Luganda - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 20 views 14 slides Oct 29, 2024
Slide 1
Slide 1 of 14
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

EMBOOZIYAAHIKAR
OKWANJULA
TulinamuTheStoryofAhikaremukunsibuko
z’endowoozan’amagezig’omuntuez’eddaennyo.
Obuyinzabwayobusobolaokulondoolebwaokuyitamu
nfumoz’abantubangi,omuliKoran,n’Endagaano
Enkadden’Empya.
EkifaananyikyamosaicekyasangibwamuTrevesmu
Bugirimaani,ngamubagezigezib’ensikyalikifaananyi
kyampisazaAhikar.Labaolugerolweolwalangi.
Olunakulw’emboozienolubaddeluteesebwakonnyo.
Abamanyibaasembayookukiteekawansikukyasa
ekyasookabwebaakakasibwantibaalibansobi
olw’emboozieyasookaokulabikamupapyrus
y’Olulamayikieya500BCwakatimubifunfugu
by’Elephantine.
Kyalwatuntiembooziyafictionsosibyafaayo.Mu
butuufuomusomiasobolaokumanyiirakwemu
mpapulaez’okugattakuTheArabianNights.
Kiwandiikiddwamungeriyamagezi,eraennyiriri
ezijjuddeebikolwa,enkwe,n’okutolokaokufunda
zikwataokufaayookutuukakunkomerero.Eddembe
ly’okulowoozakyekintuekisingaokubaeky’omuwendo
omuwandiisiky’alina.
Ekiwandiikokyeyawulamuemitenderaena:(1)
Ennyiriri;(2)Enjigiriza(omuddiring’anwaogw’Engero
ogw’ekitalo);(3)Olugendolw’eMisiri;(4)Enjogera
obaEngero(Ahikarmw’amalirizaokusomesaomwana
wamugandaweeyasobezza).
ESSUULA1
Ahikar,GrandVizierofAssyria,alinaabakyala60
kyokkaalinaenkomereroy’obutabanamwanawa
bulenzi.N’olwekyoazaalamugandawe.Amunyiga
ng’ajjuddeamagezin’okumanyaokusingaemigaati
n’amazzi.
1EmbooziyaHaiqârOmugezi,VizierwaSennakeribu
Kabaka,neNadan,mutabaniwamwannyinawaHaiqâr
Omugezi.
2MubirobyaKabakaSennakeribu,mutabaniwa
Sarhadum,Kabakaw’eBwasulineNineeve,waaliwo
omusajjaomugezigezierinnyalyeKaakali,erayeyali
VizierwakabakaSennakeribu.
3Yalinaempeera,obugaggan’ebintubingi,erayali
mugezi,mugezi,mufirosoofo,mukumanya,mu
ndowoozanemugavumenti,erayaliyawasaabakazi
nkaaga,erangabuliomuyazimbiraolubiri.
4Nayenebyonnateyazaalamwana.kubakazibano,
abayinzaokubaomusikawe.
5N’anakuwalannyoolw’ekyo,olunakulumu
n’akuŋŋaanyaabalaguzib’emmunyeenyen’abayivu
n’abalogon’abannyonnyolaembeerayen’ensonga
y’obugumbabwe.
6Nebamugambanti,‘Gendaoweerezebakatonda
ssaddaakaobeegayirireoboolyawobakufunireomwana
omulenzi.’
7N'akolangabwebaamugamba,n'awaayossaddaaka
eriebifaananyi,n'abeegayiriran'okubeegayirira
n'okusaban'okwegayirira.
8Nebamuddamukigambonakimu.N’agenda
ng’anakuwavuerang’alinaennaku,ng’agenda
ng’alumizibwakumutima.
9N’akomawo,n’asabaKatondaAliWagguluEnnyo,
n’akkiriza,ng’amwegayiriran’okwokyamumutima
gwe,ng’agambanti,‘AyiKatondaAliWagguluEnnyo,
GgweOmutonziw’eggulun’ensi,GgweOmutonzi
w’ebitondebyonna!
10Nkwegayiriraompeomwanaomulenzi,asobole
okubudaabudibwayealyokeabeerewomubulamu
bwange,azibirileamaasogange,anziike.’
11(B)Awoeddoboozinelijjagy’alinti,
‘Olw’okusookeraddalaokwesigamakubifaananyi
ebyole,n’obiwaayossaddaaka,olw’ensongaeno
olisigalangatolinabaanaobulamubwobwonna.”
12NayeddiraNadanimutabaniwamwannyoko,
omufuuleomwanawo,omuyigirizeokuyigakwo
n'okulundakwookulungi,erabw'onoofaalikuziika.'
13Awon’atwalaNadanimutabaniwamwannyina,eyali
ayonkakatono.N'amukwasaabayonsamunaana
abayonsa,bamuyonsenebamukuza.
14Nebamukuzan’emmereennungin’okutendekebwa
okugonvun’engoyeezasilika,n’engoyeezakakobe
n’emmyufu.Erayaliatuddekubitandaebyasilika.
15(B)Nadaanibweyakulan’atambulang’amasasi
ng’omuvuleomuwanvu,n’amuyigirizaempisaennungi
n’okuwandiikanessaayansin’obufirosoofo.
16(B)Awooluvannyumalw’ennakunnyingiKabaka
Sennakeribun’atunuuliraKayakin’alabang’akaddiye
nnyo,eran’amugambanti.
17‘Ayimukwanogwangeow’ekitiibwa,omukugu,
omwesigwa,omugezi,gavana,omuwandiisiwange,
vizierwange,Chancellorwangeeradayirekitawange;
mazimaokaddiyennyoeraozitowaemyaka;n'okuva
kwookuvamunsienokuteekwaokubaokumpi.
18Mbuuliraanianaaban’ekifomubuweerezabwange
oluvannyumalwo.’EraHaiqârn’amugambanti,‘Ayi
mukamawange,omutwegwogubeeremulamu
emirembegyonna!WaliwoNadanomwanawa
mwannyinaze,mmufuddeomwanawange.
19Erammukuzanemmuyigirizaamagezigange
n’okumanyakwange.’
20Kabakan’amugambanti,‘AyiHaiqâr!muleetemu
maasogange,ndyokemmulabe,erabwemmusanganga
asaanira,muteekemukifokyo;eraoligenda,
owummulekoeraobeeremukiwummuloekiwooma
obulamubwobwonna.’
21(B)AwoHaiqâlin’agendan’alagaNadanimutabani
wamwannyina.Erayakolaekitiibwaeran’amwagaliza
obuyinzan’ekitiibwa.
22N’amutunuuliran’amusiiman’amusanyukira
n’agambaHaiqârnti:‘Onoyemutabaniwo,ggwe
Haiqâr?NsabaKatondaamukuume.Erangabwe

EMBOOZIYAAHIKAR
wampeerezanekitangeSarhadumbw’otyoomulenziwo
onoampeerezeeraatuukirizeemirimugyange,
ebyetaagobyange,n’emirimugyange,nsobole
okumuwaekitiibwan’okumufuulaow’amaanyiku
lulwo.’
23Haiqârn’avunnamakabakan’amugambanti,
‘Omutwegwogubeeremulamu,aimukamawange
kabaka,emirembegyonna!Nkunoonyaogumiikiriza
omulenziwangeNadaneraosonyiweensobize
akuweerezengabwekisaanidde.’
24(B)Awokabakan’amulayirantiajjakumufuula
asingaokwagalakwe,eraasingaamaanyimumikwano
gye,eraabeerenayemukitiibwakyonnanemukitiibwa
kyonna.N’amunywegeramungalon’amusiibula.
25N’atwalaNadaani.mutabaniwamwannyinanaye
n’amutuuzamupaalan’atandikaokumusomesaekiro
n’emisanaokutuusalweyamunyigaamagezi
n’okumanyaokusingaomugaatin’amazzi.
ESSUULA2
"PoorRichard'sAlmanac"ey'edda.Ebiragiroebitafa
eby’empisaz’abantuebikwatakussente,abakazi,
ennyambala,bizinensi,emikwano.Engeroezisikiriza
naddalazisangibwamuLunyiriri12,17,23,37,45,47.
GeraageranyaOlunyiriri63n’ebimukubikolwa
eby’okunyoomaebiriwoleero.
1Bw’atyon’amuyigirizang’agambanti:‘Omwana
wange!wuliraokwogerakwangeeraogoberereamagezi
gangeeraojjukirebyenjogera.
2Ayimwanawange!bw’owuliraekigambo,kifiiremu
mutimagwo,sotokibikkuliramulala,kiremeokufuuka
amandaamalamunegookyaolulimilwonekireeta
obulumimumubirigwo,n’ofunaekivume,
n’oswazibwamumaasogaKatondaeraomusajja.
3Omwanawange!bw'obaowuliddeamawulire,
togabunyisa;erabw’obaolinaky’olabye,tokibuulira.
4Ayimwanawange!okwanguyizaomuwuliriza,era
toyanguwakuddamukuddamu.
5Ayimwanawange!bw’obaowuliddeekintukyonna,
tokikweka.
6Omwanawange!tosumululakikondeekissiddwako
akabonero,sotokisumulula,sotosumululakikonde
ekisumuluddwa.
7Omwanawange!temwegombabulungiobw’okungulu,
kubangabukendeeraerabugenda,nayeokujjukira
okw’ekitiibwakuwangaala.
8Omwanawange!omukaziomusirusirualeme
kukulimbanakwogerakwe,olemeokufaokufa
okusingaennaku,n'akuzingamukatimbaokutuusa
lw'olisibibwamumutego.
9Omwanawange!temwagalamukaziazirise
n’ennyambalan’ebizigo,anyoomebwaeraomusirusiru
mumwoyogwe.Zisanzesingaomuwaekintukyonna
ekibyo,oban’omukwasaebirimumukonogwo
n’akusendasendamukibi,Katondaakusunguwalidde.
10Ayimwanawange!tobeerang’omutigw’amanda,
kubangagubalaebikoolamumaasog’emitigyonna,
n’ebibalaebiriibwaoluvannyumalw’ebyobyonna,naye
beerang’omutigw’omuwembaogubalaebibala
ebiriibwamumaasog’emitigyonna,n’ebibala
oluvannyumalw’emitigyonna.
11Omwanawange!fukamiraomutwegwowansi,
ogonzaeddoboozilyo,eraobeerewampisa,otambulire
mukkuboeggolokofu,sotobeeramusirusiru.Era
toyimusaddoboozilyong’osekakubangasinga
ennyumbayazimbibwamuddobooziery’omwanguka,
endogoyiyandizimbyeennyumbannyingibulilunaku;
erasingaenkumbizaalizivugibwaolw’amaanyi,
enkumbitezandiggyiddwawansiw’ebibegabega
by’eŋŋamira.
12Ayimomwana!okuggyawoamayinjan’omugezigezi
kisingaokunywaomwengen’omusajjaomujjuvu.
13Omwanawange!oyiwaomwengegwokuntaana
z'abatuukirivu,sotonywanabantuabatamanyi,
abanyoomebwa.
14Omwanawange!weekwatekubagezigeziabatya
Katondanebafaananabo,sotosembereraatamanyi,
olemeokumufaananan'oyigaamakuboge.
15Ayimwanawange!bw’obaofunyemunnooba
mukwanogwo,mugezese,oluvannyumaomufuule
munnoeramukwanogwo;eratemumutenderezaawatali
kugezesebwa;eratoyonoonakwogerakwon'omuntu
abulaamagezi.
16Omwanawange!ng’engattoesigalakukigerekyo,
tambulanayokumaggwa,okolereomwanawo,
n’ab’omunnyumbayon’abaanaboekkubo,era
onywezeemmeeriyongatennagendakunnyanja
n’amayengogaayon’okubbiran’atasobolaokutaasibwa.
17Omwanawange!omugaggabw'alyaomusota,
bagambanti,--"Kibalwamagezige,"ateomwavu
bw'alya,abantubagambanti,"Okuvakunjalaye."
18Omwanawange!amatiran'emmereyoeyabuli
lunakun'ebintubyo,soteyeegombabyamulala.
19Omwanawange!tobeeramuliraanwawamusirusiru,
sotolyanayemmere,sotosanyukirabizibubya
baliraanwabo.Omulabewobw’akusobya,mulageekisa.
20Omwanawange!omusajjaatyaKatondamumutye
eraomuweekitiibwa.
21Omwanawange!omutamanyiagwan’agwa,
n’omugezi,nebw’agwa,takankana,eranebw’agwa
asitukamangu,erabw’abamulwadde,asobola
okulabiriraobulamubwe.Nayeateomusajjaatamanyi,
musiru,kubulwaddebwetewaliddagala.
22Omwanawange!omuntubw’akusembereraaliwansi
wo,gendamumaasookumusisinkana,n’osigala
ng’oyimiridde,erabw’abatasobolakukusasula,
Mukamaweajjakukusasulakululwe.
23Omwanawange!tosonyiwakukubamutabaniwo,
kubangaokusiimuulakw'omwanawokulingaobusamu
lusuku,n'okusibaakamwak'ensawo,n'okusibaensolo,
n'okusibaoluggi.
24Ayimwanawange!ziyizaomwanawoobubi,
omuyigirizeempisangatannakujeemeran’akuleetamu
kunyoomamubantun’owanikaomutwegwomu
nguudonemunkuŋŋaanan’obonerezebwaolw’obubi
bw’ebikolwabyeebibi.

EMBOOZIYAAHIKAR
25Omwanawange!ofuneenteensavuey'olususu,
n'endogoyiennenen'ebigerebyayo,sotofunanteeriko
amayembeamanene,sotokolamukwanon'omusajja
omukuusa,newakubaddeokufunaomudduayomba,
newakubaddeomuzaanaomubbi,olw'ebyobyonna
by'okolagyebalibazikiriza.
26Omwanawange!bazaddebobalemekukukolimira,
Mukaman'abasiima;kubangakigambibwanti,
"Anyoomakitaaweobannyinaafaokufa(ntegeezakufa
kw'ekibi);n'oyoassaekitiibwamubazaddebe
aliwangaazaennakuzen'obulamubweeraaliraba
ebirungibyonna.""
27Omwanawange!totambuliramukkubongatolina
byakulwanyisa,kubangatomanyiddiomulabe
lw'anaakusisinkana,osoboleokumwetegekera.
28Omwanawange!tobeerang'omutiogwereere,
ogutalinabikoolaogutakula,nayemubeereng'omuti
ogubikkiddwaebikoolabyagwon'amatabigaagwo;
kubangaomusajjaatalinamukaziwaddeabaana
aswazibwamunsieran’abakyawa,ng’omutiogutaliiko
bikoolaeraogutabalabibala.
29Omwanawange!beerang’omutiogubalaebibalaku
mabbalig’ekkubo,ebibalabyagwobyebalyabonna
abayitawo,n’ensoloez’omuddunguneziwummulira
wansiw’ekisiikirizekyagwoneziryakubikoola
byagwo.
30Ayimwanawange!bulindigaetaayaayaokuvamu
kkubolyayonebannaayoefuukaemmerey’omusege.
31Omwanawange!togambanti,"Mukamawange
musirusirunangendimugezi,"sotonyumyakwogera
kwabutamanyanabusirusiru,olemeokunyoomebwaye.
32Omwanawange!tobeeraomukubadduabo,bakama
baabwebebagambanti,“Muveeko,”nayebeeraomuku
abobebagambanti,“Tusemberera.”
33Omwanawange!toweeweetamudduwomumaaso
gamunne,kubangatomanyianikuboanaasingaokuba
ow’omugasogy’olikunkomerero.
34Omwanawange!totyaMukamawoeyakutonda,
alemeokukusirika.
35Ayimwanawange!okwogerakwookulungiera
okuwoomesaolulimilwo;eratokkirizamunno
kulinnyirirakigerekyo,alemeokulinnyiriramukiseera
ekiralaekifubakyo.
36Omwanawange!bw’onookubaomugezin’ekigambo
eky’amagezi,kijjakwekwekamukifubakye
ng’okuswalaokutalikwamaanyi;nayeomutamanya
bw’ofumitan’omuggotajjakutegeerawaddeokuwulira.
37Omwanawange!bw'otumaomugezigezi
olw'ebyetaagobyo,tomuwabiragirobingi,kubangaajja
kukolaemirimugyongabw'oyagala:erabw'otuma
omusirusiru,tomulagira,nayegendawekkaokole
emirimugyo,kubangabw'obaokolaemirimugyo
mulagirire,tajjakukolaky'oyagala.Bwebakusindikaku
mirimu,yanguwaokukituukirizamangu.
38Omwanawange!tofuulamulabewamuntuakusinga
amaanyi,kubangaajjakupimakwo,n'akwesasuza.
39Omwanawange!ogezeseomwanawon'omudduwo,
ngatonnabakwasabintubyo,balemekubaggyako;
kubangaalinaomukonoomujjuvuayitibwaomugezi,ne
bw’abaomusirusirueraatamanyi,eraalinaomukono
obwereereayitibwaomwavu,atamanyi,nebw’aba
omulangiraw’abagezigezi.
40Ayimwanawange!Ndiddeekikuta,nenmiraaloes,
erasifunyekintukikaawaokusingaobwavun’ebbula.
41Omwanawange!muyigirizeomwanawo
okukekkerezan'enjala,asoboleokukolaobulungimu
kuddukanyaamakage.
42Omwanawange!toyigirizaatamanyilulimilwa
bagezi,kubangalujjakumuzitoowerera.
43Omwanawange!tolagambeerayoerimukwanogwo,
olemeokunyoomebwaye.
44Ayimwanawange!okuzibakw’omutimakuzibu
okusingaokuzibakw’amaaso,kubangaokuziba
kw’amaasokuyinzaokulung’amibwampolampola,
nayeokuzibakw’omutimatekulung’amibwa,nekuva
mukkuboeggolokofu,nekugendamukkuboerikoona
engeri.
45Ayimwanawange!okwesittalakw’omuntun’ekigere
kwekusingaokwesittalakw’olulimilwe.
46Omwanawange!mukwanogwoaliokumpiasinga
ow’olugandaomulungiennyoaliewala.
47Omwanawange!obulungibuzikiranayeokuyiga
kuwangaala,ensin’ekendeeran’efuukayabwereere,
nayeerinnyaeddungiterifuukabwereerewadde
okukendeera.
48Omwanawange!omuntuatalinakiwummulo,okufa
kwekwasingaobulamubwe;n'eddobooziery'okukaaba
lisingaeddoboozily'okuyimba;kubangaennaku
n'okukaaba,bwebibangabatyaKatonda,bisinga
eddoboozily'okuyimban'okusanyuka.
49Ggweomwanawange!ekisambiky'ekikeremungalo
zokisingaembuzimukiyungukyamuliraanwawo;
n'endigaeriokumpinaaweesingaenteeriewala;
n'enkazaluggyamumukonogwoesingaenkazaluggya
lukumiezibuuka;n'obwavuobukung'aanyabusinga
okusaasaanyaemmereennyingi;eraempeewoenamu
esingaempologomaenfu;erapawundiy’ebyoya
by’endigaesingapawundiy’obugagga,ntegeezazaabu
neffeeza;kubangazaabuneffeezabikwekeddwane
bibikkiddwamuttaka,eratebirabibwa;nayeebyoya
by’endigabisigalamubutalenebirabika,erabiba
birungierioyoabyambala.
50Ayimwanawange!obugaggaobutonobusinga
obugaggaobusaasaanidde.
51Ayimwanawange!embwaenamuesingaomwavu
omufu.
52Ayimwanawange!omwavuakolaobutuufuasinga
omugaggaafuddemubibi.
53Omwanawange!kuumaekigambomumutimagwo,
erakiribakinenegyoli,eraweegenderezeobuze
obikkulaekyamakyamukwanogwo.
54Ayimwanawange!kigambokiremekuvamukamwa
kookutuusalw'onooteesan'omutimagwo.Era
toyimirirawakatiw’abantuabayomba,kubangamu
kigamboekibimwemuvaokuyomba,eramukuyomba
mwemuvaolutalo,eramulutalomwemuvaokulwana,
naaweoliwalirizibwaokuwaobujulirwa;nayedduka
okuvaawoowummulekowekka.

EMBOOZIYAAHIKAR
55Ayimwanawange!togumiramuntuakusinga
amaanyi,nayeofuneomwoyoogugumiikiriza,
n'okugumiikirizan'empisaentuufu,kubangatewali
kisingaekyo.
56Omwanawange!tokyawamukwanogwoasooka,
kubangaowokubiriayinzaobutawangaala.
57Omwanawange!okukyaliraabaavumukubonaabona
kwe,eramwogerekomumaasogaSultan,eraokole
nnyookumutaasaokuvamukamwak’empologoma.
58Ayimwanawange!tosanyukaolw'okufakw'omulabe
wo,kubangaoluvannyumalw'akaseerakatonoojjakuba
muliraanwawe,n'oyoakusekereraomussaamuekitiibwa
n'ossaamuekitiibwaeraobeerewamunayengabukyali
mukulamusa.
59Ayimwanawange!singaamazzigandiyimiriddemu
ggulu,n’enkookoomaenjerun’efuukaenjeru,nemira
n’ewoomang’omubisigw’enjuki,olwoabantu
abatamanyin’abasirusirubayinzaokutegeeranebafuuka
abagezi.
60Ayimwanawange!bw'obaoyagalaokubaomugezi,
ziyizaolulimilwookulimba,n'omukonogwoobutabba,
n'amaasogoobutalabakibi;awooliyitibwaomugezi.
61Ayimwanawange!omugeziakuben'omuggo,naye
omusirusirualemekukufukakoeddagalaeriwooma.
Weetoowazemubuvubukabwoeraolissibwamu
ekitiibwamubukaddebwo.
62Omwanawange!temugumiramuntumunnaku
ez'obuyinzabwe,newakubaddeomuggamunnaku
ez'amatabagaagwo.
63Omwanawange!toyanguwamumbagay’omukazi,
kubangabwekinaabangakirungi,ajjakugambanti,
‘Mukamawange,onkoleraeby’okulya’;erabwe
kinaazuukangakirwadde,ajjakupimaoyoeyakiviirako.
64Ayimwanawange!bulialabikaobulungimu
nnyambalaye,yey’emumukwogerakwe;n’oyoalina
endabikaembimunnyambalaye,nayey’omumu
kwogerakwe.
65Ayimwanawange!bw’obaokozeobubbi,
bumanyiseSultan,eraomuweomugabokugwo,
osoboleokununulibwaokuvagy’ali,kubangabwe
kitabaekyoojjakugumiraobusungu.
66Omwanawange!kolamukwanogw’omuntu
omukonogwegukutten’okujjula,sotofuulamukwano
gw’omusajjaomukonogweguzibyeeraalumwaenjala.
67Waliwoebintubinakabakawaddeeggyelyemwe
batayinzakubeeranabukuumi:okunyigirizibwaokuva
muvizier,negavumentiembi,n’okukyusakyusa
ekiraamo,n’obutyoboolikunsonga;n’ebintubina
ebitasobolakukwekebwa:abagezi,n’abasirusiru,
n’abagagga,n’abaavu.’
ESSUULA3
Ahikarawummuddeokwetabaennyomunsonga
z’eggwanga.Ebintubyeabikwasamugandaweomufere.
Wanowaliwoemboozieyeewuunyisakungeri
omusaasaanyaatalinakwebazagy’afuukaomujingirire.
Olukweolw’amageziolw’okutabulaAhikarlumuviirako
okusalirwaomusangogw’okufa.Kirabikaenkomerero
yaAhikar.
1Bw’atyoHaiqârbweyayogera,erabweyamala
ebiragiron’engerozinoeriNadan,mutabaniwa
mwannyina,n’alowoozantibyonnaajjakubikuuma,era
teyamanyantimukifoky’ekyoyaliamulagaobukoowu
n’okunyooman’okumusekerera.
2OluvannyumaHaiqârn’atuulamunnyumbaye
n’akwasaNadanebintubyebyonna,n’abaddu,
n’abazaana,n’embalaasi,n’ente,n’ebiralabyonnabye
yalialinan’afuna;n’amaanyiag’okulagiran’okugaana
negasigalamumukonogwaNadani.
3Haiqârn’atuulamunnyumbayeng’awummudde,era
buliluvannyumalwakaseeraHaiqârn’agendan’assa
ekitiibwamukabaka,n’addayoeka.
4AwoNadaanibweyategeerang’amaanyig’okulagira
n’okugaanagalimumukonogwe,n’anyoomaekifokya
Haiqârn’amujerega,n’atandikaokumunenyabulilwe
yalabikang’agambanti,‘KojjawangeHaiqâralimu
dotageye,.erakatitalinaky’amanyi.’
5N’atandikaokukubaabaddun’abazaana,n’okutunda
embalaasin’eŋŋamiran’okubeeraomusaasaanya
n’ebintubyonnakojjaweHaiqârbyeyalina.
6AwoHaiqârbweyalabangatasaasirabaddubewadde
ab’omunnyumbaye,n’asitukan’amugobamunnyumba
ye,n’atumaokutegeezakabakantiyasaasaanyaebintu
byen’eby’okulyabye.
7Kabakan’asitukan’ayitaNadaanin’amugambanti:
‘Haiqârbw’anaabaakyalimulamu,tewalimuntuyenna
ajjakufugabintubye,waddeamakage,wadde
eby’obugaggabye.’
8OmukonogwaNadaanineguggibwakukojjawe
Haiqârnekubintubyebyonna,eramukiseeraekyo
teyayingirawaddeokufuluma,erateyamulamusa.
9AwoHaiqârn’amwenenyaolw’okuteganakwene
Nadanimutabaniwamwannyina,n’agendamumaaso
n’okunakuwalaennyo.
10NadaaniyalinamutoweayitibwaBenuzardân,
Kayakin’amutwalamukifokyaNadani,n’amukuza
n’amuwaekitiibwaekisukkiridde.N'amukwasabyonna
byeyalina,n'amufuulagavanaw'ennyumbaye.
11AwoNadaanibweyategeeraekyaliwon’akwatibwa
obuggyan’obuggya,n’atandikaokwemulugunyaeribuli
eyamubuuzaebibuuzo,n’okusekererakojjaweHaiqâr
ng’agambanti:‘Kojjawangeangobyemunnyumbaye,
eraamazeyansingamugandawange,nayeKatondaAli
WagguluEnnyobw’anampaobuyinza,njakumuleetera
emikisagy’okuttibwa.’
12(B)Nadaanin’afumiitirizakukyesittazaky’ayinza
okumuteesaako.Awooluvannyumalw'ekiseeraNadaani
n'akikyusamubirowoozobye,n'awandiikiraAkisi
mutabaniwaSaaOmugezi,kabakawaBuperusi
ebbaluwang'agambabw'ati:
13‘Emiremben’obulamun’amaanyin’ekitiibwaokuva
eriSennakeribukabakaw’eBwasulineNineeve,
n’okuvaeriomuwagiziwen’omuwandiisiweHaiqâreri
ggwe,Ayikabakaomukulu!Wabeewossentewakati
wangenaawe.

EMBOOZIYAAHIKAR
14Eraebbaluwaenobw’eneetuukagy’oli,
bw’onoogolokokan’ogendamangumulusenyilwa
Nisirini,nemuBwasulinemuNineeve,obwakabaka
ndikuwaawatalilutaloeraawatalikulwana.’
15N’awandiikan’ebbaluwaendalamulinnyalya
HaiqâlieriFalaawokabakaw’eMisiri.‘Wabeerewo
emirembewakatiwonange,ggwekabakaow’amaanyi!
16Bw’onoogolokokamukiseeraebbaluwaeno
n’ogendaeBwasulineNineevemulusenyilwaNisirini,
ndikuwaayoobwakabakaawatalilutaloeraawatali
kulwana.’
17EraebiwandiikobyaNadanibyaling’ebyakojjawe
Haiqâr.
18Awon’azingaennukutazombi,n’aziteekako
akabonerokakojjaweHaiqâr;waddekyalikityobaali
mulubirilwakabaka.
19Awon’agendan’awandiikaebbaluwamungeri
y’emuokuvaewakabakaerikojjaweHaiqâr:
‘Emiremben’obulamueriVizierwange,Omuwandiisi
wange,Chancellorwange,Haiqâr.
20AyiHaiqâr,ebbaluwaenobw’etuukagy’oli,
kuŋŋaanyaabaserikalebonnaabalinaawe,era
batuukiriremungoyenemumuwendo,obandeetegye
ndikulunakuolw’okutaanomulusenyilwaNisrîn.
21Awobw'olindabaeyonganzijagy'oli,yanguwa,
oleeteeggyeokulwananangeng'omulabeagenda
okulwananange,kubanganninaababakabaFalaawo
kabakaw'eMisiri,balabeamaanyigaffeeggyeera
batutya,kubangabalabebaffeerabatukyawa.’
22(B)Awon’assaakoakabonerokubbaluwaeyo
n’agiweerezaHaiqâling’akozesaomukubaweerezaba
kabaka.N’addiraebbaluwaendalagyeyaliawandiise
n’agibunyisamumaasogakabakan’agimusomera
n’amulagaakabonero.
23Awokabakabweyawuliraebyalimubbaluwa
n’asoberwan’asoberwannyo,n’asunguwalaobusungu
obw’amaanyiennyo,n’agambanti,‘Awa,ndaze
amagezigange!kikikyenkozeHaiqârntiawandiise
ebbaluwazinoeriabalabebange?Enoy’empeerayange
okuvagy’aliolw’emigasogyangegy’ali?’
24Nadaanin’amugambanti,‘Tonakuwala,ggwe
kabaka!waddeobutasunguwala,nayekatugendemu
lusenyilwaNisrîntulabeobaolugerolunolutuufuoba
nedda.’
25AwoNadaanin’agolokokakulunakuolw’okutaano
n’atwalakabakan’abaserikalen’omulamuzi,nebagenda
muddungumulusenyilw’eNisrin.Kabakan’atunuulira,
eralaba!Haiqârnâ€TMamagyebaalibateekeddwamu
nnyiriri.
26AwoHaiqârbweyalabangakabakaalieyo,
n’asembereraeggyen’akolaakaboneroerieggye
okutambulang’erimulutalon’okulwanamunnyiririne
kabakangabwekyalikizuuliddwamubbaluwa,nga
tamanyikinnyaNadaanikyeyaliasimyeye.
27KabakabweyalabaekikolwakyaHaiqâr
n’akwatibwaokweraliikiriran’entiisan’okusoberwa,
n’asunguwalaobusungubungi.
28Nadaanin’amugambanti,‘Olabye,aimukama
wangekabaka!omunakuonoky’akoze?naye
tosunguwalaeratonakuwalawaddeokulumwa,naye
gendamunnyumbayootuulekuntebeyo
ey’obwakabaka,eranjakukuleeteraHaiqâr
ng’asibiddwaerangaasibiddwaenjegere,eranja
kukugobaomulabewoawatalikutegana.’
29Kabakan’addayokuntebeyeey’obwakabaka
ng’anyiizeHaiqâr,n’atakolakintukyonnakuye.Era
Nadann’agendaewaHaiqârn’amugambanti,‘W’allah,
ayikojjawange!Mazimakabakaakusanyukira
n’essanyulingieraakwebazaolw’okukolaekyokye
yakulagira.
30Erakaakanoantumyegy’oliogobeabaserikalemu
mirimugyabwe,ojjegy’aling’emikonogyogisibiddwa
emabegawo,n’ebigerebyongabisibiddwaenjegere,
ababakabaFalaawobalyokebalabekino,erakabaka
alyokeabeerengabatiibwabonekabakawaabwe.’
31AwoHaiqârn’addamun’agambanti,‘Okuwulira
kwekugondera.Awon’asitukaamanguagon’asiba
emikonogyeemabegawe,n’asibaebigerebyeenjegere.
32Nadaanin’amutwalan’agendanayeerikabaka.Era
Haiqârbweyayingiramumaasogakabakan’avunnama
mumaasogekuttaka,n’ayagalakabakaobuyinza
n’obulamuobw’olubeerera.
33Awokabakan’agambanti,‘AyiHaiqâr,
Omuwandiisiwange,Gavanaw’ensongazange,
Chancellorwange,omufuziw’Eggwangalyange,
mbuuliraekibikyenkukozen’onsasulaolw’ekikolwa
kinoekibi.’
34(B)Awonebamulagaennukutaezaalimu
mpandiikayen’envumboye.EraHaiqârbweyalaba
kino,ebitundubyenebikankanaeraolulimilwene
lusibibwaomulundigumu,eran’atasobolakwogera
kigambokyonnaolw’okutya;nayen’awanikaomutwe
gwengagutunuddemunsierangamusiru.
35Kabakabweyalabakino,n’awulirang’akakasanti
ekintuekyokyavagy’ali,eraamanguagon’asituka
n’abalagiraokuttaHaiqâr,n’okumukubamubulago
n’ekitalaebweruw’ekibuga.
36AwoNadaanin’akubaenduulun’agambanti,‘Ayi
Haiqâr,ggweamaasoamaddugavu!kikiekikugasa
okufumiitirizakwoobaamaanyigomukukolaekikolwa
kinoerikabaka?’
37Bw’atyoomunyumyaw’emboozibw’agamba.Era
erinnyaly’omusajjaeyalinaekitalayaliAbuSamîk.
Kabakan’amugambanti,‘Ggweomusajjaow’ekitala!
golokoka,genda,osalaensingoyaHaiqârkumulyango
gw’ennyumbaye,osuuleomutwegweokuvakumubiri
gweemikonokikumi.’
38AwoHaiqârn’afukamiramumaasogakabaka,
n’agambanti,‘Mukamawangekabakaabeeremulamu
emirembegyonna!erabw’obaoyagalaokunzita,
okwagalakwokutuukirira;erankimanyintisirina
musango,wabulaomusajjaomubibasokuwaaccountku
bubibwe;waddekirikityo,Ayimukamawangekabaka!
Nkwegayiridden’omukwanogwo,kirizaomukuumi
w’ekitalaaweeyoomulambogwangeeriabaddubange,
banziike,eraomudduwoabeeressaddaakayo.’
39(B)Kabakan’asitukan’alagiraomukuumiw’ekitala
amukolengabw’ayagala.

EMBOOZIYAAHIKAR
40Amanguagon’alagiraabaddubeokutwalaHaiqâr
n’omusajjaow’ekitalabagendenayengabalibukunya
bamutte.
41AwoHaiqârbweyategeddeddalantiyaliagenda
kuttibwan’atumaerimukaziwe,n’amugambanti,
‘Fulumaonsisinkane,erawabeerenaaweabawala
embeereralukumi,obayambazeengoyeezakakobene
silikabalyokebakaabirangasinnafa.
42Mutegekeemmeezaeriomusajjaow’ekitala
n’abaddube.Mutabuleomwengeomungi,balyoke
banywe.’
43N'akolabyonnabyeyamulagira.Erayalimugezi
nnyo,mugezi,erangamugezi.Erayagattaempisazonna
ezisobokan’okuyiga.
44Awoeggyelyakabakan’omukuumiw’ekitalabwe
baatuuka,nebasangaemmeezang’etegekeddwabulungi,
n’omwengen’emivuleegy’ebbeeyi,nebatandikaokulya
n’okunywaokutuusalwebaamalanebatamiira.
45(B)AwoHaiqârn’atwalaomukubiw’ebitalaku
bbaling’aliwamun’ekibinjan’agambanti,‘AyiAbu
Samîk,tomanyintiKabakaSarhadum,kitaawewa
Sennakeribu,bweyayagalaokukutta,nnakutwalane
nkukwekamukifoekimuokutuusaobusungubwa
kabakabwakkakkanan'akusaba?
46Bwennakuleetamumaasogen’akusanyukira:
kaakanojjukiraekisakyennakukola.
47Erammanyingakabakaajjakwenenyakulwangeera
alisunguwalirannyoolw’okuttibwakwange.
48Kubangasirinamusango,eraolulibalw’onyanjula
mumaasogemulubirilwe,onoosangaemikisamingi,
n’omanyangaNadanimutabaniwamwannyinaze
anlimbyeeran’ankoleddeekikolwakinoekibi,era
kabakaajjakwenenyaolw’okunzita;erakatinnina
ekiyumbamulusukulw’ennyumbayange,eratewali
akimanyi.
49Nkwekamukyongamukyalawangeakimanyi.Era
nninaomuddumukkomeraagwaniddeokuttibwa.
50(B)Mufulumyemumuyambazeengoyezange,era
olagireabaweerezabwebatamiddeokumutta.Tebajja
kumanyaanigwebatta.
51N'asuulaomutwegweemikonokikumiokuvaku
mulambogwe,omulambogwen'aguwaabaddubange
baguziikibwe.Eraonooterekeranangeeky’obugagga
ekinene.
52Awoomukuumiw’ekitalan’akolangaHaiqârbwe
yamulagira,n’agendaerikabakan’amugambanti,
‘Omutwegwogubeeremulamuemirembegyonna!’
53AwomukaziwaHaiqârn’amukkawansimukifowe
yeekukumyebuliwiikiebyalibimumala,eratewali
n’omuyaliabimanyiokuggyakoyekennyini.
54Eraembooziyayogerwakoeran’eddibwamuera
n’esaasaanyizibwamubulikifokungeriHaiqâr
Omugezigyeyattibwamun’afa,eraabantubonna
ab’omukibugaekyonebamukungubagira.
55Nebakaabanebagambanti:‘Woowe,ggweHaiqâr!
n'olw'okuyigakwon'empisazo!Ngakyannakunnyoku
ggwen’olw’okumanyakwo!Omulalangaggweayinza
kusangibwawa?erawayinzaokubaawoomuntu
omugeziennyo,omuyivuennyo,omukugumukufuga
ng’akufaananaasoboleokujjuzaekifokyo?’.
56NayekabakayaliyeenenyakuHaiqâr,era
okwenenyakwetekwamugasa.
57Awon’ayitaNadaanin’amugambanti,‘Genda
otwalemikwanogyookoleekiwooben’okukaabirakojja
woHaiqâr,omukungubagiddeng’empisabweziri,
ng’ossaamuekitiibwaokujjukirakwe.’
58NayeNadani,omusirusiru,omutamanyi,n’omutima
omukakanyavu,bweyagendamunnyumbayakojjawe,
teyakaabanewakubaddeennakuwaddeokukaaba,naye
n’akuŋŋaanyaabantuabatalinamutimaeraabatali
bavumu,n’atandikaokulyan’okunywa.
59AwoNadanin’atandikaokukwataabazaana
n’abadduab’eHaiqâli,n’abasiban’abatulugunya
n’abasiimuulan’okusiigaokw’amaanyi.
60Erateyassakitiibwamukaziwakojjawe,eyamukuza
ng’omwanawe,nayen’ayagalaagwanayemukibi.
61NayeHaiqâryaliasaliddwamukifoweyeekukumye,
n’awuliraokukaabakw’abaddubenebaliraanwabe,era
n’atenderezaKatondaAliWagguluEnnyo,Omusaasizi,
eran’amwebaza,erabulijjoyasaban’okwegayirira
KatondaAliWagguluEnnyo.
62Omusajjaow’ekitalan’ajjangabuliluvannyumalwa
kiseeraeHaiqârng’aliwakatimukifoweyeekukumye:
Haiqârn’ajjan’amwegayirira.N’amubudaabudaera
n’amwagalizaokununulibwa.
63Eraemboozibweyategeezebwamunsiendalanti
HaiqârOmugezigeziyaliattiddwa,bakabakabonnane
banakuwalanebanyoomakabakaSennakeribu,ne
balojjaHaiqâromugonjoolaebisoko.
ESSUULA4
"EbisokobyaSphinx."DdalaekyatuukakuAhikar.
Okuddakwe.
1Awokabakaw’eMisiribweyamalaokukakasanti
Kaikaliattiddwa,n’asitukaamanguagon’awandiikira
kabakaSennakeribuebbaluwa,ng’amujjukizamuyo
‘emiremben’obulamun’amaanyin’ekitiibwabye
twagalaennyo,.mugandawangeomwagalwa,kabaka
Sennakeribu.
2Mbaddenjagalannyookuzimbaolubiriwakati
w’eggulun’ensi,eranjagalaonsindikireomusajja
omugezi,omugeziokuvagy’oliokunzimbira,
n’okunziramuebibuuzobyangebyonna,nsobole
okufunaemisolon’emisoloegy’omusologwaBwasuli
okumalaemyakaesatu.’
3Awon’assaakoakabonerokubbaluwaeyo
n’agiweerezaSennakeribu.
4N’agitwalan’agisoman’agiwaabakuumiben’abakulu
b’obwakabakabwe,nebasoberwaeranebaswala,
n’asunguwalaobusungubungi,n’asoberwaengeri
gy’alinaokweyisaamu.
5Awon’akuŋŋaanyaabakadden’abayivun’abagezigezi
n’abafirosoofo, n’abalaguzi n’abalaguzi
b’emmunyeenye,nebulimuntueyalimunsiye,
n’abasomeraebbaluwan’abagambanti,‘Animummwe

EMBOOZIYAAHIKAR
ayagalagendaeriFalaawokabakaw’eMisiri
omuddamuebibuuzobye?’.
6Nebamugambanti,‘Ayimukamawaffekabaka!
manyantimubwakabakabwotewaliamanyibibuuzo
binookujjakoHaiqâr,vizierwoeraomuwandiisiwo.
7Nayeffetetulinabukugumukino,okuggyakongaye
Nadani,mutabaniwamwannyina,kubangaye
yamuyigirizaamagezigegonnan’okuyigan’okumanya
kwe.Muyitegy’oli,mpozziayinzaokusumulula
ekikondekinoekikalu.’
8Awokabakan’ayitaNadanin’amugambanti,‘Laba
ebbaluwaenootegeereebirimu.Nadaanibweyagisoma
n’agambanti,‘Ayimukamawange!aniasobola
okuzimbaolubiriwakatiw’eggulun’ensi?’.
9KabakabweyawuliraokwogerakwaNadani
n’anakuwalannyoeran’anakuwalaennyo,n’avaku
ntebeyeey’obwakabakan’atuulamuvvu,n’atandika
okukaaban’okukaabakuHaiqâli.
10Ngabagambanti,‘Aiennakuyange!AyiHaiqâr,
eyaliamanyiebyamanâ€TMebisoko!zisanzenzeku
lulwo,AyiHaiqâr!Ggweomusomesaw’ensiyangeera
omufuziw’obwakabakabwange,ndisangawa
akufaanana?AyiHaiqâr,ggweomusomesaw’ensi
yange,nkukyukirawa?zisanzenzekululwo!
nakuzikirizantya!eranawulirizaembooziz’omulenzi
omusiru,atamanyiatalinakumanya,atalinaddiini,
atalinabusajja.
11Ah!eranateAhkulwange!aniayinzaokumpa
omulundigumugwokka,obaokundeeteraekigambonti
Haiqârmulamu?erannandimuwaddeekitundu
ky’obwakabakabwange.
12Kinokinvawa?Ah,Haiqâr!nsoboleokukulaba
omulundigumugwokka,nsoboleokujjula
okukutunuulira,n'okukusanyukira.
13Ao!Ayiennakuyangekululwookutuukaemirembe
gyonna!AyiHaiqâr,nkussentya!erasaalwawomu
nsongayookutuusalwennalabaenkomereroy’ensonga.’
14Kabakan’akaabaekiron’emisana.Katiomusajja
ow’ekitalabweyalabaobusungubwakabakan’ennaku
yeeriHaiqâr,omutimagwenegugonvuwagy’ali,,
n’asembereramumaasogen’amugambanti:
15‘Ayimukamawange!lagiraabaddubookuntemako
omutwegwange.’Awokabakan’amugambanti:
‘Zisanze,AbuSamîk,omusangogwoguliwa?’.
16Omusajjaow’ekitalan’amugambanti,‘Ayimukama
wange!bulimudduakontanan’ekigambokyamukama
weattibwa,nangenkozeekimenyaekiragirokyo.’
17Awokabakan’amugambanti.‘ZisanzeggweAbu
Samîk,mukiky’okozeekimenyaekiragirokyange?’.
18Omusajjaow’ekitalan’amugambanti,‘Ayimukama
wange!wandagiraokuttaHaiqâr,eranamanyantiojja
kwenenyakuye,erantiyaliasobeddwa,eranamukweka
mukifoekimu,nenttaomukubaddube,erakatiali
bulungimuekidiba,erabw’onoondagiranjakumuleeta
gy’oli.’
19Kabakan'amugambanti.‘Zisanzeggwe,ggweAbu
Samîk!onsekereddeeranzemukamawo.’
20Omusajjaow’ekitalan’amugambanti,‘Nedda,naye
olw’obulamubw’omutwegwo,aimukamawange!
Haiqârtalinabulabeeramulamu.’
21Kabakabweyawuliraebigamboebyo,n’awulira
ng’akakasaensonga,omutwegweneguwuga,n’azirika
olw’essanyu,n’abalagiraokuleetaHaiqâr.
22N’agambaomukuumiw’ekitalanti,‘Ggweomuddu
eyeesigika!singaokwogerakwokubakwamazima,
nandyagadde okukugaggawaza,n’okugulumiza
ekitiibwakyookusingaekyamikwanogyogyonna.’
23Omukuumiw’ekitalan’agendang’asanyuka
okutuusalweyatuukaewaHaiqâli.N’aggulawooluggi
lw’ekifoweyeekukumye,n’aserengetan’asangaHaiqâr
ng’atudde,ng’atenderezaKatonda,erang’amwebaza.
24N’amuleekaanirang’agambanti,‘AyiHaiqâr,nleeta
essanyuerisingaobunene,n’essanyu,n’essanyu!’.
25Haiqârn’amugambanti,‘AyiAbuSamîk,mawulire
ki?’?Eran’amubuulirabyonnaebikwatakuFalaawo
okuvakulubereberyeokutuukakunkomerero.Awo
n’amutwalan’agendaerikabaka.
26Kabakabweyamutunuulira,n’amulabang’alimu
mbeeraembi,erang’enviirizeziwanvuyeng’ensolo
ez’omunsiko,n’emisumaaligyeng’enjalaz’empungu,
erang’omubirigwegucaafuolw’enfuufu,eralangiya
ffeesiyeyaliekyuseerang’efuuseefuuseerakatiyali
ng’evvu.
27Kabakabweyamulaban’amunakuwalan’asituka
amanguagon’amuwambaatiran’amunywegera,
n’amukaaban’amugambanti:‘EtenderezaKatonda!
eyakukomyawogyendi.’
28(B)Awon’amugumyan’amubudaabuda.Era
yayambulamuekyambalokye,n’akiyambalakumusajja,
n’amusaasirannyo,n’amuwaobugaggabungi,
n’awummuzaHaiqâr.
29AwoHaiqârn’agambakabakanti,‘Mukamawange
kabakaabeeremulamuemirembegyonna!Binobibeere
bikolwaby’abaanab’ensi.Nkuzeenkindugyennyinza
okwesigamirako,negufukamirakumabbali,ne
gunsuulawansi.
30NayeAyiMukamawange!okuvalwennalabikiramu
maasogo,tofaayookukunyigiriza!Kabakan’amugamba
nti:‘Katondayeebazibwe,eyakulagaekisa,n’amanya
ntiwasobezebwako,n’akuwonyan’akuwonyaokuttibwa.
31Nayegendamukinaabiroekibuguma,omwese
omutwe,otemeemisumaaligyo,okyuseengoyezo,era
weesanyusangaokumalaennakuamakumiana,olyoke
weekoleraebirungin'olongoosaembeerayonelangi
y'amaasogoayinzaokuddagy’oli.’
32(B)Awokabakan’ayambulaekyambalokye
eky’ebbeeyi,n’akiyambalaHaiqâr,eraHaiqârne
yeebazaKatondan’avunnamakabaka,n’agendamukifo
weyabeerang’asanyuseerangamusanyufu,
ng’atenderezaKatondaAliWagguluEnnyo.
33Abantub’omunnyumbayenebasanyukawamunaye,
nemikwanogyenabulieyawulirang’alimulamune
basanyuka.

EMBOOZIYAAHIKAR
ESSUULA5
Ennukutaya"ebisoko"eragiddwaAhikar.Abalenziku
mpungu.Okuvuga"ennyonyi"okusooka.Okugendae
Misiri.Ahikar,okubeeraomusajjaow’amagezinakyo
kirinaenseko.(Olunyiriri27).
1N'akolangakabakabweyamulagira,n'awummula
ennakuamakumiana.
2Awon’ayambalaolugoyelweolw’ebisiyaga,n’agenda
ng’avugaembalaasierikabaka,n’abaddubeemabega
wenemumaasoge,ng’asanyukaerang’asanyuse.
3NayeNadanimutabaniwamwannyinabweyategeera
ekigendamumaaso,okutyanekumukwata,n’asoberwa,
ngatamanyikyakukola.
4Haiqârbweyakiraban’ayingiramumaasogakabaka
n’amulamusa,n’addamuokulamusa,n’amutuuzaku
mabbalige,ng’amugambanti,
‘AyiomwagalwawangeHaiqâr!labaebbaluwazino,
kabakaw’eMisirizeyatuweereza,ng’amazeokuwulira
ntiottiddwa.
5(B)Batusunguwazanebatuwangula,erabangiku
bantub’omunsiyaffebaddukiddeeMisiriolw’okutya
emisolokabakaw’eMisirigyeyatumaokutusaba.
6AwoHaiqârn’addiraebbaluwan’agisoman’ategeera
ebigirimu.
7Awon’agambakabakanti.‘Tosunguwala,aimukama
wange!NdigendaeMisiri,erandiddizaFalaawo
eby’okuddamu,erandimulagaebbaluwaeno,era
ndimuddamukumisolo,erandizzaayoabobonna
abadduse;eranjakuswazaabalabebonganyambibwa
KatondaAliWagguluEnnyo,n’olw’essanyu
ly’obwakabakabwo.’
8Kabakabweyawuliraokwogerakunookuvaewa
Haiqârn’asanyukan’essanyulingi,omutimagwene
gugaziwan’amulagaekisa.
9AwoHaiqârn’agambakabakanti:‘Mpaokulwawo
ennakuamakumiananneetegerezeekibuuzokino
n’okukiddukanya.’Erakabakakinoyakikkiriza.
10AwoHaiqârn’agendamumakage,n’alagira
abayizziokumukwatiraempunguentobbiri,ne
baziwambanebazimuleetera:eran’alagiraabaluka
emiguwaokumulukaemiguwaebiriegyappamba,buli
emuemikonoenkumibbiriobuwanvu,eran’alagira
abaweesibaleeten’abalagiraokukolaebibokisibibiri
ebinene,nebakolabwebatyo.
11(B)Awon’addiraabaanaabatobabiri,n’amalabuli
lunakung’asaddaakaabaanab’endigan’okuliisa
empungun’abalenzi,eran’avugaabalenzikumigongo
gy’empungu,n’abasiban’akaguwaakanywevu,n’asiba
akaguwakubigerewaempungu,erazibuukewaggulu
mpolampolabulilunaku,okutuukakubbangalya
mikonokkumi,okutuusalwezaamanyiiraneziyisibwa;
nebasitukaobuwanvubwonnaobw'omuguwaokutuusa
lwebaatuukamubbanga;abalenzingabalikumigongo
gyabwe.Awon’azisikambulagy’ali.
12Haiqârbweyalabang’okwegombakwekutuukiridde
n’alagiraabalenzintibwebanaasitulwawaggulu
okutuukamubbangabalinaokuleekaanangabagamba
nti:
13(B)‘Tuleeteebbumban’amayinja,tuzimbirekabaka
Falaawoolubiri,kubangatetulinakyetukola.’
14EraHaiqârteyaggwangakookubatendeka
n’okubakoladduyirookutuusalwebaatuukakuddaala
erisingaobunene(ery’obukugu).
15Awon’abalekan’agendaerikabakan’amugambanti,
‘Ayimukamawange!omulimuguweddenga
bw'oyagala.Golokokanangenkulageekyewuunyo.’
16Awokabakan’asitukan’atuulaneHaiqârn’agenda
mukifoekigazin’atumaokuleetaempungun’abalenzi,
eraHaiqârn’abasiban’abalekamubbangaobuwanvu
bwonnaobw’emiguwa,nebatandikaokuleekaananga
yaliabasomesezza.Awon’abisendagy’alin’abiteeka
mubifobyabwe.
17Kabakan’aboabaalinayenebeewuunyannyo:
kabakan’anywegeraHaiqârwakatiw’amaasoge
n’amugambanti,‘Gendamirembe,ggweomwagalwa
wange!Ggweamalalag’obwakabakabwange!eMisiri
n’oddamuebibuuzobyaFalaawoeraomuwangula
n’amaanyigaKatondaAliWagguluEnnyo.’
18Awon’amusiibula,n’atwalaeggyelye,n’eggyelye,
n’abavubukan’empungu,n’agendamubifoeby’eMisiri;
bweyatuuka,n’akyukan’ayolekeraensiyakabaka.
19(B)Abantub’eMisiribwebaategeeranga
Sennakeribuyatumyeomusajjaow’omuLukiikolwe
olw’ekyamaokwogeraneFalaawon’okuddamu
ebibuuzobye,nebatwalaamawulireagoerikabaka
Falaawo,n’atumaekibinjaky’abakungubeab’ekyama
okumuleetamumaasoge.
20N’ajjan’ayingiramumaasogaFalaawo,
n’amuvunnamangabwekisaaniddeokukolabakabaka.
21N’amugambanti:‘Ayimukamawangekabaka!
Sennakeribukabakaakutenderezan'emirembe
n'amaanyin'ekitiibwa.
22Eraantumye,ndiomukubaddube,nkuddemu
ebibuuzobyo,n'okutuukirizabyonnaby'oyagala:
kubangaotumyeokunoonyamukamawangekabaka
omusajjaanaakuzimbiraolubiriwakatiw'abantueggulu
n’ensi.
23Nangeolw’obuyambibwaKatondaAliWaggulu
Ennyon’ekisakyoeky’ekitiibwan’amaanyigamukama
wangekabakandikuzimbirangabw’oyagala.
24Naye,aimukamawangekabaka!by'oyogeddemuyo
kumisology'eMisiriokumalaemyakaesatu--kati
okutebenkerakw'obwakabakabwebwenkanya
obukakali,erabw'onoowangulaeraomukonogwange
ngategulinabukugumukukuddamu,kalemukama
wangekabakaajjakukusindikiraemisology’oyogedde.
25Erabwennaabankuzzeemumubibuuzobyo,
kinaasigalaggweokuweerezabyonnaby’oyogeddeeri
mukamawangekabaka.’
26Falaawobweyawuliraokwogeraokwo,ne
yeewuunyaeran’asoberwaolw’eddembely’olulimilwe
n’okusanyusakw’okwogerakwe.
27KabakaFalaawon’amugambanti,‘Ggweomusajja!
erinnyalyolyeani?’.N’agambanti,‘Omudduwoye
Abiqâm,eranzesseddumew’enseenenezakabaka
Sennakeribu.’

EMBOOZIYAAHIKAR
28Falaawon’amugambanti,‘Mukamawoteyalina
muntuwakitiibwaokusingaggwe,n’antumiraakawuka
akatonookunziramu,n’okunyumyanange?’
29Haiqârn’amugambanti,‘Ayimukamawangekabaka!
NjagalaKatondaAliWagguluEnnyontuukirizeebiri
mubirowoozobyo,kubangaKatondaaliwamu
n’abanafualyokeatabuseab’amaanyi.’
30(B)AwoFalaawon’alagirabategekeAbiqâmekifo
webabeera,bamuweemmere,emmere,n’ebyokunywa,
n’ebyobyonnabyeyaliyeetaaga.
31Awobwekyaggwa,oluvannyumalw’ennakussatu
Falaawon’ayambalaengoyeezakakoben’emmyufu
n’atuulakuntebeyeey’obwakabaka,n’abakungube
bonnan’abakulub’obwakabakabwebaalibayimiridde
ngabasalaemikonogyabwe,ebigerebyabwenga
bisembereddewamu,n’emitwegyabwenga
gifukamidde.
32Falaawon’atumaokuleetaAbiqam,erabwe
yamuleetedde,n’avunnamamumaasoge,n’anywegera
ettakamumaasoge.
33KabakaFalaawon’amugambanti,‘AyiAbiqâm,nze
nfaananaani?n'abakulub'obwakabakabwange,
bafaananabaani?'
34Haiqârn’amugambanti,‘Ayimukamawange
ow’oluganda,oling’ekifaananyiBeeri,n’abakungu
b’obwakabakabwobalingaabaddube.’
35(B)N’amugambanti,‘Gendaoddeyowanoenkya.”
BwatyoHaiqârn’agendangakabakaFalaawobweyali
amulagidde.
36EnkeeraHaiqârn’agendamumaasogaFalaawo,
n’avunnama,n’ayimiriramumaasogakabaka.Falaawo
yaliayambaddeengoyeemmyuufu,n’abakungunga
bambaddeengoyeenjeru.
37Falaawon’amugambanti‘AyiAbiqâm,nzenfaanana
ani?n'abakulub'obwakabakabwange,bafaananabaani?'
38Abiqâmun’amugambanti,‘Ayimukamawange!oli
ng'enjuba,n'abaddubobalingaebikondobyayo.'
Falaawon’amugambanti,‘Gendamukifow’obeera,
ojjewanoenkya.”
39(B)AwoFalaawon’alagiraOluggyalwe
okwambalaenjeruennongoofu,eraFalaawon’ayambala
ngabon’atuulakuntebeyeey’obwakabaka,n’abalagira
okuleetaHaiqâr.N’ayingiran’atuulamumaasoge.
40Falaawon’amugambanti,‘AyiAbiqâm,ndingaani?
n’abakungubange,bafaananabaani?’.
41Abiqâmun’amugambanti,‘Ayimukamawange!oli
ng’omwezi,n’abakulubobalingapulaneti
n’emmunyeenye.’Falaawon'amugambantiGenda,
enkyaobeerewano.'
42(B)AwoFalaawon’alagiraabaweerezabe
okwambalaebyambaloebyalangiez’enjawulo,era
Falaawon’ayambalaolugoyeolumyufu,n’atuulaku
ntebeyeey’obwakabaka,n’abalagiraokuleetaAbiqam.
N’ayingiran’avunnamamumaasoge.
43N’agambanti,‘AyiAbiqâm,ndingaani?n’amagye
gange,gafaananaani?’.N’agambanti,‘Ayimukama
wange!oling’omwezigwaApuli,n’amagyegogalinga
ebimulibyagwo.’
44Kabakabweyakiwuliran’asanyukan’essanyulingi
n’agambanti,‘AyiAbiqâm!omulundiogwasooka
wangeraageranyan'ekifaananyiBeeri,n'abakungubange
n'abaddube.
45Omulundiogw'okubiriwangeraageranyan'enjuba,
n'abakungubangen'enjuba.
46Eraomulundiogw'okusatuwangeraageranyaku
mwezi,n'abakungubangekupulanetin'emmunyeenye.
47Omulundiogw'okunawangeraageranyan'omwezi
gwaApuli,n'abakungubangen'ebimulibyagwo.Naye
katiggweAbiqâm!mbuulira,mukamawo,kabaka
Sennakeribu,alingaani?n’abakungube,bafaanana
baani?’.
48Haiqârn’aleekaanan’eddobooziery’omwanguka
n’agambanti:‘Kibeerewalannyookwogerakumukama
wangekabakanaaweatuddekuntebeyo
ey’obwakabaka.Nayegolokokakubigerebyo
nkubuuliremukamawangekabakagw’afaanana
n’abakulubebafaanana.’
49Falaawon’asoberwaolw’eddembely’olulimilwe
n’obuvumubweobw’okuddamu.AwoFalaawo
n’asitukaokuvakuntebeyeey’obwakabaka,n’ayimirira
mumaasogaHaiqâr,n’amugambanti,‘Mbuulira
kaakano,ntegeeremukamawokabakagw’afaanana,
n’abakulube,bebafaanana.’
50EraHaiqârn’amugambanti:‘Mukamawangeye
Katondaw’eggulu,n’abakulubebebamyansa
n’okubwatuka,erabw’abaayagaddeempewozifuuwa
enkuban’etonnya.
51Eraalagiraokubwatuka,n’eyakan’enkuba,n’akwata
enjuba,n’etawamusanagwayo,n’omwezi
n’emmunyeenye,nebitakyetooloola.
52Eraalagiraomuyaga,negufuuwaenkuban’etonnya
negulinnyiriraApulinegusaanyaawoebimulibyagwo
n’amayumbagaayo.’
53Falaawobweyawuliraokwogeraokwo,n’asoberwa
nnyo,n’asunguwalannyo,n’amugambanti:‘Ggwe
omuntu!mbuuliraamazima,erantegeezeky’oliddala.’
54N'amubuuliraamazima.'NzeHaiqâromuwandiisi,
asingaobukulumuPrivyCouncilorsbakabaka
Sennakeribu,erandivizierweeraGavana
w'obwakabakabwe,eraChancellorwe.'
55N’amugambanti,‘Oyogeddeamazimamukigambo
kino.NayetuwuliddekuHaiqâr,ntikabakaSennakeribu
amutta,nayeolabikang’olimulamuerang’olibulungi.’
56Haiqârn’amugambanti,‘Weewaawo,bwekyali,
nayeettendolibeereeriKatondaamanyiebikwekebwa,
kubangamukamawangekabakayandagiraokuttibwa,
eran’akkirizaekigamboky’abantuabagayaanyi,naye
Mukaman’anunulanze,eraalinaomukisaoyo
amwesiga.’
57Falaawon’agambaHaiqârnti,‘Gendaenkyaobeere
wano,ontegeezeekigambokyesiwulirangakookuvamu
bakulubangewaddeokuvamubantub’obwakabaka
bwangen’ensiyange.’

EMBOOZIYAAHIKAR
ESSUULA6
Akakodyokanokatuukakubuwanguzi.Ahikaliaddamu
bulikibuuzokyaFalaawo.Abalenzikumpungubeba
ntikkoy’olunaku.Obugezi,obutasangibwannyomu
Byawandiikibwaeby’edda,bubikkuliddwamuLunyiriri
34-45.
1Haiqârn’agendamumakage,n’awandiikaebbaluwa,
ng’agambamuyokungerieno:
2(B)OkuvakuSennakeribukabakaw’eBwasuli.ne
NineeveeriFalaawokabakaw’eMisiri.
3‘Emirembegibegy’oli,ggwemugandawange!era
kyetukutegeezamukinokirintiow’olugandayeetaaga
mugandawe,nebakabakabamunne,eraessuubilyange
okuvagy’olintiwandiwozettalantazazaabuebikumi
mwenda,kubanganneetaagaokuliisaemmereabamuku
baserikale,nsoboleokugimalirakubo.Era
oluvannyumalw’akaseerakatononjakugikuweereza.’
4(B)Awon’azingaebbaluwa,n’agiyanjulaenkeeraeri
Falaawo.
5Awobweyalaba,n’asoberwan’amugambanti,
‘Mazimasiwulirangakolulimilulingalunookuvaeri
omuntuyenna.’
6AwoHaiqârn’amugambanti,‘Mazimalinobbanja
ly’obanjamukamawangekabaka.
7(B)Falaawon’akkirizaekyong’agambanti,‘Ayi
Haiqâr,alingaggweabeesimbumukuweerezabakabaka.
8Katondayeebazibweeyakutuukiriddemumagezi,
n’akuyooyootan’obufirosoofon’okumanya.
9Erakaakano,ggweHaiqâr,wasigalawobyetwagala
okuvagy’oli,ozimbeng’olubiriwakatiw’eggulun’ensi.’
10AwoHaiqârn’agambanti,‘Okuwulirakwe
kugondera.Njakukuzimbiraolubiring’oyagala
n’okulondakwobwekuli;naye,Ayimukamawange
ntutegekeralimen’amayinjan’ebbumban’abakozi,era
nninaabazimbiabakuguabajjaokukuzimbiranga
bw’oyagala.’
11Kabakan'amutegekeraebyobyonna,nebagendamu
kifoekigazi;eraHaiqârnâ€TMabalenzibene
bakituukako,nâ€TMatwalaempungunâ€TMabavubuka;
erakabakan’abakulubebonnanebagendan’ekibuga
kyonnanekikuŋŋaana,balabeHaiqârky’anaakola.
12(B)AwoHaiqârn’alekaempunguokuvamu
bbokisi,n’asibaabavubukakumigongogyabwe,n’asiba
emiguwakubigereby’empungu,n’abalekanebagenda
mubbanga.Nebabuukawaggulu,okutuusalwe
baasigalawakatiw’eggulun’ensi.
13Abalenzinebatandikaokuleekaanangabagambanti,
‘Muleeteamatoffaali,muleeteebbumba,tuzimbeolubiri
lwakabaka,kubangatuyimiriddengatetukola!’
14Abantunebeewuunyanebasoberwa,nebeewuunya.
Kabakan’abakungubenebeewuunya.
15AwoHaiqârn’abaddubenebatandikaokukuba
abakozi,nebaleekaaniraeggyelyakabakangabwe
babagambanti,‘Muleeteabakoziabakugukyebaagala
eratemubalemesamirimugyabwe.
16Kabakan’amugambanti,‘Olimulalu;aniayinza
okuleetaekintukyonnaokutuukakubbangaeryo?’.
17Haiqârn’amugambanti,‘Ayimukamawange!
tunaazimbatutyaolubirimubbanga?erasingamukama
wangekabakayaliwano,yandizimbyeebigoebiwerako
mulunakulumu.’
18Falaawon’amugambanti,‘Genda,ggweHaiqâr,mu
kifow’obeera,owummuleko,kubangatuvuddeku
kuzimbaolubiri,enkyatujjagyendi.”
19(B)AwoHaiqârn’agendamumakageeraenkeera
n’alabikiramumaasogaFalaawo.Falaawon’agamba
nti,‘AyiHaiqâr,mawulirekiagakwatakumbalaasiya
mukamawo?kubangabw’asembereramunsiy’e
BwasulineNineeve,n’embalaasizaffebweziwulira
eddoboozilye,zisuulaabaanabaabwe.’
20AwoHaiqârbweyawuliraokwogerakunon’agenda
n’akwataembwa,n’agisiban’atandikaokugikuba
emiggoegy’amaanyiokutuusaAbamisirilwebaawulira,
nebagendanebabuulirakabaka.
21Falaawon’atumaokunonaHaiqâr,n’amugambanti,
‘AiHaiqâr,kikiekikubabw’otyon’okubaensoloeyo
etaliimu?’?
22Haiqârn’amugambantiMukamawangekabaka!
mazimaankozeekikolwaekibi,eraagwanidde
okukubwan’okukubwakuno,kubangamukamawange
kabakaSennakeribuyaliampaddeenkokoennungi,era
yalinaeddobooziery’amazimaery’amaanyiera
ng’amanyiessaawaz’emisanan’ekiro.
23Embwan’egolokokaekirokinokyennyinin’esalako
omutwen’egenda,eraolw’ekikolwakino
mmuyisizzaamuokusiigakuno.’
24Falaawon’amugambanti,‘AyiHaiqâr,ndabaokuva
mubinobyonnantiokaddiyeeraolimudotageyo,
kubangawakatiwaMisirineNineevewaliwoparasang
nkaagamumunaana,erayagendaatyaekirokino
kyennyinin’asalakoomutwegw’enkokoyo
n’okomawo?’.
25Haiqârn’amugambanti,‘Ayimukamawange!singa
waaliwoebangabwelityowakatiwaMisirineNineeve
embalaasizozandiwuliddezityang'embalaasiya
mukamawangekabakaewogganan'esuulaabaana
baabwe?eraeddoboozily'embalaasilyandituuselityae
Misiri?'
26Falaawobweyawuliraebyo,n’ategeerangaHaiqâr
azzeemuebibuuzobye.
27Falaawon’agambanti,‘AyiHaiqâr,njagalaonkolera
emiguwaegy’omusenyugw’ennyanja.
28Haiqârn’amugambanti,“Ayimukamawange
kabaka!balagirabandeetereomuguwamuggwanika
nkoleogufaanana.”
29AwoHaiqârn’agendaemabegaw’ennyumba,
n’asimaebinnyamulubalamalw’ennyanjaolukaluba,
n’akwataomusenyumungalo,omusenyugw’ennyanja,
eraenjubabweyavaayo,n’eyingiramubinnya,
n’asaasaanaomusenyumumusanaokutuusalwe
gwafuukangagulukibwang’emiguwa.
30Haiqârn’agambanti,‘Lagiraabaddubobatwale
emiguwagino,erabulilw’onooyagala,njakukuluka
egimungabo.’
31Falaawon’agambanti,‘AyiHaiqâr,tulinaejjinja
ly’ekyumawanoeralimenyeseeranjagalaolitunga.’

EMBOOZIYAAHIKAR
32AwoHaiqârn’agitunuulira,n’asangaejjinjaeddala.
33N’agambaFalaawonti‘Ayimukamawange!Ndi
mugwira:erasirinakikozesebwamukutunga.
34Nayenjagalaolagireabakozib’engattoboabeesigwa
okutemaebiwujjokujjinjalino,ntungaejjinjaeryo
ery’okusiba.’
35AwoFalaawon’abakungubebonnanebaseka.
N’agambanti,‘AwebazeKatondaAliWagguluEnnyo,
eyakuwaamagezin’okumanyakuno.’
36FalaawobweyalabangaHaiqâramuwangudde,
n’amuddizaeby’okuddamubye,amanguagon’acamuka,
n’abalagiraokumusoloozaemisoloegy’emyakaesatu,
n’okugireetaeHayika.
37N’ayambulamuebyambalobyen’abiyambazaHaiqâr,
n’abaserikalebe,n’abaddube,n’amuwassente
z’olugendolwe.
38N’amugambanti,‘Gendamirembe,ggweamaanyiga
mukamawen’amalalagaBasawobe!olinaomukuba
Sultanalingabo?okulamusakwangeerimukamawo
kabakaSennakeribu,eraomubuulirengabwe
twamuweerezaebirabo,kubangabakabakabamatira
ntono.’
39AwoHaiqârn’asituka,n’anywegerakabakaFalaawo
emikonon’anywegeraettakamumaasoge,
n’amwagalizaamaanyin’okusigala,n’obungimu
ggwanikalye,n’amugambanti,‘Ayimukamawange!
Nkwegayiriddewalemekubaawon’omukubannansi
baffeasigalamuMisiri.’
40Falaawon’asitukan’atumaabalangiriziokulangirira
munguudoz’eMisirintitewalin’omukubantub’e
BwasuliobamuNineeveanaasigalamunsiy’eMisiri,
wabulabagendeneKaiqâli.
41AwoKaikalin’agendan’asiibulakabakaFalaawo,
n’atambulang’anoonyaensiy’eBwasulineNineeve;
erayalinaeby’obugaggaebimun’obugaggabungi.
42AmawulirebwegaatuukaewakabakaSennakeribu
ntiKayakiriajja,n’afulumaokumusisinkana
n’amusanyukirannyon’essanyulingi,n’amuwambaatira
n’amunywegeran’amugambanti,‘Mwaniriziddwa
awaka:ggweow’oluganda!mugandawangeHaiqâr,
amaanyigâ€TMobwakabakabwange,nâ€TMamalala
gâ€TMobwakabakabwange.
43Buuzaky’oyagalaokufunagyendi,nebw’oba
oyagala ekitundu ky’obwakabaka bwange
n’eby’obugaggabyange.’
44AwoHaiqârn’amugambanti,‘Ayimukamawange
kabaka,mulamuemirembegyonna!Lagaekisa,Ayi
mukamawangekabaka!eriAbuSamîkmukifokyange,
kubangaobulamubwangebwalimumikonogya
Katondanemumikonogye.’
45(B)AwoSennakeribukabakan’agambanti,
‘Ekitiibwakikuweebwe,ggweKaayikaliomwagalwa
wange!SiteegiyaAbuSamîknjakugifuulaomukuumi
w’ebitalawagguluokusingabaPrivyCouncilorsbange
bonnan’abasingaokunnyumira.’
46(B)Awokabakan’atandikaokumubuuzaengerigye
yakwataganamuneFalaawookuvalweyasooka
okutuukamumaasoge,n’engerigyeyaddamuebibuuzo
byebyonna,n’engerigyeyafunamuemisology’ali,
n’enkyukakyukawangoyen’ebirabo.
47KabakaSennakeribun’asanyukan’essanyulingi,
n’agambaKaayiqârinti,‘Twalaky’oyagalakumusolo
guno,kubangagwonnagulimumukonogwo.’
48NeHaiqârmid:‘Kabakaabeeremulamuemirembe
gyonna!Nzekiralakyenjagalaokuggyakoobukuumi
bwamukamawangekabakan’okugendamumaaso
kw’obukulubwe.
49Ayimukamawange!kikikyennyinzaokukola
n’obugaggan’ebiralaebiringaebyo?nayebw’oba
oyagalaokunsiima,mpaNadani,mutabaniwa
mwannyinaze,mmusasuleolw’ebyoby’ankoze,era
ompeomusaayigweeraonkwatengasirinamusangoku
gwo.’
50Sennakeribukabakan’agambanti,‘Mutwale,
mmuwadde.EraHaiqârn’akwataNadan,mutabaniwa
mwannyina,n’asibaemikonogyen’enjegereez’ekyuma,
n’amutwalamukifoweyabeera,n’ateekaomuguwa
omuzitokubigerebye,n’agusiban’akaguwaakanywevu,
erabweyamalaokumusibabw’atyon’amusuulamu
kisengeekirimuenzikiza,kumabbalig’ekifowe
bawummulira,n’alondaNebu-kaliokubaomukuumi
okumufuniraomugaatin’amazziamatonobulilunaku.
ESSUULA7
EngerozaAhikarmw’amalirizaokusomakwa
bazzukulube.Okugeraageranyaokukwata.Ahikar
omulenzioyoamuyitaamannyaag’ekifaananyi.Wano
w’ekomaembooziyaAhikar.
1EraHaiqârbulilweyayingirangaobaokufuluma
ng’aboggoleraNadan,mutabaniwamwannyina,
ng’amugambamumagezinti:
2‘GgweNadani,mulenziwange!Nkukozeebirungi
n’ekisabyonnaerawansasulaolw’ebyoebibin’ebibi
n’okutta.
3‘Ayimwanawange!kyogerwamungeronti:
Atawulirizanakutukwe,bajjakumuwulirizan’ekikuta
ky’ensingoye.’
4Nadaanin’agambanti,‘Onsunguwaliraki?’
5Haiqârn’amugambanti,‘Kubangannakuza,ne
nkuyigiriza,nenkuwaekitiibwan’ekitiibwanenkufuula
omukulu,nenkuzan’okulundaokusingaobulungi,ne
nkutuuzamukifokyangeobeereomusikawangemunsi,
eran’onkwatan’okuttan’onsasulan’okuzikirizibwa
kwange.
6(B)NayeMukaman’ategeerangankozeekoekibi,
eran’antaasaokuvamuby’okwambalabyewanteekera,
kubangaMukamaawonyaemitimaegyamenyeka,
n’alemesaabakwatirwaobuggyan’ab’amalala.
7Ayimulenziwange!obaddegyending’enjaba
bw’ekubaekikomon’egifumita.
8Ayimulenziwange!oling'ensoweraeyalialya
ebikoolaby'eddalu,eraenyongeraleeron'enkyazijja
kutangirazikwekamubikoolabyange."
9Ayimulenziwange!obaddekoerieyalabamunne
ng’alibukunyamukiseeraeky’obutitieky’obutiti;
n’addiraamazziagannyogogan’agamuyiirako.

EMBOOZIYAAHIKAR
10Ayimulenziwange!obaddegyending’omuntu
eyaddiraejjinja,n’alisuulawaggulumuggulu
okulikubamuMukamaweamayinja.Eraejjinjaterikuba,
eraterituukawaggulukimala,nayenelifuukaekivaako
okwesaliraomusangon’ekibi.
11Ayimulenziwange!singawandissaamuekitiibwa
n’ompaekitiibwan’owulirizaebigambobyange
wandibaddemusikawangeeran’ofugiraobufuzi
bwange.
12Omwanawange!manyantisingaomukiragw'embwa
obaembizzigwaligwamitakkumiobuwanvu
tegwandisembereramuwendogwambalaasinebwe
gubangagwasilika.
13Ayimulenziwange!Nalowoozantiwandibadde
musikawangemukufakwange;eraggweolw’obuggya
bwon’obugwenyufubwowayagalaokunzita.Naye
Mukamayamponyamumakubogo.
14Omwanawange!obaddegyending’omutego
ogwasimbibwakulusozi,enkazaluggyan’ejjan’esanga
omutegongagusimbiddwa.Enkazaluggyan’egamba
omutegonti,“Okolakiwano?”Omutegogwagambanti,
"NsabawanoKatonda."
15Ensigon’agibuuzanti,“Ekitunduky’omuti
ky’okwatakyeki?”Omutegogwagambanti,"Ogwo
mutigwamuvuleomutogwenneesigamirakomu
kiseeraky'okusaba."
16Ensigon’agambanti:“Eraekintuekyoekirimu
kamwakokyeki?”Omutegogwagambanti:"Ogwo
gwemugaatin'emmerebyensitulaeribonnaabalumwa
enjalan'abaavuabansemberera."
17Ensigon’agambanti:“Kalennyinzaokuvaayone
ndya,kubangaenjalaennuma?”Omutegone
gumugambanti,“Gendamumaaso.”Eraenkima
yasembereranti,esoboleokulya.
18Nayeomutegonegusitukanegukwataenkazaluggya
mubulagobwayo.
19Ensigon’addamun’agambaomutegonti,“Obanga
gwemugaatigwoeriabalumwaenjalaKatondatakkiriza
ssaddaakalyon’ebikolwabyoeby’ekisa.”
20Erabwekibangaekyokyekisiibokyon'okusaba
kwo,Katondatakukkirizakusiibakwowaddeokusaba
kwo,eraKatondatajjakutuukirizabirungi
ebikukwatako."
21Ayimulenziwange!obaddegyendi(nga)
empologomaeyakolaomukwanon’endogoyi,
n’endogoyin’etambulamumaasog’empologoma
okumalaekiseera;olunakulumuempologoman’ebuuka
kundogoyin’egirya.
22Ayimulenziwange!obaddegyending’ensoweramu
ŋŋaano,kubangaterinamugasogwonna,wabulaenyaga
eŋŋaanon’egiluma.
23Ayimulenziwange!obaddeng’omusajjaeyasiga
ebipimoby’eŋŋaanokkumi,eraekiseeraky’amakungula
bwekyatuuka,n’asitukan’agikungula,n’agikuŋŋaanya,
n’agiwuula,n’agitemaokutuukiraddalakunkomerero,
n’efuukakkumiebipimo,eramukamawaayo
n'agigambanti:"Aiggweomugayaavu!tokulaera
tokendedde."
24Ayimulenziwange!obaddegyending’ensowera
eyasuulibwamukatimba,n’etasobolakwetaasa,naye
n’akoowoolaenseenene,azisuulenayomukatimba.
25Omwanawange!obaddegyending’embwaeyali
ennyogovun’eyingiramunnyumbay’omubumbi
okubuguma.
26Awobwekyabuguma,nekitandikaokubaboggola,ne
bakigobanebakikuba,kiremekubaluma.
27Omwanawange!obaddegyending’embizzi
eyayingiramukinaabiroekyokyan’abantuab’omutindo,
erabweyavamukinaabiroekyokya,n’elabaekinnya
ekicaafun’ekkan’ewuubamu.
28Omwanawange!obaddegyending’embuzieyeegatta
kubannaayongabagendakussaddaaka,netesobola
kwetaasa.
29Ayimulenziwange!embwaetaliisibwakuyigga
kwayoefuukaemmerey’enseenene.
30Ayimwanawange!omukonoogutakolanakulima
era(ogw’omululueraogw’obukuusagulisalibwaku
kibegabegakyagwo.
31Omwanawange!eriisoekitangaalamwekitalabika,
enkovuzirilondanezikinoga.
32Ayimulenziwange!obaddegyending'omutigwe
baalibatemaamatabigaagwo,negubagambanti,“Singa
ekintukyangetekyalimungalozammwe,mazima
temwandisoboddekuntema.”
33Ayimulenziwange!oling'embwagyebaagambanti:
"Lekaobubbiokutuusalwetunaakukoleraolujegerelwa
zaabunetukuliisassukaalin'amanda."
34N’addamunti,“Sikyerabiramulimugwakitangene
maama.”
35Ayimwanawange!obaddeng'omusotaogwebagadde
kukisakaky'amaggwabwegwaliwakatimumugga,
omusegenegubalabanegugambanti,"Obubikububi,
n'oyoasingaobubiokusingabwebabalambikabombi."
36Omusotanegugambaomusegenti,“Abaana
b’endigan’embuzin’endigaz’olyaobulamubwo
bwonna,onoozizzaayoeribakitaabwenemubazadde
baabweobanedda?”
37Omusegenegugambanti,“Nedda.”Omusotane
gumugambanti,“Ndowoozantiggweasingaobubimu
ffe.”
38Ayimulenziwange!Nakuliisaemmereennungiera
tondiisamugaatimukalu.
39Ayimulenziwange!Nkuwaddeamazziagassukaali
eri...okunywanesiropuomulungi,sotompamazzi
okuvamuluzziokunywa.
40Ayimulenziwange!Nakuyigiriza,nenkuza,
n’onsimaekifoeky’okwekwekan’onkweka.
41Ayimulenziwange!Nakuzamunkuzaesinga
obulunginenkutendekang’omuvuleomuwanvu;era
wankyusizzan’onfukamiza.
42Ayimulenziwange!kyalissuubilyangekuggwenti
wanzimbiraolubiriolulikoebigo,ndyokenkweke
abalabebangemukyo,eran’ofuukagyending’oyo
aziikamubuzibabw’ensi;nayeMukaman'ansaasira
n'annunulamumakubogo.
43Ayimulenziwange!Nakwagalizaebirungi,
n'onsasulaobubin'obukyayi,erakaakanonnandikooye

EMBOOZIYAAHIKAR
okukuyuzaamaasogo,nenkufumbiraemmerey'embwa,
nensalaolulimilwo,nenzigyakoomutwegwo
n'ekitala,.eraosasuleolw’ebikolwabyoeby’omuzizo.’
44Nadaanibweyawuliraokwogerakunookuvaewa
kojjaweHaiqâr,n’agambanti:‘Ayikojjawange!kola
nangeng'okumanyakwobwekuli,onsonyiweebibi
byange,kubangaaniayonoonanganze,obaani
asonyiwangaggwe?
45Kkiriza,ggwekojjawange!Kaakanonjakuweereza
munnyumbayo,n'okulongoosaembalaasizo,
n'okusenyaobusabw'entezo,erandiriisaendigazo,
kubanganzemubieraggweomutuukirivu:nze
omusangoeraggweomusonyiwa.'
46Haiqârn’amugambanti,‘Ayimulenziwange!oli
ng'omutiogutabalabibalakumabbalig'amazzi,ne
mukamawaagwon'ayagalaokugutema,n'amugambanti,
“Nggyemukifoekirala,erabwesibalabibala,onteme."
47Mukamawaakyon'akigambanti,“Olikumabbali
g'amazzitobalabibala,olibalaotyaebibalang'olimu
kifoekirala?"
48Ayimulenziwange!obukaddebw’empungubusinga
obuvubukabw’enkovu.
49Ayimulenziwange!nebagambaomusegenti,
“Weewaleendigaenfuufuyazoeremeokukutuusaako
obulabe.”Omusegenegugambanti,"Ebikutaby'amata
g'endigabirungieriamaasogange."
50Ayimulenziwange!bafuulaomusegeokugendaku
ssomeroasoboleokuyigaokusomanebamugambanti,
"GambaA,B."N'agambanti,"Omwanagw'endiga
n'embuzimukagombekange".
51Ayimulenziwange!nebateekaendogoyiwansiku
mmeezan'agwa,n'atandikaokwekulukuunyamunfuufu
eraomun'agambanti,"Lekayeekulukuunya,kubanga
butondebwe,tajjakukyuka."
52Ayimulenziwange!enjogeraekakasiddwaegamba
nti:"Bw'ozaalaomwanaomulenzi,muyiteomwanawo,
erabw'obaokuzaomulenzi,muyitemudduwo."
53Ayimulenziwange!oyoakolaebirungialisisinkana
n'ebirungi;n'oyoakolaebibialisisinkanaekibi,kubanga
Mukamaasasulaomuntung'ekipimoky'omulimugwe
bweguli.
54Ayimulenziwange!kikiekisingaokwogeranaawe
okusingaebigambobino?kubangaMukamaamanyi
ebikwekebwa,eraamanyiebyaman'ebyama.
55Eraalikusasulaeraalisaliraomusango,wakatiwange
naawe,eraalikusasulaokusinziirakuddungulyo.’,
56Nadaanibweyawuliraokwogeraokwookuvaewa
kojjaweHaiqâr,n’azimbaamanguagon’afuuka
ng’ekibumbaekifuuwa.
57Ebitundubyenebizimban’amagulugen’ebigerebye
n’enjuyize,n’akutuka,n’olubutolwelwakutuka,
n’ebyendabyenebisaasaana,n’azikiriran’afa.
58Enkomereroyeey’oluvannyumayaliya
kuzikirizibwa,n’agendamugeyena.Kubangaoyoasima
mugandaweekinnyaaligwamu;n'oyoasimbaemitego
alikwatibwamugyo.
59Kinokyekyaliwoera(ekyo)kyetwasangakulugero
lwaHaiqâr,eraKatondaatenderezebwaemirembe
gyonna.Amiina,n’emirembe.
60Ekitabokinoeky’ebyafaayokiwedden’obuyambi
bwaKatonda,agulumizibwe!Amiina,Amiina,Amiina.
Tags