Morfología de plantas superiores.pdf

476 views 177 slides Oct 21, 2023
Slide 1
Slide 1 of 177
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18
Slide 19
19
Slide 20
20
Slide 21
21
Slide 22
22
Slide 23
23
Slide 24
24
Slide 25
25
Slide 26
26
Slide 27
27
Slide 28
28
Slide 29
29
Slide 30
30
Slide 31
31
Slide 32
32
Slide 33
33
Slide 34
34
Slide 35
35
Slide 36
36
Slide 37
37
Slide 38
38
Slide 39
39
Slide 40
40
Slide 41
41
Slide 42
42
Slide 43
43
Slide 44
44
Slide 45
45
Slide 46
46
Slide 47
47
Slide 48
48
Slide 49
49
Slide 50
50
Slide 51
51
Slide 52
52
Slide 53
53
Slide 54
54
Slide 55
55
Slide 56
56
Slide 57
57
Slide 58
58
Slide 59
59
Slide 60
60
Slide 61
61
Slide 62
62
Slide 63
63
Slide 64
64
Slide 65
65
Slide 66
66
Slide 67
67
Slide 68
68
Slide 69
69
Slide 70
70
Slide 71
71
Slide 72
72
Slide 73
73
Slide 74
74
Slide 75
75
Slide 76
76
Slide 77
77
Slide 78
78
Slide 79
79
Slide 80
80
Slide 81
81
Slide 82
82
Slide 83
83
Slide 84
84
Slide 85
85
Slide 86
86
Slide 87
87
Slide 88
88
Slide 89
89
Slide 90
90
Slide 91
91
Slide 92
92
Slide 93
93
Slide 94
94
Slide 95
95
Slide 96
96
Slide 97
97
Slide 98
98
Slide 99
99
Slide 100
100
Slide 101
101
Slide 102
102
Slide 103
103
Slide 104
104
Slide 105
105
Slide 106
106
Slide 107
107
Slide 108
108
Slide 109
109
Slide 110
110
Slide 111
111
Slide 112
112
Slide 113
113
Slide 114
114
Slide 115
115
Slide 116
116
Slide 117
117
Slide 118
118
Slide 119
119
Slide 120
120
Slide 121
121
Slide 122
122
Slide 123
123
Slide 124
124
Slide 125
125
Slide 126
126
Slide 127
127
Slide 128
128
Slide 129
129
Slide 130
130
Slide 131
131
Slide 132
132
Slide 133
133
Slide 134
134
Slide 135
135
Slide 136
136
Slide 137
137
Slide 138
138
Slide 139
139
Slide 140
140
Slide 141
141
Slide 142
142
Slide 143
143
Slide 144
144
Slide 145
145
Slide 146
146
Slide 147
147
Slide 148
148
Slide 149
149
Slide 150
150
Slide 151
151
Slide 152
152
Slide 153
153
Slide 154
154
Slide 155
155
Slide 156
156
Slide 157
157
Slide 158
158
Slide 159
159
Slide 160
160
Slide 161
161
Slide 162
162
Slide 163
163
Slide 164
164
Slide 165
165
Slide 166
166
Slide 167
167
Slide 168
168
Slide 169
169
Slide 170
170
Slide 171
171
Slide 172
172
Slide 173
173
Slide 174
174
Slide 175
175
Slide 176
176
Slide 177
177

About This Presentation

Morfología de plantas vasculares superiores


Slide Content

UNIVERSIDAD DE EL SALVADOR
FACULTAD DE CIENCIAS AGRONÓMICAS –FACULTAD DE CIENCIAS NATURALES Y MATEMÁTICA
Principios de Morfología y clasificación taxonómica para la identificación de especies vegetales,
aplicado a inventarios forestales.
Carlos Alberto Elías Ortíz
Biólogo Botánico
Ciudad universitaria, febrero de 2023

Sistemática de plantas
vasculares

Morfología vegetal
Estudiomorfológicodelasplantaspormediodetécnicasrigurosasyobservaciones
meticulosas;investigasusaspectosmacroscópicos,explorandoycomparandoaquellos
aspectosmicroscópicosdeforma,estructurayreproducción;loscualesconstituyenlabase
paralainterpretacióndesimilitudesydiferenciasentreellas.

Importancia de la morfología
•Conocerlaestructura,losórganosylasfuncionesdelasplantas.
•Comprenderladescripcióndecadaejemplaralrecolectarlas,prepararlase
identificarlascorrectamenteparanoconfundirlas.
•Cienciaquedescribelascaracterísticasdelasplantas;dichoscaracteresenla
actualidadhansidolabasefundamentalparaserusadosenotrasdisciplinasde
labotánicamodernacomolataxonomíanumérica(SneathySokal1973,Juddet
al.1999),lacladísticaofenética,relacionesfilogenéticasbasadasenmorfología
ysecuenciaderbcLoDNA(Pryeretal.1995,VonHagenyKadereit2002,Leset
al.2002).

Organización del cuerpo de la planta
Elcuerpodelasplantasvasculares
estámarcadamentepolarizadoy
formadopordosporcionesbásicas:
1.Elvástagoorientadohacialaluz,
queviveenambienteaéreo,
compuestoportalloyhojas,
2.Laraíz;órganodefijacióny
absorciónqueviveenelsuelo.
Estetipodecuerpovegetativose
llamacormo,presenteenlas
pteridófitasyenlasespermatófitas;
llamadascormófitos.

La
Raíz
La parte de la planta que crece el interior del
suelo (geotropismo positivo)

Funcionesdelaraíz
•Fijalaplantaalsuelo
•Absorbeaguayminerales
delsuelo(saviabruta)yla
conducehastaeltallo.
•Conduceloscompuestos.
•Almacenasustanciasde
reserva.
Todaslasplantassedesarrollana
partirdelagerminacióndela
semilla.

1.ClaseMagnoliopsida(Dicotyledoneae)
Raíztípica,alorrizia,pivotanteo
axonomórfica.
p.ej.“maquilishuat”yárbolesengeneral
Lamorfologíaraíztieneimportanciaenlaclasificacióne
identificacióntaxonómicade las plantas.
2tiposbásicosderaíz,2clasesdeplantas
2.Liliopsida(Monocotyledoneae)
Raízhomorrizia,fibrosaofasciculada
p.ej.“maíz”ygramíneasengeneral

Nabiformes o napiformes
Tuberosas
Raíces modificadas
1. De almacenamiento

Zancudas o fulcreas“mangle”
De soporte o anclaje (adventicias)
Gambas o contrafuertes en “ceiba” y “volador”
Pandanussp.
Zea mays

Neumatóforos:tienencrecimientocontrarioalagravedad,sondeplantasquecrecenenambientes
anegadosyconpocooxígeno.Sufunciónesaumentarelintercambiogaseoso,ejemplo“madresal”y
Taxodiumdistichum,el“ciprésdelospantanos”o“cipréscalvo”,unagimnosperma.

Haustorio.
Raízmodificadade
plantasparásitas(Por
ejemplo,Cuscuta)y
hemiparásitas(comolas
lorantáceas).
Penetraneneltejidodel
hospedero
estableciendo
conexionesanatómicas
yfisiológicas.

Hederasp. “hiedra”
Fragariasp. “fresa”
Raícesadventicias: reproducción
vegetativa,porestolonesyesquejes

Almacenamiento y reproductiva
Ipomoeabatatas “camote”
De sostén,Ficus benghalensis
Velamen en orquídeas

Daños, Usos y Beneficios

El Tallo

•Eslapartedelaplantaquecrece
ensentidocontrariodelaraíz.
•Portaramasotallossecundarios,
hojas,floresfrutos.
•Sostienealrestodelaplanta.
•Conducelasaviaporlosvasos
leñososyliberianos.
•Formayalmacenalamaderay
sustanciasdereserva
•Lamayoríasonverticales,otras
estántumbados,deformaquela
plantacrecesobreelsuelo.
EL TALLO

Anatomía del tallo
http://www.monografias.com/trabajos48/maderas/maderas2.shtml

•TalloPrincipal,másdesarrollado,deélsalen
lostallossecundariosoramas.
•TalloSecundario,surgenamedidaquese
desarrollaeltalloprincipal.
•Yematerminaloprincipal,sufunciónesladel
crecimientoverticaldelaplanta.
•Yemassecundarias,salenenelextremodelos
tallossecundarios.
•Yemaaxilar,situadasenlosnudosdelostallos,
deellassalenlashojasylasflores.
•Nudos,sonengrosamientosdelostallos;
•Entrenudo,espaciosqueexistenentrelos
nudos.
Elementos que se pueden encontrar en el tallo

Lenticelas
Lenticelas
Estructurascircularesoalargadasenlacortezaosuperficiederaíces,troncos,tallosyramas
jóvenesyfrutosdemuchasespeciesdeplantas.Sufunción,intercambiodegases-respiracióny
transpiración.
Decoloresblanco,cremaoamarillo,comoeltroncodelosárbolesadultosdelbálsamo,
conacaste,piper,etc.
Eucalipto Pino Barío Palo jioteHiguerillo
Dependiendo de la especie de árbol, la corteza tiene características y
funciones diferentes. Color, textura, espesor, etc.

Aguijónoacúleo:eslapúaquenacedeltejidoepidérmicodealgunasplantas.Adiferenciadelasespinas,losaguijones
carecendetejidovascular,porellosonfácilesdearrancar.Ejemplosdeaguijónsonelde“rosa”,losde“ceiba”yelde“fresa”
sonemergenciasformadasportejidoscorticalesdeltallo.
Sonepidérmicosysecaenconfacilidad.

Espinas
Sonformacionesagudas,aleznadas,avecesramificadas,provistasdetejidovascular,muyricasentejidosde
sostény,comoconsecuenciasonrígidas.
Puedentenersuorigencomotransformacióndeltallo,esdecir,quesonramasreducidasysedenominanespinas
caulinares.
Transformacióndeunahoja,comoeselcasodelascactáceasyespeciesdelgéneroBerberis,ysedenominan
espinasfoliares.
Puedenserelresultadodelamodificacióndelaraízatravésdeunintensoprocesodelignificaciónyse
denominanespinasradicales.

VariostérminoscomúnmenteutilizadosenBotánica
derivandelapalabraespina.Así“espinoso/a”serefierea
untejido,órganooaunaplantaquepresentaespinas;
“espinuloso/a”o“espinescente”,cuandolasespinasque
muestrasonpequeñas.
Lapresenciadeespinasesuncarácterquesehalla
difundidosobretodoenplantasderegionesáridas,como
desiertos,estepas,bosquessecosyespinares.
Lasespinassonelresultadodelatransformacióndehojas
ypermitenreducirlatranspiracióndelaplantaymantienen
laeconomíadeaguaalnopresentarestomas.
Enplantasnoxerofitas,lasespinasconápices
puntiagudos,enformadelezna,anzueloogancho,son
unaexcelentedefensacontralosherbívoros.

Según Tipo Características Ejemplo
Consistencia
Blandos o
Herbáceos
Son flexibles, poco tejido leñoso Lechuga,
Leñosos Sonduros Mango
Carnosos o
suculentos
Almacenanagua cactus
Duración
Anuales Vivenunaño Maíz, fríjol
Bienales Vivendosaños Rábano, repollo
Perennes Vivenindefinidamente Naranjo, mamón
El
Medio
Aéreos Erguidos Crecimientovertical Pino,
Rastreros o
estolones
Crecimientohorizontal Fresa, pipían
TrepadoresCrecensujetándose,poseenestructurascomozarcillos,
espinas,ventosas,etc.
Güisquil, uva,
Volubles Giransobreotrasplantas,noposeenzarcillos,espinas Loroco,
Subterráneos Rizomas Crecenhorizontalmente,enlosnudoscrecenraícesyyemasJengibre
Bulbos Talloenformadedisco,hojascarnosaquecrecenrodeando
eltalloalmacenansustanciasdereserva,haypresenciade
unayemaTerminal
Lirio, Cebolla, ajo.
TubérculosEnormementeengrosado,almacenansustanciasdereserva
ensumayoríaalmidón
Papa, camote
Estructura Troncos Árbolesdegranconsistenciayramificación Mango
Estípites Cilíndricos,sinramificaciónyhojasterminales Cocotero, palma
Cañas Huecosyconnudosyentrenudosmuymarcados maíz

Parénquima
clorofílico o
asimilador.
Fotosintetiza,
(clorénquima)
hojasytallosverdes
dostipos:
1.P.enempalizaday
2.P.esponjoso
Parénquima de
reserva.
Almacenamiento de
sustancias; en raiz,
tubérculos, rizomas
Almidón, granos de
aleurona (proteína),
azúcares,
pigmentos, sales y
agua.
Parénquima
aerífero o
aerénquima.
Enplantasacuáticas
grandesespacios
llenosdeaire.Las
célulastienenforma
deestrella.
Ej.guineo,arroz,
bromelias,juncos,
eichhornia,tomate,
trigo.Madrecacao,
guarumo,etc.
Parénquima
acuífero
Enplantasde
climas secos
(xerófitas).
Almacenan agua.
Poseen grandes
células sin
cloroplastos,ricas
enmucílagos,que
embebenagua.
Tipos de parénquima

Tipos de tallos de acuerdo a sus modificaciones
Estípite “palmera”
Caña o culmo“bambú”
Rizoma “jengibre”
Suculentos cactus
Zarcillos: se enroscan y se pegan para trepar
Reducido: en disco “cebolla”

Tubérculo “papa”

Estolón, Pistiastratiotes“lechuga de agua” Pseudobulbo; en orquídeas Rastrero “campanilla de playa”
Cormo, Musaspp. “guineo”
Tallossubterráneos,conyemasaxilares;los
nudosestánmarcadosporlashojas.
Acumulanalimentos.
Cladodios(cactus,
Opuntiasp.)
Sontallosaplanados
con función
fotosintéticayde
almacenamiento.
“cactus”Opuntia

2.TalloSimpodialosinpódico
Cuandonosedistingueuntalloprincipal,yaseaporqueel
talloprimariohasuspendidosucrecimientooporquelasramasse
desarrollanamaneradeltalloprimario.Mango(Mangiferaindica),
maquilishuat(Tabebuiarosea).
Tipos básicos de tallo por su ramificación
1.Tallomonopodialomonopódico
secomponedeunejeprincipalencuyazona
apicalperduraelcrecimientovegetativoya
cuyosladoscrecenramassecundarias.Esel
tipodecrecimientodelasconíferas,entre
otrasplantas.

Funcionesdeltallo
1.Conducción
2.Sostén
3.Acumulación:
a)agua(cactus,baobab,euforbias,etc)
b)sustanciasorgánicas:aceite,resinas,gomas,
taninos;materialesaromáticosycolorantes.
4.Asimilación

Almacenamiento de sustancias en el tallo: Taninos
Eltaninoerautilizadoparadescribirciertassustanciasorgánicasqueservían
paraconvertiralaspielescrudasdeanimalesencuero,procesoconocidoen
ingléscomotanning(“curtido"enespañol).
Seextraendeplantas,conaguaoconunamezcladeaguayalcohol,queluego
sedecantaysedejaevaporarabajatemperaturahastaobtenerelproducto
final.
Lostaninostienenunolorcaracterístico,saboramargoyastringente,ysucolor
vadesdeelamarillohastaelcastañooscuro.
Lostaninosseutilizanenelcurtidoporquereaccionanconlasproteínasde
colágenopresentesenlaspielesdelosanimales,uniéndolasentresí,deesta
formaaumentalaresistenciadelapielalcalor,alaputrefacciónporaguay
ataquepormicrobios.
Químicamentesonmetabolitossecundariosdelasplantas,fenólicos,no
nitrogenados,solublesenaguaynoenalcoholnisolventesorgánicos.Abundan
encortezasde“robles”(enlasagallas),“mangles”,“nance”,“nacascol”,etc.

Mucílago
Elmucílagoesunasustanciavegetal
viscosa,coagulablealalcohol.También
esunasoluciónacuosaespesadeuna
gomaodextrinautilizadaparasuspender
sustanciasinsolublesyparaaumentarla
viscosidad.
Sonanálogos,porsucomposiciónysus
propiedades,alasgomas,en
disolucionessonviscosas,osehinchan
enellasparaformaruna
pseudodisolucióngelatinosa.
Se encuentran en semillas de “lino”, en
raíces de “malva”, “nopal”, etc.
Proceden de las degradaciones de la
celulosa, calosas, lignina y de
compuestos pécticos.
Una“drosera”conunahojadobladaen
tornoaunamoscaatrapadapormucílago

Látex
Ellátexesunasuspensión
acuosacoloidalcompuestade
grasas,cerasydiversasresinas
gomosasobtenidaapartirdel
citoplasmadelascélulas
laticíferas;presentesenalgunas
angiospermasyhongos.
Frecuentementeblanco,aunque
tambiénpuedepresentartonos
anaranjados,rojizoso
amarillentosdependiendodela
especie,ydeapariencialechosa.
Ellátexeselmaterialmás
elásticoconocido
Ficuselastica“palodehule”
productoradelátex
Castilla elástica
“palo de hule”
Hebeabrasilienses “árbol de caucho”

La
Hoja

LA HOJA
Órganoslateralesdelosejescon
desarrollolimitado.Eselórgano
vegetativoyaplanadodelasplantas
vascularessuperiores,especializado
enrealizarfotosíntesis.

ÁPICE
Típicamente,en
unahojanormalo
nomófilo, se
reconocen las
siguientespartes
Peciolo
Basefoliar
Láminaolimbo
Ápice

Morfología de la hoja

Carasuperior,adaxial,ohaz
Carainferior,abaxialoenvés
Lapuntaoápicefoliar
Basefoliarconpecíolo,extremoque
seunealtallo(elpecíolopuede
faltaroserdiminuto)
Estípulas,apéndicesdeformas
diversas,enlabasedelpecíolou
otraszonas
Nervioprincipalysecundario,
definenclases:monocotiledóneasy
dicotiledóneas.

Anatomía de la Hoja

Uncasoespecialeselde
Welwithschiamirabilis,con2
hojasacintadasquecrecen
desdelabaseymuerenenel
extremoapical;sonnativasde
África.
Generalmentetienenformalaminar,
algunaspuedenestardobladaso
enrrolladasenlasprimerasfasesdel
desarrollo.P.ej.Musasp.“guineo”

Por su origen (sucesión Foliar)
Cotiledonales o
embrionales.
Funcionales
durante la
germinación;
posteriormente
secaen.
Verdaderas
o nomófilos.
Las que
permanecen
an en la
planta adulta
Primarias
(PRÓFILOS)
Presente en
los primeros
estadios de la
planta.

Sucesión floral

Por la morfología y estructura de la lámina, hay dos grupos de hojas
1.Hojas simples o enteras
2.Hojas compuestas o divididas

Hojas simples y compuestas

http://botanicarum.webs.com/Examen%20I/004%20morf%20de%20hojas%20filotaxis%20y%20conexion.pdf
Eslapartedelamorfología
vegetaldedicadaalestudio
delaordenacióndelas
hojassobreelejecaulinar.
Tres tipos fundamentales
1.Unahojapornudo:
alternasyhelicoidalo
espiralada(helicoidal
dística)
2.Doshojaspornudo:
opuesta (opuesta
decusada)
3.Tresomáshojaspor
nudo=verticilada
Fillotaxis o filotaxia

Arrosetada, Agave“maguey”

Por la nervadura, dos
grupos básicos
1. Reticuladas,
dicotiledóneas.La
nervaduraformauna
retícula.Decada
nerviocentralsalen
nerviossecundarios,
pinnados o
ramificados, se
anastomosancerca
delmargen.

2.Paralelinervia,monocotiledóneas.Lasnervadurasvan
paralelas,faltaelnerviocentralyseanastomosancercadel
margen.
Labasefoliarseensanchayprotegelosyemasdelosnudos.
Tambiénseobservalalígula,membranosaociliada.

La nervadura tiene varias funciones
•Sistema conductor
•Da rigidez y consistencia
•Tiene cierto valor taxonómico
Forma de la nervadura
•Abierta (Ginkgo)
•Cerrada
•En coníferas uninervias

Borde Venación

Forma y estructura

Brácteas (pascua; veranera
(hipsófilo)
Espata
Hojas modificadas

Aciculares
Escuamulosas o escamosas
Catáfilas.
Almacenan
sustanciasde
reserva.

Pseudotalloformadopor
lospeciolosenMusasp.
“guineo”

Anisofilia:desigualdadfoliarenhojasdelamismarama;básicamenteenel
tamaño.
Heterofilia:encasosqueenunaplantaexistendiversostiposdehojas,
surgiendocadatipoenunambientediferente.Porejemplolasagitaria,enque
existentrestiposdehojas.1.sumergiidas(alargadas),flotantes(redondeadas)
yaéreas(enpuntadeflecha).Cuandohayenelmismopie,hojasdistintasen
forma,estructurayfuncióndistinta.

Estipulas espiniforme
de Vacheliasp.

La Flor

Laflor:órganoreproductorcaracterísticodelas
plantasespermatofitasofanerógamas.Lafunción
delafloresproducirsemillasatravésdela
reproducciónsexual.
Tienensuorigenenyemasflorales.
Frecuentementelaspiezasfloralessedesarrollen
siguiendoelsiguienteorden:sépalos,pétalos,
estambresycarpelos(gineceo,pistilo).
Haycasosenquelasecuenciasufremodificaciones,
porejemplo,enalgunasfloreslaformacióndelos
pétalossigueacontinuacióndeldesarrollodeotras
partes.

Estructura y partes de una flor hermafrodita; completa y perfecta

Verticilos florales

El conjunto reciben los siguientes nombres:
a)Sépalos →Cáliz
b)Pétalos →Corola
c)Estambres →Androceo; parte masculina
d)Carpelos →Gineceo; pare femenina

Carpelo(s) Consta de tres
partes:
Estigmaeselrematefinaldel
estilo.Sumisiónescaptarlos
granosdepolen,porloque
sueleserpegajoso.
Estilozonaalargadaque
separaelovariodelestigma.
Ovario,parteensanchada
portadoradelosóvulos
Gineceo

PARTES DE UN ESTAMBRE TÍPICO
1.Laanteracontienealosmicroesporangios,enlos
cualesseoriginanlosgranosdepolen.
2.Unfilamentoconectalaanteraconelejeprincipal.

Monocotiledónea
(Neomaricasp.)
Monocotiledónea
Rosa canina

Losverticilosexternosconstituyenlasvestiduraso
clámidescuyafunciónesproteccióny/oatracciónde
agentespolinizadores.
porpresenciaoausenciadeestosciclosysus
características,lasfloresseclasificanasí.
1
Flores aclamídeas o desnudas
Nopresentan“vestiduras”queacompañenalos
verticilosfértiles.P.eje.Floresde“sauce”Salixsp.
Ciclos externos de la flor
Flormasculina(A)y
femenina(B),deSalixsp.

2
Flores monoclamideas
Presentanunsolociclodeprotecciónconaspectosepaloide,petaloideo
bracteoide.P.ej.“castaño”Sterculiaapetala.

3
Flores diclamideas
Presentandosciclosdeprotección.De
acurdoalascaracterísticaspuedenserde
dostipos.
3.1-floresdiclamídeasheteroclamídeas
3.2-Floresdiclamídeashomoclamídeas

3 Flores
diclamideas
3.1 Flores
diclamideas
heteroclamídeas
Sépalosypétalossondiferentesentresí,en
formacoloryaspecto.Cálizycorola
diferenciado;formanelperianto.
3.2 Flores
diclamidias
homoclamídeas
Losdosciclosdeprotecciónpresentanpiezas
semejantesencuantoaforma,coloryaspecto,
sedenominantépalos.Enconjuntosellama
perigonio.
Silaspiezasdelperigoniosonsemejantesa
pétalos,constituyenunperigoniocorolino;si
semejansépalos,sellamaperigoniocalicino.

Porlapresenciaoausenciadelosverticilosflorales,tantofértilescomo
infértiles,lasflorespuedensercompletas,incompletas,perfectase
imperfectas.

Lasplantasconsemillasincluyenalas
gimnospermasyangiospermas.
Lasgimnospermasproducensemillas
desnudas,usualmenteenconosoestróbilos
dispuestosenlasramas.
Lasangiospermasproducenóvulos
encerradosencarpelos,posteriorala
fecundación,losóvulossedesarrollanen
semillasyloscarpelosdelovariose
transformanenfrutos.

“Flor” de las Gimnospermas
Hayfloresmasculinasyfemeninas.Laflorfemeninaconsisteenunaescamaque
llevaensusuperficiedosóvulos.Estoscontienenensuinteriorunacélula
haploide,lamacrosporaoesporafemenina,queseformamedianteunameiosis.

Flormasculinaformadaporescamaspequeñas,encuyo
interiorseformanpormeiosislasesporasmasculinas,
quesonlosgranosdepolen.
Elpolentienepequeñossacosllenosdeaire,quele
ayudanaserarrastradoporelviento.
Cuandoungranodepolenllegahastalaescamadeuna
florfemenina,germinaydalugaralgametófito
masculino,tambiénllamadotubopolínico.
Elembrión,conelrestodelóvulo,constituyelasemilla.
Lasemilladelasgimnospermassueletenermembranas
enformadealasquefacilitanladispersiónporelviento.

Launióndelaanteraconelfilamentopuedeserde
diversasformas:
1.INNATA:cuandolossacosdelaanterassonterminales
2.ADNATA:silossacosdelaanterasonalargadosyestána
lolargodelfilamento.
3.VERSÁTILES:cuandolaanteraestaunidoalfilamentopor
lapartemediaylosextremoslibres
Innata
Adnata Versátiles

CLASIFICACIÓN DE LA FLOR
Si sólo tiene estambres, es masculina
Hermafrodita, la que tiene órganos
masculinos (estambres) y femeninos
(carpelos).
Flor femenina de mango
Flor hermafrodita “clavel”
Flores unisexuales de “higueríllo” arriba
femeninas; abajo masculinas

espádice
espata
Estaminodios, flores masculinas estériles
flores masculinas fértiles
Pistilodios, flores femeninasestériles
flores femeninas
Flores unisexuales en planta monoica

Sonfloresestériles,carecende
estambresycarpelos.
Muchasespeciesllevanflores
masculinasyfemeninasenelmismo
piedeplanta,sedicequeson
monoicas(robles,castaños,avellanos,
pinos,entreotros).
Enotroscasos,lasfloresmasculinasy
lasfemeninasaparecenenpiede
plantasdiferentes,enestecasoson
dioicasenárbolesconsexodistinto,
machosyhembras(sauces).

Placentación
Posiciónenquelosóvulossefijanen
laparedinternadelovarioy,cuando
éstesetransformaenfruto,serála
posiciónenquequedaránlassemillas.
TIPOSDEPLACENTACIÓN:
Central.cuandoelóvulosefijaenel
centroyenelfondodelovario.
Basal.losóvulosseubicanenelfondo
delacavidadovárica.Ej.Chileverde.
Basal

AxialoAxilar.Losóvulosse
adhierenalejecentral
formadoporelpuntode
encuentrodeloscarpelos.Ej:
naranja,tomate.
Parietal.Cuandoelóvulo
sefijaenlasparedes
lateralesdelovario.Ej:
Granadilla,Sandíade
culebra.
Parietal
Axilar

Marginal.cuando
losóvulosse
disponenenlos
márgenes del
carpelo.Ej.Frijol.
Difusa. Dispersas
por toda lapared
delovario. Ej:
papaya
Apical:los óvulos se ubican
en el apéndice de la
cavidad ovárica. Ej.
Aguacate

TIPOS DE PLACENTACIÓN

Según laspartes que
presenten:
Laflorqueposeecáliz,corola,
estambresycarpelossellama
completa.
Silefaltaalgunodeellos,se
llamaincompleta.
Enelcasodequefaltencálizy
corola,laflorsellamadesnuda

3. Según la forma de la corola:
Silospétalosqueformanlacorolaestán
separados,lacorolasellamadialipétala,yasua
vezpuedeser:
·Cruciforme:cuatropétalosigualesdispuestos
enformadecruz
·Rosácea:cincopétalosigualesbastanteanchos
·Aclaveladaocariofilácea:cincoounmúltiplo
decincopétalosigualesyestrechos
·Papilionáceaoamariposada:cincopétalos
desiguales,cuyoconjuntopareceunamariposa.

C
r
u
c
i
f
o
r
m
e
A
m
a
ri
p
o
s
a
d
a
R
o
s
á
c
e
a
Aclavelada

Acampanada: Corola en
forma de campana
Embudada. los pétalos en
forma de embudo
Labiada. formada por cinco pétalos
unidos, que en el extremo se separan en
dos grupos formando una especie de
labios.
Si los pétalos que
forman la corola
están unidos, la
corola se llama
gamopétala, y a su
a vez puede ser:

4. Según el número de carpelos, las flores
pueden ser:
·Unicarpelar:unsoloovario.
·Pluricarpelar:varioscarpelosquepueden
estarunidososeparados.

5. Apertura o Prefloración :
Esladisposicióndelapiezasdelcálizylacorolaenla
yemafloral,ypuedenseñalarsevariostipos:
▪Valvada
▪Torcida
▪Imbricada
▪Vexilar
▪Quincucial

Laposiciónrelativadelovarioyeltipodeflorse
establecenenfuncióndelaubicacióndelovariorespecto
alosotrosverticilosyasuadnaciónonoalosmismos.
-Ovariosúpero:indicaqueelovarioestá
completamentelibredelrestodelaflor.
-Ovarioínfero:indicaqueelovarioestácompletamente
soldadoalhipanto.Elhipantoeslaestructuraqueresulta
delafusióndelasdiferentespartesflorales.

Florperígina:losverticilosse
insertanporencimadeun
hipanto,elhipantopuedeestar
soldadoonoalovario.Porlo
quepodemosencontrarflores
períginasconovariosúperoo
conovarioínfero.
Florhipógina:es
aquellaenlaque
losdemásverticilos
seinsertanpor
debajodelgineceo.
Florepígina:cuando
losverticilosse
insertanporencima
de un hipanto
soldadoalovario.
Flor hipógina, ovario súpero; flor perígina, ovario intermedio y flor epígina, ovario infero

Tipos de simetría
Lasimetríaserefierealtrazadodeunoo
muchosplanosimaginariosparadividira
todalaflorenpartesiguales,existen
variostiposdesimetría:
-ActinomorfaoRadialsilaspartesque
formancadaverticilosonidénticasyse
disponenradialmentepuedentrazarse
masdedosplanosdesimetría.
-Zigomorfaobilateral,silaspartesque
formantodosoalgunosdelosverticilosno
sonigualessepresentasolounoodos
planosdesimetría(Zigomorfabilateral).
-Asimérica,unafloresirregularcuando
nopresentaningúnplanodesimetría.

FECUNDACIÓN-POLINIZACIÓN
Fecundación:unióndenúcleosdelosgranosde
polenconunóvulo,dandoorigenzigoto.

Polinización:transferenciadepolendesdelaanterahacia
elestigmadelaflor.Esetransporteesrealizadopor
variosagentespolinizadores,talescomoelviento,el
agua,elhombre,pájaros,insectos,murciélagos,etc.
Tipos de polinización:
Autopolinización,autogamiao
polinizacióndiretca:esla
transferenciadepolendel
androceohaciaelestigmadela
mismaflor.Espocofrecunte,
ocurreenguisantes,tabaco,
algodón,elmaízycereales.

Polinizacióncruzada:cuandolosgranosdepolenson
transferidosdelasanterasdefloresdeunaplantaparalos
estigmasdefloresdeotraplanta.
PolinizaciónZoófila:lasplantasquedependendeanimales
parasupolinización,poseenproductosatractivoscomoel
néctaroelpolen.Eslamássegurayeficaz.(entomófila
cuandosonabejaseinsectos,ornitófilacuandosonlos
pájaros,etc).

Polinizaciónporelaguao
polinizaciónhidrófila:elpolencae
alaguayluegocaeenotraplanta
ypoliniza.Ej.Vallisneriaspiralis
(monocotiledónea)

Polinización por el viento o Anemófila:
plantas que dependen del viento para
su polinización, generalmente carecen
de perianto. Como esta forma es
insegura, las flores que la utilizan
fabrican grandes cantidades de polen.
Polinización Artificial: cuando la
polinización no se realiza por métodos
naturales, sino queintervieneel
hombre.

Importancia
•Ecológica:Contribuyenaladiversidaddeplantas
alrededordelatierrayasudistribución.
•Económica:Sonungraningresoparalosviverosy
floristeríasgraciasasubelleza.
•Gastronómica:Usadaparaalimentaciónyasea
como bebidas,especiasocomponentes
alimenticios.
•Industrial:Enlaaromaterapiaseextraenaceites
vegetalesdeellasparamejorarlasaludfísica.
•Evolutiva:Contribuyenalareproducciónyla
perpetuacióndelaespeciedecadaplanta.

Laflor,esunórganodemuchaimportanciaparalaplanta,ya
que,eslaencargadaendarlecontinuaciónalaespecieencasi
sumayoría,pormediodelapolinizacióndemuchosfactores.
Ladiversidaddelasfloreshapermitidoserunórganodela
plantamuyatractivoalainvestigación,deconocermuycercasu
estructuraexternaeinterna,desabersusfuncionesdecada
parte,ydecómoelpolenensulargorecorridollegaasuorigen,
dandoasí,laformacióndelfruto.
Podemoshacerdiferenciacionesenlaflordesuspartesquelas
componen, clasificándolasensugrupotaxonómico
correspondiente.
Concluimostambiénquetieneunaimportanciaeconómica,como
loesen:floristerías,gastronomía,industrial,etc.

Una característica en las plantas con flores, angiospermas, es que poseen doble fecundación, un espermatozoide se une a
los núcleos polares que dan origen al endospermo triploidey otro al núcleo que dará origen al cigoto.

El fruto
…dijoDios:“Produzcalatierrahierba,plantas
quedensemillayárbolesfrutalesqueden
fruto,segúnsuespecie,cuyasemillaestéen
él,sobrelatierra.”Yfueasí.G1:11.

1
¿DeverasDiososhadicho:“Nocomáisde
ningúnárboldeljardín”?
2
Lamujer
respondióalaserpiente:—Podemoscomer
delfrutodelosárbolesdeljardín.
3
Perodel
frutodelárbolqueestáenmediodeljardín
hadichoDios:“Nocomáisdeél,nilo
toquéis,noseaquemuráis.”

Definiciones de Fruto.
Eselovariofecundadoymaduro.
Ensentidoestricto,esunórganoexclusivodelas
angiospermas,porlaexistenciadelacavidadovárica.
Ensentidomásamplio,todoórganovegetalquetras
diversosprocesosdedesarrolloytransformación
encierrasemillasqueposteriormentesedispersande
maneraaisladaoasociadasaél.

Losfrutosconstituyenunfactorpararegularel
tiempodelagerminación,ademásdesu
importanciataxonómica,yaquepermiteel
reconocimientodeciertostaxones:
Vainas ---Fabaceae
Cariópside---Poacea
Hesperidio---Rutaceae(cítricos)
Sícono ---Moracea
Sorosis---Ananassp.
Aquenio---Helianthusannuus
Bellotas---Quercusspp.
Sámaras---Combretaceae,etc.

El fruto se origina a partir de transformaciones
del ovario posterior a la fecundación.

Partes del fruto
Epicarpio(gepi"sobre"+karpós“fruto”),aveces
denominadoexocarpo,partedelpericarpioqueprotegeral
frutodelexterior;eslaepidermisprotectoradelfrutoque,a
menudo,contieneglándulasconesenciasypigmentos.En
muchasfrutassellamacomúnmentepiel.Puedecontener
pelosycorrespondealaparteexternadelcarpelo.

Mesocarpio:capaintermediadelpericarpio;partedela
frutaqueseconsumenormalmente.
Enfrutoscarnosossellamapulpa.Elnombretécnicoes
sarcocarpio.Sinembargonotodaslasfrutascarnosas
tienensarcocarpio:loshesperidios,untipodebaya
modificadacuyomesocarpioesunafibrablancaquerodea
losgajosenlanaranja.
Enfrutoscomobayas,drupasopomos,elmesocarpioes
unacapagruesaysuculenta,queatraealosanimales
paracomérselas.Dentrodelestómagoelendocarpio
protegelasemillaparaquenoseadigeridaysea
expulsadaconlosexcrementos.Deestaformaelanimal
difundelasemillaquetrasserexcretadabrotará
(zoocoria).

Endocarpiooendocarpo:capamásinteriordelpericarpio,la
partedelfrutoquerodeaalassemillas.
Enbayas,elendocarpioesmuyblandoycontienegran
cantidaddepequeñassemillas.
Enhesperidios,(naranjasylimones)songajosjugososque
contienenlassemillasyeslaúnicaparteconsumida,puesel
mesocarpiocítricoesunafibrablanca.
Enlasdrupas,comomelocotonesyciruelas,esunhuesoduro
querodealaúnicasemilla.
Enlospomos,comolamanzanaylapera,elendocarpioes
coriáceo.

PARTES DEL FRUTO

Clasificación de los frutos
Por su consistencia: secos o carnosos
Por el número de carpelos:
Por la dehiscencia: dehiscentes o
indehiscentes
Por el tipo de soldadura de los carpelos:
Por la placentación:
Por la apertura:

Aquenios:tienenelpericarpo
coriáceo.Silotienenleñosose
considerancomonueceso
núculas
Poliaquenio:frutoconstituidoen
conjuntopornumerosos
aquenios,comoeldelas
clemátides,ranunculáceas
Helianthus annuus “girasol”
FRUTOS SECOS

Silicua (seco dehiscente):
Frutosincárpicocapsular,
formadopordosomás
carpelos, placentas
marginalesyparietales.
Dehiscenciaplacentífraga
en dos valvas;
normalmenteseabrenpor
laparteinferiordelfruto.
Entreloscarpelosquedaun
bastidorformadoporlas
placentas,formandoun
falsotabiquedivisorio,
propiodelasCrucifeare.

Silícula:frutodelongitudy
anchuracasiiguales(dosveces
máslargaqueanchaomenos)

Pixidio:cápsulacircuncisidao
transversal: cuando se
desprendeelápicedelfrutopor
eldesprendimientodeuna
especiedetapa.Característica
deuntipodecápsula
denominada.
Portulacaoleracea“verdolaga”
Cápsula:sederivandeovarios
compuestos(2omáscarpelos
unidos),cadacarpeloproduce
muchassemillas.Ladehiscencia
puedeser:longitudinal,poros,
transversal,

Cápsula loculicida
Hayhendidurasalolargodelosnerviosmediosde
carpelo(suturadorsal).Enestacategoríaestántambién
losfrutosexplosivosconparedesvivasycarnosas
(elateriocarnoso)

Cápsulaporicida:seabrenpequeñosporosatravésdeloscuales
salenlassemillas.Seformaapartirdeunovariosúpero,formado
pordosomáscarpelos,condehiscenciasepticida,loculicida,
septífraga,placentífraga,poricidaodental.
Papaver somniferum “amapola”

Cápsulasepticida:lahendidura
ocurreporlassuturasventrales
decadacarpelo(dehiscencia
ventricida)dondesehabían
fusionadoloscarpelosal
formarelovariosincárpico
Aristolochiasp.
Elástica:aperturabruscadelos
carpelosdemaneraquelas
semillassonlanzadasacierta
distancia.Alosfrutosconestetipo
dedehiscenciaselesdenomina
disilentes.Hayejemplosdefrutos
explosivoscomolabayade
Ecballiumelateriumoalgunas
legumbresqueseabren
súbitamente.

Quercusspp. “roble” bellota o glande
Nuez:seconsideraunfrutosecoindehiscente,monospermoycon
unpericarpioduro.Ej.“nogal”,“nuezmoscada”.“bellota”,
“avellana”.
Avellana Juglanssp.
Lodoicea seychellearurn

Bellota(delárabeballūta,encina)esunfrutocaracterísticode
lasespeciesdelgéneroQuercus(Fagaceae).Enelgénerohay
númerosasespeciesarbóreasquedanbellotascomoelroble,
laencinayelalcornoque.
EnlasencinasdelaPenínsulaIbéricasediferenciandos
subespecies:(Quercusilexsubsp.ilex)y(Quercusilexsubsp.
ballota)quetienenligerasdiferenciasmorfológicasy
fisiológicasloquesetraduceenunosfrutosdiferentes,con
bellotasmásalargadasamargasenlaprimeraplantaybellotas
másredondeadasydulcesenlasegunda.
EnExtremadurayAndalucíaloscerdospastanaprovechando
lasbellotascaídas,mientraslascabrasfrecuentementetrepan
alosárbolesbuscándolas.Algunospueblosdelcentroynorte
delaIberiaprerromanaobteníanharinapanificabledeellas.
Estrabónensusescritossobrelospueblosdelnortedela
PenínsulaIbérica:"Losmontañeses,durantedosterciosdel
año,sealimentandebellotasdeencina,dejándolassecar,
triturándolasyfabricandoconellasunpanqueseconservaun
tiempo."
Alládondeseapreciasuconsumohumano,elfrutose
consumecrudootostadoalabrasa.Tambiénseelaboralicor.

Anacardium occidentale “marañón de pepa”
Pericarpio
Semilla
Pedúnculo
floral

Asclepias curassavica
“señorita”, “vivorana”
Calotropis procera “algodón de
playa”
Folículo:frutosecooriginadodeun
solocarpelo,polispermo;alabrirsese
dividealolargoenunasolazonade
ruptura,lazonaventral(contrariaal
nervio)adiferenciadeunalegumbre
queseabreenlasuturaventralyenla
dorsal.

Legumbre o vaina: tiene un solo carpelo,, se abre
por4 las suturas dorsal y ventral, formando valvas.
Característico de la familia Fabaceae.
Glicine max “soja”
Phaseolussp. “fríjol”
Pisum sativum “chícharo”

Sámara:frutoseco
indehiscente,contiene1ó
2semillas,estructuraalada
porproyeccionesdel
ovario.Ej.“volador”T.
oblonga.
Esquizocarpo:frutoseco,
constadedoscarpelos;
seabrealolargodela
nervadura
Terminalia oblonga “volador”
Ricinus communis “higuerillo”

Granoocariopside:enlasPoaceae(gramíneas),frutoseco,
indehiscenteymonospermo.Elpericarpioylasemillaestán
unidosfuertementeyresultadifícilseparalos.

Polibaya:Uncasoparticular
originalmenteesunaperoenla
madurezsesueldanlasbayasyse
hacenconcrescentesenunaúnica
unidad,siendoreconocibleslos
carpelosexteriormenteporlas
escamas.(frutoagregado).
Annona cherimola“chirimoya”
Frutos carnosos (agregado)

Baya:frutocarnoso,se
derivadeunovario
compuesto,contiene
muchasemillas.

Balausta:frutosincárpico,
procedentedeunovario
ínfero,de carpelos
dispuestosendosestratos,
conelpericarpiocoriáceoy
elinteriordivididoen
cavidadesmediantetenues
telillas,indehiscentey
repletodemultitudde
semillasdeepisperma
jugoso.Eselfruto
característicode la
granada.

Pomo:frutocarnosoen
elqueelreceptáculo
floralseengrosayforma
un mesocarpio
comestible.Ovarioínfero
yconcincocarpelos.Es
típicoenlafamilia
Rosaceae(“manzana”)
Malussp.
Pyrus sp.

Hesperidio: baya
modificada,frutocarnoso
indehiscenteconepicarpio
glandulífero,mesocarpo
esponjosoyendocarpo
membranosoconpelos
queacumulanjugo.
Loscarpeloscerrados,con
elepicarporicoen
esenciasyelendocarpo
membranoso,revestidoen
suinteriordenumerosos
tricomasrepletosdejugo.
Propiodeloscítricos.

Cucurbitasp. “ayote”
Pepónideopepo:(dellatínpepo,"sandía“Citrulluslanatus;tipodebaya
queprocededeunovarioínfero,ycaracterizadoporunacutículadurae
impermeable.Eselfrutocaracterísticodelascucurbitáceas,lafamilia
delacalabaza,elmelón,lasandíayelpepino.
Cucurbita pepo “pipian”
Cucumis sativus “pepino”
Citrullus lanatus “ sandía”

Drupa:frutocarnoso,se
derivadeuncarpelo
simple,casisiempreuna
solasemilla.Elendocarpo
esduroopétreo:ciruela,
melocotón cereza,
almendra,coco,mango,
etc.

Sorosis:frutomúltiple
formadoporunracimode
flores agrupadas
estrechamente.Cadaflor
produceunfrutoqueal
madurarpermaneceunida.
Ananas comusus “piña”

Sícono Ficus sp.”amate”
Artocarpus sp “árbol de pan”

Poliaquenio:lafresa
esuncasoespecial
de eterio
(poliaquenio)donde
eltálamo se
desarrolla
extraordinariamente
durante la
maduración y
constituyeuncuerpo
carnosocomestible,
deformacónica,
colorrojosobreel
cualsedisponenlos
verdaderosfrutitos,
aquenios.

Cinorrodón:esunfalsofruto
carnosoenelcualelreceptáculo
delaflorotálamotieneforma
cóncava(decopa),estáhinchadoy
contieneensuinteriornumerosos
aqueniosquesonlosfrutos
verdaderos.Seloconsideraun
frutocarnosoapesardequelas
estructurasderivadasdelos
ovariosdanlugaraunfrutoseco.
Unejemplotípicodecinorrodónes
elfrutodelrosal,elescaramujo.

Frutos caulinares
Carica papaya “melocotón”
Crescentia cujete “morro”

Principales tipos de frutos (Heywood, 1998.
Flowering plantns of the world)
1.Carnosos derivados de
una sola flor
Baya
Drupa
Polidrupa
Pomo
Psuedocarpo (fresa)
Hesperidio
Cinorrodon
2. Frutos carnosos derivados
de una inflorescencia
Sorosis
Sícono

3. Frutos secos dehiscentes
Folículo
Legumbre o vaina
Silicua
Lomento
Cápsula poricida
Cápsula circuncisa (pixidio)
Cápsula loculicida Irissp.
Cápsula valvada
Cápsula septicida
4. Frutos secos indehiscentes
Aquenio
Nuez o bellota
Cipsela (Taraxacumsp. “diente
de león)
Cariopsis o grano
Samara “volador” “mulato”
Utrículo Chenopodium sp.
5. Esquizocarpos
“zanahoria”, “higuerillo”

Müller, 2008.

SEMILLAS

Lasemilla:eslaestructura
mediantelacuallasplantas
realizanlapropagación.Una
semillacontieneunembrióndel
quepuededesarrollarseuna
nuevaplantabajocondiciones
apropiadas.Tambiéncontiene
unafuentedealimento
almacenadoyestáenvueltoen
unacubiertaprotectora

LASEMILLA
Eselprincipalórganoreproductivodela
mayoríadeplantassuperioresterrestresy
acuáticas.
Desempeñaunafunciónfundamentalenla
renovación,persistenciaydispersióndelas
poblacionesdeplantas,laregeneracióndelos
bosquesylasucesiónecológica.
Enlanaturalezaesunafuentedealimento
básicoparamuchosanimales.Enla
producciónagrícola,esesencialparaelser
humano,cuyoalimentoprincipalestá
constituidoporsemillas,directao
indirectamente,quesirventambiénde
alimentoparavariosanimalesdomésticos.

Luegodelafecundaciónyunavezcompletadoelprocesode
embriogénesis,lostegumentosdelóvulosetransformanen
epispermaocubiertaseminal.Elcuerpodelóvulo,formadopor
lanucelayelsacoembrionario,esocupadoporelembriónyel
tejidoquealmacenalassustanciasdereserva(endosperma,
perispermaoprótalo,segúnseaelorigendelasmismas).
Lasemillamantienealgunascaracterísticasdelóvulodelcual
deriva.Enlosóvulosbitégmicos,generalmentelaprimina
(tegumentoexterno)setransformaenlatesta;lasecundina
(tegumentointerno),eneltegmen.Lastransformacionespueden
servariadasynosiempreintervienenambostegumentosenla
formaciónlacubiertaseminal.

CUBIERTASEMINAL
•Laestructuradelacubiertaseminaloepispermaguardaestrecha
relaciónconlasfuncionesquedesempeña:protección,dispersióny
absorcióndeagua.
•Eslaprimeradefensacontralascondicionesadversasdelmedioque
larodea,laprotegedelastensionesmecánicas,invasiónde
organismospatógenos,delasfluctuacionesdehumedady
temperatura.Laintegridaddelacubiertaseminaljuegaunrol
importanteenlaconservacióndelacalidaddelasemilla.
•Antesdealcanzarlamadurezfisiológica,lasemillacomienzaa
deshidratarseenlaplanta,primeroatravésdelacubiertaseminaly
enlaetapafinalcontinúaladeshidrataciónporelhilo.
•Engeneral,lascubiertasseminalessonsecasypermeablesalagua.
Enalgunasespecies,lassemillassevuelvenimpermeables,yse
conocencomosemillasdurasyaqueparapoderabsorberagua
durantelaimbibición,necesitandeuntratamientodenominado
escarificación,queremueveunsectordelacubiertaseminal.

•Lapresenciadesemillasdurasconstituyeuna"ventaja
estratégica“.Deestaforma,elsuelomantieneunbanconatural
degermoplasma.Enestascondiciones,lassemillasse
escarificanenformanatural,poracciónmicrobianaoalser
arrastradasporelviento,aguaoporelpasoatravésdeltracto
intestinaldelosanimalesquelasingieren.
•Lassemillasgerminanenformaprogresivapermitiendouna
buenadistribuciónycoberturavegetal.
•Lacubiertaseminalpuedeserlisaybrillante,rugosa;o
presentarpelosepidérmicoscomolosdel“algodón”Gossypium
hirsutum,quesonlafuentedelalgodóncomercial.

Por la localización y origen de las sustancias de reservas, las semillas
clasifican en:
ENDOSPERMADAS:Elendosperma,comotejidoreservante,ocupaun
volumenimportanteenlasemilla.Sudotacióncromosómicaes
triploide(3n).Tieneconsistenciaesponjosayrodeaalembrión.p.ej.
“chile”Capsicumannuum,“tomate”Solanumlycopersicon,ylamayoría
demonocotiledóneascomo“rigo”Triticumaestivum,“avena”Avena
spp.y“cebolla”Alliumcepa.
EXENDOSPERMADAS:lassustanciasdereservaseacumulanenlos
cotiledones,elmáximodesarrollodelembriónseproduceaexpensas
delendospermaqueesdigeridoyquedareducidoaunafinacapade
célulasparenquimáticasquerodeanalembrión.Loscotiledonesson
muyvoluminosos,yenellosseencuentranacumuladaslasreservas.P.
ej.lamayoríadeleguminosascomo“fríjol”Phaseolusvulgaris,“arveja”
Pisumsativum;asteráceascomo“girasol”Helianthusannuuso
cucurbitáceascomo“pipian”Cucurbitamaxima.

PERISPERMADAS:Lasresevaseacumulanenel
perisperma,tejidoqueresultadelanuceladelóvulo,y
dotacióncromosómicadiploide(2n).P.ej.semillas
perispermadas“acelga”Betavulgarisvar.cicla,“pimienta
negra”Pipernigrum,“verdolaga”yPortulacaoleracea.
PROTALADAS:Lassustanciasdereservaseacumulanenel
prótalo,quederivadelasnumerosasdivisionesmitóticas
delamegáspora,porconsiguienteeshaploide(n)yque
resultaenunaestructurahomólogaalsacoembrionario
delasangiospermas,siendoelcasotípicodelas
gimnospermasPinusspp,Cedrusspp.etc.

Estructura del grano de “café” Coffea arabica
1.Corte central
2.Grano de café (Endosperma)
3.Piel plateada (Tegumento)
4.Pergamino (Endocarpio)
5.Capa de pectina
6.Pulpa (Mesocarpio)
7.Piel exterior (Epicarpio).

Carúncula
Carúncula:Excrecencia
carnosadepequeñas
dimensionesquese
observaenlazonadel
micropilodealgunas
semillas

Lasemillaseseparadelfunículoporabscisión,dejaenlacubierta
seminalunacicatrizhilo,cuyaformapuedevariardesdecirculara
elíptica.Puedenpersistirrestosdetejidofunicularyformarunarilo
secoocarnoso.
Elmicrópilo,frecuentementepermanecevisiblecomounporo
circular,deltoide,epsiloide,ocomounasimplehendiduralineal.A
vecesnoseadvierteporestarobliteradoeincluídoenelhilo.
Enlassemillasquederivandeóvulosortótroposelmicrópiloyelhilo
seobservanenextremosopuestos,mientrasqueenlasderivadasde
óvulosanátroposocampilótropos,elhiloyelmicrópiloseencuentran
muypróximos.
Ensemillasprovenientesdeestosdosúltimostiposdeóvulos,laparte
delfunículoquegiraysesueldaaltegumentoexternoformaun
rebordelongitudinalquesedenominarafe,delimitadoentreelhiloy
labasedelóvulo(cálaza)yentreéstayelmicrópilosedefineel
antirafe.

Swieteniahumilis
“caoba”
Pitecocteniumsp.“lengua de vaca”
Estructuras de dispersión: Alas

Vilanoopapus:conjuntodepelos
simplesoplumosos,cerdaso
escamasenfrutosconovario
ínfero,generalmentedelas
Asteraceae.Estasestructurasson
homólogasalcálizdecualquier
otraflory,dehecho,sonuna
profundamodificacióndelos
sépalos.
Lostiposdevilanosson:
Vilanodeescamas
Vilanodepelos
Vilanodesetas
Bidenssp.
Taraxacumsp. “diente de león”

Cipsela
Tipodefrutosecoindehiscente
formadoporunapartebasal,el
aquenio,quepuedeestar
ornamentadoconpequeños
ganchosparafavorecersu
adhesividadalpelajede
animalesoaotrotipode
superficies,yunaapical,el
vilano,unpenachoderestos
delcáliztransformadosen
estructurasfiliformes,facilitanla
dispersiónporanemocoria.es
característicodeAsteraceae.

Arilo
Ingasp. “pepeto”
Passiflora sp. “granadilla” Taxus sp. “tejo”Pithecellobium dulce
“mangollano”
Casearia sp.
Coberturacarnosa
formadaporel
funículoquecubre
orodeaalasemilla.
Pueden ser
comestibles.