Nuer - The Story of Ahikar the Grand Vizier of Assyria.pdf

The Story of Ahikar, folktale of Babylonian or Persian origin, about a wise and moral man who supposedly served as one of the chief counselors of Sennacherib, king of Assyria (704–681 bc). Like the biblical Job, Ahikar was a prototype of the just man whose righteousness was sorely tested and ultimately rewarded by God.

2. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
La̱tkäduɔ̱r
TëëkɛrɛyTheStoryofAhikarkɛlkätëëwaltëëci̱ca̱r
kɛnɛpɛlrannööŋthi̱n.Ɛnlua̱ŋdɛdëëjɛjiäkrɛyruaacni̱
tëëcaalatɛnɛyti̱ŋuan,amäni̱Koran,kɛnɛRuacKuɔth
ëëWalkɛnɛRuacKuɔthinPayTuɔɔk.
ƐnmöthiakcuajiekrɛyTreves,Germany,cuathurɛrɛy
nɛɛni̱tinpɛlwi̱i̱muɔ̱ɔ̱nkɛta̱a̱Ahikar.Ɛjɛnruacdɛmin
tekɛbiɛl.
Cäŋruacɛmɛcalatɛnaathɛlɔ̱ŋ.Gɔ̱a̱a̱rcukɛnɛla̱th
pinykɛjɔakdɛkɛrɛyruni̱ti̱kurtëënhiammëëcuakɛ
nyothi̱ci̱kɛduerkɛläärinnhiammëëci̱rɔri̱trɛy
Aramaicpapyrusduŋ500B.C.rɛykätëëci̱ji̱ääkkä
Elephantine.
Ɛnruacɛmɔɛruacmi̱caalatkɛthuɔ̱kkä/ciɛruacëë
wal.Kɛthuɔ̱kɛnramminkuɛnjɛderɛŋäcdɛla̱trɛy
warɛgakni̱tincaamatthi̱nkäTheArabianNights.Ɛmi̱
caagɔ̱rkɛduɔ̱ɔ̱pmi̱gɔaaɛlɔ̱ŋ,käɛnruacdɛminci̱
thia̱a̱ŋkɛlät,kɛca̱rmi̱jiääk,kɛduɔ̱ɔ̱pmi̱tɔtmi̱/caadee
luäŋkɛga̱ŋlaajakɛnaathkäguicni̱minjɔak.Kälɔar
cääräɛjɛnmingɔaaɛlɔ̱ŋkätekɛrammingɔ̱ɔ̱r.
Kägɔ̱a̱rcɛrɔda̱a̱kkägua̱thda̱ŋŋuaan:(1)Käruacinca
lat;(2)Ŋi̱i̱c(ɛruacmigääynaathkäRuacPɛli);(3)Ja̱l
inwäkäI-jëp;(4)KäSimilitudeskiɛParables(minci
Ahikarɛthukkɛŋi̱i̱cgatdämanminciduer).
Cio̱o̱k1
A-hikar,kuäärindi̱i̱tkäA-thi-ri-ya,tëëkɛmänti60
duŋdɛɣöö/thiɛlɛjɛgat.Kɛkui̱ɛmɔcuɛgatnyimanka̱n.
Cuɛjɛmockɛpɛlkɛnɛŋäcŋɔaani̱milenymi̱ethkɛnɛ
pi̱w.
1Ɛnruackɛkui̱Ɣai̱qärinpɛl,minlakuäärSena-kɛrib,
kɛnɛNadan,gatnyimanƔai̱qärinpɛl.
2TëëkɛwutmipɛlmicɔaliƔa̱y-karkɛni̱nkuääräni
Thɛ-na-kɛ-ribgatCar-ha-dum,kuäärA-thi-ri-yakɛnɛ
Ni-nɛ-be,käjɛnɛkuäärkua̱rniThɛ-na-kɛ-rib.
3Cuɛtekɛria̱ŋmidi̱i̱t,kɛnɛkuaktiŋuan,käŋäcɛŋɔak,
ŋäcɛŋɔak,ŋäcɛŋɔak,ŋäcɛŋɔak,kɛnɛcärkɛnɛkumɛ,kä
cuɛmäntijiɛnbäkɛlkuɛn,käcuɛduelmidi̱i̱ttäthkɛkui̱
ramɔkäkɛ.
4Käkɛkɛndiaal,thilɛjɛgatkɛgatmidɔ̱ŋ.kämänti̱ti̱,
tindeekulɛbenɛlaji̱kuäärädɛ.
5Käculɔcdɛjiääkɛlɔ̱ŋkɛkui̱känɔmɔ,käkɛcäŋkɛl
cuɛji̱thɔ̱ɔ̱likɛnɛnɛytinŋa̱ckɛŋɔak,kɛji̱thɔ̱ɔ̱lidol,kä
cuɛkɛla̱rta̱a̱dɛkɛnɛta̱a̱dɛminthildap.
6Käcukɛjɛjiöki̱,‘Wër,thöpkuthmuckäthieckɛkɛ
ɣöödɔ̱ŋbaji̱mocgatmigat.’
7Käcuɛla̱tnimincala̱rjɛ,käcuɛmucthöpkuth
guääyni,cuɛkɛläŋ,cuɛkɛläŋ,cuɛkɛläŋ.
8Käcuɛthilrietkɛlmicikɛluɔ̱cjɛ.Käcuɛjiɛɛnkɛ
jiathlɔaackäjiathlɔaac,käjiɛɛnkɛjiathlɔaac.
9Käcuɛlunyjɔk,cuɛKuothinLenyBuɔ̱mdɛtiDiaal
pal,käcuɛjɛŋäth,cuɛjɛpalkɛlɔcdɛmileth,wëëi̱,‘Aɣ
KuothinLenyBuɔ̱mdɛtiDiaal,ji̱nCääknhialkɛnɛ
piny,ji̱nCääkŋɔaanidiaal!
10Ɣänla̱ŋäji̱ɛnɣööbiɣämocgatmitɔt,kɛɣööbɛɣä
comkɛɣööbɛtethi̱ngua̱a̱thingɔaadä,käbɛwäŋkä
kum,käbɛɣäkony.’
11Käcujɔwliŋ,wëëi̱,‘Kɛɣööcirɔŋäthnikuth
guääynitincatäth,kätho̱pimuc,kɛkui̱känɛmɛbicieŋ
athilgatkɛpekteekädukɛɛliw.
12KänaŋnigatnyimuɔɔrniNa-dan,käjaknijɛkä
gatdu,käŋi̱i̱cnijɛkɛŋi̱i̱cdukɛnɛpiethdu,kämiwi̱i̱li̱w
bɛji̱kony.’
13KäɛnwanɔcuɛgatnyimanniNa-danmiluethka̱n.
Käcuɛjɛka̱mmända̱ŋbädäk,kɛɣööbikɛjɛmoc
dɛyjiɛnkäbikɛjɛpith.
14Käcukɛjɛpiithkɛmi̱ethmigɔaakɛnɛŋi̱i̱cmigɔaa
kɛbieyniticala̱tkɛla̱a̱p,kɛbieynitimɛrkɛnɛtido̱l.Kä
cuɛnyuurwi̱i̱da̱a̱cniticala̱tkɛbul.
15KämëëciNadandi̱tkäcuɛja̱l,cuɛrɔyuɔrnhial
ce̱tkɛjiaththëëpnitibär,cuɛjɛŋi̱eeckɛciɛŋtigɔw,kɛ
gɔ̱a̱r,kɛŋäcŋɔaani̱,kɛŋäcŋɔaani̱.
16Kɛkɔrni̱nitiŋuancuKuäärniThɛn-kɛ-ribƔay-kar
guic,käcuɛjɛnɛni̱cɛdɔŋɛlɔ̱ŋ,käcuɛjɛjiökbä.
17‘Ɣɔ̱ɔ̱nmääthdäminluɔ̱thkɛ,minŋäcla̱t,minŋa̱thkɛ,
minpɛl,minlakuäär,minlagɔ̱ɔ̱r,minlagɔ̱ɔ̱r,minla
Chancellorkɛnɛdirector;kɛthuɔ̱kcidɔŋɛlɔ̱ŋkäcithiɛk
kɛrun;Käbijiɛɛnduwi̱i̱muɔ̱ɔ̱nthia̱k.”
18Lärijɛɣärammibigua̱a̱thdɛjekrɛyläätdädäkɛ
kɔrdu.’KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nkuäärä,awi̱cdutëk
amänicäŋkɛl!Tëëthi̱nɛgatnyimaarniNa-dan,cäjɛ
jakkägatdä.
19Käcäjɛpith,käcäjɛŋi̱eeckɛpɛldäkɛnɛŋäc
ŋɔaanidä.’
20Käcukuäärɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣa̱y-kar!kämnijɛ
nhiamdä,bäjɛwänɛn,kämiwa̱a̱jɛjekgɔaaɛ,la̱thnijɛ
gua̱a̱thdu;Käbiwäkɛduɔ̱ɔ̱pdu,kɛɣööbiwälɔ̱ŋkäbi
tëkduminciduɔthcieŋkɛlɔ̱ŋmigɔaa.’
21KäcuƔa̱y-kärwä,käcuɛgatnyimanniNadan
nyuɔ̱thjɛ.Käcuɛjɛluɔ̱thkäcuɛjɛthieckɛbuɔ̱mkɛnɛ
luth.
22Käcuɛjɛguickäcuɛjɛnhɔkkäcuɛlɔcdɛtɛɛthkɛjɛ,
käcuɛƔa̱y-karjiöki̱,‘Ɛnnɛmɛɛgatdu,Ɣa̱-yaa?Ɣän
paläkɛɣöödeeKuothɛgaŋ.Käce̱tkɛminciɣälätikä
kɛnɛgua̱nniThar-ha-dum,ɛngatduɛmɛbɛɣälätikäkä
bɛlätkä,tingöörä,kɛnɛlätkäthuk,kɛɣööbäjɛluɔ̱thkä
bäjɛjakäbumkɛkui̱du.’
23KäcuƔa̱y-kärkuäärluɔ̱thkäcuɛjɛjiöki̱,‘Awi̱cdu
tëk,kuääräamänicäŋkɛl!Ɣängööräjɛkäji̱ɛnɣööbi
gatdäNadanpälikäkɛdueerkɛkɛɣööbɛji̱lätikäce̱tkɛ
minlotrɔ.’
24Käcukuäärɛyacɛnɣööbɛjɛjakärammidi̱tnijɛn
kämäthnikɛ,käbɛjɛtekɛɛlkɛluthkɛnɛluth.Käcuɛ
tetkɛcimkäcuɛjɛjiöki̱ba̱ny.
25KäcuɛNa-dannaŋ.gatnyimankɛɛlkɛjɛkäcuɛjɛ
nyuurrɛyduëëlmi̱ethkäcuɛjɛtokkɛmiŋi̱i̱cɛjɛkɛ
wäärkɛnɛcäŋamänimëëcɛjɛthiäŋkɛpɛlkɛnɛŋäc
ŋɔaani̱milenymi̱ethkɛnɛpi̱w.

3. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
Cio̱o̱k2
Ɛn"AlmanakRichardëëcan"kɛni̱ntëëwal.Ŋuɔ̱ttin/ci
li̱wkɛkui̱ciɛŋärankɛkui̱yio̱o̱ni̱,män,bieyni,lät,
mäthni.RuacKuɔthmigɔaaɛlɔ̱ŋcajɛjekkäBäth12,
17,23,37,45,47.PäärɛBäth63kɛtha̱a̱ŋruaacnitin
latkɛɛnaathɛnwalɛ.
1Cuɛjɛŋi̱eecinɔwëëi̱,‘Aɣgatdä!liŋruaacnikäkä
guɔ̱ɔ̱rniruacdäkätitminlatdä.
2Lögatdä!miciruacliŋ,ajɛli̱wrɛylɔaacdu,kä/cujɛ
nyuɔ̱thrammidɔ̱diɛn,kɛɣöö/cɛbibenɛlamacmitëk
käbɛthokduwaŋkäbɛpuɔ̱nydujakäbɛc,käbiji̱jakä
jiäk,käbiji̱pöcnhiamKuɔthkäbiji̱pöc.wut.
3Lögatdä!miciruacliŋ,/cujɛda̱a̱k;Kämitëëkɛmici
nɛn,/cujɛlärinaath.”
4Lögatdä!jakɛruacdukäthia̱kkɛramminliŋjɛ,kä
/cupɛ̈thkɛluɔ̱cdukɛluɔc.
5Lögatdä!miciduɔ̱ɔ̱rliŋ,/cujɛtɛ̱̈ɛ̱̈.
6Lögatdä!/Cugo̱o̱nyincayianlony,kä/cujɛlony,kä
/cugo̱o̱nyincayianlony.
7Lögatdä!/Cugɔɔyraargo̱r,kɛɣööbɛkuɛ̈ɛ̈käbɛwä,
duŋdɛɣööti̱mmiluɔ̱thkɛbɛtethi̱namänicäŋkɛl.
8Lögatdä!/Cuciekmidɔ̱a̱a̱rji̱jakämɛtkɛruacdɛ,kɛ
ɣööbili̱wkɛlia̱a̱mijiääkɛlɔ̱ŋ,käbɛji̱käpkɛthɛp
amänimiciji̱käp.
9Lögatdä!/Cuciekmicamockɛbieynikɛnɛliɛɛthmi
gɔaago̱r,mijiääkkädɔ̱a̱a̱rrɛyyieekädɛ.Riɛkmicijɛ
mockɛduɔ̱ɔ̱r,kiɛmicijɛla̱thtetdädu,käbɛji̱jakäduer,
käbiKuothgaakkɛji̱.
10Lögatdä!/Cuce̱tkɛjiathal-mɔn,kɛɣööjɛnbɛtekɛ
ji̱thnhiamjiɛndiaal,kätekɛdɛyticamkɛkɛkɔrdiɛn
diaal,käbice̱tkɛjiathmulberi,mintekɛdɛyticamkɛ
nhiamjiɛndiaal,kätekɛji̱thkɛkɔrdiɛndiaal.
11Lögatdä!kämniwi̱cdupiny,käjaknijɔwdukäkuiy,
käbitekɛluth,käbija̱lkɛduɔ̱ɔ̱pmicuŋ,kä/cubitekɛ
dɔ̱a̱a̱r.Kä/cujɔwdukapnhialmidɔalkɛɣöömiɛjɔw
midi̱i̱tmicadueltäth,deethɔ̱lduëltiŋuantäthkɛcäŋ
kɛl;kämiɛbuɔ̱mɛnɣööbathɔ̱lɛmɔjälkɛpɛ̈th,/cithɔ̱l
ɛmɔdeemetwocpinythɔ̱rɔ̱a̱a̱li̱.
12Ɣɔ̱ɔ̱ngatdä!käwuɔ̱cpäämnikɛɛlkɛrammipɛlgɔaa
nijɛnkäma̱thkɔaŋkɛɛlkɛrammijiäklɔcdɛ.
13Lögatdä!thöpkɔaŋduwi̱i̱kɔ̱a̱kninɛɛniticuŋ,kä/cu
maathkɛnɛytikueckɛŋɔak,ti​​calo̱k.
14Lögatdä!nhɔkniwutnitipɛltiluɔ̱thkɛKuothkä
ce̱tkɛkɛ,kä/cuthia̱kkɛnɛytikueckɛŋɔak,kɛɣöö/cibi
ce̱tkɛjɛkäbidupkɛŋa̱c.
15Lögatdä!miciji̱nmääthdukiɛmääthdujek,ɣɔ̱nɛjɛ,
käkɛkɔrɛbiɛjakämääthdukɛnɛmääthdu;kä/cuarɛjɛ
liakathilɣɔ̱n;Kä/curuacduya̱rkɛrammithilpɛl.
16Lögatdä!Käminteciökduthi̱n,ja̱lkɛjɛwi̱i̱jiɛnti
ŋuan,kälätniduɔ̱ɔ̱pkɛkui̱gatdu,kɛnɛji̱dhɔarukɛnɛ
gaatku,kälätnirieydukɛbuɔ̱ma/kenɛniwäwi̱i̱yiëër
kɛnɛtulyiëërkä/kenɛniwärɛyyiëërkä/cɛbicop
känkɛ.
17Lögatdä!micirammiriäŋriäŋthɔ̱lcam,lakɛnɛlaa
jiöki̱,--"Ɛpɛldɛ,"kämicirammicanɛcam,lakɛnɛlaa
jiöki̱,"Kɛbuɔthdɛ."
18Lögatdä!Käjɛnbɛro̱ŋkɛmi̱ethduminlacamkɛni
ciaŋkɛnɛnyinku,kä/cɛnyinradɔ̱diɛnbigo̱r.
19Lögatdä!/Cucieŋthieekäkɛrammidɔ̱a̱r,kä/cu
mi̱thkɛɛlkɛjɛ,kä/culɔcdutɛɛthkɛriktincituɔɔkkäji̱
thieekädu.Micigua̱ntɛ̈ruji̱duer,nyuthnijɛnhök.
20Lögatdä!rammidualkɛKuothbijɛluthkäbijɛ
luth.
21Lögatdä!ɛnrammikuicɛŋäccɛrɔɔdɛtɛth,käram
mipɛlɛcäŋcɛtɛth/cɛrɔlath,micɛtɛɛthlajiɛcrɔkɛ
pɛ̈th,kämi̠tëëkɛjueyderɛtëkdɛrɔal.Käkɛkui̱raam
mithilŋäc,midɔ̱a̱r,kɛkui̱jua̱thdɛthilɛwal.
22Lögatdä!miciraanbenkäji̱mikuiynijɛnkäji̱,
wërnhiamkɛɣööbijɛjek,käbicuɔ̱ŋ,kämi/cɛji̱dee
luɔ̱cji̱,biKuäärɛji̱luɔ̱cjɛ.
23Lögatdä!/Cugatduduäc,kɛɣööbuɔ̱tgatdäce̱tdɛkɛ
thɔ̱lmiterɛykakä,käce̱tdɛkɛyianthuɔkyio̱o̱ni,kɛnɛ
yianle̱yni,käce̱tdɛkɛyianthi̱i̱kä.
24Lögatdä!käpgatdukäjiäk,käŋi̱i̱cɛjɛkɛciɛŋtigɔw
a/kenɛnijiäkkäji̱kä/kenɛji̱nööŋrɛyluthärɛynathkä
biwi̱cdula̱thrɛydupnikɛnɛrɛybuɔ̱ɔ̱lkäbaji̱mocduer
kɛkui̱lätnikɛtinjiäktincɛla̱t.
25Lögatdä!kämnithɔ̱lmidi̱i̱tmitekɛciökkɛ,kä/cu
thɔ̱lmitekɛtuɔ̱ŋtidi̱tgo̱r,kä/cumääthnikɛwutmi
gua̱nkacä,kiɛkuanymigua̱c,kiɛkuanymikual,
​​kɛkui̱kätindiaaltinlätdikäkɛbikɛya̱r.
26Lögatdä!/Cudiëëthkuji̱lath,käbiKuäärniKuoth
lɔcdɛtɛɛthkɛkɛ;kɛɣööcajɛlari̱,"Rammilo̱kgua̱n
kiɛmanajɛli̱wkɛlia̱a̱(Ɣänluɔtdänilia̱a̱dui̱rä);käram
miluthdiëëthkɛbɛni̱nkɛjakäbäärkɛnɛtëkdɛ,käbɛ
ŋɔakdiaaltingɔwnɛn.""
27Lögatdä!/Cuja̱lrɛyduɔ̱pathilɛkuak,kɛɣöökui̱ci
gua̱a̱thinbigua̱ntɛ̈rji̱römkɛjɛ,kɛɣööbiarɔrialikäkɛ
kui̱dɛ.
28Lögatdä!/Cubice̱tkɛjiathmithilji̱thti/cipiith,bi
ce̱tkɛjiathmicakumkɛji̱thkɛkɛnɛji̱thkɛ;kɛɣööwut
mithilciekkiɛgaatcajɛpo̱cwi̱i̱muɔ̱ɔ̱n,känyirkɛjɛɛji̱
wecmuɔ̱ɔ̱n,ce̱tdɛkɛjiathmithilji̱thkäthildɛy.
29Lögatdä!biace̱tnikɛjiathmitekɛdɛytitegekäduɔ̱p,
käcamkɛdɛykɛɛnɛydiaaltinjäldup,kälalɔ̱ɔ̱ŋley
dɔaarpinyti̱eepädɛkäcamkɛji̱thkɛ.
30Lögatdä!kɛndetdiaaltinciba̱nypinyrɛyduɔ̱pdiɛn
kɛnɛmäthnikɛlakɛnami̱eththɔ̱ɔ̱l.
31Lögatdä!/Cujɛlari̱,"Kuääräɛdɔ̱a̱a̱rkäɣänpɛl,"kä
/curuacmithilŋäckɛnɛruacmidɔ̱a̱a̱rlat,kɛɣöö/cɛji̱
bilo̱kɛjɛ.
32Lögatdä!/Cubiaramkɛlkäla̱a̱ttinlakua̱rkiɛnɛ
jiöki̱,"Wërkäkɔ,"käbilaramkɛlkänɛytinlajiöki̱,
"Tëëkɛkäthia̱kɛkɛkɔ."
33Lögatdä!/Cukuaanydumockɛnhöknhiam
määthnikɛ,kɛɣöö/ciɛŋäci̱ɛŋakäkɛmibigɔaanijɛn
käji̱kɛguutdɛ.
34Lögatdä!/CudualkɛKuäärunmincakji̱,kɛɣöö/cɛ
biɛtkɛji̱.
35Lögatdä!käjakniruacdukägɔaakäjakɛthokdukä
gɔaa;Kä/cumääthdunhɔkɛnɣööbɛciökdukuëŋpiny,
kɛɣööbɛji̱mockɛgua̱a̱thmidɔ̱diɛn.
36Lögatdä!micirammipɛlduäckɛrietmipɛl,bɛrɔ
mockɛca̱rmijiääkmi/caŋäc;Kämicirammithilŋäc
mockɛbuɔ̱t,/cɛbicoplɔaackä/cɛbiliŋ.
37Lögatdä!micirammipɛljäknikɛkui̱kätingo̱o̱ri,
/cujɛmockɛŋuɔ̱ttiŋuan,kɛɣööbɛlätkula̱tce̱tkɛmin

4. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
go̱o̱ri,kämicirammidɔ̱a̱rjäkni,/cujɛmockɛŋuɔ̱t,
wërkärɔakälätnilätku,kɛɣöömila̱rjɛjɛ,/cɛmin
go̱o̱ribila̱t.Micikɛji̱jäkkäkɛkui̱la̱t,pɛ̈thkɛɣööbiɛ
thukkɛpɛ̈th.
38Lögatdä!/Cugua̱ntɛ̈rranjakäbumnijɛnkäji̱,kɛ
ɣööbɛthëmduka̱n,käbɛji̱luɔ̱cji̱.
39Lögatdä!ɣɔ̱nɛgatdukɛnɛläätdua/keninyinkuni
la̱thtetnikiɛn,kɛɣöö/cikɛbinäk.kɛɣöörammitekɛtet
micithia̱a̱ŋcɔalkɛjɛi̱pɛl,acäŋɛdɔ̱a̱rkäthilŋäc
ŋɔaani̱,kärammitekɛtetmithilluɔtcɔalkɛjɛi̱can,mi
thilŋäcŋɔaani̱,acäŋɛkuäärnɛɛnitipɛl.
40Lögatdä!Ɣäncäkɔlöcinthcam,käcäaloethcam,kä
thilɛmicäjekmibɛcmilenycankɛnɛdakŋɔaani̱.
41Lögatdä!ŋi̱i̱cgatdukɛciaaŋmigɔaakɛnɛciaaŋ
bumä,kɛɣööbɛlätagɔaarɛydhɔaardɛ.
42Lögatdä!/Cunɛytinkueckɛŋɔakŋi̱eeckɛthok
nɛɛnitipɛl,kɛɣööbɛariɛkkäjɛ.
43Lögatdä!/Cuta̱a̱dunyuɔ̱thmääthdu,kɛɣöö/cɛji̱bi
lo̱kɛjɛ.
44Lögatdä!cɔrlɔaacbɛcɛɛlɔ̱ŋkäcɔrwäŋni,kɛɣööcɔr
wäŋnidɔ̱ŋbajɛbo̱thɛmääth,käcɔrlɔaac/cajɛbo̱th,kä
bɛduɔ̱ɔ̱pincuŋba̱nypiny,käbɛwärɛyduɔ̱pmijiääk.
duɔ̱p.
45Lögatdä!kuɔthrankɛciökdɛgɔaanijɛnkäkuɔth
rankɛthokdɛ.
46Lögatdä!määthduminthia̱k,gɔaanijɛnkädämuɔɔr
mina̱n.
47Lögatdä!gɔɔydɛbɛthuɔ̱kduŋni̱ɣööŋi̱i̱cbɛjääny,
käwi̱cmuɔ̱ɔ̱nbɛkuɛ̈ɛ̈käbɛcubenɛlami̱thilluɔt,
duŋni̱ɣööciötmi̱gɔaa/cɛbibenɛlami̱thilluɔtkiɛ/cɛ
bibath.
48Lögatdä!rammithillɔ̱ŋ,lia̱a̱dɛgɔaanijɛnkätëkdɛ;
Käjɔwwieegɔaanijɛnkäjɔwdiit;kɛɣööjiathlɔaac
kɛnɛwiee,mitekɛluthKuɔthrɛydiɛn,gɔaanijɔwdiitni
kɛnɛtɛ̈thlɔaac.
49Lögatdä!Käthɔ̱lmiterɛytetdädugɔaanijɛnkäthɔ̱l
miterɛythaakranmithieekɛji̱;Kärɔɔmmithia̱kkɛji̱
gɔaanijɛnkäthäkmina̱n.Kägɔaaniduerdiitmite
tetdädukäkɛctibathdɔɔrtipärnhial.käcanmimat
ŋɔakdiaalgɔaanijɛnkädäkŋɔaani̱tiŋuanpiny;Kä
gɔaaninyapɛcmitëkkälonymicili̱w.käpaunkɛl
gɔaanijɛnkäpaunkɛlria̱ŋni,ɣänluɔtdänida̱a̱pkɛnɛ
ciɛk;kɛɣööda̱a̱pkɛnɛciɛkinbo̱rcakɛtɛ̱̈ɛ̱̈käcakɛkum
wi̱i̱muɔ̱ɔ̱n,kä/cakɛnɛn.Käduundɛɣöölabi̱i̱laterɛy
ko̱käkäbajɛnɛn,käɛgɔɔyraamminlätjɛ.
50Lögatdä!fortunmitɔtgɔaanijɛnkäfortunmicidäk
piny.
51Lögatdä!jio̱wmitëkgɔaanijɛnkärammicanmici
li̱w.
52Lögatdä!gɔaanirammicanmilätcuŋkärammi
riäŋriäŋmicili̱wrɛydueeri.
53Lögatdä!käpruacrɛylɔaacdu,käbɛtekɛmidi̱i̱tkä
ji̱,kätitrɔkɛɣööbiɛnyothɛnɣööcimääthdutekɛtɛ̱̈ɛ̱̈.
54Lögatdä!/Curietbäraarthokduamänimicica̱ru
jekkɛca̱r.Kä/cucuɔ̱ŋkamnɛɛnitiŋaknɔm,kɛɣöökɛ
ruacmijiääkbɛtekɛŋaknɔm,käkɛŋaknɔmbɛtekɛko̱r,
käkɛko̱rbɛtekɛko̱r,käbaji̱kuɔ̱kɣööbiruacdulat.
Duundɛɣööriŋniɛnwi̱nikälɔ̱ɔ̱ŋni.”
55Lögatdä!/Curammibumnijɛnkäji̱gaŋ,kägo̱o̱rni
yiëëmibum,kɛnɛciaaŋmicuŋ,kɛɣööthilɛmigɔaami
lenynɔmɔ.
56Lögatdä!/Cumääthduminnhiamlo̱k,kɛɣöödɔ̱ŋ
/cɛbijäänykɛmääthduminrɛwdɛ.
57Lögatdä!käguicɛrammicanrɛyrikädɛ,käruacni
kɛkui̱dɛnhiamSultan,kälätnijɛkɛbuɔ̱mdukɛɣööbi
jɛkänthokthɔ̱ɔ̱l.
58Lögatdä!/Culɔcdutɛɛthkɛlia̱a̱gua̱ntɛ̈ru,kɛɣöökɛ
kɔrgua̱thmitɔtbilagua̱nthieekädɛ,käbirammidɔal
ji̱luɔ̱thkäbijɛluɔ̱thkäbitekɛɛlkɛjɛkɛnhiamkɛtɛ̈th
lɔaac.
59Lögatdä!micipi̱wcuɔ̱ŋnhial,käbithɔ̱lmibo̱rrɔ
mockɛbuɔy,käbithɔ̱lmitɔtrɔmockɛthɔ̱lmigɔaa
ce̱tkɛthɔ̱l,kɛkɔrɛdeenɛytithilŋäckɛnɛdɔ̱a̱a̱rjɛcop
lɔaackädeekɛnpɛl.
60Lögatdä!migo̱o̱riɣööbipɛl,gaŋthokdukäkac,kä
gaŋtetdukäkuël,kägaŋwäŋkukäjiäk.kɛkɔrɛbaji̱cu
cɔli̱pɛl.
61Lögatdä!Käarammipɛlji̱duäckɛkɛɛt,kä/curam
midɔ̱a̱rji̱yi̱rkɛwälmigɔaa.Birɔyuɔrpinyrɛy
ŋuɛ̈tnikukäbaji̱luɔ̱thrɛydɔŋdu.
62Lögatdä!/Curaanluäŋkɛga̱ŋkɛni̱nbumädɛ,kiɛ
kiirkɛni̱ntinci̱nyɔcdɛrɔyuɔrpiny.
63Lögatdä!/Cupɛ̈thkɛkuënciëk,kɛɣöömicikuën
wäagɔaa,bɛweei̱,‘Kuäärä,rialikäɣä’;kämicijɛjiäk,
bɛramëëno̱o̱ŋjɛmocriɛk.
64Lögatdä!rammigɔaarɛybieynikɛ,jɛnbäcäätdɛrɛy
ruacdɛ;Kärammitekɛca̱rmijiääkrɛybieynikɛ,jɛnbä
cäätdɛkɛruacdɛ.
65Lögatdä!micikuëlla̱t,lärijɛSultan,kämocjɛkɛ
kui̱dɛ,kɛɣööbaji̱känkäjɛ,kɛɣöömi/ciɛjɛn,birikrut.
66Lögatdä!känimääthdukɛrammicitetdɛthia̱a̱ŋkä
cithia̱a̱ŋ,kä/cumääthdukɛrammicitetdɛgäkkäci
buɔthɛnäk.
67Tëëkɛŋɔakda̱ŋŋuaanti/cikuäärkɛnɛlathkëërikɛ
deegaŋkäkɛ:ciaaŋjiäkinla̱tkɛɛkuäär,kɛnɛkumɛmi
jiääk,kɛnɛca̱rmijiääkkɛkui̱nɛɛnitinruackɛnaath;
kɛnɛŋɔakda̱ŋŋuaanti/cadeetɛ̱̈ɛ̱̈:rammipɛl,kɛnɛram
midɔ̱a̱r,kɛnɛrammiriäŋriäŋ,kɛnɛrammican.’
Cio̱o̱k3
Ahikarcɛla̱tdɛpälkälätdɛrɛylätnikumɛ.Cuɛkuakkɛ
ka̱mgatnyimaninlagua̱nko̱kä.Ɛnwa̱nɛmɛɛruacmi
gääynaathkɛkui̱käɣööcirammi/thiɛltɛ̈thlɔaacrɔri̱t
ɛlarammijiäk.Ɛnca̱rmi̱pɛlmi̱caaAhikarkuëŋrɛy
yiëërcuɛnööŋni̱ɣööbaajɛkuëŋyieenä.Cuɛjɔɔcɛn
ɣööɛjɛnguutA-ɣi-kar.
1CuHaiqârruacinɔ,kämëëcɛruaacnikɛnɛruaacniti̱ti̱
thukkɛlatkäNadan,gatnyiman,cuɛcarɛnɣööbɛkɛ
diaaltit,kä/ke̱nɛjɛŋa̱cɛnɣööniɛgua̱a̱thɛmɔbɛjɛ
nyuɔ̱thɣööbɛtekɛbuɔ̱mkɛnɛlo̱kkɛnɛdɔal.
2KɛkɔrɛcuƔa̱y-kärnyuurrɛyduëëlɛ,käcuɛkuakkɛ
diaalka̱mNa-dan,kɛkuaanykɛ,kɛmäntinlätkɛjɛ,kɛ
jio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱k,kɛɣɔ̱kkɛ,kɛŋɔakdiaaltincɛjekkäcɛjek.
Käcubuɔ̱mthöpkɛnɛpënŋɔaani̱duɔthtetdäNadan.
3KäcuƔa̱y-Kärnyuurkɛlɔ̱ŋrɛyduëëlɛ,käniciaŋla
wäƔa̱-y-Kärkuäärluɔ̱th,käbɛlocdhɔɔrɛ.

5. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
4TäämɛmëëciNadanɛŋa̱cɛnɣööbuɔ̱minlathöpkɛ
ŋɔakkɛnɛminlagaŋɛnaathtetetdädɛ,cuɛkuäärƔa̱y-
karlo̱kkäcuɛjɛmockɛbuɔ̱m,käcuɛjɛmockɛduer
gua̱a̱thni̱diaaltincɛjɔɔcthi̱n,wëëi̱,‘Gua̱ndɔɔŋdäƔa̱-
yaa-rɛterɛykuäärädɛ.Käthilɛmiŋäcɛtäämɛ.’
5Käcuɛtokkɛmiduäckuaanykɛnɛmänläätni,käcuɛ
jio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱kkɛnɛthɔ̱rɔ̱a̱a̱li̱kɔak,käcuɛyio̱wkɛdiaal
tintekɛgua̱ndɔɔŋdɛniƔay-kärthuk.
6KämëëciƔai̱-Kärɛnɛnɛnɣöö/thiɛlɛjɛkɔ̱a̱clɔaackɛ
läätkɛkɛnɛji̱dhɔarɛ,cuɛrɔjiɛckäcuɛjɛtuɔ̱kraar
dhɔɔrɛ,käcuɛkuäärja̱kkɛɣööbɛkuakkɛkɛnɛmi̱ethdɛ
däkpiny.
7Käcukuäärrɔjiɛc,cuɛNadancɔl,käcuɛjɛjiöki̱,‘Kä
minŋotƔai̱-karkɛpuɔ̱nydɛ,thilɛrammibikuakdɛruac,
kiɛji̱dhɔarɛ,kiɛkuakkɛ.’
8KäcuatetNadanwockägua̱ndɔɔŋdɛniƔai̱-karkɛnɛ
kuakkɛdiaal,käkɛjɛngua̱a̱thɛmɔ/ke̱nɛwärɛckä/ke̱nɛ
jɛwäner.
9KäɛnɔcuƔa̱y-kärlɔcdɛri̱tkɛlätkɛtëëcɛla̱tkɛnɛgat
nyimanniNadan,käcuɛŋotkɛmi̱jiɛthlɔcdɛɛlɔ̱ŋ.
10KäNadantëëkɛdämanmitɔtmicɔali̱Bɛnudha̱rdan,
käcuƔa̱ykarɛnaŋgua̱a̱thNadan,käcuɛjɛpithkäcuɛ
jɛluɔ̱thkɛluthmidi̱i̱t.Käcuɛnyinkɛdiaalka̱mjɛ,kä
cuɛjɛjakäkuäärdhɔrɛ.
11TäämɛmëëciNadanmincituɔɔkŋa̱c,cuɛtekɛ
ŋɛ̈ɛ̈nykɛnɛŋɛ̈ɛ̈ny,käcuɛtokkɛmilatdɛruackɛkui̱
nɛɛnidiaaltinthieckɛjɛ,käcuɛgua̱ndɔɔŋdɛniƔay-kar
dɔal,wëëi̱:‘Cigua̱ndɔɔŋdäɣätuɔ̱kraardhɔɔrɛ,käcɛɣä
tuɔ̱kraardhɔɔrɛ.cuɛdämaarnhɔkniɣä,duŋdɛɣöömi
ciKuothinDi̱tniJɛnɣämocbuɔ̱m,bäjɛnöŋriktinte
thi̱n.näk.'
12KäcuNa-danŋotkɛmi̱carɛjɛi̱ɛŋumiderɛla̱tkɛ
kui̱dɛ.Käkɛkɔrgua̱thmitɔtcuNa-danruacɛmɔriet
wi̱cdɛ,käcuɛwarɛgakgɔ̱a̱rA-kicgatCaa,kuäärPa-rath
inpɛl,wëëi̱.
13‘Malkɛnɛpualpua̱a̱nykɛnɛbuɔ̱mkɛnɛluthkäkuäär
A-thi-ri-yakɛnɛNi-nɛ-be,kɛnɛkuäärɛkɛnɛgɔ̱ɔ̱rdɛni
Ɣai̱-kartekɛji̱,lökuäärindi̱i̱t!Ajɛtekɛyio̱wkamdu
kɛnɛɣä.
14Kämiciwarɛgakɛmɛcopkäji̱,miwi̱i̱rɔjiɛckɛpɛ̈th
käwäwi̱i̱kakäNith-rin,kɛnɛA-thi-ri-ya,kɛnɛNi-nɛ-be,
bäkuäärka̱mji̱athilɛko̱rkɛnɛko̱r.’
15Käcuɛwarɛgakdɔ̱diɛngɔ̱rbäkɛciötƔay-karkä
PɛrokuäärI-jëp.‘Amaltekɛmalkamädukɛnɛɣä,lö
kuäärinbum!
16Mikɛgua̱a̱thinciwarɛgakɛmɛcopkäji̱,birɔjiɛc
käbiwäkäA-thi-ri-yakɛnɛNi-nɛ-berɛykakäNithriin,
bäji̱ka̱mkuäärathilɛko̱rkɛnɛko̱r.’
17Kägɔ̱a̱rNadancuɛce̱tkɛgɔ̱a̱rgua̱ndɔɔŋdɛniƔay-kar.
18Käcuɛwarɛgaknida̱ŋrɛwtɔ̱tɔ̱matkɛɛl,käcuɛkɛ
mockɛbiɛlgua̱ndɔɔŋdɛniƔay-kar.cukɛterɛyluaak
kua̱r.
19Käcuɛwäkäcuɛwarɛgakgɔ̱rbäkäkuäärkä
gua̱ndɔɔŋdɛniƔai̱qäri̱:‘Malkɛnɛpuɔ̱nydätekɛ
Vizierdä,Secretarydä,Chancellordä,Ɣai̱qär.
20OHaiqâr,miciwarɛgakɛmɛcopkäji̱,matlathkëëri
diaaltintekɛɛlkɛji̱,käbikɛtekɛbieynikɛnɛpekdiɛn,
käbikɛnööŋkäɣäkɛcäŋindhieecdiɛnrɛypäämni
Nisrîn.
21Kämiwi̱i̱ɣänɛnba̱a̱käji̱,pɛ̈thkɛlätnirɛmkäɣä
ce̱tkɛgua̱ntɛ̈rmideenyiëënykɛɣä,kɛɣööta̱a̱kɛja̱a̱k
PɛrokuäärI-jëpkɛɛlkɛɣä,kɛɣööbikɛbuɔ̱mköördan
nɛnlathkëërikädɔ̱ŋdeekɛkɔndual,kɛɣöökɛji̱tɛ̈ran
känyirkɛkɔn.’
22Käcuɛwarɛgakɛmɔkum,käcuɛjɛjäkkäƔai̱qärɛ
ramkɛlkäla̱a̱tkua̱r.Käcuɛwarɛgakindɔ̱ŋmincɛgɔ̱r
ka̱nkäcuɛjɛkäpnhiamkua̱rkäcuɛjɛkuɛnkäcuɛjɛ
nyuɔ̱thdi̱i̱l.
23Kämëëcikuäärmincagɔ̱rrɛywarɛgakäliŋ,cuɛ
ga̱a̱cɛlɔ̱ŋ,cuɛgaakɛlɔ̱ŋ,käcuɛweei̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,cäpɛldä
nyoth!ɛŋumicälätkäHaiqârmincɛwarɛgakniti̱ti̱gɔ̱r
käji̱tɛ̈rä?Ɛjɛnmucdämincäka̱mjɛkɛkui̱gɔɔyämicä
lätkäjɛ?’
24KäcuNa-danɛjiöki̱,‘/Culɔcdujiääk,lökuäär!kä
/cuarɛgaak,duŋni̱ɣööbanɛwäkäplainofNisrînkä
banɛwäguicmi̱ɛnruacɛmɔɛthuɔ̱kkiɛ/cɛthuɔ̱k.'
25KäcuNadanrɔjiɛckɛcäŋindhieecdiɛn,cuɛkuäär
kɛnɛlathkëërikɛnɛkuäärnaŋ,käcukɛwärɛydɔaarkä
päämNithrîn.Käcukuäärɛguic,känɛnɛ!Haiqârkɛnɛ
lathkëëricukɛrɔ̱rialikä.
26KämëëciƔai̱kärɛnɛnɛnɣöökuäärtethi̱n,cuɛrɔ
thiëëkkäcuɛlathkëërinyuɔ̱thɣööbikɛwäce̱tkɛko̱r,kä
bikɛko̱rtɛrkɛkuäärce̱tkɛmincajekrɛywarɛgakä,kä
/cɛjɛŋäci̱ɛpuɔ̱lmiciNadantɛtkɛkui̱dɛ.tut.
27Kämëëcikuäärmincala̱tɛƔai̱-karnɛn,cuɛdiɛɛr
ɛlɔ̱ŋkäcuɛdualɛlɔ̱ŋ,käcuɛgaakɛlɔ̱ŋ.
28KäcuNa-danɛjiöki̱,“Ɛnji̱nnɛn,kuääränikuäär!
ɛŋumiciwutɛmɛɛla̱t?duŋni̱ɣöö/cugaakkä/culɔcdu
jiääkkiɛ/cujiäklɔcdu,käwërdhɔɔrukänyuurwi̱i̱
kɔamkuäärädu,käbäƔai̱qärnööŋkäji̱cayiankäca
yiankɛthɛp,käbägua̱ntɛ̈rujockäji̱athilɛla̱t.’
29Käcukuäärlunywi̱i̱kɔamkuäärädɛ,kɛɣööcɛgaak
kɛkui̱Ɣay-kar,käthilɛmicɛla̱tkɛkui̱dɛ.KäcuNadan
wäkäƔai̱qär,käcuɛjɛjiöki̱,‘W’allah,ji̱ngua̱ndɔɔŋdä!
Ɛpuckuäärtɛthlɔcdɛkɛji̱kɛtɛ̈thlɔaacmidi̱i̱tkäcɛji̱
la̱rtɛ̈thlɔaackɛɣööcimincɛla̱rji̱la̱t.
30Täämɛcɛɣäjäkkäji̱,kɛɣööbilathkëëriwälätkiɛn,
käbirɔɔdubenkäjɛacatetkuyianjɔkdu,käciökuyian
kɛkuatni,kɛɣööbija̱a̱kPɛrojɛnɛn,käbikuäärben
cukɛdualkɛkɛkɛnɛkuäärdiɛn.’
31KäcuHaiqârɛloci̱,‘Käliŋɛɣööbiraanluɔ̱th.’Cuɛ
rɔjiɛcniɛnguäthɛmɔ,cuɛtetkɛyianjɔkdɛ,käcuɛ
ciökɛyiankɛkuatniciikni.
32KäcuNa-danɛka̱n,cuɛwäkɛɛlkɛjɛnhiamkua̱r.
KämëëciƔai̱qärwänhiamkua̱rcuɛrɔyuɔrpiny
nhiamdɛpiny,käcuɛkuäärthieckɛbuɔ̱mkɛnɛtëkmi
do̱raar.
33Käcukuäärɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nƔai̱qâr,kuäärädä,
kuäärädä,kuäärädä,kuääräwecdä,lärijɛɣäi̱ɛŋumi
jiääkmicälätkäji̱,minciɣäluɔ̱clätdäminjiääkɛmɛ.’
34Käcukɛjɛnyuɔ̱thwarɛgaknitincagɔ̱rkɛnɛdi̱i̱l
thokdɛ.KämëëciHaiqârnɛmɛnɛn,cutetkɛrɔ̱yuɔr
pinykäcuthokdɛyiankɛgua̱a̱thkɛl,käcuɛthilrietkɛl
kɛdual;duŋni̱ɣööcuɛwi̱cdɛyuɔrpinykäcuɛŋotkɛmi̱
/ciruac.
35Kämëëcikuäärɛnɛn,cuɛŋa̱cɛnɣööruacɛmɔbëë
käjɛ,käcuɛrɔjiɛcniɛgua̱a̱thɛmɔkäcuɛkɛjiöki̱ba
Ɣai̱-karnäk,käbaŋuɔ̱kdɛmockɛthɛpraarrɛywec.

6. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
36KäcuNadanrɔalkäcuɛweei̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nƔai̱-kar,ji̱n
rammibo̱r!ɛŋumiluäkji̱kɛcärkukiɛbuɔ̱mdukɛlätni
nɛmɛkäkuäär?’
37Ɛjɛnlatdɛraminlalatruaacniɛmɔ.Käciötwutdäëë
tekɛthɛpɛAbuSamîk.Käcukuäärɛjiöki̱,‘A̱ji̱nram
migua̱nthɛp!jiɛcrɔ,wër,ŋokthokHaiqârthokduëëlɛ,
käyuɔrwi̱cdɛraarpuɔ̱ɔ̱nydɛkɛcupni̱tikuɔ̱r.'
38KäcuƔay-karrɔyuɔrpinynhiamkua̱r,käcuɛweei̱,
‘Akuäärätëkamänicäŋkɛl!Kämigo̱o̱riɣööbiɣänäk,
aruacdujakäthuɔ̱k.käŋa̱cäjɛɛnɣöö/thiɛlɛɣäduer,
duŋdɛɣöörammijiääkbɛca̱pdɛlatkɛkui̱jiäknikɛ;
duŋdɛɣöö,lökuäärä!Ɣänla̱ŋäji̱kɛnɛmäthniku,pälijɛ
ɛnɣööbiwutëëtekɛthɛppuɔ̱nydäka̱mkuaanykä,kɛ
ɣööbaɣäkony,käakuaanyduamucdu.’
39Cukuäärrɔjiɛc,käcuɛwutintekɛthɛpjiöki̱bajɛ
lätkämingo̱o̱rɛ.
40Käniɛgua̱a̱thɛmɔcuɛla̱a̱tkɛjiöki̱baƔai̱qärkɛnɛ
wutëëtekɛthɛpkäp,käbawäkɛɛlkɛjɛathilbieynikɛ
ɣööbajɛnäk.
41KämëëciƔa̱y-Kärɛŋa̱cagɔaaɛnɣööbajɛnäk,cuɛ
ciekdɛja̱k,käcuɛjɛjiöki̱,‘Bërraarkärömkɛɣä,käa
jɛtekɛji̱kɛɛlkɛnyi̱ertibathdɔɔrkɛl,käakɛmockɛ
bieynitibo̱o̱r.silkɛɣöödeekɛnɣäwieea/ka̱nnili̱w.
42Kärialimi̱ethikäkɛkui̱raambithɛpkɛthɛpkɛnɛ
la̱a̱tkɛ.Kämatdɛkɔaŋtiŋuan,kɛɣööbikɛmath.’
43Käcuɛtindiaaltincala̱rjɛla̱t.Käcuɛpɛlɛlɔ̱ŋ,kä
pɛl,käŋäcŋɔak.Käcuɛmatkɛluthkɛnɛŋi̱i̱cdiaaltin
derɔ̱lot.
44Mëëcilathkëërikua̱rkɛnɛwutnitintekɛthɛpcop,
cukɛtharbëtrialikä,kɛnɛkɔaŋkɛnɛmi̱ethmigɔaamica
rialikä,käcukɛmi̱thkɛnɛmaathamänimëëcikɛria̱ŋkä
cikɛyɔ̱ŋ.
45KäcuHaiqârwutëëtekɛthɛpnaŋgekäbunädɛ,kä
cuɛwee,‘Ɣɔ̱ɔ̱nAbuSamîk,/ciɛŋäcɛnɣöömëëgo̱o̱r
kuäärniThar-ha-dum,gua̱nThɛn-na-kɛ-ribi̱bɛji̱näk,
cua̱ji̱naŋkäcua̱ji̱tɛ̱̈ɛ̱̈gua̱a̱thmidɔ̱ŋamäni1990.gaak
kua̱rkäcuɛjithieckɛkui̠i̠?
46Kämëëcäji̱naŋnhiamdɛculɔcdɛtɛɛthkɛji̱,kätim
gɔɔyëëcälätkäji̱.
47Käŋa̱cäjɛɛnɣööbikuäärlɔcdɛjiääkkɛkui̱dä,käbɛ
lɔcdɛwaŋkɛwaŋlɔaacdɛmidi̱i̱tkɛlia̱a̱dä.”
48Kɛɣööthilɛɣäduer,kämiwi̱i̱ɣäwänyuɔ̱thjɛrɛy
luaakdɛ,bitekɛtɛ̈thlɔaacmidi̱i̱t,käbiɛŋa̱cɛnɣööci
gatnyimaarniNa-danɣämɛt,käcɛɣälätkäjiäkɛmɛ,
käbɛɣämockɛtɛ̈thlɔaacmidi̱i̱t.bikuäärrɔri̱tkɛɣöö
cɛɣänäk;Kätäämɛta̱a̱kɛgëëkrɛykakädhɔɔrä,käthilɛ
rammiŋäcjɛ.
49Te̱mɛɣärɛydɛkɛŋäcciëkdä.Käta̱a̱kɛkuanymite
yieenämiro̱ŋnäkdɛ.
50Käno̱o̱ŋnijɛraarkälätnijɛbieynikä,kälärijɛ
kuaanyɛnɣööbajɛnäkmiwakɛyɔ̱ŋ./Cikɛjɛbiŋa̱cɛn
ɣööɛjɛnraminnäkkɛnɛ.
51Käwuɔcnipuɔ̱nydɛkɛtetnitikuɔ̱rkäpuɔ̱nydɛ,kä
thöpnipuɔ̱nydɛkuaanykäkɛɣööbajɛkony.Käbiria̱ŋ
midi̱i̱tdolkɛɣäkɛɛl.
52Käɛnwanɔcuwutëëtekɛthɛpla̱tce̱tkɛmincala̱rjɛ
ɛƔai̱qär,käcuɛwäkäkuäär,cuɛjɛjiöki̱,“Awi̱cdutëk
amänicäŋkɛl!”
53KäcuciekƔai̱qärjɛyuɔrpinyrɛygua̱thincatɛ̱̈ɛ̱̈thi̱n
kɛjuɔknidiaalminro̱ŋkɛkui̱dɛ,käthilɛrammiŋäcjɛɛ
nijɛnkärɔa.
54Käcuaruacɛmɔlatkäcuanyɔkkɛlatgua̱thnidiaal
kɛkui̱käɣööcaƔai̱-Kärinlaraminŋäcŋɔaknäkkä
cuɛli̱w,käcuji̱wecɛmɔdiaalwieekɛkui̱dɛ.
55Käcukɛwieekäcukɛweei̱,‘Riɛkɛji̱n,Ɣa̱y-kar!
kɛnɛkɛkui̱ŋi̱i̱cädukɛnɛluthdu!Käji̱nkɛnɛŋäcdubɛ
jiääkɛlɔ̱ŋ!Kädëërammice̱tkɛji̱jeknikä?käderɛte
nikämideewutmipɛl,miŋäcŋɔak,miŋäcruacmicäät
kɛji̱mideegua̱a̱thduthiäŋ?’
56Käcukuäärrɔri̱tkɛkui̱Ɣa̱y-kar,käcuri̱tdɛthilluɔt.
57KäcuɛNadancɔlkäcuɛjɛjiöki̱,“Wërkänaŋ
mäthniku​​kɛɛlkɛji̱,kälätniwieekɛkui̱
gua̱ndɔɔŋduniƔai̱qär,käwieekɛkui̱dɛce̱tkɛminla
ciɛŋkɛ,kɛɣööbajɛtim.”
58KämëëciNa-dan,ramindɔ̱a̱a̱r,mi/thiɛlŋäc,mi
bumlɔcdɛwädhɔɔrgua̱ndɔɔŋdɛ,/ke̱nɛwiee,kä/ke̱nɛ
jiääklɔaac,kä/ke̱nɛwiee,cuɛnɛytithillo̱ctijiäkmat
kɛɛl,käcukɛmi̱thkɛnɛmaath.
59KäcuNadanɛtokkɛkäpläätnimänkɛnɛkuaany
Ɣai̱-kar,käcuɛkɛyiankäcuɛkɛmocriɛkkäcuɛkɛ
duäckɛbuɔ̱mmidi̱i̱t.
60Kä/kenɛciekdämanluɔ̱th,mincijɛpiithce̱tkɛgatdɛ,
kägo̱o̱rɛɣööbijɛpɛnrɛydui̱räkɛjɛkɛɛl.
61KäduundɛɣööcaHaiqârŋokrɛytɛ̱̈ɛ̱̈dɛ,käcuɛwiee
läätnikɛkɛnɛji̱thieekädɛliŋ,käcuɛKuothinDi̱tniJɛn
liak,mintekɛkɔ̱a̱clɔaac,käcuɛtɛ̈thlɔaaclat,käcuɛpal
niciaŋkäcuɛKuothinDi̱tnijɛnli̱eŋ..
62KälawutmitekɛthɛpabëëkäƔa̱y-karniciaŋ
gua̱a̱thintëëdäärgua̱a̱thincatɛ̱̈ɛ̱̈thi̱n,käcuƔa̱-yaaben
käcuɛjɛläŋ.Käcuɛjɛcom,käcuɛjɛpalkɛɣööbɛjɛ
kän.
63Kämëëcaruaclatrɛywi̱i̱nikɔ̱kiɛnɛnɣööcaƔa̱y-
karinlaraminŋäcŋɔaknäk,cukua̱rdiaallo̱ckiɛnjie̱e̱k
käcukɛkuäärniThɛ-na-kɛ-riblo̱k,käcukɛwieekɛkui̱
Ɣa̱-kɛ-ribinlagɔ̱ɔ̱rrikni.
Cio̱o̱k4
"KäRiddleni̱nyinI̱thpindhi̱."ƐŋumicituɔɔkkäÄ-ɣi-
karɛpuc.Kälunydɛjɔk.
1KämëëcikuäärI-jëpɛŋa̱cɛnɣööcaƔay-karnäk,
cuɛrɔjiɛcniɛgua̱a̱thɛmɔ,käcuɛkuäärniThɛ-na-kɛ-rib
gɔ̱rwarɛgak,tiɛmɛjɛɛnɣööbiji̱tekɛmal,kɛnɛpuɔl
pua̱a̱ny,kɛbuɔ̱m,kɛluthmigörkɔji̱.dämaarinnhɔakä
nikuäärniThɛ-na-kɛ-rib.
2Ɣäncägo̱rɛnɣööbäduelmidi̱i̱ttäthkamnhialkɛnɛ
piny,kägööräɣööbiɣäjäkkärammipɛl,miŋäcŋɔak
käji̱,kɛɣööbɛɣätäth,käbɛɣälocthiecnikädiaal,kä
bätekɛtho̱lbo̱knikɛnɛtho̱lbo̱knitinlathöpkɛji̱A-thi-ri-
yakɛrundiɔ̱k.’
3KäcuɛwarɛgakthanykäcuɛjɛjäkkäThɛ-na-kɛ-rib.
4Cuɛjɛka̱nkäcuɛjɛkuɛn,käcuɛjɛka̱mkua̱rkɛkɛnɛ
kua̱rkuäärädɛ,käcukɛga̱a̱ckäcukɛpöc,käcuɛgaak
ɛlɔ̱ŋ,käcuɛga̱a̱ckɛminbɛla̱t.
5Käcuɛdi̱tkɛnɛnɛytincigɔ̱a̱r,kɛnɛytinpɛl,kɛnɛy
tinŋa̱ckɛca̱r,kɛnɛytinŋa̱ckɛnyinnhialkɛnɛnɛydiaal
tinterɛywecdiɛn,käcuɛwarɛgakkuɛnkɛkɛ,käcuɛkɛ

7. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
jiöki̱,‘Ɛŋakäyɛmigo̱o̱rɣööbɛ.wërkäPɛrokuäärI-
jëpkäbithiecnikɛwäloc?’
6Käcukɛjɛjiöki̱,‘Aɣkuäärä!ŋäcnijɛɛnɣööthilɛram
miŋäcthiecniti̱ti̱ɛniHaiqâr,minlavizierkɛnɛ
secretarydu.
7Käkɔnthilɛkɔnŋäckɛkui̱känɛmɛ,ɛniNa-dangat
nyiman,kɛɣööɛjɛnŋi̱i̱cdɛkɛpɛldɛkɛɛliw,kɛnɛŋäcdɛ
kɛŋäcŋɔaani.Cɔljɛkäji̱,dɔ̱ŋbɛthɛpɛmɛminbum
ɛmɛwoc.’
8KäcukuäärNa-dancɔl,käcuɛjɛjiöki̱,“Guic
warɛgakɛmɛkäcuŋa̱cminterɛydɛ.”KämëëciNa-dan
ɛkuɛn,cuɛweei̱,‘A̱,kuäärä!Ɛŋamitekɛlua̱ŋkɛlätni
tieckamnhialkɛnɛpiny?’
9KämëëcikuäärruacNadanliŋ,culɔcdɛjiääkɛlɔ̱ŋ,kä
cuɛwäpinywi̱i̱kɔamkuäärädɛ,cuɛnyuurrɛyŋɛ̈thä,kä
cuɛtokkɛmiwieekäwieekɛkui̱Ɣai̱-kar.
10Käcuɛweei̱,‘A̱jiathlɔaacdä!OHaiqâr,mëëŋäc
ŋɔaktincatɛ̱̈ɛ̱̈kɛnɛtincatɛ̱̈ɛ̱̈!cuɛɣämocriɛkkɛkui̱du,
OHaiqâr!Ji̱nŋi̱i̱cwecdäkäkuäärkuäärädä,bäpäärkɛ
ji̱jeknikä?OHaiqâr,ji̱nŋi̱i̱cwecdä,bärɔri̱tnikäkɛ
kui̱du?riɛkɛɣänkɛkui̱du!Ɣäncäji̱däki̱di!käcua̱
ruacgatdämidɔ̱a̱a̱r,mithilŋäcmithilŋäc,mithilkuth,
mithilwutli̱eŋ.
11Ɣɔ̱ɔ̱n!känyɔkAhkɛkui̱dä!Ɛŋamideeji̱mocɣäkɛ
cäŋkɛlkärɔa,kiɛdeeɣänööŋruaci̱Haiqârtëk?Käbä
jɛka̱mtha̱a̱ŋkuäärädä.”
12Känɛmɛbëëkäɣänikä?Aɣ,Ɣa̱ykar!Kɛɣööbäji̱
nɛnkäkɛɛlkärɔa,kɛɣööbäguäcdäjakätɛthkɛji̱,käbä
tɛ̈thlɔaacdäjakätɛthkɛji̱.
13Ɣɔ̱ɔ̱n!Ojiääklɔaacdäkɛkui̱duniciaŋ!OHaiqâr,cä
ji̱näki̱di!Kä/ka̱nli̱epkɛkui̱duamänimicäguutruac
ɛmɔnɛn.’
14Käcukuäärwieekɛwäärkɛnɛcäŋdäär.Kätäämɛ
mëëciwutëëtekɛthɛpŋɛ̈ɛ̈nykua̱rnɛnkɛnɛjiääk
lɔaacdɛkɛkui̱Ɣai̱qär,culɔcdɛjiääkkɛkui̱dɛ,,käcuɛrɔ
thiëëknhiamdɛkäcuɛjɛjiök:
15‘Aɣkuäärä!la̱rla̱a̱tkui̱bawi̱cdäŋok.’Käcukuäärɛ
jiöki̱:‘Riɛkbɛji̱,AbuSamîk,ɛŋumiciduer?’
16Käcuramintekɛthɛpjɛjiöki̱,‘A̱ɣ,kuäärä!kuaany
diaaltingua̱ckɛruackuääräbakɛnäk,käɣäncälätkɛ
gua̱ckɛruacdu.’
17Käcukuäärɛjiök.'Riɛkbɛji̱,Ɣɔ̱ɔ̱nAbuSamîk,ɛŋu
micila̱tmigua̱ckɛruacdä?'
18Käcuramintekɛthɛpjɛjiöki̱,‘A̱ɣ,kuäärä!ji̱nciɣä
jiöki̱bäHaiqârnäk,käcua̱jɛŋa̱cɛnɣööbirɔɔduri̱tkɛ
kui̱dɛ,käcajɛlätkäjiäk,käcua̱jɛtɛ̱̈ɛ̱̈gua̱a̱thmidɔ̱ŋ,kä
cua̱kuaanykɛkɛlnäk,käjɛntäämɛcɛgɔaarɛycistern,
kämiciɣäla̱rɣööbäjɛnöŋji̱.’
19Käcukuäärɛjiök.‘Käji̱,ji̱AbuTha̱mik!ji̱nciɣä
mockɛbuɔ̱mkäɛɣänkuäärdu.’
20Käcuramintekɛthɛpjɛjiöki̱,‘/Ciɛjɛn,ɛnikɛtëk
wi̱cdu,kuäärä!Haiqârcɛgɔaakätëk.'
21Kämëëcikuäärruacɛmɔliŋ,cuɛtekɛŋa̱th,käcuɛ
wi̱cdɛyuɔrpiny,käcuɛŋotkɛmi̱/cɛrɔmockɛtɛ̈th
lɔaac,käcuɛkɛjiöki̱baƔai̱-karnööŋ.
22Käcuɛwutbithɛpjiöki̱,‘A̱du,läätmiŋa̱a̱thä!mi
ruacduɛthuɔ̱k,bäji̱jakäriäŋ,käbäluthdukapnhialmi
lenyluthmäthniku​​diaal.’
23Käcuwutëëtekɛthɛpwäkɛtɛ̈thlɔaacamänimëëcɛ
copdhɔɔrƔai̱-kar.Käcuɛthi̱i̱kgua̱a̱thincatɛ̱̈ɛ̱̈thi̱nlɛp,
käcuɛwäpinykäcuɛƔai̱qärjeknyuurɛ,liakɛKuoth,
käla̱rjɛtɛ̈thlɔaac.
24Käcuɛjɛcɔli̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣai̱qär,ɣännööŋätɛ̈thlɔaac
midi̱i̱t,kɛnɛtɛ̈thlɔaac,kɛnɛtɛ̈thlɔaac!’
25KäcuƔai̱qärɛjiöki̱,“Ɛŋumicituɔɔk,ji̱nAbu
Tha̱mik?”Cuɛjɛla̱ttidiaalkɛkui̱Pɛro,nitukdɛamäni
thuɔ̱kdɛ.Kɛkɔrɛcuɛjɛnaŋ,cuɛwäkäkuäär.
26Kämëëcikuäärɛguic,cuɛjɛnɛnɛdak,käci
mi̱emkɛpiithce̱tkɛnyinleeynidɔaar,käciciökkɛpiith
ce̱tkɛciökkuɛ̈ɛ̈,käcipuɔ̱nydɛjiääkkɛtur,käci
puɔ̱nydɛjiääkkɛtuur.käbiɛlnhiamdɛcuɛrɔgɛrkäcuɛ
ŋotkɛmi̱/cɛrɔlotkäcuɛce̱tkɛŋɛ̈th.
27Kämëëcikuäärɛnɛn,cuɛjiathɛlɔ̱ŋkɛkui̱dɛ,käcuɛ
rɔjiɛc,käcuɛjɛkuumkäcimjɛ,käwieekɛkui̱dɛ,kä
cuɛweei̱,‘AliaktekɛKuoth!ramminciji̱luɔ̱cɣä.’
28Käcuɛjɛcomkäcuɛjɛcom.Käcuɛbi̱i̱dɛwoc,kä
cuɛjɛla̱thwi̱i̱wutdämitekɛthɛp,käcuɛjɛmockɛ
nhökmidi̱i̱t,käcuɛjɛmockɛria̱ŋmidi̱i̱t,käcuɛƔai̱qär
jakälɔ̱ŋ.
29KäcuƔay-karkuäärjiöki̱,“Akuäärätëkamänicäŋ
kɛl!Ti̱ti̱kɛlätganwecmuɔ̱ɔ̱n.Ɣäncäjiathmitɔtpith
kɛɣööbärɔgoŋthi̱n,käcuɛrɔyuɔrpiny,käcuɛɣä
yuɔrpiny.
30Käduundɛɣöö,löKuäärä!kɛɣööcäjɔɔcnhiamdu,
/cudiɛɛrkɛkui̱du!Käcukuäärɛjiöki̱,‘AKuothliak,
minciji̱nyuɔ̱thkɔ̱a̱clɔaac,käcuɛjɛŋa̱cɛnɣööcaji̱
duer,käcuɛji̱känkäcuɛji̱känrɛynäkdä.
31Duundɛɣööwërguäthtɔ̱ɔ̱cämilëthlëëth,käbi
wi̱cduŋok,käbiciökuŋok,käbibieynikugɛr,käbirɔ
mockɛtɛ̈thlɔaackɛni̱ntijiɛnŋuaan,kɛɣööbirɔɔdu
jakägɔaakäbipuɔ̱nydukɛnɛbiɛlnhiamdujakägɔaa
dɔ̱ŋbälunykäji̱.’
32Käcukuäärbi̱i̱dɛmindi̱i̱twoc,käcuɛjɛla̱thpuɔ̱ɔ̱ny
Ɣa̱y-kar,käcuƔa̱-yaaKuothla̱rtɛ̈thlɔaac,käcuɛkuäär
luɔ̱th,käcuɛwäcieŋdɛkɛtɛ̈thlɔaackɛnɛtɛ̈thlɔaac,
liakɛKuothinDi̱tniJɛn.
33Käcuji̱ciëŋdɛlo̱ckiɛntɛɛthkɛjɛkɛɛl,käcu
mäthnikɛkɛnɛnɛydiaaltëëcijɛliŋɛnɣöötëkɛlo̱ckiɛn
tɛɛthbä.
Cio̱o̱k5
Käwargak"ri̱e̱e̱tni̱"cuanyuɔ̱thA-ɣi-kar.Kädho̱o̱litin
tewi̱i̱thɔ̱ɔ̱li.Käja̱l"ria̱a̱ynhial"innhiam.CuɛwäkäI-
jëp.Ahikar,kɛɣööɛwutmipɛlbätekɛca̱rmigɔaa.
(Bäth27).
1Käcuɛjɛla̱tce̱tnikɛmincala̱rjɛɛkuäär,käcuɛlɔ̱ɔ̱ŋ
kɛni̱ntijiɛnŋuaan.
2Käcuɛrɔmockɛbi̱i̱dɛmingɔaanijɛn,käcuɛwä
nhiamkua̱rkɛjio̱mdɛ,kɛkuaanykɛjɔkdɛkɛnɛnhiamdɛ,
kɛtɛ̈thlɔaackɛnɛtɛ̈thlɔaac.
3KämëëcigatnyimanniNa-danmintuɔɔkŋa̱c,cuɛ
dualɛlɔ̱ŋ,käcuɛwi̱cdɛyi̱c,akui̱cɛminderɛla̱t.
4KämëëciƔa̱y-Kärɛnɛn,cuɛwänhiamkua̱rkäcuɛjɛ
ner,käcuɛjɛluɔ̱cner,käcuɛjɛjakänyuurgekädɛ,wëë
i̱,

8. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
''Ɣɔ̱ɔ̱nnhɔkädäni̱Haiqâr!guicwarɛgakniti̱ti̱tëëci
kuäärI-jëpkɛja̱kkäkɔ,kɛkɔrkämëëcɛliŋɛnɣööcaji̱
näk.
5Cikɛkɔya̱rkäcikɛkɔpuɔ̱t,käcinɛytiŋuanrɛy
wecdanrɔ̱barkäI-jëpkɛdualkɛtho̱lbo̱kincikuäärI-
jëpɛjäkkäkɔ.
6KäcuHaiqârwarɛgakka̱nkäcuɛjɛkuɛnkäcuɛmin
terɛydɛŋa̱c.
7Käcuɛkuäärjiök.‘/Cugaak,kuäärä!ƔänbäwäkäI-
jëp,bäluɔcthiecäluɔ̱cPɛro,käbäwarɛgakɛmɛnyuɔ̱th
jɛ,käbäjɛlockɛkui̱tho̱lbo̱kni,käbänɛydiaaltincirɔ̱
barluɔ̱cjɔk.Käbäji̱tɛ̈rujakäpöckɛluäkKuɔthin
LenyBuɔ̱mdɛtiDiaal,kɛnɛkui̱tɛ̈thlɔaackuäärädu.’
8KämëëcikuäärruacɛmɛliŋkäƔay-kär,culɔcdɛ
tɛɛthɛlɔ̱ŋ,käculɔcdɛtɛɛthkäcuɛjɛnyuɔ̱thnhök.
9KäcuHaiqârkuäärjiöki̱,‘Kämniɣägua̱a̱thkɛni̱nti
jiɛnŋuaankɛɣööbäthiecɛmɛguickäbäjɛluäŋkɛ
riali̱kä.’Käcukuäärɛnhɔk.
10KäcuƔai̱qärwäcieŋdɛ,käcuɛwutnitinjälkɛthɔ̱ɔ̱l
jiöki̱bathɔ̱ɔ̱lda̱ŋrɛwkäpkɛkui̱dɛ,käcukɛkɛkäpkä
cukɛkɛnööŋkäjɛ,käcuɛnɛytinlathɔ̱ɔ̱lthɔ̱ɔ̱ljiöki̱ba
thɔ̱ɔ̱lda̱ŋrɛwti̱cala̱thkɛthɔ̱ɔ̱lla̱thkɛkui̱dɛ,kɛlkäkɛ.
kɛbäärädɛmibathdɔɔrida̱ŋrɛw,käcuɛla̱a̱tjiɛnnööŋ
käcuɛkɛjiöki̱barɛwtidi̱tla̱t.bokni,käcukɛnɛmɛla̱t.
11Käcuɛdho̱lida̱ŋrɛwtitɔatnika̱n,käcuɛcäŋkɛlnaŋ
kɛmucdɛyrɔɔmni,käcuɛdho̱o̱litintɔatnimockɛ
mi̱eth,käcuɛdho̱o̱litɔ̱tɔ̱jakärietjɔkthɔ̱ɔ̱li,käcuɛkɛ
yiankɛthɛpmibumbum,käcuɛthɛpyianciöknikiɛn.
käthɔ̱ɔ̱l,käakɛwänhialɛmääthɛmääthkɛcäŋkɛl,
amänimicikɛpiith.cukɛŋa̱ckäcuakɛŋi̱eeckɛkui̱dɛ;
käcukɛrɔ̱jiɛckɛbärthɔ̱lkɛɛliwamänimëëcikɛcop
nhial;kädho̱o̱litintewi̱i̱diɛn.Käniɛwanɔcuɛkɛ
thɔ̱a̱rɔa̱a̱likäjɛ.
12KämëëciƔai̱kärɛnɛnɛnɣööcimingo̱o̱rɛcop,cuɛ
dho̱o̱litɔ̱tɔ̱jiöki̱,micakɛnaŋnhial,bikɛrɔal,i̱.
13‘Nöŋkɛkɔmunkɛnɛpääm,kɛɣööbakɔtieckɛkui̱
kua̱rniPɛro,kɛɣööca̱kɔlät.’
14KäHaiqâr/ka̱nɛmetthukkɛŋi̱i̱ckɛnɛläthdiɛnlät
amänimëëci̱kɛcopgua̱a̱thindi̱tni̱jɛn(duŋŋäcäŋɔaani̱).
15Käcuɛkɛba̱nypiny,cuɛwäkäkuäär,käcuɛjɛjiöki̱,
‘Aɣkuäärä!la̱tdɛcɛthuɔ̱kce̱tkɛmingo̱o̱rijɛ.Jiɛcrɔ
kɛɛlkɛɣäkɛɣööbäji̱nyuɔ̱thmingääynaath.’
16Käɛnɔcukuäärrɔjiɛcnhialkäcuɛnyuurkɛɛlkɛ
Ɣai̱qär,käcuɛwägua̱a̱thmidi̱i̱t,käcuɛnaathja̱kkɛ
ɣööbathɔ̱ɔ̱lkɛnɛgaatkiɛnnööŋ,käcuƔai̱qärkɛyiankä
cuɛkɛpa̱lnhialkɛbärthɔ̱lkɛɛliw,käcukɛtokkɛmi
rɔalkɛce̱tkɛ.cuɛkɛŋi̱eec.Käɛnɔcuɛkɛnööŋgekädɛ,
käcuɛkɛla̱thguäthdiɛn.
17Käcukuäärkɛnɛnɛytintekɛɛlkɛjɛga̱a̱ckɛga̱a̱cmi
di̱i̱t,käcukuäärƔay-karcimkamwäŋnikɛ,käcuɛjɛ
jiöki̱,‘Wërkɛmal,lömääthdä!Oliakkuäärädä!käI-
jëpkäbɛthiecniPɛrolockäbɛjɛjockɛbuɔ̱mKuɔthin
Di̱tnijɛn.’
18Käcuɛjɛla̱rtɛ̈thlɔaac,käcuɛrɛmdɛkɛnɛrɛmkɛkɛ
ŋuɛ̈tnikɛkɛnɛguëynaŋ,käcuɛwäwi̱i̱niI-jëp.mincɛ
cop,cuɛrɔri̱tro̱o̱lkua̱r.
19Kämëëciji̱I-jëpɛŋa̱cɛnɣööciThɛn-kɛ-ribraan
luɔ̱kdɛja̱kkɛɣööbɛruackɛPɛrokäbɛthieecnikɛloc,
cukɛruacɛmɔwäla̱rkuäärniPɛro,käcuɛbuɔ̱nji̱
luɔ̱kdɛja̱kkɛɣööbajɛwänööŋnhiamdɛ..
20KäcuɛwänhiamPɛro,käcuɛjɛgoŋnhiamdɛce̱tkɛ
mindeeraanlätkäkua̱r.
21Käcuɛjɛjiöki̱,‘Aɣkuäärä!KuäärniThɛ-na-kɛ-rib
liakɛji̱kɛmalmidi̱i̱tkɛnɛbuɔ̱mamäniluth.”
22Käjɛncɛɣäjäkkäramkɛlkäkuaanykɛ,kɛɣööbä
thiecnikulockäbätingo̱o̱ricula̱t,kɛɣööcijäkkä
kuääräkuääräɛnɣööbäwutmibiji̱täthluakkamnhial
kɛnɛpiny.
23KäkɛluäkKuɔthinDi̱tniJɛnkɛnɛkɔ̱a̱clɔaacdukɛ
buɔ̱mkuääräbäji̱tääthjɛce̱tkɛmingo̱o̱ri.
24Kälökuäärä!mincilatrɛydɛkɛkui̱tho̱lbo̱kniI-jëp
kɛrundiɔ̱k--täämɛcuɔ̱ŋkuääräɛcuɔ̱ŋmibum,kämi
wi̱i̱juɔ̱ckätetdäthilɛjɛŋäckɛluɔ̱cdu,kɛkɔrɛbikuäärä
ji̱jäkkätaxestincilat.
25Kämicäji̱lockɛthiecniku,biɛduɔthkäji̱ɛnɣööbi
tincilarjäkkäkuääränikuäärä.’
26MëëciPɛroruacɛmɔliŋ,cuɛga̱a̱ckäcuɛwi̱cdɛyi̱c
kɛlɔarthuɔkdɛkɛnɛgɔɔyruacdɛmingɔaa.
27KäcukuäärniPɛroɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n!ciötduɛŋu?'Kä
cuɛweei̱,‘Ji̱läätduɛÄ-bi-kam,käɛɣänthɔ̱lmitɔtkä
thɔ̱lkua̱rniThɛ-na-kɛ-rib.’
28KäcuPɛroɛjiöki̱,“Thilɛkuäärurammidi̱tnijɛnkä
ji̱,micɛɣäjäkkäkɛnymitɔtkɛɣööbɛɣäbenlocruac
kɛɣä?”
29KäcuƔa̱y-karɛjiöki̱,“Ɣɔ̱ɔ̱nkuäärä!Ɣänla̱ŋä
KuothinLenyBuɔ̱mdɛtiDiaalkɛɣööbäminterɛy
cärädujakäthuɔ̱k,kɛɣööKuothtëëkɛɛlkɛnɛytinkɔ̱c
kɛɣööbɛnɛytinbumjakäjiäk.’
30KäcuPɛroɛlarɛnɣööbagua̱a̱thciɛŋärialikäkɛkui̱
Abi-kaam,käbajɛmockɛmi̱eth,kɛmi̱eth,kɛkɔaŋ,kɛ
tindiaaltingo̱o̱rɛ.
31Mëëcila̱tthuɔ̱k,kɛkɔrni̱nida̱ŋdiɔ̱kcuPɛrorɔmoc
kɛbieynitibo̱o̱rkɛnɛtilual,känyuurwi̱i̱kɔam
kuäärädɛ,käcubööthkɛdiaalkɛnɛkua̱rkuäärädɛcuɔ̱ŋ,
catetkiɛnri̱w,ciökkiɛnrɔ̱matkɛɛl,käcawi̱cdiɛnluny
piny.
32KäcuPɛronaathja̱kkɛɣööbaÄ-bi-kaamnööŋ,kä
mëëcajɛnyuɔ̱thjɛ,cuɛrɔyuɔrpinynhiamdɛ,käcuɛ
pinycimnhiamdɛ.
33KäcukuäärniPɛrojɛjiöki̱,‘A-bi-kaam,ɣäncäätdä
kɛŋa?Käkua̱rkuäärädä,ce̱tkɛkɛŋa?’
34KäcuƔa̱y-Kärɛjiöki̱,“Ɣɔ̱ɔ̱nkuäärä,ji̱ncätkɛkuth
guääyniBel,käkua̱rkuääräduce̱tkɛla̱a̱tkɛ.”
35Cuɛjɛjiöki̱,‘Wër,bilunyjɔkiruun.’KäcuƔayqär
wäce̱tkɛmincikuäärniPɛroɛla̱rjɛ.
36Kɛcäŋindɔ̱ŋcuƔa̱y-karwänhiamPɛro,käcuɛrɔ
yuɔrpiny,käcuɛcuɔ̱ŋnhiamkua̱r.KäcaPɛrorony
bieynitido̱l,käcabööthluthärɔ̱ronykɛbieynitibo̱o̱r.
37KäcuPɛroɛjiöki̱,‘A-bi-kaam,ɣäncäätdäkɛŋa?Kä
kua̱rkuäärädä,ce̱tkɛkɛŋa?’
38KäcuÄ-bi-kaamɛjiöki̱,“A̱ɣ,kuäärä!ji̱nce̱tnikɛ
cäŋ,käla̱a̱tkuce̱tkɛkɛbuaydɛ.’CuPɛroɛjiöki̱,“Wër
cieŋdu,bibenɛnwa̱nɛmɛi̱ruun.”
39KäcuPɛroji̱luɔ̱kdɛjiöki̱babieynitibo̱o̱rtigɔw
la̱th,käcuPɛrorɔmocbieyniticäätkɛkɛ,käcuɛnyuur
wi̱i̱kɔamkuäärädɛ,käcuɛkɛjiöki̱baƔai̱karnööŋ.Kä
cuɛwärɛckäcuɛnyuurnhiamdɛ.

9. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
40KäcuPɛroɛjiöki̱,‘A-bi-kaam,ɣäncäätdäkɛŋa?Kä
kua̱rkätindi̱t,ce̱tkɛkɛŋa?’
41KäcuÄ-bi-kaamɛjiöki̱,“Aɣ,kuäärä!ji̱nce̱tnikɛ
pay,käkua̱rkuce̱tnikɛkɛplanɛtni̱kɛnɛkuɛli̱.’CuPɛroɛ
jiöki̱,“Wër,bitethi̱niruun.”
42KäcuPɛroläätkɛjiöki̱babieynitigöölla̱th,käcu
Pɛrobieynitibo̱o̱rla̱th,käcuɛnyuurwi̱i̱kɔamkuäärädɛ,
käcuɛkɛjiöki̱baA-bi-kamnööŋ.Käcuɛwärɛckäcuɛ
rɔgoŋnhiamdɛ.
43Käcuɛweei̱,‘A-bi-kaam,cäce̱tkɛŋa?Kärɛmkä,
ce̱tkɛkɛŋa?’Käcuɛweei̱,‘A̱ɣ,kuäärä!ji̱nce̱tnikɛPay
Ŋuaan,kärɛmduce̱tnikɛdɛyjiɛn.’
44Kämëëcikuäärɛliŋ,culɔcdɛtɛɛthɛlɔ̱ŋ,käcuɛwee
i̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nAbi-kaam!kɛnhiamcuɛɣäpa̱a̱rkɛkuoth
guääyniBel,käcuɛkua̱rkäpa̱a̱rkɛla̱a̱tkɛ.
45Käkɛgua̱a̱thinrɛwdɛ,ciɣäpa̱a̱rkɛcäŋ,käca̱a̱t
luɔ̱thnikäkɛbuayca̱ŋ.
46Käkɛgua̱a̱thindiɔ̱ɔ̱kdiɛncuɛɣäpa̱a̱rkɛpay,käcuɛ
kua̱rkäpa̱a̱rkɛpuɔ̱ɔ̱nynhialkɛnɛkuɛli̱.
47Käkɛgua̱a̱thinŋuaandiɛncuɛɣäpa̱a̱rkɛPayŊuaan,
käcuɛkua̱rkäpa̱a̱rkɛgaaknikɛ.Duundɛɣöötäämɛ,ji̱n
A-bi-cam!lörijɛɣä,kuääruniThɛ-na-kɛ-rib,cäce̱tkɛ
ŋa?Käkua̱rkɛ,ce̱tkɛkɛŋa?’
48KäcuHaiqârrɔalkɛjɔwmidi̱i̱tkäcuɛweei̱,‘Ajɛbi
na̱nkɛɣäɛnɣööbäkuääräkuäärälat,käji̱nnyuurwi̱i̱
kɔamkuäärädu.Duundɛɣööjiɛcrɔkɛciökukɛɣööbäji̱
la̱rramincäätkuääränikuäärkɛnɛramincäätkɛ
kua̱rkɛ.’
49KäcuPɛrowi̱ckɛlɔarthukäkɛnɛbuɔ̱mlɔaacdɛkɛ
luɔcthiecädɛ.KäcuPɛrorɔjiɛcwi̱i̱kɔamkuäärädɛ,cuɛ
cuɔ̱ŋnhiamƔai̱-kar,käcuɛjɛjiöki̱,“Lärijɛɣäɛntäämɛ,
kɛɣööbäkuäärduŋa̱ci̱cäätkɛŋa,kɛnɛkua̱rkɛ,kɛŋa
micäätkɛkɛ.”
50KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘KuääräɛjɛnKuothnhial,kä
kua̱rkɛkɛpɛ̈thkɛnɛpɛ̈th,kämigo̱o̱rɛjiɔmbɛpuɔ̱tkäbi
nhiaalrɔyuɔrpiny.
51Käcuɛma̱a̱rlat,käcuɛbuaykäcuɛnhiaalyuɔrpiny,
käcuɛcäŋkäp,kä/cɛbuaydɛka̱mraar,kä/cɛbuaydɛ
mockɛpaykɛnɛkuɛli̱,kä/cikɛrɔ̱wil.
52Käcuɛjiɔmmidi̱i̱tjakäbum,käcuɛnhiaalyuɔrpiny,
käcuɛPayŊuaanyuɔrpiny,käcuɛdɛyjiɛnkɛnɛduëlkɛ
ya̱r.’
53KämëëciPɛroruacɛmɛliŋ,cuɛwi̱cdɛyi̱cɛlɔ̱ŋkä
cuɛgakkɛwaŋlɔaacmidi̱i̱t,käcuɛjɛjiöki̱,‘Aɣwut!
läriɣäthuɔ̱k,kälärijɛɣäi̱ɛji̱nŋa.’
54Cuɛjɛla̱rthuɔ̱k.'ƐɣänHaiqârɛgɔ̱ɔ̱r,mindi̱tni̱jɛn
käPrivyCouncillorskua̱rni̱Sennacherib,käɛɣän
kuäärɛkɛnɛkuäärkuäärädɛ,käɛjɛnChancellordɛ.'
55Cuɛjɛjiöki̱,‘Ɛnruacɛmɛcithuɔ̱klat.Duundɛɣöö
cakɔjɛliŋkɛkui̱Ɣa̱y-kar,ɛnɣööcikuäärniThɛ-na-kɛ-
ribɛnäk,käŋotdɛbäji̱nce̱tkɛmitëkkäpuɔlpuɔ̱nydu.’
56KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,cuɛteinɔ,duŋni̱ɣöö
liakKuoth,minŋäcmincatɛ̱̈ɛ̱̈,kɛɣööcikuääräkuäärä
ɣälari̱baɣänäk,käcuɛruacnɛɛnitijiäkŋäth,käcu
KuäärniKuothɣäkän.ɣän,käpothtekɛrammiŋääth
jɛ.’
57KäcuPɛroƔay-karjiöki̱,“Wër,käiruunbitewanɛ
mɛ,käläriɣäruacmi/ka̱nmetliŋkäkua̱rkäkiɛkäji̱
kuäärädäkɛnɛwecdä.”
Cio̱o̱k6
Kärusecuɛluäŋ.CuÄ-ɣi-karthiecniPɛrodiaalloc.Kä
gaattintewi̱i̱thɔ̱ɔ̱likɛkɛnclimaxkɛcäŋ.Wit,min/ca
jekɛlɔ̱ŋrɛyRuacKuɔthëëwal,canyothrɛyBäthni̱34-
45.
1KäcuƔai̱kärwäcieŋdɛ,käcuɛwarɛgakgɔ̱r,wëëi̱,
2KäThɛ-na-kɛ-ribkuäärA-thi-ri-ya.KäNi-nɛ-becua
la̱rPɛrokuäärI-jëp.
3‘Amaltekɛji̱,lödämaar!käminla̱rnɛyji̱kɛkui̱kä
nɛmɛɛɣöödämuɔɔrgo̱o̱rɛdäman,kɛnɛkua̱rkamnikiɛn,
käŋa̱thdäkäji̱ɛɣööbiɣämockɛda̱a̱ptikurbäŋuan,kɛ
ɣöögööräjɛkɛkui̱mi̱eththa̱a̱ŋlathkëëri,kɛɣöö,bäjɛ
naŋkäkɛ.Käkɛkɔrgua̱thmitɔtbäjɛjäkäji̱.’
4Cuɛwarɛgakdol,kämëëruɔ̱ndɛcuɛjɛka̱mPɛro.
5Kämëëcɛjɛnɛn,cuɛwi̱cdɛyi̱c,käcuɛjɛjiöki̱,‘Ɛpuc,
/ka̱nruacmice̱tkɛnɛmɛmetliŋkäradɔ̱diɛn.’Käcuɛ
wi̱cdɛyi̱cɛlɔ̱ŋ.
6KäcuƔai̱qärɛjiöki̱,“Ɛpuc,nɛmɛɛŋuälmiderithöp
kuäärädä.”
7KäcuPɛronɛmɛnhɔk,cuɛweei̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣai̱-kar,ɛ
jɛnrammithuɔ̱krɛyla̱tkua̱ri.
8AliaktekɛKuoth,minciji̱jakkägɔaarɛypɛlä,käci
ji̱jakkägɔaakɛŋäcŋɔaanikɛnɛŋäcŋɔaani.
9Kätäämɛ,Ɣa̱yqär,tëëkɛmingörnɛykäji̱,ɛnɣööbiɛ
täthɛladuelmidi̱i̱tkamnhialkɛnɛpiny.’
10KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘Käli̱eŋɛɣööbaluɔ̱th.Ɣänbä
ji̱täthduelmidi̱i̱tce̱tkɛmingo̱o̱rikɛnɛmincikuany.
duŋni̱ɣöö,kuäärä,ɣäncäkɔnrialikäkɛpäämkɛnɛliɛt
kɛnɛla̱a̱t,käta̱a̱kɛla̱a̱ttiŋäcla̱ttibaji̱täthce̱tkɛmin
go̱o̱ri.’
11Käcukuäärŋɔakdiaalrialikäkɛkui̱dɛ,käcukɛjiɛɛn
guäthmidi̱i̱t.käcuHaiqârkɛnɛgaatkɛbenkäjɛ,käcuɛ
thɔ̱ɔ̱lkɛnɛŋuɛ̈tninaŋkɛɛlkɛjɛ;Käcukuäärkɛnɛ
kua̱rkɛdiaalwäkäcuweckɛɛliwrɔ̱dol,kɛɣööbamin
biƔai̱qärɛla̱tnɛn.
12KäcuHaiqârthɔ̱ɔ̱llonyrɛythɔ̱a̱rɔa̱a̱li,käcuɛŋuɛ̈tni
yiankɛjɔkdiɛn,käcuɛthɔ̱ɔ̱lyianciöknithɔ̱ɔ̱l,käcuɛkɛ
jakäwänhial.Käcukɛrɔ̱repnhialacukɛduɔthkam
nhialkɛnɛpiny.
13Käcudho̱litɔ̱tɔ̱rɔali̱,‘Nɛ̈nɛjɛtuɔpni,känöŋɛmun
kɛɣööbakɔluakkua̱rbentäth,kɛɣöökɔncuŋäbaaŋ!’
13Käcudho̱o̱litɔ̱tɔ̱rɔal.
14Käcubuɔ̱nnathga̱a̱c,käcukɛwi̱cdiɛnyi̱c,käcukɛ
ga̱a̱c.Käcukuäärkɛnɛbööthkɛga̱a̱c.
15KäcuHaiqârkɛnɛla̱a̱tkɛtokkɛmiduäckɛla̱a̱t,kä
cukɛrɔalkɛkui̱lathkëërikua̱r,jiökɛkɛi̱,‘Nöŋɛla̱a̱ttin
ŋäcla̱tmingo̱o̱rkɛnɛ,kä/cuarɛkɛpënlätkiɛn.’
16Käcukuäärɛjiöki̱,‘Ɛji̱nciyɔ̱l.ɛŋamideeduɔ̱ɔ̱r
nööŋnhialkɛgua̱a̱thmina̱n?’
17KäcuƔa̱y-karɛjiöki̱,“Ɣɔ̱ɔ̱n,kuäärä!Käbanɛduel
midi̱i̱ttäthi̱dirɛyjiɔm?kämitekuääräɛnwanɛmɛ,
derɛtiectiŋuantäthkɛcäŋkɛl.’
18KäcuPɛrojɛjiöki̱,“Wër,Ɣa̱y-kar,cieŋdu,kälɔ̱ŋ,
kɛɣööcakɔta̱thtiecnipäl,käbibenkäɣäi̱ruun.”
19KäcuƔa̱y-Kärwäcieŋdɛ,käkɛcäŋindɔ̱ŋcuɛrɔ
nyuɔ̱thPɛro.KäcuPɛroɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣa̱y-kär,ɛŋumi
cituɔɔkkɛkui̱jio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱kkua̱ru?Kɛɣöömicɛthia̱k

10. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
kɛröölA-thi-ri-yakɛnɛNi-nɛ-be,käcithɔ̱a̱rɔa̱a̱likɔn
jɔwdɛliŋ,lakɛngaatkiɛnɛyuɔrpiny.’
20KämëëciƔa̱y-Kärruacɛmɛliŋ,cuɛwäkäcuɛnyaal
käp,käcuɛjɛyian,käcuɛjɛtokkɛmiduäckɛbuɔ̱m
amänimëëciji̱I-jëpɛliŋ,käcukɛwäkäcukɛruacɛmɔ
wäla̱rkuäär.
21KäcuPɛronaathjäkkäɣööbaƔa̱y-karnööŋ,käcuɛ
jɛjiöki̱,“Ɣai̱-kar,ɛŋucileyɛmɔmockɛbuɔ̱tmice̱tkɛ
nɔmɔ?”
22KäcuƔa̱y-karɛjiöki̱,“Kuääräkua̱r!kɛthuɔ̱kcɛɣä
lätkämijiääk,käderɛrɔlotkɛduäckɛnɛduäcɛmɛ,kɛ
ɣööcikuääränikuäärniThɛ-na-kɛ-ribɣämockɛthɔ̱l
migɔaa,käjɛntëëkɛjɔwmibumbummithuɔ̱k,käŋäcɛ
thaaknica̱ŋkɛnɛwäär.
23Käcunyaalrɔjiɛckɛwäärɛmɔ,cuɛwi̱cdɛŋok,kä
cuɛwä,käkɛkui̱känɛmɛcäjɛmockɛbuɔ̱tɛmɛ.’
24KäcuPɛroɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nƔa̱y-kar,cäjɛnɛnkɛkui̱
käti̱ti̱diaalɛnɣööcidɔŋkäti̱i̱rɛywecdu,kɛɣöökamI-
jëpkɛnɛNi-nɛ-betëëkɛparathnitijiɛnbäkɛlwi̱cdɛ
bädäk,käcuɛwäi̱dikɛwäärɛmɛkäcuɛŋok.käwi̱c
thɔ̱ldukäbilunyjɔk?’
25KäcuƔa̱y-karɛjiöki̱,“Ɣɔ̱ɔ̱n,kuäärä!Mitëëkɛkam
I-jëpkɛnɛNi-nɛ-bemina̱nɛlɔ̱ŋ,deethɔ̱a̱rɔa̱a̱likuɛliŋ
i̱dimicijio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱kkua̱rnirɔalkäyuɔrkɛgaatkiɛn
piny?Kädeejɔwjio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱kcopkäI-jëpi̱di?’
26KämëëciPɛrojɛliŋ,cuɛŋa̱cɛnɣööciƔa̱y-Kär
thiecnikɛloc.
27KäcuPɛroweei̱,“Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣa̱y-kar,ɣängööräɣööbi
ɣälätkɛthɛpmitekɛliɛɛthyiëër.”
28KäcuƔa̱y-Kärɛjiöki̱,"Ɣɔ̱ɔ̱nkuäärä,lärijɛi̱baɣä
nööŋkɛɛthɛprɛygua̱thtɔ̱wäkuaknikɛɣööbäthɛpmi
cäätkɛjɛla̱t."
29KäcuHaiqârwäjɔkduëël,käcuɛpuɔ̱ltɛtrɛyyiëër
indi̱i̱t,käcuɛliɛɛthmidi̱i̱tka̱nkɛtetdɛ,liɛɛthyiëër,kä
mëëcicäŋbennhial,käcuɛwärɛypuɔ̱li̱,cuɛrɔda̱a̱k.
käliɛɛthrɛyca̱ŋamänimëëcɛce̱tkɛmicala̱thce̱tkɛ
thɛp.
30KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘Lärijɛläätkuɛnɣööbathɛp
ti̱ti̱ka̱n,kägua̱a̱thingo̱o̱rijɛ,bäji̱la̱ththa̱a̱ŋkiɛnticäät
kɛkɛ.’
31KäcuPɛroɛjiöki̱,“Ɣɔ̱ɔ̱n,Ɣai̱-kar,tekɔnkɛpämmi
cala̱ththi̱nɛnwa̱nɛkäcatölkägööräɣööbiɛla̱th.”
32KäcuƔa̱y-Kärɛguic,käcuɛpämdɔ̱diɛnjek.
33KäcuɛPɛrojiöki̱,‘Aɣ,kuäärä!Ɛɣänrammirööl,
käthilɛɣäduɔ̱ɔ̱rmilalaknaathnijɛ.
34Käɣängööräɣööbila̱a̱tciöknikutinŋa̱thkɛjiöki̱ba
pämɛmɛŋok,kɛɣööbäpämɛmɔkulɛla̱th.’
35KäcuPɛrodɔlkɛnɛkua̱rkɛdiaal.Käcuɛweei̱,
‘PuɔthakɛKuothinDi̱tniJɛn,minciji̱mockɛŋäc
ŋɔaaniɛmɛ.’
36KämëëciPɛroɛnɛnɛnɣööciƔa̱y-Kärɛjoc,käcuɛ
luɔɔckɛluɔ̱cjɛ,cuɛlɔcdɛtɛɛthɛlɔ̱ŋ,käcuɛkɛjiöki̱ba
tho̱lbo̱kniruni̱da̱ŋdiɔ̱kruɔ̱ɔ̱lkɛkui̱dɛ,käbakɛnööŋkä
Ɣay-ɣar.
37Cuɛbieynikɛwockäcuɛkɛla̱thpuɔ̱ɔ̱nyƔa̱y-Kär,
kɛnɛlathkëërikɛ,kɛla̱a̱tkɛ,käcuɛjɛmockɛyio̱wja̱lɛ.
38Käcuɛjɛjiöki̱,‘Wërkɛmal,ji̱nbuɔ̱mkuäärädɛkɛnɛ
liakDɔktɔri̱kɛ!kätekɛramkɛlkäSultanni̱ti̱cäätkɛji̱?
NerɛkuäärunikuäärniThɛ-na-kɛ-rib,kälärijɛmuctin
cakɔjäkkäjɛ,kɛɣöökua̱rlatɛthlo̱ckiɛnkɛmitɔt.’
39KäcuƔay-karrɔjiɛc,käcuɛtetkua̱rniPɛrocim,kä
cuɛmuncimnhiamdɛ,käcuɛjɛla̱rbuɔ̱mkɛnɛciaaŋdɛ
midi̱i̱t,käbɛtekɛkuaktiŋuanrɛykuaknikɛ,käcuɛjɛ
jiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱nkuäärä!Ɣängööräjɛkäji̱ɛnɣöö/ciram
kɛlkäji̱wecdabiduɔthkäI-jëp.’
40KäcuPɛrorɔjiɛc,käcuɛji̱ruacja̱kkɛɣööbaruac
latrɛydupniI-jëpi̱/thiɛlɛramkɛlkäji̱A-thi-ri-yakiɛ
Ni-nɛ-bemibiduɔthmuunI-jëp,käbikɛwäkɛɛlkɛ
Ɣay-kar.
41KäcuƔay-karwä,cuɛkuäärniPɛrola̱rtɛ̈thlɔaac,kä
cuɛjiɛɛn,go̱o̱rɛmunA-thi-ri-yakɛnɛNi-nɛ-be.käcuɛ
tekɛtha̱a̱ŋkuaknikɛnɛria̱ŋmidi̱i̱tɛlɔ̱ŋ.
42KämëëciruaccopkäkuäärniThɛ-na-kɛ-ribɛnɣöö
ciƔa̱y-karben,cuɛwäraarkɛɣööbɛjɛwärömkɛjɛ,
käcuɛlɔcdɛtɛɛthɛlɔ̱ŋkɛkui̱dɛ,käcuɛjɛcim,käcuɛjɛ
jiöki̱,‘Biɛbendhɔɔru.dämaarniHaiqâr,ɛbuɔ̱m
kuäärädä,kɛnɛliakkuäärädä.
43Thiecmingo̱o̱rikäɣä,acäŋgo̱o̱rinuthkuäärädä
kɛnɛnyinkä.’
44KäcuƔa̱y-Kärɛjiöki̱,“Kuääräkua̱r,tëkduamäni
cäŋkɛl!Nyuthninhökdulökuäärä!käAbuSamîkkɛ
gua̱a̱thdä,kɛɣöötëkdätëëtetni̱Kuɔthkɛnɛtetdɛ.'
45KäcukuäärniThɛ-na-kɛ-ribweei̱,“Aluthtekɛji̱,lö
Ɣay-karinnhɔakä!Ɣänbägua̱a̱thAbuSamîkjakärami̱
täkɛthɛpmi̱di̱i̱tmi̱lenyni̱PrivyCouncillorsdiaalkɛnɛ
nɛytinnhɔakä.'
46Käcukuäärɛtokkɛmithiecɛjɛi̱cicieŋi̱dikɛPɛro
nimëëcɛbenamänimëëcɛjiɛɛnnhiamdɛ,kɛnɛɣööcɛ
thieecnikɛdiaalloci̱di,kɛnɛtho̱lbo̱kinlaka̱mkɛjɛkä
Pɛro,kɛnɛmincirɔgɛri̱di.kɛbieynikɛnɛmuc.
47KäcukuäärniThɛ-na-kɛ-riblɔcdɛtɛɛthɛlɔ̱ŋ,käcuɛ
Ɣa̱y-karjiöki̱,“Naŋmingo̱o̱rikätho̱lbo̱kɛmɛ,kɛɣöö
kɛndiaaltekɛrɛytetdädu.”
48KäHaiqârmidcuɛwee:‘Akuäärtëkamänicäŋkɛl!
Kä/thiɛlɛmigöörä,ɛniɣööbikuäärädätekɛmal,käbi
kuäärɛŋotkɛmi̱bum.
49Lökuäärä!ɛŋumidëëla̱tkɛria̱ŋkɛnɛtincäätkɛkɛ?
Kämiwi̱i̱ɣänyuɔ̱thkɔ̱a̱clɔaac,kämniɣäNa-dan,gat
nyimaar,kɛɣööbäjɛluɔ̱cmincɛlätkäɣä,käbäriɛmdɛ
mocɣäkäbäɣäjakäthilduer.’
50KäcukuäärniThɛ-na-kɛ-ribweei̱,“Känijɛ,ɣäncä
jɛka̱mji̱.”KäcuHaiqârgatnyimanNadankäp,käcuɛ
tetkɛyiankɛthɛplandiitä,käcuɛjɛnaŋgua̱a̱thciɛŋädɛ,
käcuɛciökɛyiankɛthɛpmidi̱i̱t,käcuɛjɛyiankɛthɛp
mibum,käkɛkɔrkämëëcɛjɛyiankɛjɛnduɔ̱ɔ̱pɛmɔ
cuɛjɛyuɔrpiny.rɛyduëëlmicol,gekägua̱thlɔ̱ŋä,kä
cuɛNɛ-bu-ɣalkuanyalagääŋdɛkɛɣööbɛjɛmocjuray.
kɛnɛpi̱wtitɔtkɛcäŋkɛl.
Cio̱o̱k7
KäcäätniA-hi-karmincɛŋi̱i̱cgannyimanthukthi̱n.
I̱thti̱riŋthi̱mi̱li̱.CuAhikargatcɔlkɛciööttigɔw.Ɛn
wi̱ni̱curuacA-ɣi-karthuɔ̱kthi̱n.
1Kägua̱a̱thni̱diaaltinlawäƔai̱qärrɛyduëëlkiɛraarla
jɛlaagaakNadan,gatnyiman,käbɛjɛjiökkɛpɛl.

11. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
2‘LöNa-dan,gatdä!Ɣäncäji̱lätkätingɔwdiaalkɛnɛ
tingɔwkäciɣäluɔ̱thkɛkui̱kätinjiäkkɛnɛtinjiäk
amäninäk.
3‘Ɣɔ̱ɔ̱ngatdä!cajɛlarrɛyruaacnii̱:Rammi/ciliŋkɛ
ji̱thdɛ,bajɛjakäliŋkɛthokdɛ.’
4KäcuNa-danweei̱,“Ɛŋumɔcilɔcdujiääkkɛɣämɔ?”
5KäcuHaiqârɛjiöki̱,‘Kɛɣööcäji̱pith,käcäji̱ŋi̱eec,
käcäji̱mockɛluthkɛnɛluth,käcäji̱jakädi̱t,käcäji̱
pithkɛdɛytigɔw,käcäji̱nyuɔ̱ɔ̱rgua̱a̱thdäkɛɣööbi
kulɛbenɛlakuäärädä.rɛyɣɔaa,käciɣäciɛŋkɛnäkkä
ciɣäluɔ̱cɣäkɛdäkdä.
6KäcuKuäärniKuothɛŋa̱cɛnɣööcaɣäduer,käcuɛ
ɣäkänkäkuaktincila̱thlätkɛkui̱dä,kɛɣööKuäärjakɛ
lo̱ctijiäkkägɔw,kägaŋɛnɛytintekɛnhökkɛnɛnɛytin
liakrɔ̱.
7Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmicithɔ̱lɛmɔyuɔrpiny,
bɛjɛmockɛthɔ̱l.
8Lögatdä!ji̱nce̱tnikɛthɔ̱lmicamci̱ökthɔ̱a̱rɔa̱a̱li,kä
cuɛɣämatthi̱nɛnwalɛkäiruunbi̱kɛnrɔ̱tɛ̱̈ɛ̱̈rɛy
ci̱ökkä."
9Lögatdä!ji̱nciwäkärammicimääthdɛnɛnɛ/thiɛlɛ
bi̱i̱rɛygua̱thmikɔ̱ckɛkɔrjuɔkni;käcuɛpi̱tikɔ̱cka̱n
käcuɛkɛwuɔ̱thpuɔ̱ɔ̱nydɛ.
10Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛrammicipämka̱n,käcuɛjɛ
yuɔrnhialkɛɣööbɛKuäärɛbökkɛjɛ.Käpäm/kenɛ
pɛ̈th,kä/kenɛcopnhialaro̱ŋ,duŋdɛɣööcuɛbenɛla
minno̱o̱ŋduerkɛnɛduer.
11Lögatdä!miciɣäluɔ̱thkäciɣäluɔ̱thkäciruacdäliŋ
deribenɛlakuäärdäkäderikuäärädäruëc.
12Lögatdä!ŋäcnijɛɛnɣöömicijicthɔ̱ɔ̱lkiɛjic
thɔ̱a̱rɔa̱a̱litekɛcuɔ̱pda̱ŋwäl/cɛbithia̱kkɛpekjio̱o̱k
tuɔ̱ruɔ̱kacäŋɛmiɛjio̱ljio̱o̱k.
13Lögatdä!Ɣäncäcari̱ji̱nbilaraminbiduŋdäka̱n
kɛlia̱a̱dä;Käkɛkui̱tiilädukɛnɛthillɔaacdugo̱o̱ri
näkdä.”KäduundɛɣööciKuothNhialɣäkänkä
wälädu.
14Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmicala̱thwi̱i̱tɔ̱ɔ̱cä,kä
cuthɔ̱lbenkäcuɛthɔ̱ljekcala̱th.Käcuthɔ̱lthɔ̱ljiöki̱,
“Ɛŋumilätdiwanɛmɛ?”Cuthɔ̱lwee,"ƔänpaläKuoth
ɛnwa̱nɛmɛ."
15Käcuthɔ̱lɛthiecbäi̱,“Ɛŋuɛnjiathincikäp?”Cuɛ
weei̱,"Nɔmɔɛjiathmi̱tɔtmi̱lala̱thärɔwi̱i̱dɛgua̱a̱th
palä."
16Cuthɔ̱lwee:“Käɛŋumitethokdu?”Cuɛthɔ̱lwee:
"Ɛjɛnjuraykɛnɛmi̱ethinlaka̱päkɛkui̱nɛɛnidiaaltin
näkbuɔthkɛnɛnɛytincantinthia̱kkɛɣä."
17Cuthɔ̱lɛjiöki̱:“Täämɛ,dëëbennhiamkäbämi̱th,
kɛɣööcibuɔthɣänäk?”Käcuthɔ̱lɛjiöki̱,“Bërnhiam.”
Käcularkthiëëkkɛɣööbɛjɛcam.
18Käduundɛɣööcuthɛrpɛ̈ɛ̈n,käcuɛdɔaŋkäpŋuäkdɛ.
19Käcuthɔ̱lɛloci̱,“Miɛjɛnmi̱ethdukɛkui̱nɛɛnitin
näkbuɔth,/ciKuothmucdukɛnɛlätkutingɔwbinhɔk.”
20Kämiɛjɛnthëkdukɛnɛpaldu,/ciKuoththëkdukiɛ
paldubinhɔkkäji̱,kä/ciKuothmingɔaakäji̱bijakä
thuɔ̱k."
21Lögatdä!ji̱ncibenkäɣä(ce̱tkɛ)lonymicimääthdɛ
matkɛthɔ̱l,käthɔ̱lcuɛŋotkɛmi̱ja̱lɛnhiamlonykɛ
gua̱a̱thmitɔt;käkɛcäŋkɛlculonyrɔyuɔrwi̱i̱muɔ̱lkä
cuɛjɛcam.
22Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmiterɛybɛl,kɛɣöö
thilɛmigɔaamilätdɛ,käbɛbɛlya̱rkäbɛkɛcam.
23Lögatdä!ji̱ncice̱tkɛrammicibɛltitekɛthëmda̱ŋ
wälpith,kämëëcigua̱a̱thŋërcop,cuɛrɔjiɛckäcuɛkɛ
ŋɛr,käcuɛkɛkuëŋpiny,käcuɛkɛŋok,käcuɛlätkɛ
kui̱dɛamänipekdɛkɛɛliw,käcuɛbenɛlawäl.thëmdɛ,
käcukuäärɛjɛjiök:"Ɣɔ̱ɔ̱nji̱nrammi/thiɛlŋäcŋɔaani̱!
ji̱n/kenipiithkä/kenikuɛ̈ɛ̈."
24Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmicayuɔrrɛythɔ̱l,kä
/kenɛrɔluäŋkɛkän,käcuɛthɔ̱ɔ̱lcɔlkɛɣööbɛkɛyuɔr
rɛythɔ̱lkɛɛlkɛjɛ.
25Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmicikɔ̱ckäcuɛwärɛy
duëëlwutdäminlätkuakkɛɣööbɛwälëth.
26Kämëëcɛlëth,cuɛtokkɛmiwaakɛkɛ,käcukɛjɛ
jocraar,käcukɛjɛduäckɛɣöö/cɛkɛbicam.
27Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmiciwärɛytɔ̱ɔ̱cämi
lethkɛnɛytigɔw,kämëëcɛbenraarrɛytɔ̱ɔ̱cämileth,
cuɛthokmijiääknɛnkäcuɛwäpinykäcuɛrɔyuɔr
rɛydɛ.
28Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛthɔ̱lmicirɔmatkɛ
mäthnikɛrɛyduɔ̱pdiɛnkɛkui̱mucä,käcuɛthillua̱ŋkɛ
kändɛ.
29Lögatdä!käthɔ̱lmin/ka̱nmi̱thkɛkui̱thɔ̱ldɛbɛbenɛ
lami̱eththɔ̱ɔ̱l.
30Lögatdä!kätetmi/cilätkä/cipuɔ̱rkɛnɛ(min)/ci
nhɔkniŋɔakkä/cipɛ̈lbajɛŋokkägo̱o̱nydɛ.
31Lögatdä!käwäŋtin/cibuaynɛnthi̱n,bi
kuɔ̱ndhuɔ̱ɔ̱ri̱jɛkuëŋraarkäbikɛjɛka̱mraar.
32Lögatdä!ji̱nciɣäce̱tkɛjiathmicakarkɛŋok,käcuɛ
kɛjiöki̱,"Mithilɛduɔ̱ɔ̱rkäɣätetnikun,kɛthuɔ̱k/ciaɣä
biluäŋkɛŋok."
33Lögatdä!ji̱nce̱tnikɛnyaalmicikɛnɛjiök:"Pälkuël
amänimicakɔji̱lätkɛthɛpda̱a̱pnikäcakɔji̱mocmi̱eth
kɛthukëërkɛnɛalmɔnd."
34Käcuɛweei̱,“Ɣän/cäla̱tgua̱nkɛnɛmanpa̱lruëëc.”
35Lögatdä!ji̱ncice̱tkɛthɔ̱lmicirɔyuɔrwi̱i̱jiaathmi
tekɛkɔ̱a̱mmëëtëëdäärkiɛɛr,käcuthɔ̱lkɛnɛnkäcuɛ
wee,"Mischiefwi̱i̱mischief,käarammijiäknijɛnkä
kɛbo̱thkɛnda̱ŋrɛw."
36Käcuthɔ̱ljiöki̱,"Bidɛyrɔɔmnikɛnɛböwnikɛnɛdet
tincicamrɛyteekädukɛɛliw,bikɛlockägua̱nikiɛnkɛnɛ
diëëthkiɛnkiɛ/ciɛbiloc?"
37Cuthɔ̱lɛjiöki̱,“Ëëy.”Käcuthɔ̱lɛjiöki̱,“Ɣäncarä
jɛi̱kɛkɔrdäɛji̱nraminjiäknijɛnkäkɔn.”
38Lögatdä!Ɣäncäji̱mi̱ethkɛmi̱ethmigɔaakä/keni
ɣämi̱ethkɛjuraymikööt.
39Lögatdä!Ɣäncäji̱mocpi̱titekɛthukëërkä.math
kɛnɛpi̱tigɔw,kä/keniɣämocpi̱rɛyjiɛwmibämath.
40Lögatdä!Ɣäncäji̱ŋi̱eec,käcäji̱nööŋnhial,käci
gua̱a̱thtɛ̱̈ɛ̱̈tɛtkɛkui̱däkäciɣätɛ̱̈ɛ̱̈.
41Lögatdä!Ɣäncäji̱pithkɛpi̱ethmigɔaa,käcäji̱
ŋi̱eecce̱tkɛjiaththëëpmibäär.käciɣäri̱tkäciɣäriet
piny.
42Lögatdä!cuɛtekɛŋa̱thdäkɛkui̱duɛnɣööbiɣätäth
kɛduelmibumbum,kɛɣööbäɣätɛ̱̈ɛ̱̈käji̱tɛ̈rärɛydɛ,kä
ji̱nbibenkäɣäce̱tkɛrammicakonyrɛymuɔ̱ɔ̱nmi
lueŋlueŋ;KäcuKuothNhialɣänhɔk,käcuɛɣäkänkä
pɛlku.

12. Kälɛ̈ɛ̈ŋnyinAhikar
43Lögatdä!Cägo̱rniɣööbigɔaakɛji̱,käcuriɣäcuɔ̱l
nijiäkkɛnɛtiɛɛl,kätäämɛbäwäŋkuŋuölraar,bäji̱jak
kämi̱ethkuɔ̱ndhuɔ̱ɔ̱ri,käbälɛpduŋok,käbäwi̱cduŋok
kɛthɛp.Käbäji̱luɔ̱clätkutinjiäk.’
44KämëëciNadanruacɛmɛliŋkägua̱ndɔɔŋdɛniƔay-
kar,cuɛweei̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱ngua̱ndɔɔŋdä!lätniɣäkɛŋäcdu,kä
päliɣädueerkä,kɛɣööɛŋamicidueercätkɛɣä,kiɛɛŋa
miciduerpälikäce̱tkɛji̱?
45Nhɔkɣä,lögua̱ndɔɔŋdä!Täämɛbälätrɛyduëëldu,
käbäjio̱o̱ktuɔ̱ruɔ̱kdurialikä,käbäthɔ̱ɔ̱lɣɔ̱ɔ̱knikulak,
käbädetkumockɛmi̱eth,kɛɣööɛɣänrammijiääkkä
ji̱nɛrammigua̱ncuŋni.
46KäcuƔai̱qärɛjiöki̱,‘Ɣɔ̱ɔ̱ngatdä!ji̱nce̱tnikɛjiath
mithildɛygekäpi̱i̱ni,käcukuäärɛjɛgo̱rɛnɣööbɛjɛ
ŋok,käcuɛjɛjiöki̱,"Naŋɣägua̱a̱thdɔ̱diɛn,kämi/cä
dɛyŋok,ŋokɣäpiny."
47Käcukuäärɛjɛjiöki̱,“Ji̱ngekäpi̱i̱ni/kenidɛytigɔw
kuir,käti̱i̱guäthdɔ̱diɛnbidɛytigɔwkuiri̱di?”
48Lögatdä!cidɔŋkuɔ̱ndhuɔ̱ɔ̱rgɔaanijɛnkäŋuɛ̈tni
kuac.
49Lögatdä!cukɛthɔ̱ljiöki̱,"Na̱nirɔkädetkɛɣöö/ci
turdiɛnji̱biya̱r."Käcuthɔ̱lɛjiöki̱,“Käthɔ̱lgɔaaɛkɛ
wäŋkä.”
50Lögatdä!cukɛnthɔ̱ljakäwäduelgɔ̱räkɛɣööbɛ
kuënŋa̱ckäcukɛnɛjiöki̱,"LarɛjɛA,B."Cuɛwee,
"Dɛ̈ɛ̈lbɛ̈ɛ̈lkɛnɛbɛ̈ɛ̈lrɛybeldä".
51Lögatdä!cukɛthɔ̱lla̱thpinywi̱i̱thaakkäcuɛpɛ̈ɛ̈n,
käcuɛrɔtokkɛmijälrɛytɔ̱ɔ̱cäkäcuramkɛlwee,"Ajɛ
rɔyuɔrpiny,kɛɣööɛta̱a̱dɛ,/cɛrɔbigɛr."
52Lögatdä!käruacɛmɔcalari̱ɛthuɔ̱kminwëëi̱:"Mi
cigatdap,cɔljɛi̱gatdu,kämicigatpith,cɔljɛi̱
kuanydu."
53Lögatdä!rammilätmigɔaabɛrömkɛmigɔaa;Kä
rammilätmijiääkbɛrömkɛmijiääk,kɛɣööbiKuäär
niKuothraanluɔ̱cpeklätnikɛ.
54Lögatdä!Ɛŋumibäla̱rji̱milenyruaacniti̱ti̱?Kɛ
ɣööŋäcKuäärniKuothtincatɛ̱̈ɛ̱̈,käŋäcɛtɛ̱̈ɛ̱̈nikɛnɛ
tɛ̱̈ɛ̱̈ni.
55Käbɛji̱luɔ̱cmingo̱o̱ri,käbɛji̱lukkamdäkɛnɛji̱,kä
bɛji̱luɔ̱cmingo̱o̱ri.
56KämëëciNadanruacɛmɔliŋkägua̱ndɔɔŋdɛni
Ɣai̱qär,cuɛpuɔ̱nydɛmockɛpɛ̈thkäcuɛce̱tkɛpɛ̈thmici
pɛ̈th.
57Käcuciökɛpua̱a̱t,käcuciökɛkɛnɛciökɛkɛca̱a̱pkɛ
pua̱a̱t,käcuɛjiɛcdɛrɛt,käcujiɛcdɛdäkpiny,käcuɛli̱w,
käcuɛli̱w.
58Käguutdɛminjɔakɛli̱k,käcuɛwärɛymaacmithil
pek.Kɛɣöörammitɛtkɔ̱̈ɛ̱̈kɛkui̱dämanbɛpɛnthi̱n.Kä
rammicithɛpyiathpinybajɛkäpkɛkɛ.
59Nɛmɛɛjɛnmincituɔɔkkä(min)cakɔjekkɛkui̱ruac
ëëcalatkɛkui̱Ɣai̱qâr,käliakKuothamänicäŋkɛl.
Amin,kɛnɛmal.
60CaruacɛmɛthukkɛluäkKuɔth,ajɛkapnhial!
Amɛn,Amɛn,Amɛn.