Madurese - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultimately rewarded by God.

2. CaretanaAhikar
PERKENALAN
Kaulâhandi'èdâlemCarètaAhikarsalasèttongsumber
pèkkèranbânkabicaksana'anmanossasèpalèngkona.
Pangaronabisaètelusurilèbâtlegendabânnya'orèng,è
antaranaAl-Qur'an,bânPerjanjianLawasbânAnyar.
Mosaiksèèpangghi'ièTreves,Jerman,ègambaraghiè
antaranaorèng-orèngsèpenterèdhunnyatokohAhikar.
èdinna'bâdâcaretanasèbânnya'bârna.
Tanggalcarètapanèkaampondhâddhibhâbbhâbsè
èbhâhas.ParasarjanaakherranyathetèAbadPertama
bâktoèbuktèaghisalasarengcarètaaslisèètemmoèè
papirusAramtaon500SMèantaranareruntuhanGajah.
Carètapanèkajellasfiksibânbhuntensejarah.
Saongghunasèmaosbisaaghâbâykenalanèkaca
tambahanTheArabianNights.Ètolèskalabâncè'
èghâdhui,bânnarasisèpossa'kalabânaksi,intrik,bân
pelariansèsemma'aghâdhuiperhatianghâpanèka.
Kabebasanimajinasipanèkaartasèpalèngarghâdâri
sastrawan.
Tolesanpanèkaèbâgidâddhiempa'fase:(1)Narasi;(2)
Pangajaran(serangkaianAmsalsèluarbiasa);(3)
ParjhâlânankaMesser;(4)Persamaanotabâ
Perumpamaan(sèèghunaaghiAhikarkaangghuy
mamarependidikanpottranasèsala).
BAB1
Ahikar,WazirAgungAsyur,andi'60binè'tapè
ètakdiraghita'andi'ana'lalakè'.Daddi,èponngadopsi
pottrana.Orèngrowaèpèyarakalabânhekmatbân
pangataowanlebbibânnya'dârirotibânaèng.
1CarètaHaiqârsèBicaksana,WazirRatoSanherib,bân
Nadan,pottranaale'naHaiqârsèBijaksana.
2Ejamanpamarenta'annaRatoSanheribpottrana
Sarhadum,ratoAsyurbanNiniwe,badhaoreng
bicaksanaseanyamaHaiqâr.
3Orèngrowaandi'artasèbeccè',bânnya'arta,bân
penter,bicaksana,filsuf,èdâlempangataowan,
pèkkèranbânpamarènta'an,bânorèngrowalaakabin
ennempoloorèngbinè',bânlamabângunkaraton
ghâbâyrèng-orèngrowa.
4Maskekanthajareyakabbi,Yusupta'kaagungan
pottrapole.dâribhâbinè'anpanèka,sèbisadhâddhiahli
warisna.
5Bâ'nacè'sossanapolanajârèya,bânèsettongarè
èpakompolparaahlinujum,paraahlinujumbânpara
penyihir,lajhunerrangngaghikarèng-orèngrowa
kabadha'annabânparkaranasèta'andi'ana'.
6Ca'nareng-orengjareya,'Kassa'ba'naentarngatorragi
kurbankaba-diba,bannyo'onkaba-dibajareyame'olle
ba'naeparengeana'lalake'.'
7Mosaalampa'agiapaseedhabuwagireng-orengjareya,
lajungatorragikurbankala-brahalajareya.
8Reng-orengjareyata'nyaotpa-apakaIsa.Daddioreng
jareyapasmangkatkalabankasossa’anbankasossa’an.
9SaellanajareyaMosaabali,lajunyo'onkaAllahSe
Mahatenggi,lajuparcajasambinyo'onkalabangu-
ongguate,oca'na,'Adhu,AllahSeMahatenggi,Se
nyepta'agilangnge'banbume,yaSenyepta'agi
sakabbiyannacepta'an!
10Kaulanyo'onasopajaJunandalemaberri'aana'lalake',
sopajaabdidalemkengengaleporsarengorengganeka,
sopajaabdidalembisahadirebaktoabdidalemsehat,
sopajaabdidalembisanotopmataabdidalem,sareng
ngoburragiabdidalem.'
11Pasbadhasowaraseadhabukanthareya,'Adha'na
ba'nangandellagibrahalabanngatorragikurbankala-
brahalajareya,daddiba'nata'keraandhi'ana'saomorra.'
12TapeNadan,ana'naale'naba'na,kagabayana'na
ba'na,ajariana'naba'nabanajagasopajaba'naepate'e.'
13SaellanajareyaYakublajungajakNadan,pottrana
ale'nasegi'kene'.Kana’jareyalajuepassra’agikaoreng
seajagaballu’oreng,sopajakana’jareyaesosoweban
epeyara.
14Bi'reng-orengjareyaepeyarabi'kana'jareyabi'
kakananseman-nyaman,sartangangguykalambisottra
bungoterrongbanmera.Saleranaalenggiedipansottra.
15EbaktoNadanatambarajasartaajalance'rajana
akanthabungkanacomaraLibanon.
16Saellanapan-bârâmpanarè,RatoSanheribngabaska
Haiqâr,bânngajhârijhâ'Haiqârlatowa,bânlebbidâri
jârèya,RatoSanheribngoca'kaHaiqâr.
17'Okancasèèhormati,sèpenter,sèèparcajâ,sè
bicaksana,gubennor,sekretaris,wazir,Kanselirbân
direktur;saongghunabe'nalatowabânlaberra';ban
onduranaba’nadharidunnyareyalapara’.
18Ngerengdhabuwagi,paseraseepadaddiya
pangladinnaabdidalemsamarenajunandalem.'Bân
Haiqâradhabukasalerana,'Adhu,guste,moga-moga
cethaggaba'naodhi'salanjangnga!BadhaNadanana’na
tangale’,bi’sengko’epadaddiyatangana’.
19Bi'sengko'laepeyarabanlaeajhariTanghekmatban
pangataowan.'
20Dhabunarato,'HeHaiqâr!gibakasengko’,bi’
sengko’etangale’e,banmonsengko’nemmooreng
jareyacocok,esaba’ekennengngannaba’na;bânbe'na
kodhumangkat,kaangghuyistirahatbânodhi'èbâbâna
odi'nakalabânistirahatsèèkasennengi.'
21SaterrossaHaiqârmangkatbânngadhepkaNadan
pottranaale'na.Bânèponasojudbânnyo'on
kakowadhânbânkahormatan.
22Bâ'nangabâskaorèngrowabânngagungngaghibân
sennengdâ'orèngrowabânngoca'kaHaiqâr:'Aparèya
ana'naba'na,Haiqâr?Sengko’adu’asopajaAllah
ajaga’aaba’na.Akanthaba’naselaaladinesengko’ban
eppa’naSarhadum,bariyakeyaana’naba’nareya
aladinesengko’banalampa’agitangkawajiban,
kabutowanbantangusaha,sopajasengko’ngagunge
aba’nabanmadhatengkakobasa’anpolanaba’na.'
23Haiqârasojudkaratosambimator,'Guste,moga-
mogajunandalemeparengnganaodhi'salanjangnga!
kaulâhnyo'ondâribe'nasopajâbe'nasabbardâ'ana'na

3. CaretanaAhikar
Nadanbânnyaporakasala'annasopajâbisaaladinebe'na
akadhisèpantes.'
24Saellanajareyaratolajuasompaepadaddiyaratose
palengrajaeantaranaca-kancana,banepadaddiyase
palengkowateantaranaca-kancana,sartaehormadana
banehormadana.SaellanajareyaIsanyeyomastana
Yusupsambiamet.
25Saellanajareyalajuarebbu'Nadan.ana'naale'na
èbârengngèbânèpabâli'ièḍâlemromabânmolaè
ngajhârimalembânseyangkantosèkennènghekmatbân
pangataowanlebbibânnya'dârirotibânaèng.
BAB2
"AlmanacRichard'sMesken"jamankona.Ajaran-ajaran
abadidârikalakoanmanossatentangpèssè,bhâbinè'an,
bhâdhân,usaha,kanca.Parbhâsasècè'èkasennengngèna
ètemmoèèAyat12,17,23,37,45,47.Bândhingaghi
Ayat63kalabânpan-bârâmpansinismesamangkèn.
1Kanthajareyasengajarikana'jareya,dhabuna,'He,na'!
edhingngagitangoca’bantoro’tangbabala’ansarta
kaenga’eapaseekoca’agisengko’reya.
2Hetangana'!monbe'nangèdingaghisèttongoca',
bhâdhihmatèèatèna,bânja'èpamangghikaorènglaèn,
sopajâoca'jârèyadhâddhibarasèodhi'bânngobbar
jilanabânaghâbâysake'èbadanna,bânbe'naècapo'
ècapo',bânètodhusèadha'naGustèAllahbânoreng
lake.
3He,tangana'!monba'nangedhingkabar,ja'pabalattra;
banmonba’nanangale’ebarang,ja’kabala.”
4He,tangana'!ghâmpangaghioca'naorèngsè
ngèdingaghi,bânja'ru-kaburuajawab.
5Hetangana'!monba'nangedhingapa'abai,ja'
roseyagi.
6He,tangana'!ja’​​mokka’simpulseesegel,ja’
mokka’talena,otabanaja’segelsimpulselaebukka’.
7Hetangana'!ja'terrokakaasreyanlowar,sabab
kaasreyanjareyakorangbantadha',tapekaenga'anse
moljapaggunsalanjangnga.
8Hetangana'!ja'sampe'bhâbinè'sèbudhuèco-koco
kalabânoca'na,sopajâba'nata'matèèdhâlempatèsè
palèngsangsara,bânècapo'èjalakantosba'naèjebak.
9He,tangana'!ja'terrokabhâbinè'sèèkabâsa'aghi
kalabânkalambibânsalep,sèèkabâji'ibânbudhuè
dâlematèna.Calaka'ba'namonba'naaberri'apa'abaika
babine'jareya,otabamassra'agiapasebadhae
tanangngaba'nakababine'jareya,sampe'babine'jareya
nyoroba'naalakodusa,banAllahbakaldukakaba'na.
10He,na'!ja'akadhika'-bhungka'analmondsè
ngasèllaghidâunèadha'nasakabbhinaka'-bhungka'an,
bânbuwânasèbisaèkakanèadha'nasakabbhinaka'-
bhungka'an,bânakadika'-bhungka'anmurbeisè
ngasèllaghibuwâsèbisaèkakanèadha'nasakabbhina
ka'-bhungka'anbândâunèbudhinasakabbhina.
11He,na'!tondhung,sowaranaalos,sopan,ajalane
jalanseloros,ja’budhu.Bânja'èpaènga'sowaramon
be'naagella'polanamonkalabânsowarasèghâncangsè
èpadhâddhibengko,keledaibhâkalmabângunbânnya'
bengkosabbhânarè;bânmonkalabânkakowadansè
èghâbâybajak,bajakta'keraèpaèlangdâribâbânabahu
onta.
12He,ana'!ngojukbatobi’orengbicaksanalebbibecce’
etembangngenomanggurbi’orengsesossa.
13He,na'!toburragianggurraba’nakakoburannareng-
orengsebecce’,banja’ngenomabarengbanreng-oreng
seta’andhi’taobanseta’andhi’ate.
14He,na'!pakowatkareng-orengsebicaksanasetako’
kaAllahbanpadhabanreng-orengjareya,banja’
nyanderkareng-orengseta’tao,sopajaba’nata’padha
banreng-orengjareyabanajarjalanna.
15He,na'!monbe'nalanemmokancaotabâkanca,
coba',bânsaellanajârèyaghâbâykancabânkanca;ban
ja’amolja’agiSaleranata’kalabanbadhacoba;banja’
macemmercacanaba’nabanorengseta’andhi’
bicaksana.
16He,na'!samentarasapatupagghunèsokona,ajhâlân
kalabânsapatujârèyaèattasduri,bânghâbâyjhâlân
ghâbâyana'na,bânghâbâybengkonabânna'-kana'na,
bânghâbâykapalnabe'natèngghisabellunnaèattastase'
bânomba'nabântenggelambânta'bisaèsalamettagi.
17He,na'!monorèngsogingakanolar,orèngngoca',--
"Ka'dhintokalabânkabicaksana'anna,"bânmonorèng
mèskènngakanolar,orèngngoca',"Dhârikalaparan."
18He,na'!orengjareyasennengkakakananbandhi’-
andhi’naba’nasabbanare,banta’terroandhi’naoreng
laen.
19He,na'!ja’​​akanca’anbanorengbudhu,ja’
ngakanabarengbanorengjareya,banja’perakmon
calaka’tatanggana.Monmosonaba’naalakojahatka
ba’na,becce’eorengjareya.
20He,na'!orèngsètako'kaGustèAllahkodhutako'
bânhormatkaSalerana.
21He,na'!orengseta’taolabubantatandhung,ban
orengbicaksanamasketatandhungta’ekenneng
gundhek,maskelabujagaceppet,banmonsake’bisa
ajagaodhi’na.Tapemonggukaorengjahil,budhu,
monggukapanyake’natadha’tambana.
22He,na'!monbâdâorèngsènyanderkabe'nasèlebbi
rèndahdâribe'na,majukaangghuyètemmoè,bân
pagghunmanjeng,bânmonorèngrowata'bisamales,
Pangerannabhâkalmalesghâbâyorèngrowa.
23He,na'!ja'dulimokolana'na,sababmokolana'na
ba'napadhabankotorankakebbun,akanthanalektegi
colo'nadompet,akanthanalektegikeban,banakanthase
ngoncilabang.
24He,na'!tahanana'nadârikajahadan,bânajhârisopan
santunsabellunnaana'naaberonta'kaba'nabânaghâbây
ba'naèhinaèantaranaorèngbânnya'bânba'na
aghântongcethaggaèlorongbânèmajelis-majelisbân
ba'naèhukumpolanakajahadannalalakonnasèjahat.
25He,na'!nyaresapesepo-lempobankole'na,ja'nyare
sapeseatandhu'raja,ja'akancabanorengsepenter,ban
ja'nyaredunorsedujanatokaran,otabadunorsemaleng,
kaangguysabarangseelakoneba'nakareng-oreng
jareyareng-orengjareyabakalmaancora.
26He,na'!ja'sampe'orèngtowanaba'naabastoba'na,
bânPANGERANkasokankarèngtowana;polana
èsebbhut,"Orèngsèta'pardulikaramanaotabâebuna

4. CaretanaAhikar
kodhuèpate'èpolanadusa;bânorèngsèngormatèorèng
towanabhâkallanjangomorrabânomorrabânbhâkal
nangalèsadhâjânasèbeccè'.""
27He,na'!jhâ'ajhâlânèjhâlânta'ngangghuysanjata,
polanabe'nata'taobilamosobhâkalètemmoèbe'na,
sopajâbe'nabisaasadhiya.
28He,tangana'!ja’​​akanthakajuwansetadha’
dhaunnasetadha’dhaunnaseta’tombu,tapeakantha
kajuwansetombudhaunnabanranca’na;sababorengse
ta’andhi’binebanta’andhi’ana’tantoepamaloe
dunnyabanekabaji’ibi’sa-bangsa,akanthakajuwanse
ta’andhi’dhaunbanta’buwa.
29He,na'!ba’naakanthakajuwanseabuwa’epenggir
lorong,sebuwanaekakanorengselebat,banrun-burun
alasera-arabeddhiaistirahatebaba’annabanngakan
dhaunna.
30He,tangana'!saneyapdumbaseondurdharilorong
banca-kancanadaddikakannapate’alas.
31He,na'!ja'ngoca',"Tanglorareyabudhu,sengko'
bicaksana,"banja'nyareta'agica'-oca'seta'taoban
budhu,sopajaba'nata'ekala'-gella'bi'orengjareya.
32He,na'!ja'ba'nasalasettongdharidunorsebi'lorana
esoroondurdharisengko'banba'na,tapeba'nadaddi
salasettongdharidunorseesoronyanderkasengko'ban
ba'na.
33He,na'!ja'ghâgghârdunorrabe'naèadha'nakancana,
polanabe'nata'taosapadârirèng-orèngrowasèbhâkal
lebbiargaghâbâybe'naèakherra.
34He,tangana'!ja'tako'kaPangerannasenyepta'agi
ba'na,ja'sampe'Salerananeng-ennengkaba'na.
35He,tangana'!bhâdhihoca'naba'nasèèghâdhui
bhâgusbânbhâgusjilana;banja'sampe'kancanaba'na
nyek-ngenyeksokonaba'na,ja'sampe'kancanajareya
nyek-ngenyekdhadhanaba'napole.
36He,tangana'!monbe'namokolorèngbicaksana
kalabânoca'sèbicaksana,oca'jârèyabhâkalèbâdâ'aghi
èdâdânaakadhirassamalosèèkabâsa'aghi;tapemon
ba’namokolorengseta’taokalabantongket,oreng
jareyata’kerangartebanta’kerangedhing.
37He,tangana'!monba'nangotosorengbicaksana
kaangguykabutowannaba'na,ja'aberri'parentabannya',
sababorengjareyabakalngalakonanalalakonnaba'na
menorotpangaterronaba'na:banmonba'nangotos
orengbudhu,ja'parenta'agi,tapeentardibi'banlakone
lalakonna,sababmonba'naparenta’agi,orengjareyata’
kerangalakonepa-apasedaddipangaterronaba’na.
Monba’naepakonalako,dulilakonelalakonjareya.
38He,tangana'!ja'nyadhiya'agimosonaorengselebbi
kowatdhariba'nadibi',sababorengjareyabakalngala'a
okorannaba'na,banbakalmalessakaba'na.
39He,tangana'!coba’agiana’naba’nabanabdina
ba’nasabellunnaba’namassra’agidhi’-andhi’naba’na
kareng-orengjareya,ja’sampe’reng-orengjareyata’
bisangala’reng-orengjareya;polanaorèngsèandi'
tanangpossa'èsebbhutbicaksana,sanajânorèngjârèya
budhubânta'tao,bânorèngsèandi'tanangkosong
èsebbhutmèskèn,ta'tao,sanajânorèngrowa
pangerannaparaahli.
40He,tangana'!Sengko’langakanbungkanacolocynth,
bannelengaharu,tapesengko’ta’nemmopa-apase
lebbipae’dharikalaparanbankakorangan.
41He,na'!ajhâriana'nakaangghuyhematbân
kalaparan,sopajâbisaajhâlânaghibengkonakalabân
beccè'.
42He,tangana'!ja’​​ajariorengseta’taongangguy
cacasebicaksana,sababcacajareyatantomaberra’
monggukaorengjareya.
43He,tangana'!ja’​​paenga’kabadha’annaba’na
kakancana,ja’sampe’ba’naeya-seyabi’kancana.
44He,tangana'!butaatelebbiberra’dhaributamata,
sababbutamatabisaetontonsakone’-sakone’,tapebuta
ateta’etonton,banadinggallagijalanseloros,ban
ajalanejalansebengkokcara.
45He,tangana'!orengtatandhungsokonalebbibecce’
etembangtatandhungjilana.
46He,tangana'!kancasesemma’lebbibecce’
etembangtaretansejau.
47He,tangana'!kaasreyanèlangnamongpangataowan
langgeng,bândunnyaèlangbândhâddhiparcoma,
namongnyamanasèbeccè'ta'èlangbânta'èlang.
48He,tangana'!orengseta’andhi’istirahat,matena
lebbibecce’dhariodhi’na;banmonyenaorengnanges
lebbibecce’etembangmonyenaanyanye;polana
kasossa'anbânnangès,monrèng-orèngrowatako'ka
Allah,lebbibeccè'dârimonyenanyanyianbângumbira.
49He,tangana'!pa’-dapa’nakocengsebadhae
tanangngaba’nalebbibecce’etembangangsasebadhae
dhalempancinatatangganaba’na;bandumbasesemma’
kaba’nalebbibecce’etembangsapesebadhaejauna;
mano’keddi’sebadhaetanangngaba’nalebbibecce’
etembangmano’keddi’saebusengabber;bân
kemiskinansèèkompolaghilebbibeccè'dâriètabur
bânnya'bekal;banrubahsegi’odhi’lebbibecce’dhari
macansemate;bânsèttongpondumbalebbibeccè'dâri
sèttongponarta,maksoddhâkaulâhemmasbânsalaka;
sababemmasbansalakaeerrepedhalembumebanta’
etangale’e;tapebulunapaggunnengepasarban
etangale,bandaddikasennengnganmonggukaorengse
ngangguy.
50Hetangana'!artasakone’lebbibecce’katembang
artaseasalebbudan.
51He,tangana'!ajamsegi’odhi’lebbibecce’
etembangorengmeskensemate.
52He,tangana'!orengmeskensetengkanabecce’lebbi
becce’etembangorengsogisemateedhalemsa-dusana.
53He,tangana'!simpenoca'èatèna,bânbhâkal
bânnya'ghâbâybe'na,bânawasmonbe'naèpamangghi
rahasianakancana.
54He,tangana'!ja’​​sampe’badhacacasekalowar
dharicolo’nasabellunnaba’namotossagibi’atena.Bân
ja'manjengèantaranaorèngsèatokar,polanadârioca'
sèjhubâ'bhâkaldâtângtokar,bândâritokardâtâng
perrang,bândâriperrangdâtângperrang,bânbe'na
bhâkalèpaksaaberri'sakse;tapeburudharijadhiya,pas
aistirahat.

5. CaretanaAhikar
55He,tangana'!ja'alabankaorengselebbikowat
dhariba'na,tapenyareatesabbar,sabbarbanodhi'se
jujur,sababtadha'selebbibecce'dharijareya.
56He,tangana'!ja'baji'kakancanasedha'-adha',sabab
kancanasenomerdhuwa'ta'abit.
57Hetangana'!dhatengkaorèngmèskènèdhâlem
kasossa'anna,bânacacaparkararèng-orèngrowaè
adha'naSultan,bânalakoberra'kaangghuymasalamet
rèng-orèngrowadâricolo'namacan.
58He,tangana'!ja'sennengmonmosonaba'namate,
sababsakejja'aggi'ba'nabakaldadditatanggana,ban
orengsengejekba'nabakalehormadibanehormadiban
esalamsabellunna.
59Hetangana'!monaengpaggunnengelangnge’,ban
gagakpotedaddipote,banmennya’manesakantha
maddu,orengbudhubanbudhutantongartebandaddi
bicaksana.
60Hetangana'!monba’naterrodaddiyabicaksana,
jagaja’sampe’lecegan,ja’sampe’co’-ngeco’,banja’
sampe’nangale’ekajahadan;monkanthajareyaba’na
esebbutbicaksana.”
61He,tangana'!diggalorengbicaksanaecocowagi
ba’nangangguythong-penthong,tapeorengbudhuja’
sampe’ba’naeobbarngangguymennya’ro’om.Mara
andhapasorebaktoba’nagi’ngodha,banebaktoba’na
latowabakalehormadioreng.
62Hetangana'!ja’​​bisaalabankamanossaebakto
kobasana,otabanasongayebaktobanjir.
63Hetangana'!ja'ru-kaburuedhalempangantanna
bine,sababmonlakarbagus,binenabakalngoca'a,
'Guste,nyadhiya'agikaangguyabdidalem;'bânmon
terrossake',bhâkalèparèksaorèngsèaghâbây.
64He,tangana'!sapaseeleganedhalemkalambina,
orengganekapadhaedhalemoca’na;banorengse
akalambita’bagus,cacanapadhakeya.
65Hetangana'!monbe'nalaalakomaleng,kabalaka
Sultan,banberri'ibagiyanna,sopajaba'nabisaepabebas
dhariorengjareya,sababmonta'kanthajareyaba'na
bakalnanggungpae'.
66He,tangana'!kancanaorengsetanangngakennyang
bankennyang,banja’kanca’anbanorengsetanangnga
totopbanlapar.
67Bâdâempa'halsèta'bisaèamanaghisarengratobân
tantarana:penindasansarengwazir,bânpamarèntahsè
jhubâ',bânpenyimpangankarep,bântiranièattasrakyat;
bânempa'halsèta'bisaèsèmpen:orèngsèbicaksana,
orèngbudhu,orèngsogi,bânorèngmèskèn.'
BAB3
Ahikarpensiundâripartisipasiaktifèdâlemurusan
naghara.Orèngrowamassra'aghidhi'-andhi'naka
pottranasèkhianat.èattaspanèkacarètasèmakasambu'
tentangcaraorèngsèta'asokkordâddhiorèngpalsu.
RencanasèpenterkaangghuynyambungAhikar
aghâbâyAhikarèhukummate.RopanaahernaAhikar.
1Kanthajareyaoca'naHaiqâr,bansaellanamare
mareksaparentabanparebasanjareyakaNadan,ana'na
ale'na,aba'nanyangkabakalajagakabbi,banaba'nata'
taoja'aba'nanoduwagikaaba'nakacape'anban
panghina'anbanejek.
2SaellanajârèyaHaiqârpagghunnengèbengkonabân
massra'aghikaNadansakabbhinadhi'-andhi'na,bariya
keyabudhu'na,bânparaabdina,bânjhâran,bânsapè,
bânsadhajasèèkaolle;bankakobasa’anngolokban
ngolokpaggunbadhaedhalemkakobasa’annaNadan.
3BânHaiqârtoju'èbengkona,bânsabbhânbakto
Haiqârmangkatbânngatorragisalamkarato,bânabali
kabengkona.
4Satèya,èbâktoNadanngaonèngjhâ'kakowadhân
kaangghuynyorobânèlarangbâdâètanangngadhibi',
èponta'pardulidâ'posisiHaiqârbânècèng-ècèng,bân
molaènyalahaghiHaiqârbilaèponngaton,oca'na,
'PamankaulâhHaiqârbâdâèbâbâna.bânsatèyata'tao
apa-apa.'
5Bâ'namolaèmokoldunorbândunorbinè',bân
ajhuwâljhâranbânontabânabâli'isakabbhinadhi'-
andhi'napamanHaiqâr.
6SaellanaHaiqârnangalèjhâ'aba'nata'neserkapara
abdinabânkabengkona,lajujagabânngojukHaiqâr
dâribengkona,bânngeremorèngsèaberri'taokarato
jhâ'ratonalanyaba'dhi'-andhi'nabânkakananna.
7RatongadekpasngolokNadan,pasadhabu,'Saabidda
Haiqârgi'baras,tadha'orengsengatorarta,bengkona,
bandhi'-andhi'na.'
8SaellanajârèyaNadanèpaèlangdâripamanHaiqâr
bânsakabbhinadhi'-andhi'na,bânèbâktojârèyaNadan
ta'maso'bânta'kalowar,bânta'nyapa.
9SaellanajareyaHaiqâratobatdharikasossa'annaban
Nadanana'naale'na,banterrossossa.
10BânNadanandi'ale'sèanyamaBenuzârdân,dâddhi
Haiqârèkala'kaangghuyèghântè'èNadan,bânèpèyara
bânèhormatikalabânhormatsèpalèngbhâghus.Dhi’-
andhi’nalajuepassra’agikabbikaYakub,sartalaju
epadaddigubennorkaraton.
11BâktoNadantaokakadhâddhiyânjârèya,
èkabâsa'aghiiribâncemburu,bânmolaèngaduka
sadhâjânaorèngsèatanya,bânècèng-ècèngpaman
Haiqâr,oca'na:'Pamankaulâhlangojukkaulâhdâri
bengkona,bânamponlebbisennengkatangale'
etembangsengko',tapemonAllahSeMahatenggi
aberri'kakobasa'ankasengko',sengko'bakal
madhatengngakasossa'ankaorengjareyasampe'mate.'
12Nadangi'terrosapekkerapasebisa'aaba'nadaddi
sababbaaba'natatandhung.Ta’saapaabiddadhari
jareyaNadanpasaobapole,lajungeremsoratkaAkhis,
ratoPersiya,pottranaSahSeAhliPekker.
13'Heratoseagung,RatoSanherib,ratoAsyursareng
Niniwe,sarengwazirsarengsekettarisHaiqâr,moga-
mogaJunandalemmoga-mogakaJunandalem!Moga-
mogabadhapessesalakaeantaranaba’nabansengko’.”
14Monsoratreyanapa'kaba'na,monba'nadulientar
kaCoraNisrin,kaAsyurbanNiniwe,karaja'anjareya
bi'Sengko'epassra'agiyakaba'nata'kalabanperrang
banta'kalabanaperrang.'
15Saellanajareyapasnolessoratlaenkalabanasmana
HaiqârkaratoMesser.'Moga-mogajunandalemsareng

6. CaretanaAhikar
abdidalemeparengnganakataremtemman,gusteratose
parjuga!
16Monebaktosoratreyaepanapa'kaba'na,ba'naentar
kaAsyurbanNiniwekaCoraNisrin,Sengko'
massra'agiyakaba'nakaraja'anjareyata'kalabanbadha
perrangotabaperrang.'
17BântolesannaNadanakadhitolesannapamanna
Haiqâr.
18Saellanajârèyasoratsèduwâ'jârèyaèlipet,bân
èsegelkalabânsegelpamannaHaiqâr;maskebaramma’a
reng-orengjareyagi’badhaekaratonnarato.
19Saellanajârèyaèponmangkatbânnolèssoratdâri
ratokapamannaHaiqâr:'Salametbânsehatghâbây
Wazir,Sekretaris,Kanselir,Haiqâr.
20OHaiqâr,monsoratrèyanapa'kaba'na,
pakompolaghisakabbhinaprajuritsèèbârengngèba'na,
bânsorosampornaèdâlemkalambibânjumlahna,bân
bhâktakakaulâhèarèsèkapènglema'ètanarataNisrîn.
21Monba'nanangale'esengko'dhatengnyerrang,duli
sorotantarapadhanyerrangsengko',pakanthamosose
aperrangabansengko',sababsengko'andhi'otosanna
ratoMesserseabarengngesengko'sopajanangaleyana
kakowadannatantaranaratoMessertantarabânbisa
tako'kakaulâh,polanarèng-orèngpanèkamosobân
baji'kakaulâh.'
22Saellanajârèyasoratjârèyaèsegelbânèkirimka
Haiqârkalabânsalasèttongponggabanarato.Saellana
jareyasoratjareyalajuepabadhaeadha’narato,pas
ebaca’agikaratosartaeduduwagisegella.
23Ebaktomeyarsaapaseesebbuttagiedhalemsorat
jareya,ratolajubingongbance'peggella,pasadhabu,
'Ah,sengko'lanoduwagitanghekmat!apasèella
elakonekaulâhkaHaiqârkantosèponnolèssorat-sorat
panèkaghâbâymosokaulâh?Apareyatangopadhari
orengjareyapolanatangkabecce’ankaorengjareya?'
24DhabunaNadan,‘Junandalemja'sossa,guste!bânta'
peggèllè,tapèmaraentarkatanarataNisrînbânngabas
apacarètajârèyabendherotabâenja'.'
25Earesekapenglema'Nadanlajungajakratoban
tantaranasartawazirjareya,pasmangkatkara-ara
beddhikaCoraNisrin.Ratopasngoladi,lajunangale’e!
Haiqârbântantaranaèpadhâddhisèttong.
26BânbâktoHaiqârnangalèjhâ'ratobâdâèdhissa',
Haiqârnyanderbânaberri'isyaratkatantarakaangghuy
abâdâhperrangbânaperrangèbâbânaratoakadhisè
ètemmoèèdâlemsorat,èponta'taolobangponapasè
èkalèNadankaangghuyorengjheriya.
27BânbâktoratonangalèlalakonnaHaiqâr,ratocè'
kobâterra,tako'bânbingong,bânce'peggella.
28DhabunaNadan,“Guste,ponapajunandalemngoladi!
apasèellaelakoneorèngsèjhujhurrèya?namongjhâ'
peggèllèbânja'sossaotabâsake',namongentarka
bengkonabântoju'ètahtana,bânkaulâhbhâkalngeba
Haiqârkapanjhennengnganèikatbânèrantaykalabân
rantay,bânkaulâhbhâkalngojukmosona
panjhennengngandâripanjhennengnganta'kalabân
kerras.'
29Ratoabalikatahtana,polanapeggelpolanaHaiqâr,
bânta'ngalakonèpa-ponapa.BânNadanentarkaHaiqâr
bânngoca'kaHaiqâr,'W’allah,Opaman!Ratoonggu-
onggusennengpolanaba'nakalabanatesetalebat
sennengngasartaasokkorkaba'napolanaba'nala
alampa'agiapaseepakonnagikaba'na.
30Sateyasengko'esoronyabiskaba'nasopajatantarana
ba'naesorowagikakawajibanna,banba'nadibi'nyoro
tanangetale'eebudhiyannabansokonaetale'e,sopaja
paraotosannaratoMessernangale'ekadaddiyanjareya
ekatako'ereng-orengjareyabanratona.'
31Haiqârajawab,'Ngedhingartenaatoro'.'Sanatkala
jareyakeyaPetrusjaga,astanaetaleyagikabudhisarta
rantaysokona.
32NadanlajungajakYusupngadhepkarato.Bânbâkto
Haiqârmaso'kaadha'narato,Haiqârasojudèadha'na
ratoètana,bânnyo'onkakobâsa'anbânkaodhi'ansè
langgengghâbâyrato.
33Saterrossaratoadhabu,'HeHaiqâr,tangSekretaris,
Gubernurtangurusan,tangKanselir,pangobasatang
Negara,careta'agikasengko'apakajahadanseelakone
sengko'kaba'nasampe'ba'namalessengko'kalaban
lalakonsejuba'reya.'
34Saellanajareyareng-orengjareyalajunoduwagi
sorat-soratjareyakaIsa.BânbâktoHaiqârnangalè
jârèya,badannangetterbânjilanaèikatsakalèyan,bân
ta'bisaacacapolanatako';tapecethaggaegantongka
tanabanta’bisaacaca.
35Bâktoratonangalèjârèya,ratoarassayakinjhâ'
parkarajârèyadârisalerana,bânratolangsungngadek
bânmarenta'aghikaangghuymate'èHaiqâr,bânècoco'
le'errakalabânpeddhangèlowarkottah.
36SaellanajareyaNadanacerrengsambingoca','O
Haiqâr,Oorengsepetteng!apagunanapekkeranna
ba'naotabakakobasa'annaba'naedhalemngalakone
lalakonreyakarato?'
37Kanthajareyadhabunatokangcaretajareya.Bân
tokangpeddhanganyamaAbuSamîk.Dhabunarato,
‘Hetokangpeddhang!bâ'na,entar,ghâlile'erraHaiqârè
labangbengkona,bânbuwangcethaggadâribadanna
saratosmeter.'
38SaellanajareyaHaiqârasojudeajunannaratosambi
mator,'Moga-mogajunandalemmoga-mogajunandalem
odhi'salanjangnga!banmonba’naterromateyana
sengko’,maraelampa’agipangaterronaba’na;bân
kaulâhonèngjhâ'kaulâhbhuntensala,namongorèng
jahatbaskaangghuyaberri'pertanggungjawabandâri
kajahadanna;maskesapaneka,gustesemolja!Kaulâh
nyo'onkabe'nabânkancana,èdhingngaghiorèngsè
aghâdhuipeddhangkaangghuyaberri'badankaulâhka
abdinakaulâh,sopajâabdinabisaèkoburraghi,bân
èdhingngaghiabdinapanjhennengngandhâddhi
kurbannapanjhennengngan.'
39Ratongadek,lajumakontokangpeddhangjareya
epabaramma'apangaterrona.
40Bâ'nalangsungmarenta'aghiparaabdinakaangghuy
nangkepHaiqârbânorèngsèaghâdhuipeddhangbân
èbârengngèHaiqârkalabânta'akalambikaangghuy
èpate'è.
41SaellanaHaiqârtaojhâ'aba'nabhâkalèpate'è,laju
ngotosbinèna,'Kalowarbântatemmoèkaulâh,bân

7. CaretanaAhikar
bhâkalbâdâsaèbuparabanngodâ,bânèangghuy
kalambiungubânsutrasopajareng-orengjareya
nangesesengko’sabellunnasengko’mate.
42Sadhiya'agimejadhadha'arannatokangpeddhang
banba-ponggabana.Bancamporanggursabannya'na,
sopajareng-orengjareyabisa'angenom.'
43Tamaralampa'agisabarangseedhabuwagiYakub
jareya.Banbabine’jareyace’bicaksana,penterban
bicaksana.Bânèponnyatuaghisadhajasopansantun
bânpangataowansèbisa.
44Bâktotantaranaratobânorèngsèaghâdhuipeddhang
dhâtâng,rèng-orèngrowanemmomejalaèpasra'aghi,
anggurbânkakanansèèghâdhuikakanansèèghâdhui.
45SaterrossaHaiqârngajhâkorèngsèaghâdhui
peddhangghâpanèkaèpèsahaghidârirombonganbân
ngoca','HeAbuSamîk,ponapapanjhennengnganta'
onèngjhâ'bâktoratoSarhadum,ramanaSanherib,terro
mateyanapanjhennengngan,panjhennengnganèkala'
bânèsèmpenèsettongkennengngankantosdukanarato
elangbanmentatolongkaba’na?
46Ebaktobi'Sengko'ba'naegibakaajunanna,
Pangerance'peraggapolanaba'na.
47Sengko'taoja'ratojareyabakalarassa'adukapolana
sengko'epate'e.
48Sababsengko'ta'sala,banmonba'nangadhepka
sengko'ekaratonna,ba'nabakalnemmowaontongse
talebatrajana,banba'nabakaltaowaja'Nadan,ana'na
tangale'reyaneposengko'banngalakonekajahadan
reyakasengko'.ratobhâkalatobatpolanamate'èkaulâh;
bansateyasengko’andhi’romaekebbunnatangbengko,
bantadha’orengsetao.
49Ngerengabdidalemedhalemka'issa'kalaban
pangataowannatangbine.Bankaulagi’badhadunorse
badhaepenjarasepatotepate’e.
50Gibakalowar,pangangguyyagiTangkalambi.Reng-
orengjareyata’kerataosapaseepate’e.
51Buwangcethagga,pajauwagisaratosmeterdhari
mayyidda,pasbagikatangnor,me'olleebendhem.Ban
ba’nakodumakompolartasetalebatbannya’nae
seddi’naSengko’.”
52Saellanajârèyatokangpeddhangghâpanèka
ngalakonèapasèèparenta'aghiHaiqâr,lajuentarkarato
bânngoca','Moga-mogaba'naodhi'salanjangnga!'
53Saellanajârèya,binènaHaiqâraghâbâyHaiqârè
kennengngansèèsèmpensabbhânmingguapasècokop
ghâbâyHaiqâr,bântadâ'orèngsètaohkajabanaaba'na
dhibi'.
54Bâncaretajârèyaèberri'taobânèulang-ulangbân
èpabânnya'aghièsakabbhinakennengngantentangcara
Haiqârsèbijaksanaèpate'èbânmatè,bânsakabbhina
orèngèkottahjârèyanangès.
55Reng-orengjareyanangessambingoca','Adhu,
Haiqâr!bânpolanapangataowanbânsopansantunna!
Ce’sossanaba’nabanpangataowannaba’na!Edhimma
senemmowaorenglaensepadhabanba’na?bânè
dimmahbâdâorèngsècè'penterra,cè'penterra,cè'
ahlinamarentasèakadhibe'nasèbisangèbâ
kennengngannabe'na?'
56NamongratoamponatobatparkaraHaiqâr,bân
atobatnata'èghâdhuimanfaat.
57SaellanajareyaNadanngolokNadan,pasadhabu,
'Kassa'ajakca-kancanaba'na,paslakonesossaban
tangessakaangguypamannaba'naHaiqâr,bannanges
kaangguypamannaba'naHaiqâr,bannangeskaangguy
aba'naakanthabiyasana,kaangguyngenga'e.'
58TapeebaktoNadan,orengbudhu,budhuban
cengkaljareyaentarkabengkonamajadhi'na,Nadanta'
nanges,ta'sossaotabaaserrowan.
59Nadanmolaènangkepparaabdibânbudhu'naHaiqâr,
pasètalè'è,èsiksa,ècoco'kalabâncarasèpara'.
60Yusupta'mardulikabinenamajadhi'na,semaraja
aba'naakanthaana'nadibi'.
61NamongHaiqâramponèpotongèkennengngansè
èsèmpen,bânèponngèdingaghitangèssabudhu'nabân
tatanggana,bânèponamolja'aghiAllahSeMahatenggi,
SeMahaAgung,bânasokkor,bânèponros-terrosan
adu'abânnyo'onkaAllahSeMahatenggi.
62Bânorèngsèaghâdhuipeddhangghâpanèkadhâtâng
kaHaiqârdâribâktokabâktoèbâktoHaiqârbâdâè
tengngakennengngansèèsèmpen,bânHaiqârdhâtâng
bânnyo'on.Bânsaleranaaleporatenabânnyo'on
salamet.
63Bânbâktoèberri'taoènaghârâlaènjhâ'Haiqârsè
bijaksanalaèpate'è,sakabbhinaratosossabânta'
pardulidâ'RatoSanherib,bânrèng-orèngrowanangès
polanaHaiqârsèaghâdhuiteka-teki.
BAB4
"Teka-tekiSphinx."Ponapasesaonggunakadaddiyan
kaAhikar.abalina.
1SaellanaratoMessermastèaghijhâ'Haiqârlaèpate'è,
ratoghâpanèkadulingadekbânnolèssoratkaRato
Sanherib,èpèyara'parkarakataremtemman,kasehadan,
kakowadhânbânkahormadansèèkaterroèghâbây
panjhennengngan.taretankaulasekataresnan,Rato
Sanherib.
2Kaulaamponabitterromaddekkaratoneantarana
langnge'sarengbume,bankaulanyo'onasopaja
sampeyanngotosorengsebicaksanatorpenterdhari
sampeyankaangguymaddekkaratonkaangguykaula,
bansebisa'anyaotsadajanapartanya'ankaula,sopaja
kaulaollepajekbanpajekAsyurtellotaonabidda.'
3Soratjareyapasepasangesegelsartapasekeremka
Sanherib.
4Ratojareyangala'soratjareyapasebaca,pas
eparengngagikaparawazirrabankaparapamimpinna
karaja'anna.
5Saellanajareyaratojareyamakompolreng-orengsela
towa,reng-orengsepenter,reng-orengsebicaksana,
reng-orengseandhi'elmo,paraahliramalban
sakabbiyannaorengsebadhaenagarana.entarkarato
Messerbannyaotpartanya'anna?'
6Ca'nareng-orengjareya,‘Guste!be'naonèngjhâ'è
karaja'annabe'nata'bâdâorèngsètaohparkara-parkara
rèyasalaènnaHaiqâr,wazirbânsekretarisbe'na.

8. CaretanaAhikar
7Tapeedhalemparkarajareyasengko'banba'nata'
andhi'kaahliyan,kajabanaNadan,pottranaale'na,sabab
Nadanjareyasengajarragisakabbinnahekmat,
pangataowanbanpangataowanna.Olokorengjareyaka
ba’na,olledaddiorengjareyabisamokka’simpulse
kerrasreya.'
8SaellanajareyaratoadikaneNadan,pasadhabukantha
reya,“Tenggusoratreya,pateppa'apaessena.”Ebakto
Nadanmacasoratjareya,lajuadhabu,‘Guste!sapase
sanggupmaddekkaratoneantaranalangnge’ban
bume?'
9Bânbâktongèdingaghioca'naNadan,ratocè'sossana,
bântorondâritahtanabântoju'èabu,bânmolaènangès
bânnangèspolanaHaiqâr.
10Ca'nareng-orengjareya,'Adhutangkasossa'an!O
Haiqâr,sètaorahasiabânteka-teki!calaka'kaulâh
ghâbâypanjhennengngan,yaHaiqâr!Gurutangnagara
banpangobasatangkaraja’an,edhimmasengko’
nemmowasepadhabanba’na?OHaiqâr,Gurunaghara
kaulâh,èdimmahkaulâhbhâkalnyarèta'aghi
panjhennengngan?calaka’sengko’polanaba’na!
barammasengko’semaancoraba’na!bansengko’
ngedhingngagicacanana’-kana’budhu,ta’andhi’
pangataowan,ta’andhi’agamana,ta’andhi’kajlake’an.
11Ah!bânpolèAhghâbâykaulâhdhibi'!sapasèbisa
aberri'be'nakakaulâhcomasakalèyan,otabâaberri'
kabarjhâ'Haiqârghi'odhi'?bansaparonatangkaraja’an
bi’sengko’ebagiyakaorengjareya.
12DharidhimmaollenaSengko'reya?Ah,Haiqâr!
Moga-mogaabdidalemkengenganengaleJunandalem
namongsakaleyan,sopajaabdidalemkennyangngabasa
JunandalemsarengarassasennengkaJunandalem.
13Ah!Otangkasossa’ankaangguyba’nasalanjangnga!
OHaiqâr,kadiponapakaulâhsèmate'èbe'na!bân
kaulâhta'abâdâhaghiparkarapanjhennengngankantos
kaulâhnengghuahernaparkarapanèka.'
14Seyangmalemratoterrosmolar.Satèyabâktoorèng
sèaghâdhuipeddhangnangalèpeggellaratobân
kasossa'annaghâbâyHaiqâr,atènaalosdâ'Haiqâr,bân
nyanderkaadha'naratobânngoca'kaHaiqâr:
15'Adhu,Guste!parenta’agikaabdieponjunandalem
sopajaabdidalemeketthokcethagga.'Saterrossarato
adhabukasalerana:'Calaka'ba'na,AbuSamîk,apa
salanaba'na?'
16Saoddatokangpeddhangjareya,‘Guste!saneyap
dunorseta'atoro'kadhabunaloranaepate'e,ban
sengko'ta'atoro'kadhabunaba'na.'
17Dhabunaratojareya.'Calaka'ba'na,AbuSamîk,e
dhalemapaba'naalakoseta'cocokbantangparenta?'
18Saoddatokangpeddhangjareya,‘Guste!be'na
marenta'aghikaulâhkaangghuymate'èHaiqâr,bân
kaulâhtaojhâ'be'nabhâkalatobatpolanaèpon,bânjhâ'
èponamponèsalaaghi,bânkaulâhnyempenèponè
settongkennengngan,bânkaulâhmate'èsalasèttong
abdina,bânèponsamangkènamanètase',bânmon
be'namarenta'aghi,kaulâhbhâkalngeba'akabe'na.'
19Dhabunaratojareya.'Calaka'ba'na,AbuSamîk!
be'nangèco'kaulâhbânkaulâhpanèkalorana.'
20Saoddatokangpeddhangjareya,'Ella,guste!Haiqâr
amanbânodhi'.'
21Bâktongèdingaghioca'jârèya,ratoarassayakin,bân
cethaggaabâli,bânèpèyarapolanasenneng,bân
marenta'aghikaangghuyngebaHaiqâr.
22Dhabunaratokatokangpeddhangjareya,'He,abdise
eparcaja!monoca'naba'nabendher,sengko'terroba'na
sogi,banngaongga'agimartabaddaba'naeattasca-
kancanaba'nakabbi.'
23Bânorèngsèaghâdhuipeddhangajhâlânkalabân
sennengghâlimpo'kantosnapa'kabengkonaHaiqâr.
Bânèponmokka'labangsèèsèmpen,bântoronbân
nemmoHaiqârtoju',amolja'aghiGustèAllah,bân
asokkor.
24Bâ'naacerrèt,'OHaiqâr,kaulâhaghâbây
kasennengngan,kasennengnganbânkasennengngansè
palèngbhâghus!'
25DhabunaHaiqârkasalerana,'Kabarponapa,Abu
Samîk?'Yosiyanyareta’agisabarangparkararato
Messerdharidha’-adha’nasampe’aherra.Saellana
jareyalajuegibangadhepkarato.
26EbaktoratongoladikaDaud,lajungoladikaDaud
ce'kakoranganna,obu'nalalanjangakanthakebanalas,
kokonalatombuakanthacakarramano'rajabali,
badannakotorpolanaabu.barnanamowanalaaobaban
elangbansateyapadhabanabu.
27Ebaktoratonangale'eSimson,ratojareyace'sossana,
lajudulingadek,pasagellu'Simson,nyeyomSimson,
sambinangessambingoca','Molja'agiAllah!sèmabâli
be'nakakaulâh.'
28SaellanajareyaPetrusaleporsartaaleporatena.Bân
èponmokka'jubana,èangghuyḍâ'orèngsèaghâdhui
peddhang,bâncè'becce'naḍâ'èpon,bânèberri'iartasè
bânnya',bânèpaènga'Haiqâr.
29SaellanajareyaHaiqârmatorkarato,'Moga-moga
junandalemeparengnganaodhi'salanjangnga!Jareya
lalakonnareng-orengdunnya.Sengko’lanamen
bungkanakormaseekennengaasandhing,bungkana
kormajareyanondhu’kapenggirra,sengko’laju
eontallagikababa.
30Namong,Guste!sajjeggakaulâhngatonèadha'na
panjhennengngan,jhâ'bhâ'naèpèyara!Bânratoadhabu
kasalerana,'Molja'aghiGustèAllah,sèamponneserka
be'na,bânngagalijhâ'be'naèsalaaghi,bânapareng
salametbânmasalametbe'nadârièpate'è.
31Tapekassa'ba'naentarkamandhiseanget,nyokor
obu'na,ketthokkukuna,gante'kalambina,pasane'madi
pa'poloareabidda.bisaabalikaba'na.'
32Saterrossaratomokka'jubanasèlarang,pas
èangghuykaHaiqâr,HaiqârasokkorkaGustèAllahbân
asojudkarato,pasmolekabengkonakalabânsenneng
bânsenneng,sambiamolja'aghiAllahSeMahatenggi.
33Reng-orengebengkonapadhanoro'perak,bariya
keyaca-kancanasartasakabbiyannaorengsengedhing
ja'Yahyalaodhi',padhaperakkeya.

9. CaretanaAhikar
BAB5
Sorat"tebbagan"eduduwagikaAhikar.Parana'-kana'è
attaselang.Naik"pesawat"pertama.mangkatkaMesser.
Ahikar,dhaddhiorengpenterjugaandhi’rassapekker.
(Ayat27).
1Yosiyaalampa'agipapakonnaratojareya,pasambu
pa'poloareabidda.
2Saellanajareyaratolajungagemkalambisepaleng
bagus,pasnetenejarankaratoeerengngaginor-dunorra
ebudhiyannabaneadha'na,sambice'peragga.
3TapeebaktoNadan,pottranaale'na,ngedhing
kadaddiyanjareya,atenaarassatako'banbingongban
ta'taoapasekoduelakone.
4BânbâktoHaiqârnangalèjârèya,lajumaso'ka
adha'naratobânnyapa,bânratoajawabsalam,bân
makonratotoju'èseddi'na,sambingoca'.
'OHaiqârsèèkasennengi!abassagisorat-soratse
ekeremratoMesserkasengko’banba’nasaellana
ngedhingja’ba’nalaepate’e.
5Reng-orenggapanekanyake'eateabdidalemsadaja
sarengmakalaabdidalemsadaja,kantosbannya'orenge
nagaraabdidalemsadajaseburukaMesserpolanatako'
naremapajekseepentaratoMesserdhariabdidalem
sadaja.
6SaellanajârèyaHaiqârngala'soratjârèyabânmaos
bânngartèessena.
7Saellanajareyalajuadhabukarato.'Ja'duka,guste!
Sengko’entarakaMesser,ngeba’ajawabankarato,
soratreyabi’sengko’eduduwagiyakarato,sartanyaot
karatoparkarapajek,banreng-orengselaburubi’
sengko’epabaliyakabbi;bânso-mosonaba'nabi'
Sengko'epamalowakalabanbantowannaAllahSe
Mahatenggi,bankaangguykasennengnganna
karaja'annaba'na.'
8Bânbâktongèdingaghioca'dâriHaiqârjârèya,ratocè'
sennengnga,bânatènacè'bhâghusnabânèberri'irahmat.
9BânHaiqârngoca'karato:'Bâ'nabhâkalèpabâlipa'
poloarèsopajâkaulâhbisaaghâlibânngatorparkara
rèya.'Banbi’ratojareyaeedine.
10Haiqârmolekabengkona,bânmarenta'aghipara
buruwankaangghuynangkepmano'elangduwâ'ghâbây
aba'na,bânrèng-orèngrowanangkepbânèbâwaka
aba'na.lanjangngadhuebumeter,banorengjareya
nyororeng-orengseagabaykaju,pasepakonagabay
dhuwa’kotakseraja,banreng-orengjareyangalakone
jareya.
11Saellanajareyalajumondhutna'-kana'lake'kadhuwa,
sabbanarengatorragikurbanbudhu'nadumba,aberri'
kakanankamano'rajabalibanna'-kana'lake'na.dâri
elang,bânbhâdhihngabberkaattassakone'-sakone'
sabbhânarè,kantosjaraksapolometer,kantos
èbiasaaghibânèdidik;bânrèng-orèngrowangangkat
sakabbhinalanjangngatalekantosnapa'kalangngè';na'-
kana'lake'sèbâdâèattasbudhina.Saellanajareyareng-
orengjareyapasetarekkaaba’nadibi’.
12BânbâktoHaiqârnangalèjhâ'pangaterronala
èkaolle,lajumarenta'aghikana'-kana'sopajâmon
èangka'kalangngè',rèng-orèngrowakodhuaserro,
ngoca':
13'Kassa'ngebatanalempongbanbato,me'olle
epaddegganakaratonkaangguyratoMesser,sabab
sengko'banba'nareyamales.'
14BânHaiqârta'pernalastarengajhâribânolahraga
kantosrèng-orèngrowanapa'katitik(keterampilan)sè
palèngtèngghi.
15Saellanajareyalajungadhepkarato,lajumator,
‘Guste!lalakongapanekaamponlastaremenorot
pangaterronajunandalem.Marajagaabarengsengko',
sengko'noduwagiyakaajibanjareyakaba'na.'
16Daddiratoalonca'bântoju'èbâbânaHaiqârbân
entarkakennengngansèlebarbânnyoroorèngngèbâ
mano'elangbânna'-kana'lake',bânHaiqâretale'ebân
èpaèla'aghikaattasèsakabbhinatale,bânmolaèaserro
akadhièponamponngajhârirèng-orèngka'ḍinto.
Saellanajareyareng-orengjareyalajuetaja’kaSalerana,
esaba’ekennengngannabang-sebang.
17Ratobânrèng-orèngsèèserrèngghâpanèkatakerjat,
bânratonyeyomHaiqârèantaranamatanasambingoca',
'Kassa'molaèkalabântaremtem,tangkakase!He
kasombongantangkaraja’an!kaMesserbannyaot
partanya'annaratobanmakalaratojareyakalaban
kobasanaAllahSeMahatenggi.'
18Saellanajareyaratolajuamet,sartalajuabakta
tantarana,ngangodhadanbanno'-mano'rajabalika
Messer.bansaellananapa’kajadhiyalajuabiluknojju
kanagaranarato.
19Ebaktora'yatMesserngedhingja'Sanheriblangotos
orengdharipangadilannaepakonabu-dhabubannyaot
partanya'anna,kabarjareyalajuepanapa'karato
Messer..
20SaellanajareyaMosangadhepkarato,pasasojud
asojudeajunannaratoakanthasewajibkato-rato.
21Dhabunaratojareya,'Guste!RatoSanheribngalem
junandalemkalabankataremtemmansarengkakowadan
sartakahormadansetalebatrajana.
22Abdidalem,sesalasettongdharidunorra,epakon
nyaodipartanya'annajunandalemsarengnyo'ona
sadajanaparnyo'onannajunandalem,sababjunandalem
makonorengnyare'eorengsemaddeggakaraton
junandalemeantaranaratolangnge’banbume.
23KalabanpartolongannaAllahSeMahatenggisareng
kabecce'anneponjunandalem,abdidalemmaddeggagiya
kotthagapanekamenorotpangaterronajunandalem.
24Namongjunandalem,Guste!apasèèkabâ'aghibâ'na
èdâlemparkarapajekMessertellotaonrèya--satèya
stabilitaskarajaanpanèkakaadilansèkerras,bânmon
bâ'namennangbântanangkaulâhta'andi'katerrangan
kaangghuyajawab,makaratokaulâhbhâkalngotos
pajeksèèsebbhutbe'na.
25Banmonpartanya'annaba'nabi'sengko'laesaodi,
ba'nakodungeremmagipa-apaseedhabuwagiba'naka
sengko'.'
26EbaktomeyarsadhabunaPANGERANjareya,rato
heranbanbingongnangale'esaapabebasnaabu-dhabu
jareya.

10. CaretanaAhikar
27Dhabunarato,'He,manossa!sapanyamanaba'na?'
Saodda,'Abiqâmabdidalem,abdidalemsemutkene'
dharisemutRatoSanherib.'
28Dhabunarato,'Guste,ta'gadhuwanorengse
atenggiyandharijunandalem?
29DhabunaHaiqâr,'Guste!kaulâhnyo'onkaGustè
AllahsèMahatenggisopajâkaulâhbisaalampa'aghi
ponapasèèkaterroèJunandalem,sababGustèAllah
bâdâèbâbânaorèngsèlemma'sopajâbisamabâliorèng
sèkowat.'
30SaellanajareyaratomakonsopajaAbiqam
nyadhiya'agibengkona,sartanyadhiya'agikakanan,
teddha'anbannom-enomansartasabarangseekaparlo.
31Saellanajareyalamare,telloaresaellanajareyarato
ngagemkalambibungoterrongbanmera,lajualenggie
tahtana.
32Ratomakonorengngone'eAbiqam,banebakto
AbiqamngadhepkaAbiqam,Abiqamlajuasojudsambi
nyeyomtanaeadha'naAbiqâm.
33Dhabunarato,'HeAbiqâm,sapasengko'reya?ban
parapangrajaetangkaraja'an,sapasepadhabanreng-
orengjareya?'
34Haiqâradhabu,'Guste,panjennengnganakadhi
brahalaBel,bânparapamimpinkaraja'an
panjennengnganakadhiabdina.'
35DhabunaIsa,'Kassa'abalidha'enna'lagguna.'Daddi
HaiqârmangkatmenorotdhabunaratoFiraun.
36KalagguwannaHaiqârngadhepkarato,asojudsarta
ngadhepkarato.Ratongagemkalambimera,dineng
parakaomorengagungngagemkalambipote.
37Dhabunarato,'HeAbiqâm,sengko'padhabansapa?
banparapangrajaetangkaraja'an,sapasepadhaban
reng-orengjareya?'
38DhabunaAbiqâm,'Guste!Junandalemakadiare,
abdinaakadisonarra.'Dhabunarato,"Kassa’moleka
bengkona,laggunaabalidha’enna’."
39SaellanajârèyaFiraunmarenta'aghikaratonna
kaangghuyngangghuykalambicellengmurni,bân
Firaunngangghuykalambiakadhirèng-orèngrowabân
alenggiètahtana,bânmarenta'aghikaangghuyngajhâk
Haiqâr.Yakubmaso',lajualenggieajunannaIsa.
40Dhabunarato,'HeAbiqâm,sapasengko'reya?ban
tangparapangraja,padhabansapareng-orengjareya?'
41DhabunaAbiqâm,'Guste!be'naakadhibulan,bân
parapangrajanaakadhiplanetbânbintang.'Dhabuna
rato,"Kassa’ba’naentarkadhinna’lagguna."
42Saellanajârèyaratomarenta'aghiparaabdina
kaangghuyngangghuyjubasèacem-macembârna,bân
ratongangghuyjubabeludrumèra,bânalenggiètahtana,
bânmarenta'aghiparaabdinakaangghuyngajhâk
Abiqâm.Elisamaso’,lajuasojudeajunannaIsa.
43Dhabuna,'HeAbiqâm,sapasengko'reya?bânTang
tantara,akadhisapa?'Dhabunaratojareya,‘Guste!be'na
akadhibulanApril,bântantaranaakadhikembangnga.'
44Ebaktomeyarsajareyaratoce'peragga,lajuadhabu,
'HeAbiqâm!dha’-adha’najunandalemabandingagi
abdidalemsarengBel-brahala,sarengparapangrajana
abdidalemsarengba-ponggabana.
45KadhukaleyannaJunandalemabandingagiabdidalem
sarengare,banparapangrajaabdidalemabandingagi
sarengsonarraare.
46KatellokaleyannaJunandalemabandingagi
abdidalemsarengbulan,banparapangrajaabdidalem
abandingagisarengplanetsarengtang-bintang.
47KaempakalenaJunandalemabandingagiabdidalem
sarengbulanApril,parapangrajaabdidalemsareng
bang-kembangnga.Tapèsatèya,yaAbiqâm!ngereng
dhabuwagi,junandalem,RatoSanherib,akadisapa
orenggapaneka?”bânparapangrajana,akadhisapa?'
48BânHaiqâracerrètkalabânsowarasèghâncang,
'Moga-mogakaulâhta'nyebbuttaghiratokaulâhbân
panjhennengngansèalenggiètahtana.Namongmara
jaga,abdidalemkengenganerrangngagiyajunandalem
kadiponapajunandalemsarengparapangrajaepon
junandalem.'
49Daddiratobingongpolanabangaladhabuwagiaba'na
dibi'.Saellanajareyaratongadekdharikorse
karaja’anna,ngadekeadha’naHaiqâr,pasadhabu,
'Kabalakasengko’sateya,sopajasengko’taowasapase
padhabanratonaba’nabanparapamimpinna,sapase
padhabanreng-orengjareya.'
50BânHaiqâradhabukasalerana:'Gustènakaulâh
panèkaAllahsowarga,bânparapangrajanapanèkakilat
bângaludhuk,bânmanabisaleranaterroangen
èbâdâ'aghibânojantoron.
51Saleranamarenta'agigaludhuk,pastera'banojan,
banSalerananeggu'are,banareta'nyonar,banbulan
banbintang,banta'alengleng.
52BânSaleranamarenta'aghibadai,bânbadhâi
ghâpanèkaghâgghârbânojantoronbânghâpanèka
nginjekbulanAprilbânmaancorkembangngabân
bengkona.'
53Ebaktomeyarsajareyaratobingong,lajuce'
peggella.koca'aghisèsabendherra,bânkaulâhonèng
sapabe'nasaongghuna.'
54DaddiPetruslajuadhabusabendherra.'Kaulâh
Haiqârjurutulis,sèpalèngagungdâriparaDewan
PribadiRatoSanherib,bânkaulâhwazirbânGubernur
karaja'anna,bânKanselir.'
55DhabunaIsa,'Ba'nangoca'sabendherra.Namong
kaulâhamponngèdingaghiHaiqâr,jhâ'RatoSanherib
amponmatè'è,namongpanjhennengnganakatonghi'
odhi'bânbaras.'
56BânHaiqârnyaot,'Iya,jârèya,tapèmolja'aghiAllah
sètaoapasèèsèmpen,polanaratokaulâhmarenta'aghi
kaangghuymate'èkaulâh,bânsaleranaparcajâḍâ'
oca'naorèng-orèngsèta'andi'kasala'an,namong
Pangerannyalamettaghikaulâh,bânpojurorèngsè
parcajâkaSalerana.'
57DhabunaratokaHaiqâr,'Kassa'ba'naentarka
dhinna',laggunaba'nadhatengkadhinna',bankabalaka
sengko'parkaraseta'taoekaedhingsengko'dharipara
pamimpinbandharira'yatetangkaraja'anbannagara.'

11. CaretanaAhikar
BAB6
Tipumuslihatjareyaberhasil.Ahikarnyaodisaneyap
partanya’annaratoMesser.Parana'-kana'èattaselang
panèkaklimaksèarèya.Wit,sècè'jhârangngaètemmoè
èdâlemAlketabkona,èpamangghièAyat34-45.
1Haiqârmangkatkabengkona,lajunolessoratseaesse
kanthareya:
2DhariSanheribratoAsyur.bariyakeyaNiniwekarato
Messer.
3'Salamkaba'na,taretan!bânsèkaulâhèberri'taoḍâ'
bâ'naèngghipanèkajhâ'bâdâtaretansèparloḍâ'
taretanna,bânratonasèttongbânlaènna,bânkaulâh
ngarepdâribâ'najhâ'bâ'nabhâkalèpinjamikaulâh
sangangatostonemmas,polanakaulâhparloghâbây
kakanansabagiyandharitantara,sopaja,sengko’bisa
ngabdikareng-orengjareya.Bânsakejja'aggi'kaulâh
bhâkalngerema'aghighâpanèka.'
4Saellanajareyasoratjareyaeleppet,pasepassra'agika
ratokalagguwanna.
5EbaktoPaulusngoladijareya,lajuarassabingong,
lajuadhabu,'Sengko'ta'taongedhingdhariorengacaca
kanthajareya.'
6SaellanajârèyaHaiqârngoca'kasalerana,
'Saongghunarèyaotangsèèkabâsa'aghikarato.'
7Ratonaremadhabunajareya,oca'na,'HeHaiqâr,
padhabanba'nasejujur​​edhalemaladinerato.
8Molja'agiAllahsemarengeba'nasamporna
kabicaksana'an,banmarengeba'napangataowansarta
pangataowan.
9Bânsatèya,OHaiqâr,ghi'bâdâsèèkaterroèdâri
panjhennengngan,sèkodhuèpadhâddhiakadhibenteng
èantaranalangngè'bânbumè.'
10SaterrossaHaiqâradhabu,'Ngedhingartenaatoro'.Bi’
Sengko’ba’naepaddegganakaratonmenorotpangaterro
banpeleyannaba’na;namong,gustekaulâh
nyadhiyaaghikapur,bato,tanaliatbânburuh,bân
kaulâhandi'tukangsèahlisèbhâkalmabângunghâbây
panjhennengnganakadhisèèkaterroèpanjhennengngan.'
11Ratonyadhiya'agisabarangseekaparlokasalerana,
banreng-orengjareyalajupadhaentarkakennengngan
selebar;bânHaiqârbânana'nadhâtângka'dhissa',bân
èbâktamano'elangbânparangangodhadan;bânrato
bânsakabbhinaparapangrajanamangkatbânsadâjâna
kottahakompol,kaangghuynengghuapasèbhâkal
èlakoniHaiqâr.
12SaterrossaHaiqârmakalowarmano'rajabalidâri
koceng,bânngangodhadanghâpanèkaètalè'èèbudhina,
bântaliètalè'èkasokonamano'rajabali,bânèpaèlangè
attas.Kajuwanjareyangabberkaattassampe’badhae
antaranalangnge’banbume.
13Na'-kana'jareyapadhaaera','Maragibabata,giba
lempong,maddeggakaraton.
14Reng-orengsebadhaejadhiyapadhakasambu'ban
kasambu'.Ratobanja-pangrajapadhaheran.
15BânHaiqârbânparaabdinamolaèmokolparaburuh,
bânrèng-orèngrowaacerrètkaangghuypasukanrato,
'Bâkta'aghikaparaburuhsèahliapasèèkaterroèbânja'
èlang-alèngèalako.'
16Dhabunarato,‘Ba'nalagila;sapasebisa'angeba
apa'abaisampe'kajaunajareya?'
17DhabunaHaiqâr,'Guste!barammacaranasengko’
banba’nasemaddeggakaratoneattashawa?bânmon
ratokaulâhbâdâèdinna',bhâkalmabângunpan-
bârâmpankaratonèdâlemsaare.'
18Dhabunarato,'Kassa'mole,Haiqâr,kabengkona
ba'na,pasistirahat.
19SaellanajareyaHaiqârabalikabengkonaban
kalagguwannangadhepkarato.Dhabunarato,'He
Haiqâr,badhakabarapaparkarajarannaloranaba'na?
sababmonratojareyabadhaeAsyurbanNiniwe,jaran
bine’nasengko’banba’nangedhingsowarana,laju
ngocolana’na.'
20BâktoHaiqârngèdingaghioca'jârèya,lajuentar
ngala'koceng,ètalè'èbânmolaèècambukkalabânkerras
kantosorèngMesserngèdingaghi,bânrèng-orèng
Messerjârèyaentarabalakarato.
21RatolajumakonorengngolokHaiqâr,pasngoca',
'Haiqâr,arapaba'name'mokolbanmokolkebanse
budhujareya?'
22DhabunaHaiqâr,“Guste!saongghunabhâbinè'rowa
amponngalakonèkalakoansèjhubâ'kakaulâh,bân
pantesècapo'bânècambuk,polanaRatoSanherib
kaulâhamponaberri'kaulâhjagosècè'bhâgussa,bân
sowarasèbendhersèkowatbântaobâktosèyangbân
malem.
23Bânmalemrèyakocengjârèyajagabânèpotong
cethagga,pasmangkat,bânpolanakalakowanjârèya
kaulâhaghâbâykocengjârèyaècapo'.'
24Dhabunarato,'Haiqâr,kaulâhngaonèngèjhâ'bâ'nala
towabânbâdâèbâbânabâ'na,sababèantaranaMesser
bânNiniwebâdânempoloballu'parasang,bâncaraapa
rèng-orèngrowabisaentarmalemrèyabânmotos
cethaggajagonaba'nabanabali?'
25DhabunaHaiqâr,'Guste!monMesserbanNiniwece'
jauna,barammajaranbine'naba'nasengedhingngagi
jarannaratoagarudhu'sambingocolbudhu'na?bankadi
ponapamonyenajaranganekabisanapa’kaMesser?'
26Saellanangedhingparkarajareya,ratongagalija'
Haiqârlanyaotpartanya'anna.
27Dhabunarato,'HeHaiqâr,sengko'terroba'na
agabayataledharipasertase'.'
28Haiqâradhabu,"Guste,parenta'aghirèng-orèng
ghâpanèkakaangghuymakalowartaledâribhâdhân
kaulâhkaangghuyaghâbâytaleakadhijârèya."
29SaterrossaHaiqârentarkabudhinabengko,bân
ngobâlobangèpenggirratase'sèghâghâng,bânngala'
sèttongghâlimpo'pèssè'ètanangnga,pèssètase',bân
pasmataarèmoncar,bânnembuskalobang-lobang,laju
nyebbâ'aghipaserearesampe’daddiakanthaseetennon
akanthatale.
30Haiqâradhabu,'Parenta'aghiabdinakaangghuy
ngala'tali-talipanèka,bânbilapanjennenganterro,
kaulâhbhâkalanyamanakadhipanèka.'
31Dhabunarato,'Haiqâr,kaulâhandi'batogilinganè
dinna',sèlarobbhu,bânkaulâhterrojhâit.'
32SaellanajareyaHaiqârngabas,lajunemmobatolaen.

12. CaretanaAhikar
33Dhabunaratojareya,‘Guste!Sengko’orengmanca:
ta’andhi’pakakaskaangguyajait.
34Tapesengko'nyoroba'nanyorotokangsapatuna
ba'naseestorowamogerladdhadharibatoreya,sopaja
sengko'bisa'aajaitgilinganjareya.'
35Ratobanpin-pamimpinnapadhaagella'an.Dhabuna,
'Molja'agiAllahSeMahatenggiseaparengpangataowan
banpangataowankaba'na.'
36Ebaktoratonangale'eja'Haiqârlamakalaaba'na,
banabalijawabanna,ratojareyapasce'sennengnga,pas
marenta'agisopajareng-orengjareyamakompolpajek
tellotaonkaangguyaba'na,pasegibakaHaiqâr.
37Kalambinaebukka',paseanggepkaHaiqârban
tantaranabanba-ponggabana,sartamajarongkosna
parjalananna.
38Dhabunaratojareya,'Kassa'molekalabantaremtem,
hekakobasa'annaloranabankasombongannapara
ahlina!bâdâSultansèakadhibe'na?ngerengsalamka
JunandalemRatoSanherib,sarengkabalakadiponapa
abdidalemsadajaamponngeremmagitor-atorka
junandalem,sababto-ratosennengkaponapa’asaosse
sakone’.'
39SaellanajârèyaHaiqârngadek,pasnyeyom
tanangngaratobânnyeyomtanaèadha'narato,sambi
nyo'onkakowadhânbânketerrossaan,bânbânnya'è
dâlembhâdhânna,bânngoca','Guste!Abdidalem
nyo’onasopajasadajanabangsaabdidalemsadajata’
kengengodhi’eMesser.'
40Saellanajareyaratopasngeremoreng-orengseabala
karong-lorongMessersopajatadha'settongaoreng
AsyurbanNiniwesepaggunnengeMesser,tapekodu
noro'Haiqâr.
41SaellanajareyaHaiqârmangkatkaratoMesser,pas
mangkatnyaretanaAsyurbanNiniwe;bariyakeyadhi’-
andhi’nabanartace’bannya’na.
42EbaktoRatoSanheribnaremakabarja'Haiqârpara'
dhatengnga,RatoSanheribkalowarngamba'Haiqâr,pas
sennengpolanaHaiqârcè'sennengnga.taretankaulâh
Haiqâr,kakowadhânkarajaankaulâh,bânkabangga'an
karajaankaulâh.
43Nyo'onapaseepenta'aba'nadharisengko',maske
ba'naterronarema'asaparonatangkaraja'anbantang
dhi'-andhi'.'
44Haiqârlajuadhabu,'Guste,moga-mogajunandalem
moga-mogasalanjangnga!Guste,ngerengsae,guste!ka
AbuSamîkmènangkagantènakaulâh,polanaodi'na
kaulâhbâdâètanangngaGustèAllahbânètanangnga.'
45SaellanajareyaRatoSanheribadhabu,'Molja'agi
ba'na,Haiqâr,tangkakase!kaulâhbhâkalaghâbây
stasiunAbuSamîkorèngsèaghâdhuipeddhanglebbi
tèngghidârisakabbhinaDewanPribadibânfavorit
kaulâh.'
46Ratolajumareksanebarammakabadha'annarato
Mosamolaerabudha'-adha'nasampe'mole,sarta
jawabannapartanya'annaratojareya,bariyakeya
barammacarananaremapajekdhariratobanopanadâri
kalambibânhadiah.
47RatoSanheribce'sennengnga,lajuadhabukaHaiqâr,
"Taremaapaseekaterroweba'nadhariopetreya,sabab
ba'nabisanaremasakabbinna."
48BânHaiqârmid:'Moga-mogaratooḍi'salanjangnga!
Abdidalem ta’terropa-ponapakajabana
kasalameddanneponratoabdidalemsarengterros
kaagunganneponjunandalem.
49Guste!apasèbisaèlakonikalabânartabânsèakadhi
jârèya?tapemonba'nakasokanaberri'kasengko',
sengko'passra'agiNadan,ana'natangale',sopaja
sengko'bisa'amaleskajahadanjareyakasengko',sarta
aberri'sengko'dharana,bansengko'ta'sala.'
50DhabunaRatoSanherib,“Pega'kana'jareya,bi'
sengko'epassra'agiyakaba'na.”BânHaiqârngajhâk
Nadan,pottranaale'na,bânètalè'ètanangngakalabân
rantaybessè,èbhâktakabengkona,bânèpasangètalesè
berra'èsokona,bânètalè'èkalabânsimpulsèèketthok,
bânsaellanaèikatkanthajârèyaèbuwangmaso'ka
kamarsèpetteng,èseddi'nakennengngansèèpèyara,
bânngangkatNebu-halmènangkapanjagakaangghuy
aberri'rotibânsakone'aèngsabbhânarè.
BAB7
PerumpamaanAhikarsèèghunaaghikaangghuymamare
pendidikanpottrana.Persamaansèmencolok.Ahikar
ngolokkana'ghâpanèkakalabânnyamanasèèghâdhui
gambaran.Eka’dhintoamponlastarecaretanaAhikar.
1BânbilaHaiqârmaso'otabâkalowar,èghâliNadan,
pottranaale'na,èkabâ'aghikalabânbicaksana:
2'HeNadan,tangana'!kaulâhamponngalakonè
sadhâjânasèbeccè'bânbeccè'ghâbâypanjhennengngan,
bânpanjhennengnganamponmaleskaulâhkalabânhal-
halsèjhubâ'bânjhubâ'bânkalabânmate'è.
3'He,tangana'!èkabâ'aghièdâlemparebasan:Orèngsè
ta'ngèdingaghikalabânkopeng,bhâkalèpèyara
ngèdingaghikalabânghâlimpo'nale'erra.'
4Ca'naNadan,“Arapaba'name'dukakasengko'?”
5BânHaiqâradhabukasalerana,'Polanakaulâhampon
ngajhâri panjhennengngan, bân ngajhâri
panjhennengngan,bânaberri'panjhennengngan
kahormadanbânhormatbânaghâbâypanjhennengngan
èpaènga',bânamponmabâdâhaghipanjhennengngan
kalabânbhâgussèpalèngbeccè',bânèpaènga'
panjhennengnganèkennengngankaulâhsopajâ
panjhennengnganbisadhâddhiahliwariskaulâhe
dunnya,banJunandalemmate’eabdidalemsarengmales
abdidalemkalabanmaancorabdidalem.
6NamongPANGERANngagalijhâ'kaulâhèsalaaghi,
bânSaleranamasalametkaulâhdâribhârangsè
èpassra'aghikaangghuykaulâh,polanaPANGERAN
mabarasatesèsossabânngalangorèngsèiribân
sombong.
7Hetangana'!kaabdidalemjunandalemakadi
kalajengkingsenyerrangdimbagapasnaddha’agi
badanna.
8Hetangana'!be'naakadhigazellesèngakanarè'na
madder,bânètamba'aghikaulâharèyabânlaggunarèng-
orèngrowabhâkaltansèèsèmpenèarè'nakaulâh."

13. CaretanaAhikar
9Hetangana'!be'nalataokaorengsenangalekancana
seta'akalambiebaktocellepemosemcellep;pas
mondhutaengcellep,paseselenkaorengjareya.
10Hetangana'!kaabdidalemba’naakadiorengse
ngala’bato,lajueontallagikalangnge’kaangguy
agarujukPangerannabi’batoganeka.Banbatojareyata’
nyedding,banta’napa’katenggina,tapedaddisababba
salabandusa.
11He,tangana'!monbe'nahormatbânhormatka
kaulâhbânngèdingaghioca'kaulâh,be'nabhâkal
dhâddhiahliwariskaulâhbânbhâkalmarentaèattas
karaja'ankaulâh.
12He,na'!be'nataojhâ'monbunto'naajamotabâbabi
lanjangngasapolometer,ta'keraèpadhâddhiarghâna
jaransanajânakadhisutra.
13He,tangana'!kaulâhnyangkabe'nabhâkaldhâddhi
ahliwariskaulâhèbâktokaulâhmatè;banpolanaere
bankejjem,ba’naamaksodmateyanasengko’.Tape
sengko’epasalametbi’PANGERANdharisalenteranna
ba’na.
14He,na'!kaabdidalemjunandalemakadijebbakse
epasangetompo’nabuth,pasbadhano’-mano’keddi’
senemmojebbakseepasang.Keddi’jareyangoca’ka
jira’na,"Apaba’naedhinna’?"Ca'najebbak,"Bulâ
adu'aèdinna'kaGustèAllah."
15Mano'jareyaatanyakeya,"Apakajuseeteggu'ba'na
rowa?"Ca'najebbak,"Jârèyaka'-bhungka'aneksèghi'
ngodâsèèsandhingaghièbâktoadu'a."
16Larkngoca',"Bânapasèbâdâècolo'na?"Ca'na
jebbak:"Jârèyarotibânkakanansèèbâktaghâbây
sakabbhinaorèngsèlaparbânmèskènsènyanderka
kaulâh."
17Dhabunamanjanganjareya,"Sateyasengko'bisa
nyanderkaadha',ngakan,sababsengko'lapar?"
Dhabunajebbakjareya,"Maramaju."Bânlarknyander
sopajâbisangakan.
18Tapejebbakgella'lajualonca',pasnangkeple'erra
mano'gella'.
19Saoddamanjanganjareyakajebbakjareya,"Mon
jareyakakanannaba'nakaangguyorengselapar,Allah
ta'keranarema'aba'nasembecce'banlalakonbecce'na
ba'na."
20Banmonba'naapowasabanadu'akanthajareya,
Allahta'keranaremadu'anaba'naseapowasaban
du'ana.
21He,na'!be'naamponakadhimacansèakakandha
sarenghemar,bânhemarghâpanèkaterrosajhâlânè
adha'namacanghâpanèka;esettongaremacangella’
alonca’kaattassahemarjareya,lajuekakanepatadha’.
22He,tangana'!kaabdidalem,junandalemakadiombut
sebadhaedhalemgandum,sababombutganekata’
madhatenggunakaponapa’asaos,namongmarosak
gandumsarengngekke’gandumganeka.
23He,tangana'!ba’napadhabanorengsenabur
gandumsapololiter,banebaktolanapa’kabaktona
anye,orengjareyajagapasanye,pasmakompol,pas
agebba’,sartaalakoberra’sampe’kakonco’na.
okoranna,bânloranangoca'kabhâdhânna:"O,bhâ'nasè
males!Bâ'naghi'ta'tombubânghi'ta'èkorangè."
24He,tangana'!kasengko’ba’napadhabanmano’se
eontallagikadhalemjala,tapeta’bisamasalametaba’na
dibi’,tapeaera’kamano’jareya,sopajamano’jareya
eontallagikadhalemjalaabarengbanaba’nadibi’.
25He,na'!kaabdidalemba’naakadipate’secellep,pas
maso’kadhalembengkonatokangpolo’terromaanga’a.
26Saellanaanget,mano'jareyamolaeagaung,bi'reng-
orengjareyalajueojukbanepokolme'olleta'ngekke'.
27He,na'!ba'nalapadhabanbabisemaso'kadhalem
mandhipanasabarengorengsebagus,banebakto
kalowardharimandhipanas,nangalelobangsekotor
pastoronbanagulu'edhalemma.
28He,tangana'!kaabdidalemjunandalemakadiembi’
senoro’ca-kancanaedhalemparjalananka
kennengngannakurban,tapeta’bisamasalametaba’na
dibi’.
29He,tangana'!ajamseta’epakandhariburuanna
daddikakananlala’.
30He,tangana'!tanangsèta'alakobânta'alakobân(sè)
tamakbânlicikbhâkalèpotongdâribahunna.
31He,na'!matasèta'èkatontera',mano'gagakbhâkal
nyala'aghibânnyabbur.
32He,tangana'!kasengko’ba’napadhabankajuwan
seranca’naepoger,bankajuwanjareyangoca’kareng-
orengjareya,"Monbadhabarangsebadhaetanangnga
ba’na,ba’nata’kerabisamogersengko’."
33He,tangana'!be'naakadhikocengsèèkabâ'aghi:
"Ambungeco'kantoskaulâhaghâbâyrantayemmas
ghâbâybe'nabânaberri'kakanangulabânalmond."
34Ca'nababine'jareya,"Sengko'ta'loppaka
kaahliyannaeppa'banebu."
35He,tangana'!be'naakadhiolarsènompa'èattas
bungkanadurièbâktobâdâètengngasongay,bân
macannangalèrèng-orèngrowabânngoca',"Kajahadan
èattaskajahadan,bânsèlebbikajahadandârirèng-
orèngrowakodhungatorkaduwâ'na."
36Olarjareyapasadhabukapate'alasjareya,
"Budhu'nadumba,embi'bandumbaseekakanba'na
saomorra,ba'naabaliyakaeppa'nabankaorengtowana
otabaenja'?"
37Saoddapate'gella',"Bunten."Dhabunaolarjareya,
"Sateyaba’nareyasepalengjahateantaranasengko’."
38He,tangana'!Bi’Sengko’ba’naeberri’ikakananse
nyaman,banba’nata’eberri’iSengko’rotikerreng.
39He,tangana'!kaulâhaberri'aèngsèèghâdhuigula.
ngenombansiropsenyaman,banba’nata’aberri’
Sengko’ngenomaengdharisomor.
40Hetangana'!Sengko’sengajariba’nabanngajari
ba’na,banba’nangalepangeteggannabanngetek
Sengko’.
41Hetangana'!Bi’Sengko’ba’naeparajakalabancara
sepalengbagussartaeajariba’naakanthabungkana
comarasetenggi;banabdidalembi’Junandalemelik-
balik.
42Hetangana'!kaulâhngarepbe'nabhâkalmabângun
bentengsèèbenteng,sopajâkaulâhbisaèpèyaradâriso-
mosoèdhissa',bânbe'nabhâkaldhâddhiakadhiorèng
sèèkoburètanasèdâlem;namongPANGERANneser

14. CaretanaAhikar
kaabdidalemsarengmasalametabdidalemdhari
akalkalannajunandalem.
43He,tangana'!Sengko’ngarepba’nabecce’,tape
ba’namalessengko’kalabankajahadanbankabaji’an.
bânbalessanpolanalalakonnasèjhujhur.'
44BânbâktoNadanngèdingaghioca'napamanna
Haiqâr,lajungoca':'Opaman!lakoneabdidalem
menorotpangataowanneponJunandalem,sareng
nyaporaabdidalemsa-dusaabdidalem,sababsapase
ampondusaakadiabdidalem,otabasapasenyapora
akadiJunandalem?
45Taremaabdidalem,hepaman!Satèyakaulâhbhâkal
alakoèbengkonaba'na,nyarèta'aghijaranna,nyapowe
tanasapèna,bânngowandumbanaba'na,sababSengko'
reyaorengjahatbanba'naseadil.Sengko'sesalaban
ba'nasenyapora.'
46DhabunaHaiqâr,'He,na'!ba’napadhabankajuwan
seta’abuwaepenggirraaeng,banloranaterromogerra,
tapekajuwanjareyangoca’,"Gibasengko’ka
kennengnganlaen,monsengko’ta’abuwa,poger
sengko’."
47Ca'naloranakamano'jareya,"Ba'nagi'ta'abuwa,
monba'nabadhaekennengnganlaen,barammase
abuwa'amonba'nabadhaekennengnganlaen?"
48He,tangana'!omorramano’ellangsegi’ngodha
lebbibecce’dharingodhanamano’rajabali.
49He,tangana'!ca'nareng-orengjareyakamacan,"Jau
dhariba-dumbajareya,ja'sampe'abunaecalaka'ba'na."
Dhabunapate’gella’,"Ce’-kelli’nasusunadumbareya
nyamankamatanasengko’."
50Otangana'!rèng-orèngrowaaghâbâymacan
ghâpanèkaasakolasopajâbisaajhârmacabânrèng-
orèngrowangoca',"Ca'aghiA,B."Oca’na,“Embi’ban
embi’etanglonceng”.
51Hetangana'!rèng-orèngrowanyaba'hemarraèmeja
bânhemarjârèyalabu,bânmolaèagulièabubân
sèttongorèngngoca',"Maraaguli,polanajârèya
tabi'atna,ta'keraaoba."
52Hetangana'!oca'amponèpasteyagisèèsebbhut:
"Monbe'nangandhungana'lalakè',sebbutana'na,bân
monba'nangandhungana'lake',sebbutdunor."
53Otangana'!orengsebecce’bakalnarema’a
kabecce’an;banorengsealakojahatbakalnarema’a
kajahadan,sababPANGERANmalesorengmenorot
okorannalalakonna.
54Hetangana'!apapoleseekoca’agiyaSengko’ka
ba’nasalaennaca’-oca’reya?sababPangeranngagalika
sabarangseta’etangale’eoreng,sartangagalika
sakabbinnaroseyabanroseya.
55Saleranabakalmalessakaba'nabanngadilisengko'
banba'na.
56BânbâktoNadanngèdingaghioca'napamanna
Haiqâr,èponlangsungbengkakbândhâddhiakadhi
kandungkemihsèèobbar.
57Badannabengkong,sokonasartaroso'na,tabu'na
ancor,tabu'naancor,sampe'mate.
58Dhi-budhinasaleranaancor,banmaso'kadunnyana
orengmate.Sababorengsengalelobangkaangguy
taretanna,tantotabalusokkadhalemmanna;banoreng
semasangjebbaktantotajebbak.
59Jareyasekadaddiyanban(apa)seetemmosengko'
banba'naparkaracaretaHaiqâr,banpojiAllah
salanjangnga.Amin,sarengkataremtemman.
60TawarikhpanekalastarekalabanbantowannaAllah,
moga-mogaSaleranaeagungngagiya!Amin,Amin,
Amin.