Mam - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

adrian1baldovino 16 views 13 slides Nov 18, 2024
Slide 1
Slide 1 of 13
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13

About This Presentation

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...


Slide Content

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
TUKTELQ-NIK´
Atquk´iltoju´jtqanilti´jAhikarjunkyxolqejut-
xe´chilt-ximextnab´lxjal.At-xilenn-kutz´elqniky´e
ti´jkyi´jtx´olb´ab´ilkyenimxjal,kyxoljluajuCorán,
exajuOjtxiexAk´ajTu´jil.
Junmosaicon-kanettojTreves,Alemania,n-chiyek´un
kyxolayexjalatkynab´ltwitztx´otx´ajut-ximAhikar.
Atzunt-xilent-xnaq´tzb´il.
Aq´ijtetx´olb´ab´illuotz´oktejunxnaq´tzb´ilnim
toklen.Ayexjalatkynab´ltzajkyq´o´nt-xilentojtnejel
syentab´q´itejt-xikyyek´unqamyab´a´nky-ximtu´n
tnejeltx´olb´ab´iln-oktojjunpapiroarameote500B.C.
kyxolqet-xmilalElephantine.
Atx´olb´ab´illunoqjunb´inchb´enexmyajuntqanil.
Axtok,ajuxjalinjawtuʼjinjakutzʼoktojtzqiʼntojt-
xaquʼjTheArabianNights.Tb´aniltz´ib´en,extzenaju
tx´olb´ab´ilnojnitu´nb´inchb´en,t-xilen,ext-xilent-
xilenn-okt-xilent-xilent-xe´chil.Atzaqpib´ltexim
atzunmasnimtoklenteajtz´ib´il.
Atz´ib´b´iln-chikub´tpa´ntib´tojkyajetnej:(1)A
tqanil;2)AjuXnaqʼtzbʼil(juntbʼanelxixkʼloj
Proverbios);(3)Ab´etojEgipto;(4)AyeSimilitudes
moqaParabolas(tuk´eayeAhikarn-chib´ajt-
xnaq´tza´nt-xu´jilt-xu´jil).
CAPÍTULO1
Ahikar,ajunint-xu´jilteAsiria,at60t-xu´jilexttzen
myajuntky´a.Tu´ntzintz,n-okt-xnaq´tza´nt-sobrin.N-
chitzajtqonat-xilent-xnaq´tzb´ilext-xnaq´tzb´ilmas
twitzwab´jexa´.
1Atx´olb´ab´ilti´jHaiqâraju´ajnab´l,aju´t-
xnaq´tzb´enSenaqueribaju´ajkawil,exti´jNadán,aju´
tk´walt-xu´jilHaiqâraju´ajnab´l.
2Attokjunvizirtujtk'ijlalilreySenaquerib,tcy'ajal
Sarhadón,reycyeajAsiriaextujNínive,attokjunxjal
attnablHaiqârtbi,exatzunvizirtereySenaquerib.
3Attaqjuntb´anil,t-xtalb´ilextzennimt-xilen,extzen
att-xnaq´tzb´il,attnab´l,junfilósofo,tojtojtzqib´il,toj
t-ximextojkawb´il,extzenotaqtz´oktmoje´tuk´e60
xu´j,extzenotaqb´antjunjatekawb´iltejunjunkye.
4Perotu'ntcyakiljluminti'juntc'wa'lulitz'j.kyxol
qejuxuʼjlu,ajujakutoqtzʼokteeredero.
5Extzajnimtbʼistuʼnjlu,extojjunqʼijeoktchmoʼn
qeajnabʼilkyiʼjcheʼw,qexjalatkyojtzqibʼilexqeaj
sanjelal,exxitchikʼbʼaʼnkyealkyetaʼltoqtiʼjexqa
mintiʼtoqinulitzʼjtal.
6Xitzuncyma'nte:—Txi'yaexk'onxachojbilcyedios
excubsanxacyetu'nttzajcyk'o'njuntalc'wa'lteya.
7Tbinchatzunictza'nxxicyma'nte,xitk'o'nkechojbil
cyeketilbilal,octencubsalcywitzexocubsancyi'j.
8Exmixjunyolxikytzaq'win.Xi'tzunb'isexb'is,ex
tuk'animk'ixk'ojtujtanmi.
9Exanjtzmeltz'aj,exkub'sintwutzDios,animxix
toklin,exxitnimin,exkub'sintwutztuk'ajunq'aq'toj
tanmin,extq'ma:¡AyDiosnimxixtoklin,ayb'inchinte
kya'jextx'otx',ayb'inchiltkyaqiljotch'iysb'in!
10N-chinkub´saneteyatunt-xitq´o´najunn-k´wale,
tunt-xinq´uqb´a´nnk´u´jetu´n,tunt-xi´t-xnaq´tzan
wuk´ile,tunt-xitmaqsi´nn-witze,extunt-xitmaqu´n.
11B'e'xtzajtq'ma'nJesúskyjalu'n:Tnejilxix,qu'nma
tz'okqe'tk'u'jakyi'jtilb'ilal,exmatxitq'o'nachojb'il
kye,tu'npetzi'n,nti'tk'walatojtkyaqiltanq'ib'ila.
12Peroq'inxaNadánajutalttzika,exq'onxatetk'wa'la,
exxnaq'tzanxatetu'nt-xnaq'tzanaextu'nt-xitch'iysa'na
b'a'n,exoktkyimak'okelmaqu'natu'n.
13Tzajtzunti'nNadánajutcy'ajaltanb,excu'xtok
tch'u'n.Exxitq'o'nkyewajxaqxq'uqil,tu'nt-xikych'u'n
extu'nt-xikych'iysa'n.
14Exjawch'iysettuk'atb'anilwab'j,tuk'ajunxnaq'tzb'il
b'a'n,tuk'at-xb'alinseda,kyaqka'yinexkyaqka'yin.Ex
q'uqletoqkyib'ajjunq'uqb'ilb'incha'ntu'nseda.
15Extejtch'iyNadánextejtb'et,n-okt-xlekumalik
tza'njunwi'tenma'twa'l,xit-xnaq'tza'ntetu'ntten
tb'aniltmodextu'nttz'ib'an,extu'nttennab'lextu'ntten
nab'l.
16Tbajlenxitzunnimk'ij,xitque'yinreySenaqueribtuj
tnamHaiqâr,exeltnic'ti'jkaotoktijinwen,exmasxi
tma'nte.
17'On-amiwenimtoklen,ajuattojtzqib´il,ajuq´uqb´il
tk´u´j,ajuattnab´l,ajugobernador,ajun-secretario,aju
n-visir,ajun-cancillerexajun-director;axtocoʼcxma
chʼiyanimixmaʼtocnimabkʼiya;exilxixti'jtu'ntpon
laq'e'tk'etzatwitztx'otx'.
18K'mantzaweyealcyecteltoclentu'ntajbenweyete
tibajxiya,chechi.extzenHaiqârxitq´ama´nte:¡Ayn-
tate,b´a´ntu´ntanq´inatwi´yatejumajx!Atzunta'
Nadanajutalwanbe,matz'ocnk'o'netenc'wa'le.
19Exmajawchʼiywuʼneexmatxinxnaqʼtzaʼne
nnabʼileexwojtzqibʼilete›.
20Bixexi'tkba'nreyte:—¡AyHaiqâr!q'intzanwitze
tu'ntoknke'yine,exqab'a'nmatz'elnnik'eti'j,k'onkuya
tet-xela;extzenayak-xi´ya,tunt-xi´yaojlanaextzen
tunt-xi´yatojtkyaqiltanq´ib´latojjuntzalajb´il.
21AtzunteHaiqârxi'exxityek'unteNadanajutky'ajal
ttzike.Exxitqʼoʼnchjonteexxitqanintipumalex
toklen.
22Exxitka´yinexxit-xob´ilextzalajti´jexxi
tq´ama´nteHaiqâr:¿Atzunt-k´walejlu,Haiqâr?Nchin
na'neDiostu'nt-xitcwentin.Exiktza'nmatz'ajb'ena
weyeextenmaneSarhadum,axikxtetk'wa'lalub'a'n
tu'ntajb'enweyeextu'ntb'antajuattajb'enweyeexaju
waq'une,tu'ntzunt-xinq'o'netoklenextu'nt-xinq'o'ne
tipumaltu'ntlaja.
23Exkub'ẍmeje'Haiqârtwitzreyexxitma'nte:—
¡AyaTatRey,b'a'ntu'ntanq'inatejumajx!N-chin
qanineteyatunt-xit-ximanati´jn-k´waleNadanextzen
tunt-xit-ximanakyi´jt-paltiltunt-xit-xnaq´tzanateya
tza´nt-xilen.
24Xitzuntma'nreyjunyolaxixtoctetu'ntock'o'nte
masma'toclencyxolketamiw,extu'ntock'o'ntemas

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
ma'toclencyxolketamiw,extu'nttennimbilexnimbil
tuc'il.Exelttz'ub'antq'ob'exxitq'ma'nb'e'x.
25TzyetNadantu'n.ajutkyʼajalttziketukʼilexkubʼ
tqʼoʼntojjunjatekʼulbʼilexxitqʼoʼnxnaqʼtzbʼilte
qonikʼanexqʼijltzmaxitejt-xitqʼoʼntnabʼilex
ojtzqibʼilmastwitzjutuʼnt-xitqʼoʼnwabʼjexaʼ.
CAPÍTULO2
jun"AlmanaquetepobreRichard"teamb´ilojtxi.Aqe
kawb´ilmyab´a´nky-kyimleti´jky-b´inchb´enxjalti´j
pwaq,kyi´jxu´j,ti´jky-xb´alun,kyi´jaq´untl,kyi´j
kyamiw.Aʼyejuproverbiomastbʼanelchekeʼyintoj
versículo12,17,23,37,45,47.Qʼonkatwitzatiʼj
versículo63tukʼiljunjunyolincheyolinxjaltiʼjtoj
ambʼiljaʼlo.
1Ikytzu'nxitq'o'nxnaq'tzb'ilte,exxitma'n:¡Aya
nky'ajal!b'intzanyoleexlpe'kati'jnyoleexna'ntzaaju
inxinma'ne.
2¡Ayanc'wa'l!kamatbiʼnajunyol,cyimtujtanmiya,
bixmiʼntxiʼtyecʼanatejuntl,miʼntzʼoctejunkʼakitzʼ
bixtuʼntcubtzʼeʼyttziʼyabixtuʼnttzajjuncʼixcʼojtiʼj
t-xumlala,bixtuʼntcʼamanajunicʼbil,bixtuʼntcub
tchʼixwiyatwitzDiosixchan.
3¡Ayanc'wa'l!kamatbiyajuntkanil,mi'ntxitma'na;
exkamatilajunti',mi'ntxitma'na.
4¡Ayanc'wa'l!bʼinchamatuʼnmiʼnttzajbʼajtkʼuʼjatiʼj
juxjalinbʼintiʼja,exmiʼntzʼajnajtzaqʼwebʼiltuʼna.
5¡Ayanc'wa'l!oct-xitbi'najunyol,mi'ncubtewana.
6¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'elcypaju'nejunk'uxb'ilmatz'el
laq'e'ti'j,exmi'ntz'elkypaju'ne,exmi'ntz'okkytzyu'ne
junk'uxb'ilmatz'elpi'n.
7¡Ayanc'wa'l!myab´a´ntu´nt-ximanati´jtb´aneltwitz,
qu´nn-eltpa´ntib´exn-eltpa´ntib´,extzunjunna´b´l
nimtoklenn-tentejumajx.
8¡Ayanc'wa'l!mi'ntxitq'o'naamb'iltu'ntkub't-sb'u'na
tu'njunxu'jminti'tnab'ltu'ntyol,tu'ntzunmi'ntkyima
iktza'njunkamikmasb'isb'ajilxix,extu'nmi'ntkub't-
sb'u'natujxyub'okxitkub'a'yatujtramp.
9¡Ayanc'wa'l!mi'ntajb'ilajunxu'jt-xb'alunextuk'ilt-
xb'alun,ajumyab'a'nexminti'tnab'ltujtanmi.B'isb'ajil
teyaqamatxitq'o'najunti'xtiteyatexu'j,exqamatxi
tq'o'natexu'jajuattujtq'ab'aexqamatz'okt-sb'u'na
tu'ntb'inchanail,exktzajeltq'ojDiosti'ja.
10¡Ayanc'wa'l!mi'ncheoqueictza'njuntze'almendro,
porqueintzajtk'o'nt-xakcywitzcycyakiltze',exintzaj
tk'o'ntwitzcycyakil,noko'cxtz'oqueictza'njuntze'
morera,ajuintzajtk'o'ntwitzcywitzcycyakiltze',exin
tzajtk'o'nt-xakcywitzcycyakil.
11¡Ayanc'wa'l!cubẍmeje'yatwi'ya,cubtk'o'na
tk'ajk'ajeltwi'ya,tz'ocxtk'o'natk'ajk'ajeltwi'ya,exbeta
tujbetz'aklxixexmi'ntz'ocaminti'tnabla.Bixmiʼnjaw
tnimsaʼnatkʼajkʼajeltwiʼyaoct-tzeʼnaporquenokat
tuʼnjuntkʼajkʼajeltwiʼcyuwxixbantjunja,ajburjaʼlo
bantnimjacyuʼnxkʼij;exnoqwittuʼntipumalinxi
qʼiʼnajuarado,mlayxtzʼelqʼiʼnajuaradotjaqʼkykʼuʼj
qekamey.
12¡Ayanc'wa'l!masba'ntu'ntelk'i'nabjtuc'iljunxjal
attnabltwitzjutu'ntc'anvintuc'iljunxjalinbisun.
13¡Ayanc'wa'l!qonkuyauvatib'ajkypantyónqexjal
tz'aqlxix,exmi'ntxitk'anakyuk'ilqexjalminti'kynab'l
exminti'incheelik'un.
14¡Ayanc'wa'l!pe'nxacyuc'ilkexjalatcynablinche
xobtwitzDiosexincheocictza'ncye,exmi'ntz'oc
lak'e'yacyuc'ilkexjalminti'cynabl,tu'ntzunmi'ntocaic
tza'nteextu'nmi'nteltnic'ati'jtbe.
15¡Ayanc'wa'l!ajt-xit-k´amo´najuntamiwoyamoqa
juntamiwoya,tz´okt-ximanati´j,extzenyajxi´tl
b´inchamajuntamiwoyaexjuntamiwoya;exmi'njaw
kynimsa'neqaminti'junjoyb'ilkyi'je;exmi'nbaj
ttz'ilsa'natyolatuc'iljunxjalminti'tnabl.
16¡Ayanc'wa'l!akuxinkyajtenjunt-xajabʼatiʼjtqan,
bʼetatukʼiltibʼajchʼiʼx,exbʼinchamajunbʼete
tkʼwaʼla,exkyetojtjayaexkyetkʼwaʼla,exbʼinchama
junbʼetetkʼwaʼlanaʼmxtoqt-xiʼtibʼajmarexqeolaex
tuʼntkubʼtzʼaqexmlaybʼanttuʼnkolb´il.
17¡Ayanc'wa'l!qaaq´inunn-chiwa´njunkan,n-chi
kyq´ama´n,--"Tu´ntnab´l,"extzenqajunmeb´an-chi
wa´n,ayexjaln-chikyq´ama´n,"Tu´nt-wa´n".
18¡Ayanc'wa'l!intzalajti'jtwayajunjunk'ijexti'jjuat
teya,exmi'npontk'u'jti'jjuattejuntl.
19¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'octk'o'natvesinati'jjuxjal
minti'tnabl,exmi'nwa'natuc'il,exmi'ntzalajati'jmya
ba'nintzajcyi'jketvesina.Qamatz'okb'incha'njun
myab'a'nti'jatu'najq'ojti'ja,b'inchamaxtalb'ilte.
20¡Ayanc'wa'l!junxjaln-xobtwitzDios,b´a´ntu´nt-
xob´atwitzextu´nt-xitnimsa´na.
21¡Ayanc'wa'l!ajuxjalminti'tnablincubtz'akexin
cubtz'ak,exajuxjalattnabl,masquemacubtz'ak,
minti'inyucch,exmasquemacubtz'akjuratinjawwe',
exkamatz'octc'u'jti'j,jacutz'octcwentinti'jtchwinklal.
Atzuntexjalminti'tnab'l,minti'tnab'l,tetyab'ilminti'
junq'anb'il.
22¡Ayanc'wa'l!qaatjunxjaln-oklaq´e´ttxlajaaju´
myab´a´ntwitzteya,t-xi´yatwitz,extzent-xi´yawa´l,
exqamyab´a´ntu´nt-xitq´o´nt-xelteya,at-xe´chilk-
xelt-xitq´o´nt-xelteya.
23¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'okt-xo'natc'wa'la,porqueajut-
xo'natcy'ajalaicttenictza'ntz'isincubti'jtkanawal,ic
ttenictza'ntu'ntock'alo'nttzijunpwak,exictza'ntu'n
tc'alo'nkealumaj,exictza'ntu'nt-xik'alo'nttzija.
24¡Ayanc'wa'l!qʼonkatcʼuʼjatiʼjtnachal,bix
xnakʼtzanatuʼmalnaʼnxtoktjawtiʼntibtiʼjabixnxiʼ
tiʼnatujicʼbilcyxolxjalbixcʼoqueltkʼoʼnatwiʼyatuj
caybixcyujkʼlojxjalbixcbeltcastiwatuʼntnachal
tbinchbentnachal.
25¡Ayanc'wa'l!q'intzajunwakxtb'anilxix,exjunb'ur
ma'twa'l,exmi'ntz'oktamiwintib'atuk'iljunxjalsb'ul,
exmi'ntzajtk'o'najunmajenb'a'nq'ojin,exmijun
majenelek',ti'jtkyaqiljukb'anteltu'nacyechenajel.
26¡Ayanc'wa'l!miʼntxicykʼoʼntmanamyabaʼntiʼja,
bixntzalajKajawcyiʼj;porqueotma:Alkyematz'el
tik'untmanexqattxu',ilti'jtu'ntkyim(inxinma'netu'n
tkyimtu'nil);"
27¡Ayanc'wa'l!miʼnbʼetatujbemintiʼt-arma,porque
mintiʼbʼiʼntuʼnajtojkʼokeltmojbʼantibʼatukʼilajqʼoj,
tuʼntzunttenabʼinchaʼnttenatiʼj.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
28¡Ayanc'wa'l!mi'ncheoqueictza'njuntze'minti't-
xakminti'inch'iy,noko'cxcheoqueictza'njunwi'tze'
ch'int-xakexketk'ab;porqueajuxjalminti't-xu'jilex
minti'tc'wa'l,intzajtch'ixwicywitzxjalexnne'lic'un
cyu'n,ictza'njunwi'tze'minti't-xakexminti'twitz.
29¡Ayanc'wa'l!cheoqueictza'njuntze'intk'o'ntwitz
ttzibe,inxicywa'ncycyakilxjalinchebettwitz,exke
txcupate'tujtzkijtx'otx'incheojlantjak't-xlecumalex
inchewa'nti'jt-xlecumal.
30¡Ayanc'wa'l!tcyakilẍne'lnne'llak'e'ti'jtbecyuc'ix
ketuc'il,incheoctetwaxo'j.
31¡Ayanc'wa'l!mi'ntxitma'na:Ajunpatroneminti'
tnablexakineatnnable,exmi'ntxitma'nayolminti'
tnablexminti'tnabl,tu'ntzunmi'ntelic'unatu'n.
32¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'octejunmajen,akejuincyma'n
kenejenelcyetu'ntellak'e'yaki'je,noko'cxtu'nttena
cyxolkejuincyma'n:Lak'etzaextzajlak'e'ki'je.
33¡Ayanc'wa'l!miʼntzʼokt-xqʼuqinatmajenatwitz
tukʼil,tuʼnjumintiʼbʼiʼntuʼnaalkyekyxolqejlukʼokel
temasnimtoklenteyatojmankbʼil.
34¡Ayanc'wa'l!myab´a´ntu´nt-xob´atwitzt-Ajawaju
b´inchanteteya,tu´ntzunmi´nt-xit-xob´a.
35¡Ayanc'wa'l!bʼinchamatbʼaneltyolaexqʼonxa
tbʼanelttziʼya;exmi'ntxitq'o'naamb'iltetuk'ilatu'n
tkub't-xajo'ntqana,tu'ntzunmi'ntkub't-xajo'nt-xu'ktuj
juntlmaj.
36¡Ayanc'wa'l!qamatz´okt-xo´najunxjalattnab´l
tuk´ajunyoltenab´l,k-okilt-xob´atojt-xu´ktze´nku
junt-ximch´ixwi;perokamatz'oct-xo'natu'njuntze'
ajuxjalminti'tnabl,mlaytz'eltnic'ti'jexmlaytz'oc
tbi'n.
37¡Ayanc'wa'l!qamatxit-samaʼnajunxjalattnabʼil
tuʼnt-xitqʼoʼnaajuattajbʼenteya,miʼntxitqʼoʼnanim
kawbʼilte,porkekbʼanteltaqʼunatuʼniktzaʼntajbʼila,
exqamatxit-samaʼnajunxjalmintiʼtnabʼil,miʼntxi
tqʼamaʼnate,noqoʼkxtxiʼyaexbʼinchamataqʼuna,
porkeqamak'manxate,mlaybanttu'najutajbila.Ka
matzajcysama'natujjunak'untl,juratnajtu'ntjapun
tu'na.
38¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'octk'o'najunajk'ojti'jjunxjal
masnimtipuntwitza,porquec'elelti'nt-xelteya,ex
c'oqueltk'o'nt-xelti'ja.
39¡Ayanc'wa'l!q'onkatwitzati'jtk'wa'laexti'jaqine
tmajena,na'nxtoqt-xitq'o'naqeti'xtiatteyatujkyq'ab',
tu'ntzunmi'ntelkyi'n;tuʼnjajatjuntkʼabnojninnoʼc
kʼoʼnteattnabl,maskemintiʼtnablbixntiʼtnabl,bix
alcyejatjuntkʼabmintiʼtiʼjnxiʼkʼamaʼntemeba,ntiʼ
tnabl,masqueatzancynejelajnabl.
40¡Ayanc'wa'l!Otxinchyo'nejuncolocynth,exotxi
nchyo'nealoe,exminti'juntlti'xtimacnetwu'nemas
k'i'ntwitzmebajbilexch'inti'xti.
41¡Ayanc'wa'l!xnaq´tzanatetk´walatunt-xit-
xnaq´tza´ntpwaqextunt-xit-wa´nwe´yaj,tunt-xit-
xnaq´tza´ntojtja.
42¡Ayanc'wa'l!mi'ntxit-xnak'tza'najuxjalminti'tnabl
ti'jcyyolkexjalatcynabl,porquecucxc'oqueltejun
iqtzte.
43¡Ayanc'wa'l!mi'ntxityec'unaajutmodtetamiwoya,
tu'ntzunmi'ntelic'unatu'n.
44¡Ayanc'wa'l!ajumoybiltetanmimasnimtajtwitzaj
moybiltetbakʼ,tuʼnjajmoybiltetbakʼjaʼcabaʼntuʼnt-
xiʼkʼiʼnchʼinchʼin,perajmoybiltetanmintiʼt-xilen,
ixnneʼltcʼuʼnbetzʼaklxix,bixn-xiʼtujjunbetzʼeʼy
tza´an.
45¡Ayanc'wa'l!masba'nkamajawtoljjunxjaltu'n
tkantwitzkamajawtoljjunxjaltu'nta'.
46¡Ayanc'wa'l!masba'njutamiwnikayinta'twitzjun
ermanmasba'ntmodajunajchakta'.
47¡Ayanc'wa'l!ajutb´aniln-elt-xilenextzunaju
xnaq´tzb´iln-elt-xilen,extzenajutwitztx´otx´n-elt-
xilenexn-oktenoqxgan,atzunjuntb´anilb´ib´etzmya
noqxgann-elt-xilenexmyan-elt-xilen.
48¡Ayanc'wa'l!ajuxjalminti'ojlabl,ajutcyimmas
ba'ntwitzjutchwinklal;exajutk'ajk'ajelok'elmasba'n
twitztk'ajk'ajelbitzal;porqueajubisexok'el,kaat
xobajilteDiostujcyanmi,masba'ntwitztk'ajk'ajelbitz
extzalajbil.
49¡Aync'wa'le!masb'a'nt-xu'kjunẍaltujtq'ab'atwitz
junẍplontujt-ẍoq'tuk'ila;exmasba'njunẍne'lnikayin
ttxlajatwitzjunwacẍnajchakta';exjunchyu'jtujtk'aba
masba'ntwitzjunmilchyu'jinchelipan;exaju
mebʼayilinchmetmasbʼaʼntwitzjutuʼnt-xisipetnim
tiʼchaq;exmasba'njuntx'olitz'twitzjunbaluncyimni;
bixjunlibrẍneʼlmasbaʼntwitzjunlibrkʼinumabl,
atzannxiʼnmaʼnateorobixsakpwak;porqueajkʼan
pwakbixajsakpwakeʼwanbixcʼuʼntujtxʼotxʼ,bix
miʼnchiqueʼyin;atzuntettzmalẍne'lincyajtentujplas
exinque'yin,exjuntbanilxixtejuinnoktk'o'n.
50¡Ayanc'wa'l!masba'njunch'ink'inumabltwitzjun
sputj.
51¡Ayanc'wa'l!masba'njuntx'yanitz'twitzjunmeba
cyimni.
52¡Ayanc'wa'l!masba'njumebaxjalintbincha'naju
tz'aklxixtwitzjunxjalk'inuncyimnitujtil.
53¡Ayanc'wa'l!kʼuʼnxajunyoltujtanmiya,bixcʼoquel
nimteteya,bixtentcʼuʼjatiʼjtuʼnt-xiʼtchicʼlanaaju
ewantetamiwoya.
54¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'etzjunyoltujttzi'yakana'nxtok
t-xitma'nat-ximbetza.Exmi'nkub'we'yakyxolxjalin
cheq'ojin,porketi'jjunyolmyab'a'nintzajq'oj,exti'j
junq'ojintzajq'oj,exti'jq'ojintzajq'oj,exk'okeltilil
tu'natu'nt-xitq'o'natestiw;noko'cxcu'xojlanama
chixinexojlana.
55¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'oktzoqpajati'jjunxjalmasat
tipumaltwitza,noqo'kxtu'nttenatpasens,tu'nttena
tzik'b'ilextu'nttenatujtumelxix,porkeminti'juntlmas
ba'ntwitzjlu.
56¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'eltic'unaajutnejeltamiwoya,
porqueajutcabinmlaytentejumajx.
57¡Ayanc'wa'l!b´etakyemeb´atojt-xob´il,extzen
yolinati´jtwitzSultán,extzenb´inchamat-ximtunt-
kolentwitzleón.
58¡Ayanc'wa'l!miʼntzalajatiʼjtcyimlenajkʼojtiʼja,
porqueyajxichʼinambʼilcʼoquelatetvecina,bixaj
nnoctenxmayiltiʼjacʼoqueltkʼoʼnanimbilbixcʼoquel
tkʼoʼnanimbilbixtuʼnt-xiʼyatucʼaltuʼnt-xitkʼolbena.
59¡Ayanc'wa'l!kamacubwe'a'tujcya'j,exkama
tz'ocjuncuervc'ektesak,exkamach'iymirraictza'n

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
ta'lcab,atzunkexjalminti'cynablexkexjalminti'
cynabljacutz'elcynic'ti'jexjacutz'occynabl.
60¡Ayanc'wa'l!katajatu'ntocaattnabla,cucxtc'u'ja
tu'nmi'nnic'anayol,tu'nmi'nt-elk'anaextu'nmi'ntoc
tque'yinaajumyaba'n;cyja'tzunc'oquelk'ma'yaat
tnabla.
61¡Ayanc'wa'l!b'a'ntu'ntokb'yo'nakyu'nxjalat
kynab'ltu'ntze',atzuntexjalminti'tnab'lmi'ntz'ok
tq'o'nq'anb'ilti'ja.Manstib'atujtku'xumalaexkjawil
nimsa'natujttijina.
62¡Ayanc'wa'l!mijunxjalmacubti'jtu'ntujtk'ijlalil
attipumal,mijunnimatujtk'ijlalilintzajnima'ti'j.
63¡Ayanc'wa'l!mi'ntz'ajnajti'jtmejeb'le'naxu'j,
porquekamatz'elba'n,ctzajeltma'ncyja':Tat,k'ontza
ajuattajbenweye;extzenqamatzajnyab´a´n,k-xelt-
ximanti´jalkyetzajt-xilen.
64¡Ayanc'wa'l!alcyejunxjaltbanilxixt-xbalun,axicx
tetyol;exajuxjalmyab'a'nke'yintujt-xb'alun,axicx
tetyol.
65¡Ayanc'wa'l!qamab´antjunelq´ab´atu´na,
q´manxateSultán,exq´onxajunpiẍte,tu´nt-xitzaqpet
teyatwitz,qu´nqami´n,k-xelt-ximanati´jnyab´a´n.
66¡Ayanc'wa'l!b'inchamatamiwb'ilatuk'iljuxjalnojni
tk'abexnojni,exmi'ntz'oktamiwintib'atuk'iljuxjal
lamo'ntq'ab'exminti'we'yajti'j.
67Atkyajetiʼchaqjatumelmlaytzʼokqʼuqeʼtkʼuʼjrey
nixqet-soldad:ajunyabʼaʼninbʼanttuʼnvisir,exaju
nyabʼaʼnkawbʼil,exajunyabʼaʼntajbʼilxjal,exaju
nyabʼaʼninbʼanttuʼnxjal;exkyajetiʼchaqmlaybʼant
tuʼntkubʼewin:ajuattnabʼil,ajumintiʼtnabʼil,aju
qʼinunexajumebʼa.
CAPÍTULO3
Ahikarn-eltpa´ntib´ti´jt-xilenaq´untltojaq´untlte
tnam.Inxitqʼoʼnqetiʼchaqattetet-sobrinajuinsbʼun.
Atzunjuntb´aniltx´olb´ab´ilti´jtza´nttenjunxjalmya
b´a´nt-xtalb´iln-oktejunb´inchalmyab´a´n.jun
tb´anelt-ximtunt-xit-xo´nAhikartojt-xob´iln-chitzaj
tqonatunt-xiq´o´ntkastiwtekamik.N-chib´ajt-xilen
Ahikar.
1IktzunttenxitqʼamaʼnHaiqâr,extejtkubʼbʼajqe
kawbʼilluexqeproverbioluteNadan,ajutkʼwaʼlttzike,
kubʼt-ximenqakʼokelt-xqʼuqinkykyaqil,exmintiʼ
bʼiʼntuʼnqatet-xeljluinkubʼtyekʼintet-xobʼilext-
xobʼilext-xobʼil.
2Tb'ajlenxi'tzunlu,kub'qe'Haiqârtojtjaexxitq'o'nte
Nadantkyaqilju'tpwaq,exqe'tmajen,exqe'tmajenqya,
exqe'chej,exqe'wakx,extkyaqilju'atteextkyaqilju'
otoqtz'oktchmo'n;axicxcyajtentujtk'abNadantu'nt-
xitma'nextu'nmi'nt-xitma'n.
3ExttzenaHaiqârn-kub´qetojtja,extzenjunjunmaj
n-xi´Haiqârexn-xi´tq´o´nt-xtalb´ilterey,extzenn-
meltz´ajtja.
4AtzunteNadaneltniky'ti'jqaattipumaltu'nt-xi
tq'ama'nextu'nmi'nt-xitq'o'namb'ilte,eltpa'ntib'ti'j
toklenHaiqârexxit-xob'ilti'j,exxitzyettu'nt-xitq'o'n
tpajti'jtkyaqilmajajtkub'tyek'intib',exxitq'ma'n:'A
ntzikeHaiqârattojt-xjalil,exmintiʼjuntiʼojtzqiʼntuʼn
jaʼlo›.
5extzentzajtzyettu´nt-xit-xo´nkyi´jmajenexkyi´j
qya,extu´nt-xitk´ayinqechejexqekameyextu´nt-xi
t-xo´ntkyaqilti´chaqtet-ti´jHaiqâr.
6Extejt-xitka´yinHaiqârqamyatzajq´aq´antk´u´j
kyi´jt-xjalilexkyi´jt-xjalil,jawwe´exetztlajo´ntujtja,
exxit-sama´ntqaniltereyqaotoqtz´elt-sputint-xmilal
ext-wa.
7ExjawweʼreyextzajttxkoʼnNadanexxitqʼamaʼnte:
‹AjttenHaiqârbʼaʼntaʼ,mijunxjalkʼokelteajkawil
kyibʼajqetiʼchaqatte,kyiʼjqejuateʼtojtjaexkyiʼjqe
tiʼchaqatte›.
8Axicxeltpa'nNadantk'abti'jHaiqârajutmanexti'j
tcyakiljuatte,extujxamb'illuminti'okxexminti'xi
tq'olb'e'n.
9AtzunteHaiqârtzajt-xob´ilti´jt-ximlaltuk´eNadan
ajutky´ajalt-xu´jil,extzentzajnimt-xob´il.
10ExattaqjunttzikNadan,Benuzârdântb´i,kyja´tzun
tzajti´nHaiqârtet-xelNadan,extzajt-xnaq´tza´nexxi
t-xnaq´tza´ntuk´enimxixtoklen.Xitzuntk'o'nJosé
tcyakilajuattokte,exoctk'o'ntegobernadortujtja.
11Tejtzunteltniky´Nadanti´jti´otaqb´aj,tzajt-xob´il
ext-xob´il,extzentzajtzyettu´nt-xob´ilkyi´jkykyaqil
xjaln-chiqanintete,extu´nt-xit-xo´nt-xob´ilti´j,t-ti´j
Haiqâr,extq´ama:‹An-ti´jmachinelt-xo´ntojtja,ex
machintzajt-xo´nmasbʼaʼnelatojtwitzntziketwitz
weye,noqtzuntuʼnj,qamatzajtqʼoʼnDiosajuMaʼxix
Toklenwipumale,ktzajelnqʼoʼnenyabʼaʼntiʼjtuʼn
tkubʼbʼyoʼn›.
12KukxximenNadántiʼjalkyejuntolsabʼiljakukubʼ
tbʼinchaʼn.Tb'ajlenxitzunch'intlamb'iltzajtujtnab'l
Nadanexxittz'ib'anjunu'jteAquisajutky'ajalSahaju
atnimtnab'lexreytePersia.
13'Tzajtq´o´ntzalajb´ilexq´anb´ilexipumaljex
nimb´ilteSenaqueribajureyteAsiriaexteNínive,ex
tevisirexteajtz'ib'ilHaiqârteya,ayanimtoklenrey!
B'a'ntu'nttenjunpwaqqxolteyawuk'ile.
14Exajtponu'jlutuk'ila,qamajawwe'yaexqama
txi'yajurattujchq'ajlajNisrín,extujAsiriaexNínive,
kxelnq'o'netkawb'ilatujtq'ab'aminti'q'ojexminti'q'oj.
15Axicxcubttz'ibanjuntlu'jtujtbiHaiqârteFaraón
reyteEjipt.‹¡Tenxwitmujbʼabʼilqxolewukʼile,ayarey
nimtipumala!
16Qamatz´okt-xnaq´tzanau´jlu,qamatxi´yatoj
AsiriaextojNínive,tojchq´ajlajteNisrín,okkxel
nq'o'netkawb'ilateya,minti'q'ojexminti'q'oj.
17ExajuttzʼibʼilNadaniktteniktzaʼnttzʼibʼilttiʼ
Haiqâr.
18Yajxitl,kubʼt-xbʼaluminqekabʼeuʼj,exokt-selloʼn
tukʼilt-sellot-tiʼjHaiqâr;maskeicjuate'toktujtjarey.
19Yajxitlxi´exttzentzajttz´ib´injunu´jtzajtq´o´n
ajkawiltet-ti´jHaiqâr:'Tzajtq´o´ntzalajb´ilexq´anb´il
ten-vizire,ten-secretario,ten-canciller,Haiqâr.
20OHaiqâr,ajtponuʼjluʼteya,chmoʼnxakykyaqil
soldadateʼtukʼila,exbʼaʼntuʼnttenkyxbʼalunex
kyajlal,exqʼinxawukʼiletojtjweʼyinqʼijtujchqʼajlaj
teNisrîn.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
21Octoctque'yinainchintzajetuc'ila,juratnajtu'n
cyoctzokpajkesoldadwi'je,ictza'njunajk'ojwi'je,
porqueate'ket-sanjelFaraónwuc'ile,ajureyteEjipt,
tu'ncylonteti'jtipumalkek'ojsoldadexjakuchexobʼ
qiʼj,tuʼnjuajqʼojqiʼjexinqoelkyikʼun›.
22Yajxi'tzuntl,okt-sello'nu'jexxitma'nteHaiqârtu'n
juntmajennimaqkawil.Extzajtiʼnjuntluʼjotoqkubʼ
ttzʼibʼinexxit-spikʼuʼntwitzreyexjawtuʼjintwitzex
xityekʼinajusellote.
23Ixtejt-xiʼtbʼiʼnreyajutzʼibʼantujuʼj,jawlabʼintiʼj
tuʼnnimt-ximbetzbixtzajtkʼojtucʼjunnimtkʼoj,bix
tzajtmaʼncyjaʼ:‹Aj,matxiʼnyecʼanannabela!¿tiʼma
bʼantwuʼnetiʼjHaiqârtuʼnjumakubʼttzʼibʼinqeuʼjlu
kyeajqʼojwiʼje?¿Apetzunchojbʼiljluintzajtqʼoʼn
weyetuʼnjubʼaʼninbʼantwuʼnete?».
24Xitzuntma'nNadánte:—Mi'ntzajtbisaTatRey.ex
miʼntzajkyqʼoj,noqoʼkxqoʼxtojchqʼajlajNisrînex
qoxnaqʼtzantiʼjqaaxtokajutxʼolbʼabʼilmoqamiʼn.
25Tujtjwe'yink'ijjawwe'Nadán,xiti'nreycyuc'ixke
soldadexvisir,exeje'xtujtzkijtx'otx'tujchk'ajlaj
Nisrin.Xitzuntque'yinreyexotil.AHaiqârextzenaye
soldadn-chib´etky-b´inchen.
26Extejt-xitka´yinHaiqârqaattaqrey,tzajlaq´e´ex
xitq´o´njunseñkyesoldadtu´nky-b´ettze´nkutojq´oj
extu´nky-q´ojinti´jreyiktza´nt-xilentoju´j,minti´
b´i´ntitzenjunjulotoqtz´okt-xo´nNadana.
27BixtajtlontereyajubinchbenteHaiqârtzajt-xob´il
bixt-xob´ilbixtzajt-xob´il,ixtzajtq´ojtu´njunnimt-
xob´il.
28Xitzuntma'nNadánte:—¿MapetilaTatRey?¿tiʼ
mabʼanttuʼnxjalnyabʼaʼnlu?peromi´ntzajtq´ojaex
mi´ntzajt-xob´aexmi´ntzajk´ixk´ojti´ja,noqo´kx
txi´yatjayaexq´onxatojtq´uqb´ila,exktzajelwiʼne
Haiqârteyakʼaloʼnexkʼaloʼntukʼilcadena,exkʼelel
npaʼneqeajqʼojtiʼjamintiʼinchinaqʼunane.
29Exajtzmeltz'ajreytujtk'ukbil,tzajtk'ojti'jHaiqâr,
exminti'junti'xtiotbinchati'j.extzenNadanxi´toj
Haiqârextzenxitq´ama´nte,'W’allah,On-txuye!Ax
tokntzalajreytiʼjatukʼilnimtzalajbʼilexinxitqʼoʼn
chjonteteyatuʼnjumatbʼantajutzajtmaʼnteya.
30Exja'lomachintzajsama'netu'natu'nt-xit-sama'na
qesoldadtu'nkyxi'tujkyaq'unextu'nttzajatuk'ilk'alo'n
qetq'ab'ati'jxiyaexqetqanak'alo'ntu'ncaden,tu'ntzun
tokkyke'yinqejut-sanjelFaraónjlu,extu'nt-xit-
xnaq'tza'nareyinchexobʼtoqkywitzextwitzkyrey›.
31AtzunteHaiqârtzajttzaq'we'nextma:'Tu'ntokqb'i'n,
atzuntu'nt-xiqb'i'n.'Jurattzunjawwe'Pedro,exeje'x
tk'alo'ntq'ab'ti'jxi,exoktk'alo'ntqantu'ncaden.
32Xitzunti'nNadántuc'ilrey.Extejt-xi´Haiqârtwitz
rey,kub´ẍmeje´twitztwitztx´otx´,extzenxitqanin
tipumalexchwinqlaltejumajxterey.
33Xitzuntma'nrey:'AyaHaiqâr,n-Secrétario,n-
Gobernadorten-asuntos,n-Canciller,n-cancillerten-
estado,q´mantzaweyetinyab´a´nmab´antwu´neti´ja
tu´nt-xitq´o´nachojb´ilweyetu´nmyab´a´n
b´inchb´enlu.'
34Bixexiˈcyyecˈuˈnxinkeuˈjtexin,bixtzˈiˈben
tuˈnxin,bixtzˈiˈnkeuˈjtuˈn.Extejt-xitka´yinHaiqâr
ikyjo,n-chitzajt-xob´ilt-xmilalextzent-tzi´n-chib´aj
t-xmoxin,extzenmyab´antt-yolintu´nt-xob´il;pero
kubʼt-xlekuntwiʼtwitztxʼotxʼexmintiʼtoqinyolin.
35Extejt-xitka´yinreyikyjo,tzajtna´nqaat-xilen
tzajtqona,extzentzajt-xnaq´tza´nkyetunt-xikyb´yo´n
Haiqâr,extzentunt-xiky-b´yo´nt-xu´ktuk´ejunjen
spadti´jxitnam.
36AtzunteNadanjawsch'inexxitma'n:'¡OHaiqâr,O
q'eqtwitz!titajb´enteyaajut-ximb´etzaexajutipumala
tu´ntb´antjlutu´naterey?
37Ikytzintq'ma'najq'maltetx'olb'ab'l.extzenayexjal
n-chib´etky-espadaAbuSamîktb´i.Xitzuntma'nreyte:
—¡Ayxjalq'ojleltuk'ilspad!jawwe´ya,txi´ya,tz´okx
t-xupint-xu´kHaiqârttzitja,extzent-xo´natwi´ti´jt-
xmilaljunsyentt-xaq.
38AtzunteHaiqârkub'ẍmeje'twitzrey,exxitma'nte:
—¡AyaTatRey,b'a'ntu'ntanq'inatejumajx!exkataja
tuʼnnkubʼtbʼyoʼna,bʼantajutajbʼila;bixbaʼnwuʼne
quentiʼwile,sinoqueajxjalnachbastuʼnt-xitkʼoʼn
tcʼuʼjtiʼjtnachal;masqueicju,ayaTatRey.N-chin
kub´saneteyaexkyetamiwoya,q´onxaamb´iltexjaln-
chib´inchanespadatunt-xitq´o´nn-chib´jelkyen-
majen,tunn-kuxky-maqu´n,extzenat-majenatu´ntok
techojb´ilteya.
39Jawtzunwe'reyexxitma'ntejuk'ojleltu'nt-xi
tbincha'nti'jictza'nxtajbil.
40Exjunratnajxitqʼamaʼnkyetmajentuʼnt-xikyiʼn
Haiqârexajuxjalinbʼettoqtukʼilespadaextuʼnkyxiʼ
tukʼilmintiʼt-xbʼaluntoktuʼntzuntkubʼkybʼyoʼn.
41Extejt-xit-xnaq´tza´nHaiqârqailti´jtu´nt-xi
b´yo´n,xit-sama´nt-xu´jil,exxitq´ama´nte:‹Tzajaex
k´ulb´ilwuk´ile,extu´nttenjunmiltxintuk´ila,extu´n
t-xitq´o´nakyxb´alunq´ankyaqexsedatuʼncyocoqʼ
wiʼjanaʼmxtoqncyime.
42Exb'inchankuyajunmestu'nkywa'najq'ojlelextu'n
kywa'nqetmajen.Exqʼonxanimvintuʼntzunt-xi
kykʼaʼn›.
43Tbinchatzuntcyakilajutzajtma'nJesúste.Exatnim
tnablxu'jlu,attnablexattnabl.extzentzajtmojb´a´n
tkyaqilt-xnaq´tzb´ilext-xnaq´tzb´il.
44Extejkyponqet-soldadreyexqesoldadinche
qʼojintukʼilespada,elkynikʼtiʼjmesbʼinchaʼnmaj,ex
tiʼjvinextiʼjwabʼjtbʼanelxix,exeoktenwaʼlexkʼal
tzmaxitejkyponextejkybʼajkʼal.
45AtzunteHaiqârtzajt-xo´njunxjaln-q´ojinkyi´jxjal
extzenxitq´ama´nte:AyaAbuSamîk,¿myab´i´ntza´n
teyaqatejtajb´ilSarhadumajurey,ajutmanSenaquerib,
tu´ntkub´tb´yo´na,tzajn-tzyu´neexn-kun-xmo´natoj
junnajb´iltzmaximacubnajtk'ojreyexxitkaninteya?
46Tejt-xiwi'netwitz,otzalajti'ja,exja'lona'ntzaaju
xtalbilonbinchayeti'ja.
47Exba'nwu'nectzajeltanmireywi'jeexctzajeltk'oj
nimxixtu'nncubnbyo'ne.
48Porqueminti'wile,exoctzunchintzajti'natwitztuj
tjarey,c'eleltnic'ati'jjuntbanilxix,exc'eleltnic'ati'jka
machincubsbu'netu'nNadanajutcy'ajalwanbe,exma
tbinchamyaba'nwi'je,ctzajelti'jtanmireytu'njuma
chincubtbyo'ne;atzunja'loatjunnpe'netujtkanawal
tujnjaye,exmia'ljunojtzki'ntu'n.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
49Chinewanxatujtuc'ilojtzkiblnxu'jile.Exatjun
nmajenetokxtujpresexilti'jtu'ntkub'b'yo'n.
50Cyi'ntzeexcyk'o'nquenxbaluneti'j,excymanxecye
majentu'ntcubcybyo'noccyc'alk'e'n.Mlaytzʼelkynikʼ
tiʼjalkyeinkubʼkybʼyoʼn.
51Exq'onxatwi'junsyentmetroti'jt-ximlal,exq'onxa
t-ximlalkyenmajenetu'ntku'xkymaqu'n.C'oquel
tk'u'nanimcuk'inumablwuc'ile.
52Extzunaju´q´ojlelb´anttu´ntza´nt-xitq´ama´n
Haiqârte,exxi´tuk´ereyexxitq´ama´nte:¡¡Tzaj
tq´o´nt-wi´yatejumajx!
53Atzuntet-xu'jilHaiqârxitq'o'ntetojt-xlekumal
tkyaqilsemanajutajb'ente,exmia'ljunb'i'ntu'n,noq
o'kxte.
54Exajutxʼolbʼabʼilxiqʼamaʼnexxiqʼamaʼnjuntl
majexxiqʼamaʼntujtkyaqillugartiʼjtzaʼnttenotoq
kubʼbʼyoʼnHaiqârajSageexotoqkyim,exkykyaqil
xjaltetnamluincheoqʼtiʼj.
55Exeoktenoqʼelexkyqʼama:‹¡Aybʼisbʼajilteya,
Haiqâr!extzentu´nt-xnaq´tzb´ilaextu´nt-xnaq´tzb´ila!
Nimxixb'isti'jaexti'jtojtzqib'la.¿Jatumcnetjuntlic
tza'nteya?ex¿jatumjakutenjunxjalatnimtnabʼil,at
nimtojtzqibʼil,atnimtojtzqibʼiltiʼjkawbʼiltuʼntzuntok
iktzeʼnteyatuʼntzuntnojt-xbʼalunatuʼn?›.
56Atzuntereyn-ajtzti´jtanmiti´jHaiqâr,extzenaju´
tajtzti´jtanminmyab´a´ntzajtq´o´nte.
57Extzajttxko´nNadanextzenxitq´ama´nte:‹Txi´ya
exq´inxaqetamiwoyatuk´ilaexb´inchamajunb´isex
junoq´elti´jt-xu´jilaHaiqâr,exb´inchamajunb´isti´j
tze´nkun-b´incha´n,tu´nt-xitq´o´nanimb´ilte.›
58Perotejt-xi'Nadántjatchman,ajuxjalminti'tnabl,
minti'tnablexcyuwtanmi,minti'ook',minti'obisun,
noko'cxoctchmo'nkexjalminti'cynablexminti'
cynabl,eoctenwa'lexc'an.
59ExaNadantzajtzyettu´nt-xittzyu´nqetmajenxu´j
exqemajenteHaiqâr,exeokt-xmoxinexeokt-xob´in
exeokt-xo´ntuk´ejunt-xob´il.
60Exminti'oktq'o'ntoklent-xu'jiltiman,ajuotoqjaw
tch'iysa'niktza'ntetal,qala'tajtoqtu'ntkub'tz'aqtujil
junxtuk'il.
61AtzunteHaiqârotaqtz´okt-xo´ntojt-xmulil,extzen
tzajtb´i´nky-oq´elayet-xjalilextzenayet-vesin,extzen
tzajtq´o´nchjonteteDiosnimxixtoklen,atzajq´aq´an
tk´u´j,extzentzajtq´o´nchjonte,extzentkyaqilamb´il
n-na´nDiosexn-q´ont-xob´ilteDiosnimxixtoklen.
62Exayexjaln-chiq´ojintuk´eky-espadan-chiul
junjunmajtuk´eHaiqârakuxn-tentojtmijt-xmilal,
extzenn-chiulHaiqârexn-chikub´santwitz.Exxi
tqʼuqbʼaʼntkʼuʼjexxitqʼamaʼntetuʼntklet.
63Extejt-xiq´ma´ntqanilkyojtxqantltnamqaotoq
kub´b´yo´nHaiqârajuSage,kykyaqilqereytzajkyb´is
exelkyik´unreySenaquerib,exeoktenb'isalti'j
Haiqârajub'inchalt-xilenyol.
CAPÍTULO4
"AyeadivinanzasteEsfinge."Ajuaxixtokbʼajtiʼj
Ahikar.At-meltz´aj.
1Extejt-xit-ximanreyteEgiptoqaotoqkubʼbʼyoʼn
Haiqâr,jawweʼjunratexxittzʼibʼinjunuʼjterey
Senaquerib,tuʼnttzajtnaʼnte‹tiʼjmujbʼabʼilextiʼj
qʼanbʼilextiʼjtipumalextiʼjnimsabʼilajuqajbʼileteya,
ajuwermaniyec'ujla'nxixwu'ne,ajureySenaquerib.
2N-chiwajb´iletu´nt-xinq´o´nejunjatekawb´ilkyxol
kya´j​​extx´otx´,extzenwajb´iletu´nt-xit-sama´na
junxjalattnab´lexattnab´ltu´nt-xitb´inchenweye,ex
tu´nttzajttzaq´we´ntkyaqiln-xjelb´itze,extu´nt-xi
nq´o´nechojbʼilexchojbʼiltetnamAsiriatojoxabʼqʼi›.
3Tzajtzunjunseyti'ju'jexxit-sama'nteSenaquerib.
4Tzajtiʼnexjawtuʼjinexxitqʼoʼnkyet-visirexkye
xjalmaʼkyoklentujtkawbʼil,exejawlabʼinexetzaj
chʼixwi,extzajtqʼojtuʼnjunmatijtqʼoj,exeltnikʼtiʼj
tzeʼntuʼntbʼanttuʼn.
5B'e'xsinioktchmo'nJesúsjotijxjalexqetzi'nxjalat
kynab'l,exqetzi'najnab'l,exqetzi'najnab'l,exqetzi'naj
nab'l,exqetzi'najnab'l,exqetzi'njni'xjalnajlqetaqtoj
ttx'otx',exsinxitq'ma'nkyekyjalu'n:¿Alkyejunkyxola
tajtu'ntxiʼyatukʼilFaraónajuajkawilteEgiptoextuʼn
t-xittzaqʼweʼnaqet-xjel?›.
6Exxicytzak'we'n:—TatRey.b´i´ntu´naqamyiajun
xjaltojt-kawb´ilaattojtzqib´ilkyi´jxjellu´,noqo´kx
Haiqâr,at-visirexaajtz´ib´il.
7Atzunqeyeminti'qnab'leti'jjlu,qamyaNadánaju
tky'ajaltanab,porkeatexiq'ontetnab'lextnab'lex
tojtzqib'l.Qʼamanxatetukʼila,bʼalojakutzʼeltpaʼnaju
kʼuxbʼilkyuwlu».
8Tzajtzuntxco'nNadántu'nreyexxitma'nte:—
Ka'yinxau'jluextz'elxtnik'ati'jtitku'xtuj.Tejtzun
tjawtu'jinNadan,tmacyja':Tat.¿alkyejakubʼanttuʼn
tjawtbʼinchaʼnjunjakyxolkyaʼjextxʼotxʼ?›.
9BixtajtbiʼnreytyolNadan,tzajtbistucʼjunnimbix
nimbis,bixcuʼtztujtkʼukbilbixcubkeʼtujtcʼuʼj,bix
octenoqʼelbixoʼcxtiʼjHaiqâr.
10Incyma'ncyja':¡Aynbise!¡OHaiqâr,ayeb´i´nkye
t-xilenexkyet-xilen!¡b´isb´ajilweyeti´ja,ayaHaiqâr!
Ayaxnaq'tzaltujntx'otx'eexcawiltujncawbile,¿jatum
cnetelwu'neictza'nteya?AyaHaiqâr,ayaajxnaq´tzal
ten-tx´otx´e,¿jatumn-xi´yejyolteteya?bec'bilnwitze
ti'ja.¿tza'ntzunttenmanajwu'ne!exinxinbʼiʼnetyol
junkuʼxunmintiʼtnabʼil,mintiʼtnabʼil,mintiʼtokslabʼil,
mintiʼt-ximlalxinaq.
11Ay!extzenjuntlmajlAhteweye!¿alkyejakutzaj
tq´o´naweyenoqjunmajx,moqajakutzajtq´o´ntqanil
weyeqaitz´xHaiqâr?exjacutxink'o'nemijncawbilete.
12¿Jatumtzajnijluweye?Ah,Haiqâr!tu'ntzunt-xi
nque'yinenokjunxmaj,tu'ntzunnnojnc'u'jeti'jaextu'n
ntzalajeti'ja.
13Ay!¡On-b´iseti´jatetkyaqilamb´il!¡OHaiqâr,
tza´nttenmatz´eln-b´yo´na!exmintiʼinchintenetiʼja
tzmaxitejtoknkeʼyineajubʼaj.
14Atzuntereycucxinok'k'ijlexkonic'an.Jalin,tejt-xi
tka´yinaq´ojlelt-xob´ilreyextzent-xob´ilti´jHaiqâr,
tzajt-xob´iltanminti´j,,extzentzajlaq´etwitzextzen
tzajtq´ama´nte:
15‹¡AyaTat!q'manxakyetmajenatu'ntelkytx'emin
nwi'ye,chechi.Exttzenareyxitq´ama´nte:'B´isb´ajil
teya,AbuSamîk,ti​​tilteya?'

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
16Xitzuntma'njuk'ojlelte:—¡Ayanpatrone!tkyaqil
majeninkubʼtbʼinchaʼnmyabʼaʼntiʼjtyoltpatrón,in
kubʼbʼyoʼn,atzunweyemanbʼinchayemyabʼaʼntiʼj
tmandamyenta›.
17Xitzuntma'nreyte.'B´isb´ajilteya,AbuSamîk,
titzenmab´anttu´namyab´a´nti´jn-xjelb´itze?'
18Xitzunttzak'we'njuxjalink'ojinti'jspad:—Tat.tzaj
tq´ama´naweyetunn-b´yo´neHaiqâr,extzenb´i´n
wuneqak-okilt-ximanati´j,extzenqaotaqb´antjun
myab´a´nti´j,extzentzajn-q´o´natojjunnajb´il,extzen
tzajn-q´o´najunt-xnaq´tzb´en,extzenja´lint-xilentoj
cistern,exqamatzajtqʼamaʼnaweye,kxelwiʼneteya.
19Xitzuntma'nreyte.¡B´isb´ajilteya,AbuSamîk!ma
chinelt-sb´u´naextzenayinayint-patrona.
20Xitzunttzak'we'njuxjalink'ojinti'jspad:—Mi'n,
noko'cxtu'ntcyimtu'naTat.AHaiqârb´a´nt-xilen
extzenitz´x.
21Extejt-xitb´i´nreyajuyollu,tzajtna´nqab´a´nt-
xilen,extzajt-xo´ntwi´,extzajt-xob´iltu´ntzalajb´il,
exxitq´ama´nkyetu´nt-xikyi´nHaiqâr.
22Bixexi'tkba'nxinteajk'ojlel:—¡Aymajenk'u'n
nk'u'jati'ja!qaaxtoktyol,wajbʼiletuʼnt-xinqʼoʼne
qʼinumabʼilteyaextuʼntjawnnimsaʼnetoklenatwitz
kykyaqiltamiwoya.
23Exayexjaln-chib´etky-spadan-chitzalajtzmaxitej
t-pontjaHaiqâr.extzentzajt-jaqo´nttzijateewin,
extzentzajt-xo´nextzentzajtka´yinHaiqârq´uqli,n-
jawtnimsa´nDios,exn-xitq´o´nchjontete.
24Extzajtq´ajq´ajeltwi´tetz,extq´ama:¡AyHaiqâr,
ayenn-chitzajwi´neajutzalajb´il,extzalajb´il,ex
tzalajb´il!
25ExxitqaninHaiqârte:¿Titqanil,ayaAbuSamîk?
Exxittx'olb'a'ntkyaqiljob'ajti'jFaraón,atxixt-xetnejel
exponb'aj.Tzajtzunti'nexxi'tuc'ilrey.
26Tejtzuntque'yinreyti'j,otilminti'toktc'u'j,exotok
ch'iyttzmaltwi'ictza'nketxcup,exotokch'iytc'abic
tza'ntc'ab't'iw,tz'ilixtokt-ximlaltu'ntx'otx';ajut-
xbʼaluntwitzotoqchʼexpajexotoqtzʼelqʼiʼnexjaʼloik
tteniktzeʼntzʼis.
27Tejtzunt-xitka´yinrey,tzajtb´isti´j,exjawwe'jun
rat,oktchle'nexelttz'ub'antwitz,exjawoq'ti'jexxi
tma'n:‹¡NimsaqwitteDios!ajutzajtiʼnajuntlmaj
wukʼile›.
28Octzuntk'uqb'a'ntk'u'jPedroexxitq'uqb'a'ntk'u'j.
Exeltiʼnt-xbʼalun,exoktqʼoʼntiʼjajqʼoj,exnimxixt-
xtalbʼiltzajtqʼoʼnte,exxitqʼoʼnnimqʼinumabʼilte,ex
kubʼtqʼoʼnHaiqârtojojlabʼil.
29Xitzuntma'nHaiqârterey:—¡AyaTatRey,
tz'ank'inatejumajx!Atzuncybinchbenxjaltetwitz
tx'otx'.Majawnch'iysa'nejuntkanxa'jtu'nnjawnk'u'ne
ti'j,excubẍmeje'junpac'exincubt-xo'ntwitztx'otx'.
30Pero,ayaNman.tu'njumachincubnyec'unwibe
twitza,mi'ncubt-ximanatu'ntcubyajla'natu'na.Exxi
tqʼamaʼnajkawilte:«NimanxwitDiostuʼnjutzaj
qʼaqʼintkʼuʼjtiʼja,exeltnikʼtiʼjqamatzʼokbʼinchaʼn
nyabʼaʼntiʼja,exmakletatuʼnexmakletatuʼnmiʼn
tkubʼbʼyoʼna».
31Perotxi'yatujjunbañok'ak'an,extz'elttx'jo'na
twi'ya,exttx'emint-xaja,exch'expumat-xbaluna,ex
tzalajxatuj40k'ij,tu'ntzuntbantba'ntu'naextu'ntbant
t-xnak'tzanaextu'ntbantt-xnak'tzanab´a´ntu´nt-
meltz´ajtuk´ila.
32Atzuntereyetzti'nt-xb'alunnimtwi',exoktq'o'nti'j
Haiqâr,exxitq'o'nHaiqârchjonteteDiosexkub'
ẍmeje'twitzrey,exxi'tjatzalajextzalajb'il,injaw
tnimsa'najuDiosnimxixtoklen.
33Exikyxjoijawtzalajxjaltojtjatukˈa,exqetziˈntukˈa
exkykyaqiljoibˈinteqaotaqjawanqˈin.
CAPÍTULO5
Aletrate"adivinanzas"n-chiyek´unteteAhikar.Aye
q´akyib´ajayeáguilas.Atnejel"avión"b´etb´il.B´ettoj
Egipto.Ahikar,tza´njunxjalattnab´lextzenatjunt-
ximti´jt-xob´il.(Versículo27).
1Tbinchatzunictza'nxotoktmareyte,exojlan40k'ij.
2Yajxi'tzuntloktq'o'nt-xb'alintb'anilxi'xtb'anilxi'x,ex
xi'toju'chejtu'ntk'etzju'nimaqkawilkyuk'i'lju'tmajin
lepchiqe'kti'jextwitz,intoqchetzalajexinchetzalaj.
3TejtzuntbinteNadánajutcy'ajaltanbajuinbaj,tzajt-
xobilextzajt-xobil,exminti'ba'ntu'nalcyetu'ntbant
tu'n.
4Extejt-xitka´yinHaiqârjlu,okxtwitzreyexxi
tq'olb'e'n,exxitq'o'njuntlmajq'olb'eb'lte,exkub'tq'o'n
reyttxlaj,exxitma'nte:
'On-k´ujlalileHaiqâr!qʼonkatwitzakyiʼjuʼjlutzajt-
samaʼnreyteEgiptoqeye,tejtbʼinteqaotoqkubʼ
bʼyoʼna.
5Matzajcyk'ojxjalki'jeexmacubcyi'jcyu'n,ex
nimcuxjaltujktanmiyemacheeloktujEjipttu'njuin
chexobti'jchojbilintzajt-sama'nreyteEjipttu'nttzaj
tkaninke.
6Yajxitl,tzajtiʼnHaiqârajuuʼjexjawtuʼjinexeltnikʼ
tiʼjjutkuʼxtoj.
7Xitzuntma'nterey.‹¡Miʼntzajtqʼojatat!Chinxe'le
tujEjipttu'nt-xink'o'neketzaq'web'lteFaraón,excxel
nyec'uneu'jlute,excxelntzak'we'neti'jchojenj,exche
ajetznsama'necycyakilkejuotokcheelok;exchexel
nqʼoʼnechʼixwiqeajqʼojtiʼjatuʼnonbʼiltzajtqʼoʼn
Diosajunimxixtoklen,extuʼnttzalajtkawbʼila›.
8Extejt-xitb´i´nreyajuyolluteHaiqâr,jawtzalaj
tu´nnimtzalajb´il,extzajt-xob´iltanmiextzajtq´o´nt-
xtalb´ilte.
9ExxitqʼamaʼnHaiqârterey:‹Qʼonxaambʼilweye
tuʼnt-xinqʼoʼneambʼilte40qʼijtuʼnnximanetiʼjxjel
luextuʼntbʼantwuʼne›.Exxitqʼoʼnreyambʼiltejlu.
10Exxi´tzunHaiqârtja,extzenxitq´ma´nkyeb´inchal
txuktunky-tzyu´nkab´etaláguilate,extzenxiky-
tzyu´nextzenxikyi´ntuk´e:extzenxitq´ma´nkye
b´inchalk´uxb´iltunky-b´inchenkab´et-xu´ktet-xu´k,
teyilejunjunkyecabmilmetrotnukbil,exxitma'ntu'n
cytzajk'i'nkecarpinterexxitma'ncyetu'ncybinchante
cabmatijkajon,exbantcyu'nicju.
11B'e'xsinitzajti'nkab'eku'xun,extkyaqilq'ijn-chi
kub'tb'yo'ntalẍne'ltechojb'ilexn-chitq'o'nkywat'iw
exkyek'wal,exn-chikub'tq'o'nk'waltib'ajkyk'u'jt'iw,
exn-chikub't-xmoxintuk'ajunk'uxb'il,exn-chikub't-
xmoxint-xu'ktojkyqankyeáguilas,extzenky-q´onk

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
ky-b´ettwitzkya´j​​ch´inch´intkyaqilq´ij,tojjunt-
xilenlajajmetro,tzmaxiajky-okky-b´inchenextzen
ky-xnaq´tzanti´j;bixn-chijawcykʼoʼntcyakiltnukbil
kʼuxbiltzmaxiajcypontwitzcyaʼj;ayeq´an-chib´et
kyib´ajky-q´ob´.Yajxitl,etzajtiʼnttxlaj.
12Extejt-xitka´yinHaiqârqaotaqjapuntwit-xim,xi
tq´ama´nkyek´walqaajt-xiq´i´ntwitzkya´j,tu´nky-
ẍch´in,chi:
13‹Qʼintzatxʼotxʼexabʼjqeyetuʼntjawqbʼinchaʼne
juntjareyFaraón,porquemintiʼinqoaqʼunane›.
14ExttzenaHaiqârmyab´ajt-xnaq´tza´nkyeextzent-
xnaq´tza´nkyi´jtzmaxiajkypontojt-xe´chil(te
kynab´l).
15Ecyajtzuntcolintuc'ilreyexxitma'nte:—Tat.ma
bantak'untlictza'nxtajbila.Jawweʼyawukʼiletuʼnt-xi
nyekʼineteyaajubʼinchbʼennimtoklen».
16AtzuntereyjawweʼexkubʼqeʼtukʼilHaiqârexxiʼ
tojjunlugarnimtwaʼlilexxit-samaʼntuʼnkytzajqʼiʼn
qeáguilaexqetalkʼwaʼl,exeokt-xmoxinHaiqârexe
etzttzaqpiʼntojkyaʼjtkyaqilt-xilenqekʼuxbʼil,exeok
tenẍchʼiliktzeʼnotoqtxit-xnaqʼtzaʼnkye.Yajxitl,e
tzajtiʼnqejluttxlajexekubʼtqʼoʼntojkylugar.
17Exajureyexqejuateʼtoqtukʼilejawlabʼintiʼjjun
matijbʼis:exokttzʼubʼanreyHaiqârkyxolqetwitzex
xitqʼamaʼnte:—¡Bʼaʼntuʼnt-xiʼyatukʼilmujbʼabʼil,
ayawamiwekʼujlaʼnxixwuʼne!Ayat-xilenn-kawb´ile!
tojEgiptoextzaqʼwentzaqet-xjelFaraónextuʼntkubʼ
tiʼjtuʼntipumalDiosajuMaʼxixToklen›.
18Tb'ajlenxitzuntq'olb'entib',xiti'nqet-soldadkyuk'ix
qet-soldad,kyuk'ixqeku'xunexqet'iw,exeje'xtuj
tnamEgipto;extejtpon,ajmeltz'ajtujttx'otx'rey.
19TejtzuncybinteajEjiptkaotoktxit-sama'n
Senaqueribjunxjaltuc'iltu'ntyolintuc'ilFaraónextu'n
t-xittzak'we'nt-xjel,xicyma'njluteFaraón,exxit-
sama'njunc'lojxjaltu'nt-xicyi'ntwitzFaraón.
20PontzuntwitzFaraónexcubmoc'e'twitzictza'nxin
bantcyu'nkerey.
21Exxitqʼamaʼnjlute:‹¡AyaTatRey!Inxik'olbe'na
tu'nreySenaqueribtuc'ilnimtxubtxaj,tuc'ilnim
tipumalaexnimbilteya.
22Exmachintzajt-sama'n,akinejuntmajen,tu'nt-xi
ntzaq'we'net-xjelb'ilaextu'ntjapuntkyaqiljuintzaj
tqanina,porkematzajt-sama'najyoltejunxjaltuk'ila,
TatRey,tu'ntjawtb'incha'njunjatekolb'ilteyakyxol
tnamkya´j​​extx´otx´.
23Tu'ntonb'ilDiosMa'xixToklen,tu'nt-xtalb'ilaex
tu'ntipumalaTatRey,kb'elnb'incha'nejutx'otx'teyaik
tza'nxtaja.
24PeroayaTatRey.ajumatzajtqʼamaʼnatojuʼjlutiʼj
chojbʼilteEgiptotojoxeabʼqʼi—jaʼloajut-xilenjun
kawbʼiljuntzʼaqlixix,exqamakambʼanaexqamintiʼ
tnabʼilnqʼabʼetuʼnt-xintzaqʼweʼneteya,atzunterey
kxelt-samaʼnchojbʼilajumatzajtqʼamaʼna.
25Exkamatxintzaq'we'neqet-xjelb'ila,atzunteyakjel
tentu'nt-xit-sama'naajumatzajtma'nateTatRey.
26TejtzuntbinteFaraónjuyollu,jawlabinti'jexel
tnic'ti'jjuyoltzokpi'nexbajtbanilxixtyol.
27Xitzuntma'nreyFaraónte:—¡Ayxjal!¿alkye
tbʼiya?›.Exxittzak'we'n:Abiqâmajutmajena,exakine
juntaltx'yancyxolketxkanreySenaquerib.
28Xitzuntma'nFaraónte:—¿Minti'pejunxjalatmas
ma'toclentwitza,tu'njumatzajt-sama'njuntalẍplon
weyetu'nttzajttzak'we'nextu'ntyolinwuc'ile?
29Bixexi'tkba'nHaiqârte:—¡TatRey!Wajetu´nt-xi
nq´o´neteDiosnimxixtoklentunt-xin-b´inchenajun-
ximana,qu´naDiosatkyuk´eayemyakyipuntunt-xit-
xob´aayeatky-ipumal.
30Xitzuntma'nFaraóntu'ntbajcybincha'njuntja
Abic'amextu'nt-xik'o'ntwa,chibjextc'aextcyakilju
attajbente.
31Extejtbʼajbʼinchaʼnjlu,oxqʼijtbʼajlenxijlu,ok
tqʼoʼnFaraónt-xbʼalunkyaqexkyaqkeʼyinexkubʼqeʼ
tojtqʼuqbʼil,exkykyaqilqevisirexqexjalnimkyoklen
tojtkawbʼilwaʼlqetoqtukʼilkyqʼabʼ,kykʼaloʼnkyqan
ttxlajextukʼilkywiʼ.
32Xitzunt-sama'nFaraóntx'olteAbicam,extejtpon
twitz,cubmoc'e'twitz,exelttz'ubantwitztx'otx'twitz.
33XitzuntkaninreyFaraónte:—AyaAbiqam,
¿alcyetzunkineictza'nweye?exkexjalma'cyoclen
ate'tujncawbile,¿alcyetzunictza'nkejlu?'.
34Exxitma'nHaiqârte:—AyaTatnxjalile,icttenaic
tza'njuntilbilalBel,exkexjalma'cyoclentujtcawbila
ictza'nketmajen.
35Xitzuntma'nJesúste:—Txi'ya,extzulajuntlmaj
nchi'j.Cyja'tzunxi'Haiqârictza'nxotoktmareyFaraón
te.
36Tujjuntlk'ijxi'HaiqartwitzFaraón,cubmoc'e'twitz
reyexcubwe'twitzrey.Extoctokt-xbalunFaraóncyak
que'yin,exkexjalma'cyoclentoccyxbalunsakcyi'j.
37Exxitq'ma'nFaraónte:AyAbiqâm,¿alkyetze'nku
we'?exkexjalma'cyoclenate'tujncawbile,¿alcyetzun
ictza'nkejlu?'.
38BixexiˈtkbaˈnAbiqâmte:—¡Tat!icttenaictza'n
k'ij,exketmajeniccytenictza'nt-spic'umal.Xitzun
tma'nFaraóntecyja':—Txi'yatjayaextzulatzalunchi'j.
39AtzunteFaraónxitqʼamaʼntet-xjaliltuʼntkubʼ
kyqʼoʼnjunsaqsaqt-xbʼalun,exokt-xbʼalumintibʼ
Faraóniktzeʼnkyeexkubʼqeʼtojtqʼuqbʼil,exxi
tqʼamaʼnkyetuʼnttzajkyiʼnHaiqâr.OcxtzunJesúsex
cubke'twitz.
40Bixexi'tkba'nFaraónte:—AyAbiqâm,¿alcyekine
ictza'nkine?exqexjalmaʼkyoklenwukʼile,¿alkyein
cheokiktzeʼnqe?›.
41BixexiˈtkbaˈnAbiqâmte:—¡Tat!ayaikyxt-xilen
xjaw,extzenayet-xjalilaikyxkytentze´nkujunjen
planetasextzenayeche´w.Xitzuntma'nFaraóntecyja':
—Txi'yaexnchi'jctelatzalu,chiFaraón.
42Entonsxitma'nFaraóncyetmajentu'ntoccyk'o'n
cyxbalunchukchaqxcyxbalun,exoctk'o'nFaraónjunt-
xbalunterciopelocyakque'yin,bixcubke'tujtk'ukbil,
bixxitma'ncyetu'nttzajcyi'nAbiqâm.OcxtzunEliseo
excubmoc'e'twitz.
43Bixexiˈtkbaˈnxin:—¿Alcyejweyatisenweya?ex
qensoldadiye,¿alkyeincheokiktzeʼnqe?›.Exxi
ttzak'we'n:¡Tat!ikttenaiktza'nxjawteabril,exqet-
soldadiyaikkyteniktza'nqet-xmakal.'

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
44Extejtb'intereyikyjo,jawtzalajtuk'animtzalajb'il
exxitq'ma'n:¡¡AyAbiqâm!tnejelmajinchinok
tmojb'a'natuk'iltilb'ilalBel,exqexjalma'kyoklenate'
wuk'ilekyuk'ilqetmajen.
45Tujtcabinmaji'ninoccymojba'neictza'nk'ij,exke
xjalatcyoclenwi'jeictza'nketkank'ij.
46Extujtoxmaji'ninoccymojba'neictza'nxjaw,exke
xjalatcyoclenwi'jeictza'nkeche'wexkeche'w.
47Extujtcyajinmajinchinoccymojba'neictza'nxjaw
teabril,exkexjalma'cyoclenictza'nt-xmacalt-xmacal.
Meatzinjaˈlin,ayAbiqâm!k'mantzaweyeTatRey
Senaquerib,¿alcyetzunictza'njlu?exqet-xjalilmaʼ
kyoklen,¿alkyeincheokiktzaʼnqejlu?».
48Extzajtq´ajq´ajeltwi´Haiqârtuk´ajuntq´ajq´ajel
twi´extzajtq´ama´n:‹B´a´ntu´nt-xinq´ama´neti´jn-
tatereyexti´jt-xela.Perowe'ctzatu'ntzunt-xinma'ne
teyaalcyeictza'nteyaTatReyexalcyekexjalma'
cyoclenttxlaja,chechi.
49AtzunteFaraónminti'eltnic'ti'jtyolexminti'tc'u'j
tu'nt-xittzak'we'n.AtzunteFaraónjawwe'tujtq'uqb'il,
exkub'we'twitzHaiqâr,exxitq'ma'nte:—Q'mantza
weyeja'lo,tu'ntzuntelnnik'eti'jalkyet-xilent-rey,ex
alkyeqexjalnimkyoklen,alkyekyten.
50ExxitqʼamaʼnHaiqârte:‹AnpatroneatzunDioste
kyaʼj,exqet-xjalilnimkyokleniktzeʼnqeqʼankyaqex
qeqʼankyaq,exajtajbʼil,intzajkyqʼiqʼexintzajjbʼal.
51Exnxitqʼamaʼnteqʼankyaq,exintzajqʼankyaqex
intzajjbʼal,exintzajttzyuʼnqʼij,exmintiʼintzaj
tqʼoʼnt-spikʼumal,exxjawexqecheʼw,exmintiʼin
chebʼet.
52Exinxitqʼamaʼntekyqʼiqʼjbʼal,exintzajjbʼalex
inkubʼt-xitenabrilexinkubʼtnajsaʼnqet-xmakalex
qetja›.
53TejtzuntbʼinteFaraónajuyollu,tzajbʼajtkʼuʼjex
tzajnimxixtqʼojexxitmaʼnte:—¡Ayxjal!qʼamanxa
axixtokweye,exqʼamanxaweyealkyexixa.
54Exxitqˈmaˈntwutzxixte.'AyinHaiqâraajtz´ib´il,
ayenmasnimtoklenkyxolayeConsejerosPrivadoste
reySenaquerib,extzenayent-visirexaGobernadorte
tkawb´il,extzenat-Canciller.'
55Xitzuntma'nJesúste:—Axtocmatmayajuyollu.
Atzunqeyemaqb'iyeti'jHaiqâr,qamakub'b'yo'ntu'n
reySenaquerib,atzunteyaitz'xexb'a'nta'ya.
56Exxitma'nHaiqârte:—Axtok,ictzuntten,pero
nimsa'ntbiDios,ajuba'ntu'najuewan,porqueaju
npatronereytzajtma'ntu'nncubbyo'ne,exxitniman
tyolxjalmyaba'n,perotu'nKmantzajtcolpi'nweye,ex
attzalajbʼiltejuinnokqeʼtkʼuʼjtiʼj.
57Xitzuntma'nFaraónteHaiqâr:—Txi'ya,exnchi'j
tzulatzalu,exk'mantzajunyolweyeajuna'nxnb'iye
cyu'nkenxjalileexcyu'nkexjalate'tujncawbileextuj
ntanmiye.
CAPÍTULO6
Arusen-elb´a´n.AAhikartzajttzaq´we´ntkyaqilt-xjel
Faraón.Ayeq´aate´qekyi´jáguilasayet-xe´chilq´ij.A
tnab´l,myanimmajn-okq´o´ntojojtxi´u´j,n-okq´o´n
tojversículos34-45.
1Xi'tzunHaiqârtja,exkub'ttz'ib'anjunu'jexintma'n
iktza'njlu:
2Tu'nSenaqueribajureyteAsiria.atzunteNínivete
FaraónajureyteEjipt.
3‹¡Tentzalajbʼilteyawermaniye!exajuinxi
qqʼamaʼneteyatuʼnjlu,ajuqaatjunermanattajbʼente
terman,exqereytejunjun,exajunximbʼetzetiʼja,aju
tuʼnttzajtqʼoʼnapwaqtechojbʼilweye900talentoste
qʼanpwaq,tuʼnjuattajbʼenweyetuʼnttenwabʼjte
junjunsoldad,tu'ntzun,tu'nt-xinnajsa'necyi'j.Exte
tibʼajxichʼinambʼilkxelnsamaʼneteya›.
4Tetibajxicubtpatk'a'nu'jexxitk'o'nteFaraóntejuntl
k'ij.
5Tetzunjtka'yinte,b'e'xjawlab'inti'j,exxitma'nte:—
B'ajxnb'iye'junyolkse'nxju'yollu.
6AtzunteHaiqârxitma'nte:—Axtoc,atzunjunc'asa
jluatteyateTatRey.
7Exxitk'amo'nFaraónjlu,extma:—AyaHaiqâr,ic
ttenictza'nteyaajutz'aklxixinajbencyerey.
8NimanxwittbiDiostu'njumatz'ock'onteteya
tz'aklxixtujtnabla,exmatzajk'onteteyatu'nt-xi
tc'mo'natnablextu'ntoctnabla.
9Exttzenjalin,OHaiqâr,atxajun-qajeteya,tunt-xit-
b´incha´natze´nkujunjatekawb´ilkyxolkya´j​​ex
tx´otx´.
10Extzajtq´ama´nHaiqâr,'Tu´nt-xiqb´i´n,atzuntu´n
t-xiqb´i´n.Cjawilnbincha'nejunjac'ulbilteyaictza'nx
tajbilaexictza'nxtajbila;pero,Tat,inbʼajnbʼinchaʼne
calexabʼjextxʼotxʼexqeaqʼunal,exatqebʼinchalja
atkyojtzqibʼiltuʼntjawkybʼinchaʼnteyaiktzaʼn
tajbʼila.
11Tcyakiljuobajtbincha'nreytu'nt-xitk'o'nte,exe
je'xtujjunlugarma'twa'l;extzenaHaiqârextzenayet-
k´waln-chiulttxlaj,extzenn-chikyi´nayeáguilas
extzenayeku´xuntuk´e;exajureyexkykyaqilqexjal
nimkyoklenejeʼxexkykyaqilxjaltetnamokkychmon
kyibʼ,tuʼntzuntokkykeʼyintiʼkbʼanteltuʼnHaiqâr.
12Yajxitl,ejeʼtzttzaqpiʼnHaiqârqeáguilakyojkajon,
exeokt-xmoxinqekuʼxuntiʼjkykʼuʼj,exeokt-
xmoxinqekʼuxbʼiltiʼjkyqanáguila,exekyajttzaqpiʼn
tuʼnkyxiʼtojkyqʼiqʼ.Ejawlipantwitzcya'jtejxicycyaj
tent-xolcya'jtuc'iltx'otx'.
13Ejawsch'inkec'wa'lexincyma'n:—Cyi'ntzetal
ladriy,cyi'ntzetxcajtx'otx'tu'ntjawkbincha'netjarey,
porqueminti'inkoak'ne.
14Exb'e'xijawka'ylajxjal,exb'e'xijawlab'inti'j.E
labinreycyuc'ixkexjalma'cyoclenttxlaj.
15ExaHaiqârextzenayet-xnaq´tzb´enn-chitzyettu´n
ky-okky-b´yo´nayeaq´unal,extzenn-chiẍch´inkyet-
soldadrey,n-chikyq´ama´nkye:—Kyq´onxekye
aq´unalb´a´nky-b´inchb´enayen-chiky-ajbenextzen
myan-chiky-q´o´namb´ilkyetunky-aq´unan.
16Xitzuntma'nreytecyja':—Matz'octc'u'jati'j.
¿alkyejakutzajtiʼnjuntiʼtzmaxnajchaqlu?›.
17Bixexi'tkba'nHaiqârte:“¡Tat!¿tza'nttentu'ntjaw
qb'incha'njunjatujkya'j?extzennoqwitan-tatereyat
tzalu,otaqb´antjunjunjatekawb´iltu´ntojjunxq´ij.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
18Xitzuntma'nFaraónte:—Txi'ya,Haiqâr,tjayaex
ojlana,porquemacyajkkolinetu'ntjawcybincha'neja
tek'ulbil,exnchi'jtzulawuc'ile.
19AtzunteHaiqârxi'tjaextojjuntlq'ijkub'tyek'intib'
twitzFaraón.Exxitma'nFaraón:'AyaHaiqâr,¿titqanil
atti'jtchejtpatrona?porqueoctponttxlajtx'otx'Asiria
exNínive,exoccybi'nkechejtk'ajk'ajeltwi',inchecub
t-xo'ncyal.
20Extejt-xitb´i´nHaiqârajuyollu,xi´extzajti´njun
tx´yan,exokt-xmoxinexoktenb´yoltetuk´ejunt-xu´k
nimxixtzmaxitejky-b´i´nayeajEgipto,extzenxi´ky-
q´ma´ntereyti´j.
21Exxitma'nFaraóntu'nttzajq'i'nHaiqâr,exxitma'n
te:—AyHaiqâr,¿tiqu'ntzuninnokt-xo'naexinnokt-
xo'naajutxukminti'inyolin?
22Bixexi'tkba'nHaiqârte:¡TatRey!axtocoʼbant
juntbinchbenmyabaʼnwiʼja,bixiltiʼjtuʼntcubkʼoʼn
bixtuʼnt-xiʼkʼixbilluʼ,tuʼnjnpatronareySenaquerib
otoktzajtkʼoʼnjuntbanalt-xuʼcwecyʼ,bixattakjun
tyolaxixtoccyiwbixojtzkiʼnortekʼijbixkonicʼan.
23Exajutx´yanjawwe´tojxqonik´anlu,elt-xitentwi´
extzenxi´,extzentu´ntpajt-ximlumatz´oknq´o´net-
xob´ilti´j.
24Xitzuntma'nFaraónte:—AyaHaiqâr,matz'elnnic'e
ti'jtcyakiljlu,matz'octijinaexmatz'octet-xu'jila,
porquecyxolEjiptexNíniveat68parasangs,extza'n
ttenxi'tujkonic'anja'loexxit-xituntwi´t-xu´kextzen
t-xi´yajuntlmajl?
25Bixexi'tkba'nHaiqârte:“¡Tat!nokwitnimnajchaq
ta'Ejipttuc'ilNínive,¿tza'ntzunttentu'ncybinteket-
xu'jilaocinchesch'inketchejTatRey,exinchecub
ẍch'incyal?ex¿tzeʼnttenjakupontqʼajqʼajeltwiʼchej
maxtujEgipto?».
26ExtejtbʼinteFaraónjlu,eltnikʼtiʼjqaotoqtzaj
ttzaqʼweʼnHaiqârqet-xjelbʼitz.
27Exxitma'nFaraón:—AyHaiqâr,wajb'iletu'ntb'ant
junk'uxb'ilwu'neti'jttxatz'a'ntemar.
28Xitzuntma'nHaiqârte:—AyaTatRey,q'manxakye
tu'ntetzkyi'njunk'uxb'ilweyetujk'ub'lpwaqtu'ntzun
tb'antjuntliktza'njluwu'ne.
29Yajxitlxi´Haiqârt-xejay,extzentzajt-xo´njunjen
jultojt-xe´mar,extzentzajti´njuntq´ob´tz´a´ntoj
tq´ob´,tz´a´ntemar,extzentejt-xi´q´ij,extzenokxtoj
jul,tzajt-xo´nattxatz´istojq´ijtzmaxitejt-xi´t-xilen
tze´nkujunk´uxb´il.
30Exxitma'nHaiqâr:—Q'manxakyetmajenatu'nttzaj
kyi'nqek'uxb'illu,exajtajb'ila,okchinb'elnb'incha'ne
junjuniktza'nqejlu.
31ExxitqʼamaʼnFaraón:«AyaHaiqâr,atjunabʼjte
molinotzaluexotoqtzʼelt-xitenexwajbʼiletuʼntkubʼ
t-xbʼalumina».
32Xitzuntke'yinHaiqâr,exkanetjuntlab'jtu'n.
33Xitzuntma'nteFaraón:—¡Tat!Stranjerxjalkine,ex
minti'junmakbilweyetu'ntbantxbalunwu'ne.
34Perowajbiletu'nt-xitma'nacyekejuinchebinchan
t-xjab'a,tu'ncytx'eminket-xnak'tzbilti'jabjlu,tu'ntzun
t-xinb'incha'neajuab'jlu.
35Ejawtze'nFaraóncyuc'ixkexjalma'cyoclenttxlaj.
Exxitma'n:—NimanxwittbiDiosajuma'xixtoclen,
ajutzajk'ontetnablaextoclena.
36Extejt-xitka´yinFaraónqaotoqkub´ti´jtu´n
Haiqâr,extejt-xitq´o´ntzaq´web´ilte,junratnajjaw
tzalajexxitq'ma'nkyetu'nt-xikychmo'nchojb'ilteox
ab'q'i,extu'nt-xikyi'ntujHaiqâr.
37Exelti'nt-xb'alunexoktq'o'nti'jHaiqâr,kyuk'ixqe
t-soldadexqetmajen,exxitq'o'ntwi'ti'jb'e.
38Exxitma'nte:—Txi'yatujtxubtxaj,ayatipumal
tpatrónexayat-xtalbilt-xnak'tzal.¿Atpejunkyxolqe
Sultaniktza´nteya?q'onxajunq'olb'eb'ltetpatrónrey
Senaquerib,exq'manxatetza'nttenmatxiqsama'neqe
oyajte,porkeqereyinchetzalajti'jch'inti'xti,chechi.
39AtzunteHaiqârjawwe',exxittz'ub'antq'ob'rey
Faraónexxittz'ub'antwitztx'otx'twitz,exxitqanin
tipumalextu'nttennimamb'ilte,extu'nttennimtpwaq,
exxitma'nte:'¡Tat!Wajetu'nmi'ncyajtenjunxjaltuj
Ejipt,chechi.
40Jawtzunwe'Faraónexxit-sama'nkexjaltu'nt-xi
cyma'ncyujcayteEjipttu'nt-xicyma'ncyujkexjalte
AsiriaexteNínivetu'ncycyajtentujtx'otx'Ejipt,nok
o'cxtu'ncyxi'tuc'ilHaiqâr.
41Xi'tzunHaiqarexxitma'ntereyFaraóntu'nt-xi'
jyoltetx'otx'AsiriaexNínive;axicxattokjunjun
tk'inumablexnimcutk'inumabl.
42ExtejtpontqaniltereySenaqueribqach'ixtoqtul
Haiqâr,etzk'molteextzalajxixti'jtuk'ilnimtzalajb'ilex
oktchle'nexokttz'ub'antwitzexxitma'nte:'B'a'ntu'n
ttzajatjaya:¡Ayat-xjalil!ntzikeHaiqâr,atipumaln-
kawb´ile,extzent-xilenn-kawb´ile.
43Kanintzaweyealcyetajatu'nttzajtk'o'naweye,
masquetajatu'nttzajtk'o'namijncawbileexajuatweye,
chechi.
44Xitzuntma'nHaiqârte:—¡AyaTatRey,tz'ank'inate
jumajx!¡B'inchamaxtalb'ilayaTatRey!teAbuSamîk
ten-xel,qu´nanchwinq´laleattojtq´ob´Diosextzentoj
tq´ob´.
45Xitzuntma'nreySenaquerib:—¡Nimanxwitteya,
ayaHaiqâr,ajuc'ujla'nxixwu'ne!Kb´antelwu´neaju´t-
xilenAbuSamîkaju´espadamasnimtwitzkykyaqil
ayen-consejerosprivadosextzenayen-chintzalajekyi´j.
46XitzuntkaninreyteFaraóntza'nttenotentuc'il
Faraónatxixtejtulnejextejxit-xi'naj,extza'ntten
otoktzajttzak'we'ntcyakilt-xjel,extza'nttenotoktzaj
tk'o'njuchojbilteFaraón,extza'nttenotoktzajtk'o'nju
chojbilteFaraóntexbalunexqeoyaj.
47AtzuntereySenaqueribjawtzalajxixexxitma'nte
Haiqâr:—Q'inxaajutajb'ilati'jchojb'illu,porketkyaqil
jlujakutz'okxtq'o'natujtq'ab'a.
48ExttzenHaiqârmid:'¡B´a´ntu´ntanq´inreytejun
majx!Minti'juntlti'xtiwajbile,noko'cxtu'nttentcolbil
npatronereyextu'nttent-xilent-xilen.
49¡AyTat!¿tiʼjakubʼantwuʼnetukʼilqʼinumabʼilex
iktzeʼnjlu?qatzuntajatu'nttzajtq'o'naxtalb'ilweye,
q'onxaNadánweye,ajutky'ajalntzike,tu'ntzunt-xi
nq'o'net-xelajumatb'inchawi'je,extu'nttzajtq'o'na
tchk'elweyeextu'nmi'nttzajq'o'nwileti'j.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
50Xitzuntma'nreySenaqueribte:—K'intza,matxi
nk'o'neteya.ExtzajtiʼnHaiqârNadan,ajutkʼwaʼl
ttzike,exokt-xbʼaluminqetqʼabʼtukʼilkʼuxbʼil
kʼuxbʼil,exxitiʼntujtja,exoktqʼoʼnjuncadennim
toklenkyiʼjtqan,exokt-xbʼalumintukʼiljunkʼuxbʼil
tzʼaqlixix,extejtbʼajt-xbʼaluminiktzunttenxit-xoʼn
tojjunkwartqlolj,ttxlajt-xlekumal,extzentzajtq´o´n
Nabu-haltexq´uqiltwitztunt-xitq´o´njunwab´jex
ch´ina´tetkyaqilq´ij.
CAPÍTULO7
Ayetx´olb´ab´ilteAhikartojt-xnaq´tzb´ilkyet-sobrin.
Similesb´a´nqe.Ahikarn-xitq´ama´ntetalk´wal
junjunb´ib´etz.Atzuninb'ajtx'olb'ab'lti'jAhikar.
1Extkyaqilmajajt-xi´Haiqârexttzenajt-xi´,n-chi
tzajt-xob´aNadan,at-k´walt-xu´jil,n-xitq´ama´nte
tuk´etnab´l:
2‹¡AynkyʼajaleNadán!Mab´antwu´neteyatkyaqil
b´a´nexb´a´nextzenmatzajtq´o´nat-xelweyetuk´e
myab´a´nexmyab´a´nextuk´eb´iyb´il.
3‹¡Ayankʼwaʼl!n-chiyolinkyi´jproverbios:Aju´mya
n-b´i´ntuk´et-ẍkyin,k-okilky-b´i´ntuk´et-xu´kt-xu´k.
4Xitzuntma'nNadánte:—¿Tiku'nmatzajtk'ojawi'je?
5Exxitma'nHaiqârte:'Tu'njumachinch'iye,exma
chinxnaq'tzaneti'ja,exmatxinq'o'netoklenaexma
chinoktenimtoklena,exmachinch'iyetuk'iltb'anilt-
xjalila,exmachinkub'qe'yetujnlugaretu'ntokate
nxewiltwitztxʼotxʼ,exmachinkubʼtbʼyoʼnaexma
tzajtqʼoʼnat-xelweyetukʼilnnaje.
6PeroeltnicʼKajawtiʼjkaotokchinbinchanmyabaʼn
wiʼje,bixinchinclettuʼntiʼjkʼaẍjelotoktzajtkʼoʼna
weye,tuʼnjaKajawnnoʼctkʼanincyanmixjalmatzʼoc
tcʼuʼjexnnoʼctmayoʼnkejuatcycʼuʼjexkejuinjaw
cynimancyib.
7¡Ayanc'wa'le!matz'ocaweyeictza'njunẍplonoc
tcubtz'akti'jk'anc'uxbilexnno'cxt-xo'ntibaj.
8¡Aync'wa'le!ayaikyjotze´njungacelan-chiwa´nt-
xe´t-xu´k,extzenn-chitzajt-xo´nweyejalinextzen
nchi´jn-chib´ajt-xmoxinn-chikub´ky-xmo´ntojt-xe´.
9¡Ayanc'wa'le!ayaotz´oktejunxjaln-oktka´yint-
xjalilmyat-xb´alintojamb´iltejb´alil;extzajti'nche'w
a'exjaxtqo'ntib'aj.
10¡Aync'wa'le!matz'ocaweyeictza'njunxjalinjaw
ti'njunabjexxit-xo'ntwitzcya'jtu'ntoct-xo'nKajaw
tu'nabjtu'n.Exajuabʼjmintiʼokt-xoʼntibʼ,exmintiʼ
pont-xeʼ,noqtzuntuʼnj,oktet-xelilexil.
11¡Aync'wa'le!nokatmachinjawtnimsaʼnabixma
chinoctnimanabixmatxiʼtbiʼnakenyolaoʼwlatzʼoca
ten-erederobixoʼwlatuʼntcawintibajnkawbʼila.
12¡Ayanc'wa'l!tzʼelxtnikʼatiʼjqaajut-xuʼjiltxʼyan
moqatxʼyanlajmetrot-xilenmlaytoqponlaqʼeʼtiʼj
tajlaltechejmaskeiktteniktzaʼnseda.
13¡Aync'wa'le!Xinximaneqaayatu'ntokateeredero
tejnkyime;atzunteyatu'njutlo'chtc'u'jaextu'ntc'u'jao
tajbetu'nncubtbyo'na.Peroincletetu'nKmantu'nmi'n
tcubt-sbuna.
14¡Ayanc'wa'l!matz'okateweyeictza'njunc'obilcub
jaxk'o'ntwi'tz'is,exuljunchyu'jexcnetc'obiltu'n.
Xitzuntma'ntalchyu'jtec'obil:—¿Tiinbanttu'natzalu?
tzajtq´ama´ntramp,"n-chinna´neDiostzalu".
15Axicxxitkaninẍplon:—¿Tit-xilenajupiẍtze'
tzyu'natu'na?tzajtq´ama´naju´trampa,"Atzunjuntal
tze´terobleaju´n-oknq´o´nen-wi´yetojamb´iltena´j
Dios."
16Xitq´ama´nalark:¿exttzentititzent-xilentojttzi´ya?
tzajtq´ama´ntrampa:"Atzunwab´jexwab´jn-xiwi´ne
kyekykyaqilayen-chiwa´nexkyemeb´an-chiul
laq´e´wuk´ile."
17Xitq´ama´nalark:"Ja´lo,b´a´ntu´nn-xi´yetwitzex
tu´nn-wa´ne,qu´natwe´yajwi´je?"Xitzuntma'ntramp
te:—Txi'yatwitz.Extzajlaqʼeʼlarktuʼntzunt-xitwaʼn.
18Atzuntetrampjawt-xo'ntib'extzajttzyu'nt-xu'k
ẍplon.
19Atzunteẍplonxittzak'we'ntetramp:—Kaatzun
twayajlutecyexjalatwe'yajti'j,mlaytxitc'mo'nDios
tc'u'jaexajutbinchbenaba'n.
20Exqaikyjo,tu'ntkub'tyo'nwe'yajextu'ntna'jDiosa,
nlayxtxitk'mo'nDiosjotna'jDiosa.
21¡Aync'wa'le!matz´okateweye(iktza)junleónn-chi
b´ettuk´ejunbur,extzenayeburn-chib´ettwitzleón
tojjunamb´il;exatjunk'ijjaxxo'nbaluntibajburexxi
tlo'n.
22¡Aync'wa'le!matz'okaweyeictza'njunẍplonattuj
triw,porqueminti'junba'nintzajti'j,noko'cxinnaj
triwtu'nexinbajtchyo'n.
23¡Aync'wa'le!matz'okaictza'njunxjalcu'xtawa'n
lajmalmtriw,extejtpontk'ijlaliltu'ntjawchmettwitz
awal,jawwe'exjawtchmo'n,jawtchmo'n,bajt-xo'n
triw,octenak'nalti'j,exojapunlajtaltriwtu'nt-xilen,
extzenat-patronxitq´ama´nte:"¡Ohayanyab´a´nt-
xilen!myamach´iyexmyamatz´okt-xilen."
24¡Aync'wa'le!otz'ocaweyeictza'njunẍplonotok
cu'xxo'ntujxyub,exminti'oclettu'nxtib,noko'cxe
tzajttxko'nkeẍplontu'ncyocxt-xo'ntuc'iltujxyub.
25¡Ayanc'wa'l!matz'okateweyeictza'njuntx'yan
otokche'xexotoktz'ocxtujtjabinchalxartu'ntcyak.
26Tejtzuntajk'ak',octenẍch'incyi'j,exeje'xlajo'nex
ebajcybyo'ntu'nmi'ncytz'abantu'n.
27¡Ayanc'wa'l!matz´okateweyeikyxtza´njuntx´yan
n-xi´tojjunbañoq´aq´tuk´exjalb´a´nky-b´inchb´en,
extzentejt-etztojjunbañoq´aq´,n-oktka´yinjunjul
tz´ilextzenn-okxt-xo´ntib´toj.
28¡Ayanc'wa'l!matz'okateweyeictza'njunchip
nno'ctmojbantibcyuc'ilketuc'iltujbetu'ncyxi'k'olte
chojbil,exminti'obanttu'ntcolintib.
29¡Aync'wa'le!ajutx´yanmyan-chiwa´nti´jt-xob´il
n-oktekywatxuk.
30¡Ayanc'wa'l!ajuqʼabʼajmintiʼinnaqʼunanexmintiʼ
inaqʼunantiʼjtxʼotxʼex(aju)inxit-xoʼnnimtiʼchaqex
inbʼantt-ximbʼetz,kʼelelqʼiʼntiʼjt-xuʼk.
31¡Ayanc'wa'l!ajutbak'twitzminti'inque'yinspic'un
tuj,c'oquelcyk'o'nkejojti'jexc'elelcyi'n.
32¡Ayanc'wa'le!matz'okateweyeictza'njuntze'in
chejawttx'emintk'ab,exintma'ncyecyja':Nokwit
minti'junwi'jetujcyk'abe,axtocmlaychinel
cytx'emine.

AjutxʼolbʼabʼiltiʼjAhikar
33¡Aync'wa'le!ayaikyxtze´njuntxukatzaj
kyq´ama´nte:"Kyajtenelq´antzmaxiajt-xiq-b´inchen
junt-xaqq´anpwaqteyaexttzenajt-xiqq´o´nteyatuk´e
azucarextzenalmendras."
34Extmatzunxu'j:—Matzic'tna'lwu'neajutbinchben
nmaneexntxu'ye.
35¡Ayanc'wa'l!otz´okteyaikyjotze´njunkann-chi
b´ettib´ajjunch´i´xtejt-xi´t-xoljunnima,extzenjun
txukn-chitka´yinkyeextzenn-chitq´ama´n,"Mya
b´a´ntwitzmyab´a´n,extzenajumasmyab´a´ntwitz
kye,b´a´ntu´nt-xit-xnaq´tza´nkyekykab´il."
36Xitzuntma'nlob'ajtexo'jkyjalu'n:Qetalẍne'lexqe
chipexqeẍne'lmachewa'natujtkyaqiltanq'ib'ila,¿ok
chexeltq'o'najuntlmajkyekymanexkyekymanexqa
mi'n?
37Xitzuntma'nxo'j:—Mi'n.Bixexi'tkba'nlobajtexin:
—Nxinnna'nakaayamasmyaba'nkibaj.
38¡Ayanc'wa'le!Xinq'o'netwayatb'anilxixexminti'
tzajtq'o'nawab'jtzqijweye.
39¡Aync'wa'le!Xinq´o´nea´t-xu´kteya.k'anxaex
tb'anilxab'il,exmatzajtq'o'naa'weyetujxochtu'n
nk'ane.
40¡Aync'wa'le!Akinexik'ontexnak'tzbilteyaexetz
k'inteteya,atzunteyacubtbincha'najunlugartetewan
wibeexcubtewana.
41¡Ayanc'wa'le!Wu'nemajawch'iyetu'njuntbanil
xnak'tzbilexmacubxnak'tza'naictza'njunwi'tenma'
twa'l;exmachinkub't-sb'u'naexmachinkub't-sb'u'na.
42¡Aync'wa'le!atzannximbetzetiʼjatuʼntjaw
tbinchaʼnajuncártelatoctcʼuʼj,tuʼntzanncubweʼya
cyiʼjajkʼojwiʼjatuj,ixmatzʼocateweyaictzaʼnjun
makuʼntujt-xeʼtxʼotxʼ;perotzajk'ak'antc'u'jKman
wi'jeexincletetu'ntujt-ximbetza.
43¡Ayanc'wa'le!Incubsaneba'nteya,perotzajtk'o'na
t-xelweyetu'nmyaba'nextu'nic'bilweye,atzunja'lo
wajbiletu'ntelwi'netbak'twitzatu'nt-xink'o'necywa
tx'yan,tu'ntelwi'neta'kaextu'ntelwi'netwi'yatu'n
spad.extuʼnt-xinqʼoʼnet-xelteyatiʼjtbʼinchbʼena
myabʼaʼn›.
44Extejt-xitb´i´nNadanajuyollutu´nt-xu´jilHaiqâr,
tzajtq´ama´n:‹¡Ayan-tzike!binchamawi'jeictza'nx
ba'ntu'na,exnajsamawile,porque¿alcyejuntlo
binchanilictza'nweye,exkaatjuntlincubtnajsa'nil
ictza'nteya?
45¡Chintc'moma,ayantxuye!Jaʼlochinajbʼenetuj
tjaya,chinbʼajnbʼinchaʼnentenekyiʼjtchejaexchin
bʼelnsbʼuʼnekytxʼotxʼekywakẍe,exchinxelnxqʼuqine
kyẍneʼle,porkeaqinemyabʼaʼnqineexayatzʼaqli.
46Exxitq'ma'nHaiqârte:¡Aynky'ajal!icttenaictza'n
juntze'minti'twitzttzia',exajutajawtajbiltu'ntjaw
ttx'emin,exxitma'nte:Chinti'natujjuntllugar,exka
minti'matz'octwitz,chintx'emintza.
47Xitzuntma'ntajawtx'otx'te:—Ayattzia'minti'ma
tz'octwitz,¿tza'ntzunttentu'nteltwitzkaato'yatujjuntl
lugar?
48¡Ayanc'wa'le!masba'najutijintabk'iyilt'iwtwitzju
tcu'xunjunc'wa'l.
49¡Aync'wa'le!xikyqʼamaʼntexoʼj:«Tzajtpaʼntibʼa
kyiʼjẍneʼltuʼntzunmiʼnttzajnyabʼaʼntiʼjatuʼn
kytxʼotxʼil».Exxitq'ma'nxo'jkyjalu'n:Ate't-xaqlech
ẍne'l,b'a'ntu'ntajb'entenwitze.
50¡Ayanc'wa'le!xikyb’incha’ntexo’jtu’nt-xi’toj
jaxnaq’tzb’iltu’ntzunteltniky’ti’ju’jb’ilexxi
kyq’ama’nte,q’manxaA,B.Xitq'ma'n,"Talẍne'lex
chiptojn-kamb'ana".
51¡Ayanc'wa'le!kub’kyq’o’nburttzimesexkub’
tz’aq,exoktenb’etiltojtx’otx’exjunxitq’ama’n:
“Q’onxat-xob’iltib’,qu’natzunt-ximlal,mlay
ch’expaj”.
52¡Ayanc'wa'le!ajuyolotzʼokqʼoʼntoklenajuintzaj
tqʼamaʼnjlu:«Qamatzʼitzʼjjuntkʼwaʼla,qʼamanxate
tkʼwaʼla,exqamatzʼoktchʼiysaʼnajuntalqʼa,
qʼamanxatetmajena».
53Ayn-k´wale!ajuxjalintbincha'nba'n,ctzajeltk'o'n
ba'n;bixajnbanttnachaltuʼn,cʼoqueltiʼjtnachaltuʼn
Kajawnxiʼtkʼoʼnt-xeltejunxjalsegúnajtbinchben.
54Ayn-k´wale!¿alcyejuntlyolcxelnma'neteya
cywitzkeyollu?porqueojtzkiʼntuʼnKajawajuewan,
exojtzkiʼntuʼnajuewantokexajuewantok.
55Exktzajeltq'o'nt-xelteyaexkb'elt-sentensqxole
tuk'ila,exktzajeltq'o'nt-xelteyaiktza'nxmatz'eltnik'a
ti'j.',
56Extejt-xitb´i´nNadanajuyoltzajtq´ama´nt-ti´j
Haiqâr,junratnajtzajt-xupinexokiktza´njunt-xu´k
tzajt-xo´n.
57Exb'e'xib'ajspu'nt-xmilil,exb'e'xeltpa'ntib',ex
b'e'xb'ajsputjt-xu'k,exb'e'xkyim.
58Exb'e'xxi'tojnajin,exb'e'xxi'tojq'aq'.Porqueaju
xjalincu'xtbincha'njunjultu'ntcubtz'aktermantujjul;
exajuxjalincubtk'o'nc'obilc'oqueltzyu'ncyu'n.
59Atzunjlubʼajex(tiʼ)okanetquʼnetiʼjtxʼolbʼabʼil
tiʼjHaiqâr,exbʼaʼntuʼntjawnimsaʼnDiostejumajx.
Ikxwitju',exnuk'b'il.
60Acrónicalumab´ajtuk´eonb´iltzajtq´o´nDios,
¡b´a´ntu´nt-xitnimsa´n!Amen,Amen,Amen.
Tags