Meadow Mari - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf
adrian1baldovino
13 views
14 slides
Dec 06, 2024
Slide 1 of 14
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
About This Presentation
The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultim...
Slide Content
Ахикарнергенисторий
Ончылмут
«Ахикар нерген ойлымашыште» айдеме
шонымашындауш-акылыникэнтоштоисточникше
уло.Тудынвлиянийжымшукоеҥынлегендыжегоч
муашлиеш,нунынкоклаштеКоран,ТоштодаУ
Сугынь.
ГерманийысеТревесолаштемумомозаикетӱнясе
ушан-шотанеҥ-влаккоклаштеАхикарынобразшым
ончыктен.Теветудынтӱрлӧтӱсанйомакше.
Тидеисторийынжапшеяндаркаҥашымашын
темыжелийын.Шанчызе-влакадакаттудым
икымшекурымнергенвозеныт,кунамнуно
йоҥылышулмыштымдоказатленыт,оригинальный
историй500ийыштемемнанэрадечончычарамей
папирусыштоСлонруинкоклаштелектын.
Историй,очыни,художественныйпроизведений,а
историйогыл.Чынжымак,лудшотудындене
палымелийынкертеш«Арабйӱд-влак»ешартыш
лаштыклаште.Тудочаплевозымо,дадействий,
интригедатарутлымашденетемшеойлымаш
пытартышмартевниманийымойыра.Фантазийын
эрыкше—писательынэншергаканпоянлыкше.
Возымашшкежымкудэтапланшелалтеш:(1)
Повествований;2)Туныктымаш(Притчи-влакын
ӧрыктарышесерийышт);(3)Египетышпутешествий;
(4)Сравненийалепритче-влак(кудыжоденеАхикар
шкейоҥылышплемянникшымтуныктенпытара).
ГЛАВА1
Ахикар,Ассирийынкугувизирже,60ватыжеуло,но
тудынэргыжеуке.Санденетудошке
племянникшымашнашналеш.Тудотудымкинде
денвӱддечутларакуш-акылдашинчымашдене
темдалеш.
1УшанХайкар,Сеннахиримкугыжанвизирже,да
ХайкармудрецыншӱжаржынэргыжеНаданнерген
историй.
2АссирийденНиневийынкугыжажеСархадумын
эргыжеСеннахиримкугыжанжапыштыжевизир
лийын,тудоХайкарлӱманушанеҥлийын,тудо
Сеннахиримкугыжанвизиржелийын.
3Тудынчапле,поянлыкшедашукопоянлыкше
лийын,тудоуста,ушан,философ,шинчымаш,
шонымашдакугыжанышшотышто,кумло
ӱдырамашыммарланналын,кажныжланзамокым
чоҥен.
4Нотидындечпоснатудыникшывыжелийыногыл.
нинеӱдырамаш-влаккоклагыч,кӧтудын
наследникшелийынкертеш.
5Тидланкӧратудопешойганен,иккечынастролог-
влакым,тунемше-влакымдаволшебник-влакым
погендануныланшкесостоянийжымдайочам
ыштыдымыжымумылтарен.
6Нунотудланойленыт:«Кай,юмо-влаклан
надырымпуданунындечйод,аланунотыланетик
эргымпуат».
7Тудонунынойлымыштымшуктен,юмо-влаклан
надырымпуэн,нунымйодындасӧрваленйодын.
8НуноТудланикмутыматвашештеногытыл.Тудо
ойгандаойганкаен,шӱмжӧойганенкаен.
9ПӧртылындаКӱшнысӧЮмымсӧрвален,ӱшанен,
шӱмжӧйӱлен,сӧрвален:«КӱшылЮмо,Пылпомыш
денмландымПӱрышӧ,чылаыштымемПӱрышӧ!
10МыйТыйымйодам,мыланемрвезепу,тудын
денемыйымлыпландарем,тудомыйынтазалыкем
годымлийже,шинчампетырен,мыйымтояш
манын».
11ТунамТудындекейӱкшоктен:«Тыйэнончычак
сӱретлымеюмоҥго-влакланӱшаненатданунылан
надырымпуэнатгын,ӱмырмучкоикшыведечпосна
кодат.
12НошкешӱжаретынэргыжымНаданымнал,
тудымшкеэргычланыште,тудымшке
шинчымашетландасайашнымашетлантуныкто,а
колымеке,тудотыйымтойымо».
13Тудошкешӱжаржынизийочаэргыжым,
Наданым,шкеждекеналын.Тудотудымкандаш
вӱдыжгӧняняланпуэн,нунотудымйӱкташдаончен
кушташманын.
14Нунотудымсайкочкышдене,ласкатуныктымаш
дене,шелковыйвургемым,шемдайошкартӱсан
вургемымпуэныт.Атудошелковыйдиванлаште
шинчен.
15АкунамНаданкугулийындакужукедргай
нӧлталтшеошкылын,тудымпорокойышлан,возаш,
наукыландафилософийлантуныктен.
16ШукокечегычСеннахиримкугыжаХайкар
ӱмбакеончаледаужын:тудопешшоҥгемын,даэше
тудланкаласен.
17—О,мыйынпагалымейолташем,уста,ӱшанле,
ушан,губернатор,мыйынсекретарь,мыйынвизирь,
мыйынканцлердадиректор;чынжымак,тыйпеш
шоҥголийынатдаийдененелытшелийынат;да
тыйынтидетӱнягычкайыметлишыллийшаш.
18Тыйдечварамыйынслужитлымаштекӧверым
налеш,каласе».Хайкартудланкаласен:«О,озам,
тыйынвуйеткурымешланила!ТуштоНадан
шӱжарынэргыже,Мыйтудымшкеикшывым
ыштенам.
19Мыйтудымонченкуштенамдашкеуш-акыллан
дашинчымашлантуныктенам».
20Кугыжатудланкаласен:«О,Хайкар!тудыммый
декемкондыза,мыйтудымужам,дамыйтудым
келшышемуамгын,шкеверышкыдашындыза;а
тыйшкекорнышкеткает,канышышлекташдаӱмыр
мучкошереканышыштеилаш».
21ВараХайкармиендашкешӱжаржынэргыжым
Наданланончыктен.Тудокумалындатудлан
куатымдачапымтыланен.
22Тудотудынӱмбакеончен,ӧрмалген,куаненда
Хайкарланкаласен:«Тидетыйынэргыч,Хайкар?
Юмотудымараленкодыжоманынкумалам.Кузе
Ончылмут
«Ахикар нерген ойлымашыште» айдеме
шонымашындауш-акылыникэнтоштоисточникше
уло.Тудынвлиянийжымшукоеҥынлегендыжегоч
муашлиеш,нунынкоклаштеКоран,ТоштодаУ
Сугынь.
ГерманийысеТревесолаштемумомозаикетӱнясе
ушан-шотанеҥ-влаккоклаштеАхикарынобразшым
ончыктен.Теветудынтӱрлӧтӱсанйомакше.
Тидеисторийынжапшеяндаркаҥашымашын
темыжелийын.Шанчызе-влакадакаттудым
икымшекурымнергенвозеныт,кунамнуно
йоҥылышулмыштымдоказатленыт,оригинальный
историй500ийыштемемнанэрадечончычарамей
папирусыштоСлонруинкоклаштелектын.
Историй,очыни,художественныйпроизведений,а
историйогыл.Чынжымак,лудшотудындене
палымелийынкертеш«Арабйӱд-влак»ешартыш
лаштыклаште.Тудочаплевозымо,дадействий,
интригедатарутлымашденетемшеойлымаш
пытартышмартевниманийымойыра.Фантазийын
эрыкше—писательынэншергаканпоянлыкше.
Возымашшкежымкудэтапланшелалтеш:(1)
Повествований;2)Туныктымаш(Притчи-влакын
ӧрыктарышесерийышт);(3)Египетышпутешествий;
(4)Сравненийалепритче-влак(кудыжоденеАхикар
шкейоҥылышплемянникшымтуныктенпытара).
ГЛАВА1
Ахикар,Ассирийынкугувизирже,60ватыжеуло,но
тудынэргыжеуке.Санденетудошке
племянникшымашнашналеш.Тудотудымкинде
денвӱддечутларакуш-акылдашинчымашдене
темдалеш.
1УшанХайкар,Сеннахиримкугыжанвизирже,да
ХайкармудрецыншӱжаржынэргыжеНаданнерген
историй.
2АссирийденНиневийынкугыжажеСархадумын
эргыжеСеннахиримкугыжанжапыштыжевизир
лийын,тудоХайкарлӱманушанеҥлийын,тудо
Сеннахиримкугыжанвизиржелийын.
3Тудынчапле,поянлыкшедашукопоянлыкше
лийын,тудоуста,ушан,философ,шинчымаш,
шонымашдакугыжанышшотышто,кумло
ӱдырамашыммарланналын,кажныжланзамокым
чоҥен.
4Нотидындечпоснатудыникшывыжелийыногыл.
нинеӱдырамаш-влаккоклагыч,кӧтудын
наследникшелийынкертеш.
5Тидланкӧратудопешойганен,иккечынастролог-
влакым,тунемше-влакымдаволшебник-влакым
погендануныланшкесостоянийжымдайочам
ыштыдымыжымумылтарен.
6Нунотудланойленыт:«Кай,юмо-влаклан
надырымпуданунындечйод,аланунотыланетик
эргымпуат».
7Тудонунынойлымыштымшуктен,юмо-влаклан
надырымпуэн,нунымйодындасӧрваленйодын.
8НуноТудланикмутыматвашештеногытыл.Тудо
ойгандаойганкаен,шӱмжӧойганенкаен.
9ПӧртылындаКӱшнысӧЮмымсӧрвален,ӱшанен,
шӱмжӧйӱлен,сӧрвален:«КӱшылЮмо,Пылпомыш
денмландымПӱрышӧ,чылаыштымемПӱрышӧ!
10МыйТыйымйодам,мыланемрвезепу,тудын
денемыйымлыпландарем,тудомыйынтазалыкем
годымлийже,шинчампетырен,мыйымтояш
манын».
11ТунамТудындекейӱкшоктен:«Тыйэнончычак
сӱретлымеюмоҥго-влакланӱшаненатданунылан
надырымпуэнатгын,ӱмырмучкоикшыведечпосна
кодат.
12НошкешӱжаретынэргыжымНаданымнал,
тудымшкеэргычланыште,тудымшке
шинчымашетландасайашнымашетлантуныкто,а
колымеке,тудотыйымтойымо».
13Тудошкешӱжаржынизийочаэргыжым,
Наданым,шкеждекеналын.Тудотудымкандаш
вӱдыжгӧняняланпуэн,нунотудымйӱкташдаончен
кушташманын.
14Нунотудымсайкочкышдене,ласкатуныктымаш
дене,шелковыйвургемым,шемдайошкартӱсан
вургемымпуэныт.Атудошелковыйдиванлаште
шинчен.
15АкунамНаданкугулийындакужукедргай
нӧлталтшеошкылын,тудымпорокойышлан,возаш,
наукыландафилософийлантуныктен.
16ШукокечегычСеннахиримкугыжаХайкар
ӱмбакеончаледаужын:тудопешшоҥгемын,даэше
тудланкаласен.
17—О,мыйынпагалымейолташем,уста,ӱшанле,
ушан,губернатор,мыйынсекретарь,мыйынвизирь,
мыйынканцлердадиректор;чынжымак,тыйпеш
шоҥголийынатдаийдененелытшелийынат;да
тыйынтидетӱнягычкайыметлишыллийшаш.
18Тыйдечварамыйынслужитлымаштекӧверым
налеш,каласе».Хайкартудланкаласен:«О,озам,
тыйынвуйеткурымешланила!ТуштоНадан
шӱжарынэргыже,Мыйтудымшкеикшывым
ыштенам.
19Мыйтудымонченкуштенамдашкеуш-акыллан
дашинчымашлантуныктенам».
20Кугыжатудланкаласен:«О,Хайкар!тудыммый
декемкондыза,мыйтудымужам,дамыйтудым
келшышемуамгын,шкеверышкыдашындыза;а
тыйшкекорнышкеткает,канышышлекташдаӱмыр
мучкошереканышыштеилаш».
21ВараХайкармиендашкешӱжаржынэргыжым
Наданланончыктен.Тудокумалындатудлан
куатымдачапымтыланен.
22Тудотудынӱмбакеончен,ӧрмалген,куаненда
Хайкарланкаласен:«Тидетыйынэргыч,Хайкар?
Юмотудымараленкодыжоманынкумалам.Кузе
Ахикарнергенисторий
тыймыланемдаСархадумачамланслужитленат,
тугактидеэргычмыланемслужитлен,мыйын
обязательствем,кӱлешлыкемдапашамшуктен
шогыжо,тыгемыйтудымпагалемдатыйынверч
куатлеыштенкертам».
23Хайкаркугыжаончылнокумыквозындакаласен:
«Тыйынвуйеткурымешланилышелийже,кугыжам!
Мыйтыйдечетйодам,тыймыйынНаданэргым
денечытенкертатдатудынйоҥылышыжым
проститлет,тудотыланеткӱлешсемынслужитлен
кертеш».
24Варакугыжатудлантоватлен:тудымйӧратыме
еҥже-влаккоклагычэнкугулан,йолташыже-влак
коклагычэнвиянланышташ,тудынденепырля
чылапагалымашдапагалымашденелияш.Атудо
тудынкидшымӱпшалындатудынденечеверласен.
25ТудоНаданымналын.тудынденепырля
шӱжаржынэргыжелийын,тудымпӧлемыште
шинчыктен,йӱдшӧ-кечыжетудымтуныкташ
тӱҥалын,кунамтудотудымкиндымдавӱддеч
утларакуш-акылдашинчымашымпуэн.
ГЛАВА2
Акретгодсожапысе«ЙорлоРичардынальманахше».
Окса,ӱдырамаш,вургем,бизнес,йолташ-влак
шотыштоайдемекойыш-шоктышынколыдымо
кӱштымашыже-влак.Поснакоҥайкалыкмут-влак12,
17,23,37,45,47почеламутлаштеулыт.63-шо
почеламутымтачысеюжоцинизмденетаҥастаре.
1Тыгетудотудымтуныктен:«Эй,эргым!
ойлымемымколыштдакаҥашемшуктодаойлымем
шарне.
2О,эргым!мутымколатгын,тектудошӱмыштет
колен,весыланитпочынпу,веттудоилыше
кӱртньӧлиешдайылметымйӱлалтадакапетым
йӱлалта,датыймыскылаштӱҥалат,Юмоончылно
вожылтаратдаадам.
3О,эргым!уверымколындагын,итшаркале;а
иктаж-момужынатгын,итойло».
4О,эргым!колыштшо-влакланшкемутланымашым
куштылгыныште,вашмутымпуашитвашке.
5О,эргым!иктаж-момколмеке,итшылте.
6О,эргым!петыралтшейыжыҥымитлук,итлук,
эрыктымейыжыҥымитпетыре.
7О,эргым!тӱжвалмоторлыкымидайӧрате,вет
тудолушкыдемешдаэрта,апагалымешарнымаш
курымешланкодеш.
8О,эргым!ушдымоӱдырамаштыйымшкемутшо
денеынжеондале,энойганколымашденеотколо,
датыйымторышпыштен,тыйымлопкаҥдымешке.
9О,эргым!вургемдамазьденелеведалтше
ӱдырамашымитйӧрате,тудошкечоныштыжо
йӧрдымӧдаушдымо.Ойго,тыйтудланшке
арверетымпуэтгын,алекидыштетулшоарверым
тудланпуэтгын,атудотыйымязыкыштаратен
кертеш,даЮмотыланетшыдешкен.
10О,эргым!миндальпушеҥгегайитлий,веттудо
чылапушеҥгедечончычлышташымлуктеш,чыла
дечваракочкашйӧрышӧсаскамлуктеш,атут
пушеҥгегайлий,тудочылапушеҥгедечончыч
кочкашйӧрышӧсаскамлуктеш,чыландечвара
лышташымлуктеш.
11О,эргым!вуйымйымакесавырен,йӱкетым
лывыртен,тыматлелий,туракорноденеошкыл,
ушдымоитлий.Айӱкетымитнӧлтал,кунамтый
шыргыжале,ветпӧртымкугуйӱкденечоҥатгын,
осёлкажнекечыншукопӧртымчоҥаыле;авийдене
плугымтарвататгын,плугымтеве-влакын
ӱмбалныштнигунаматогытлукыле.
12Омэргым!ушанеҥденекӱмкораҥдымаш
чаманышееҥденеаракамйӱмӧдечсайрак.
13О,эргым!аракатымчыныштыше-влакын
шӱгарышкыштопто,палыдыме,шотдымоеҥ-влак
денепырляитйӱ.
14О,эргым!Юмодечлӱдшӧданунынгайулшо
ушанеҥ-влакдекепижеш,палыдыме-влакдекеит
лишем,тудынгайлиятдатудынкорныжымпален
налатманын.
15О,эргым!кунамтыйшкейолташетымале
йолташетыммуат,тудымтергенончо,варатудым
йолташландайолташланыште;датергымашдеч
поснатудымитмокто;дауш-акылдечпоснаеҥ
денеойлыметымитлоктыл.
16О,эргым!йолӱмбалнейолчиемымкодымогодым,
тудынденетернӱмбалнекошт,эргылан,суртланда
икшыве-влакланкорнымыште,теҥыздатудын
толкынжоӱмбакеволенкайымедечончыч
корабльымпеҥгыдемдызадатудооккертарален
коден.
17О,эргым!поянеҥчыланкочкешгын,нуно
ойлат:--«Тидетудынуш-акылжедене»,айорлоеҥ
тудымкочкешгын,калыкманеш:«Тудынйӱшӧ
деч».
18О,эргым!тудотыйынкечеедакиндеда
поянлыкетденекуанен,авесеҥынможымокйӧрате.
19О,эргым!ушдымоеҥланлишылитлий,тудын
денепырлякиндымиткоч,лишылеҥет-влакын
ойгыштланиткуане.Тушманеттыйымосалымышта
гын,тудланпорылыкымончыкто.
20О,эргым!Юмодечлӱдшӧеҥымтыйтудындеч
лӱддапагале.
21О,эргым!палыдымееҥволеншинчешдатӱкна,а
ушанеҥ,тӱкнылешгынат,оклӱҥгалт,воленвозеш
гынат,вашкекынелшогалеш,черланагын,шке
илышыжымэскеренкертеш.Нопалыдыме,ушдымо
айдеменергенойлашгын,тудынчержыланэмуке.
22О,эргым!тендандечӱлыкшӧеҥтендандеке
лишемешгын,тудынденевашлияшончыкокае,
шогалза,атудотыланетсуаплыкымпуэноккерт
гын,тудынГосподьшотыланеттудынверч
суаплыкымпуа.
23О,эргым!эргымлӱйкалашитчамане,ветэргым
лӱйкалымашпакчаланӱяҥдышгай,сумкаумшам
пижыктымегай,янлыкымпижыктымегай,омсам
петырымегай.
24О,эргым!эргымосалдечкораҥде,тудымкойыш-
шоктышлантуныкто,кунамтудотыйынваштареш
тыймыланемдаСархадумачамланслужитленат,
тугактидеэргычмыланемслужитлен,мыйын
обязательствем,кӱлешлыкемдапашамшуктен
шогыжо,тыгемыйтудымпагалемдатыйынверч
куатлеыштенкертам».
23Хайкаркугыжаончылнокумыквозындакаласен:
«Тыйынвуйеткурымешланилышелийже,кугыжам!
Мыйтыйдечетйодам,тыймыйынНаданэргым
денечытенкертатдатудынйоҥылышыжым
проститлет,тудотыланеткӱлешсемынслужитлен
кертеш».
24Варакугыжатудлантоватлен:тудымйӧратыме
еҥже-влаккоклагычэнкугулан,йолташыже-влак
коклагычэнвиянланышташ,тудынденепырля
чылапагалымашдапагалымашденелияш.Атудо
тудынкидшымӱпшалындатудынденечеверласен.
25ТудоНаданымналын.тудынденепырля
шӱжаржынэргыжелийын,тудымпӧлемыште
шинчыктен,йӱдшӧ-кечыжетудымтуныкташ
тӱҥалын,кунамтудотудымкиндымдавӱддеч
утларакуш-акылдашинчымашымпуэн.
ГЛАВА2
Акретгодсожапысе«ЙорлоРичардынальманахше».
Окса,ӱдырамаш,вургем,бизнес,йолташ-влак
шотыштоайдемекойыш-шоктышынколыдымо
кӱштымашыже-влак.Поснакоҥайкалыкмут-влак12,
17,23,37,45,47почеламутлаштеулыт.63-шо
почеламутымтачысеюжоцинизмденетаҥастаре.
1Тыгетудотудымтуныктен:«Эй,эргым!
ойлымемымколыштдакаҥашемшуктодаойлымем
шарне.
2О,эргым!мутымколатгын,тектудошӱмыштет
колен,весыланитпочынпу,веттудоилыше
кӱртньӧлиешдайылметымйӱлалтадакапетым
йӱлалта,датыймыскылаштӱҥалат,Юмоончылно
вожылтаратдаадам.
3О,эргым!уверымколындагын,итшаркале;а
иктаж-момужынатгын,итойло».
4О,эргым!колыштшо-влакланшкемутланымашым
куштылгыныште,вашмутымпуашитвашке.
5О,эргым!иктаж-момколмеке,итшылте.
6О,эргым!петыралтшейыжыҥымитлук,итлук,
эрыктымейыжыҥымитпетыре.
7О,эргым!тӱжвалмоторлыкымидайӧрате,вет
тудолушкыдемешдаэрта,апагалымешарнымаш
курымешланкодеш.
8О,эргым!ушдымоӱдырамаштыйымшкемутшо
денеынжеондале,энойганколымашденеотколо,
датыйымторышпыштен,тыйымлопкаҥдымешке.
9О,эргым!вургемдамазьденелеведалтше
ӱдырамашымитйӧрате,тудошкечоныштыжо
йӧрдымӧдаушдымо.Ойго,тыйтудланшке
арверетымпуэтгын,алекидыштетулшоарверым
тудланпуэтгын,атудотыйымязыкыштаратен
кертеш,даЮмотыланетшыдешкен.
10О,эргым!миндальпушеҥгегайитлий,веттудо
чылапушеҥгедечончычлышташымлуктеш,чыла
дечваракочкашйӧрышӧсаскамлуктеш,атут
пушеҥгегайлий,тудочылапушеҥгедечончыч
кочкашйӧрышӧсаскамлуктеш,чыландечвара
лышташымлуктеш.
11О,эргым!вуйымйымакесавырен,йӱкетым
лывыртен,тыматлелий,туракорноденеошкыл,
ушдымоитлий.Айӱкетымитнӧлтал,кунамтый
шыргыжале,ветпӧртымкугуйӱкденечоҥатгын,
осёлкажнекечыншукопӧртымчоҥаыле;авийдене
плугымтарвататгын,плугымтеве-влакын
ӱмбалныштнигунаматогытлукыле.
12Омэргым!ушанеҥденекӱмкораҥдымаш
чаманышееҥденеаракамйӱмӧдечсайрак.
13О,эргым!аракатымчыныштыше-влакын
шӱгарышкыштопто,палыдыме,шотдымоеҥ-влак
денепырляитйӱ.
14О,эргым!Юмодечлӱдшӧданунынгайулшо
ушанеҥ-влакдекепижеш,палыдыме-влакдекеит
лишем,тудынгайлиятдатудынкорныжымпален
налатманын.
15О,эргым!кунамтыйшкейолташетымале
йолташетыммуат,тудымтергенончо,варатудым
йолташландайолташланыште;датергымашдеч
поснатудымитмокто;дауш-акылдечпоснаеҥ
денеойлыметымитлоктыл.
16О,эргым!йолӱмбалнейолчиемымкодымогодым,
тудынденетернӱмбалнекошт,эргылан,суртланда
икшыве-влакланкорнымыште,теҥыздатудын
толкынжоӱмбакеволенкайымедечончыч
корабльымпеҥгыдемдызадатудооккертарален
коден.
17О,эргым!поянеҥчыланкочкешгын,нуно
ойлат:--«Тидетудынуш-акылжедене»,айорлоеҥ
тудымкочкешгын,калыкманеш:«Тудынйӱшӧ
деч».
18О,эргым!тудотыйынкечеедакиндеда
поянлыкетденекуанен,авесеҥынможымокйӧрате.
19О,эргым!ушдымоеҥланлишылитлий,тудын
денепырлякиндымиткоч,лишылеҥет-влакын
ойгыштланиткуане.Тушманеттыйымосалымышта
гын,тудланпорылыкымончыкто.
20О,эргым!Юмодечлӱдшӧеҥымтыйтудындеч
лӱддапагале.
21О,эргым!палыдымееҥволеншинчешдатӱкна,а
ушанеҥ,тӱкнылешгынат,оклӱҥгалт,воленвозеш
гынат,вашкекынелшогалеш,черланагын,шке
илышыжымэскеренкертеш.Нопалыдыме,ушдымо
айдеменергенойлашгын,тудынчержыланэмуке.
22О,эргым!тендандечӱлыкшӧеҥтендандеке
лишемешгын,тудынденевашлияшончыкокае,
шогалза,атудотыланетсуаплыкымпуэноккерт
гын,тудынГосподьшотыланеттудынверч
суаплыкымпуа.
23О,эргым!эргымлӱйкалашитчамане,ветэргым
лӱйкалымашпакчаланӱяҥдышгай,сумкаумшам
пижыктымегай,янлыкымпижыктымегай,омсам
петырымегай.
24О,эргым!эргымосалдечкораҥде,тудымкойыш-
шоктышлантуныкто,кунамтудотыйынваштареш
Ахикарнергенисторий
шогалешдакалыккоклаштетыйыммыскылен
луктеш,уремыштедапогынымашлаштевуйым
пыштен,тудыносалпашажланнаказанийымналат.
25О,эргым!чылаыштыметланкояушкалым,
ӱшкыжденекугуосёлымнал,акугурожан
ушкалымитнал,ондалышееҥденейолташлий,
ӱчашымашантарзым,вортарзеӱдырымитнал,чыла
ыштыметланнуныланнунопытарат.
26О,эргым!ача-аваттыйымиткаргышт,Господь
нуныланкуаненлийже;веткаласыме:«Кӧшке
ачажымалеаважымшотышокнал,тудоколымаш
денеколен(мыйязыкколымашымойлем);акӧача-
аважымпагала,тудошкеилышыжымдаӱмыржым
шуядачыласайымужеш»."
27О,эргым!оружийдечпоснакорныштоиткошт,
веттушмантыйымкунамвашлиеш,тудланямделий
манын,отпале.
28О,эргым!лышташдыме,лышташдымекушшо
пушеҥгегайитлий,алышташдалышташдене
леведалтшепушеҥгегайлий;ветватыжеда
икшывыжеукееҥтӱняштенамысышпура,
лышташдымедасаскадымепушеҥгесемынтудым
нуноужмышудымоулыт.
29О,эргым!корновоктенысесаскампуышо
пушеҥгегайлий,тудынсаскажымэртыше-влак
чыланаткочкыт,аирмландысеянлык-влактудын
ӱмылжӧйымалнеканалтатдалышташыжымкочкыт.
30О,эргым!шкекорныжгычдатудынйолташыже-
влакдечкораҥшекажнешорыкрывыланкочкыш
лиеш.
31О,эргым!«Мыйынозамушдымо,амыйушан
улам»манынитойлодапалыдымедаушдымоойым
итойло,тудынтыйымвурсымодечутлашманын.
32О,эргым!тыгайтарзе-влаккоклагычитлий,
кӧланозаже-влак«мемнандечкораҥ»маныт,а
кӧлан«мемнандекелишемдалишем»маныт.
33О,эргым!йолташыжеончылношкекулетымит
ласкале,веттыйотпале,нунынкоклагычмогайже
тыланетмучашыштеэншергаканлиеш.
34О,эргым!тыйымыштышеГосподьетдечитлӱд,
Тудотыйынончылношыпоклий.
35О,эргым!ойлыметымсылныныштеда
йылметымшереыште;дайолташетланйолӱмбакет
тапташитпу,тудовесганатыйыншӱйетӱмбакет
тапташокпу.
36О,эргым!ушанеҥымушанмутденелӱйкалет
гын,тудотудыншӱйыштыжӧшылтымевожылмаш
семыншыргыжеш;нопалыдымееҥымтоядене
лӱйкалетгын,тудониумыло,никол.
37О,эргым!ушанеҥымшкекӱлешлыкетланколтет
гын,тудланшукокӱштымашымитпу,веттудо
тыйынпашатымкузешонет,тугеышта:аушдымо
еҥымколтетгын,тудымиткӱштӧ,ашкекаедашке
пашатымыште,веттыйтудланкӱшта,тудотыйын
шоныметымокыште.Тыйымпашаденеколтатгын,
вашкешукташвашке.
38О,эргым!шкедечетвиянракеҥлантушманымит
ыште,веттудотыйынмеретымналешдатыйын
ӱмбакетӧкымымналеш.
39О,эргым!шкепоянлыкетымнуныланпуымодеч
ончычэргычдентарзытымтергенончо,нунонуным
огытнал;веткӧнкидшетичмаш,тудымушанманыт,
кечтудоушдымодапалыдымегынат,акӧняра
кидшеуло,тудымйорло,палыдымеманыт,кечтудо
мудрец-влакынкугыжашт.
40О,эргым!Мыйколоцинткочкынам,алоэ
йӱлалтенам,нужналыкденшергедечшеренимомат
муыномыл.
41О,эргым!эргычланэкономийландайӱшӧлияш
туныкто,тудошкесурт-печыжымсайынвиктарен
кертеш.
42О,эргым!палыдымееҥымушанеҥ-влакын
йылмыштымиттуныкто,веттудотудланнелелиеш.
43О,эргым!йолташетланшкекойышетымит
ончыкто,тудотыйымвурсашоктӱҥал.
44О,эргым!шӱмсокырлыкшинчасокырлыкдеч
нелырак,ветшинчасокырлыкизиш-изишвиктаралт
кертеш,ношӱмсокырлыквиктаралтыногыл,да
тудотуракорнымкоден,йыгырмутденекаяжол.
45О,эргым!еҥынйолжоденетӱкнымыжейылме
денетӱкнымӧдечсайрак.
46О,эргым!тораштеулшочаплеизадечлишыл
йолташсайрак.
47О,эргым!моторлыкпыта,атунеммашшуйна,а
тӱнялушкыдемешдаарамлиеш,нопоролӱмни
арамоклий,нилушкыдемеш.
48О,эргым!еҥ,кӧнканышыжеуке,тудын
колымыжоилышдечсайраклийын;айӱкйӱкмуро
йӱкдечсайрак;ветойгоденйӱк-йӱан,нунын
кӧргыштыштЮмодечлӱдмашулогын,мурода
куанйӱкдечсайрак.
49О,йочам!тыйынкидыштетлывепӱйлишыл
еҥынлончыштыжоулшоказадечсайрак;атыйын
воктенысешорыктораштеулшоушкалдечсайрак;а
тыйынкидыштетчывечоҥештылшетӱжемӱшкыж
дечсайрак;апогенналменужналыкшуко
кочкышымшалатенколтымодечсайрак;аилыше
рывыжколышолевдечсайрак;аиккилограммӱй
иккилограммпоянлыкдечсайрак,мыйшӧртньӧден
шийнергенойлем;ветшӧртньӧденшиймланде
йымалнетайныштдалеведалтыныт,огыткой;ноӱй
пазарлаштекодешдакоеш,датудымчийышееҥлан
моторлык.
50О,эргым!изипоянлыкшаланенпытышепоянлык
дечсайрак.
51О,эргым!илышейытынколышойорлодеч
сайрак.
52О,эргым!чыныштышейорлоеҥязыкыште
колышопояндечсайрак.
53О,эргым!шӱмыштетикмутымкучо,тудо
тыланетшуколиеш,дайолташетынсекретшым
почынпуашшекланыза.
54О,эргым!шӱмденекаҥашымешке,умшагычик
мутатынжелек.Еҥ-влаккоклаштеӱчашенитшого,
ветосалмутгычӱчашымашлектеш,ӱчашымашгыч
сарлектеш,саргычкредалмашлектеш,датый
таныклашлогалеш;нотушечынкурждашке
каналте.
шогалешдакалыккоклаштетыйыммыскылен
луктеш,уремыштедапогынымашлаштевуйым
пыштен,тудыносалпашажланнаказанийымналат.
25О,эргым!чылаыштыметланкояушкалым,
ӱшкыжденекугуосёлымнал,акугурожан
ушкалымитнал,ондалышееҥденейолташлий,
ӱчашымашантарзым,вортарзеӱдырымитнал,чыла
ыштыметланнуныланнунопытарат.
26О,эргым!ача-аваттыйымиткаргышт,Господь
нуныланкуаненлийже;веткаласыме:«Кӧшке
ачажымалеаважымшотышокнал,тудоколымаш
денеколен(мыйязыкколымашымойлем);акӧача-
аважымпагала,тудошкеилышыжымдаӱмыржым
шуядачыласайымужеш»."
27О,эргым!оружийдечпоснакорныштоиткошт,
веттушмантыйымкунамвашлиеш,тудланямделий
манын,отпале.
28О,эргым!лышташдыме,лышташдымекушшо
пушеҥгегайитлий,алышташдалышташдене
леведалтшепушеҥгегайлий;ветватыжеда
икшывыжеукееҥтӱняштенамысышпура,
лышташдымедасаскадымепушеҥгесемынтудым
нуноужмышудымоулыт.
29О,эргым!корновоктенысесаскампуышо
пушеҥгегайлий,тудынсаскажымэртыше-влак
чыланаткочкыт,аирмландысеянлык-влактудын
ӱмылжӧйымалнеканалтатдалышташыжымкочкыт.
30О,эргым!шкекорныжгычдатудынйолташыже-
влакдечкораҥшекажнешорыкрывыланкочкыш
лиеш.
31О,эргым!«Мыйынозамушдымо,амыйушан
улам»манынитойлодапалыдымедаушдымоойым
итойло,тудынтыйымвурсымодечутлашманын.
32О,эргым!тыгайтарзе-влаккоклагычитлий,
кӧланозаже-влак«мемнандечкораҥ»маныт,а
кӧлан«мемнандекелишемдалишем»маныт.
33О,эргым!йолташыжеончылношкекулетымит
ласкале,веттыйотпале,нунынкоклагычмогайже
тыланетмучашыштеэншергаканлиеш.
34О,эргым!тыйымыштышеГосподьетдечитлӱд,
Тудотыйынончылношыпоклий.
35О,эргым!ойлыметымсылныныштеда
йылметымшереыште;дайолташетланйолӱмбакет
тапташитпу,тудовесганатыйыншӱйетӱмбакет
тапташокпу.
36О,эргым!ушанеҥымушанмутденелӱйкалет
гын,тудотудыншӱйыштыжӧшылтымевожылмаш
семыншыргыжеш;нопалыдымееҥымтоядене
лӱйкалетгын,тудониумыло,никол.
37О,эргым!ушанеҥымшкекӱлешлыкетланколтет
гын,тудланшукокӱштымашымитпу,веттудо
тыйынпашатымкузешонет,тугеышта:аушдымо
еҥымколтетгын,тудымиткӱштӧ,ашкекаедашке
пашатымыште,веттыйтудланкӱшта,тудотыйын
шоныметымокыште.Тыйымпашаденеколтатгын,
вашкешукташвашке.
38О,эргым!шкедечетвиянракеҥлантушманымит
ыште,веттудотыйынмеретымналешдатыйын
ӱмбакетӧкымымналеш.
39О,эргым!шкепоянлыкетымнуныланпуымодеч
ончычэргычдентарзытымтергенончо,нунонуным
огытнал;веткӧнкидшетичмаш,тудымушанманыт,
кечтудоушдымодапалыдымегынат,акӧняра
кидшеуло,тудымйорло,палыдымеманыт,кечтудо
мудрец-влакынкугыжашт.
40О,эргым!Мыйколоцинткочкынам,алоэ
йӱлалтенам,нужналыкденшергедечшеренимомат
муыномыл.
41О,эргым!эргычланэкономийландайӱшӧлияш
туныкто,тудошкесурт-печыжымсайынвиктарен
кертеш.
42О,эргым!палыдымееҥымушанеҥ-влакын
йылмыштымиттуныкто,веттудотудланнелелиеш.
43О,эргым!йолташетланшкекойышетымит
ончыкто,тудотыйымвурсашоктӱҥал.
44О,эргым!шӱмсокырлыкшинчасокырлыкдеч
нелырак,ветшинчасокырлыкизиш-изишвиктаралт
кертеш,ношӱмсокырлыквиктаралтыногыл,да
тудотуракорнымкоден,йыгырмутденекаяжол.
45О,эргым!еҥынйолжоденетӱкнымыжейылме
денетӱкнымӧдечсайрак.
46О,эргым!тораштеулшочаплеизадечлишыл
йолташсайрак.
47О,эргым!моторлыкпыта,атунеммашшуйна,а
тӱнялушкыдемешдаарамлиеш,нопоролӱмни
арамоклий,нилушкыдемеш.
48О,эргым!еҥ,кӧнканышыжеуке,тудын
колымыжоилышдечсайраклийын;айӱкйӱкмуро
йӱкдечсайрак;ветойгоденйӱк-йӱан,нунын
кӧргыштыштЮмодечлӱдмашулогын,мурода
куанйӱкдечсайрак.
49О,йочам!тыйынкидыштетлывепӱйлишыл
еҥынлончыштыжоулшоказадечсайрак;атыйын
воктенысешорыктораштеулшоушкалдечсайрак;а
тыйынкидыштетчывечоҥештылшетӱжемӱшкыж
дечсайрак;апогенналменужналыкшуко
кочкышымшалатенколтымодечсайрак;аилыше
рывыжколышолевдечсайрак;аиккилограммӱй
иккилограммпоянлыкдечсайрак,мыйшӧртньӧден
шийнергенойлем;ветшӧртньӧденшиймланде
йымалнетайныштдалеведалтыныт,огыткой;ноӱй
пазарлаштекодешдакоеш,датудымчийышееҥлан
моторлык.
50О,эргым!изипоянлыкшаланенпытышепоянлык
дечсайрак.
51О,эргым!илышейытынколышойорлодеч
сайрак.
52О,эргым!чыныштышейорлоеҥязыкыште
колышопояндечсайрак.
53О,эргым!шӱмыштетикмутымкучо,тудо
тыланетшуколиеш,дайолташетынсекретшым
почынпуашшекланыза.
54О,эргым!шӱмденекаҥашымешке,умшагычик
мутатынжелек.Еҥ-влаккоклаштеӱчашенитшого,
ветосалмутгычӱчашымашлектеш,ӱчашымашгыч
сарлектеш,саргычкредалмашлектеш,датый
таныклашлогалеш;нотушечынкурждашке
каналте.
Ахикарнергенисторий
55О,эргым!шкедечетвиянракеҥланитшогал,а
чытышешӱлышым,чытымашымдачынкойыш-
шоктышымнал,веттидындечсайженимоуке.
56О,эргым!икымшейолташетымитужмышудымо,
веткокымшойолташетшуйненоккерт.
57О,эргым!йорло-влакымтудынорланымыж
годымончалза,султанончылнотудыннерген
ойлыза,тудымлевынумшаждечутараштыршыза.
58О,эргым!тушманынколымыжланиткуане,вет
икмыняржапгычтыйтудынлишылеҥжелият,а
тыйыммыскылышееҥымпагалет,пагалетдатудын
денеончылгочсаламлалт.
59О,эргым!пылпомыштовӱдшыпшогалешгын,а
шемкоракошемешгын,амиррамӱйгайшерелиеш
гын,тунампалыдымееҥденушдымо-влакумылен,
ушанлийытыле.
60О,эргым!ушанлияшшонетгын,йылметымшоя
деч,кидетымвурсымодеч,шинчатымосалымужмо
дечкучо;тунамтыйушанманалтеш.
61О,эргым!текушанеҥтыйымтояденелӱйкала,а
ушдымоеҥтыйымшереӱйденеынжеӱпшӧ.
Самырыкгодымӱҥышӧлий,шоҥгылыкетгодым
тыйымпагалат.
62О,эргым!куатлекечылаштеайдемыланида
торешлане,эҥервӱдташлымекечылаштеида
торешлане.
63О,эргым!ватесӱаныштеитвашке,ветсай
лектешгын,тудоойла:«Оза,мыланемкочкышым
ыште»;агын,тудочерлелектеш,тудотудымаклаш,
кӧтидынамалжелийын.
64О,эргым!кӧшкевургемжеденеэлегантный,тудо
шкеойлымыжденеикгай;акӧшкевургемжедене
удакойышденекоеш,тудошкеойлымыждене
тыгак.
65О,эргым!ворлыкымыштенатгын,султанлан
палдаре,тудындечутаралташманын,тудлан
ужашыжымпу,ветукегын,тыйшыдешкымым
чытет.
66О,эргым!кидшетемшедатемшееҥлан
йолташымыште,акидшепетыралтшедайӱшӧ
еҥланйолташымитыште.
67Никугыжа,нитудынармийжелӱдыкшыдымӧ
лийынкертдымекударверуло:визирьын
шыгыремдымашыже,осалправительствыже,
эрыкымлоктылмыжо,подданныйжеӱмбалне
тираний;дакудымшылташоклий:ушан,ушдымо,
пояндайорло».
ГЛАВА3
Ахикаркугыжанышпашаштечолгаучаствоватлыме
дечкораҥеш.Тудошкепоянлыкшымондалыше
племянникшыланпуа.Тевеӧрыктарышеисторий,
кузетаумыштыдымееҥподделкылансавырна.
Ахикарымлоктылмошотышточевершонымаш
тудымколымашкесудитлат.Очыни,Ахикармучаш.
1ТыгеойленХайкар,дакунамтудошкешӱжаржын
эргыжеНаданлантидекӱштымашденкалыкмут-
влакымпытарен,чылаштыматараленкодашшонен
пыштен,датидынолмештудланнойымашым,
мыскылендамыскылымымончыктаманынпален
огыл.
2ВараХайкаршкепӧртыштыжӧшыпшинченда
Наданланчылапоянлыкшым,кул-влакым,тарзе-
влакым,имньыжым,вольыкымдамолопогыжым
пуэн;даӱжмӧдачарымекучемНаданкидыште
кодын.
3Хайкаршкепӧртыштыжӧлыпланеншинчен,
жапын-жапынХайкаркугыжаланвуйымсавен,
мӧҥгӧпӧртылын.
4Ынде,кунамНаданшкекидыштыжекӱштымӧда
чарымевластьулмымшижын,тудоХайкарын
должностьшымшылтендатудыммыскылен,кунам
тудолектын,тудымтитаклаштӱҥалын:«Мыйын
Хайкаркочамшкекидыштыже,атудоынденимом
окпале».
5Тудокулдентарзе-влакымлӱйкалаштӱҥалын,
имнедентеве-влакымужален,Хайкаркочажедене
чылапогымкучылтын.
6Хайкаршкетарзыже-влакландасуртшо-влаклан
чаманымыжымужын,кынелшогаледатудымпӧрт
гычпоктенколтен,кугыжаланшкепоянлыкшымда
кочкышыжымшалатенколтымыжнергенувертараш
колтен.
7КугыжакынелшогаледаНаданымӱжындатудлан
каласен:«Хайкартазаулмыжгодымтудын
поянлыкшым,сурт-печыжым,поянлыкшымнигӧок
вуйлате».
8НаданынкидшеХайкаркочажедечдатудынчыла
поянлыкшедечкораҥын,тидежапыштетудони
пурен,нилектыногыл,тудымсаламленогыл.
9ТунамХайкаршкешӱжаржынэргыжеНадандене
тыршымыжланӧкынендаумбакыжепешойган
лийын.
10НаданынБенузарданлӱманизиракшольыжо
лийын,санденеХайкартудымНаданолмешшкеж
декеналын,энкугупагалымашденеонченкуштен
дапагален.Тудымчылапогыжымпуэндатудым
шкепӧртшынвуйлатышыжланшогалтен.
11Ынде,кунамНадан,молиймымпаленналын,
тудоӧпкедаӧпкеденешыҥен,тудошкеждеч
йодшокажнееҥланӧпкелаштӱҥалын,шкеачаже
Хайкарланмыскылаштӱҥалын:«Ачаммыйымпӧрт
гычпоктенлуктын,дамыйдечемизамутларак
йӧратен,ноКӱшылЮмомыланемвийымпуагын,
мыйтудынӱмбакепуштмонелылыкымкондем».
12Наданумбакыжешонкален,могайкӱмтудлан
шоненлуктынкертеш.ИкмыняржапгычНадан
тидымушышкыжосавырендаПерсийынкугыжаже,
УшанШахынэргыжеАнхуслансерышымвозен:
13«АссирийындаНиневийынкугыжаже
Сеннахиримдеч,тудынвизиржеденсекретарьже
Хайкардечтыланеттыныслык,тазалык,вийдачап
тыланет,кугукугыжа!Тыйденмыйынкоклаште
пенслийже.
14Тидесерыштыланетмиеншумеке,Нисринлап
верыш,АссирийышдаНиневийышвашкекаетгын,
55О,эргым!шкедечетвиянракеҥланитшогал,а
чытышешӱлышым,чытымашымдачынкойыш-
шоктышымнал,веттидындечсайженимоуке.
56О,эргым!икымшейолташетымитужмышудымо,
веткокымшойолташетшуйненоккерт.
57О,эргым!йорло-влакымтудынорланымыж
годымончалза,султанончылнотудыннерген
ойлыза,тудымлевынумшаждечутараштыршыза.
58О,эргым!тушманынколымыжланиткуане,вет
икмыняржапгычтыйтудынлишылеҥжелият,а
тыйыммыскылышееҥымпагалет,пагалетдатудын
денеончылгочсаламлалт.
59О,эргым!пылпомыштовӱдшыпшогалешгын,а
шемкоракошемешгын,амиррамӱйгайшерелиеш
гын,тунампалыдымееҥденушдымо-влакумылен,
ушанлийытыле.
60О,эргым!ушанлияшшонетгын,йылметымшоя
деч,кидетымвурсымодеч,шинчатымосалымужмо
дечкучо;тунамтыйушанманалтеш.
61О,эргым!текушанеҥтыйымтояденелӱйкала,а
ушдымоеҥтыйымшереӱйденеынжеӱпшӧ.
Самырыкгодымӱҥышӧлий,шоҥгылыкетгодым
тыйымпагалат.
62О,эргым!куатлекечылаштеайдемыланида
торешлане,эҥервӱдташлымекечылаштеида
торешлане.
63О,эргым!ватесӱаныштеитвашке,ветсай
лектешгын,тудоойла:«Оза,мыланемкочкышым
ыште»;агын,тудочерлелектеш,тудотудымаклаш,
кӧтидынамалжелийын.
64О,эргым!кӧшкевургемжеденеэлегантный,тудо
шкеойлымыжденеикгай;акӧшкевургемжедене
удакойышденекоеш,тудошкеойлымыждене
тыгак.
65О,эргым!ворлыкымыштенатгын,султанлан
палдаре,тудындечутаралташманын,тудлан
ужашыжымпу,ветукегын,тыйшыдешкымым
чытет.
66О,эргым!кидшетемшедатемшееҥлан
йолташымыште,акидшепетыралтшедайӱшӧ
еҥланйолташымитыште.
67Никугыжа,нитудынармийжелӱдыкшыдымӧ
лийынкертдымекударверуло:визирьын
шыгыремдымашыже,осалправительствыже,
эрыкымлоктылмыжо,подданныйжеӱмбалне
тираний;дакудымшылташоклий:ушан,ушдымо,
пояндайорло».
ГЛАВА3
Ахикаркугыжанышпашаштечолгаучаствоватлыме
дечкораҥеш.Тудошкепоянлыкшымондалыше
племянникшыланпуа.Тевеӧрыктарышеисторий,
кузетаумыштыдымееҥподделкылансавырна.
Ахикарымлоктылмошотышточевершонымаш
тудымколымашкесудитлат.Очыни,Ахикармучаш.
1ТыгеойленХайкар,дакунамтудошкешӱжаржын
эргыжеНаданлантидекӱштымашденкалыкмут-
влакымпытарен,чылаштыматараленкодашшонен
пыштен,датидынолмештудланнойымашым,
мыскылендамыскылымымончыктаманынпален
огыл.
2ВараХайкаршкепӧртыштыжӧшыпшинченда
Наданланчылапоянлыкшым,кул-влакым,тарзе-
влакым,имньыжым,вольыкымдамолопогыжым
пуэн;даӱжмӧдачарымекучемНаданкидыште
кодын.
3Хайкаршкепӧртыштыжӧлыпланеншинчен,
жапын-жапынХайкаркугыжаланвуйымсавен,
мӧҥгӧпӧртылын.
4Ынде,кунамНаданшкекидыштыжекӱштымӧда
чарымевластьулмымшижын,тудоХайкарын
должностьшымшылтендатудыммыскылен,кунам
тудолектын,тудымтитаклаштӱҥалын:«Мыйын
Хайкаркочамшкекидыштыже,атудоынденимом
окпале».
5Тудокулдентарзе-влакымлӱйкалаштӱҥалын,
имнедентеве-влакымужален,Хайкаркочажедене
чылапогымкучылтын.
6Хайкаршкетарзыже-влакландасуртшо-влаклан
чаманымыжымужын,кынелшогаледатудымпӧрт
гычпоктенколтен,кугыжаланшкепоянлыкшымда
кочкышыжымшалатенколтымыжнергенувертараш
колтен.
7КугыжакынелшогаледаНаданымӱжындатудлан
каласен:«Хайкартазаулмыжгодымтудын
поянлыкшым,сурт-печыжым,поянлыкшымнигӧок
вуйлате».
8НаданынкидшеХайкаркочажедечдатудынчыла
поянлыкшедечкораҥын,тидежапыштетудони
пурен,нилектыногыл,тудымсаламленогыл.
9ТунамХайкаршкешӱжаржынэргыжеНадандене
тыршымыжланӧкынендаумбакыжепешойган
лийын.
10НаданынБенузарданлӱманизиракшольыжо
лийын,санденеХайкартудымНаданолмешшкеж
декеналын,энкугупагалымашденеонченкуштен
дапагален.Тудымчылапогыжымпуэндатудым
шкепӧртшынвуйлатышыжланшогалтен.
11Ынде,кунамНадан,молиймымпаленналын,
тудоӧпкедаӧпкеденешыҥен,тудошкеждеч
йодшокажнееҥланӧпкелаштӱҥалын,шкеачаже
Хайкарланмыскылаштӱҥалын:«Ачаммыйымпӧрт
гычпоктенлуктын,дамыйдечемизамутларак
йӧратен,ноКӱшылЮмомыланемвийымпуагын,
мыйтудынӱмбакепуштмонелылыкымкондем».
12Наданумбакыжешонкален,могайкӱмтудлан
шоненлуктынкертеш.ИкмыняржапгычНадан
тидымушышкыжосавырендаПерсийынкугыжаже,
УшанШахынэргыжеАнхуслансерышымвозен:
13«АссирийындаНиневийынкугыжаже
Сеннахиримдеч,тудынвизиржеденсекретарьже
Хайкардечтыланеттыныслык,тазалык,вийдачап
тыланет,кугукугыжа!Тыйденмыйынкоклаште
пенслийже.
14Тидесерыштыланетмиеншумеке,Нисринлап
верыш,АссирийышдаНиневийышвашкекаетгын,
Ахикарнергенисторий
мыйтыланеткугыжанышымсардечпоснада
кредалмашдечпоснапуэм».
15ХайкарлӱмденеЕгипетысефараонланэшеик
серышымвозен.—Тыйденмыйынкоклаште
тыныслыклийже,куатлекугыжа!
16Тидесерышымколтымогодымтыйкынел
шогалетдаАссирийышдаНиневийыш,Нисринлап
верышкаетгын,мыйтыланеткугыжанышымсар
дечпоснадакредалмашдечпоснапуэм».
17АНаданынвозымыжоХайкарачажынвозымыж
гайлийын.
18Варакоксерышымпӱтырен,Хайкарачажын
печатьшеденепетырен;нунотугегынаткугыжан
сарайыштыжелийыныт.
19ВаратудокаендакугыжадечтыгакХайкар
ачажлансерышымвозен:«Тыныслыкдатазалык
мыйынвизирлан,мыйынсекретарьлан,мыйын
канцлерлан,Хайкарлан».
20О,Хайкар,кунамтидесерыштыйдекетмиен
шуэш,тыйденетпырляулшочыласалтак-влакым
поген,вургемдачотденетичмашлийышт,давич
кечынНисринлапыштемыйдекемкондо.
21Кунамтыймыйымтуштошкедекеттолмым
ужыда,вашкедамыйденемпырлякредалаш
шонышотушмансемынвойскамтарвате,ветмый
денемпырляЕгипеткугыжафараонынпосолжо-
влакулыт,нуномемнанвийнамужынкертытармий
дамемнандечлӱдынкертыт,ветнуномемнан
тушманнаулытдамемнамужмышудымоулыт».
22Варатудосерышымпечатьденепетыренда
кугыжаниктарзыжеденеХайкарышколтен.А
возымовессерышыжымналын,кугыжаончылно
шаркален,тудланлудындапечатьымончыктен.
23Кунамкугыжасерышыштемомвозымымколын,
моткочӧрмалген,кугудашыдешыдедене
шыдешкендакаласен:«Ах,мыйшкеушанулмемым
ончыктенам!моммыйХайкарланыштенам,тудо
мыйынтушман-влаклантыгайсерышымвозен?
Тидемыйынтудланпайдамыштымемлантудындеч
суаплыкеммо?»
24Надантудланкаласен:«Итойгыро,кугыжа!ида
ӧпкеле,ноайстаНисринлапышкаенадаончалына,
тидейомакчыналеуке».
25ВараНаданвизымшекечынкынелшогаледа
кугыжам,салтак-влакымдавизирымналын,Нисрин
ерышпустыньышкаеныт.Кугыжаончале,теве!
Хайкарденармийрадамышшогалтеныт.
26КунамХайкаркугыжантуштоулмыжымужын,
лишемындаармийлансарыштесемынтарванашда
кугыжаваштарешрадамденекучедалашсигналым
пуэн,кузесерышыштевозымо,тудопаленогыл,
могайоҥамНаданкӱнчентудо.
27Хайкарыныштымыжымужын,кугыжа
тургыжланен,лӱдын,ӧрмалген,кугушыдедене
шыдешкен.
28Надантудланкаласен:«Тыйужат,кугыжа!тиде
несчастныймомыштен?ноитӧпкеле,итойгыро,ит
ойгыро,ашкепӧртышкыжӧкаедашке
престолышкыдашинчыза,мыйтыланетХайкарым
шинчырденепидын,шинчырденепидынкондем,
тушманетымтыйдечетпашадечпоснапоктен
колтем».
29Хайкарланшыдешкен,кугыжашке
престолышкыжопӧртылындатудынверчнимом
ыштеногыл.АНаданХайкардекемиендатудлан
каласен:«В’аллах,омыйыначам!Кугыжа
чынжымактыйынверчкугукуанденекуанада
тыланеткӱштымыжымшуктымылантаумышта.
.нунындечданунынкугыжаштдечлӱдыныт».
31ВараХайкарвашештен:«Колыштмаш—
колыштмаш».Иисустунамаккынелшогале,
кидшымпочешыжепидын,йолжымшинчырдене
пидын.
32Надантудымналындатудынденепырлякугыжа
декекаен.АкунамХайкаркугыжанончыкопурен,
мландеӱмбалнетудынончылнокумыквозында
кугыжаланвластьымдакурымашлыкилышым
тыланен.
33Варакугыжакаласен:«О,Хайкар,мыйын
секретарь,мыйынпашамвуйлатыше,мыйын
канцлер,мыйынкугыжанышвуйлатыше,каласе,
могайосалыммыйтыланетыштенам,тыймыланем
тидеосалпашаденесуапымпуэнат».
34Варануношкевозымодапечатьденевозымо
серыш-влакымончыктеныт.АкунамХайкартидым
ужын,тудынйолжо-влаклӱҥгалтыч,йылмыже
вигакпижын,лӱдмыжденеикмутыматойлен
кертыногыл;нотудовуйжыммландедекесавырен
дайӱкдымӧлийын.
35Кугыжатидымужын,тидешкедечулмыжым
шижын,давигаккынелшогаледанунылан
Хайкарымпушташдаоладечӧрдыжтӧтудын
нержыммечеденелӱйкалашкӱштен.
36ВараНаданкычкыраледакаласен:«О,Хайкар,о
шемчуриян!кугыжалантидепашамыштымаште
тыйыншонкалымашеталекуатетмопайдамконда?»
37Тыгеойлаойлышо.АмечникынлӱмжӧАбу
Самиклийын.Акугыжатудланкаласен:«Ой,мече!
кынел,кае,пӧртомсаштеХайкарыннержымӱштын,
вуйжымкапшедечшӱдӧметрторашкекудалте».
38ВараХайкаркугыжаончылнокумыквозында
каласен:«Текмыйыноза,кугыжа,курымешила!а
тыймыйымпушташшонетгын,тыйыншонымашет
шукталтеш;дамыйпалем,мыйтитакдымеомыл,но
осалайдемешкеосалпашажланотчетымпуаш
кӱлеш;тугегынат,кугыжа!Тыйдечетдатыйын
йолташетдечйодам:мечеденекучедалшееҥлан
мыйынкапемкул-влакланпуашэрыкымпу,нуно
мыйымтойымо,атыйынкулеттыйыннадырет
лийже».
39Кугыжакынелшогаледамечеденекучедалше
еҥлантудынденекузекӱлеш,тугеышташкӱштен.
40Тудовигакшкетарзыже-влакланХайкарден
мечеденекучедалшееҥымналашдатудындене
пырляяланкаяшкӱштен,тудымпушташманын.
41Хайкаршкепушташкӱлмӧнергенрашпален
налмеке,ватыжланколтен:«Мыйденемвашлияш
лек,тыйынденеттӱжемӱдырлийже,нунымпурак
мыйтыланеткугыжанышымсардечпоснада
кредалмашдечпоснапуэм».
15ХайкарлӱмденеЕгипетысефараонланэшеик
серышымвозен.—Тыйденмыйынкоклаште
тыныслыклийже,куатлекугыжа!
16Тидесерышымколтымогодымтыйкынел
шогалетдаАссирийышдаНиневийыш,Нисринлап
верышкаетгын,мыйтыланеткугыжанышымсар
дечпоснадакредалмашдечпоснапуэм».
17АНаданынвозымыжоХайкарачажынвозымыж
гайлийын.
18Варакоксерышымпӱтырен,Хайкарачажын
печатьшеденепетырен;нунотугегынаткугыжан
сарайыштыжелийыныт.
19ВаратудокаендакугыжадечтыгакХайкар
ачажлансерышымвозен:«Тыныслыкдатазалык
мыйынвизирлан,мыйынсекретарьлан,мыйын
канцлерлан,Хайкарлан».
20О,Хайкар,кунамтидесерыштыйдекетмиен
шуэш,тыйденетпырляулшочыласалтак-влакым
поген,вургемдачотденетичмашлийышт,давич
кечынНисринлапыштемыйдекемкондо.
21Кунамтыймыйымтуштошкедекеттолмым
ужыда,вашкедамыйденемпырлякредалаш
шонышотушмансемынвойскамтарвате,ветмый
денемпырляЕгипеткугыжафараонынпосолжо-
влакулыт,нуномемнанвийнамужынкертытармий
дамемнандечлӱдынкертыт,ветнуномемнан
тушманнаулытдамемнамужмышудымоулыт».
22Варатудосерышымпечатьденепетыренда
кугыжаниктарзыжеденеХайкарышколтен.А
возымовессерышыжымналын,кугыжаончылно
шаркален,тудланлудындапечатьымончыктен.
23Кунамкугыжасерышыштемомвозымымколын,
моткочӧрмалген,кугудашыдешыдедене
шыдешкендакаласен:«Ах,мыйшкеушанулмемым
ончыктенам!моммыйХайкарланыштенам,тудо
мыйынтушман-влаклантыгайсерышымвозен?
Тидемыйынтудланпайдамыштымемлантудындеч
суаплыкеммо?»
24Надантудланкаласен:«Итойгыро,кугыжа!ида
ӧпкеле,ноайстаНисринлапышкаенадаончалына,
тидейомакчыналеуке».
25ВараНаданвизымшекечынкынелшогаледа
кугыжам,салтак-влакымдавизирымналын,Нисрин
ерышпустыньышкаеныт.Кугыжаончале,теве!
Хайкарденармийрадамышшогалтеныт.
26КунамХайкаркугыжантуштоулмыжымужын,
лишемындаармийлансарыштесемынтарванашда
кугыжаваштарешрадамденекучедалашсигналым
пуэн,кузесерышыштевозымо,тудопаленогыл,
могайоҥамНаданкӱнчентудо.
27Хайкарыныштымыжымужын,кугыжа
тургыжланен,лӱдын,ӧрмалген,кугушыдедене
шыдешкен.
28Надантудланкаласен:«Тыйужат,кугыжа!тиде
несчастныймомыштен?ноитӧпкеле,итойгыро,ит
ойгыро,ашкепӧртышкыжӧкаедашке
престолышкыдашинчыза,мыйтыланетХайкарым
шинчырденепидын,шинчырденепидынкондем,
тушманетымтыйдечетпашадечпоснапоктен
колтем».
29Хайкарланшыдешкен,кугыжашке
престолышкыжопӧртылындатудынверчнимом
ыштеногыл.АНаданХайкардекемиендатудлан
каласен:«В’аллах,омыйыначам!Кугыжа
чынжымактыйынверчкугукуанденекуанада
тыланеткӱштымыжымшуктымылантаумышта.
.нунындечданунынкугыжаштдечлӱдыныт».
31ВараХайкарвашештен:«Колыштмаш—
колыштмаш».Иисустунамаккынелшогале,
кидшымпочешыжепидын,йолжымшинчырдене
пидын.
32Надантудымналындатудынденепырлякугыжа
декекаен.АкунамХайкаркугыжанончыкопурен,
мландеӱмбалнетудынончылнокумыквозында
кугыжаланвластьымдакурымашлыкилышым
тыланен.
33Варакугыжакаласен:«О,Хайкар,мыйын
секретарь,мыйынпашамвуйлатыше,мыйын
канцлер,мыйынкугыжанышвуйлатыше,каласе,
могайосалыммыйтыланетыштенам,тыймыланем
тидеосалпашаденесуапымпуэнат».
34Варануношкевозымодапечатьденевозымо
серыш-влакымончыктеныт.АкунамХайкартидым
ужын,тудынйолжо-влаклӱҥгалтыч,йылмыже
вигакпижын,лӱдмыжденеикмутыматойлен
кертыногыл;нотудовуйжыммландедекесавырен
дайӱкдымӧлийын.
35Кугыжатидымужын,тидешкедечулмыжым
шижын,давигаккынелшогаледанунылан
Хайкарымпушташдаоладечӧрдыжтӧтудын
нержыммечеденелӱйкалашкӱштен.
36ВараНаданкычкыраледакаласен:«О,Хайкар,о
шемчуриян!кугыжалантидепашамыштымаште
тыйыншонкалымашеталекуатетмопайдамконда?»
37Тыгеойлаойлышо.АмечникынлӱмжӧАбу
Самиклийын.Акугыжатудланкаласен:«Ой,мече!
кынел,кае,пӧртомсаштеХайкарыннержымӱштын,
вуйжымкапшедечшӱдӧметрторашкекудалте».
38ВараХайкаркугыжаончылнокумыквозында
каласен:«Текмыйыноза,кугыжа,курымешила!а
тыймыйымпушташшонетгын,тыйыншонымашет
шукталтеш;дамыйпалем,мыйтитакдымеомыл,но
осалайдемешкеосалпашажланотчетымпуаш
кӱлеш;тугегынат,кугыжа!Тыйдечетдатыйын
йолташетдечйодам:мечеденекучедалшееҥлан
мыйынкапемкул-влакланпуашэрыкымпу,нуно
мыйымтойымо,атыйынкулеттыйыннадырет
лийже».
39Кугыжакынелшогаледамечеденекучедалше
еҥлантудынденекузекӱлеш,тугеышташкӱштен.
40Тудовигакшкетарзыже-влакланХайкарден
мечеденекучедалшееҥымналашдатудындене
пырляяланкаяшкӱштен,тудымпушташманын.
41Хайкаршкепушташкӱлмӧнергенрашпален
налмеке,ватыжланколтен:«Мыйденемвашлияш
лек,тыйынденеттӱжемӱдырлийже,нунымпурак
Ахикарнергенисторий
вургемымчиен,шелше,нуномыйынколымемдеч
ончычмыйынверчйӱкшенкертыт.
42Мерчыландатудынтарзыже-влакланӱстелым
ямдылыза.Йӱашманын,шукоаракамлугыза».
43Тудомомкӱштен,чылаыштен.Атудопешушан,
чаткадаушанлийын.Атудочылайӧнденетыматле
койышдентунеммашымушен.
44Кугыжанвойскажеденмечниктолыншуыныт,
нуноӱстелым,аракамдачаплекочкышыммуыныт,
кочкаш-йӱаштӱҥалыныт,йӱынпытымешке.
45ВараХайкармечникымротдечӧрдыжкӧлуктын
дакаласен:«О,АбуСамик,тыйотпалемо,кунам
Сархадумкугыжа,Сеннахиримыначаже,тыйым
пушташшонен,мыйтыйымналынамдаиктаж-
могайверыштешылтенам,кунамкугыжаншыдыже
лушкыдемындатыйымйодын?
46КунаммыйтыйымТудынончылныжоконденам,
Тудотыйынверчкуанен,аындетыйымыштыме
поропашамшарналте.
47Мыйпалем:кугыжамыйынверчӧпкелада
мыйымпуштмоверччотшыдешкен.
48Ветмыйтитаканомыл,дакунамтыймыйым
тудынончылнотудынсарайышкыжешогалтеда,тый
кугупиалденевашлият,дапалет:мыйыншӱжарем
Наданэргыжемыйымондалендамыланемтидеосал
пашамыштен,дакугыжамыйымпуштмыжлан
ӧкынен;акызытмыйынпӧртемпакчаштенӧрепуло,
тудыннергениктатокпале.
49Ватымешинчымашденемыйымтушкошылте.А
мыйынтюрьмаштеиккулемуло,тудымпушташ
йӧрышӧ.
50Тудымлуктын,мыйынвургемымчиен,тарзе-
влакланйӱмӧгодымтудымпушташкӱштыза.Нуно
огытпале,кӧмпуштедат.
51Тудынвуйжымкапшедечшӱдӧметрторашке
кудалтедакапшыммыйынтарзым-влакланпу,нуно
тудымтоеныт.Атыймыйденемкугупоянлыкым
погенат».
52ВарамечеденекучедалшееҥХайкарын
кӱштымыжсемыныштен,кугыжадекемиенда
каласен:«Тыйынвуйеткурымешланила!»
53ВараХайкарынватыжетудлантайныштме
верыштекажнеарнянмотудлансита,тудымпуэн,
датидыннергеншкеждечмолонигӧпаленогыл.
54Атидеисторийымчылаверешаркаленыт,кузе
Хайкармудрецымпуштынытдаколен,датидеоласе
чылакалыктудынверчойгырен.
55Нунойӱкшенойленыт:«Ой,тыланет,Хайкар!да
тыйынтунемметландатыйынтыматлеулметлан!
Тыйдашинчымашетнергенкузеойган!Тыйгайым
куштомуашлиеш?акуштотыгайушан,тыгай
тунемше,тыгаймастаркугыжалийынкертеш,
тыйынверетымтеменкертеш?»
56НокугыжаХайкарнергенӧкынен,датудын
ӧкынымыжетудланнимоланполшеногыл.
57ВаратудоНаданымӱжындакаласен:«Кай,
йолташет-влакымпеленетнаҥгай,Хайкаркочалан
ойгырендайӱкшен,йӱлапочештудынверчойгырен,
тудыншарнымашыжымпагален».
58НокунамНадан,ушдымо,палыдыме,пеҥгыде
шӱм-чонан,ачажынпӧртышкыжӧмиен,тудони
йӱкшен,ниойгырен,ниойгыреногыл,ашӱмдымӧ
дашемеҥ-влакымпогендакочкаш-йӱаштӱҥалын.
59НаданХайкарынтарзеденкулжо-влакымкучаш
тӱҥалын,нунымпидын,азапландарен,нуным
шыдынлӱйкален.
60Тудоачажынватыжымпагаленогыл,тудотудым
шкеэргыжесемынонченкуштен,атудындене
пырляязыкышлогалашшонен.
61НоХайкаршылтымеверышпӱчкеден,тудошке
кулжоденлишылеҥже-влакынйӱкыштымколын,
КӱшылЮмым,ПороЮмыммоктен,таумыштен,
эреКӱшылЮмымкумалындайодын.
62Амечникжапын-жапынХайкардекетолын,
кунамтудотайнышеверыштелийын,аХайкар
тудындекемиендайодын.Атудотудым
лыпландарендаутаралтмашымтыланен.
63АкунамвесэллаштемудрецХайкарпуштмо
нергенуверымшаркаленыт,чылакугыжа-влак
ойганенытдаСеннахиримкугыжамвурсеныт,да
нунойомак-влакымрешатлышеХайкарверч
ойгыреныт.
ГЛАВА4
«Сфинкснергенйомак-влак».Ахикардене
чынжымакмолийын.Тудынпӧртылмыжо.
1ЕгипеткугыжаХайкарымпуштмымрашемдымеке,
вигаккынелшогаледаСеннахиримкугыжалан
серышымвозен,туштотудлан«тыныслыкым,
тазалыкым,вийымдачапым,кудымметыланет
поснактыланена,»ушештарен.йӧратымеизам,
Сеннахиримкугыжа.
2Мыйкаваденмландекоклаштезамокымчоҥаш
шоненам,датыйдечетшкегычушан,ушанеҥым
колташйодам,тудомыланемтудымчоҥаш,чыла
йодышемланвашмутымпуаш,дамыйналогымда
Ассирийынтаможньопошлиныжымкумийлан
тӱлен.
3Варасерышымпечатьденепетырен,
Сеннахиримланколтен.
4Тудотудымналын,лудын,шкевизирьжеден
кугыжанышыжындворянже-влакланпуэн,нуно
ӧрынытдавожылыныт,тудокугушыдедене
шыдешкен,кузеыштышашымӧрмалген.
5Варатудошоҥго-влакым,тунемше-влакым,
мудрец-влакым,философ-влакым,юзо-влакым,
астролог-влакым,шкекундемыштыжеулшочыла
еҥымпоген,нунылансерышымлудындакаласен:
«ТенданкоклагычкӧЕгипеткугыжафараондеке
каедатудынйодышыжланвашмутымпу?»
6Нунотудланойленыт:«О,кугыжа!палет,тыйын
кугыжанышыштеттыгаййодыш-влакымпалышееҥ
уке,тыйынвизиретдасекретарьетХайкардечмоло.
7Нометидыншотыштонимогаймастарлыкым
огынапале,тудыншӱжаржынНаданэргыжевеле
огыл,веттудотудланчылауш-акылжым,
шинчымашыжымдашинчымашыжымтуныктен.
вургемымчиен,шелше,нуномыйынколымемдеч
ончычмыйынверчйӱкшенкертыт.
42Мерчыландатудынтарзыже-влакланӱстелым
ямдылыза.Йӱашманын,шукоаракамлугыза».
43Тудомомкӱштен,чылаыштен.Атудопешушан,
чаткадаушанлийын.Атудочылайӧнденетыматле
койышдентунеммашымушен.
44Кугыжанвойскажеденмечниктолыншуыныт,
нуноӱстелым,аракамдачаплекочкышыммуыныт,
кочкаш-йӱаштӱҥалыныт,йӱынпытымешке.
45ВараХайкармечникымротдечӧрдыжкӧлуктын
дакаласен:«О,АбуСамик,тыйотпалемо,кунам
Сархадумкугыжа,Сеннахиримыначаже,тыйым
пушташшонен,мыйтыйымналынамдаиктаж-
могайверыштешылтенам,кунамкугыжаншыдыже
лушкыдемындатыйымйодын?
46КунаммыйтыйымТудынончылныжоконденам,
Тудотыйынверчкуанен,аындетыйымыштыме
поропашамшарналте.
47Мыйпалем:кугыжамыйынверчӧпкелада
мыйымпуштмоверччотшыдешкен.
48Ветмыйтитаканомыл,дакунамтыймыйым
тудынончылнотудынсарайышкыжешогалтеда,тый
кугупиалденевашлият,дапалет:мыйыншӱжарем
Наданэргыжемыйымондалендамыланемтидеосал
пашамыштен,дакугыжамыйымпуштмыжлан
ӧкынен;акызытмыйынпӧртемпакчаштенӧрепуло,
тудыннергениктатокпале.
49Ватымешинчымашденемыйымтушкошылте.А
мыйынтюрьмаштеиккулемуло,тудымпушташ
йӧрышӧ.
50Тудымлуктын,мыйынвургемымчиен,тарзе-
влакланйӱмӧгодымтудымпушташкӱштыза.Нуно
огытпале,кӧмпуштедат.
51Тудынвуйжымкапшедечшӱдӧметрторашке
кудалтедакапшыммыйынтарзым-влакланпу,нуно
тудымтоеныт.Атыймыйденемкугупоянлыкым
погенат».
52ВарамечеденекучедалшееҥХайкарын
кӱштымыжсемыныштен,кугыжадекемиенда
каласен:«Тыйынвуйеткурымешланила!»
53ВараХайкарынватыжетудлантайныштме
верыштекажнеарнянмотудлансита,тудымпуэн,
датидыннергеншкеждечмолонигӧпаленогыл.
54Атидеисторийымчылаверешаркаленыт,кузе
Хайкармудрецымпуштынытдаколен,датидеоласе
чылакалыктудынверчойгырен.
55Нунойӱкшенойленыт:«Ой,тыланет,Хайкар!да
тыйынтунемметландатыйынтыматлеулметлан!
Тыйдашинчымашетнергенкузеойган!Тыйгайым
куштомуашлиеш?акуштотыгайушан,тыгай
тунемше,тыгаймастаркугыжалийынкертеш,
тыйынверетымтеменкертеш?»
56НокугыжаХайкарнергенӧкынен,датудын
ӧкынымыжетудланнимоланполшеногыл.
57ВаратудоНаданымӱжындакаласен:«Кай,
йолташет-влакымпеленетнаҥгай,Хайкаркочалан
ойгырендайӱкшен,йӱлапочештудынверчойгырен,
тудыншарнымашыжымпагален».
58НокунамНадан,ушдымо,палыдыме,пеҥгыде
шӱм-чонан,ачажынпӧртышкыжӧмиен,тудони
йӱкшен,ниойгырен,ниойгыреногыл,ашӱмдымӧ
дашемеҥ-влакымпогендакочкаш-йӱаштӱҥалын.
59НаданХайкарынтарзеденкулжо-влакымкучаш
тӱҥалын,нунымпидын,азапландарен,нуным
шыдынлӱйкален.
60Тудоачажынватыжымпагаленогыл,тудотудым
шкеэргыжесемынонченкуштен,атудындене
пырляязыкышлогалашшонен.
61НоХайкаршылтымеверышпӱчкеден,тудошке
кулжоденлишылеҥже-влакынйӱкыштымколын,
КӱшылЮмым,ПороЮмыммоктен,таумыштен,
эреКӱшылЮмымкумалындайодын.
62Амечникжапын-жапынХайкардекетолын,
кунамтудотайнышеверыштелийын,аХайкар
тудындекемиендайодын.Атудотудым
лыпландарендаутаралтмашымтыланен.
63АкунамвесэллаштемудрецХайкарпуштмо
нергенуверымшаркаленыт,чылакугыжа-влак
ойганенытдаСеннахиримкугыжамвурсеныт,да
нунойомак-влакымрешатлышеХайкарверч
ойгыреныт.
ГЛАВА4
«Сфинкснергенйомак-влак».Ахикардене
чынжымакмолийын.Тудынпӧртылмыжо.
1ЕгипеткугыжаХайкарымпуштмымрашемдымеке,
вигаккынелшогаледаСеннахиримкугыжалан
серышымвозен,туштотудлан«тыныслыкым,
тазалыкым,вийымдачапым,кудымметыланет
поснактыланена,»ушештарен.йӧратымеизам,
Сеннахиримкугыжа.
2Мыйкаваденмландекоклаштезамокымчоҥаш
шоненам,датыйдечетшкегычушан,ушанеҥым
колташйодам,тудомыланемтудымчоҥаш,чыла
йодышемланвашмутымпуаш,дамыйналогымда
Ассирийынтаможньопошлиныжымкумийлан
тӱлен.
3Варасерышымпечатьденепетырен,
Сеннахиримланколтен.
4Тудотудымналын,лудын,шкевизирьжеден
кугыжанышыжындворянже-влакланпуэн,нуно
ӧрынытдавожылыныт,тудокугушыдедене
шыдешкен,кузеыштышашымӧрмалген.
5Варатудошоҥго-влакым,тунемше-влакым,
мудрец-влакым,философ-влакым,юзо-влакым,
астролог-влакым,шкекундемыштыжеулшочыла
еҥымпоген,нунылансерышымлудындакаласен:
«ТенданкоклагычкӧЕгипеткугыжафараондеке
каедатудынйодышыжланвашмутымпу?»
6Нунотудланойленыт:«О,кугыжа!палет,тыйын
кугыжанышыштеттыгаййодыш-влакымпалышееҥ
уке,тыйынвизиретдасекретарьетХайкардечмоло.
7Нометидыншотыштонимогаймастарлыкым
огынапале,тудыншӱжаржынНаданэргыжевеле
огыл,веттудотудланчылауш-акылжым,
шинчымашыжымдашинчымашыжымтуныктен.
Ахикарнергенисторий
Тудымшкедекетӱж,алатидепеҥгыдеӱпымлуктын
кертеш».
8ВаракугыжаНаданланӱжындакаласен:«Тиде
серышымончалдатуштомовозымымумыло».А
Надантудымлудмеке,каласен:«О,оза!каваден
мландекоклаштезамокымкӧчоҥенкертеш?»
9Наданынойлымыжымколмеке,кугыжамоткоч
ойганен,шкепрестолжогычволен,ӱшкыжӱмбаке
шинчын,Хайкарланйӱкшендайӱкшен.
10Нуноойленыт:«Ой,мыйынойго!О,Хайкар,кӧ
секретдензагадкымпален!ойгомыйтыйынверч,о
Хайкар!О,элнантуныктышодакугыжанышын
вуйлатышыже,тыйынгайымкуштомуам?О,
Хайкар,элнантуныктышыжо,кушкомыйтыланет
савырнем?ойгомыйтыйынверч!куземыйтыйым
пытарышым!амыйшинчымашдыме,религийдыме,
пӧръеҥлыкдымеушдымо,палыдымервезын
ойлымыжымколыштынам.
11Ах!даадакАхшкеверч!кӧтыйыммыланемик
ганавелепуэнкертеш,алемыланемХайкарилыше
улмыжнергенуверымконденкертеш?дамый
тудланпелкугыжанышымпуэмыле.
12Тидемыланемкушеч?Ах,Хайкар!тыйымик
ганавелеужынкертам,тыйымончен,тыйынденет
куаненилашманын.
13Ах!О,тыйынверчкурымешланойго!О,Хайкар,
куземыйтыйымпуштынам!дамыйтендандене
лийыномыл,тидынмучашмартеужынам».
14Кугыжайӱдшӧ-кечыжейӱленкоштын.Ынде,
кунаммечниккугыжаншыдыжымдаХайкарлан
ойгыжымужын,тудыншӱмжӧтудындекелыпланен,
датудындекелишемындатудланкаласен:
15«О,оза!шкетарзе-влакланмыйынвуемруалтен
лукташкӱштыза».Варакугыжатудланкаласен:
«Ойготыланет,АбуСамик,тыйынтитакетмогай?»
16Амечымкучышотудланкаласен:«О,оза!кажне
тарзе,кудошкеозажынмутшоваштарешышта,
пуштедат,амыйтыйынкӱштымашетваштареш
ыштенам».
17Варакугыжатудланкаласен.—Ойготыланет,
АбуСамик,моденетыймыйынкӱштымашем
ваштарешыштенат?
18Мечеденекучедалшееҥтудланкаласен:«О,оза!
тыймыланемХайкарымпушташкӱштен,дамый
палем,тыйтудынверчӧкынет,датудотитаклыме
лийын,дамыйтудымиктаж-могайверыште
шылтенам,дамыйтудыниккулжымпуштынам,да
тудоынделӱдыкшыдымӧцистерне,атыймыланем
кӱштетгын,мыйтудымтыйдекеткондем».
19Кугыжатудланкаласен.—Ойтыланет,Абу
Самик!тыймыйыммыскыленат,амыйтыйынозат
улам».
20Амечымкучышотудланвашештен:«Уке,шке
вуетынилышыждене,оза!Хайкарлӱдыкшыдымӧда
илыше.
21Тидемутымколмеке,кугыжатидымӱшанен,
вуйжойӱлен,куаненйӱлен,дануныланХайкарым
кондашкӱштен.
22Атудомечеденекучедалшееҥланкаласен:”Ой,
ӱшанлетарзе!тыйынойлыметчынгын,мыйтыйым
пойдаремыле,датыйынчапетымчылайолташет
дечкӱшнӧнӧлталамыле».
23Амечеденекуаненкаен,Хайкарпӧртышмиен
шуын.Тудотайнышеверыномсажымпочын,
йымакеволендаХайкарымужын,тудоЮмым
моктендатаумыштен.
24Тудотудланкычкырен:«О,Хайкар,мыйэнкугу
куаным,пиалымдакуанымкондем!»
25Хайкартудланйодын:«Могайувер,Абу-Самик?»
Фараоннергентудотӱҥалтышгычмучашмарте
каласкаленпуэн.Варатудымналын,кугыжадек
каен.
26Кугыжатудынӱмбакеончаледаужын:тудо
нужна,тудынӱпшӧянлыкынгайкужулийын,
пӱйжӧоролынпарняжегайкушкын,капшепурак
денелавырген,дачурийжынтӱсшӧвашталтын,
пытен,ындеӱшкыжгайлийын.
27Кугыжатудымужын,ойгырен,вигаккынел
шогале,тудымӧндалын,ӱпшалын,тудынверч
йӱкшендакаласен:«Юмыланмоктымо!кӧтыйым
мыйдекемпӧртылтен».
28ВараИисустудымлыпландарендалыпландарен.
Тудошкевургемжымкудашын,мечедене
кучедалшееҥланчиен,тудланпешпоролийын,
тудланкугупоянлыкымпуэн,Хайкарым
лыпландарен.
29ВараХайкаркугыжаланкаласен:«Текмыйыноза,
кугыжа,курымешила!Тидетӱнясейоча-влакын
пашаштлийже.Мыйпальмепушеҥгымкуштенам,
тудынӱмбакеэҥерташманын,тудоӧрдыжкӧ
савырнендамыйымйымакекышкен.
30Но,Господьым!ветмыйтыйынончылнет
лектынам,тыйымитшыгыремде!Акугыжатудлан
каласен:«Юмомоктымолийже,тудотыйым
чаманен,тыйымтитаклымымпален,тыйымутарен
дапуштмодечутарен».
31Ношокшомончашкае,вуйымӱштыза,парням
пӱчкеда,вургемдамвашталте,колокечежапыште
шкекойышдамыштеда,шкекойышдамдачурийдам
саемдедатыйдекетпӧртылкертеш».
32Варакугыжашкешергаканвургемжымкудашда
Хайкарланчиен,даХайкарЮмылантаумыштенда
кугыжаланвуйымсавен,куанендакуанен,Кӱшыл
Юмыммоктен,шкеилымеверышкыжекаен.
33Тудынпӧртыштыжӧилыше-влакаткуаненыт,
йолташыже-влакат,Тудынилымыжнергенколшо-
влакаткуаненыт.
ГЛАВА5
«Загадка-влакын»букваштымАхикарланончыктат.
Оролӱмбалнервезе-влак.Икымше«самолётдене»
чоҥештымаш.Египетышкаена.Ахикар,ушан
айдемеулмыжланкӧра,тыгакмыскаракумылжоуло.
(27-шепочеламут).
1Иосифкугыжанкӱштымыжпочешыштендаколо
кечелыпланен.
Тудымшкедекетӱж,алатидепеҥгыдеӱпымлуктын
кертеш».
8ВаракугыжаНаданланӱжындакаласен:«Тиде
серышымончалдатуштомовозымымумыло».А
Надантудымлудмеке,каласен:«О,оза!каваден
мландекоклаштезамокымкӧчоҥенкертеш?»
9Наданынойлымыжымколмеке,кугыжамоткоч
ойганен,шкепрестолжогычволен,ӱшкыжӱмбаке
шинчын,Хайкарланйӱкшендайӱкшен.
10Нуноойленыт:«Ой,мыйынойго!О,Хайкар,кӧ
секретдензагадкымпален!ойгомыйтыйынверч,о
Хайкар!О,элнантуныктышодакугыжанышын
вуйлатышыже,тыйынгайымкуштомуам?О,
Хайкар,элнантуныктышыжо,кушкомыйтыланет
савырнем?ойгомыйтыйынверч!куземыйтыйым
пытарышым!амыйшинчымашдыме,религийдыме,
пӧръеҥлыкдымеушдымо,палыдымервезын
ойлымыжымколыштынам.
11Ах!даадакАхшкеверч!кӧтыйыммыланемик
ганавелепуэнкертеш,алемыланемХайкарилыше
улмыжнергенуверымконденкертеш?дамый
тудланпелкугыжанышымпуэмыле.
12Тидемыланемкушеч?Ах,Хайкар!тыйымик
ганавелеужынкертам,тыйымончен,тыйынденет
куаненилашманын.
13Ах!О,тыйынверчкурымешланойго!О,Хайкар,
куземыйтыйымпуштынам!дамыйтендандене
лийыномыл,тидынмучашмартеужынам».
14Кугыжайӱдшӧ-кечыжейӱленкоштын.Ынде,
кунаммечниккугыжаншыдыжымдаХайкарлан
ойгыжымужын,тудыншӱмжӧтудындекелыпланен,
датудындекелишемындатудланкаласен:
15«О,оза!шкетарзе-влакланмыйынвуемруалтен
лукташкӱштыза».Варакугыжатудланкаласен:
«Ойготыланет,АбуСамик,тыйынтитакетмогай?»
16Амечымкучышотудланкаласен:«О,оза!кажне
тарзе,кудошкеозажынмутшоваштарешышта,
пуштедат,амыйтыйынкӱштымашетваштареш
ыштенам».
17Варакугыжатудланкаласен.—Ойготыланет,
АбуСамик,моденетыймыйынкӱштымашем
ваштарешыштенат?
18Мечеденекучедалшееҥтудланкаласен:«О,оза!
тыймыланемХайкарымпушташкӱштен,дамый
палем,тыйтудынверчӧкынет,датудотитаклыме
лийын,дамыйтудымиктаж-могайверыште
шылтенам,дамыйтудыниккулжымпуштынам,да
тудоынделӱдыкшыдымӧцистерне,атыймыланем
кӱштетгын,мыйтудымтыйдекеткондем».
19Кугыжатудланкаласен.—Ойтыланет,Абу
Самик!тыймыйыммыскыленат,амыйтыйынозат
улам».
20Амечымкучышотудланвашештен:«Уке,шке
вуетынилышыждене,оза!Хайкарлӱдыкшыдымӧда
илыше.
21Тидемутымколмеке,кугыжатидымӱшанен,
вуйжойӱлен,куаненйӱлен,дануныланХайкарым
кондашкӱштен.
22Атудомечеденекучедалшееҥланкаласен:”Ой,
ӱшанлетарзе!тыйынойлыметчынгын,мыйтыйым
пойдаремыле,датыйынчапетымчылайолташет
дечкӱшнӧнӧлталамыле».
23Амечеденекуаненкаен,Хайкарпӧртышмиен
шуын.Тудотайнышеверыномсажымпочын,
йымакеволендаХайкарымужын,тудоЮмым
моктендатаумыштен.
24Тудотудланкычкырен:«О,Хайкар,мыйэнкугу
куаным,пиалымдакуанымкондем!»
25Хайкартудланйодын:«Могайувер,Абу-Самик?»
Фараоннергентудотӱҥалтышгычмучашмарте
каласкаленпуэн.Варатудымналын,кугыжадек
каен.
26Кугыжатудынӱмбакеончаледаужын:тудо
нужна,тудынӱпшӧянлыкынгайкужулийын,
пӱйжӧоролынпарняжегайкушкын,капшепурак
денелавырген,дачурийжынтӱсшӧвашталтын,
пытен,ындеӱшкыжгайлийын.
27Кугыжатудымужын,ойгырен,вигаккынел
шогале,тудымӧндалын,ӱпшалын,тудынверч
йӱкшендакаласен:«Юмыланмоктымо!кӧтыйым
мыйдекемпӧртылтен».
28ВараИисустудымлыпландарендалыпландарен.
Тудошкевургемжымкудашын,мечедене
кучедалшееҥланчиен,тудланпешпоролийын,
тудланкугупоянлыкымпуэн,Хайкарым
лыпландарен.
29ВараХайкаркугыжаланкаласен:«Текмыйыноза,
кугыжа,курымешила!Тидетӱнясейоча-влакын
пашаштлийже.Мыйпальмепушеҥгымкуштенам,
тудынӱмбакеэҥерташманын,тудоӧрдыжкӧ
савырнендамыйымйымакекышкен.
30Но,Господьым!ветмыйтыйынончылнет
лектынам,тыйымитшыгыремде!Акугыжатудлан
каласен:«Юмомоктымолийже,тудотыйым
чаманен,тыйымтитаклымымпален,тыйымутарен
дапуштмодечутарен».
31Ношокшомончашкае,вуйымӱштыза,парням
пӱчкеда,вургемдамвашталте,колокечежапыште
шкекойышдамыштеда,шкекойышдамдачурийдам
саемдедатыйдекетпӧртылкертеш».
32Варакугыжашкешергаканвургемжымкудашда
Хайкарланчиен,даХайкарЮмылантаумыштенда
кугыжаланвуйымсавен,куанендакуанен,Кӱшыл
Юмыммоктен,шкеилымеверышкыжекаен.
33Тудынпӧртыштыжӧилыше-влакаткуаненыт,
йолташыже-влакат,Тудынилымыжнергенколшо-
влакаткуаненыт.
ГЛАВА5
«Загадка-влакын»букваштымАхикарланончыктат.
Оролӱмбалнервезе-влак.Икымше«самолётдене»
чоҥештымаш.Египетышкаена.Ахикар,ушан
айдемеулмыжланкӧра,тыгакмыскаракумылжоуло.
(27-шепочеламут).
1Иосифкугыжанкӱштымыжпочешыштендаколо
кечелыпланен.
Ахикарнергенисторий
2Варатудоэнсылневургемжымчиен,куаненда
куанен,почешыжедаончылнокулжо-влакдене
пырлякугыжадекеимнеденемиен.
3НокунамшӱжаржынэргыжеНадан,молиймым
шижын,тудымлӱдмашдалӱдмаштӱҥалын,мом
ышташпаленогыл,ӧрмалген.
4Хайкартидымужын,кугыжадекемиендатудым
саламлен,саламлен,тудымшкевоктенже
шинчыктендакаласен:
—О,йӧратымеХайкар!ончалза,нинесерыш-
влакым,кудымЕгипеткугыжа,тыйымпуштмо
нергенколмеке,мыланнаколтен.
5Нуномемнамшыдештаренытдасеҥеныт,да
Египеткугыжанмемнандечйодынколтымоналог
дечлӱдын,мемнанэлыштеилыше-влаккоклагыч
шукыштЕгипетышкаеныт.
6ВараХайкарсерышымналын,лудынлектында
тудынсодержанийжымумылен.
7Варатудокугыжаланкаласен.«Итшыдешке,оза!
МыйЕгипетышкаем,вашмутымфараонлан
пӧртылтем,тудлантидесерышымончыктем,налог
нергентудланвашештем,куржшо-влакым
чылаштыматпӧртылтем;дамыйтыйынтушманет-
влакымКӱшылЮмынполшымыжденедатыйын
кугыжанышетынпиалжеверчвожылтараш
тӱҥалам».
8Хайкардечтыгайойлымашымколмеке,кугыжа
кугукуанденекуанен,шӱмжӧкумдаҥындатудлан
порокумылымончыктен.
9АХайкаркугыжаланкаласен:«Тидейодышым
лончылашдарешатлашмыланемколокечежапым
пу».Кугыжатидымышташэрыкымпуэн.
10Хайкаршкеилымеверышкыжепӧртылын,
сонарзе-влакланкокрвезеоролымкучашкӱштен,
нунонунымкученытдатудындекеконденыт:канат
ургышо-влаклантудланкокӱшкыжӱшкыжургымо
кӱштен,кажныжекоктӱжемметркужытан,датудо
плотник-влакымкондендануныланкоккугуомсам
ышташкӱштен,данунобул.
11Варатудококрвезымналындакажнекечын
презымнадырланпуэн,оролденрвезе-влакым
пукшен,рвезе-влакыморол-влакынӱмбалнышт
шинчыктен,нунымпеҥгыдынпижыктен,канатым
йолышкыжопижыктенорол-влакым,дануным
кажнекечынизиш-изишӱлыкӧнӧлталашпуэн,лу
метрторашке,нунотунеммешкедалийыныттудлан
туныктымо;дануноканаткужытмучкокавашке
шуыныт;рвезе-влакнунынӱмбалнеулыт.Вара
нунымшкеждекешупшыльо.
12АкунамХайкаршкекумылжошукталтмымужын,
рвезе-влакланкӱштен:кунамнунымкавашкенӧлтат,
кычкыралза:
13«Мыланнакӱмдакӱмкондыза,мефараон
кугыжаланорамчоҥена,ветмеяраулына».
14АХайкарнунымтуныктымодаупражненийым
ыштымедечваранигунаматпытеногыл,нуноэн
кугукӱкшытышшуыныт(моштымаш).
15Вара,нунымкоден,кугыжадекемиендакаласен:
«О,оза!пашатыйынкумылетпочешпытен.Мый
денемпырлякынел,мыйтыланетчудымончыктем».
16ТыгекугыжакынелшогаледаХайкарденепырля
шинчын,кумдаверышкаендаоролденрвезе-
влакымкондашколтен,аХайкарнунымпижыктен
даканатмучкоӱлыкӧлуктын,нунокычкыраш
тӱҥалыныт:тудонунымтуныктеныле.Варануным
шкеждекешупшыльодаверышкыштшындыш.
17Кугыжадатудынденепырляулшо-влакмоткоч
ӧрыныт:кугыжаХайкарымшинчакоклагыч
ӱпшалындакаласен:«Тыныслыкденекае,йӧратыме
еҥем!О,мыйынкугыжанышынкугешнымашыже!
Египетышкаяшдафараонынйодышыжлан
вашешташдаКӱшнысӧЮмынвийжеденетудым
сеҥаш».
18Варатудотудынденечеверласен,шке
войскажым,войскажым,рвезе-влакымдаорол-
влакымналын,Египетысеилымеверлашкекаен;
миеншумеке,кугыжанэлжевелышсавырнен.
19Египетысекалыкпаленналмеке,Сеннахирим
фараонденемутланашдатудынйодышыжлан
вашешташшкееҥжымколтен,нунотидыннерген
уверымфараонкугыжаланконденыт,атудошке
еҥже-влакымтудындекекондашколтен.
20Тудофараондекемиенда,кугыжа-влакланкузе
кӱлеш,тугевуйымсавен.
21Тудотудланкаласен:«О,кугыжа!Сеннахирим
кугыжатыйымтыныслык,куатдачапденесаламла.
22Тудомыйым,шкекулжо-влаккоклагычиктыже
улам,тыйынйодышетланвашмутымпуашдачыла
йодметымшукташколтен,веттыймыйынозам
кугыжадечеҥымкычалашколтенат,кудотыланет
сарзе-влаккоклаштеоролымчоҥакаваденмланде.
23КӱшнысӧЮмынполшымыждене,тыйынпоро
порылыкетденедаозакугыжанкуатшеденемый
тыланеттудымкузешонет,тугечоҥем.
24Но,озакугыжам!момтетуштокумийжапыште
Египетынналогшонергенойленда—ынде
кугыжанышынпеҥгыдылыкше—пеҥгыдечынлык,
датесеҥедагын,дамыйынкидемтыланет
вашешташоклийгын,тунаммыйынозакугыжам
тыланетколтаналог-влак,кудымтыйойленда.
25Йодышланвашмутымпуэмгын,тыйын
ойлыметымкугыжакугыжаланколташкодеш».
26Тидымколмеке,фараонӧрмалгендайылмыжын
эрыканулмыжландаойлымыжыноҥайулмыжлан
ӧрмалген.
27Фараонкугыжатудланкаласен:«Айдеме!тыйын
лӱметкузе?»Тудокаласен:«ТыйынтарзыетАвикам,
амый—Сеннахиримкугыжанмурызо-влаккокла
гычизимурызо».
28Фараонтудланвашештен:«Тыйынкугыжаттый
дечеткӱшылракеҥлийыногылмо,тудомыланем
вашмутымпуашдамутланашизимӱкшымколтен?»
29Хайкартудланкаласен:«О,кугыжа!Мыйэн
кӱшылЮмодечйодам,момтыйшонет,тудым
шуктем,ветЮмолушкыдо-влакденепырля,виян-
влакымӧрыктара».
2Варатудоэнсылневургемжымчиен,куаненда
куанен,почешыжедаончылнокулжо-влакдене
пырлякугыжадекеимнеденемиен.
3НокунамшӱжаржынэргыжеНадан,молиймым
шижын,тудымлӱдмашдалӱдмаштӱҥалын,мом
ышташпаленогыл,ӧрмалген.
4Хайкартидымужын,кугыжадекемиендатудым
саламлен,саламлен,тудымшкевоктенже
шинчыктендакаласен:
—О,йӧратымеХайкар!ончалза,нинесерыш-
влакым,кудымЕгипеткугыжа,тыйымпуштмо
нергенколмеке,мыланнаколтен.
5Нуномемнамшыдештаренытдасеҥеныт,да
Египеткугыжанмемнандечйодынколтымоналог
дечлӱдын,мемнанэлыштеилыше-влаккоклагыч
шукыштЕгипетышкаеныт.
6ВараХайкарсерышымналын,лудынлектында
тудынсодержанийжымумылен.
7Варатудокугыжаланкаласен.«Итшыдешке,оза!
МыйЕгипетышкаем,вашмутымфараонлан
пӧртылтем,тудлантидесерышымончыктем,налог
нергентудланвашештем,куржшо-влакым
чылаштыматпӧртылтем;дамыйтыйынтушманет-
влакымКӱшылЮмынполшымыжденедатыйын
кугыжанышетынпиалжеверчвожылтараш
тӱҥалам».
8Хайкардечтыгайойлымашымколмеке,кугыжа
кугукуанденекуанен,шӱмжӧкумдаҥындатудлан
порокумылымончыктен.
9АХайкаркугыжаланкаласен:«Тидейодышым
лончылашдарешатлашмыланемколокечежапым
пу».Кугыжатидымышташэрыкымпуэн.
10Хайкаршкеилымеверышкыжепӧртылын,
сонарзе-влакланкокрвезеоролымкучашкӱштен,
нунонунымкученытдатудындекеконденыт:канат
ургышо-влаклантудланкокӱшкыжӱшкыжургымо
кӱштен,кажныжекоктӱжемметркужытан,датудо
плотник-влакымкондендануныланкоккугуомсам
ышташкӱштен,данунобул.
11Варатудококрвезымналындакажнекечын
презымнадырланпуэн,оролденрвезе-влакым
пукшен,рвезе-влакыморол-влакынӱмбалнышт
шинчыктен,нунымпеҥгыдынпижыктен,канатым
йолышкыжопижыктенорол-влакым,дануным
кажнекечынизиш-изишӱлыкӧнӧлталашпуэн,лу
метрторашке,нунотунеммешкедалийыныттудлан
туныктымо;дануноканаткужытмучкокавашке
шуыныт;рвезе-влакнунынӱмбалнеулыт.Вара
нунымшкеждекешупшыльо.
12АкунамХайкаршкекумылжошукталтмымужын,
рвезе-влакланкӱштен:кунамнунымкавашкенӧлтат,
кычкыралза:
13«Мыланнакӱмдакӱмкондыза,мефараон
кугыжаланорамчоҥена,ветмеяраулына».
14АХайкарнунымтуныктымодаупражненийым
ыштымедечваранигунаматпытеногыл,нуноэн
кугукӱкшытышшуыныт(моштымаш).
15Вара,нунымкоден,кугыжадекемиендакаласен:
«О,оза!пашатыйынкумылетпочешпытен.Мый
денемпырлякынел,мыйтыланетчудымончыктем».
16ТыгекугыжакынелшогаледаХайкарденепырля
шинчын,кумдаверышкаендаоролденрвезе-
влакымкондашколтен,аХайкарнунымпижыктен
даканатмучкоӱлыкӧлуктын,нунокычкыраш
тӱҥалыныт:тудонунымтуныктеныле.Варануным
шкеждекешупшыльодаверышкыштшындыш.
17Кугыжадатудынденепырляулшо-влакмоткоч
ӧрыныт:кугыжаХайкарымшинчакоклагыч
ӱпшалындакаласен:«Тыныслыкденекае,йӧратыме
еҥем!О,мыйынкугыжанышынкугешнымашыже!
Египетышкаяшдафараонынйодышыжлан
вашешташдаКӱшнысӧЮмынвийжеденетудым
сеҥаш».
18Варатудотудынденечеверласен,шке
войскажым,войскажым,рвезе-влакымдаорол-
влакымналын,Египетысеилымеверлашкекаен;
миеншумеке,кугыжанэлжевелышсавырнен.
19Египетысекалыкпаленналмеке,Сеннахирим
фараонденемутланашдатудынйодышыжлан
вашешташшкееҥжымколтен,нунотидыннерген
уверымфараонкугыжаланконденыт,атудошке
еҥже-влакымтудындекекондашколтен.
20Тудофараондекемиенда,кугыжа-влакланкузе
кӱлеш,тугевуйымсавен.
21Тудотудланкаласен:«О,кугыжа!Сеннахирим
кугыжатыйымтыныслык,куатдачапденесаламла.
22Тудомыйым,шкекулжо-влаккоклагычиктыже
улам,тыйынйодышетланвашмутымпуашдачыла
йодметымшукташколтен,веттыймыйынозам
кугыжадечеҥымкычалашколтенат,кудотыланет
сарзе-влаккоклаштеоролымчоҥакаваденмланде.
23КӱшнысӧЮмынполшымыждене,тыйынпоро
порылыкетденедаозакугыжанкуатшеденемый
тыланеттудымкузешонет,тугечоҥем.
24Но,озакугыжам!момтетуштокумийжапыште
Египетынналогшонергенойленда—ынде
кугыжанышынпеҥгыдылыкше—пеҥгыдечынлык,
датесеҥедагын,дамыйынкидемтыланет
вашешташоклийгын,тунаммыйынозакугыжам
тыланетколтаналог-влак,кудымтыйойленда.
25Йодышланвашмутымпуэмгын,тыйын
ойлыметымкугыжакугыжаланколташкодеш».
26Тидымколмеке,фараонӧрмалгендайылмыжын
эрыканулмыжландаойлымыжыноҥайулмыжлан
ӧрмалген.
27Фараонкугыжатудланкаласен:«Айдеме!тыйын
лӱметкузе?»Тудокаласен:«ТыйынтарзыетАвикам,
амый—Сеннахиримкугыжанмурызо-влаккокла
гычизимурызо».
28Фараонтудланвашештен:«Тыйынкугыжаттый
дечеткӱшылракеҥлийыногылмо,тудомыланем
вашмутымпуашдамутланашизимӱкшымколтен?»
29Хайкартудланкаласен:«О,кугыжа!Мыйэн
кӱшылЮмодечйодам,момтыйшонет,тудым
шуктем,ветЮмолушкыдо-влакденепырля,виян-
влакымӧрыктара».
Ахикарнергенисторий
30ВарафараонАвикамланилымеверымямдылаш,
тудланкочкышым,кочкышым,йӱышымдачыла
кӱлешымпуашкӱштен.
31Кумкечегычфараоншемдаужарвургемымчиен
дашкепрестолышкыжошинчын,атудын
кугыжанышыжынчылавизирьжедакугуеҥже-влак
кидыштымӱштын,йолыштымвашпижыктен,
вуйыштымсавыреншогеныт.
32ФараонАвикамымкондашколтен,тудотудын
ончылношогале,тудынончылнокумыквозында
тудынончылныжомландымӱпшалын.
33Фараонкугыжатудланкаласен:«Авикам,мыйкӧ
гайулам?дамыйынкугыжанышыштемкугуеҥ-влак
кӧланнуногайулыт?»
34Хайкартудланкаласен:«О,мыйыноза,родо-
тукым,тыйВелидолгайулат,атыйын
кугыжанышетындворянже-влактудынтарзыже-
влакгайулыт».
35Тудланкаласен:”Каедаэрлатышкепӧртыл”.
ТыгеХайкарфараонкугыжанкӱштымыжпочеш
каен.
36ЭрлашыжымХайкарфараондекемиен,вуйым
савен,кугыжаончылношогале.Афараонужар
тӱсанвургемымчиен,акугуеҥ-влакошвургемым
чиеныт.
37Фараонтудланкаласен:«О,Авикам,мыйкӧгай
улам?дамыйынкугыжанышыштемкугуеҥ-влак
кӧланнуногайулыт?»
38Авикамтудланкаласен:«О,озам!тыйкечегай
улат,атыйынтарзе-влактудынволгыдогайулыт».
Фараонтудланкаласен:«Шкеилымеверышкеткае
даэрлатыштепӧртыл».
39Варафараоншкедворецшыланаруошвургемым
чияшкӱштен,дафараоннунынсемынакчиендашке
престолышкыжошинчын,нуныланХайкарым
кондашкӱштен.Тудотушкопурендатудын
ончылношинчын.
40Фараонтудланкаласен:«Авикам,мыйкӧгай
улам?дамыйындворян-влакем,кӧланнуногай
улыт?»
41Авикамтудланкаласен:«О,озам!тыйтылзегай
улат,атыйындворян-влакетпланетденшӱдыргай
улыт».Фараонтудланкаласен:«Кай,эрлатыште
лий».
42Варафараоншкетарзыже-влаклантӱрлӧтӱсан
вургемымчияшкӱштен,афараонужарбархат
вургемымчиен,шкепрестолышкыжошинчында
нуныланАвикамкондашкӱштен.Тудотушкопурен
даТудынончылнокумыквозын.
43Тудокаласен:«Авикам,мыйкӧгайулам?да
мыйынармий-влак,кӧланнуногайулыт?»Тудо
каласен:«О,озам!тыйапрельтылзегайулат,а
тыйынармий-влактудынпеледышыжегайулыт».
44Тидымколмеке,кугыжамоткочкуаненда
каласен:«О,Авикам!икымшеганатыймыйымВел
идолденетаҥастаренат,амыйындворян-влакым
тудынтарзыже-влакдене.
45Кокымшоганатыймыйымкечеденетаҥастарет,
амыйындворян-влакымкечеволгыдодене
таҥастарет.
46Акумшоганатыймыйымтылзедене,адворян-
влакымпланетденшӱдыр-влакденетаҥастарет.
47Анылымшеганатыймыйымапрельтылзедене,а
дворян-влакымтудынпеледышыжденетаҥастарет.
Ноынде,Абикам!каласе,тыйыноза,Сеннахирим
кугыжа,тудокӧнгай?датудындворянже-влак,
кӧланнуногайулыт?»
48АХайкаркугуйӱкденекычкыраледакаласен:
«Мыйдечемтораштелийже,кугыжамдатыйын
престолыштошинчышенергеншарналташ».Нойол
ӱмбакекынел,мыйтыланеткаласем,кӧнмыйын
кугыжамдакӧнтудындворянже-влакулыт».
49Фараонйылмыжденеэрыканулмыжландалӱдде
вашештымыжланӧрмалген.Варафараоншке
престолжогычкынелшогаледаХайкарончылно
шогаледатудланкаласен:«Ындемыланемкаласе,
тыйынкугыжаткӧнгайулмыжымдатудын
дворянже-влакынкӧнгайулмыштымумылем».
50АХайкартудланкаласен:«Мыйынозам—
пылпомышсоЮмо,тудындворянже-влак—
волгенчеденкӱдырчӧ,кунамтудокумылаҥда,
мардежпуадайӱрйӱреш».
51Тудокӱдырчӧланкӱшта,датудоволгалтешда
йӱрйӱреш,датудокечымкуча,датудошке
волгыдыжымокпу,датылзымдашӱдыр-влакым,да
нуноогытпӧрд.
52Тудопургыжланкӱшта,тудопуалеш,йӱрйӱреш,
апрельымтапта,тудынпеледышыжымдапӧртшым
пытара».
53Тидымколмеке,фараонмоткочӧрмалген,моткоч
шыдешкендатудланкаласен:«Ой,айдеме!чынжым
ойло,датыйчынжымаккӧулат,тидыммыланем
каласе».
54Тудотудланчынымойлен.—Мый—Хайкар,
писатель,Сеннахиримкугыжанэнкугутайный
советникше,мыйтудынвизирже,кугыжанышын
губернаторжо,канцлержеулам.
55Иисустудланкаласен:«Тыйойлыметдене
чынымойленат.НомеХайкарнергенколынна,
Сеннахиримкугыжатудымпуштын,атыйилышеда
тазагайчучеш».
56Хайкартудланкаласен:«Да,тыгелийын,но
Юмыланмоктымо,тудомомтайныштпала,вет
мыйынозам,кугыжам,мыйымпушташкӱштен,да
тудойӧрдымӧеҥ-влакынмутыштланӱшанен,но
Господьутаренмыйым,аТудынӱшанышепиалан».
57ФараонХайкарланкаласен:«Кае,эрлатыштелий
дамыланемтыгаймутымкаласе,кудыммыйшке
дворян-влакдеч,шкекугыжанышемдаэлемкалык
дечнигунаматколыномыл».
ГЛАВА6
Вуйсавырнышсеҥымашкешуэш.Ахикарфараонын
кажнейодышыжланвашешта.Орол-влакӱмбалне
рвезе-влак—кечынкульминацийже.Акрет
30ВарафараонАвикамланилымеверымямдылаш,
тудланкочкышым,кочкышым,йӱышымдачыла
кӱлешымпуашкӱштен.
31Кумкечегычфараоншемдаужарвургемымчиен
дашкепрестолышкыжошинчын,атудын
кугыжанышыжынчылавизирьжедакугуеҥже-влак
кидыштымӱштын,йолыштымвашпижыктен,
вуйыштымсавыреншогеныт.
32ФараонАвикамымкондашколтен,тудотудын
ончылношогале,тудынончылнокумыквозында
тудынончылныжомландымӱпшалын.
33Фараонкугыжатудланкаласен:«Авикам,мыйкӧ
гайулам?дамыйынкугыжанышыштемкугуеҥ-влак
кӧланнуногайулыт?»
34Хайкартудланкаласен:«О,мыйыноза,родо-
тукым,тыйВелидолгайулат,атыйын
кугыжанышетындворянже-влактудынтарзыже-
влакгайулыт».
35Тудланкаласен:”Каедаэрлатышкепӧртыл”.
ТыгеХайкарфараонкугыжанкӱштымыжпочеш
каен.
36ЭрлашыжымХайкарфараондекемиен,вуйым
савен,кугыжаончылношогале.Афараонужар
тӱсанвургемымчиен,акугуеҥ-влакошвургемым
чиеныт.
37Фараонтудланкаласен:«О,Авикам,мыйкӧгай
улам?дамыйынкугыжанышыштемкугуеҥ-влак
кӧланнуногайулыт?»
38Авикамтудланкаласен:«О,озам!тыйкечегай
улат,атыйынтарзе-влактудынволгыдогайулыт».
Фараонтудланкаласен:«Шкеилымеверышкеткае
даэрлатыштепӧртыл».
39Варафараоншкедворецшыланаруошвургемым
чияшкӱштен,дафараоннунынсемынакчиендашке
престолышкыжошинчын,нуныланХайкарым
кондашкӱштен.Тудотушкопурендатудын
ончылношинчын.
40Фараонтудланкаласен:«Авикам,мыйкӧгай
улам?дамыйындворян-влакем,кӧланнуногай
улыт?»
41Авикамтудланкаласен:«О,озам!тыйтылзегай
улат,атыйындворян-влакетпланетденшӱдыргай
улыт».Фараонтудланкаласен:«Кай,эрлатыште
лий».
42Варафараоншкетарзыже-влаклантӱрлӧтӱсан
вургемымчияшкӱштен,афараонужарбархат
вургемымчиен,шкепрестолышкыжошинчында
нуныланАвикамкондашкӱштен.Тудотушкопурен
даТудынончылнокумыквозын.
43Тудокаласен:«Авикам,мыйкӧгайулам?да
мыйынармий-влак,кӧланнуногайулыт?»Тудо
каласен:«О,озам!тыйапрельтылзегайулат,а
тыйынармий-влактудынпеледышыжегайулыт».
44Тидымколмеке,кугыжамоткочкуаненда
каласен:«О,Авикам!икымшеганатыймыйымВел
идолденетаҥастаренат,амыйындворян-влакым
тудынтарзыже-влакдене.
45Кокымшоганатыймыйымкечеденетаҥастарет,
амыйындворян-влакымкечеволгыдодене
таҥастарет.
46Акумшоганатыймыйымтылзедене,адворян-
влакымпланетденшӱдыр-влакденетаҥастарет.
47Анылымшеганатыймыйымапрельтылзедене,а
дворян-влакымтудынпеледышыжденетаҥастарет.
Ноынде,Абикам!каласе,тыйыноза,Сеннахирим
кугыжа,тудокӧнгай?датудындворянже-влак,
кӧланнуногайулыт?»
48АХайкаркугуйӱкденекычкыраледакаласен:
«Мыйдечемтораштелийже,кугыжамдатыйын
престолыштошинчышенергеншарналташ».Нойол
ӱмбакекынел,мыйтыланеткаласем,кӧнмыйын
кугыжамдакӧнтудындворянже-влакулыт».
49Фараонйылмыжденеэрыканулмыжландалӱдде
вашештымыжланӧрмалген.Варафараоншке
престолжогычкынелшогаледаХайкарончылно
шогаледатудланкаласен:«Ындемыланемкаласе,
тыйынкугыжаткӧнгайулмыжымдатудын
дворянже-влакынкӧнгайулмыштымумылем».
50АХайкартудланкаласен:«Мыйынозам—
пылпомышсоЮмо,тудындворянже-влак—
волгенчеденкӱдырчӧ,кунамтудокумылаҥда,
мардежпуадайӱрйӱреш».
51Тудокӱдырчӧланкӱшта,датудоволгалтешда
йӱрйӱреш,датудокечымкуча,датудошке
волгыдыжымокпу,датылзымдашӱдыр-влакым,да
нуноогытпӧрд.
52Тудопургыжланкӱшта,тудопуалеш,йӱрйӱреш,
апрельымтапта,тудынпеледышыжымдапӧртшым
пытара».
53Тидымколмеке,фараонмоткочӧрмалген,моткоч
шыдешкендатудланкаласен:«Ой,айдеме!чынжым
ойло,датыйчынжымаккӧулат,тидыммыланем
каласе».
54Тудотудланчынымойлен.—Мый—Хайкар,
писатель,Сеннахиримкугыжанэнкугутайный
советникше,мыйтудынвизирже,кугыжанышын
губернаторжо,канцлержеулам.
55Иисустудланкаласен:«Тыйойлыметдене
чынымойленат.НомеХайкарнергенколынна,
Сеннахиримкугыжатудымпуштын,атыйилышеда
тазагайчучеш».
56Хайкартудланкаласен:«Да,тыгелийын,но
Юмыланмоктымо,тудомомтайныштпала,вет
мыйынозам,кугыжам,мыйымпушташкӱштен,да
тудойӧрдымӧеҥ-влакынмутыштланӱшанен,но
Господьутаренмыйым,аТудынӱшанышепиалан».
57ФараонХайкарланкаласен:«Кае,эрлатыштелий
дамыланемтыгаймутымкаласе,кудыммыйшке
дворян-влакдеч,шкекугыжанышемдаэлемкалык
дечнигунаматколыномыл».
ГЛАВА6
Вуйсавырнышсеҥымашкешуэш.Ахикарфараонын
кажнейодышыжланвашешта.Орол-влакӱмбалне
рвезе-влак—кечынкульминацийже.Акрет
Ахикарнергенисторий
Возымаштетыгешагалвашлиялтшеуш-акыл34-45
почеламутлаштепочылтеш.
1Хайкаршкеилымеверышкыжекаендасерышым
возен,туштотыгевозымо:
2АссирийынкугыжажеСеннахиримдеч.а
НиневийымЕгипетынкугыжажефараонланпуэн.
3«Тыныслыклийжетыланет,изам!даметыланет
тидынденепаленналына:иза-шольошкеизаже
кӱлеш,икте-весыланкугыжа-влакулыт,датыйын
дечетӱшанем:тыймыланемнылшӱдӧталант
шӧртньымпуэт,ветмыланемтудокочкышлан
кӱлешюжосалтак-влакым,мыйнуныланкучылташ
манын.Икмыняржапгычмыйтыланетколтем».
4Варасерышымпӱтырен,вескечынжефараонлан
пуэн.
5Тидымужмеке,Иоаннаптыранендатудлан
каласен:«Чынжымак,мыйнигунаматтыгаййылме
денеойлымымнигӧдечатколыномыл».
6ВараХайкартудланкаласен:«Чынжымак,тиде
тыйынпарымет,кудымтыймыйынозакугыжа
ончылнопарыманулат».
7Фараонтидымшотдененалындакаласен:«О,
Хайкар,тыйынгайкугыжа-влакланслужитлымаште
чынеҥ.
8Тыйымуш-акылденетичмашыштен,философий
дашинчымашденетыйымсӧрастарышеЮмылан
моктымолийже.
9Аынде,Хайкар,метыйдечетмомйодына,тудо
кодеш,тыйкаваденмландекоклаштезамоксемын
чоҥет».
10ВараХайкаркаласен:«Колыштмаш—
колыштмаш».Тыйынкумылдаойыренналмепочеш
мыйтыланетзамокымчоҥем;но,оза,мыймыланна
известкым,кӱм,кӱмдапашазе-влакымямдылем,да
мыйынустачоҥышо-влакулыт,нунотыланеткузе
шонет,тугечоҥат».
11Кугыжатудланчылаямдылен,нунокумдаверыш
каеныт;датудындекеХайкарденрвезе-влак
толыныт,тудошкежденепырляоролденрвезе-
влакымналын;дакугыжадатудынчыладворянже-
влаккаенытдаулоолапогынен,нуноХайкармом
ышташтӱҥалешманынончаш.
12ВараХайкаророл-влакымомсагычлуктын,
рвезе-влакымнунынӱмбакепижыктен,орол-влакын
йолышкыштканат-влакымпидын,нунымӱлыкӧ
нӧлталын.Нунокӱшкӧчоҥештеныт,каваден
мландекоклаштекодыныт.
13Арвезе-влаккычкыраштӱҥалыныт:«Кермычым
кондыза,кӱмкондыза,кугыжанорамчоҥена,ветме
ярашогена!»
14Калыкӧрындааптыранен,ӧрын.Акугыжаден
тудындворянже-влакӧрыныт.
15Хайкардентудынтарзыже-влакпашазе-влакым
лӱйкалаштӱҥалыныт,кугыжанвойскаже-влаклан
кычкыреныт:«Устапашазе-влакланмомкӱлеш,
тудымкондызадапашаштланидачаре».
16Кугыжатудланкаласен:«Тыйлудмоулат;кӧ
тыгайторашкенимоматконденкертеш?»
17Хайкартудланкаласен:«О,озам!куземе
южыштозамокымчоҥена?акугыжатыштелиеш
гын,иккечыштеикмынярзамокымчоҥаыле».
18Фараонтудланкаласен:«Хайкар,шкеилыме
верышкыдакаедаканыш,ветмеоролымчоҥаш
чарненна,эрламыйдекемтол».
19ВараХайкаршкеилымеверышкыжекаендавес
кечынжефараондекелектын.Фараонкаласен:«О,
Хайкар,тыйынозаимньыжнергенмогайуверуло?
веткунамтудоАссирийденНиневиймландыште
ила,амемнанӱшкыж-влактудынйӱкшымколыт,
шкеикшывыштымлуктыт».
20Хайкартидымколмеке,миен,иккошканалын,
тудымпижыктен,египтян-влакколмешке,нуно
кугыжаланкаенытдатидыннергенойленыт.
21ФараонХайкарымкондашколтендатудлан
каласен:«О,Хайкар,молантыйтидейӱкдымӧ
янлыкымтыгелӱйкалетдавурсет?»
22Хайкартудланкаласен:«Мыйыноза,кугыжа!»
чынжымак,тудомыланемосалпашамыштен,да
тиделӱйкалымашымдалӱйкалымашымсулен,вет
мыйынозаСеннахиримкугыжамыланемчапле
ӱшкыжымпуэн,датудынвиянчынйӱкшӧлийында
кечеденйӱдшагат-влакымпален.
23Акошкалачтидейӱдымкынелшогаледа
вуйжымруалтендакаен,датидепашаланкӧрамый
тудымтыгайвурседылмашымыштенам».
24Фараонтудланкаласен:«О,Хайкар,чылатидын
дечмыйужнем:тыйшоҥгемдашкекидыштетулат,
ветЕгипетденНиневиякоклаштекумлокандаш
парасангуло,дакузетудотидейӱдыммиенда
пытаренвуйжымшкеӱшкыждапӧртылаш?'
25Хайкартудланкаласен:«О,оза!Египетден
Ниневийкоклаштетыгайтораштегын,кузетыйын
имньет-влакколынкертытыле,кунаммыйыноза
кугыжанимньыжешыргыжалешдашке
икшывыжымлуктеш?акузеимнейӱкЕгипетыш
шуын?»
26Тидымколмеке,фараонпаленналын:Хайкар
тудынйодышыжланвашештен.
27Фараонкаласен:«О,Хайкар,мыйтыйымтеҥыз
кумдыкгычканат-влакымышташйодам».
28Хайкартудланкаласен:«О,кугыжам,нунылан
казнагычканатымкондашкӱштыза,мыйтудын
гайымыштенкертам».
29ВараХайкарпӧртшеҥгелнекаен,теҥызсерыште
оҥамыштен,кидышкыжеиккидшолым,теҥыз
кумдыкым,налын,кечелекмеке,оҥашкепурен,
шарленкечейымалнекумдык,тудоканатгай
ургымогайлийын.
30Хайкаркаласен:«Шкетарзе-влакланнинеканат-
влакымналашкӱштыза,кунамтыланеткӱлеш,мый
тыланеттыгайканат-влакымургем».
31Фараонкаласен:«О,Хайкар,мемнантыште
мелнакӱуло,тудопудырген,мыйтыйымтудым
пидашйодам».
32ВараХайкартудымончаледаэшеиккӱммуын.
33Тудофараонланкаласен:«О,озам!Мыййотулам:
апидмеӱзгаремуке.
Возымаштетыгешагалвашлиялтшеуш-акыл34-45
почеламутлаштепочылтеш.
1Хайкаршкеилымеверышкыжекаендасерышым
возен,туштотыгевозымо:
2АссирийынкугыжажеСеннахиримдеч.а
НиневийымЕгипетынкугыжажефараонланпуэн.
3«Тыныслыклийжетыланет,изам!даметыланет
тидынденепаленналына:иза-шольошкеизаже
кӱлеш,икте-весыланкугыжа-влакулыт,датыйын
дечетӱшанем:тыймыланемнылшӱдӧталант
шӧртньымпуэт,ветмыланемтудокочкышлан
кӱлешюжосалтак-влакым,мыйнуныланкучылташ
манын.Икмыняржапгычмыйтыланетколтем».
4Варасерышымпӱтырен,вескечынжефараонлан
пуэн.
5Тидымужмеке,Иоаннаптыранендатудлан
каласен:«Чынжымак,мыйнигунаматтыгаййылме
денеойлымымнигӧдечатколыномыл».
6ВараХайкартудланкаласен:«Чынжымак,тиде
тыйынпарымет,кудымтыймыйынозакугыжа
ончылнопарыманулат».
7Фараонтидымшотдененалындакаласен:«О,
Хайкар,тыйынгайкугыжа-влакланслужитлымаште
чынеҥ.
8Тыйымуш-акылденетичмашыштен,философий
дашинчымашденетыйымсӧрастарышеЮмылан
моктымолийже.
9Аынде,Хайкар,метыйдечетмомйодына,тудо
кодеш,тыйкаваденмландекоклаштезамоксемын
чоҥет».
10ВараХайкаркаласен:«Колыштмаш—
колыштмаш».Тыйынкумылдаойыренналмепочеш
мыйтыланетзамокымчоҥем;но,оза,мыймыланна
известкым,кӱм,кӱмдапашазе-влакымямдылем,да
мыйынустачоҥышо-влакулыт,нунотыланеткузе
шонет,тугечоҥат».
11Кугыжатудланчылаямдылен,нунокумдаверыш
каеныт;датудындекеХайкарденрвезе-влак
толыныт,тудошкежденепырляоролденрвезе-
влакымналын;дакугыжадатудынчыладворянже-
влаккаенытдаулоолапогынен,нуноХайкармом
ышташтӱҥалешманынончаш.
12ВараХайкаророл-влакымомсагычлуктын,
рвезе-влакымнунынӱмбакепижыктен,орол-влакын
йолышкыштканат-влакымпидын,нунымӱлыкӧ
нӧлталын.Нунокӱшкӧчоҥештеныт,каваден
мландекоклаштекодыныт.
13Арвезе-влаккычкыраштӱҥалыныт:«Кермычым
кондыза,кӱмкондыза,кугыжанорамчоҥена,ветме
ярашогена!»
14Калыкӧрындааптыранен,ӧрын.Акугыжаден
тудындворянже-влакӧрыныт.
15Хайкардентудынтарзыже-влакпашазе-влакым
лӱйкалаштӱҥалыныт,кугыжанвойскаже-влаклан
кычкыреныт:«Устапашазе-влакланмомкӱлеш,
тудымкондызадапашаштланидачаре».
16Кугыжатудланкаласен:«Тыйлудмоулат;кӧ
тыгайторашкенимоматконденкертеш?»
17Хайкартудланкаласен:«О,озам!куземе
южыштозамокымчоҥена?акугыжатыштелиеш
гын,иккечыштеикмынярзамокымчоҥаыле».
18Фараонтудланкаласен:«Хайкар,шкеилыме
верышкыдакаедаканыш,ветмеоролымчоҥаш
чарненна,эрламыйдекемтол».
19ВараХайкаршкеилымеверышкыжекаендавес
кечынжефараондекелектын.Фараонкаласен:«О,
Хайкар,тыйынозаимньыжнергенмогайуверуло?
веткунамтудоАссирийденНиневиймландыште
ила,амемнанӱшкыж-влактудынйӱкшымколыт,
шкеикшывыштымлуктыт».
20Хайкартидымколмеке,миен,иккошканалын,
тудымпижыктен,египтян-влакколмешке,нуно
кугыжаланкаенытдатидыннергенойленыт.
21ФараонХайкарымкондашколтендатудлан
каласен:«О,Хайкар,молантыйтидейӱкдымӧ
янлыкымтыгелӱйкалетдавурсет?»
22Хайкартудланкаласен:«Мыйыноза,кугыжа!»
чынжымак,тудомыланемосалпашамыштен,да
тиделӱйкалымашымдалӱйкалымашымсулен,вет
мыйынозаСеннахиримкугыжамыланемчапле
ӱшкыжымпуэн,датудынвиянчынйӱкшӧлийында
кечеденйӱдшагат-влакымпален.
23Акошкалачтидейӱдымкынелшогаледа
вуйжымруалтендакаен,датидепашаланкӧрамый
тудымтыгайвурседылмашымыштенам».
24Фараонтудланкаласен:«О,Хайкар,чылатидын
дечмыйужнем:тыйшоҥгемдашкекидыштетулат,
ветЕгипетденНиневиякоклаштекумлокандаш
парасангуло,дакузетудотидейӱдыммиенда
пытаренвуйжымшкеӱшкыждапӧртылаш?'
25Хайкартудланкаласен:«О,оза!Египетден
Ниневийкоклаштетыгайтораштегын,кузетыйын
имньет-влакколынкертытыле,кунаммыйыноза
кугыжанимньыжешыргыжалешдашке
икшывыжымлуктеш?акузеимнейӱкЕгипетыш
шуын?»
26Тидымколмеке,фараонпаленналын:Хайкар
тудынйодышыжланвашештен.
27Фараонкаласен:«О,Хайкар,мыйтыйымтеҥыз
кумдыкгычканат-влакымышташйодам».
28Хайкартудланкаласен:«О,кугыжам,нунылан
казнагычканатымкондашкӱштыза,мыйтудын
гайымыштенкертам».
29ВараХайкарпӧртшеҥгелнекаен,теҥызсерыште
оҥамыштен,кидышкыжеиккидшолым,теҥыз
кумдыкым,налын,кечелекмеке,оҥашкепурен,
шарленкечейымалнекумдык,тудоканатгай
ургымогайлийын.
30Хайкаркаласен:«Шкетарзе-влакланнинеканат-
влакымналашкӱштыза,кунамтыланеткӱлеш,мый
тыланеттыгайканат-влакымургем».
31Фараонкаласен:«О,Хайкар,мемнантыште
мелнакӱуло,тудопудырген,мыйтыйымтудым
пидашйодам».
32ВараХайкартудымончаледаэшеиккӱммуын.
33Тудофараонланкаласен:«О,озам!Мыййотулам:
апидмеӱзгаремуке.
Ахикарнергенисторий
34Номыйтыйынӱшанлейолчиемымыштыше-
влаклантидекӱгычӱштымруалтенлукташкӱштем,
мыйтидемелнакӱмпидашманын».
35Тунамфараондатудынчылакугуеҥже-влак
воштылыныт.Тудокаласен:«КӱшнысӧЮмылантау
лийже,Тудотыланеттыгайуш-акылымда
шинчымашымпуэн».
36Кунамфараонужын:Хайкартудымсеҥенда
тудланвашмутымпуэн,тудовигаккуаненда
нуныланкумийланналогымпогашдаХайкарыш
кондашкӱштен.
37ТудошкевургемжымкудашындаХайкарлан,
тудынсалтакшедентарзыже-влакланчиен,
корныштолийшероскотымпуэн.
38Тудотудланкаласен:«Тыныслыкденекае,
озажынвийжедаврачше-влакынкугешнымашышт!
Тыйгайсултан-влаккоклагычиктаж-кӧуломо?
шкеозаСеннахиримкугыжалансаламымкаласеда
тудланкаласе,куземетудланпӧлекымколтенна,вет
кугыжа-влакшагалденегынасерлагат».
39ВараХайкаркынелшогале,фараонкугыжан
кидшымӱпшалын,тудынончылныжомландым
ӱпшалын,тудланвийым,умбакыжеилышым,
поянлыкымтыланендатудланкаласен:«О,оза!Тый
дечетйодам:мемнаникеҥнаЕгипетыштеынже
код».
40ФараонкынелшогаледаЕгипетынуремлаштыже
увертарыше-влакымколтен:АссирийалеНиневий
калыккоклагычиктыжатЕгипетмландыштеынже
код,нуноХайкарденекаяштӱҥалыт.
41ВараХайкарфараонкугыжаденечеверласен,
АссирийденНиневиймландымкычалашкаен;да
тудыникмынярпоянлыкшедашукопоянлыкше
лийын.
42КунамСеннахиримкугыжадекеХайкартолмо
нергенувермиеншуын,тудотудымвашлияш
лектындатудынверчмоткочкуанен,тудым
ӧндалын,ӱпшалындакаласен:«Мӧҥгӧсаламлена,
родо-тукым!мыйынХайкаризам,мыйын
кугыжанышынвийже,дамыйынкугыжанышын
кугешнымашыже.
43Кугыжанышынпелыжымдапоянлыкемымналаш
шонетгынат,мыйдечеммомналашшонет».
44ВараХайкартудланкаласен:«О,кугыжам,
курымешиле!Оза,кугыжа,порылыкымончыкто!
мыйынолмешАбуСамиклан,ветмыйынилышем
Юмындатудынкидыштыжелийын».
45ВараСеннахиримкугыжакаласен:«Пагалымаш
тыйымлийже,йӧратымеХайкар!МыйАбу
Самикынмечникынстанцийжымчылатайный
советникемдечдайӧратымееҥемдечкӱшнӧ
ыштем».
46Варакугыжатудындечйодаштӱҥалын,кузе
тудофараонденеикымшеганатолмыжгычтӱҥалын,
тудындечкораҥмешке,кузетудочыла
йодышыжланвашештен,кузетудындечналогымда
вашталтышымналынвургемдапӧлек-влак.
47СеннахиримкугыжакуанендаХайкарлан
каласен:«Тидейозакгычмомналашшонет,тудым
нал,ветчылажаттыйынкидыштет».
48АХайкармид:«Теккугыжакурымешила!Мый
шкеозакугыжанлӱдыкшыдымылыкшымдатудын
кугулыкшымумбакыжешуяшгынаомшоно.
49О,озам!поянлыкдатудынгайжеденемом
ыштенкертам?нотыймыланемпорылыкым
ончыкташшонетгын,шӱжаремынэргыжым
Наданымпу,мыйтудланыштымыжланпӧртылтем,
тудынвӱржымпудатидланмыйымтитаканлан
шотлем».
50Сеннахиримкугыжакаласен:«Тудымнал,мый
тудымтыланетпуэм».ХайкарНаданым,шӱжаржын
эргыжым,кучен,кидшымкӱртньӧшинчырдене
пидын,илымеверышкыженаҥгаен,йолышкыжо
нелешинчырденепидын,тыгыдешинчырдене
пидын,тыгепидын,тудымкышкенпычкемыш
пӧлемыш,канышвервоктене,пурендаНеву-халым
тудынӱмбалнедозорланшогалтен,тудланкажне
ганаиккиндымдаизишаквӱдымпуашманынкече.
ГЛАВА7
Ахикарнергенпритче-влак,куштотудошке
племянникше-влакыншинчымашыштымпытара.
Оҥайтаҥастарымаш-влак.Ахикаррвезымсылне
лӱм-влакденелӱмда.ТыштеАхикарнерген
ойлымашмучашлалтеш.
1АкунамХайкарпуреналелектын,тудошке
шӱжаржынэргыжымНаданланвурсен,тудланушан
ойлен:
2«О,Надан,эргым!Мыйтыланетчыласайымда
поропашамыштенам,атыйтидланмыйымуродда
осалдапуштмашденесуапландаренат.
3«О,эргым!калыкмутлаштеойлалтеш:«Кӧпылыш
денеокколышт,тудымнержеденеколышташ
таратат».
4Наданкаласен:«Молантыймыланемшыдешкет?»
.тӱняште,атыймыйымпуштмоденеыштенатда
мыйынпытарымемденепӧртылтенат.
6НоГосподьпален:мыйымтитакленыт,даТудо
мыйымтыйынмыланемойыренналмесатумдеч
утарен,ветГосподьпудыргышошӱм-влакым
паремда,ӧпкелышедакугешныше-влакланчаракым
ышта.
7О,эргым!тыймыланемскорпионгайлийынат,
тудошӧртньӧӱмбакепернадатудымперкала.
8О,эргым!тыйгайулат,кудолудорӱдаҥше
кочкышымкочкын,датудомыйымтачеешара,а
эрлануношемемыт,нуномыйынрӱдаҥшешылын
пытарат».
9О,эргым!тыйлийынат,кӧшкейолташыжым
телымсейӱштӧжапыштеяланужын;дайӱштӧ
вӱдымналын,тудынӱмбакыжеоптен.
10О,эргым!тыймыланемтыгайеҥгайлийынат,
кудокӱмналын,тудынденеГосподьшымкӱм
пушташманын,тудымпылпомышкокышкен.Акӱ
34Номыйтыйынӱшанлейолчиемымыштыше-
влаклантидекӱгычӱштымруалтенлукташкӱштем,
мыйтидемелнакӱмпидашманын».
35Тунамфараондатудынчылакугуеҥже-влак
воштылыныт.Тудокаласен:«КӱшнысӧЮмылантау
лийже,Тудотыланеттыгайуш-акылымда
шинчымашымпуэн».
36Кунамфараонужын:Хайкартудымсеҥенда
тудланвашмутымпуэн,тудовигаккуаненда
нуныланкумийланналогымпогашдаХайкарыш
кондашкӱштен.
37ТудошкевургемжымкудашындаХайкарлан,
тудынсалтакшедентарзыже-влакланчиен,
корныштолийшероскотымпуэн.
38Тудотудланкаласен:«Тыныслыкденекае,
озажынвийжедаврачше-влакынкугешнымашышт!
Тыйгайсултан-влаккоклагычиктаж-кӧуломо?
шкеозаСеннахиримкугыжалансаламымкаласеда
тудланкаласе,куземетудланпӧлекымколтенна,вет
кугыжа-влакшагалденегынасерлагат».
39ВараХайкаркынелшогале,фараонкугыжан
кидшымӱпшалын,тудынончылныжомландым
ӱпшалын,тудланвийым,умбакыжеилышым,
поянлыкымтыланендатудланкаласен:«О,оза!Тый
дечетйодам:мемнаникеҥнаЕгипетыштеынже
код».
40ФараонкынелшогаледаЕгипетынуремлаштыже
увертарыше-влакымколтен:АссирийалеНиневий
калыккоклагычиктыжатЕгипетмландыштеынже
код,нуноХайкарденекаяштӱҥалыт.
41ВараХайкарфараонкугыжаденечеверласен,
АссирийденНиневиймландымкычалашкаен;да
тудыникмынярпоянлыкшедашукопоянлыкше
лийын.
42КунамСеннахиримкугыжадекеХайкартолмо
нергенувермиеншуын,тудотудымвашлияш
лектындатудынверчмоткочкуанен,тудым
ӧндалын,ӱпшалындакаласен:«Мӧҥгӧсаламлена,
родо-тукым!мыйынХайкаризам,мыйын
кугыжанышынвийже,дамыйынкугыжанышын
кугешнымашыже.
43Кугыжанышынпелыжымдапоянлыкемымналаш
шонетгынат,мыйдечеммомналашшонет».
44ВараХайкартудланкаласен:«О,кугыжам,
курымешиле!Оза,кугыжа,порылыкымончыкто!
мыйынолмешАбуСамиклан,ветмыйынилышем
Юмындатудынкидыштыжелийын».
45ВараСеннахиримкугыжакаласен:«Пагалымаш
тыйымлийже,йӧратымеХайкар!МыйАбу
Самикынмечникынстанцийжымчылатайный
советникемдечдайӧратымееҥемдечкӱшнӧ
ыштем».
46Варакугыжатудындечйодаштӱҥалын,кузе
тудофараонденеикымшеганатолмыжгычтӱҥалын,
тудындечкораҥмешке,кузетудочыла
йодышыжланвашештен,кузетудындечналогымда
вашталтышымналынвургемдапӧлек-влак.
47СеннахиримкугыжакуанендаХайкарлан
каласен:«Тидейозакгычмомналашшонет,тудым
нал,ветчылажаттыйынкидыштет».
48АХайкармид:«Теккугыжакурымешила!Мый
шкеозакугыжанлӱдыкшыдымылыкшымдатудын
кугулыкшымумбакыжешуяшгынаомшоно.
49О,озам!поянлыкдатудынгайжеденемом
ыштенкертам?нотыймыланемпорылыкым
ончыкташшонетгын,шӱжаремынэргыжым
Наданымпу,мыйтудланыштымыжланпӧртылтем,
тудынвӱржымпудатидланмыйымтитаканлан
шотлем».
50Сеннахиримкугыжакаласен:«Тудымнал,мый
тудымтыланетпуэм».ХайкарНаданым,шӱжаржын
эргыжым,кучен,кидшымкӱртньӧшинчырдене
пидын,илымеверышкыженаҥгаен,йолышкыжо
нелешинчырденепидын,тыгыдешинчырдене
пидын,тыгепидын,тудымкышкенпычкемыш
пӧлемыш,канышвервоктене,пурендаНеву-халым
тудынӱмбалнедозорланшогалтен,тудланкажне
ганаиккиндымдаизишаквӱдымпуашманынкече.
ГЛАВА7
Ахикарнергенпритче-влак,куштотудошке
племянникше-влакыншинчымашыштымпытара.
Оҥайтаҥастарымаш-влак.Ахикаррвезымсылне
лӱм-влакденелӱмда.ТыштеАхикарнерген
ойлымашмучашлалтеш.
1АкунамХайкарпуреналелектын,тудошке
шӱжаржынэргыжымНаданланвурсен,тудланушан
ойлен:
2«О,Надан,эргым!Мыйтыланетчыласайымда
поропашамыштенам,атыйтидланмыйымуродда
осалдапуштмашденесуапландаренат.
3«О,эргым!калыкмутлаштеойлалтеш:«Кӧпылыш
денеокколышт,тудымнержеденеколышташ
таратат».
4Наданкаласен:«Молантыймыланемшыдешкет?»
.тӱняште,атыймыйымпуштмоденеыштенатда
мыйынпытарымемденепӧртылтенат.
6НоГосподьпален:мыйымтитакленыт,даТудо
мыйымтыйынмыланемойыренналмесатумдеч
утарен,ветГосподьпудыргышошӱм-влакым
паремда,ӧпкелышедакугешныше-влакланчаракым
ышта.
7О,эргым!тыймыланемскорпионгайлийынат,
тудошӧртньӧӱмбакепернадатудымперкала.
8О,эргым!тыйгайулат,кудолудорӱдаҥше
кочкышымкочкын,датудомыйымтачеешара,а
эрлануношемемыт,нуномыйынрӱдаҥшешылын
пытарат».
9О,эргым!тыйлийынат,кӧшкейолташыжым
телымсейӱштӧжапыштеяланужын;дайӱштӧ
вӱдымналын,тудынӱмбакыжеоптен.
10О,эргым!тыймыланемтыгайеҥгайлийынат,
кудокӱмналын,тудынденеГосподьшымкӱм
пушташманын,тудымпылпомышкокышкен.Акӱ
Ахикарнергенисторий
перненогыл,ситышынкӱшкӧшуыногыл,но
титакландаязыкланамаллийын.
11О,эргым!тыймыйымпагалетдапагалетылегын,
мутемколыштешылегын,тыймыйыннаследникем
лиятыледамыйынкугыжанышемӱмбалне
кугыжаҥетыле.
12О,эргым!палет:йытыналесӧснаумшажелу
метркужытангын,тудоимнедечшелшегайгынат,
тудынсуаплыкшедекелишемыногыл.
13О,эргым!Мыйшоненам,тыймыйынколымем
годымнаследникемлиятыле;атыйшкеӧпкелыкет
даӧпкелымашетденеМыйымпушташшоненат».Но
Господьмыйымтыйынондалымашетдечутарен.
14О,эргым!тыймыланемӱяҥдышӱмбалне
шындымекапкагайлийынат,атуштоӱшкыжтолын
дакапкамшындымемуын.Ашырчыккапканлан
каласен:«Тыйтыштемомыштет?»Капканкаласен:
«МыйтыштеЮмыланкумалам».
15Аӱшкыжтудындечйодын:«Тыймогайпушеҥге
лаштыкымкучет?»Капканкаласен:«Тидесамырык
тумопушеҥге,тудынӱмбакемыйкумалмегодым
эҥертем».
16Ӱшкыжкаласен:«Атидемомтыйынумшаште?»
Капкакаласен:«Тидекиндымдакочкыш,кудым
мыйчылайӱшӧдайорло-влаклан,кӧмыйдекем
лишемыт,наҥгаем».
17Ӱшкыжкаласен:«Ындемыйончыколектын
кочкашкертаммо,ветмыйшужем?»Акапкан
тудланкаласен:«Ончыкотол».Аӱшкыжлишеме,
тудымкочкынкертешманын.
18Нокапкантарванендаӱшкыжымнержегыч
кучен.
19Аӱшкыжкапкаланвашештен:«Тидетыйын
йӱшӧ-влакланкиндегын,Юмотыйынпоро
пашатымдапоропашатымокнал».
20Тыйпӱтымкучымодакумалметтыгегын,Юмо
тыйынпӱтымкучыметымат,кумалметыматокнал,
даЮмотыйынпоропашамшуктеноккерт».
21О,эргым!тыймыланемлевсемынлийынат,кудо
осёлденейолташлийын,аосёликжаплевончылно
коштын;иккечынлевосёлӱмбакетӧрштенда
тудымкочкынпытарен.
22О,эргым!тыймыламшурнопырдыжгай
лийынат,веттудонимоланпайдамокыште,а
шурнымлоктылешдакочкеш.
23О,эргым!тыйлувисашурнымӱдымӧеҥгай
лийынат,акунамуржа-сорлажапшуын,тудокынел
шогаледапоген,тудымпоген,ӱден,мучашмарте
тыршен,далувисалийынмер,атудынозажетудлан
каласен:«Ой,ласка!Тыйкушкынотылдаиземын
отыл».
24О,эргым!тыймыланемторышоптымоӱшкыж
гайлийынат,тудошкенжымутаренкертыногыл,но
ӱшкыж-влакымӱжын,нунымшкежденепырля
торышопташманын.
25О,эргым!тыймыланемйӱштӧгайлийынат,тудо
гончарпӧртышшокшолияшпурен.
26Шокшолиймеке,тудонунынӱмбакеӱшкыжташ
тӱҥалын,анунотудымпоктенлуктынытда,нуным
ынжекочманын,лӱйкаленыт.
27О,эргым!тыймыланемсӧснагайлийынат,кудо
сайеҥ-влакденепырляшокшомончашпурен,а
шокшомончагычлекмеке,лавыраномсамужын,
йымакеволен,тушкойӱлен.
28О,эргым!тыймыланемтыгайказагайлийынат,
кудошкейолташыже-влакдекенадырланкайыме
годымушнен,дашкенжымутаренкертыногыл.
29О,эргым!сонардечкочкынпытарыдымейытын
мӱкш-влакланкочкышлиеш.
30О,эргым!кидым,кудопашамокыштедакурал
окыште,да(кудо)шылталендаондален,тудын
ӱмбалныжеруалтенлуктыт.
31О,эргым!шинча,куштоволгыдооккой,тудым
рывыж-влакруалтенлуктыт.
32О,эргым!тыймыланемпушеҥгегайлийынат,
кудынлышташыжымнуноруэныт,датудонунылан
каласен:«Мыйыниктаж-мотенданкидыштеоклий
гын,чынжымак,темыйымруэногыдакертыле».
33О,эргым!тыйтыгайкошкагайулат,кудылан
ойленыт:«Метыланетшӧртньӧшинчырыштен,
сакырденминдальденепукшеншуктымешке,
ворлыкымчарне».
34Тудокаласен:«Мыйачамденавамын
мастарлыкыштымоммондо».
35О,эргым!тыйэҥеркоклаштелиймегодымтерн
пушеҥгеӱмбалнешинчышейытынгайлийынат,а
рывыжнунымужындакаласен:«Осалӱмбалнеосал,
акӧнунындечосалрак,тудококтынатвиктарен
шогыжо».
36Айытынрывыжланкаласен:«Ӱмырмучкокочмо
презым,казаденшорыкымачаштлан,ача-аваштлан
пӧртылтеталеуке?»
37Рывыжкаласен:«Уке».Айытынтудланкаласен:
«Мыйшонем,тыймыйындечвараэносалулат».
38О,эргым!Мыйтыйымсайкочкышдене
пукшенам,атыймыйымкургокиндымпукшенотыл.
39О,эргым!Мыйтыланетсакырвӱдымпуэнам.йӱ
дасайсиропым,атыймыланемпамашгычвӱдым
йӱашпуэнотыл.
40О,эргым!Мыйтыйымтуныктенам,куштенам,а
тыймыланемтайнышеверымкӱнченатдамыйым
шылтенат.
41О,эргым!Мыйтыйымэнсайвоспитатлымаш
денекуштенамдакужукедргайтуныктенам;атый
мыйымпӱтырендапӱтыренат.
42О,эргым!тыйынверчӱшанениленам:тый
мыланемпеҥгыдемдымеорамчоҥет,туштомый
тушман-влакдечшылынкертам,датыймыланем
мландейымалнетойымогайлийынат;ноГосподь
мыйымчаманендатыйынондалымашетдечутарен.
43О,эргым!Мыйтыланетсайымтыланенам,атый
мыланемосалдаужмышудымаш дене
суапландаренат,аындетыйыншинчатымлуктын,
тыйымкученкочкашыштем,йылметымруэн,
вуйетымкердеденеруалтенналамыле.датыйын
осалпашатланӧкымымпуэм».
перненогыл,ситышынкӱшкӧшуыногыл,но
титакландаязыкланамаллийын.
11О,эргым!тыймыйымпагалетдапагалетылегын,
мутемколыштешылегын,тыймыйыннаследникем
лиятыледамыйынкугыжанышемӱмбалне
кугыжаҥетыле.
12О,эргым!палет:йытыналесӧснаумшажелу
метркужытангын,тудоимнедечшелшегайгынат,
тудынсуаплыкшедекелишемыногыл.
13О,эргым!Мыйшоненам,тыймыйынколымем
годымнаследникемлиятыле;атыйшкеӧпкелыкет
даӧпкелымашетденеМыйымпушташшоненат».Но
Господьмыйымтыйынондалымашетдечутарен.
14О,эргым!тыймыланемӱяҥдышӱмбалне
шындымекапкагайлийынат,атуштоӱшкыжтолын
дакапкамшындымемуын.Ашырчыккапканлан
каласен:«Тыйтыштемомыштет?»Капканкаласен:
«МыйтыштеЮмыланкумалам».
15Аӱшкыжтудындечйодын:«Тыймогайпушеҥге
лаштыкымкучет?»Капканкаласен:«Тидесамырык
тумопушеҥге,тудынӱмбакемыйкумалмегодым
эҥертем».
16Ӱшкыжкаласен:«Атидемомтыйынумшаште?»
Капкакаласен:«Тидекиндымдакочкыш,кудым
мыйчылайӱшӧдайорло-влаклан,кӧмыйдекем
лишемыт,наҥгаем».
17Ӱшкыжкаласен:«Ындемыйончыколектын
кочкашкертаммо,ветмыйшужем?»Акапкан
тудланкаласен:«Ончыкотол».Аӱшкыжлишеме,
тудымкочкынкертешманын.
18Нокапкантарванендаӱшкыжымнержегыч
кучен.
19Аӱшкыжкапкаланвашештен:«Тидетыйын
йӱшӧ-влакланкиндегын,Юмотыйынпоро
пашатымдапоропашатымокнал».
20Тыйпӱтымкучымодакумалметтыгегын,Юмо
тыйынпӱтымкучыметымат,кумалметыматокнал,
даЮмотыйынпоропашамшуктеноккерт».
21О,эргым!тыймыланемлевсемынлийынат,кудо
осёлденейолташлийын,аосёликжаплевончылно
коштын;иккечынлевосёлӱмбакетӧрштенда
тудымкочкынпытарен.
22О,эргым!тыймыламшурнопырдыжгай
лийынат,веттудонимоланпайдамокыште,а
шурнымлоктылешдакочкеш.
23О,эргым!тыйлувисашурнымӱдымӧеҥгай
лийынат,акунамуржа-сорлажапшуын,тудокынел
шогаледапоген,тудымпоген,ӱден,мучашмарте
тыршен,далувисалийынмер,атудынозажетудлан
каласен:«Ой,ласка!Тыйкушкынотылдаиземын
отыл».
24О,эргым!тыймыланемторышоптымоӱшкыж
гайлийынат,тудошкенжымутаренкертыногыл,но
ӱшкыж-влакымӱжын,нунымшкежденепырля
торышопташманын.
25О,эргым!тыймыланемйӱштӧгайлийынат,тудо
гончарпӧртышшокшолияшпурен.
26Шокшолиймеке,тудонунынӱмбакеӱшкыжташ
тӱҥалын,анунотудымпоктенлуктынытда,нуным
ынжекочманын,лӱйкаленыт.
27О,эргым!тыймыланемсӧснагайлийынат,кудо
сайеҥ-влакденепырляшокшомончашпурен,а
шокшомончагычлекмеке,лавыраномсамужын,
йымакеволен,тушкойӱлен.
28О,эргым!тыймыланемтыгайказагайлийынат,
кудошкейолташыже-влакдекенадырланкайыме
годымушнен,дашкенжымутаренкертыногыл.
29О,эргым!сонардечкочкынпытарыдымейытын
мӱкш-влакланкочкышлиеш.
30О,эргым!кидым,кудопашамокыштедакурал
окыште,да(кудо)шылталендаондален,тудын
ӱмбалныжеруалтенлуктыт.
31О,эргым!шинча,куштоволгыдооккой,тудым
рывыж-влакруалтенлуктыт.
32О,эргым!тыймыланемпушеҥгегайлийынат,
кудынлышташыжымнуноруэныт,датудонунылан
каласен:«Мыйыниктаж-мотенданкидыштеоклий
гын,чынжымак,темыйымруэногыдакертыле».
33О,эргым!тыйтыгайкошкагайулат,кудылан
ойленыт:«Метыланетшӧртньӧшинчырыштен,
сакырденминдальденепукшеншуктымешке,
ворлыкымчарне».
34Тудокаласен:«Мыйачамденавамын
мастарлыкыштымоммондо».
35О,эргым!тыйэҥеркоклаштелиймегодымтерн
пушеҥгеӱмбалнешинчышейытынгайлийынат,а
рывыжнунымужындакаласен:«Осалӱмбалнеосал,
акӧнунындечосалрак,тудококтынатвиктарен
шогыжо».
36Айытынрывыжланкаласен:«Ӱмырмучкокочмо
презым,казаденшорыкымачаштлан,ача-аваштлан
пӧртылтеталеуке?»
37Рывыжкаласен:«Уке».Айытынтудланкаласен:
«Мыйшонем,тыймыйындечвараэносалулат».
38О,эргым!Мыйтыйымсайкочкышдене
пукшенам,атыймыйымкургокиндымпукшенотыл.
39О,эргым!Мыйтыланетсакырвӱдымпуэнам.йӱ
дасайсиропым,атыймыланемпамашгычвӱдым
йӱашпуэнотыл.
40О,эргым!Мыйтыйымтуныктенам,куштенам,а
тыймыланемтайнышеверымкӱнченатдамыйым
шылтенат.
41О,эргым!Мыйтыйымэнсайвоспитатлымаш
денекуштенамдакужукедргайтуныктенам;атый
мыйымпӱтырендапӱтыренат.
42О,эргым!тыйынверчӱшанениленам:тый
мыланемпеҥгыдемдымеорамчоҥет,туштомый
тушман-влакдечшылынкертам,датыймыланем
мландейымалнетойымогайлийынат;ноГосподь
мыйымчаманендатыйынондалымашетдечутарен.
43О,эргым!Мыйтыланетсайымтыланенам,атый
мыланемосалдаужмышудымаш дене
суапландаренат,аындетыйыншинчатымлуктын,
тыйымкученкочкашыштем,йылметымруэн,
вуйетымкердеденеруалтенналамыле.датыйын
осалпашатланӧкымымпуэм».
Ахикарнергенисторий
44НаданшкеачажеХайкардечтыгайойымколмеке,
каласен:«Ой,ачаже!шкепалымашетпочешмыйым
ыште,языкемкудалте,веткӧмыйынсемынязыкым
ыштен,тыйынгаяккӧпроститла?
45Мыйымнал,о,ачам!Ындемыйтендан
пӧртыштыдаслужитлем,имньыдамӱштылам,
вольыкдаӱйымӱштынем,шорыкдамкӱтӱмыштем,
ветмыйосалулам,атыйчынулат:мыйтитакан
улам,атыйпроститлышеулат».
46Хайкартудланкаласен:«Ой,эргым!тыйвӱд
воктенесаскадымепушеҥгегайулат,озажетудым
руаштӧчен,атудотудланкаласен:«Мыйымвес
верышнаҥгае,саскамомпугын,руалте».
47Аозажетудланкаласен:«Вӱдвоктенетыйсаскам
отпу,весвереулатгын,кузесаскампуэнкертат?»
48О,эргым!оролыншоҥгылыкшолучшемолодость
вороны.
49О,эргым!нунорывыжланойленыт:«Пыльдырий
тыланетэҥгекымынжеыштегын,презе-влакдеч
ӧрдыжтӧлий».Арывыжкаласен:«Пӧръеҥшӧрӱй
шинчамлансай».
50О,эргым!нунолудаштунемашманын,рывыжым
школышнаҥгаенытдатудланойленыт:«А,В
манеш».Тудоойлен:«Мыйынйыҥгырыштемпрезе
денказа».
51О,эргым!осёлымӱстелтӧрышшындыштдатудо
волен,пыльдырийыштешкенжымпӱтыркалаш
тӱҥаледаиктыжекаласен:«Тектудошкенжым
пӱтыркала,веттидетудынпӱртӱсшӧ,тудоок
вашталт».
52О,эргым!тыгайойпеҥгыдемдалтын:«Эрвезым
шочыктетгын,эргымман,аэргымонченкуштат
гын,шкекулетман».
53О,эргым!кӧпорымышта,тудопорымвашлиеш;
осалымыштышееҥосалденевашлиеш,ветГосподь
айдемыланпашажланкелшышынвашмутымпуа.
54О,эргым!нинешомакдечмолотыланетмом
каласынем?ветГосподьпала,мотайнышт,да
тайныштдатайныштденепалыме.
55Тудотыланетвашмутымпуадамыйындатыйын
коклаштесудитла,тыйыншкеэрыкетланкӧратӱлаш
тӱҥалеш».
56АкунамНаданшкекочажеХайкардечтыгай
ойымколын,вигакшыргыжаледайӱленпытыше
мӱшкыргайлийын.
57Тудынкап-кылже,йолжо,йолжодаоҥжо
шӱшкылыныт,тудойӱлен,мӱшкыржӧпудырген,
кӧргӧӱпшӧшаланен,тудопытендаколен.
58Тудынмучашыжепытымашлийын,датудо
тамыкышкаен.Веткӧиза-шольыжланоҥамкӱнча,
тудотушкологалеш;акӧкапкамшында,тудотушко
логалеш.
59Тиделийында(мом)меХайкарнергенйомак
нергенмуынна,даЮмыланкурымешланмоктымо
лийже.Аминь,датыныслык.
60ТиделетописьЮмынполшымыжденепытен,
кӱшкӧнӧлталтшелийже!Аминь,Аминь,Аминь.
44НаданшкеачажеХайкардечтыгайойымколмеке,
каласен:«Ой,ачаже!шкепалымашетпочешмыйым
ыште,языкемкудалте,веткӧмыйынсемынязыкым
ыштен,тыйынгаяккӧпроститла?
45Мыйымнал,о,ачам!Ындемыйтендан
пӧртыштыдаслужитлем,имньыдамӱштылам,
вольыкдаӱйымӱштынем,шорыкдамкӱтӱмыштем,
ветмыйосалулам,атыйчынулат:мыйтитакан
улам,атыйпроститлышеулат».
46Хайкартудланкаласен:«Ой,эргым!тыйвӱд
воктенесаскадымепушеҥгегайулат,озажетудым
руаштӧчен,атудотудланкаласен:«Мыйымвес
верышнаҥгае,саскамомпугын,руалте».
47Аозажетудланкаласен:«Вӱдвоктенетыйсаскам
отпу,весвереулатгын,кузесаскампуэнкертат?»
48О,эргым!оролыншоҥгылыкшолучшемолодость
вороны.
49О,эргым!нунорывыжланойленыт:«Пыльдырий
тыланетэҥгекымынжеыштегын,презе-влакдеч
ӧрдыжтӧлий».Арывыжкаласен:«Пӧръеҥшӧрӱй
шинчамлансай».
50О,эргым!нунолудаштунемашманын,рывыжым
школышнаҥгаенытдатудланойленыт:«А,В
манеш».Тудоойлен:«Мыйынйыҥгырыштемпрезе
денказа».
51О,эргым!осёлымӱстелтӧрышшындыштдатудо
волен,пыльдырийыштешкенжымпӱтыркалаш
тӱҥаледаиктыжекаласен:«Тектудошкенжым
пӱтыркала,веттидетудынпӱртӱсшӧ,тудоок
вашталт».
52О,эргым!тыгайойпеҥгыдемдалтын:«Эрвезым
шочыктетгын,эргымман,аэргымонченкуштат
гын,шкекулетман».
53О,эргым!кӧпорымышта,тудопорымвашлиеш;
осалымыштышееҥосалденевашлиеш,ветГосподь
айдемыланпашажланкелшышынвашмутымпуа.
54О,эргым!нинешомакдечмолотыланетмом
каласынем?ветГосподьпала,мотайнышт,да
тайныштдатайныштденепалыме.
55Тудотыланетвашмутымпуадамыйындатыйын
коклаштесудитла,тыйыншкеэрыкетланкӧратӱлаш
тӱҥалеш».
56АкунамНаданшкекочажеХайкардечтыгай
ойымколын,вигакшыргыжаледайӱленпытыше
мӱшкыргайлийын.
57Тудынкап-кылже,йолжо,йолжодаоҥжо
шӱшкылыныт,тудойӱлен,мӱшкыржӧпудырген,
кӧргӧӱпшӧшаланен,тудопытендаколен.
58Тудынмучашыжепытымашлийын,датудо
тамыкышкаен.Веткӧиза-шольыжланоҥамкӱнча,
тудотушкологалеш;акӧкапкамшында,тудотушко
логалеш.
59Тиделийында(мом)меХайкарнергенйомак
нергенмуынна,даЮмыланкурымешланмоктымо
лийже.Аминь,датыныслык.
60ТиделетописьЮмынполшымыжденепытен,
кӱшкӧнӧлталтшелийже!Аминь,Аминь,Аминь.
Tags
Categories
GeneralDownload
Download Slideshow Get the original presentation fileQuick Actions
Statistics
- Views 13
- Slides 14
- Age 380 days
Related Slideshows
22
Pray For The Peace Of Jerusalem and You Will Prosper
RodolfoMoralesMarcuc
43 views
26
Don_t_Waste_Your_Life_God.....powerpoint
chalobrido8
46 views
31
VILLASUR_FACTORS_TO_CONSIDER_IN_PLATING_SALAD_10-13.pdf
JaiJai148317
42 views
14
Fertility awareness methods for women in the society
Isaiah47
40 views
35
Chapter 5 Arithmetic Functions Computer Organisation and Architecture
RitikSharma297999
38 views
5
syakira bhasa inggris (1) (1).pptx.......
ourcommunity56
41 views