwendakana
nzilayakubeba.nzila.
45Omwananamono!kubulasakubayamuntutidikulu
nayandikelembotekulutakubulasakubayantiludimi
nayandi.
46Omwananamono!ndukuyinakelepene-penekele
mbotekulutampangiyinakelentama.
47Omwananamono!kitokokemanakakansi
kulongukakezingaka,mpinsi-ntotokemanakampike
kumakampamba,kansizinayambotekekumakave
mpambampiyokemanakave.
48Omwananamono!muntuyinakepemakave,lufwa
nayandivandakambotekulutaluzingunayandi;mpi
makeleleyakudilakelembotekulutamakeleleya
kuyimba;sambumawatikudila,kanabomayaNzambi
kelenakatinabo,yokelembotekulutamakeleleya
kuyimbatiyakiese.
49Omwananamono!dikuluyadikototonadibokona
ngekelembotekulutansusunanzunguyankwenona
nge;mpidimemeyinakelepene-penenangekelembote
kulutangombeyinakelentama;mpimwano-ndekemosi
yakelenadibokonangekelembotekulutamwa-ndeke
fundamosiyinakepumbuka;mpikinsukamiyinake
vukisakabimakelembotekulutakupanzabimamingi;
mpimbwakiyamoyokelembotekulutantambuya
kufwa;mpikilomosiyamikayangombekelembote
kulutakilomosiyakimvwama,monokezolakutuba
wolotiarza;sambuwolotiarzakeleyakubumbanampi
yakufikanantoto,mpiyokemonanakave;kansilaine
kebikalakanabazandumpibantukemonakayo,mpiyo
kevandakakitokosambunamuntuyinakelwatakayo.
50Omwananamono!kimvwamayafiotikelembote
kulutakimvwamayamepanzana.
51Omwananamono!mbwayamoyokelembote
kulutansukamiyakufwa.
52Omwananamono!nsukamiyinakesalakamambu
yambotemelutamvwamayinamefwakanamasumu.
53Omwananamono!bumbangogonantimanange,
ebunayotavandamingisambunange,mpikebakuvila
ngezabisakinswekiyandukunange.
54Omwananamono!bikandeatangogomosive
kubasikanamunokonangetiikunangetabakalukanu
nantimanange.Mpikutelamavenakatiyabantuyina
keswana,sambunandingayambi,kuswanake
basikaka,mpinakuswana,bitumbakebasikaka,mpina
bitumba,bitumbakebasikaka,mpibotapusangena
ngolonakutakimbangi;Kansitinakatukakunampi
pema.
55Omwananamono!kutelaminavemuntuyakuluta
ngengolo,kansibakampeveyakukangantima,mpi
kukangantimampibikaluluyambote,sambukimamosi
vekeleyakulutambotekulutayina.
56Omwananamono!kumengavendukunangeya
ntete,sambundukuyazolelendazingave.
57Omwananamono!talansukaminampasinayandi,
yetubasambunayandinantwalayaSultan,yesala
ngolonangesambunakugulusayandinamunokoya
ntambu.
58Omwananamono!kuyangalalavenalufwaya
mbeninange,sambunanimayamwantangungeta
kumankwenonayandi,mpimuntuyinakesekangenge
tazitisampitapesayandilukumumpingetavandana
ntwalatiyandisambunakupesayandimbote.
59Omwananamono!kanamasakutelamakakana
zulu,mpicorbeauyandombekukumampembe,mpi
mirekukumantomobonsobwiki,panabantuya
kukondakuzabamambumpibazobalendakakubakisa
mpikukumamayele.
60Omwananamono!Kanangekezolakuvanda
mayele,kangaludiminangenaluvunu,dibokonange
nakuyibave,mpimesonangenakutalamambuyambi;
Ebunabotabingangemuntuyamayele.
61Omwananamono!bikandemuntuyamayele
kubulangetifimbu,kansibikandezobakupakulange
vemafutayansudiyakitoko.Vandamuntuya
kudikulumusanakilekenangempingetabakalukumu
nakimunununange.
62Omwananamono!kutelaminavemuntunabilumbu
yangolonayandi,tonzadinabilumbuyamvulanayo
yangolo.
63Omwananamono!kusukininavenamakwelaya
nkento,sambukanayokwendambote,nkentotatuba
nde,‘Mfumunamono,bakabangidikasambunamono’;
mpikanayomebela,yanditapesandolanamuntuyina
salakayo.
64Omwananamono!konsomuntuyinakelekitokona
kulwata,yandikelemutindumosinakutubanayandi;
mpimuntuyinakeletikimuntuyambinakulwatana
yandi,yandimpikelemutindumosinakutubanayandi.
65Omwananamono!kanangemeyiba,zabisayona
Sultan,mpipesayandindambunayo,sambungeguluka
namabokonayandi,sambukanavengetakangantima
nampasi.
66Omwananamono!salakindukutimuntuyina
dibokonayandimefulukampimefuluka,mpisalave
kindukutimuntuyinadibokonayandimekangamampi
keletinzala.
67Keletimambuiyayinantotilatobasodanayandi
lendavandavenalutaninu:kunyokulayavizier,mpi
luyaluyambi,mpikubebisaluzolo,mpiluyaluyanku
nazuluyamuntuyinabokeyala;mpibimaiyayina
lendabumbanave:muntuyamayele,zoba,mvwama,
mpinsukami.’
KAPITELE3
Ahikarkekatukakanakisaluyangolonamambuyaleta.
Yandikepesabimanayandinaneveunayandiya
luvunu.Awakeledisoloyakuyitukayakemonisa

DisoloyaAhikar
mutindumuntuyakepesakavematondokekumaka
muntuyaluvunu.Lupangumosiyamayelesambuna
kukangaAhikarenzilakusalakandebozengilayandi
nkanuyalufwa.YokemonanandensukayaAhikare.
1Haiqârtubakamutinduyina,yentanguyandi
manisakabansikuyaitibingananaNadan,mwanaya
mpanginayandiyankento,yandiyindulakandeyandi
tataninayoyonso,yeyandizabakavendenakisikaya
kusongayandikulembatikuvwezatikuseka.
2Nanima,Haiqârvandakapimananzonayandimpi
pesakaNadanibimanayandiyonso,bampika,bansadi
yabankento,bampunda,bangombe,mpibimayonsoya
nkakayinayandivandakanayompiyinayandibakaka;
mpikiyekayakulombampiyakubuyisavandakakaka
namabokoyaNadani.
3Haiqârvandakakupemananzonayandi,mpintangu
yonsoHaiqârvandakakukwendakupesantotilaluzitu,
mpikuvutukananzo.
4NtanguNadanibakisakandekiyekayakulombampi
yakubuyisavandakanamabokonayandimosi,yandi
vwezakakisikayaHaiqârmpisekakayandi,mpiyandi
yantikakakupesayandifotikonsontanguyinayandi
vandakakumonana,mpikutubande,‘Mpanginamono
yabakalaHaiqârkelenadotagenayandi,.mpiyandi
mezabakimaventanguyai.’
5Yandiyantikakakubulabampikampibansadiya
bankento,yandivandakakutekabampundatibashamo
mpiyandivandakakusadilabimayonsoyinampangina
yandiyabakalaHaiqârvandakatiyo.
6NtanguHaiqârmonakandeyandivandakakuwilave
bansadinayanditobantuyanzonayandimawa,yandi
telamakampikulakayandinanzonayandi,mpiyandi
tindakabantunakuzabisantotilandeyandimepanza
bimanayandimpimadianayandi.
7NtotilatelamakampibingakaNadanimpitubilaka
yandinde:‘NtanguHaiqârkelekakanamavimpiya
mbote,muntumosivetayalabimanayandi,nzona
yandi,tobimanayandi.’
8DibokoyaNadanikatukakanampangiyatatana
yandiHaiqârmpinabimanayandiyonso,mpina
ntanguyinayandikotakavempibasikakave,mpiyandi
pesakayandivembote.
9EbunaHaiqârbalulakantimasambunakisalunayandi
yangolotiNadanimwanayampanginayandiya
nkento,mpiyandilandakakuwamawamingi.
10Nadanivandakatilekemosiyabakala,zinanayandi
Benuzardân,yoyinaHaiqârbakakayandinakisikaya
Nadani,mpisansakayandimpipesakayandilukumuya
kulutamingi.Ebunayandipesakayandibimayonso
yinayandivandakanayo,mpiyanditulakayandi
mfumuyanzonayandi.
11NtanguNadanibakisakamambuyinasalamaka,
yandiwakakimpalampikimpala,mpiyandiyantikaka
kubokutanantwalayakonsomuntuyinavandaka
kuyulayandibangyufula,mpikusekampanginayandi
yabakala,Haiqâr,nde:‘Mpanginamonoyabakala
kulakamononanzonayandi,mpiyandi.yandizolaka
mpanginamonokulutamono,kansikanaNzambiya
KulutaKuzangukakupesamonongolo,monotanatila
yandimpasiyakufwayandi.’
12EbunaNadanilandakakuyinduladitadiyinayandi
lendasadilasambunakubudisayandisakuba.Nanima
yamwantangu,Nadanibalulakamambuyinana
mabanzanayandimpisonikilakaAkishi,mwanaya
Shah,ntotilayaMayele,mukandayai.
13‘Ngembatimavimpiyambotempingolotilukumu
yamekatukanaSenakeribintotilayaAsiriampiya
Ninive,mpinavizirenayandimpinasekreterenayandi
Haiqârsambunange,Ontotilayanene!Bikandepeni
kuvandanakatinangetimono.
14Ntangumukandayaitakumanange,kanange
telamampingekwendanswalunantotoyazelonazelo
yaNisrîn,naAsiria,mpinaNinive,monotapesange
kimfumukukondabitumbampikukondakuyidika
bitumba.’
15Yandisonikakampimukandayankakanazinaya
HaiqârnaFaraontotilayaEzipte.‘Bikandengemba
kuvandanakatinangetimono,Ontotilayangolo!
16Kananantangumukandayaitakumanange,nge
telamampikwendanaAsiriampinaNinivenantotoya
zelonazeloyaNisrîn,monotapesangekimfumu
kukondabitumbampikukondakunwana.’
17MpibisonoyaNadanivandakabonsobisonoya
mpanginayandiyabakalaHaiqâr.
18Nanima,yandikangakamikandayinazolempi
tulakayokashetikasheyampanginayandiyabakala
Haiqâr;atampidinabovandakananzoyantotila.
19Nanimayandikwendakampisonikakamukandaya
mutindumosiyantotilasonikilakampanginayandi
Haiqârnde:‘NgembampimavimpinaViziernamono,
Sekreterenamono,Chancelièrenamono,Haiqâr.
20OHaiqâr,kanamukandayaimekumanange,vukisa
basodayonsoyakeletinge,mpibikabovandaya
kukukanabilelempinantalu,mpinatabonamonona
kilumbuyatanunantotoyazelonazeloyaNisrîn.
21Ntangungetamonamonokunakekwisapene-pene
nange,salanswalumpipusabasodanakukwenda
kunwanisamonobonsombeniyinakezolakunwanati
mono,sambumonokeletibinati-nsanguyaFarao
ntotilayaEzipte,sambubomonangoloyabasodana
beto.basodampilendawabetoboma,sambubokele
bambeninabetompibokemengakabeto.’
22Nanima,yanditulakakashenamukandayinampi
tindakayonaHaiqârnanzilayansadimosiyantotila.
Yandibakakamukandayinayankakayinayandi
sonikakampipanzakayonantwalayantotilampi
tangakayonantwalanayandimpisongakayandikashe.
23Ntanguntotilawakamambuyinavandakana
mukandayina,yandiyitukakamingimpiyandiwaka
makasiyangolompiyangolo,mpiyanditubakande,
‘Ah,monomemonisamayelenamono!inkimonome
salaHaiqârsambuyandisonikilabambeninamono
mikandayai?Ketiyaikelelufutuyinayandikepesaka
monosambunamamboteyinamonomesadilakayandi?’
24EbunaNadanitubilakayandinde,‘Kuwavemawa,
Ontotila!benowilampivemakasi,kansibetokwenda

DisoloyaAhikar
nantotoyazelonazeloyaNisrînmpibetotalakana
disoloyangokeleyakielekatove.’
25NanimaNadanitelamakanakilumbuyatanumpi
bakakantotilatibasodativizier,mpibokwendakana
ntotoyazelonazelonantotoyazelonazeloyaNisrîn.
Ntotilatalaka,mpitala!Haiqârtibasodavandakana
ndonga.
26NtanguHaiqârmonakandentotilavandakapana,
yandipusanakapene-penempipesakabasodakidimbu
ndebokwendabonsonabitumbampibonwanati
ntotilanandongamutindubomonakayonamukanda,
sambuyandizabakavedibuluyinaNadanitimunaka
sambuna.yandi.
27NtanguntotilamonakamambuyinaHaiqârsalaka,
yandiwakabasusimpibomampikisaka-saka,mpi
yandiwakamakasimingi.
28EbunaNadanitubilakayandinde,‘Ketingememona,
Omfumunamonontotila!inkimuntuyaiyamawame
sala?kansikuwavemakasimpikuwavemawatompasi,
kansikwendananzonangempivandanakitinangeya
kimfumu,ebunamonotanataHaiqârnangeya
kukangamampiyabomekanganaminiololo,mpi
monotakulambeninangentamatingekukondakusala
kisaluyangolo.’
29Ntotilavutukakanakitinayandiyakimfumu,sambu
yandiwakamakasisambunaHaiqâr,mpiyandisalaka
veatakimamosisambunayandi.Nadanikwendakana
Haiqârmpitubilakayandinde:‘W’allah,Ompangina
monoyabakala!Ntotilakesepelakibenisambunange
tikiesemingimpikepesangematondosambungeme
salamambuyinayandisongakange.
30Ntanguyaiyandimetindamononangesambunge
tindabasodanakisalunabompingekwisapene-pene
nayanditimabokoyakukangamananimanange,mpi
makulunangeyaminiololo,sambubinati-nsanguya
Faraokumonamambuyai,mpisambuntotilakuvanda.
bompintotilanabovandakakuwaboma.’
31EbunaHaiqârvutulakande:‘Kuwakelekulemfuka.’
Nswaluyanditelemakayekangakamabokoyayandi
nanimayayandi,yekangakamakuluyayandiminiololo.
32EbunaNadanibakakayandimpikwendakatiyandi
nantotila.NtanguHaiqârkotakanantwalayantotila
yandifukamakanantwalanayandinantoto,mpiyandi
lombakantotilakiyekampiluzinguyamvulanamvula.
33Ebunantotilatubakande:‘OHaiqâr,Sekreterena
mono,Guvernereyamambunamono,Chancelierna
mono,mfumuyaInsinamono,songamononkimbi
monomesalangesambungefutamononadiambuyai
yambi.’
34Ebunabosongakayandimikandayinayandi
sonikakampiyinavandakatikashenayandi.Ntangu
Haiqârmonakamambuyai,mabokonayanditekitampi
ludiminayandikangamakambalamosi,mpiyandi
kukakavekutubaatangogomosisambunaboma;kansi
yandikangakantunayandinantotompivandakababa.
35Ntanguntotilamonakamambuyai,yandiwaka
kibenindediambuyinakatukakanayandi,mpiyandi
telamakambalamosimpisongakabonakufwaHaiqâr,
mpinakubulayandimbelenankingunangandaya
mbanza.
36EbunaNadanitubakanandingayangolonde:‘O
Haiqâr,Oluseyandombe!nkimfunukuyindululana
ngetongolonangenakusaladiambuyainantotila?’
37Muntuyaketubakamasoloketubamutinduyai.Mpi
zinayamuntuyinavandakakubulambelevandakaAbu
Samîk.Ebunantotilatubilakayandinde,‘Omuntuyake
sadilakambele!telama,kwenda,zengadikosiyaHaiqâr
nakieloyanzonayandi,mpilosantunayandinanitu
nayandimabokonkama.’
38EbunaHaiqârfukamakanantwalayantotilampi
tubakande:‘Bikandemfumunamonontotilakuzinga
kimakulu!mpikanangekezolakufwamono,bikande
mpusanangekulungana;mpimonozabandemonokele
vetifoti,kansimuntuyambibaskupesabakontisambu
namambunayandiyambi;atampidina,Omfumuna
monontotila!Monokebondilangetikindukunange,
pesanzilanamuntuyinakesadilakambelenakupesa
nitunamononabampikanamono,sambubozikamono,
mpibikandempikanangekuvandakimenganange.’
39Ntotilatelamakampisongakamuntuyinakesadilaka
mbeleyabitumbanakusalayandimambuyinayandike
zola.
40Yandisongakambalamosibansadinayandina
kubakaHaiqârtimuntuyinavandakakusadilambele
mpikukwendatiyandikinkongasambubofwayandi.
41NtanguHaiqârzabakambote-mbotendebotafwa
yandi,yanditindakabantunankentonayandimpi
tubilakayandinde:‘Basikampikutanatimono,mpi
bikandebaleke-bankentofundamosikuvandatinge,
mpilwatisabobileleyambwaki-blempi.soiesambu
bodilamononantwalayalufwanamono.
42Mpiyidikamesasambunamuntuyinakesadilaka
mbeleyabitumbampisambunabansadinayandi.Mpi
vukisavinumingisambubonwa.’
43Yandisalakamambuyonsoyinayandisongakayandi.
Mpiyandivandakamayelemingi,mayele,mpi
luswasukusu.Mpiyandivukisakaluzitumpikulonguka
yonsoyinalendakakusalama.
44Ntangubasodayantotilatimuntuyinavandaka
kusadilambeleyabitumbakumaka,bomonakamesa
meyilama,vinumpimadiayakitoko,mpiboyantikaka
kudiampikunwatiikunabofulukakampibolawukaka.
45EbunaHaiqârbakakamuntuyinavandakakusadila
mbelenalwekayakimvukampitubakande:‘OAbu
Samîk,ketingemezabavendentanguntotilaSarhadum,
tatayaSenakeribi,zolakakufwange,monobakakange
mpibumbakangenakisikamosibunatiikuna.makasi
yantotilamanakampiyandilombakange?
46Ntangumononatakangenantwalanayandi,yandi
wakakiesesambunange,mpintanguyaiyibukantima
yamboteyinamonosadilakange.
47Monomezabandentotilatabalulantimasambuna
monompitawamakasimingisambunalufwanamono.”
48Sambumonokelevetifoti,mpintangungetasonga
mononantwalanayandinanzonayandiyakimfumu,
ngetakutanatikiesemingi,mpingetazabandeNadani
mwanayampanginamonoyankentomekusamono

DisoloyaAhikar
mpimesalamonodiambuyaiyambi,mpingetavanda
tikiesemingi.ntotilatabalulantimasambuyandifwaka
mono;mpintanguyaimonokeletinzoyansiyantoto
nakilangayanzonamono,mpimuntumosivemezaba
yo.
49Bumbamononakatinayotinzayiluyankentona
mono.Mpimonokeletimpikamosinabolokoyiname
fwanandebofwayandi.
50Benobasisayandimpibenolwatisayandibilelena
mono,mpibenosongabansadinakufwayandintangu
botalawuka.Botazabavekanabokefwanani.
51Mpibenolosantunayandinakitaminayamaboko
100katukananitunayandi,mpibenopesanituna
yandinabampikanamonosambubozikayo.Mpinge
tabumbakimvwamamingitimono.
52Ebunamuntuyinavandakakusadilambelesalaka
mutinduHaiqârsongakayandi,mpiyandikwendakana
ntotilampitubilakayandinde:‘Bikandentunange
kuzingakimakulu!’
53EbunankentoyaHaiqârvandakakukulumusayandi
nakisikayakubumbanakonsomposobimayina
vandakakufwanasambunayandi,mpimuntumosive
vandakakuzabayokatulakakayandimosi.
54Ebunabovandakakuzabisadisoloyinampi
kuvutukilayompikumwanganakanabisikayonsoya
mutindubofwakaHaiqârMuntuyaMayelempiyandi
fwaka,mpibantuyonsoyambanzayinavandakakudila
yandi.
55Bodilakampitubakande:‘Mawasambunange,O
Haiqâr!mpisambunakulongukanangempiluzituna
nge!Mawamingisambunangempisambunanzayilu
nange!Muntuyankakabonsongelendamonanana
wapi?mpiwapikisikamuntuyamayele,yakulonguka,
yamayeleyakuyalalendafwananatingesambuyandi
fulusakisikanange?’
56Kansintotilavandakakubalulantimasambuna
Haiqâr,mpikubalulantimanayandisadisakayandive
atafioti.
57NanimayandibingakaNadanimpitubilakayandi
nde:‘Kwendabakabandukunangempisalamawampi
kudilasambunampanginangeyabakalaHaiqâr,mpi
dilayandimutindukikalulukele,sambunakupesa
lukumunakuyibukayandi.’
58KansintanguNadani,zoba,muntuyakukonda
kuzabamambu,mpimuntuyantima-ngolo,kwendaka
nanzoyampanginayandiyabakala,yandidilakave,
yandiwakavemawa,yandidilakave,kansiyandi
vukisakabantuyakukondantimampiyankumpiyandi
yantikakakudiampikunwa.
59EbunaNadaniyantikakakukangabansadiya
bankentompibampikayaHaiqâr,mpikangakabo
bansinga,monisakabompasimpibulakabongolo
kibeni.
60Mpiyandizitisakavenkentoyatatanayandi,yina
sansakayandibonsomwananayandimosi,kansiyandi
zolakandeyandibwanadisumutiyandi.
61KansiHaiqârvandakamezengananakisikaya
kubumbana,mpiyandiwakakudilayabampikana
yanditiyabamfinanganinayandi,mpiyandikumisaka
NzambiyaKulutaKuzanguka,MuntuyaMawa,mpi
yandipesakamatondo,mpiyandivandakakusamba
ntanguyonsompikubondilaNzambiyaKuluta
Kuzanguka..
62Muntuyinavandakakusadilambelevandaka
kukwisabantanguyankakanaHaiqârntanguyandi
vandakanakatiyakisikayakubumbana,ebunaHaiqâr
vandakakukwisampikubondilayandi.Yandilembikaka
yandimpizodilakayandiluguluku.
63Ntangubozabisakadisolonabansiyankakandebo
fwakaHaiqârMuntuyaMayele,bantotilayonsowaka
mawampivwezakantotilaSenakeribi,mpibodilaka
sambunaHaiqârmuntuyinavandakakuyidikamambu
yaluvunu.
KAPITELE4
"BanzonziyaSphinx."Mambuyinakuminakampenza
Ahikare.Kuvutukanayandi.
1NtanguntotilayaEziptezikisakandebomefwa
Haiqâr,yanditelamakambalamosimpisonikilaka
ntotilaSenakeribimukanda,sambunakuyibusayandi
nakatinayo‘ngemba,mavimpi,ngolo,mpilukumu
yinabetokezolangemingi-mingi,.mpanginamonoya
monokezolakamingi,ntotilaSenakeribi.
2Monovandakanampusayakutunganzoyangolona
katiyazulutintoto,mpimonokezolandengetinda
monomuntumosiyamayele,yamayeleyinamekatuka
nangemosisambunakutungilamonoyo,mpikupesa
monobamvutunabangiufulanamonoyonso,mpi
sambumonovandati.mpakumpimpakuyabadouane
yaAsiriasambunabamvulatatu.’
3Nanimayanditulakakashenamukandayinampi
tindilakayoSenakeribi.
4Yandibakakayompitangakayompipesakayona
bavizirenayandimpinabantuyalukumuyakimfumu
nayandi,ebunaboyitukakampiwakansoni,mpiyandi
wakamakasimingi,mpiyandivandakakuyindulave
mutinduyandifwetesalamambu.
5Ebunayandivukisakabambuta,bantuyamayele,
bantuyamayele,bantuyafilozofi,bantuyinake
zabisakamambuyinatasalamanabilumbukekwisa,
bantuyinakezabisakabambwetete,mpikonsomuntu
yinavandakanainsinabo,mpiyanditangakamukanda
yinasambunabompitubilakabonde,‘Naninakatina
benotazola.kwendanaFaraontotilayaEziptempi
kupesayandimvutunabangyufulanayandi?’
6Botubilakayandinde,‘Omfumunabetontotila!zaba
ndemuntumosivenakimfumunangemezaba
bangyufulayaikatulakakaHaiqâr,viziermpisekretere
nange.
7Kansibetokelevetimayeleyakusaladiambuyai,
katulakakaNadani,mwanayampanginayandiya
nkento,sambuyandilongakayandimayelenayandi
yonso,malonginayandi,mpinzayilunayandiyonso.
Bingayandinange,zikuyandilendakangulansingayai
yangolo.’
8EbunantotilabingakaNadanimpitubilakayandinde,
‘Talamukandayaimpibakisamambuyinakelenakati.’

DisoloyaAhikar
NtanguNadanitangakayo,yanditubakande,‘Omfumu
namono!nanilendatunganzoyangolonakatiyazulu
tintoto?’
9NtanguntotilawakandingayaNadani,yandiwaka
mawayangolompiyangolo,yandikatukakanakitina
yandiyakimfumumpivandakanaputulu,mpiyandi
yantikakakudilampikudilasambunaHaiqâr.
10Yandiketubande,‘Omawanamono!OHaiqâr,
yinazabakabinswekitimambuyaluvunu!mawana
monosambunange,OHaiqâr!Olongiyainsinamono
mpimfumuyakimfumunamono,wapimonotamona
muntuyamefwananatinge?OHaiqâr,Olongiyainsi
namono,monotakwendanawapisambunange?mawa
namonosambunange!nkimutindumonofwakange!
mpimonovandakakuwidikiladiskureyamwana-bakala
mosiyazoba,yakukondanzayilu,yakukondanzayilu,
yakukondadibundu,yakukondakimuntuyabakala.
11A!mpidiakaAhsambunamonomosi!nanilenda
pesangenamonokakambalamosi,tokunatilamono
nsangundeHaiqârkelenaluzingu?Mpimonozolaka
kupesayandikati-katiyakimfumunamono.”
12Mambuyaimekatukanawapisambunamono?Ah,
Nzonzi!sambumonomonangekakambalamosi,
sambumonofulukanakutalangempinakusepelana
nge.
13A!Omawanamonosambunangentanguyonso!O
Haiqâr,inkimutindumonomefwange!mpimono
vingilakavemambunangetiikunamonotamona
nsukayadiambuyina.’
14Ebunantotilalandakakudilampimpatimwini.
Ntanguyai,ntangumuntuyakesadilakambelemonaka
makasiyantotilampimawanayandisambunaHaiqâr,
ntimanayandikumakapetesambunayandi,,mpiyandi
pusanakapene-penenayandimpitubilakayandinde:“
15‘Omfumunamono!songabansadinangena
kuzengantunamono.’Nanimantotilatubakanayandi:
«Mawanange,AbuSamîk,inkifotinange?
16Muntuyinakesadilakambeleyabitumbatubilaka
yandinde,‘Omfumunamono!konsompikayinatasala
mambuyinakewakanavetindingayamfumunayandi,
botafwayandi,mpimonomesalamambuyinake
wakanavetintumanange.’
17Ebunantotilatubilakayandinde.‘Mawanange,O
AbuSamîk,nankingemesalamambuyakukonda
kulandantumanamono?’
18Muntuyinakesadilakambeleyabitumbatubilaka
yandinde,‘Omfumunamono!ngepesakamonontuma
yakufwaHaiqâr,mpimonozabakandengetabalula
ntimasambunayandi,mpindebosalakayandimbi,
mpimonobumbakayandinakisikamosibuna,mpi
monofwakampikanayandimosi,mpintanguyaiyandi
kelenalutaninuna.dibuluyamasa,mpikanangepesa
monontuma,monotanatayandinange.’
19Ebunantotilatubilakayandi.‘Mawanange,OAbu
Samik!ngemesekamonompimonokelemfumuna
nge.’
20Muntuyinavandakakusadilambeleyabitumba
tubilakayandinde,‘Ve,kansinazinayaluzinguyantu
nange,Omfumunamono!Haiqârkelenalutaninumpi
naluzingu.’
21Ntanguntotilawakamambuyina,yandindimaka
mambuyina,mpintunayandivandakakuyobila,mpi
yandilembakanitusambunakiese,mpiyandisongaka
bonakunataHaiqâr.
22Mpiyanditubilakamuntuyinakesadilakambelende,
‘Onsadiyabolendatudilantima!kanamambuyange
ketubakeleyakieleka,monotazolakukumisange
mvwama,mpikutombulalukumunangekulutaya
bandukunangeyonso.’
23Muntuyinavandakakusadilambelekwendakana
kieseyonsotiikunayandikumakananzoyaHaiqâr.
Yandikangulakakieloyakisikayakubumbana,yandi
kulumukakampimonakaHaiqârmevanda,yandike
kumisaNzambi,mpiyandikepesayandimatondo.
24Yandibokakayandinde:‘OHaiqâr,monokenata
kieseyakulutanene,mpikiese,mpikiese!’
25Haiqârtubilakayandinde:“Inkinsangu,OAbu
Samîk?”Ebunayandisongakayandimambuyonsoya
metalaFaraokatukanaluyantikutiinansuka.Nanima
yandibakakayandimpikwendakanantotila.
26Ntanguntotilatalakayandi,yandimonakandeyandi
vandakanakinsukami,nsukinayandikumakanda
bonsoyabambisiyamfindampimanzakanayandi
vandakabonsomanzunguluyango-zulu,mpinituna
yandivandakamvindusambunaputulu,mpi.mukubu
yalusenayandisobakampivilakampintanguyaiyo
vandakabonsoputulu.
27Ntanguntotilamonakayandi,yandiwakamawa
sambunayandimpitelamakambalamosi,yambaka
yandimpipesakayandibeze,mpidilakasambuna
yandimpitubakande:‘LukumukuvandanaNzambi!
yinamevutulangenamono.’
28Nanimayandilembikakayandimpilembikakayandi.
Yandikatulakalelenayandi,yandilwatakayonamuntu
yakesadilakambele,yandiwilakayandintimaya
mbotemingi,yandipesakayandikimvwamamingi,
yandisalakandeHaiqârkupema.
29EbunaHaiqârtubilakantotilande,‘Bikandemfumu
namonontotilakuzingakimakulu!Yaikuvandabisalu
yabanayansi-ntoto.Monomeyedisakantiyanzioko
sambumonokuditudilantima,mpiyofukamakana
lweka,mpiyolosakamononantoto.
30Kansi,OMfumunamono!sambumonomemonana
nantwalanange,bikavekudiyangisasambuna
kunyokulange!Ebunantotilatubilakayandinde:
‘LukumunaNzambi,yinawilakangemawa,mpi
zabakandebomesalangembi,mpiyandigulusakange
mpigulusakangesambubofwangeve.
31Kansikwendakuyobilanamasayatiya,mpizenga
nsukinange,mpizengamanzakanange,mpisoba
bilelenange,mpikudisekisanansungiyabilumbu
makumiiya,sambungekudisalamambuyambotempi
ngetomisakikalulunangempimukubuyalusenange.
lendavutukanange.’
32Nanimantotilakatulakalelenayandiyantalumingi,
mpilwatakayonaHaiqâr,ebunaHaiqârvutudilaka
Nzambimatondompifukamakanantwalayantotila,

DisoloyaAhikar
mpikwendakananzonayandinakiesempinakiese
yonso,yandivandakakukumisaNzambiyaKuluta
Kuzanguka.
33Bantuyanzonayandiwakakiesetiyandi,banduku
nayandimpibantuyonsoyinawakandeyandikelena
luzinguwakampikiese.
KAPITELE5
Mukandaya"bansangu"kemonisamanaAhikare.
Banayababakalanazuluyabango-zulu.Kutambulaya
nteteya"avion".KukwendanaEzipte.Ahikari,sambu
yandivandakamuntuyamayele,yandivandakampiti
kikaluluyakusekisa.(Verse27).
1Yandisalakamutinduntotilasongakayandi,mpi
yandipemakabilumbu40.
2Nanimayandilwatakalelenayandiyakulutakitoko,
mpikwendakanazuluyampundanantotila,tibampika
nayandinanimampinantwalanayandi,yandivandaka
nakiesempinakiese.
3KansintanguNadani,mwanayampanginayandiya
nkento,bakisakamambuyinavandakakusalama,boma
simbakayandimpibomayangolo,mpiyandikumaka
kisaka-saka,yandizabakavemambuyinayandifwete
sala.
4NtanguHaiqârmonakayo,yandikotakanantwalaya
ntotilampipesakayandimbote,mpiyandivutudilaka
yandimbote,mpiyandivandisakayandinalwekana
yandi,mpitubilakayandinde:“
‘OHaiqâryamonokezolakamingi!talamikandayaiya,
ntotilayaEziptetindakabeto,nanimayakuwandebo
mefwange.
5Bomepesabetomakasimpimenungabeto,ebuna
bantumingiyainsinabetometinanaEziptesambuna
bomayampakuyinantotilayaEziptemetindabetona
kulomba.
6NanimaHaiqârbakakamukandayinampitangakayo
mpibakisakamambuyinavandakanakatinayo.
7Nanimayanditubilakantotilande.‘Kuwavemakasi,
Omfumunamono!MonotakwendanaEzipte,mpi
monotavutudilaFaraobamvutu,mpimonotasonga
yandimukandayai,mpimonotapesayandimvutu
sambunampaku,mpimonotavutulabantuyonsoyina
tinaka;mpimonotapesabambeninangensonina
lusadisuyaNzambiyaKulutaKuzanguka,mpisambu
naKieseyakimfumunange.’
8NtanguntotilawakandingayaiyaHaiqâr,yandiwaka
kiesemingi,ntimanayandikumakanenempiyandi
wilakayandintimayambote.
9EbunaHaiqârtubilakantotilande:‘Pesamono
bilumbumakumiiyasambumonotadilangiufulayai
mpikuyidikayo.’Mpintotilapesakanzilanadiambu
yai.
10EbunaHaiqârkwendakanakisikanayandiya
kuzinga,mpiyandisongakabantuyinakezombaka
bambisinakukangabanazoleyabango-zulusambuna
yandi,ebunabokangakabompinatakabonayandi,
mpiyandisongakabantuyinaketungakabansingana
kutungabansingazoleyacotonsambunayandi,konso
ngo-zulu.ndayamabokomafundazole,mpiyandi
songakabantunakunatabantuyinakesalakabisaluya
mabayampisongakabonakusalabakesizoleyanene,
mpibosalakamutinduyina.
11Nanimayandibakakabana-babakalazoleyafioti,
mpiyandilutisakakonsokilumbunakutambikabana-
mamemempinakudisabango-zulumpibana-babakala,
mpinakupusakabana-babakalanakutambulanazulu
yamikongoyabango-zulu,mpiyandikangakabona
nsingayangolo,mpikangakansinganamakulu.ya
bango-zulu,mpibikabopumbukamalembe-malembe
nazulukonsokilumbu,tiinakitaminayamabokokumi,
tiikunabotamesanampitalongukayo;mpibo
vandakakutombukanandayonsoyansingatiikunabo
kumakanazulu;banayababakalakuvandanazuluya
mikongonabo.Nanima,yandibendakabonayandi.
12NtanguHaiqârmonakandempusanayandilungana,
yandisongakabana-babakalayinandentangubotanata
bonazulu,bofwetebokande:
13‘Benonatilabetontotoyatumampimatadisambu
betotunganzoyangolosambunantotilaFarao,sambu
betokelebumolo.’
14MpiHaiqârmanisakaveatafiotikulongabompi
kusalabongalasisitiikunabokumakanakisikaya
kulutangolo(yamayele).
15Ebunayandiyambulakabompikwendakanantotila
mpitubilakayandinde,‘Omfumunamono!kisalume
manamutindungekezola.Telamatimonosambumono
songangekimanguyina.’
16YoyinantotilatelamakampivandakatiHaiqârmpi
kwendakanakisikamosiyanenempitindakabantuna
kunatabango-zulutibana-babakala,ebunaHaiqâr
kangakabompiyambulakabonamupepenandayonso
yabansinga,mpiboyantikakakubokabonso.yandi
longakabo.Nanima,yandibendakayopene-penena
yandimpitulakayonabisikanayo.
17Ebunantotilatibantuyinavandakatiyandiyitukaka
mingi,ebunantotilapesakaHaiqârbezenakatiyameso
nayandimpitubilakayandinde:‘Kwendanangemba,
Ompanginamonoyamonokezolakamingi!Olulendo
yakimfumunamono!naEziptempikupesabamvutuna
bangyufulayaFaraompikunungayandinangoloya
NzambiyaKulutaKuzanguka.’
18Nanimayandipesakayandimboteyansuka,mpi
bakakabasodanayandi,basodanayandi,baleke,mpi
bango-zulu,mpikwendakanandambuyabisikayina
bantuyaEziptekezingaka;mpintanguyandikumaka
kuna,yandibalukakanandambuyainsiyantotila.
19NtangubantuyaEziptezabakandeSenakeribi
tindakamuntumosinakatiyaBandongisilanayandiya
KinswekisambunakusolulatiFaraompikupesa
bamvutunabangiufulanayandi,bonatakansanguyina
nantotilaFarao,ebunayanditindakakimvukamosiya
bakonsilierenayandiyakinswekisambunakunata
yandinantwalanayandi..
20EbunayandikwisakampikotakanantwalayaFarao,
mpifukiminakayandimutinduyomefwananakusala
sambunabantotila.

DisoloyaAhikar
21Yanditubilakayandinde:‘Omfumunamonontotila!
NtotilaSenakeribikepesangembotetingembaya
mingi,ngolo,mpilukumu.”
22Yandimetindamono,monokelemosinakatiya
bampikanayandi,sambumonopesangebamvutuna
bangiufulanangempimonolungisabampusanange
yonso,sambungemetindanakusosanamfumuna
monontotilamuntuyinatatungilangenzoyangolona
kati-katiya.zulutintoto.
23Monotatungayosambunangenalusadisuya
NzambiyaKulutaZulu,nantimayamboteyanenempi
nangoloyamfumunamonontotila,mutindungeke
zola.
24Kansi,Omfumunamonontotila!mambuyange
tubakanakatinayosambunampakuyaEziptesambu
nabamvulatatu—ntanguyai,kukangamayakimfumu
kelelununguyangolo,mpikanangenungampidiboko
namonokelevetimayeleyakupesangemvutu,pana
mfumunamonontotilatatindange.mpakuyinange
metubila.
25Kanamonomepesangemvutunabangiufulanange,
ngetatindamfumunamonontotilakonsokimayina
ngemelomba.’
26NtanguFaraowakamambuyina,yandiyitukakampi
yitukakasambunakimpwanzayaludiminayandimpi
kitokoyakutubanayandi.
27EbunantotilaFaraotubilakayandinde,‘Omuntu!
zinanangenani?’Yanditubakande:‘Nsadinangekele
Abikami,mpimonokelefourmiyafiotiyafourmiya
ntotilaSenakeribi.’
28EbunaFaraotubilakayandinde:‘Ketimfumunange
vandakavetimuntuyankakayalukumukulutange,yo
yinayanditindilakamonofourmiyafiotisambuna
kupesamonomvutumpikusolulatimono?’
29EbunaHaiqârtubilakayandinde,‘Omfumuna
monontotila!MonokelombaNzambiyaKuluta
Kuzangukandemonolungisamambuyinakelena
mabanzanange,sambuNzambikeletibantuya
kulembasambuyandipesabantuyangolonsoni.’
30Nanima,Faraopesakantumandeboyidikanzo
sambunaAbikammpibopesayandimadia,misuni,
malafu,mpibimayonsoyinayandivandakanayo
mfunu.
31Ntanguyomanisaka,nanimayabilumbutatu,Farao
lwatakabileleyambwaki-blempiyambwaki-blempi
yandivandakanakitinayandiyakimfumu,mpi
bavizirenayandiyonsompibantuyaneneyakimfumu
nayandivandakayakutelamatimabokoyakukangama,
makulunaboyakukangama-kangama,mpiba-ntunabo
yakufukama.
32EbunaFaraotindakabantunakubingaAbikami,mpi
ntanguyandimonisakayandi,yandifukamakanantwala
nayandimpipesakantotobezenantwalanayandi.
33NtotilaFaraotubilakayandinde:‘OAbikami,mono
mefwananatinani?mpibantuyalukumuyakimfumu
namono,bomefwananatibanani?’
34EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Omfumuna
monompanginamono,ngekelebonsokitekiBel,mpi
bantuyalukumuyakimfumunangekelebonsobansadi
nayandi.’
35Yanditubakanayandi:Kwenda,ngevutukaawa
mbasi.YoyinaHaiqârkwendakamutinduntotilaFaraon
songakayandi.
36Nakilumbuyinalandaka,Haiqârkwendakana
ntwalayaFarao,fukamakampitelamakanantwalaya
ntotila.Faraolwatakabileleyambwaki,mpibantuya
lukumulwatakabileleyampembe.
37EbunaFaraotubilakayandinde,‘OAbikam,mono
kelebonsonani?mpibantuyalukumuyakimfumuna
mono,bomefwananatibanani?’
38Abikamitubilakayandinde:‘Omfumunamono!
ngekelebonsontangu,mpibansadinangekelebonso
bansemonayo.’Faraotubilakayandinde:“Kwendana
nzonange,mpikwisaawambasi.”
39Nanima,FaraosongakaKibansalanayandina
kulwatabileleyampembeyabunkete,mpiFarao
lwatakabonsobompivandakanakitinayandiya
kimfumu,mpiyandisongakabonakubakaHaiqâr.
Yandikotakampivandakanantwalanayandi.
40EbunaFaraotubilakayandinde:‘OAbikami,mono
mefwananatinani?mpibantunamonoyalukumu,bo
mefwananatinani?’
41Abikamitubilakayandinde:‘Omfumunamono!
ngekelebonsongonda,mpibantunangeyalukumu
kelebonsobaplanetempibambwetete.’Faraotubilaka
yandinde:“Kwenda,mbasingetavandaawa.”
42Nanima,Faraosongakabansadinayandinakulwata
bileleyamikubuyakuswaswana,mpiFaraolwataka
leleyambwakiyavelours,mpiyandivandakanakitina
yandiyakimfumu,mpiyandisongakabonakubaka
Abikam.Ebunayandikotakampifukamakanantwala
nayandi.
43Yanditubakande:‘OAbikami,monokelebonso
nani?mpibasodanamono,bomefwananatibanani?’
Ebunayanditubakande:‘Omfumunamono!ngekele
bonsongondayaAprili,mpibasodanangekelebonso
bintuntunayo.’
44Ntanguntotilawakayo,yandiwakakiesemingimpi
tubakande:‘OAbikam!mbalayantetengefwanisaka
monotikitekiBele,mpibantunamonoyalukumuti
bansadinayandi.
45Mbalayazolengefwanisakamonotintangu,mpi
bantunamonoyalukumutibansemoyantangu.
46Mbalayatatungefwanisakamonotingonda,mpi
bantunamonoyalukumutibaplanetempibambwetete.
47Mbalayaiyangefwanisakamonotingondaya
Aprili,mpibantunamonoyalukumutibintuntunayo.
Kansintanguyai,OAbikami!Mfumunangentotila
Senakeribi,songamono,yandimefwananatinani?”
mpibantunayandiyalukumu,bomefwananati
banani?’
48EbunaHaiqârbokakanandingayangolompitubaka
nde:‘Yovandantamatimononakutubilamfumuna
monontotilampingemevandanakitinangeya
kimfumu.Kansitelamanamakulusambumonosonga
ngemfumunamonontotilakelebonsonanimpibantu
nayandiyalukumukelebonsonani.’

DisoloyaAhikar
49Faraovandakakuyitukasambunakimpwanzaya
ludiminayandimpikikesanayandiyakupesamvutu.
EbunaFaraontelamakanakitinayandiyakimfumu,
yanditelamakanantwalayaHaiqâr,yanditubilaka
yandinde:‘Songamonontanguyai,sambumonozaba
nanimfumunangentotilamefwananatinani,mpi
bantunayandiyalukumu,bomefwananatinani.’
50EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Mfumunamono
keleNzambiyazulu,mpibantunayandiyalukumu
kelenzasimpimakeleleyanzasi,mpikanayandime
zola,mipepekebulakampimvulakenokaka.
51Mpiyandikepesantumanamakeleleyanzasi,mpi
yokesemampikenokisamvula,mpiyandikesimba
ntangu,mpiyokepesavensemonayo,mpingondati
bambwetete,mpiyokebalukave.
52Mpiyandikepesantumayamupepeyangolo,mpi
yokebulampimvulakenokampiyokeniataAprili
mpikebebisabintuntunayompibanzonayo.’
53NtanguFaraowakamambuyai,yandiyitukakamingi
mpiwakamakasiyangolo,mpiyanditubilakayandi
nde:‘Omuntu!songamonokieleka,mpisongamono
kanangekelekibeninani.’
54Yeyandisongakayandikieleka.‘MonokeleHaiqâr
nsoniki,muntuyakulutanenenakatiyaBakonseyeya
kinswekiyantotilaSenakeribi,mpimonokelevizierna
yandimpiGuvernereyakimfumunayandi,mpiMfumu
nayandiyaKimfumu.’
55Yeyanditubakanayandi:Ngemetubakielekana
ndingayai.KansibetomewamambuyaHaiqârnde
ntotilaSenakeribimefwayandi,atampidinayoke
monanandengekelenaluzingumpinamavimpiya
mbote.’
56EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Ee,yovandaka
mutinduyina,kansilukumukuvandanaNzambi,yina
mezabamambuyinamebumbanaka,sambumfumuna
monontotilapesakantumandebofwamono,mpiyandi
kwikilakandingayabantuyinavandakakusadilabima
yambi,kansiMfumuNzambigulusaka.mono,mpi
kiesenamuntuyinaketulakantimanaYandi.’
57EbunaFaraotubilakaHaiqârnde:‘Kwenda,mbasi
vandaawa,mpisongamonondingayinamonomewaka
ntetevenabantunamonoyalukumutonabantuya
kimfumunamonompiyainsinamono.’
KAPITELE6
Mayeleyangokenungaka.Ahikarepesakamvutuna
konsongiufulayaFarao.Banayababakalayinakelena
zuluyabango-zulukelensukayakilumbu.Mayele,yina
kemonanakamingivenaMasonukuyantama,
kemonisamanaBaverse34-45.
1Haiqârkwendakanakisikayayandivandakakuzinga,
yandisonikakamukandamosi,yanditubakamutindu
yai:
2NaSenakeribintotilayaAsiria.MpiNinivenaFarao
ntotilayaEzipte.
3‘Ngembakuvandanange,Ompanginamono!mpi
kimayabetokezabisangenamambuyaikelende
mpangimosikelenamfunuyampanginayandi,mpi
bantotilayamuntunamuntu,mpikivuvunamonona
ngekelendengetadefisamonobatalantankamauvwa
yawolo,sambumonokelenamfununayosambuna
madiaya.ndambuyabasoda,sambu,monolendalutisa
yonazulunabo.Mpinanimayamwantangufioti
monotatindayonange.’
4Nanimayandikangakamukandayinampipesakayo
naFaraonakilumbuyinalandaka.
5Ntanguyandimonakayo,yandiyitukakamingimpi
tubilakayandinde:‘Yakieleka,monomewakanteteve
ndingayamutinduyainamuntumosi.’
6EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Yakieleka,yaikele
mfukayinangekelenayonamfumunamonontotila.’
7Faraondimakamambuyaimpitubakande:‘OHaiqâr,
yokelebonsongeyinakelemasonganakisaluya
bantotila.
8LukumunaNzambiyinamekumisakangeyakukuka
namayelempimekumisakangekitokotifilozofimpi
nzayilu.
9Ntanguyai,OHaiqâr,kimayinabetokelombange
mebikala,ndengetungayobonsonzoyangolonakati
yazulutintoto.’
10EbunaHaiqârtubakande:‘Kuwakelekulemfuka.
Monotatungangenzoyakimfumumutindungeme
zolampimutindungemepona;kansi,Omfumuna
mono,monokeyidikilabetocalcairetimataditintoto
yatumatibantuyakisalu,mpimonokeletibantuya
mayeleyakutungayinatatungasambunangemutindu
ngekezola.’
11Ntotilayidikilakayandibimayinayonso,mpibo
kwendakanakisikamosiyanene;mpiHaiqârtibanana
yandiyababakalakwisakanayo,mpiyandibakaka
bango-zulutibaleke;ntotilatibantunayandiyonsoya
lukumukwendakampimbanzayamvimbavukanaka,
sambunakutalamambuyinaHaiqârtasala.
12NanimaHaiqârbasisakabango-zulunakatiya
bitunga,mpikangakabalekeyinanamukongo,mpi
kangakabansinganamakuluyabango-zulu,mpiyandi
bikakandebokwendanamupepe.Ebunayovandaka
kutombukanazulutiikunayobikalakanakati-katiya
zulutintoto.
13Ebunabana-babakalayantikakakubokande,‘Beno
natababriki,benonatapoto-poto,sambubetotunganzo
yantotila,sambubetometelamampamba!’
14Kimvukayabantuyitukakampiyitukaka,mpibo
yitukaka.Ebunantotilatibantunayandiyalukumu
yitukaka.
15EbunaHaiqârtibansadinayandiyantikakakubula
bantuyinavandakakusalakisalu,mpibovandaka
kubingabasodayantotilanandingayangolonde,‘Beno
natabantuyinamezabakisalumbotemambuyinaboke
zolampibenokangabovenzilayakusalakisalunabo.’
16Ebunantotilatubilakayandinde,‘Ngemekuma
kilawu;nanilendanatakimamositiinakitaminayina?’
17EbunaHaiqârtubilakayandinde,‘Omfumuna
mono!nkimutindubetotatunganzoyakimfumuna
mupepe?mpikanamfumunamonontotilavandakaawa,
yandizolakakutungabanzomingiyangolonakilumbu
mosi.’

DisoloyaAhikar
18EbunaFaraotubilakayandinde:‘OHaiqâr,kwenda
nakisikayangekezingakampipema,sambubetome
yambulakutunganzoyangolo,mpimbasingetakwisa
namono.’
19NanimaHaiqârkwendakanakisikanayandimpina
kilumbuyinalandakayandimonanakanantwalaya
Farao.EbunaFaraontubakande:‘OHaiqâr,inkinsangu
kelesambunampundayamfumunange?sambuntangu
yandikebokanantotoyaAsiriampiyaNinive,mpi
bampundanabetoyabankentokewakandinganayandi,
bokelosakabananabo.’
20NtanguHaiqârwakandingayai,yandikwendakampi
bakakapusimosi,yandikangakayandimpiyantikaka
kubulayandifimbuyangolotiikunabantuyaEzipte
wakayo,ebunabokwendakakuzabisantotilamambu
yina.
21EbunaFaraotindakabantunakubingaHaiqâr,mpi
yanditubilakayandinde:‘OHaiqâr,sambunankinge
kebulampikebulambisiyinayababamutinduyai?’
22EbunaHaiqârtubilakayandinde:“Mfumunamono
ntotila!yakielekayandimesalamonodiambuyambi,
mpiyandimefwanandebobulamonompibobula
yandifimbuyai,sambumfumunamonontotila
Senakeribipesakamononsusuyambote,mpiyandi
vandakatindingayangoloyakielekampiyandizabaka
bangungayantangumpiyampimpa.
23Niawutelamakakakanampimpayaimpizengaka
ntunayompikwendaka,mpisambunadiambuyai
monomebulayandimutinduyai.’
24EbunaFaraotubilakayandinde:‘OHaiqâr,monoke
monanamambuyaiyonsondengekekumamununu
mpingekelenakimpikanange,sambunakatiya
EziptetiNinivekeletibaparasang68,mpinkimutindu
yandikwendakakakanampimpayaimpizengaka.ntu
yansusunangempikuvutuka?’
25EbunaHaiqârtubilakayandinde,‘Omfumuna
mono!kanakitaminayamutinduyaivandakanakatiya
EziptetiNinive,nkimutindubampundanangeya
bankentolendawantangumpundayamfumunamono
ntotilakebokampikelosabananayo?mpinkimutindu
ndingayampundalendakakukumatiinaEzipte?’
26NtanguFaraonwakamambuyina,yandizabakande
Haiqârpesakabamvutunabangiufulanayandi.
27EbunaFaraotubakande:‘OHaiqâr,monokezola
ndengesalamonobansingayazeloyanzadi-mungwa.’
28EbunaHaiqârtubilakayandinde:“Omfumuna
monontotila,pesabontumayakubasisansingamosina
kisikayakubumbabimasambumonosalansingamosi
yamefwananatiyo.”
29NanimaHaiqârkwendakananimayanzo,mpiyandi
tobulakamabulunalwekayanzadi-mungwayina
vandakatimabulu,mpiyandibakakazelonadibokona
yandi,zeloyanzadi-mungwa,mpintanguntangu
basikaka,mpikotakanamabuluyina,yandipanzaka.
zelonantangutiikunayokumakabonsondebome
tungayobonsobansinga.
30EbunaHaiqârtubakande:‘Songabansadinangena
kubakabansingayai,mpikonsontanguyangetazola,
monotatungangebansingayankakabonsoyo.’
31EbunaFaraotubakande:‘OHaiqâr,betokeleti
ditadiyakunikilaawampibomebukayompimonoke
zolandengetungayo.’
32NanimaHaiqârtalakayo,mpimonakaditadiya
nkaka.
33EbunayanditubilakaFaraonde,‘Omfumunamono!
Monokelemunzenza,mpimonokelevetikisadiluya
kutunga.
34Kansimonokezolandengesongabantunangeya
kwikamayinakesalakabasapatunakuzengabansengo
naditadiyaisambumonotungaditadiyinayakunikila.’
35EbunaFaraotibantunayandiyonsoyalukumu
sekaka.Yanditubakande:‘LukumukuvandanaNzambi
yaKulutaKuzanguka,yinapesakangemayelempi
nzayiluyai.’
36NtanguFaraonmonakandeHaiqârnungakayandi,
mpivutudilakayandibamvutunayandi,yandiwaka
kiesembalamosi,mpisongakabonakubakampakuya
bamvulatatusambunayandi,mpinakunatayona
Haiqâr.
37Yandikatulakabilelenayandimpilwatisakayo
Haiqâr,basodanayandi,mpibansadinayandi,mpi
yandipesakayandibadepanseyanzietelonayandi.
38Yanditubilakayandinde,‘Kwendanangemba,O
ngoloyamfumunayandimpilulendoyaMingangana
yandi!ketimosinakatiyabaSultankelebonsonge?
pesambotenamfumunangentotilaSenakeribi,mpi
zabisayandimutindubetometindayandimakabu,
sambubantotilakesepelakatibimafioti.’
39EbunaHaiqârtelamaka,yandipesakantotilaFaraon
bezenamabokompiyandipesakayandibezenantoto
nantwalanayandi,mpiyandizodilakayandingolompi
kulandanakuzinga,mpikuvandatibimamingina
kimvwamanayandi,mpiyanditubilakayandinde:‘O
mfumunamono!Monokelombangendeatamuntu
mosivenakatiyabantuyainsinabetokubikalana
Ezipte.’
40EbunaFaraotelamakampitindakabansamunisambu
nakuzabisanababalabalayaEziptendeatamuntumosi
venakatiyabantuyaAsiriatoyaNinivefwetebikala
nainsiyaEzipte,kansibofwetekwendatiHaikâr.
41EbunaHaiqârkwendakampipesakantotilaFarao
mboteyansuka,mpiyandikwendakakusosainsiya
AsiriampiyaNinive;mpiyandivandakatimwa
bimvwamampibimvwamamingi.
42NtangunsangukumakanantotilaSenakeribinde
Haiqârkekwisa,yandibasikakasambunakukutanati
yandimpiwakakiesemingisambunayandimpiyandi
yambakayandimpipesakayandibezempitubilaka
yandinde,‘Benokwisambotenanzo:Ompangina
mono!mpanginamonoHaiqâr,ngoloyakimfumuna
mono,mpilulendoyakimfumunamono.
43Lombamonomambuyinangekezola,atangelomba
ndambuyakimfumunamonompiyabimanamono.’
44EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Omfumuna
monontotila,zingakimakulu!Mfumunamonontotila,
wilamonomawa!naAbuSamîknakifulunamono,
sambuluzingunamonovandakanamabokoyaNzambi
mpinamabokonayandi.’

DisoloyaAhikar
45EbunantotilaSenakeribitubakande:‘Lukumu
kuvandanange,OHaiqâryinamonokezolakamingi!
MonotasalandekisikayaAbuSamîkkuvandamuntu
yakebulakambelekulutaBakonseyenamonoyonsoya
kinswekimpibantuyinamonokezolakamingi.’
46Ebunantotilayantikakakuyulayandimutinduyandi
vandakakuzingatiFaraobandantanguyandikwisaka
ntetetiikunayandikatukakanantwalanayandi,mpi
mutinduyandipesakabamvutunabangiufulanayandi
yonso,mpimutinduyandivandakakubakampakuna
yandi,mpimutinduyandivandakakubakabansoba.ya
bilelempiyamakabu.
47NtotilaSenakeribiwakakiesemingimpitubilaka
Haiqârnde:‘Bakakimayinangekezolanampakuyai,
sambungelendabakayoyonso.’
48MpiHaiqârtubakande:‘Bikandentotilakuzinga
kimakulu!Monokezolakimayankakavekatulakaka
lutaninuyamfumunamonontotilampindeyandilanda
kuvandamuntuyanene.
49Omfumunamono!inkimulendasalanakimvwama
tibimayamutindunayo?kansikanangewilamono
mawa,pesamonoNadani,mwanayampanginamono
yankento,sambumonofutayandisambunamambu
yinayandimesalamono,mpipesamonomengana
yandimpimonovandavetifotisambunayo.’
50EbunantotilaSenakeribitubakande:“Bakayandi,
monomepesangeyandi.”EbunaHaiqârbakakaNadan,
mwanayampanginayandiyankento,mpikangaka
mabokonayanditiminiololoyakibende,mpinataka
yandinakisikayayandivandakakuzinga,mpiyandi
tulakaminiololoyakilonamakulunayandi,mpi
kangakayotinsingayangolo,mpinanimayakukanga
yandimutinduyina,yandilosakayandi.nasukumosi
yampimpa,nalwekayakisikayakupema,mpiyandi
tulakaNebu-halbonsonkengidisambunakupesayandi
dimpampimwamasakonsokilumbu.
KAPITELE7
BinganayaAhikaryinayandikemanisamalongiya
banayampanginayandi.Bifwanisuyakuyituka.
Ahikarkebingakamwana-bakalayinabazinayakitoko.
DisoloyaAhikarekesukaawa.
1KonsontanguyinaHaiqârvandakakukotatokubasika,
yandivandakakunganinaNadani,mwanayampangina
yandiyankento,mpikutubilayandinamayeleyonso
nde:
2‘ONadani,mwananamono!Monomesalange
mambuyonsoyambotempiyambotempingemefuta
monosambunayonamambuyambimpiyambimpi
nakufwabantu.
3‘Omwananamono!boketubakanabinganande:
Muntuyinakewidikilavetidikutu,botasalandeyandi
widikilatinsingayadikosinayandi.’
4EbunaNadanitubakande:“Sambunankingemewila
monomakasi?”
5EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Sambumono
sansakange,mpilongakange,mpipesakangelukumu
mpiluzitumpikumisakangemuntuyanene,mpi
sansakangetibanayakulutambote,mpimonotulaka
ngenakisikanamonosambungekumamvingidina
mono.nansi-ntoto,mpingesadilakamonomambuya
kufwampingevutudilakamonolufwanamono.
6KansiMfumuNzambizabakandebosalakamonombi,
mpiyandigulusakamononabimayinangetulaka
sambunamono,sambuMfumuNzambikebelulaka
bantimayakupasukampikekangakabantuyakimpala
mpiyalulendonzila.
7Omwananamono!ngemekumasambunamono
bonsonsusuyinakanayomebulanakwivre,yome
tobulayo.
8Omwananamono!ngekelebonsonsusuyina
vandakakudiamisisayansusu,mpiyokeyikamono
bubuyaimpimbasibotatanbotabumbananamisisa
namono."
9Omwananamono!ngemekwendakanamuntuyina
monakandukunayandikinkonganantanguyamadidi
yansungiyamadidi;yandibakakamasayamadidimpi
tiamunakayonazulunayandi.
10Omwananamono!ngemevandasambunamono
bonsomuntuyinabakakaditadi,mpilosakayonazulu
sambunakufwaMfumunayanditiyo.Mpiditadiyina
bulakave,mpikumakavenazulumingi,kansiyo
kumakakikumayakifumpiyadisumu.
11Omwananamono!kanangepesakamonolukumu
mpizitisakamonompingewakabangogonamononge
zolakakuvandamuntuyinatabakadifwanamonompi
ngezolakakuyalabimfumunamono.
12Omwananamono!zabandekanamukilayambwa
toyanguluvandakamabokokumiyozolakave
kupusanapene-peneyantaluyampundaatayovandaka
bonsosoie.
13Omwananamono!Monovandakakuyindulande
ngetavandamuntuyinatabakadifwanamonontangu
monotafwa;mpisambunakimpalampilulendonange,
ngezolakakufwamono.KansiMfumuNzambi
gulusakamononamayelenangeyambi.
14Omwananamono!ngevandakasambunamono
bonsomutambuyinabometulanazuluyamfututu,
ebunansusumosikwisakampimonakamutambuyina
bometula.Mpinsusutubakanamutambunde:"Ngeke
salainkiawa?"Mutambutubakande,"Monokesamba
awanaNzambi."
15Ebunansusuyulakayompinde:“Inkikitiniyantiya
ngemesimba?”Mutambutubakande,"Yokelentiya
cheneyafiotiyamonokekuditudilakanantanguya
kisambu."
16Nsusutubakande:«Mpiinkikimayinakelena
munokonange?Mutambutubakande:«Yaukele
mampatimadiayamonokenatakasambunabantu
yonsoyanzalatibansukamiyinakekwisapene-penena
mono».
17Nsusutubakande:«Ntanguyai,ketimonolenda
kwisanantwalasambunakudia,sambumonokelena
nzala?Mutambutubakanayandinde:“Kwisana
ntwala.”Nalarcpusanakasambuyo,lendakudia.
18Kansimutambutelamakampikangakakalalana
nkingunayo.

DisoloyaAhikar
19Yensusuvutulakayetubakanamutambu:Kana
yinakeledimpanangesambuNzambikendimave
makabunangeyamawatibisalunangeyambote.
20Kanayokelekubuyamadiatibisambunange,
Nzambitandimavekubuyamadiatokisambunange,
yeNzambitalungisavemambuyambotesambuna
nge.”
21Omwananamono!ngevandakasambunamono
(bonso)ntambuyinasalakakindukutimpunda,mpi
mpundalandakakutambulanantwalayantambusambu
namwantangu;mpikilumbumosintambupumbukaka
nazuluyampundampidiakayo.
22Omwananamono!ngemekumasambunamono
bonsonsusunakatiyable,sambuyokesadisakakima
ve,kansiyokebebisakablempikediakayo.
23Omwananamono!ngemekumabonsomuntuyina
kunakabitesilukumiyable,ebunantanguntanguya
kukatulabambumakumaka,yanditelamakampi
katulakayo,yandivukisakayo,yandiniata-niatayo,
mpiyandisalakangolosambunakumanisayo,ebuna
yokumakabitesilukumi.mesure,yemfumunayo
tubakanayo:"Ongekimayabumolo!ngemeyelave
yengemelembave."
24Omwananamono!ngemekumasambunamono
bonsonsusuyinabomelosanamutambu,mpiyandi
lendakavekudigulusa,kansiyandibingakabansusu,
sambuyandilosayotiyandimosinamutambu.
25Omwananamono!ngemekumasambunamono
bonsombwayinavandakamadidimpiyokotakananzo
yamuwumbisambunakubakatiya.
26Ntanguyokumakatiya,yoyantikakakungananabo,
ebunabokulakayompibulakayosambuyotatikabove.
27Omwananamono!ngemevandasambunamono
bonsonguluyinakotakanamasayatiyatibantuya
kikalulu,mpintanguyobasikakanamasayatiya,yo
monakadibuluyamvindumpiyokulumukakampi
vandakakubaluka-balukanakatinayo.
28Omwananamono!ngemevandasambunamono
bonsonkomboyinavukanakatibandukunayonanzila
yakimenga,mpiyokukakavekudigulusa.
29Omwananamono!mbwayinabokediakavena
kuzombanayandikekumakamadiayabansusu.
30Omwananamono!dibokoyinakesalakavekisalu
mpikebundulakavempi(yina)kelelukasimpiluvunu,
botazengayonadipekanayo.
31Omwananamono!disuyinansemokemonanakave,
bambwayamfindatabulayompitakatulakayo.
32Omwananamono!ngemevandasambunamono
bonsontiyinabovandakakuzengabalutangunayo,mpi
yotubilakabonde:“Kanakimamosiyamonovandaka
venamabokonabeno,kielekabenozolakavekuzenga
mono.”
33Omwananamono!ngekelebonsopusiyinabo
tubilakande:«Bikamuyibitiikunabetotasalange
nsingayawolompitadisakangesukaditiamande».
34Yanditubakande:“Monokevilakavekisaluyatata
namonotimamanamono.”
35Omwananamono!ngemevandabonsoniokayina
mematanazuluyantiyabansendentanguyandi
vandakanakatiyanzadi,ebunambwayamfinda
monakabompitubakande:“Mambinazuluyamambi,
mpibikamuntuyinamelutamambikulutabo
kutwadisabozole.”
36Yeniokatubakanambwayamfinda:"Banaya
mamemetibankombotimamemeyangemediaka
luzingunangeyonso,ngetavutulabonabatatanaboti
nabibutinabotove?"
37Mbwayamfindatubakande:“Ve.”Niokatubakana
yandi:«Monokeyindulandenanimanamononge
kelemuntuyakulutambinakatinabeto».
38Omwananamono!Monodisakangemadiaya
mbotekansingedisakamonovemampayakuyuma.
39Omwananamono!Monopesakangemasaya
sukadina.kunwampisirupeyambote,kansingepesaka
monovemasayadibuluyamasasambunakunwa.
40Omwananamono!Monolongakange,mono
sansakange,ebunangetimunakakisikayakubumbana
sambunamonompingebumbakamono.
41Omwananamono!Monosansakangenamutindu
yakulutambotempimonolongakangebonsontiya
sedreyanda;mpingemebalulampimekulumusa
mono.
42Omwananamono!yovandakakivuvunamono
sambunangendengetatungamononzoyangolo,
sambumonobumbananabambeninamononakatina
yo,mpingekumakasambunamonobonsomuntuyina
bomezikakanamudinduyantoto;kansiMfumu
Nzambiwilakamonomawampigulusakamonona
mayelenangeyambi.
43Omwananamono!Monozodilakangemambuya
mbote,kansingevutudilakamonomambuyambimpi
kimbeni,ebunantanguyaimonozolakakukatulameso
nange,kukumisangemadiayabambwa,kuzenga
ludiminange,mpikuzengantunangetimbeleya
bitumba,mpikufutangesambunabisalunangeya
nzanzi.’
44NtanguNadaniwakandingayaiyampanginayandi
yabakalaHaiqâr,yanditubakande:‘Ompanginamono
yabakala!sadilamonomambumutindungemezaba,
mpilolulamonomasumunamono,sambunanikeleti
muntuyinamesalakamasumubonsomono,tonanikele
muntuyinakelolulakabonsonge?
45Ndimamono,Ompanginamonoyabakala!Ntangu
yaimonotasalananzonange,monotayidika
bampundanange,monotakombamvinduyabangombe
nange,monotadisamamemenange,sambumonokele
muntuyambimpingekelemuntuyalunungu:mono
kelemuntuyamesalambimpingemuntuyake
lolulaka.’
46EbunaHaiqârtubilakayandinde:‘Omwanana
mono!ngekelebonsontiyinavandakakubutave
mbumanalwekayamasa,yemfumunayovandakana
nzalayakuzengayo,ebunayotubilakayandinde:“Nata
mononakisikayankaka,kanamonobutavembuma,
zengamono.”
47Yemfumunayotubakanayo:Ngeikelenalweka
yamasangemebutavembuma,inkimutindungeta
butambumantangungekelenakisikayankaka?

DisoloyaAhikar
48Omwananamono!kimununuyango-zulukele
mbotekulutakilekeyacorbeau.
49Omwananamono!botubakanambwayamfinda
nde:"Katukantamatimamemesambuputulunabo
kusalangembive."Mpimbwayamfindatubakande:
"Mabeleyamamemekelembotesambunamesona
mono."
50Omwananamono!bosalakandembwayamfinda
kukwendanalukolosambuyandilongukakutangampi
botubilakayandinde:"TubaA,B."Yanditubakande,
"Mmemetinkombonangunganamono".
51Omwananamono!botulakampundanamesampi
yandibwaka,mpiyantikakakudibalulanaputulumpi
mositubakande:“Bikayandikudibalula,sambuyokele
kimuntunayandi,yanditasobave.”
52Omwananamono!ngogoyinamendimamayinake
tubande:«Kanangebutamwanayabakala,binga
yandimwananange,kanangesansamwanayabakala,
bingayandimpikanange».
53Omwananamono!muntuyinakesalakamambuya
mbotetakutanatimambuyambote;mpimuntuyinake
salamambuyambitakutanatimambuyambi,sambu
Mfumukefutamuntunakutadilakitesoyakisaluna
yandi.
54Omwananamono!Inkimonolendatubilange
kulutamambuyai?sambuMfumuzabamambuya
kubumbana,yandizabamambuyakinswekitimambu
yakinsweki.
55Yanditavutudilangempitasambisa,nakatina
monotinge,mpiyanditafutangenakutadilamambu
yinangemezola.’,
56NtanguNadaniwakabangogoyinayampangina
yandiyabakalaHaiqâr,yandivimbakambalamosimpi
kumakabonsontuluyinabomebasisa.
57Binamayanitunayandivimbaka,makulunayandi,
makulunayandi,mpilusenayandi,yandipasukaka,
divumunayandipasukaka,misoponayandipanzanaka,
ebunayandifwakampifwaka.
58Yensukanayandivandakalufwa,yeyandi
kwendakanabilungi.Sambumuntuyinaketimunaka
mpanginayandidibulutabwanakatinayo;mpimuntu
yinaketulamitambutakangamanayo.
59Yaimambuyinasalamakampi(yina)betomonaka
sambunadisoloyaHaiqâr,mpilukumukuvandana
Nzambikimakulu.Amen,yengemba.
60ChroniqueyayimemanisanalusadisuyaNzambi,
bikayanditombulama!Amen,Amen,Amen.
Tags