Pagpapalawak ng mga pangungusap.............

About panitikan ng Filipino

1. PagPapalawak ng pangungusap

2. PANINGIT PANURING (pang- uri /pang- abay ) Kaganapan ng pandiwa

3. 1. Mga paningit Bilang Pampalawak Mga paningit o ingklitik ang tawag natin sa mga katagang isinasama sa pangungusap upang higit na maging malinaw ang kahulugan nito . Halimbawa : Ba,Kasi,Kaya,daw / raw,Lamang,lang,Man,muna Na,Nga,pala,po,sana,tuloy,yata Hal: Kahit Po Hindi naman kayo matutuloy , ay dapat Lamang Na maghanda .
Hal: kahit hindi kayo matutuloy , dapat maghanda ka .

4. Ang lamang ay pormal na anyo ng kolokyal na anyo ng lang. Halimbawa :
1. Nais ko lamang ipabatid sa kinauukulan na hindi matutuloy ang pagpupulong .
2. ‘Wag ka lang mahuhuli sa klase kundi magagalit ang titser mo.. Mapapansing ang paningit na daw/raw at din/ rin ay malayang nagkakapalitan . Ang daw at din ay ginagamit kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa katinig , maliban sa mga malapatinig na / w/at/y/. Samantala ang raw at rin ay ginagamit naman kapag ang sinusundang salita ay nagtatapos sa patinig o malapatinig na /w/at/y/.

5. Halimbawa :
1. Malaki naman daw ang hinihingi mo kaya hindi ka niya napagbigyan .
2. Malaki raw ang hinihingi mo kaya hindi ka napagbigyan . Halimbawa : 1. Maswerte na rin naman ang batang iyon .
2. Buhay raw ang mga nakulong sa minahan .
3. Kalabaw raw ni kuya ang nawala .

6. Panuring (Pang- uri /Pang- abay ) Dalawang kategorya ng mga salita ang magagamit na panuring ang ;
A. Pang- uri na panuring sa pangngalan o panghalip B. Pang- abay na panuring sa pandiwa , pang- uri o kapwa pang- abay .. Batayang Pangungusap Ang mag- aaral ay iskolar Pagpapalawak sa pamamagitan ng karaniwang pang- uri Ang matalinong mag- aaral ay iskolar .
Pagpapalawak sa pamamagitan ng pariralang panuring Ang matalinong mag- aaral sa klase ko ay iskolar . Ang matalinong mag- aaral ng kasaysayan ay iskolar . Ang matalinong mag- aaral ng kasaysayan ay iskolar sa pamantasan .

7. Pang- abay na panuring sa pandiwa , pang- uri o kapwa pang- abay Batayang Pangungusap Ang mag- aaral ay iskolar Pagpapalawak sa pamamagitan ng ibang bahagi ng pananalita na gumaganap ng tungkulin ng pang- uri . Pangngalang ginagamit na panuring Ang mag- aaral na babae ay iskolar Panghalip na ginagamit na panuring Ang mag- aaral na babaing iyon ay iskolar . Pandiwang ginagamit na panuring Ang mag- aaral na babaing iyon na nagtatalumpati ay iskolar .

8. Pang- abay na panuring sa pandiwa , pang- uri o kapwa pang- abay . Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang- abay Batayang Pangungusap Umalis ang mag- anak . 1.Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang- abay na pamanahon ( Kailan ) Umalis agad ang mag- anak . 2. Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang- abay na pamaraan ( Paano ) Patallis na umalis agad ang mag- anak . 3. Pagpapalawak sa pamamagitan ng pang- abay na panunan ( Saan ) Patalilis na umalis agad ang mag anak sa bahay

9. 3. Mga kaganapan ng Pandiwa Bilang Pampalawak Ang ibat’t ibang uri ng kaganapan ng pandiwa ay mga pampalawak din ng pangungusap . Ang apat sa mga kaganapang ito ang gumaganap na rin ng tungkulin ng pang- abay . Ang mga ito ay: (1) kaganapang ganapan ng kilos ng pandiwa , (2) kaganapang kagamitan sa kilos ng pandiwa , (3) kaganapang sanhi , (4) kaganapang direksyunal , (5) kaganapang tagaganap at (6) kaganapang layon .

10. Bigyang halimbawa natin ang mga kaganapan ng pandiwa na ginagamit sa pagpapalawak ng pangungusap .
1. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang ganapan ng kilos ng pandiwa . Nagpiknik ang mag- anak sa tabing dagat . 2. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang kagamitan sa kilos ng pandiwa . Sinugpo niya ang kulisap sa kanyang mga pananim sa pamamagitan ng bagong gamot na ito . 3. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang sanhi . Yumaman siya dahil sa sipag at tiyaga . 4. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang direksyunal . Tumakbo ang kriminal patungo sa liblib na pook na iyon .

11. 5. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang tagatanggap ng kilos ng pandiwa . Kinagalitan ni Aling Maria ang kanyang anak . 6. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang layon . Namili ng mga alahas si Josefina 7. Pagpapalawak sa pamamagitan ng kaganapang tagatanggap . Nagluto si Pining para sa mga bata .

12. Bakit paksa at Di Simuno ? Katulad ng nasabi na bilang pasimulang paliwanag , higit na tinataglay ng salitang paksa ang tunay na kahulugan ng kabahagi ng pangungusap na kinakatawan nito Maging sa labas man ng balarila , ang tinatawag na paksa ay yaong pinag-uusapan . Dito umiinog ang lahat ng sinabi ng nagsasalita . Ang paksa ay siyang tema ng anumang usapan , maging maliitan man o malakihang pag-uusap .
Sa pananaw-pansemantika , masasabi nating sa maraming maraming pagkakataon , ang tinatawag na “subject” sa mga pangungusap na ingles ay may kahuluganng tagaganap ng kilos na isinasaad sa pandiwa . Sa pangungusap na I cut the wood , ang simunong I ay siyang gumaganap ng kilos sa pandiwang cut . Ang angkop na salin ng pangungusap na ito sa Pilipino ay “ Sinibak ko ang kahoy ”. Sa pangungusap na ito , ang paksa ay ang kahoy ; ang ko , na siyang tagaganap ng kilos ng pandiwa , ay bahagi lamang ng panaguri .

13. Maaaring maitutol na ang pangungusap na ingles sa itaas ay maaring tumbasan ng Nagsibak ako ng kahoy , at dito ang simunong ako ay tagaganap ng kilos ng pandiwa . Ngunit ang pangungusap na ito , Nagsibak ako ng kahoy , ay hindi angkop na salin ng pangungusap na Ingles na tinatalakay . Sa pangungusap na ito , hindi tiyak ang kahulugan ng pariralang ng kahoy ; samantalang , ang pariralang ang kahoy sa saling Sinibak ko ang kahoy ay nagbibigay ng tiyak na kahulugan . Sa ibang salita , tiniyak kung aling kahoy ang ibig sabihin . Ayos ng Pangungusap Katutubo sa kayarian ng pangungusap na Tagalog ( batayan ng Filipino) na mauna ang panaguri sa paksa . Mapapansing isa ito sa mga kaibhan sa kayarian ng mga pangungusap na Tagalog sa Ingles. Sa Ingles, ang ayos ng mga bahagi ng pangungusap ay simuna-panaguri . Sa Filipino, panaguri-paksa , paksa-panaguri

14. Bahagi ng Pangungusap Simuno - ang paksa o ang binibigyang impormasyon ng panguri . Panaguri- nagbibigay impormasyon tungkol sa paksa . Nagsisimula sa katagang “ay” sa di- karaniwang ayos ng pangungusap . Ang pangungusap ay may dalawang ayos, ang karaniwan at DI-karaniwan ayos: Karaniwang Ayos ng Pangungusap - karaniwan ang ayos ng pangungusap kung ang panaguri ang nauuna sa simuno o paksa . Halimbawa : Nagpapalabas ng balita ang telebisyon . Naglaba ng damit si Aling Maria.

15. Di- Karaniwang Ayos Kung ang simuno naman ang nauuna kaysa sa panaguri , ito ay nasa di- karaniwang ayos. Halimbawa : Ang kotse ay umandar nang mabilis .
Si Liza ay nagluluto ng hapunan .