Vaka Kavramsallaştırmanın Önemi ve Amacı Şema terapide vaka kavramsallaştırma, terapinin temelini oluşturan kritik bir adımdır ve danışan ile terapist arasında ortak bir anlayış zemini oluşturmayı hedefler. Dengeleyici Rol: Duygusal olarak yüklü danışanlar için terapinin başlangıcında dengeleyici bir etkiye sahiptir. Stabilizasyon tekniklerinin yanı sıra terapötik ilişki ve iş ilişkisi bu dengeyi sağlar. İş İlişkisi: Danışanları uzun vadede terapistlere duygusal bağlanmalarından bağımsız kılmak için terapinin başında "iş ilişkisi" adı verilen paralel bir ilişki seviyesi kurulur. Bu, danışanın sağlıklı yetişkin olarak içerikle ilgili konularda terapistle çalışmasını ifade eder. Ortak Zemin ve Güvenli Liman: Vaka kavramsallaştırma, danışan ve terapist için "ortak bir sorun tanımı veya modeli" geliştirilmesiyle dengelenir. "İş ilişkisi, sözkonusu iş için güvenli liman veya işin ortak temelidir.
Vaka Kavramsallaştırmanın Önemi ve Amacı Üçüncü Taraf: Yazılı bir doküman olması sayesinde vaka kavramsallaştırma, "danışan ve terapist arasındaki iki yönlü ilişkinin yanı sıra güvenilir bir üçüncü taraf haline gelir." Danışan seanslar arasında bu belgeyi evine götürerek kendini adapte edebilir. Modları Anlama ve Ayırt Etme: Vaka kavramsallaştırma, "şu anda etkin duruma gelen modları ele alabilir" ve sorun olarak danışanın bütünü yerine aktif olan modu işaret eder. Bu, duyguların göreceli kılınmasına ve perspektifin genişlemesine yardımcı olur. "Sorun, bir bütün olarak danışan değil, şu anda içinde bulunduğu moddur." Erken Dönemde Oluşturulması: Terapinin başlangıcında oluşturulması, yoğun duygusal durumlar için hazırlık sağlar ve danışanların "sığ sularda yüzmeyi" öğrenmelerine olanak tanır. Duygusal fırtınalar arttığında, "sığ ve güvenli suya geri dönüş yolu her zaman bulunabilir."
Vaka Kavramsallaştırmanın Önemi ve Amacı Zihinsel Çerçeve Oluşturma: Başlangıçta zihinsel olarak geliştirilen vaka kavramsallaştırma, yaşantı etkinleştirme teknikleri ile modların duygusal deneyimlerinin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur. "Duyguları sınıflandırmak daha kolaydır." Danışanın Anlaşıldığını Hissetmesi: Terapistlerin uzmanlık bilgisiyle birlikte sunulan açıklamalar ve vaka kavramsallaştırma, danışanların "kendinizi olumlu anlamda anlaşılmış hissetmenizi" sağlar.
Vaka Kavramsallaştırma Bilgilerinin Kaynakları Vaka kavramsallaştırmasını oluşturmak için üç temel bilgi kaynağı kullanılır: Şimdiye kadarki yaşam öyküsü (biyografik anamnez): Danışanın geçmiş deneyimleri ve gelişimsel süreçleri. Şema terapi ölçekleri: Şemaları ve modları değerlendirmek için standartlaştırılmış araçlar. Terapi içi gözlemler yoluyla: Terapi seansları sırasında terapistin danışanın davranış, duygu ve düşüncelerine dair yaptığı gözlemler. Tüm bu gözlemler birlikte konuşulur ve vaka kavramsallaştırma formuna kaydedilir. Bu, danışan ve terapist için mevcut duruma ait bir harita gibi işlev görür ve sorun, bir bütün olarak danışan değil, o an içinde bulunulan mod olarak ele alınır
Vaka Kavramsallaştırmanın Farklı Formları Temel İhtiyaç Odaklı Vaka Kavramsallaştırma: Kişiye Özgü Mod Modeli : Boyutlu ve Dinamik Mod Haritası :
Temel İhtiyaç Odaklı Vaka Kavramsallaştırma Biyografi ve şemaları içerir. Çeşitli başa çıkma modlarının temel ihtiyaçları nasıl karşıladığını analiz eder. Bireysel başa çıkma modlarının temel ihtiyaç dengesi ("artı" veya "eksi" ile işaretlenir) merkezi bir rol oynar. Bu, "eski başa çıkma modlarını niçin kullandığınızı daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır." "Davranışsal eksiklikler ya da aşırılıklar" kavramına odaklanır
w › w
Kişiye Özgü Mod Modeli Terapistin danışanın modlarını boş bir kağıda tek tek çizdiği bir yöntemdir. Arnoud Arntz ve grubu tarafından geliştirilmiştir. Her danışan için kendine özgü bir tanımlama oluşturulması avantajına sahiptir. Modların tanımına odaklanır ve modlar arasındaki ilişkilerle ilgilenmez. Bu, başlangıç için daha kolaydır. "İncinmiş çocuk modu sakinleştirilir, dürtüsel nazikçe sınırlandırılır, ebeveyn modları güçsüzleştirilir ve sağlıklı yetişkin modu güçlendirilir.
Boyutlu ve Dinamik Mod Haritası Genel bir bakış açısı oluşturur ve "davranışsal eksiklikler ile aşırılıklar daha açık bir biçimde tanımlanabilir." "Kör noktaları" gösterebilen boş alanlar içerebilir. Yüzeydeki başa çıkma modlarından derindeki çocuk ve ebeveyn modlarına geçişi kolaylaştırır. Sağlıklı yetişkin modu için işlevsel davranışlar yazılabilir. Mod haritası, başa çıkma davranışlarının içsel çocuk ve ebeveyn modlarının etkinleşmesinden kaynaklandığını açıklar.
Boyutlu ve Dinamik Mod Haritası Birincil ve Sosyal Duygular: Birincil duygular doğuştan gelirken, sosyal duygular her zaman bir değerlendirme içerir (örneğin, umutsuzlukta "Bu asla iyi olamayacak!" yargısı gizlidir). "Ben bu duyguyla mı dünyaya geldim?" sorusu birincil duyguları sosyal duygulardan ayırmaya yardımcı olur. İçe ve Dışa Dönük Duygu Aktivasyonları/Yargılamalar: Duygu aktivasyonları (itaatkarlık/geri çekilme: içselleştirme eğilimi; öfke/dürtüsellik: dışsallaştırılmış davranış kalıpları) ve içsel ebeveyn modlarının yargılamaları içe veya dışa dönük olabilir. Dinamik Geçişler: Harita, kişilerin bir moddan diğerine neden geçiş yaptığını anlamaya yardımcı olur. Susanne'nin örneği üzerinden itaat etme, aşırı telafi ve geri çekilme modları arasındaki döngüsel geçişler açıklanır. "Susanne, duygularını kenara koyabilmek ya da kendini sakinleştirebilmek gibi sağlıklı yetişkin becerilerinden yoksundur. İşte bu nedenle şu anda terapisinde bunun üzerine çalışmaktadır."
’erleştlrmek/Işbirliği Yapmakl DlzqlnlemeVSınırlandırmak Gendi kendime üstesinden qHmeliçim, ben iyiçim, bağımlı olrnarnalıyım Kendinle IIqIIenme/T6mIn Txdını çıbeNxrxb spor çxpnxb, dondurma çemeb, mole vermel Kendlnl Kanıtlama/Talep Peter'e qidip xslınds ne istediğimi söçlemeb bş1afarın&n dnc» eteFin söyleyecehlerini linlemeliyim. taat Etme lçsel erilim ıkma Tepkllerl t“hs’ün, eğ çxrxınszsxn bimse seni istemez!’ Kopuk Kendini Yatıştıran Aşırı Telafi