این تاریخ از استاد پوهنتون است که این.pdf
hidaytallah45
21 views
37 slides
Dec 07, 2024
Slide 1 of 37
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
About This Presentation
Hello
Slide Content
1
لوا لصف
خیرات ملع فیرعت : هک تسا یملع زا ترابع خیرات لحارم رد ار اهناسنا یگ هدنز یاه یگ هدیچیپ
دزاس یم نشور هدومن یسررب یگنهرف و یعامتجا ، یسایس ، یداصتقا هاگن زا یرشب لماکت زا نیعم.
: دشاب یم هدمع شخب هس لماش هک
1 هعماج تلاوحت _
2 یژولونورک _ ( Chronology )) یسانش تقو ملع(
3 ( یژولایکرا _ Archialogy ) ) یسانش ناتساب(
: دوشیم میسقت نیعم هرود ود هب خیرات ملع
خیراتلا لبقام هرود _ فلا
یخیرات هرود _ ب
: درک هدهاشم نینچ ناوت یم یخیرات فارگ کی رد ار اه هرود نیا هک
ناهج یخیرات فارگ
خیراتلا لبقام هرود یخیرات هرود
رد )ص( دمحم ترضح دلوت۵۷۰ ای۵۷۱ م
لاس رد )ص( دمحم ترضح ترجه۶۲۱ م ای ۶۲۲
لاس رد )ص( دمحم ترضح تافو۶۳۳ م
لغوریه طخ داجیا ف رصم رد
تازلف هرود گنس لقیص گنس شارت
نورق
( رفص رد )ع( یسیع ترضح دلوت0 دنیوگ یم یوسیع ارنآ )ع( یسیع دلوت زا دعب هک هتفرگ تروص یدلایم )
رصاعم نورق
۳۶۰۰م ق
۳۳۰۰م ق
یلوا نورق
۱۴۹۲م
۱۴۵۳م
۱۳۹۴ ش ه
۱۴۳۶ ق ه
۲۰۱۵ م ۱۷۸۹م ۳۹۵ م
۴۷۶م
زورماات
تازلف هرود گنس لقیص گنس شارت
یطسو نورق هدیدج نورق
لوا لصف
خیرات ملع فیرعت : هک تسا یملع زا ترابع خیرات لحارم رد ار اهناسنا یگ هدنز یاه یگ هدیچیپ
دزاس یم نشور هدومن یسررب یگنهرف و یعامتجا ، یسایس ، یداصتقا هاگن زا یرشب لماکت زا نیعم.
: دشاب یم هدمع شخب هس لماش هک
1 هعماج تلاوحت _
2 یژولونورک _ ( Chronology )) یسانش تقو ملع(
3 ( یژولایکرا _ Archialogy ) ) یسانش ناتساب(
: دوشیم میسقت نیعم هرود ود هب خیرات ملع
خیراتلا لبقام هرود _ فلا
یخیرات هرود _ ب
: درک هدهاشم نینچ ناوت یم یخیرات فارگ کی رد ار اه هرود نیا هک
ناهج یخیرات فارگ
خیراتلا لبقام هرود یخیرات هرود
رد )ص( دمحم ترضح دلوت۵۷۰ ای۵۷۱ م
لاس رد )ص( دمحم ترضح ترجه۶۲۱ م ای ۶۲۲
لاس رد )ص( دمحم ترضح تافو۶۳۳ م
لغوریه طخ داجیا ف رصم رد
تازلف هرود گنس لقیص گنس شارت
نورق
( رفص رد )ع( یسیع ترضح دلوت0 دنیوگ یم یوسیع ارنآ )ع( یسیع دلوت زا دعب هک هتفرگ تروص یدلایم )
رصاعم نورق
۳۶۰۰م ق
۳۳۰۰م ق
یلوا نورق
۱۴۹۲م
۱۴۵۳م
۱۳۹۴ ش ه
۱۴۳۶ ق ه
۲۰۱۵ م ۱۷۸۹م ۳۹۵ م
۴۷۶م
زورماات
تازلف هرود گنس لقیص گنس شارت
یطسو نورق هدیدج نورق
2
و تازلف هرود و گنس لقیص ، گنس شارت : دنوش یم میسقت شخب هس هب خیراتلا لبقام هرود
ینعی فلغوریه طخ داجیا زا یخیرات هرود۳۶۰۰ ـ۳۳۰۰ نیب زرم هک دوش یم زاغآ رصم رد م ق
نیمه داجیا خیراتلا لبقام و یخیرات هرود طخ دشابیم .
، یلوا نورق زا دنترابع هک دوشیم میسقت فلتخم یاه شخب هب دوخ ۀبون هب زین یخیرات هرود
رصاعم نورق و هدیدج نورق ، یطسو نورق .
یلوا نورق : ینعی فلغوریه طخ داجیا زا یخیرات هرود نیا۳۶۰۰ ـ۳۳۰۰ هیزجت ات زاغآ م ق
مایقرش و یبرغ شخب ود هب مور یروطارپ ۳۹۵ م یقرش مور تختیاپ و مور یبرغ مور تختیاپ هک ،
دشیم هدیمان هینطنطسقات ما طوقسیبرغ مور یروطارپ لاس رد هک ۴۷۶ ما طسوت و اه نوه ماوق
آ یربهر هب اه نمرژ تفرگ تروص لایتتشاد ماود.
یطسو نورق : یلوا نورق متخ زا یطسو نورق ینعی۳۹۵ مو ۴۷۶ ما طوقس ات زاغآ میروطارپ مور
طسوت یقرش لاس رد کرت دمحم ناطلس۱۴۵۳ مات لاس رد اکیرما هراق فشک۱۴۹۲ فتسرک طسوت م
ک. دبای یم همادا بملو
هدیدج نورق زاغآ :هدیدج نورق ۱۴۵۳ م و۱۴۹۲ دبای یم دادتما هسنارف ریبک بلاقنا یلا و هدوب م.
رصاعم نورق عوقوب زا رصاعم نورق : نیرتگرزب نتسویپف ریبک بلاقنا ینعی ناهج بلاقنار زاغآ هسنا
زورما ات و لاس ینعی۲۰۱۵ م .دراد ماود
ناتسناغفا رصاعم خیرات بیترت نیا هب ددجم یایحا زا ینعی هسنارف ریبک بلاقنا عوقو زا لبق یکدنا
( مهدجه نرق مود همین رد ناتسناغفا تلود ۱۷۴۷ م) درگ یم زاغآ یلادبا هاشدمحا تنطلس نامزد .
ناتسناغفا یخیرات یایفارغج
یخیرات دانسا قباطم تسا یناتساب روشک کی ناتسناغفا ییایفارغج و و مان ، یخیرات تمادق ،
لاس رازه جنپ ُّابیرقت نامدرم یتایح تاصخشم رگید و ناشن دلایم زا لبق ناتسناغفا. درگیم رب رد ار
دای یخیرات مان هس هب یدامتم نورق رد . ناتسناغفا و ناسارخ ، انایرآ زا دنترابع هک تسا هدیدرگ
انایرآ : انایرآ دجاو و رایتخا بحاص ، راداب ، فیرش ینعم هب هک تسا نیمزرس نیا مان نیرت یمیدق
. دشاب یم هنسح تافصرتخاب رد اه نیرآ رارقتسا نامز زا انایرآ مسا) خلب( نیمزرس نیا هب هدش هتشاذگ
، یولیبق یگدنز هب ادتبا هک دنا هدومیپ ار دوخ تایح لماکت لحارم نامز رورم هب رصع نآ یاه ییایرآ
یرهش و یمیقم تایح زرط هب دعب و ینیشن هیداب ، ینابش ، دوخ ۀشیپ ار تعارز و دندرک ادیپ ییانشآ
نب اه رهش و هتخادرپ تلود لیکشت هب خیرات رد راب نیلوا یارب لیابق نیا دنتخاس رهش هلمج زا دندرک ا
دنلب یاه جرب زارف رب ییایرآ ناهاشداپ هک دشاب یم )خلب( یدخب ناش روهشم یاه نآ هک ار یاه قریب
ناناد هیفارغج و ناخرؤم . دندروآ یم رد زازتها هب تفر یم رامشب ناش راختفا و توق ، تردق لوبمس
( نتستارآ هلمج زا ناهج روهشم ۱۹۲ م ق) نرق( نوبارتسا ،۳ م ق) نرق( تدوریه۵ و ) م ق
( دلوتراب۱۸۶۹ ـ۱۹۳۰ دوخ راثآ رد ) م ارنآ ییایفارغج تعیقوم و دودح و دنا هدرک رکذ ار انایرآ مان
: دنا هدرک نایب نینچ ودنا ییایرد قرش فرطزاس ییایرد(س)دن هشوگزا هک یطخ برغ تمسق زا
عورش ) نیپسک(ززخ هریحب یقرش یهتنم دنهرحب هب هتشاذگ ینونک ناتسچولب برغ تمسقزاو هدش
و تازلف هرود و گنس لقیص ، گنس شارت : دنوش یم میسقت شخب هس هب خیراتلا لبقام هرود
ینعی فلغوریه طخ داجیا زا یخیرات هرود۳۶۰۰ ـ۳۳۰۰ نیب زرم هک دوش یم زاغآ رصم رد م ق
نیمه داجیا خیراتلا لبقام و یخیرات هرود طخ دشابیم .
، یلوا نورق زا دنترابع هک دوشیم میسقت فلتخم یاه شخب هب دوخ ۀبون هب زین یخیرات هرود
رصاعم نورق و هدیدج نورق ، یطسو نورق .
یلوا نورق : ینعی فلغوریه طخ داجیا زا یخیرات هرود نیا۳۶۰۰ ـ۳۳۰۰ هیزجت ات زاغآ م ق
مایقرش و یبرغ شخب ود هب مور یروطارپ ۳۹۵ م یقرش مور تختیاپ و مور یبرغ مور تختیاپ هک ،
دشیم هدیمان هینطنطسقات ما طوقسیبرغ مور یروطارپ لاس رد هک ۴۷۶ ما طسوت و اه نوه ماوق
آ یربهر هب اه نمرژ تفرگ تروص لایتتشاد ماود.
یطسو نورق : یلوا نورق متخ زا یطسو نورق ینعی۳۹۵ مو ۴۷۶ ما طوقس ات زاغآ میروطارپ مور
طسوت یقرش لاس رد کرت دمحم ناطلس۱۴۵۳ مات لاس رد اکیرما هراق فشک۱۴۹۲ فتسرک طسوت م
ک. دبای یم همادا بملو
هدیدج نورق زاغآ :هدیدج نورق ۱۴۵۳ م و۱۴۹۲ دبای یم دادتما هسنارف ریبک بلاقنا یلا و هدوب م.
رصاعم نورق عوقوب زا رصاعم نورق : نیرتگرزب نتسویپف ریبک بلاقنا ینعی ناهج بلاقنار زاغآ هسنا
زورما ات و لاس ینعی۲۰۱۵ م .دراد ماود
ناتسناغفا رصاعم خیرات بیترت نیا هب ددجم یایحا زا ینعی هسنارف ریبک بلاقنا عوقو زا لبق یکدنا
( مهدجه نرق مود همین رد ناتسناغفا تلود ۱۷۴۷ م) درگ یم زاغآ یلادبا هاشدمحا تنطلس نامزد .
ناتسناغفا یخیرات یایفارغج
یخیرات دانسا قباطم تسا یناتساب روشک کی ناتسناغفا ییایفارغج و و مان ، یخیرات تمادق ،
لاس رازه جنپ ُّابیرقت نامدرم یتایح تاصخشم رگید و ناشن دلایم زا لبق ناتسناغفا. درگیم رب رد ار
دای یخیرات مان هس هب یدامتم نورق رد . ناتسناغفا و ناسارخ ، انایرآ زا دنترابع هک تسا هدیدرگ
انایرآ : انایرآ دجاو و رایتخا بحاص ، راداب ، فیرش ینعم هب هک تسا نیمزرس نیا مان نیرت یمیدق
. دشاب یم هنسح تافصرتخاب رد اه نیرآ رارقتسا نامز زا انایرآ مسا) خلب( نیمزرس نیا هب هدش هتشاذگ
، یولیبق یگدنز هب ادتبا هک دنا هدومیپ ار دوخ تایح لماکت لحارم نامز رورم هب رصع نآ یاه ییایرآ
یرهش و یمیقم تایح زرط هب دعب و ینیشن هیداب ، ینابش ، دوخ ۀشیپ ار تعارز و دندرک ادیپ ییانشآ
نب اه رهش و هتخادرپ تلود لیکشت هب خیرات رد راب نیلوا یارب لیابق نیا دنتخاس رهش هلمج زا دندرک ا
دنلب یاه جرب زارف رب ییایرآ ناهاشداپ هک دشاب یم )خلب( یدخب ناش روهشم یاه نآ هک ار یاه قریب
ناناد هیفارغج و ناخرؤم . دندروآ یم رد زازتها هب تفر یم رامشب ناش راختفا و توق ، تردق لوبمس
( نتستارآ هلمج زا ناهج روهشم ۱۹۲ م ق) نرق( نوبارتسا ،۳ م ق) نرق( تدوریه۵ و ) م ق
( دلوتراب۱۸۶۹ ـ۱۹۳۰ دوخ راثآ رد ) م ارنآ ییایفارغج تعیقوم و دودح و دنا هدرک رکذ ار انایرآ مان
: دنا هدرک نایب نینچ ودنا ییایرد قرش فرطزاس ییایرد(س)دن هشوگزا هک یطخ برغ تمسق زا
عورش ) نیپسک(ززخ هریحب یقرش یهتنم دنهرحب هب هتشاذگ ینونک ناتسچولب برغ تمسقزاو هدش
3
ایردریس لامش فرطزاو.دوشیم (ج)نوحی بونج یوسزاو هبددرگیم طاحم دنه رحب انایرآورملق هک
.دزاسیمادج قطانمریاسزاار
: ناسارخمان روانهپ و عیسو نیمزرسانایرآ دش ضوع ناسارخ هب اه یلتفی تیمکاح نامز رد هک .
( خ رلحم ینعم هب ) ناسآ (و دیشروخ ینعم هب ) ای یاج ره رد نآ ییایفارغج دودح و تعسو . دشابیم
هحاس ینامز و دودحم رهش دنچ یهاگ دوب ریغتم نآ نانارمکح و نیطلاس تردق و تسایس هب رظن نامز
اثآ رد دادرخ نبا و ادفلاوبا نوچ یملاسا روهشم ناناد هیفارغج . تفرگیم رب رد ار عیسو نیا رد دوخ ر
لماش )تاره و ورم ، روپاشین ، خلب( هناگراهچ تایلاو مومع تروص هب دنا هدرک هئارا تامولعم هراب
. دندوب ناسارخ نیمزرس
ناتسناغفا : هکیروط نامهخناسار تیمومع انایرآ ییایفارغج هدودحم لخاد یلحم مان کی زا جیردت هب
ب ، درک ادیپالیدبت یگرزب تکلمم هب هرخلا ناسارخ لیابق زا یکی یلحم مان کی زا زین ناتسناغفا ، دش
گنرد ، ایتکپ قطانم رد رتشیب هکایان ایزوردگ و ایزوکارا ،)ناتسچولب( هدجه نرق زا دنتشاد تنوکس
.دیدرگ ضیوعت وس نیا هب یدلایم
نرق طسوا رد یلادبا هاشدمحا۱۸ زاب ار ناسارخ و ناتساب یانایرآ ییایفارغج و یسایس تدحو م
روشکو درک ایحا ار دنس( شا یقیقح و یعیبط تادحرس هب دنه رحب و ومآ ،) گرم زا دعب . دیناسر
یاه یگنج هناخ و ینارد ناگ هدازهش نیب قاقش و قافن زورب و نارادمامز هرادا فعض ربانب هاشدمحا
م و اه ییازودس نیب هیسور تلود میقتسم ریغ و میقتسم تلاخادم و اه یزود مشچ و اه ییازدمح
و یرازتربی یلخاد روما رد ایناتسناغفا هدش کچوک ناتسناغفا کاخ ، نات مود همین ریخا یاهلاس رد و
( هدزون نرق۱۸۹۳ م) یسایس یاه هشقن رد لاعف هک یسایس تاکوچ و لکش هب دنروید طخ یاضما اب
لدبم دوش یم هدهاشم یزکرم یایسآ ، یتراجت ، یداصتقا لماکت ریس اهنت هن نامز نیا رد تشگ
زا ام روشک یلصا کاخ زا هصح هکلب تشاذگ طوقس هب ور ام روشک یگنهرف و یتعنص ، یتعارز
رکیپخ و دیدرگ ادج ش طوط، یلامش تادحرس رد یزورما یزرم نایم هب یبرغ و یبونج ، یقرش
.دمآ
: ناتسناغفا هدوجوم تادحرس
۱ : یلامش تادحرس ـ
ناتسکجات یاه روشک اب ناتسناغفاناتسکبزا و ناتسنمکرت ، یلعف ابیرقت۲۰۰۰ زرم رتمولیک
نرق رد یرازت هیسور و ریبک یایناتیرب یاه تلود یبلط هعسوت یاه تباقر دراد کرتشم۱۹ شقن م
رد مهمیعتی دنا هتشاد ام روشک یزرم طوطخ نناتیرب دنه نامز نآ ردارپما تساوخ یمن یوت یرو
شروانهپ ینعی دشاب دحرسمه یرازت هیسور تلود اب دنه هراق مینتسویپ ُانب یاه روشک ات درکیم شلات ه
هک یرازت هیسور راوجمهدنتشاد رارق هیسور یسایس ذوفن ریز احنا زا یوحن هب، رد میقتسم هلخادم هب
و نییعت نیح رد اه نآ موادم تلاخد هچنانچ دنتخادرپیم اه تلود نیا یجراخ تسایسو یلخاد روما
ار عوضوم نیا ناتسناغفا رد اهنآ یمیاد یاه هدنیامن تیدوجوم و ام روشک یدحرس طوطخ مامت تیبثت
دناسر یم تابثا هبطخ دننامطو پ ، دنروید ، ناهمکم ، یوجیر. ناخ یلعریشریما طخ و ریما نییعت
هلحرم دنچ رد هیسور و ناتسناغفا یدحرس طوطخ .تسا هدیسر ماجنا هب لیذ
ایردریس لامش فرطزاو.دوشیم (ج)نوحی بونج یوسزاو هبددرگیم طاحم دنه رحب انایرآورملق هک
.دزاسیمادج قطانمریاسزاار
: ناسارخمان روانهپ و عیسو نیمزرسانایرآ دش ضوع ناسارخ هب اه یلتفی تیمکاح نامز رد هک .
( خ رلحم ینعم هب ) ناسآ (و دیشروخ ینعم هب ) ای یاج ره رد نآ ییایفارغج دودح و تعسو . دشابیم
هحاس ینامز و دودحم رهش دنچ یهاگ دوب ریغتم نآ نانارمکح و نیطلاس تردق و تسایس هب رظن نامز
اثآ رد دادرخ نبا و ادفلاوبا نوچ یملاسا روهشم ناناد هیفارغج . تفرگیم رب رد ار عیسو نیا رد دوخ ر
لماش )تاره و ورم ، روپاشین ، خلب( هناگراهچ تایلاو مومع تروص هب دنا هدرک هئارا تامولعم هراب
. دندوب ناسارخ نیمزرس
ناتسناغفا : هکیروط نامهخناسار تیمومع انایرآ ییایفارغج هدودحم لخاد یلحم مان کی زا جیردت هب
ب ، درک ادیپالیدبت یگرزب تکلمم هب هرخلا ناسارخ لیابق زا یکی یلحم مان کی زا زین ناتسناغفا ، دش
گنرد ، ایتکپ قطانم رد رتشیب هکایان ایزوردگ و ایزوکارا ،)ناتسچولب( هدجه نرق زا دنتشاد تنوکس
.دیدرگ ضیوعت وس نیا هب یدلایم
نرق طسوا رد یلادبا هاشدمحا۱۸ زاب ار ناسارخ و ناتساب یانایرآ ییایفارغج و یسایس تدحو م
روشکو درک ایحا ار دنس( شا یقیقح و یعیبط تادحرس هب دنه رحب و ومآ ،) گرم زا دعب . دیناسر
یاه یگنج هناخ و ینارد ناگ هدازهش نیب قاقش و قافن زورب و نارادمامز هرادا فعض ربانب هاشدمحا
م و اه ییازودس نیب هیسور تلود میقتسم ریغ و میقتسم تلاخادم و اه یزود مشچ و اه ییازدمح
و یرازتربی یلخاد روما رد ایناتسناغفا هدش کچوک ناتسناغفا کاخ ، نات مود همین ریخا یاهلاس رد و
( هدزون نرق۱۸۹۳ م) یسایس یاه هشقن رد لاعف هک یسایس تاکوچ و لکش هب دنروید طخ یاضما اب
لدبم دوش یم هدهاشم یزکرم یایسآ ، یتراجت ، یداصتقا لماکت ریس اهنت هن نامز نیا رد تشگ
زا ام روشک یلصا کاخ زا هصح هکلب تشاذگ طوقس هب ور ام روشک یگنهرف و یتعنص ، یتعارز
رکیپخ و دیدرگ ادج ش طوط، یلامش تادحرس رد یزورما یزرم نایم هب یبرغ و یبونج ، یقرش
.دمآ
: ناتسناغفا هدوجوم تادحرس
۱ : یلامش تادحرس ـ
ناتسکجات یاه روشک اب ناتسناغفاناتسکبزا و ناتسنمکرت ، یلعف ابیرقت۲۰۰۰ زرم رتمولیک
نرق رد یرازت هیسور و ریبک یایناتیرب یاه تلود یبلط هعسوت یاه تباقر دراد کرتشم۱۹ شقن م
رد مهمیعتی دنا هتشاد ام روشک یزرم طوطخ نناتیرب دنه نامز نآ ردارپما تساوخ یمن یوت یرو
شروانهپ ینعی دشاب دحرسمه یرازت هیسور تلود اب دنه هراق مینتسویپ ُانب یاه روشک ات درکیم شلات ه
هک یرازت هیسور راوجمهدنتشاد رارق هیسور یسایس ذوفن ریز احنا زا یوحن هب، رد میقتسم هلخادم هب
و نییعت نیح رد اه نآ موادم تلاخد هچنانچ دنتخادرپیم اه تلود نیا یجراخ تسایسو یلخاد روما
ار عوضوم نیا ناتسناغفا رد اهنآ یمیاد یاه هدنیامن تیدوجوم و ام روشک یدحرس طوطخ مامت تیبثت
دناسر یم تابثا هبطخ دننامطو پ ، دنروید ، ناهمکم ، یوجیر. ناخ یلعریشریما طخ و ریما نییعت
هلحرم دنچ رد هیسور و ناتسناغفا یدحرس طوطخ .تسا هدیسر ماجنا هب لیذ
4
: ناخ یلعریشریما طخ _ فلا
نرق زا ارپما هیسور تلود وس نیدب مهدفهت مه نیا دوجو اب یلو دوب هداد لیکشت ار عیسو یرو
اذل تشادن ار مرگ یاهبآ هب یسرتسد دنه هراق مین هب ار دوخ ناتسناغفا قیرط زا دنتشاد وزرآ اه سور
هیسور تلود یاه یورشیپ .دناسرب دوب اراد ار مرگ یاه بآ لحاوس و یعیبط راشرس عبانم یاراد هک
یشن ناخ یوس هب یرازتلامش تادحرس و یزکرم یایسآ یاه ن ینارگن و هشیدنا ثعاب ناتسناغفا
اخ یلعریشریما و اه سیلگنا ندانب.دیدرگ شتنطلس مود راب رء نیب یدحرس طخ نییعت رد اه سیلگنا
هب ار دوخ هدنیامن کی هدرک هلخادم دوخ عفانم تشاد رظن رد اب یرازت هیسور و ناتسناغفا ی اه تلود
( گربزرتپ نس رهشSaint petres borg ) لود روما یایلوا اب ات داتسرف نییعت دروم رد هیسور ت
لامش دحرس اغفا هرکاذم ناتسن( یاه لاس نیب تارکاذم نیا دیامن۱۸۶۹ ـ۱۸۷۳ م) و دیشک لوط
بادامآ یرازت هیسور هرخلا کی رد سیلگنا و هیسور ناگدنیامن نآ ساسا هب ، داد ناشن ار دوخ یگ
هک بامخ ات ایروتکو لیهج زا ار یدحرس طخ نیا کرتشم نوسیمک۱۸۰۰ رد دراد لوط رتمولیک
ومآ یایرد دادتما هکیعیبط دحرس دزاسیم یرازت هیسور تلود اب ار ناتسناغفا دیدرگ نییعت طخ مانب و
دوشیم دای ناخ یلعریشریما.
: یوجیر طخ _ ب
( لاس رد۱۸۸۴ هقطنم هب اه سور ) م دش یم ناتسناغفا طوبرم هقطنم نیا هک دندومن هلمح هدجنپ
هجیتن رد اما دنتخادرپ عافد هب یناغفا یاوق و رارق قباطم ایناتیرب تلود. دش مامت اه سور عفن هب گنج
فرص ، درکن افو دوخ دهع هب یلو درکیم کمک اه سور ضرعت نیا رد ناتسناغفا تلود هب دیاب داد
لاب و دنک یرگجنایم هک دش رضاح کارتشا هب هرخا رد سیلگنا هدنیامن(۱۸۸۵ تیمکاح نامز رد )م
تلود یدحرس طخ ناخ نمحرلادبعریما تیبثت و نییعت بآ مخ یلا راقفلاوذ هرد زا هیسور و ناتسناغفا نی
هقطنم اه سور و دش دندروآ تسدب اه ناغفا دزن زا ار هدجنپ یدحرس طخ نیا نییعت رد یوجیر نوچ
.دش یمسم وا مانب طخ نیا تشاد هدهع هب ار اه سیللگنا یگدنیامن تسایر
: ریماپ طخ _ ج
یدحرس طخ ود تخاس یمن حضاو یبوخ هب هیسور اب ار ناتسناغفا یلامش یاه زرم مامت یلبق
عفن هب عضو نیزا دنتشاد وزرآ هتسویپ اه سور ور نآ زا دوبن نشور یبوخ هب یقرش لامش ۀشوگ رد و
ثعاب بونج تمس هب یورشیپ نیا ، دندرکیم یورشیپ یناغفا یاه کاخ بناج هب و هدومن هدافتسا دوخ
یاه دروخربیب.دیدرگیم اه سور و یناغفا یاوق ن نمحرلادبعریما هب هدرک هلخادم اه سیلگنا هجیتن رد
دور یلامش فرط هک یتاج هقلاع مامت حودمم بانج..." دنداد تیاده ناخ ومآ سوسکا( (Oxus ار
فرط تاج هقلاع مامت هک حیرص یگتسناد و یگدیمهف نیدب و دییامن هیلخت دیراد دوخ هضبق رد هک
نج ضوع رد ار هیلا مشتحم دنتسین حودمم بانج فرصت و هضبق رد نلاا و دشاب یم هصح نیا بو
". دییامن میلست دراد ایروتکو لیهج زا یدحرس طخ نیا و داد نت رما نیا هب ناخ نمحرلادبعریما
( لاس رد یلوی هرد ات ) لوکرز(۱۸۹۵ م) نییعت ناتسناغفا نآ رثا هب و دیدرگنعی شیوخ تیلاو ود ی
ار ناشور و نانغش روشک لامش رد داد تسد زایا نییعت تیمها .هک دوب نآ رد یدحرس طخ ن دنه
لیاح تلود ثیح هب ار ناتسناغفا و درکیم ادج یرازت هیسور تادحرس زا ار یویناتیرب
(Buffer state .داد رارق یروطارپما ود نیب )
: ناخ یلعریشریما طخ _ فلا
نرق زا ارپما هیسور تلود وس نیدب مهدفهت مه نیا دوجو اب یلو دوب هداد لیکشت ار عیسو یرو
اذل تشادن ار مرگ یاهبآ هب یسرتسد دنه هراق مین هب ار دوخ ناتسناغفا قیرط زا دنتشاد وزرآ اه سور
هیسور تلود یاه یورشیپ .دناسرب دوب اراد ار مرگ یاه بآ لحاوس و یعیبط راشرس عبانم یاراد هک
یشن ناخ یوس هب یرازتلامش تادحرس و یزکرم یایسآ یاه ن ینارگن و هشیدنا ثعاب ناتسناغفا
اخ یلعریشریما و اه سیلگنا ندانب.دیدرگ شتنطلس مود راب رء نیب یدحرس طخ نییعت رد اه سیلگنا
هب ار دوخ هدنیامن کی هدرک هلخادم دوخ عفانم تشاد رظن رد اب یرازت هیسور و ناتسناغفا ی اه تلود
( گربزرتپ نس رهشSaint petres borg ) لود روما یایلوا اب ات داتسرف نییعت دروم رد هیسور ت
لامش دحرس اغفا هرکاذم ناتسن( یاه لاس نیب تارکاذم نیا دیامن۱۸۶۹ ـ۱۸۷۳ م) و دیشک لوط
بادامآ یرازت هیسور هرخلا کی رد سیلگنا و هیسور ناگدنیامن نآ ساسا هب ، داد ناشن ار دوخ یگ
هک بامخ ات ایروتکو لیهج زا ار یدحرس طخ نیا کرتشم نوسیمک۱۸۰۰ رد دراد لوط رتمولیک
ومآ یایرد دادتما هکیعیبط دحرس دزاسیم یرازت هیسور تلود اب ار ناتسناغفا دیدرگ نییعت طخ مانب و
دوشیم دای ناخ یلعریشریما.
: یوجیر طخ _ ب
( لاس رد۱۸۸۴ هقطنم هب اه سور ) م دش یم ناتسناغفا طوبرم هقطنم نیا هک دندومن هلمح هدجنپ
هجیتن رد اما دنتخادرپ عافد هب یناغفا یاوق و رارق قباطم ایناتیرب تلود. دش مامت اه سور عفن هب گنج
فرص ، درکن افو دوخ دهع هب یلو درکیم کمک اه سور ضرعت نیا رد ناتسناغفا تلود هب دیاب داد
لاب و دنک یرگجنایم هک دش رضاح کارتشا هب هرخا رد سیلگنا هدنیامن(۱۸۸۵ تیمکاح نامز رد )م
تلود یدحرس طخ ناخ نمحرلادبعریما تیبثت و نییعت بآ مخ یلا راقفلاوذ هرد زا هیسور و ناتسناغفا نی
هقطنم اه سور و دش دندروآ تسدب اه ناغفا دزن زا ار هدجنپ یدحرس طخ نیا نییعت رد یوجیر نوچ
.دش یمسم وا مانب طخ نیا تشاد هدهع هب ار اه سیللگنا یگدنیامن تسایر
: ریماپ طخ _ ج
یدحرس طخ ود تخاس یمن حضاو یبوخ هب هیسور اب ار ناتسناغفا یلامش یاه زرم مامت یلبق
عفن هب عضو نیزا دنتشاد وزرآ هتسویپ اه سور ور نآ زا دوبن نشور یبوخ هب یقرش لامش ۀشوگ رد و
ثعاب بونج تمس هب یورشیپ نیا ، دندرکیم یورشیپ یناغفا یاه کاخ بناج هب و هدومن هدافتسا دوخ
یاه دروخربیب.دیدرگیم اه سور و یناغفا یاوق ن نمحرلادبعریما هب هدرک هلخادم اه سیلگنا هجیتن رد
دور یلامش فرط هک یتاج هقلاع مامت حودمم بانج..." دنداد تیاده ناخ ومآ سوسکا( (Oxus ار
فرط تاج هقلاع مامت هک حیرص یگتسناد و یگدیمهف نیدب و دییامن هیلخت دیراد دوخ هضبق رد هک
نج ضوع رد ار هیلا مشتحم دنتسین حودمم بانج فرصت و هضبق رد نلاا و دشاب یم هصح نیا بو
". دییامن میلست دراد ایروتکو لیهج زا یدحرس طخ نیا و داد نت رما نیا هب ناخ نمحرلادبعریما
( لاس رد یلوی هرد ات ) لوکرز(۱۸۹۵ م) نییعت ناتسناغفا نآ رثا هب و دیدرگنعی شیوخ تیلاو ود ی
ار ناشور و نانغش روشک لامش رد داد تسد زایا نییعت تیمها .هک دوب نآ رد یدحرس طخ ن دنه
لیاح تلود ثیح هب ار ناتسناغفا و درکیم ادج یرازت هیسور تادحرس زا ار یویناتیرب
(Buffer state .داد رارق یروطارپما ود نیب )
5
۲ ـ ) دنروید طخ ( یقرش بونج دحرس:
نه زا ناتسناغفاگ یوناتیرب دنه تلود اب دوخ ترواجم ما هدش لمحتم ار یتفگنه یتاراسخ هتسویپ
یلصا یکاخ زا یتمسق هکلب تسا هداد تسد زا ار یلادبا هاشدمحا تافرصتم و یضارا اهنت هن هک تسا
. تسا دیدرگ ادج نآ زا یبونج و یقرش قطانم ینعی شاا تعیقوم نتشاد اب ناتسناغفا و دوخ کژیتارتس
کژیتارتسا تعیقوم نیا ریبک یایناتیرب و یرازت هیسور گرزب تردق ود رامعتسا زاغآ، رتشیب تیمها
دوخ عبات ار دنقرمس و اراخب ، هویخ ینعی یزکرم یایسآ یاه نیشن ناخ اه سور هک ینامز درک بسک
ومآ یایرد ات و دنتخاس ینعی ب لباقم رد و دندیسر ناتسناغفا لامش ات ، یدوا ، راه ب یاهتلایا ایناتیر
( سودنا یایرد دندرک لاغشا ار باجنپ و توپجارIndus ربیخ هرد ات هدرک روبع ار دنس ینعی )
)یقرش هزاورد(سیلگنا هدنیامن اب ناخ نمحرلادبعریما هرخلااب و دندیسر ناتسناغفا
(Sir Mortmer Durand لاس رد تلم یهاگآ نودب )(۱۸۹۳ م) ار هدهاعم نیا یاضما . دومن اضما
نیب دحرس کی ثیحب دنروید طخ هک تشادن ارنآ ینعم ناخ نمحرلادبعریما فرط زا دنروید هدهاعم
دوش هتخانش یللملا، طخ نیا دادیم ناشن ار ناتسناغفا و ایناتیرب ذوفن هک دوب هناشن و هملاع فرص هکلب
توک قرش بونج رد کیلک لتوک زا یدحرسریجخاو لناشخدب هایس کلم هوک یلا ناریا دحرس ات ینعی
نیا . دراد دادتما نونک ات نآ یاضما زاغآ زا یدحرس طخ نآ یویناتیرب دنه و ناتسناغفا نیب هتسویپ
( لاس رد هک یزورما ناتسکاپ و تقو1947م) لضعم هدش لیکشت ی اه یراوشد و یسایس گرزب ۀ
. تسا هدروآ دوجو هب ار یدایز
۳ : یبرغ تادحرس ـ
.دراد دوجو ناریا و ناتسناغفا نیب یدحرس طخ ود برغ تمسق رد
: ناهمکم طخ ـ فلا
رد نامزنه ناخ یلعریشریما تیمکاحگنج شتآ هکیماگ سراف تلود دوب رو هلعش یلخاد یاه
ینونک زورمین ینعی ناتسیس ات هدرک هدافتسا عقوم نیزا مود راب رد ناخ یلعریشریما و درک یورشیپ
شوماخ ار یلخاد یاه شروش دوب هتسناوت رگید دوخ تنطلسأسم هجوتم و دزاس ، دیدرگ ناتسیس هل
مه زاب اما دریگب تروص ناتسناغفا و سراف تلود نیب نینوخ گنج دوب کیدزن اه سیلگنا نیمک رد
هتسشنو حلاطصا هبندرک هلخادم یرگجنایم هناهب هب لاس رد و د(۱۸۷۲یه )م تسایر هب تأ
شقن هک راک هنهک صخش نیا دیدرگ هفیظو نیا ماجنا رومأم تمسدلوگ کیردیرفرس ار قافن و یزادناود
هصح ود هب ار ناتسیس و درک یزاب رگید راب دندوب هداد ماجنا ناتسناغفا هیلع اه سیلگنا اه راب هک
و دش مامت ناتسناغفا ررض هب هک دندرک میسقت و ناخ یلعریشریما نیب طباور یگریت ثعاب هجیتن رد
یارب دیدرگ اه سیلگنا هکنیا وهس ار تیمسدلوگ هلصیف دنشاب هتخاس شوخ دوخ زا ار ریما اه سیلگناا
دومناو ریما یلو دنتخادرپ ناخ یلعریش ریما هب هراسخ ناربج ثیحب ار رادلک کل هدزناش غلبم و دندرک
أسم و تفریذپن ار غلبم نیا ناخ الله بیبح ریما یهاشداپ نامز رد رگید راب . دنام یقاب لاح نامه هب هل
لصف و لح تهج ار شیوخ یگدامآ اه سیلگنا زاب و دش هتشاذگ نایم رد سراف تلود اب عوضوم نیا
کم لنلک و دنداد ناشنءانب دنداتسرف مکح ثیح هب ار ناهم هایس یلا هایس کلم هوک زا یدحرس طخ نیا
هک هوک۱۵۰ دراد لوط رتمولیک یاه لاس نیب۱۹۰۲ – ۱۹۰۵ م هیضق مه نآ دوجو اب یلو دش نییعت
تسناوتن هدرک لح ار ناتسیس .
۲ ـ ) دنروید طخ ( یقرش بونج دحرس:
نه زا ناتسناغفاگ یوناتیرب دنه تلود اب دوخ ترواجم ما هدش لمحتم ار یتفگنه یتاراسخ هتسویپ
یلصا یکاخ زا یتمسق هکلب تسا هداد تسد زا ار یلادبا هاشدمحا تافرصتم و یضارا اهنت هن هک تسا
. تسا دیدرگ ادج نآ زا یبونج و یقرش قطانم ینعی شاا تعیقوم نتشاد اب ناتسناغفا و دوخ کژیتارتس
کژیتارتسا تعیقوم نیا ریبک یایناتیرب و یرازت هیسور گرزب تردق ود رامعتسا زاغآ، رتشیب تیمها
دوخ عبات ار دنقرمس و اراخب ، هویخ ینعی یزکرم یایسآ یاه نیشن ناخ اه سور هک ینامز درک بسک
ومآ یایرد ات و دنتخاس ینعی ب لباقم رد و دندیسر ناتسناغفا لامش ات ، یدوا ، راه ب یاهتلایا ایناتیر
( سودنا یایرد دندرک لاغشا ار باجنپ و توپجارIndus ربیخ هرد ات هدرک روبع ار دنس ینعی )
)یقرش هزاورد(سیلگنا هدنیامن اب ناخ نمحرلادبعریما هرخلااب و دندیسر ناتسناغفا
(Sir Mortmer Durand لاس رد تلم یهاگآ نودب )(۱۸۹۳ م) ار هدهاعم نیا یاضما . دومن اضما
نیب دحرس کی ثیحب دنروید طخ هک تشادن ارنآ ینعم ناخ نمحرلادبعریما فرط زا دنروید هدهاعم
دوش هتخانش یللملا، طخ نیا دادیم ناشن ار ناتسناغفا و ایناتیرب ذوفن هک دوب هناشن و هملاع فرص هکلب
توک قرش بونج رد کیلک لتوک زا یدحرسریجخاو لناشخدب هایس کلم هوک یلا ناریا دحرس ات ینعی
نیا . دراد دادتما نونک ات نآ یاضما زاغآ زا یدحرس طخ نآ یویناتیرب دنه و ناتسناغفا نیب هتسویپ
( لاس رد هک یزورما ناتسکاپ و تقو1947م) لضعم هدش لیکشت ی اه یراوشد و یسایس گرزب ۀ
. تسا هدروآ دوجو هب ار یدایز
۳ : یبرغ تادحرس ـ
.دراد دوجو ناریا و ناتسناغفا نیب یدحرس طخ ود برغ تمسق رد
: ناهمکم طخ ـ فلا
رد نامزنه ناخ یلعریشریما تیمکاحگنج شتآ هکیماگ سراف تلود دوب رو هلعش یلخاد یاه
ینونک زورمین ینعی ناتسیس ات هدرک هدافتسا عقوم نیزا مود راب رد ناخ یلعریشریما و درک یورشیپ
شوماخ ار یلخاد یاه شروش دوب هتسناوت رگید دوخ تنطلسأسم هجوتم و دزاس ، دیدرگ ناتسیس هل
مه زاب اما دریگب تروص ناتسناغفا و سراف تلود نیب نینوخ گنج دوب کیدزن اه سیلگنا نیمک رد
هتسشنو حلاطصا هبندرک هلخادم یرگجنایم هناهب هب لاس رد و د(۱۸۷۲یه )م تسایر هب تأ
شقن هک راک هنهک صخش نیا دیدرگ هفیظو نیا ماجنا رومأم تمسدلوگ کیردیرفرس ار قافن و یزادناود
هصح ود هب ار ناتسیس و درک یزاب رگید راب دندوب هداد ماجنا ناتسناغفا هیلع اه سیلگنا اه راب هک
و دش مامت ناتسناغفا ررض هب هک دندرک میسقت و ناخ یلعریشریما نیب طباور یگریت ثعاب هجیتن رد
یارب دیدرگ اه سیلگنا هکنیا وهس ار تیمسدلوگ هلصیف دنشاب هتخاس شوخ دوخ زا ار ریما اه سیلگناا
دومناو ریما یلو دنتخادرپ ناخ یلعریش ریما هب هراسخ ناربج ثیحب ار رادلک کل هدزناش غلبم و دندرک
أسم و تفریذپن ار غلبم نیا ناخ الله بیبح ریما یهاشداپ نامز رد رگید راب . دنام یقاب لاح نامه هب هل
لصف و لح تهج ار شیوخ یگدامآ اه سیلگنا زاب و دش هتشاذگ نایم رد سراف تلود اب عوضوم نیا
کم لنلک و دنداد ناشنءانب دنداتسرف مکح ثیح هب ار ناهم هایس یلا هایس کلم هوک زا یدحرس طخ نیا
هک هوک۱۵۰ دراد لوط رتمولیک یاه لاس نیب۱۹۰۲ – ۱۹۰۵ م هیضق مه نآ دوجو اب یلو دش نییعت
تسناوتن هدرک لح ار ناتسیس .
6
۲ : یرخف طخ ـ
( لاس ات ناریا روشک اب ناتسناغفا یدحرس قطانم یدایز تمسق۱۹۳۴ دوبن نشور و مولعم ) م
اه تلودی سم لح تهج ناریا و ناتسناغفاأ هل تسد رد و هدز یسامولپید یاه تیلاعف هلسلس کی هب
هیکرت تموکح . دندش کمک راتساوخ هیضق نیا لح تیمکح تهج هیکرت روشک زا تلود ود ره هجیتن
ثحب دروم لحم یو . تخاس فظؤم مکح ثیح هب ار یئاتلا نیدلارخف لارنج و هتفریذپ ار داهنشیپ نیا
هب ار هجیتن سپس و دومن یسررب کیدزن زا ار ناریا و ناتسناغفا یاه تلود .درک غلابا تلود ود ره اب
دادتما راقفلاوذ هرد یلا هوک هایس زا یدحرس طخ نیا . دنتشاد نلاعا ار دوخ تقفاوم لارنج هلصیف نیا
دنترابع هک ، دهدیم لیکشت ار روشک ود نیب یعیبط دحرس هداتسیا یاه بآ و اه دور اج دنچ رد هک دراد
ن ، دنمله لیهج زا و تاره راس کم یایرد نآ لوط هک دشاب یم دوریره۴۵۰ رد و دشاب یم رتمولیک
لاس۱۹۳۵ نامز رد مداپ هاش رهاظ یهاشدیدرگ تیبثت و نییعت .
۴ : یقرش لامش یزرم طخ ـ
زا یدحرس طخ نیا تسا دحرس مه نیچ روشک اب یقرش لامش تمسق رد ناتسناغفا ریخا ات اه هتشذگ
ونا( لاس ربم۱۹۶۳ م) . دوبن نییعتیه یاضف کی رد لاس نیمه رد روشک ودره کرتشم یاه تأ
هناتسود یدحرس طخ نیا تین نسح و ار تاعافترا زا۵۵۸۷ کیلک هرد یلا یلوی هرد زا رتمولیک
نیب ) ریجخاو لتوک قرش بونج( لاس رد اه رلیاب بصن اب نیچ گنایکنس تیلاو و ناتسناغفا ریماپ
۱۹۶۴ هملاع مدیدرگ تیبثت و یراذگ .
: یدحرس طوطخ لاس لوط
۱ ناخ یلعریشریما طخ ـ۱۸۷۳ م km ۱۸۰۰
۲ یوجیر طخ ـ ۵ ۱۸۸ مkm ۳۵۰
۳ پ طخ ـ ریما ۱۸۹۵ م km ۴۵\۹۲
۴ دنروید طخ ـ ۱۸۹۳ م km ۲۱۸۱
۵ ناهمکم طخ ـ ۱۹۰۵ ـ۱۹۰۲ م km۱۵۰
۶ یرخف طخ ـ ۱۹۳۵ م km ۴۵۰
۷ یقرش لامش طخ ـ ۱۹۶۴ م km ۱۰۰\۹۱
۲ : یرخف طخ ـ
( لاس ات ناریا روشک اب ناتسناغفا یدحرس قطانم یدایز تمسق۱۹۳۴ دوبن نشور و مولعم ) م
اه تلودی سم لح تهج ناریا و ناتسناغفاأ هل تسد رد و هدز یسامولپید یاه تیلاعف هلسلس کی هب
هیکرت تموکح . دندش کمک راتساوخ هیضق نیا لح تیمکح تهج هیکرت روشک زا تلود ود ره هجیتن
ثحب دروم لحم یو . تخاس فظؤم مکح ثیح هب ار یئاتلا نیدلارخف لارنج و هتفریذپ ار داهنشیپ نیا
هب ار هجیتن سپس و دومن یسررب کیدزن زا ار ناریا و ناتسناغفا یاه تلود .درک غلابا تلود ود ره اب
دادتما راقفلاوذ هرد یلا هوک هایس زا یدحرس طخ نیا . دنتشاد نلاعا ار دوخ تقفاوم لارنج هلصیف نیا
دنترابع هک ، دهدیم لیکشت ار روشک ود نیب یعیبط دحرس هداتسیا یاه بآ و اه دور اج دنچ رد هک دراد
ن ، دنمله لیهج زا و تاره راس کم یایرد نآ لوط هک دشاب یم دوریره۴۵۰ رد و دشاب یم رتمولیک
لاس۱۹۳۵ نامز رد مداپ هاش رهاظ یهاشدیدرگ تیبثت و نییعت .
۴ : یقرش لامش یزرم طخ ـ
زا یدحرس طخ نیا تسا دحرس مه نیچ روشک اب یقرش لامش تمسق رد ناتسناغفا ریخا ات اه هتشذگ
ونا( لاس ربم۱۹۶۳ م) . دوبن نییعتیه یاضف کی رد لاس نیمه رد روشک ودره کرتشم یاه تأ
هناتسود یدحرس طخ نیا تین نسح و ار تاعافترا زا۵۵۸۷ کیلک هرد یلا یلوی هرد زا رتمولیک
نیب ) ریجخاو لتوک قرش بونج( لاس رد اه رلیاب بصن اب نیچ گنایکنس تیلاو و ناتسناغفا ریماپ
۱۹۶۴ هملاع مدیدرگ تیبثت و یراذگ .
: یدحرس طوطخ لاس لوط
۱ ناخ یلعریشریما طخ ـ۱۸۷۳ م km ۱۸۰۰
۲ یوجیر طخ ـ ۵ ۱۸۸ مkm ۳۵۰
۳ پ طخ ـ ریما ۱۸۹۵ م km ۴۵\۹۲
۴ دنروید طخ ـ ۱۸۹۳ م km ۲۱۸۱
۵ ناهمکم طخ ـ ۱۹۰۵ ـ۱۹۰۲ م km۱۵۰
۶ یرخف طخ ـ ۱۹۳۵ م km ۴۵۰
۷ یقرش لامش طخ ـ ۱۹۶۴ م km ۱۰۰\۹۱
7
لوا لصف ذخأم و عبانم تسرهف :
۱ کمدآ ـ( . کیدول ،۱۳۴۹) .. للاقتسا ات ناخ نمحرلادبع نامز زا ناتسناغفا یسایس طباور خیرات
امهز دمحا یلع همجرت. باتک ناغفا یتارشن هسسوم : لباک ،
۲ یتمحر ـ( . الله بحم ،۱۳۶۴). . ناتسناغفا یرشب یایفارغجاچلباک نوتنهوپ : لباک ، لوا پ
۳ (.روتلک و تاعلاطا ترازو ـ۱۳۵۲ . ) دنیس هل دنمله د . دانسا زا قباوس عوضوم وبوا د هخڅ :لباک
یتلود هعبطم .
لوا لصف ذخأم و عبانم تسرهف :
۱ کمدآ ـ( . کیدول ،۱۳۴۹) .. للاقتسا ات ناخ نمحرلادبع نامز زا ناتسناغفا یسایس طباور خیرات
امهز دمحا یلع همجرت. باتک ناغفا یتارشن هسسوم : لباک ،
۲ یتمحر ـ( . الله بحم ،۱۳۶۴). . ناتسناغفا یرشب یایفارغجاچلباک نوتنهوپ : لباک ، لوا پ
۳ (.روتلک و تاعلاطا ترازو ـ۱۳۵۲ . ) دنیس هل دنمله د . دانسا زا قباوس عوضوم وبوا د هخڅ :لباک
یتلود هعبطم .
8
مود لصف
: یلادبا هاشدمحا هرود ات ناتساب یانایرآ هب یرصتخم یرظن
ریاس هب تبسن ینامز مدقت و یخیرات تیمها یاراد تسیروشک یزکرم یایسآ رد ناتسناغفا
راودا رد انایرآ نیمزرس . راوجمه ییایرآ للمنوگانوگ تاحاس رد یی هدنزرا شقن هتشذگ تایح
چ . تسا هدومن یزاب یللملا نیب و یسایس ، یگنهرف ، یعامتجا ، یداصتقا یایسآ خیرات زاغآ زا هچنان
یزکرمش انایرآ ،اسانم هارهنامجاهم ، نارجاهم یارب یبوخو ب نارجات و ناحایس، نایاشگروشک ،
تسا هدوب.
نیمزرس هب ندیسر روظنم هب لامش و قرش، برغ زا نایاشگناهج نامجاهم ، نارجاهم
. دشاب یم عوضوم نیا دهاش یخیرات دایز یاه لاثم هک دنا هدرک هدافتسا ربعم نیمه زا دنه زیخلصاح
ینیچ ، یدنه ، یبرغ یاه تیندم راشتنا و جازتما و قیفلت رد یمهم شقن " ایسآ هار راهچ" ای انایرآ و
هب ناهج مهم یاه تیندم و بهاذم نایدا زا یضعب دهم اهنت هن نیمزرس نیا . تسا هدرک افیا سراف
. دوب زین اه نآ راشتنا و هاگشرورپ ، یقلات هقطنم ثیح هب هکلب تفریم رامش
هار هلمجنم ، درکیم ارجا ار یدنمدوس یمهس انایرآ نیمزرس یللملا نیب تراجت هحاسرد
فورعم مشیربا رد هژیوب و تخاس یم طبترم مه اب ار مور یروطارپما و دنه ، نیچ یاه هزوح هک
کرد زا انایرآ تلود و تفریم رامش هب اپورا و ایسآ هراق یتراجت لاوما هلدابت زکرم اه یناشوک هرود
تیزنارت لوصحم. دروآ یم تسدب یبوخ تادیاع اه روشک ریاس
زا هتشذگ مشیربا هار ار هنیمز زین قرش هب مزیدوب راشتنا رد یللملا نیب تراجت و یداصتقا هیوقت
درک مهارف یاه کاخ رب راب نیدنچ دوخ نتشیوخ خیرات لوط رد ناتسناغفا و ناسارخ، انایرآ اما.
دوخ راوجمه زین ینانوی یاه تلود تیمکاح هرود رد هچنانچ تسا هدرک ینارمکح نرق ات یراخت و
ام رب یدلایم مجنپاروأل نامز رد ملاسا زا دعب هرود رد تشاد طلست ناتسودنه و نیچ رغشاک ،رهن
ناهاش ،یرهاط ، یونزغ، یناماس ، یرافصام رب اه یلادبا و یرومیت ، یروغاروأ و سراف رهنل
تیمکاح ناکم و نامز تافلاتخا اب ناتسودنهاه راب زین ناتسناغفا اما دنتشاد لاغشا و موجه دروم
یرتخاب تلود و تشدرز زا نرق زونه هک موهفم نیدب ، تسا هتفرگ رارق نیمجاهم ای واه هیاسمه
زا دعب و دنتخات تقونآ یانایرآ نیمزرس هب سراف نایشنماخه هک دوب هتشذگن دراو ینودقم ردنکس اهنآ
دیدرگ ییایفارغج هدودحم نیا زا ناتسکرت ناکرت ، برغ فرط زا نایناساس یدلایم مشش نرق رد
ارنآ و دنداد رارق دوخ موجه دروم ار انایرآ نیمزرس بونج فرط زا دنه یاه اتپوگ و لامش فرط
وم نیمزرس نیا یدلایم مهن یلا متفه نرق زا نآ زا دعب دندرک هیزجت رارق برع نایاشگناهج موجه در
ب هک تفرگا. دنتفریذپ ار ملاسا نید هزرابم لاس دصود زا دعب هنابلطواد ناتسناغفا مدرم هرخلا
رومیت گرم اب و تفرگ رارق زیگنچ مجاهت دروم یدلایم مهدزای نرق رد ناتساب ناسارخ
رق هس تدم هب وسنیدب مهدزناپ نرق زا . تفای همتاخ یناگروگیوفص موجه اب ناسارخ ن زا سراف نا
ام یاه کبزا ، برغ فرطاروأ و لامش فرط زا رنهلغم رد هک دش هجاوم بونج فرط زا دنه یاه ل
رد زکارم نیا و تفر نیبزا ناتسناغفا یگنهرف و یداصتقا، یسایس تیزکرم هنرق نیدنچ هیزجت نیا رثا
مود لصف
: یلادبا هاشدمحا هرود ات ناتساب یانایرآ هب یرصتخم یرظن
ریاس هب تبسن ینامز مدقت و یخیرات تیمها یاراد تسیروشک یزکرم یایسآ رد ناتسناغفا
راودا رد انایرآ نیمزرس . راوجمه ییایرآ للمنوگانوگ تاحاس رد یی هدنزرا شقن هتشذگ تایح
چ . تسا هدومن یزاب یللملا نیب و یسایس ، یگنهرف ، یعامتجا ، یداصتقا یایسآ خیرات زاغآ زا هچنان
یزکرمش انایرآ ،اسانم هارهنامجاهم ، نارجاهم یارب یبوخو ب نارجات و ناحایس، نایاشگروشک ،
تسا هدوب.
نیمزرس هب ندیسر روظنم هب لامش و قرش، برغ زا نایاشگناهج نامجاهم ، نارجاهم
. دشاب یم عوضوم نیا دهاش یخیرات دایز یاه لاثم هک دنا هدرک هدافتسا ربعم نیمه زا دنه زیخلصاح
ینیچ ، یدنه ، یبرغ یاه تیندم راشتنا و جازتما و قیفلت رد یمهم شقن " ایسآ هار راهچ" ای انایرآ و
هب ناهج مهم یاه تیندم و بهاذم نایدا زا یضعب دهم اهنت هن نیمزرس نیا . تسا هدرک افیا سراف
. دوب زین اه نآ راشتنا و هاگشرورپ ، یقلات هقطنم ثیح هب هکلب تفریم رامش
هار هلمجنم ، درکیم ارجا ار یدنمدوس یمهس انایرآ نیمزرس یللملا نیب تراجت هحاسرد
فورعم مشیربا رد هژیوب و تخاس یم طبترم مه اب ار مور یروطارپما و دنه ، نیچ یاه هزوح هک
کرد زا انایرآ تلود و تفریم رامش هب اپورا و ایسآ هراق یتراجت لاوما هلدابت زکرم اه یناشوک هرود
تیزنارت لوصحم. دروآ یم تسدب یبوخ تادیاع اه روشک ریاس
زا هتشذگ مشیربا هار ار هنیمز زین قرش هب مزیدوب راشتنا رد یللملا نیب تراجت و یداصتقا هیوقت
درک مهارف یاه کاخ رب راب نیدنچ دوخ نتشیوخ خیرات لوط رد ناتسناغفا و ناسارخ، انایرآ اما.
دوخ راوجمه زین ینانوی یاه تلود تیمکاح هرود رد هچنانچ تسا هدرک ینارمکح نرق ات یراخت و
ام رب یدلایم مجنپاروأل نامز رد ملاسا زا دعب هرود رد تشاد طلست ناتسودنه و نیچ رغشاک ،رهن
ناهاش ،یرهاط ، یونزغ، یناماس ، یرافصام رب اه یلادبا و یرومیت ، یروغاروأ و سراف رهنل
تیمکاح ناکم و نامز تافلاتخا اب ناتسودنهاه راب زین ناتسناغفا اما دنتشاد لاغشا و موجه دروم
یرتخاب تلود و تشدرز زا نرق زونه هک موهفم نیدب ، تسا هتفرگ رارق نیمجاهم ای واه هیاسمه
زا دعب و دنتخات تقونآ یانایرآ نیمزرس هب سراف نایشنماخه هک دوب هتشذگن دراو ینودقم ردنکس اهنآ
دیدرگ ییایفارغج هدودحم نیا زا ناتسکرت ناکرت ، برغ فرط زا نایناساس یدلایم مشش نرق رد
ارنآ و دنداد رارق دوخ موجه دروم ار انایرآ نیمزرس بونج فرط زا دنه یاه اتپوگ و لامش فرط
وم نیمزرس نیا یدلایم مهن یلا متفه نرق زا نآ زا دعب دندرک هیزجت رارق برع نایاشگناهج موجه در
ب هک تفرگا. دنتفریذپ ار ملاسا نید هزرابم لاس دصود زا دعب هنابلطواد ناتسناغفا مدرم هرخلا
رومیت گرم اب و تفرگ رارق زیگنچ مجاهت دروم یدلایم مهدزای نرق رد ناتساب ناسارخ
رق هس تدم هب وسنیدب مهدزناپ نرق زا . تفای همتاخ یناگروگیوفص موجه اب ناسارخ ن زا سراف نا
ام یاه کبزا ، برغ فرطاروأ و لامش فرط زا رنهلغم رد هک دش هجاوم بونج فرط زا دنه یاه ل
رد زکارم نیا و تفر نیبزا ناتسناغفا یگنهرف و یداصتقا، یسایس تیزکرم هنرق نیدنچ هیزجت نیا رثا
9
و ناهفصا ، اراخب یاه رهش هب خلب ، تاره ، لباک ضوع هک تسا هرود نیمه رد دنتفای لاقتنا یلهد
، تفرشیپ دهد یم تسد زا ار دوخ یراصحنا تعیقوم تراجت هاگن زا ناتسناغفاهعسوت اه تیندم دشر ،
لتخم یلک هب یرهش یگدنز هک دوشیم نآ ثعاب رما نیا و دریگ یم رارق دیدهت دروم اه رهش أقترا و
یعیبط داصتقا هب ار دوخ یاج یلوپ داصتقاو لیابق نارس و نیمز نابحاص ، اه ناخ . دنکیم ضوع
تردق بسک ددرگیم رب دوخ یمیدق نامتخاس و لکش هب هعماجو دراذگیم فعض هب ور تراجت و هدرک
هب یگرزب ۀبرض هرود نیرد رما تعیقاو رد و دشر دراو ناتسناغفا یعامتجا و یسایس ، یداصتقا
. دوشیم
ناتسناغفا تلود ددجم یایحا
یلادبا هاشدمحا۱۷۴۷ ـ۱۷۷۳ م:
لاس رد یلادبا ناخ نامز دنزرف ناخدمحا۱۷۲۳ دلوت تاره تیلاو رد مگ . تسا هدیدر
نهگ و دش طلسم راهدنق و تاره رب راشفاردان هکیما داتفا اراخب و دنه ریخست رکف هب یزوریپ نیزا دعب
گنج نیمه ماگنه رد دز تسد مزلا تامادقا هب و و تداشر هب اه تشگزاب نیح درب یپ اه ناغفا یریلد
زا و داد هار شیوخ رابرد رد دوب هدرک ترهش بسک شهاپس رد هک ار ناخ دمحا شیوخ تاحوتف زا
رد یلادبا ناخ دمحا هک دوب اج نیمهیاسم ییایفارغج تعیقوم دروم رد یماظن و یسایس ، یرادا ل
دنه و سراف ، ناتسناغفا تامولعم لاس رد راشفاردان لتق زا سپ . دروآ تسدب۱۷۴۷ م اب ناخ دمحا
یزرو رکاسعیازخ زا یتمسق اب و هبرجت رپ و هد ناتسناغفا هاشداپ نییعت عوضوم و تشگزاب راهدنق هب ن
ۀگرج ساسا هب و تشاذگ نایم هب موق یاسؤر اب ار خرسریشرازم رد هکراهدنق دوب هدشریاد ناخدمحا
وسنم هک ار یلادبا هتفرشیپ نوتشپ لیابق ریاس هب تبسن یداصتقا و یعامتجا ظاحل زا و ینارد هلیبق هب ب
دندومن نییعت ناتسناغفا هاشداپ ثیح هب دوب رت .
ظاحل زا ار روشکو دز تامادقا هلسلس کی هب تسد دیسر تنطلس هب هکنآ زادعب یلادبا هاشدمحا
تخاس دحتم یداصتقا و یسایسیکحت یارب و تیمکاح مدنچ دوخ تشاد رظنرد ار مهم لصا هک
دقعتم رما نیا هب ار مدرم دیشوک و تشادرب نایم زا ار ییاجلغ و یلادبا لیابق نایم یثاریم تافلاتخا
ررض و عفن رد هک دزاسدنشاب یم کیرش تکلمم رج کی ظوحلم نیدب تهج ار یلم ناگرزب یمیاد هگ
درک سیسأت روشک مهم روما رد هروشم راک لها هب ار راک ات دومن شلات ناوت دح ات یلادبا هاشدمحا ،
دراپسب ندومن یلمع تهج ار روشک لیابق و ماوقا ، مدرم یاه هدوت ، یبهذم یاه پورگ یاه کمک و
درک بلج شیوخ یاه نلاپ هب ار روشک تادحرس و هدرک نیمأت ار ناتسناغفا یسایس و یلم تدحو و
ط . دناسر نآ یعیبط تادحرس تقونآ ییایرآ و یملاسا یاه روشک ریاس دننام هاشدمحا تموکح زر
اب تشاد ار لدتعم ُاتبسن لکش اما دوب هقلطم تنطلسوا لمع یدازآ ، قلطم تیحلاص دوجو کی ار
سلجم۹ درکیم دودحم یرفن دوب یثوروم هاشدمحا تنطلس هچرگ شیپ ار یو نیشناج هک نوناق یلو
. تشادن دوجو دنک ینیبتلود تلایکشت یاضق و هننقم، هییاارجا هناگ هس یاوق لماش هاشدمحا دوب هی .
مدرم زا هیلام عاونا و دز برض هکس روشک رد یرساترس و دحاو داصتقا کی نیمات یارب هاشدمحا
یارما و ناهاش فیاحت یگنج لاوما تمینغ نتفرگ قیرط زا یو رگید دیاوعو درک یم یروآ عمج
رادقم و یجراخیدایز تسدب راشفا ردان گرم زا دعب ار یتمیق یاه گنس و تارهاوج و لاط ، لوپ
دوب هدروآ یم نیمأتگدیدر مظنم رکاسع و یولیبق رکاسع یولهپ رد هرود نیرد . ار مهم هاگ هیکت هک
و ناهفصا ، اراخب یاه رهش هب خلب ، تاره ، لباک ضوع هک تسا هرود نیمه رد دنتفای لاقتنا یلهد
، تفرشیپ دهد یم تسد زا ار دوخ یراصحنا تعیقوم تراجت هاگن زا ناتسناغفاهعسوت اه تیندم دشر ،
لتخم یلک هب یرهش یگدنز هک دوشیم نآ ثعاب رما نیا و دریگ یم رارق دیدهت دروم اه رهش أقترا و
یعیبط داصتقا هب ار دوخ یاج یلوپ داصتقاو لیابق نارس و نیمز نابحاص ، اه ناخ . دنکیم ضوع
تردق بسک ددرگیم رب دوخ یمیدق نامتخاس و لکش هب هعماجو دراذگیم فعض هب ور تراجت و هدرک
هب یگرزب ۀبرض هرود نیرد رما تعیقاو رد و دشر دراو ناتسناغفا یعامتجا و یسایس ، یداصتقا
. دوشیم
ناتسناغفا تلود ددجم یایحا
یلادبا هاشدمحا۱۷۴۷ ـ۱۷۷۳ م:
لاس رد یلادبا ناخ نامز دنزرف ناخدمحا۱۷۲۳ دلوت تاره تیلاو رد مگ . تسا هدیدر
نهگ و دش طلسم راهدنق و تاره رب راشفاردان هکیما داتفا اراخب و دنه ریخست رکف هب یزوریپ نیزا دعب
گنج نیمه ماگنه رد دز تسد مزلا تامادقا هب و و تداشر هب اه تشگزاب نیح درب یپ اه ناغفا یریلد
زا و داد هار شیوخ رابرد رد دوب هدرک ترهش بسک شهاپس رد هک ار ناخ دمحا شیوخ تاحوتف زا
رد یلادبا ناخ دمحا هک دوب اج نیمهیاسم ییایفارغج تعیقوم دروم رد یماظن و یسایس ، یرادا ل
دنه و سراف ، ناتسناغفا تامولعم لاس رد راشفاردان لتق زا سپ . دروآ تسدب۱۷۴۷ م اب ناخ دمحا
یزرو رکاسعیازخ زا یتمسق اب و هبرجت رپ و هد ناتسناغفا هاشداپ نییعت عوضوم و تشگزاب راهدنق هب ن
ۀگرج ساسا هب و تشاذگ نایم هب موق یاسؤر اب ار خرسریشرازم رد هکراهدنق دوب هدشریاد ناخدمحا
وسنم هک ار یلادبا هتفرشیپ نوتشپ لیابق ریاس هب تبسن یداصتقا و یعامتجا ظاحل زا و ینارد هلیبق هب ب
دندومن نییعت ناتسناغفا هاشداپ ثیح هب دوب رت .
ظاحل زا ار روشکو دز تامادقا هلسلس کی هب تسد دیسر تنطلس هب هکنآ زادعب یلادبا هاشدمحا
تخاس دحتم یداصتقا و یسایسیکحت یارب و تیمکاح مدنچ دوخ تشاد رظنرد ار مهم لصا هک
دقعتم رما نیا هب ار مدرم دیشوک و تشادرب نایم زا ار ییاجلغ و یلادبا لیابق نایم یثاریم تافلاتخا
ررض و عفن رد هک دزاسدنشاب یم کیرش تکلمم رج کی ظوحلم نیدب تهج ار یلم ناگرزب یمیاد هگ
درک سیسأت روشک مهم روما رد هروشم راک لها هب ار راک ات دومن شلات ناوت دح ات یلادبا هاشدمحا ،
دراپسب ندومن یلمع تهج ار روشک لیابق و ماوقا ، مدرم یاه هدوت ، یبهذم یاه پورگ یاه کمک و
درک بلج شیوخ یاه نلاپ هب ار روشک تادحرس و هدرک نیمأت ار ناتسناغفا یسایس و یلم تدحو و
ط . دناسر نآ یعیبط تادحرس تقونآ ییایرآ و یملاسا یاه روشک ریاس دننام هاشدمحا تموکح زر
اب تشاد ار لدتعم ُاتبسن لکش اما دوب هقلطم تنطلسوا لمع یدازآ ، قلطم تیحلاص دوجو کی ار
سلجم۹ درکیم دودحم یرفن دوب یثوروم هاشدمحا تنطلس هچرگ شیپ ار یو نیشناج هک نوناق یلو
. تشادن دوجو دنک ینیبتلود تلایکشت یاضق و هننقم، هییاارجا هناگ هس یاوق لماش هاشدمحا دوب هی .
مدرم زا هیلام عاونا و دز برض هکس روشک رد یرساترس و دحاو داصتقا کی نیمات یارب هاشدمحا
یارما و ناهاش فیاحت یگنج لاوما تمینغ نتفرگ قیرط زا یو رگید دیاوعو درک یم یروآ عمج
رادقم و یجراخیدایز تسدب راشفا ردان گرم زا دعب ار یتمیق یاه گنس و تارهاوج و لاط ، لوپ
دوب هدروآ یم نیمأتگدیدر مظنم رکاسع و یولیبق رکاسع یولهپ رد هرود نیرد . ار مهم هاگ هیکت هک
10
کاخ دادرتسا زا هولاع شیوخ تنطلس نایرج رد هاشدمحا . دروآ دوجو هب تفر یم رامشب یو تنطلس
اغفا یلصا یاهیروطارپما تحت لامشو برغ ، قرش رد ار یرگید قطانم ناتسن شیوخ و هدروآ رد
صوصخ هب ۸ تخات دنه هب هبترم ریمشک یحاون و زا یکی و درک فرصت ار باجنپ و دنس، ناتلم ،
یاهگنج نیرتروهشمتپ یناپ( موس گنج دنه رد هاشدمحا) تسا لاسرد هک۱۷۶۱ هتسویپ عوقوب م
نج نیردگ ، هتهرم دحتم یاوق رادروخرب زین اه سیلگنا کمک زا هک اه تج و توپجار ، ینمهرب
هب ناش دادعت و دندوب۳۰۰ ـ۵۰۰ دیسریم نت رازه هاشدمحا یاوق هکیلاحرد ،۶۰۰۰۰ لباقم دندوب نت
رارق مه هک دش هتخانش یخیرات گرزب گنج نیا نامرهق ثیح هب هاشدمحا یاوق هجیتن رد و دنتفرگ
یانغ داتفا اه ناغفا تسد هب یگنج یدایز م تمیق هب هک گنج نیرد هاشدمحا یزوریپ نیا دوجو اب یلو
نه لغم تیافک یب هاش هب ناتسودنه تنطلس دش مامت ناتسناغفا مدرم زا نت نارازه نوخ روط هب د
أسم نیا هک دیشخب ناگیار سیلگنا یدعب ضرعت هنیمز هک دزاس یم لامرب ار وا یسایس گرزب یاطخ هل
تخاس ریذپ ناکما ناتسناغفا رد ار اه شیوخ لورتنک رد زین ار ناسارخ برغ تمس رد هاشدمحا .
هقطنم کی ثیح هب نآ زا و داد رارق لصاف دح ومآ دور لامش تمسق رد تفرگیم راک یعافد نیب
راخب و ناتسناغفا تاموکح یلادبا هاشدمحا . داد لاقتنا راهدنق هب زین ار کرابم هقرخ ُادعب هک دش نییعت ا
س نارود ردیرهش داصتقا تسناوتن شیوخ تنطل مهم یاه راک اما دروآ دوجو هب لیابق ذوفن زا لقتسم
لاسرد یهاشدمحا رهش مانب راهدنق رهش دیدج نامتخاس زا دندوب ترابع یو رگید۱۷۶۱ هداهن انب م
دش رامعا ، ملخ رهش ، لباک رهش ددجم. یزاس هحلسا ، یکاکح ، یرامعم قیوشت ،
یلادبا هاشدمحا لاس رد۱۷۷۳ م یگلاس هاجنپ رمع هب زا دعب۲۶ و تنطلس لاس رد و تاف
نوفدم راهدنقگ رد یلادبا هاشدمحا . دیدر تدم۲۶ و یسایس تدحو هک یدوجو اب شیوخ تنطلس لاس
یلمت ار ناتسناغفا یلو درک نیمأدشر و تفرشیپ و یقرت یارب تصرف یگنهرف و یداصتقا ، یعامتجا
. تفاین یماظن یاه تیفورصم هب تبسن ناتسناغفا
( هاشرومیت تنطلس۱۷۷۳ ـ۱۷۹۳ م) :
ناخ یلو هاش شیوخ رسخ کمک هب راهدنق رد شکچوک رسپ نامیلس هدازهش هاشدمحا تافو زا دعب
دهعیلو و گرزب رسپ هاشرومیت اما ، تسشن تنطلس تخت هب ) ارزولا فرشا( هب بقلم ییازلپوپ
و درک تکرح راهدنق یوس هب ُاروف درکیم هفیظو یافیا تاره نارمکح ثیح هب ماگنه نیرد هک هاشدمحا
و دومن علخ ار نامیلستشکب ار ناخ یلو هاش تخت هب شدوخ تسشن تنطلس . شش زا دعب هاشرومیت
یهاش تلود ناخ الله ضیف یضاق و داد لاقتنا لباک هب راهدنق زا ار تنطلس و تموکح هرادا تنطلس هام
س بقل هب ناخ داد میحر ضوع ار ناخدمحم هدنیاپ رادرس و ریزو تمس هب ار ناخ زارفر هب ثیح
. تشامگ ینارد لیابق رادرس درامگب فیاظو هب تلود مهم روما رد ار لیابق نارس تساوخیمن هاشرومیت
هلأسم نیمه و دوب تنطلس یلااب رشق و یماظن دراگ و یملاسا نویناحور یلااب وا یدایز یاکتا هکلب
تایلاو نامکاح و لیابق نارس و یزکرم تموکح نیب هک دش ببس اهشروش و یمارآان ، اهدروخرب ،
لباک هب راهدنق زا تنطلس لاقتنا تلع مه دیاشو دوش دنلب هاشرومیت یزکرم تموکح زا اه یچیپرس
یط هاشرومیت تروص ره هب دشاب عوضوم نیمه۲۰ ندناشنورف هب طقف و طقف ار دوخ تنطلس لاس
دمحا تادحرس ظفح و تایلاو نامکاح و لیابق نارس یاه مایق و اه شروشس یلادبا هاش. درک یرپ
لاس رد هسنارف ریبک بلاقنا ینعی ناهج هعقاو نیرتگرزب هاشرومیت تنطلس نامز رد۱۷۸۹ م
ارنآ یربهر هک بلاقنا نیا ، تسویپ عوقوب هقبط ، نایاتسور تشاد تسد رد هسنارف یزاوژورب
کاخ دادرتسا زا هولاع شیوخ تنطلس نایرج رد هاشدمحا . دروآ دوجو هب تفر یم رامشب یو تنطلس
اغفا یلصا یاهیروطارپما تحت لامشو برغ ، قرش رد ار یرگید قطانم ناتسن شیوخ و هدروآ رد
صوصخ هب ۸ تخات دنه هب هبترم ریمشک یحاون و زا یکی و درک فرصت ار باجنپ و دنس، ناتلم ،
یاهگنج نیرتروهشمتپ یناپ( موس گنج دنه رد هاشدمحا) تسا لاسرد هک۱۷۶۱ هتسویپ عوقوب م
نج نیردگ ، هتهرم دحتم یاوق رادروخرب زین اه سیلگنا کمک زا هک اه تج و توپجار ، ینمهرب
هب ناش دادعت و دندوب۳۰۰ ـ۵۰۰ دیسریم نت رازه هاشدمحا یاوق هکیلاحرد ،۶۰۰۰۰ لباقم دندوب نت
رارق مه هک دش هتخانش یخیرات گرزب گنج نیا نامرهق ثیح هب هاشدمحا یاوق هجیتن رد و دنتفرگ
یانغ داتفا اه ناغفا تسد هب یگنج یدایز م تمیق هب هک گنج نیرد هاشدمحا یزوریپ نیا دوجو اب یلو
نه لغم تیافک یب هاش هب ناتسودنه تنطلس دش مامت ناتسناغفا مدرم زا نت نارازه نوخ روط هب د
أسم نیا هک دیشخب ناگیار سیلگنا یدعب ضرعت هنیمز هک دزاس یم لامرب ار وا یسایس گرزب یاطخ هل
تخاس ریذپ ناکما ناتسناغفا رد ار اه شیوخ لورتنک رد زین ار ناسارخ برغ تمس رد هاشدمحا .
هقطنم کی ثیح هب نآ زا و داد رارق لصاف دح ومآ دور لامش تمسق رد تفرگیم راک یعافد نیب
راخب و ناتسناغفا تاموکح یلادبا هاشدمحا . داد لاقتنا راهدنق هب زین ار کرابم هقرخ ُادعب هک دش نییعت ا
س نارود ردیرهش داصتقا تسناوتن شیوخ تنطل مهم یاه راک اما دروآ دوجو هب لیابق ذوفن زا لقتسم
لاسرد یهاشدمحا رهش مانب راهدنق رهش دیدج نامتخاس زا دندوب ترابع یو رگید۱۷۶۱ هداهن انب م
دش رامعا ، ملخ رهش ، لباک رهش ددجم. یزاس هحلسا ، یکاکح ، یرامعم قیوشت ،
یلادبا هاشدمحا لاس رد۱۷۷۳ م یگلاس هاجنپ رمع هب زا دعب۲۶ و تنطلس لاس رد و تاف
نوفدم راهدنقگ رد یلادبا هاشدمحا . دیدر تدم۲۶ و یسایس تدحو هک یدوجو اب شیوخ تنطلس لاس
یلمت ار ناتسناغفا یلو درک نیمأدشر و تفرشیپ و یقرت یارب تصرف یگنهرف و یداصتقا ، یعامتجا
. تفاین یماظن یاه تیفورصم هب تبسن ناتسناغفا
( هاشرومیت تنطلس۱۷۷۳ ـ۱۷۹۳ م) :
ناخ یلو هاش شیوخ رسخ کمک هب راهدنق رد شکچوک رسپ نامیلس هدازهش هاشدمحا تافو زا دعب
دهعیلو و گرزب رسپ هاشرومیت اما ، تسشن تنطلس تخت هب ) ارزولا فرشا( هب بقلم ییازلپوپ
و درک تکرح راهدنق یوس هب ُاروف درکیم هفیظو یافیا تاره نارمکح ثیح هب ماگنه نیرد هک هاشدمحا
و دومن علخ ار نامیلستشکب ار ناخ یلو هاش تخت هب شدوخ تسشن تنطلس . شش زا دعب هاشرومیت
یهاش تلود ناخ الله ضیف یضاق و داد لاقتنا لباک هب راهدنق زا ار تنطلس و تموکح هرادا تنطلس هام
س بقل هب ناخ داد میحر ضوع ار ناخدمحم هدنیاپ رادرس و ریزو تمس هب ار ناخ زارفر هب ثیح
. تشامگ ینارد لیابق رادرس درامگب فیاظو هب تلود مهم روما رد ار لیابق نارس تساوخیمن هاشرومیت
هلأسم نیمه و دوب تنطلس یلااب رشق و یماظن دراگ و یملاسا نویناحور یلااب وا یدایز یاکتا هکلب
تایلاو نامکاح و لیابق نارس و یزکرم تموکح نیب هک دش ببس اهشروش و یمارآان ، اهدروخرب ،
لباک هب راهدنق زا تنطلس لاقتنا تلع مه دیاشو دوش دنلب هاشرومیت یزکرم تموکح زا اه یچیپرس
یط هاشرومیت تروص ره هب دشاب عوضوم نیمه۲۰ ندناشنورف هب طقف و طقف ار دوخ تنطلس لاس
دمحا تادحرس ظفح و تایلاو نامکاح و لیابق نارس یاه مایق و اه شروشس یلادبا هاش. درک یرپ
لاس رد هسنارف ریبک بلاقنا ینعی ناهج هعقاو نیرتگرزب هاشرومیت تنطلس نامز رد۱۷۸۹ م
ارنآ یربهر هک بلاقنا نیا ، تسویپ عوقوب هقبط ، نایاتسور تشاد تسد رد هسنارف یزاوژورب
11
س خاک و دندرک تیامح نآ زا هسنارف تلم تیرثکا و ناتسد یهت، نارگراک هاگتسد و یدادبتسا تنطل
دندناشفارب اپورا رسارس رد ار یسارکومد یدازآ شفرد و دنتخیر مه رد ار هسنارف یلادویف نیمه زا و
نیب هک دوش یم هدید یطیارش نینچ رد اما . دمآ نایمب اپورا هعماج رد یقرت و تفرشیپ هک تساج
اجنآ رد تشاد دوجو توافت ردقچ تقونآ هسنارف و ناتسناغفا و یدادبتسا هقلطم تنطلس دضرب بلاقنا
ولج هب یماگ یولیبق ماظن دویق زا یدازآ و هقلطم تنطلس و یزکرم تموکح میکحت رطاخ هب اجنیارد
. دشیم بوسحم
دسریم هظحلام هب ینارمع و یرنه، ینافرع یاه تیلاعف هلسلس کی هاشرومیت تنطلس هرود رد
یرکسع ماظن تیوقت رد هاشرومیت. تسا یقاب نونک ات نآ راثآ زا یخرب هک دروآ لمعب دایز هجوت
ید عوضومق نارس و نیناوخ زا هیلام یروآ عمج دهد ماجنا ردپ دننام تسناوتن هاشرومیت هکار یرگ لیاب
مدرم شودب هیلام نیگنسراب هجیتن رد هک دوب. دشیم هتشاذگ رگید فیاوط و رهش کی هاشرومیت هچ رگا
فارشا اب یدنواشیوخ رد دشاب ناما رد نیناوخ دنزگ زا یو تنطلس هکنیا یارب دوب نانعلا قلطم هاشداپ
ثعاب هدنیآ رد هاشرومیت یاه جاودزا دادعت تفرگ رتخد گرزب لیابق نارس و و یسایس یاه لاجنج
هچنانچ . دیدرگ یسایس تردق نتفرگ رس رب یماظن دادعت هب هاشرومیت نارسپ۳۴ هب شنارتخد و نت۱۳
دیسر یم نتبا لاس رد هاشرومیت هرخلا۱۷۹۳ زا دعب م۲۰ نوفدم لباک رهش رد و تافو تنطلس لاس
. دیدرگ
هاشنامز(۱۷۹۳ ـ۱۸۰۱ )م :
دوب هلیبق نآ زا ناشناردام هک هلیبق هب یکتم تنطلس نتفرگ یارب وا نارسپ هاشرومیت گرم زا دعب
هظحلام لباق شقن هاش نییعت رد لیابق نارس و دندشعت روظنم هب هکیروط و دنتشاد هلصیف هاشداپ نیی
ؤم ییازکراب موقو ماگنه هاشرومیت مجنپ رسپ نامز هاش هچنانچ ، تشاد ار شدوخ تیرث بئان ردپ تاف
تسشن تنطلس تخت هب اه ییازکراب کمک هب دوب لباک هموکحلا زین اه نآ هک ار دوخ ناردارب و
ار شیوخ رطاخ و درک ینادنز لباک راصحلااب رد دندوب تنطلس راتساوخ نویامه اما . تخاس هدوسآ
راهدنق یلاو یوس هب راهدنق زا تسنادیم تنطلس قحتسم ار دوخ و دوب هاشرومیترسپ نیرتگرزب هک
لاس رد نانچمه و دش هدنهانپ ناتسچولب رد و دروخ تسکش تلاق رد و درک تکرح لباک۱۷۹۵ م
ید رابکیهدش ینادنز لباک راصحلااب رد و ریگتسد یلو درک ییامزآ تخب رگ عب. هاش نامز نآ زا د
هدازهش هجوتم روزرس جوجل درم وا دیدرگ دوب هموکحلا بئان تاره رد هک دومحمدوب هاش هب نادنچ و
رد زا دومحم دش راپسهر تاره یوس هب یو شنزرس تهج نامز هاش هکیتقو اما تشادن ییانتعا نامز
ب و تشادرب نامز هاش تعاطا زا رس رگید راب یهاتوک تدم زا دعب یلو دمآ شیپ تعاطاا هرخلا
و دروخ تسکش راجاق هاش یلع حتف رابرد هبسراف . درب هانپ
زا ار تایصوصخ نیا هک دوب یلاع یایاجس بحاص و تئرج اب، قیلا ،دنلب تمه یاراد هاش نامز
ردپموکح کی ناهاوخ و دوب هدرب ثرا هب شدج وتارپما دناوتب ات دوب یزکرم یوق ت هاشدمحا یرو
تساوخیم هکلب دوبن عناق یزکرم یوق تلود کی لیکشت هب وا دزاس هدنز رگید رابکی ار ینارد
و بیذهت ، شناد و ملع نوناک هکلب یماظن و یسایس تردق رهظم اهنت هن هک ردتقم تلود کی ناتسناغفا
دوش هتخانش زین قرش ندمترک رییغت نامز رگید هک دوب هدرک کرد وا نانچمه . گرزب یابقر و هد
دنراد رارق وا ربارب رد ناهج حطس رد یماظن و یسایس هاش یتح و دوب یبرغ گرزب یاه تردق نیا .
سیلگنا و سور نوچ گرزب یاه تردق نیا تافلاتخا زا هک دوب رما نیا هب دقعتم نامز نارگن هک اه
س خاک و دندرک تیامح نآ زا هسنارف تلم تیرثکا و ناتسد یهت، نارگراک هاگتسد و یدادبتسا تنطل
دندناشفارب اپورا رسارس رد ار یسارکومد یدازآ شفرد و دنتخیر مه رد ار هسنارف یلادویف نیمه زا و
نیب هک دوش یم هدید یطیارش نینچ رد اما . دمآ نایمب اپورا هعماج رد یقرت و تفرشیپ هک تساج
اجنآ رد تشاد دوجو توافت ردقچ تقونآ هسنارف و ناتسناغفا و یدادبتسا هقلطم تنطلس دضرب بلاقنا
ولج هب یماگ یولیبق ماظن دویق زا یدازآ و هقلطم تنطلس و یزکرم تموکح میکحت رطاخ هب اجنیارد
. دشیم بوسحم
دسریم هظحلام هب ینارمع و یرنه، ینافرع یاه تیلاعف هلسلس کی هاشرومیت تنطلس هرود رد
یرکسع ماظن تیوقت رد هاشرومیت. تسا یقاب نونک ات نآ راثآ زا یخرب هک دروآ لمعب دایز هجوت
ید عوضومق نارس و نیناوخ زا هیلام یروآ عمج دهد ماجنا ردپ دننام تسناوتن هاشرومیت هکار یرگ لیاب
مدرم شودب هیلام نیگنسراب هجیتن رد هک دوب. دشیم هتشاذگ رگید فیاوط و رهش کی هاشرومیت هچ رگا
فارشا اب یدنواشیوخ رد دشاب ناما رد نیناوخ دنزگ زا یو تنطلس هکنیا یارب دوب نانعلا قلطم هاشداپ
ثعاب هدنیآ رد هاشرومیت یاه جاودزا دادعت تفرگ رتخد گرزب لیابق نارس و و یسایس یاه لاجنج
هچنانچ . دیدرگ یسایس تردق نتفرگ رس رب یماظن دادعت هب هاشرومیت نارسپ۳۴ هب شنارتخد و نت۱۳
دیسر یم نتبا لاس رد هاشرومیت هرخلا۱۷۹۳ زا دعب م۲۰ نوفدم لباک رهش رد و تافو تنطلس لاس
. دیدرگ
هاشنامز(۱۷۹۳ ـ۱۸۰۱ )م :
دوب هلیبق نآ زا ناشناردام هک هلیبق هب یکتم تنطلس نتفرگ یارب وا نارسپ هاشرومیت گرم زا دعب
هظحلام لباق شقن هاش نییعت رد لیابق نارس و دندشعت روظنم هب هکیروط و دنتشاد هلصیف هاشداپ نیی
ؤم ییازکراب موقو ماگنه هاشرومیت مجنپ رسپ نامز هاش هچنانچ ، تشاد ار شدوخ تیرث بئان ردپ تاف
تسشن تنطلس تخت هب اه ییازکراب کمک هب دوب لباک هموکحلا زین اه نآ هک ار دوخ ناردارب و
ار شیوخ رطاخ و درک ینادنز لباک راصحلااب رد دندوب تنطلس راتساوخ نویامه اما . تخاس هدوسآ
راهدنق یلاو یوس هب راهدنق زا تسنادیم تنطلس قحتسم ار دوخ و دوب هاشرومیترسپ نیرتگرزب هک
لاس رد نانچمه و دش هدنهانپ ناتسچولب رد و دروخ تسکش تلاق رد و درک تکرح لباک۱۷۹۵ م
ید رابکیهدش ینادنز لباک راصحلااب رد و ریگتسد یلو درک ییامزآ تخب رگ عب. هاش نامز نآ زا د
هدازهش هجوتم روزرس جوجل درم وا دیدرگ دوب هموکحلا بئان تاره رد هک دومحمدوب هاش هب نادنچ و
رد زا دومحم دش راپسهر تاره یوس هب یو شنزرس تهج نامز هاش هکیتقو اما تشادن ییانتعا نامز
ب و تشادرب نامز هاش تعاطا زا رس رگید راب یهاتوک تدم زا دعب یلو دمآ شیپ تعاطاا هرخلا
و دروخ تسکش راجاق هاش یلع حتف رابرد هبسراف . درب هانپ
زا ار تایصوصخ نیا هک دوب یلاع یایاجس بحاص و تئرج اب، قیلا ،دنلب تمه یاراد هاش نامز
ردپموکح کی ناهاوخ و دوب هدرب ثرا هب شدج وتارپما دناوتب ات دوب یزکرم یوق ت هاشدمحا یرو
تساوخیم هکلب دوبن عناق یزکرم یوق تلود کی لیکشت هب وا دزاس هدنز رگید رابکی ار ینارد
و بیذهت ، شناد و ملع نوناک هکلب یماظن و یسایس تردق رهظم اهنت هن هک ردتقم تلود کی ناتسناغفا
دوش هتخانش زین قرش ندمترک رییغت نامز رگید هک دوب هدرک کرد وا نانچمه . گرزب یابقر و هد
دنراد رارق وا ربارب رد ناهج حطس رد یماظن و یسایس هاش یتح و دوب یبرغ گرزب یاه تردق نیا .
سیلگنا و سور نوچ گرزب یاه تردق نیا تافلاتخا زا هک دوب رما نیا هب دقعتم نامز نارگن هک اه
12
تراپانوب نوئلپان یورشیپ تسایس دوب هدرک کرد ار دندوب ، وسیلگنا یلاه نامز هاش تسایس نیا عنام
نامز هاش هکیماگنه هچنانچ دیدرگ ) دنه هب یورشیپ( هب اهسیلگنا درکیمرفس مزع دنه ریخست تهج
نامز هاش فرط کیزا . دندشیم دنه هب نامز هاش یورشیپ عنام و دندزیم تسد فلتخم یاه تسایس
یشکرس بوکرس فورصم طسوت هک تکلمم لخاد رد شنردارب یاهلام مانب دوخ ناگتشامگ ینعی
) فیرش لام و یناتسودنه دمحم ملاغ (.. هریغو ناحایس و نابیبط ، نارجات هاش رگید بناج زا و .
سرافراجاق دهشم نیب نامز هاش هشیمه هک دندرک یم قیوشت یبرغ لامش و یبرغ تایلاو هب هلمح هب ار
م هتشادهگن یمیاد یاه یربرفس و تکرح رد روهلا و نیا رد و دباین ار دنه هب هلمح لاجم ات دش ی
ناخدمحم هدنیاپ رادرس هلمج زا لیابق نارس لتق نانچمه دندوب مه قفوم لاماک اهسیلگنا شیوخ تسایس
مک هب هکت دش ببس دوب هدیسر تنطلس هب وا ک تنطلس طوقس ثعاب و دهد تسد زا ار لیابق دامتعا ا
دومحم هاش ندیسر تردقب هنیمز و دش یو کمک هبریزوب دش مهارف لیابق ماوقا ریاس و ناخ حتفا هرخلا
سوبحم لباک راصحلااب رد و انیبان ار وا و علخ تنطلس زا ار نامز هاش راب یارب بیترت نیدب . دنتخاس
سیلگنا یرامعتسا و یسایس حرط لوا اه دش قیبطت ناتسناغفا رد ردتقم یاهلادویف زا یا هدع کمک هب
جیتن رد هک دیدرگ یزکرم تلود مادهنا و یفیاوطلا کولم هداعا ، دنه رد سیلگنا تموکح تاجن ثعاب ه
دیدرگ ناتسناغفا رد.
( لوا راب دوحم هاش ۱۸۰۱ ـ۱۸۰۴ م) :
راک یور اب و دش بحاص ار ناتسناغفا تخت و جات ناخ حتف ریزو و ناگناگیب کمک هب دومحم هاش
دوجوب ناتسناغفا رد زکرمتم ریغ تلود کی هاشداپ ثیحب وا ندمآ مدرم وا یهاشداپ یادتبا رد . دمآ
اش اریز ، دندرک هابتشا مدرم یلو دمآ دهاوخ دوجوب هاشرومیت تینما هرود دنتشاد عوقوت صخش دومحم ه
تازایتما مامت زاو درک فرصم شیوخ یرورپ نت و یشایع روظنمب ار یهاش هنازخ هک دوب تیافک یب
و زا نت ود تسدب ار تکلمم روما و هدافتسا یتنطلسأرز ناخ مرکادمحم و ناخ حتفریزو دوخ ی
خ هک ریزو ود نیا درپس ییازیماباب دنتشاد داضتم و فلتخم تایصوص و دننک شزاس دنتسناوتن مه
دنتخادرپ ییامزآروز هب دومحم هاش هب یکیدزن و تردق بسک یارب ود ره و دروخ مهرب ناش تابسانم
ناورد مهم عیاقو زا . دیدرگ وا تنطلس لوا هرود رد دومحم هاش طوقس لماوع زا یکی رما نیا هک
دومحم هاش تنطلس دیدرگ شتموکح طوقس ثعاب اب هک نیا ناوتیم: درب مان ار عوضوم دنچ
۱ هاش نامز ییوج ماقتنا ضرغ هب عاجش هاش تامادقا ـ عاجش هاش تسکش هب جتنم هکگ. دیدر
۲یازلغ شروش ـن تیقفوم یلو دنداد دایز راتشک هک اه یصن ناش بیگ. دیدر
۳ اب دروخرب ـ نوحیج دور زا هک کبزا نانارمکحگدوب هدرک زواجت یناغفا یاه کاخ هب هتشذ .
۴ و ناسارخ رد یناغفا ناهاش هطلس تحت رد هک ار راشفاردان نامدود یایاقب سراف یراجاق تلود ـ
ییاورمکح دهشمب ار ناسارخ و هدرب نیبزا دنتشادگ. دنتفر
۵ ا ـ دنداتفا للاقتسا رکفب چولب یارم.
رد و درک شلات تنطلس رازحا یارب هک ردق نامه دومحم هاش رابرد یاضعا زا هاتوک رایسب تدم
گ تسد رود طاقن ات هتفران یو زا همه روشک رفنتم و یضارگ مدرم یاولب و شروش نآ هنومن و دندیدر
تراپانوب نوئلپان یورشیپ تسایس دوب هدرک کرد ار دندوب ، وسیلگنا یلاه نامز هاش تسایس نیا عنام
نامز هاش هکیماگنه هچنانچ دیدرگ ) دنه هب یورشیپ( هب اهسیلگنا درکیمرفس مزع دنه ریخست تهج
نامز هاش فرط کیزا . دندشیم دنه هب نامز هاش یورشیپ عنام و دندزیم تسد فلتخم یاه تسایس
یشکرس بوکرس فورصم طسوت هک تکلمم لخاد رد شنردارب یاهلام مانب دوخ ناگتشامگ ینعی
) فیرش لام و یناتسودنه دمحم ملاغ (.. هریغو ناحایس و نابیبط ، نارجات هاش رگید بناج زا و .
سرافراجاق دهشم نیب نامز هاش هشیمه هک دندرک یم قیوشت یبرغ لامش و یبرغ تایلاو هب هلمح هب ار
م هتشادهگن یمیاد یاه یربرفس و تکرح رد روهلا و نیا رد و دباین ار دنه هب هلمح لاجم ات دش ی
ناخدمحم هدنیاپ رادرس هلمج زا لیابق نارس لتق نانچمه دندوب مه قفوم لاماک اهسیلگنا شیوخ تسایس
مک هب هکت دش ببس دوب هدیسر تنطلس هب وا ک تنطلس طوقس ثعاب و دهد تسد زا ار لیابق دامتعا ا
دومحم هاش ندیسر تردقب هنیمز و دش یو کمک هبریزوب دش مهارف لیابق ماوقا ریاس و ناخ حتفا هرخلا
سوبحم لباک راصحلااب رد و انیبان ار وا و علخ تنطلس زا ار نامز هاش راب یارب بیترت نیدب . دنتخاس
سیلگنا یرامعتسا و یسایس حرط لوا اه دش قیبطت ناتسناغفا رد ردتقم یاهلادویف زا یا هدع کمک هب
جیتن رد هک دیدرگ یزکرم تلود مادهنا و یفیاوطلا کولم هداعا ، دنه رد سیلگنا تموکح تاجن ثعاب ه
دیدرگ ناتسناغفا رد.
( لوا راب دوحم هاش ۱۸۰۱ ـ۱۸۰۴ م) :
راک یور اب و دش بحاص ار ناتسناغفا تخت و جات ناخ حتف ریزو و ناگناگیب کمک هب دومحم هاش
دوجوب ناتسناغفا رد زکرمتم ریغ تلود کی هاشداپ ثیحب وا ندمآ مدرم وا یهاشداپ یادتبا رد . دمآ
اش اریز ، دندرک هابتشا مدرم یلو دمآ دهاوخ دوجوب هاشرومیت تینما هرود دنتشاد عوقوت صخش دومحم ه
تازایتما مامت زاو درک فرصم شیوخ یرورپ نت و یشایع روظنمب ار یهاش هنازخ هک دوب تیافک یب
و زا نت ود تسدب ار تکلمم روما و هدافتسا یتنطلسأرز ناخ مرکادمحم و ناخ حتفریزو دوخ ی
خ هک ریزو ود نیا درپس ییازیماباب دنتشاد داضتم و فلتخم تایصوص و دننک شزاس دنتسناوتن مه
دنتخادرپ ییامزآروز هب دومحم هاش هب یکیدزن و تردق بسک یارب ود ره و دروخ مهرب ناش تابسانم
ناورد مهم عیاقو زا . دیدرگ وا تنطلس لوا هرود رد دومحم هاش طوقس لماوع زا یکی رما نیا هک
دومحم هاش تنطلس دیدرگ شتموکح طوقس ثعاب اب هک نیا ناوتیم: درب مان ار عوضوم دنچ
۱ هاش نامز ییوج ماقتنا ضرغ هب عاجش هاش تامادقا ـ عاجش هاش تسکش هب جتنم هکگ. دیدر
۲یازلغ شروش ـن تیقفوم یلو دنداد دایز راتشک هک اه یصن ناش بیگ. دیدر
۳ اب دروخرب ـ نوحیج دور زا هک کبزا نانارمکحگدوب هدرک زواجت یناغفا یاه کاخ هب هتشذ .
۴ و ناسارخ رد یناغفا ناهاش هطلس تحت رد هک ار راشفاردان نامدود یایاقب سراف یراجاق تلود ـ
ییاورمکح دهشمب ار ناسارخ و هدرب نیبزا دنتشادگ. دنتفر
۵ ا ـ دنداتفا للاقتسا رکفب چولب یارم.
رد و درک شلات تنطلس رازحا یارب هک ردق نامه دومحم هاش رابرد یاضعا زا هاتوک رایسب تدم
گ تسد رود طاقن ات هتفران یو زا همه روشک رفنتم و یضارگ مدرم یاولب و شروش نآ هنومن و دندیدر
13
هب رجنم هک تسا لباک دومحم هاش طوقسگنا تسایس دومحم هاش تنطلس لوا راب هرود رد . دیدرگ سیل
مامت هک دوب نیا اها مه ناج هب ناتسناغفا مدرمادندنز نج شتآ وگ رو هلعش یلخاد یاه تلود ، دیدرگ
. دنتشاد زراب لور ناتسناغفا تلود للاحمضا رد ایناتیرب تلود کیرحت هب اهکیس و سراف
لوا راب عاجش هاش (۱۸۰۴ ـ۱۸۰۹ م) :
ک دعاسم عاجش هاش یاهتیلاعف یارب ار هنیمز یو زا مدرم رفنت ، دومحم هاش طسوت نامز هاش ندشرو
زا ییازیماب ناخ دمحمریش توعد هب ،لباک مدرم طسوت دومحم هاش طوقس زا دعب عاجش هاش . تخاس
ناتسناغفا مدرم . دومن سولج تنطلس تخت رب و دش راپسهر لباک هب رواشپه یپ یاهگنج زا هک هب م
رب شقن ناش یاه وزرآ و دیما نیا یلو دندرک لابقتسا عاجش هاش زا تینما نیمأت دیما هب دندوب هدمآ ناج
و رورغ ، ربکت هک دوب تیافک یب و ربکتم ؛ هاوخ دوخ و بلط هاج صخش عاجش هاش اریز دیدرگ بآ
یسو یاهتیلاعف هنیمز و تخاس رتدب شیپ زا شیب ار روشک عاضوا یو یتیافک یب ار یجراخ نانمشد ع
دننک زارد ناتسناغفا کاخ هب ار ضرعت و زواجت تسد هک تخاس دعاسم رتشیب .
میکحت یارب هک دوب ییازکراب ناردارب اب یتسود و حلص عاجش هاش نیتسخن تامادقا زا یکی
رد ار ناخ حتف ریزو ، دروآ رد دوخ حاکن دقع هب ار ناخدمحم تسود رهاوخ هنسح تابسانم هرادا
طباور نیا و دوبن تکلمم عاضوا دوبهب یارب یساسا هراچ تامادقا نیا اما تخاس میهس روشک روما
و و درکن ماود یرید زین هنسحازهش عاجش هاش دض رب ناخ حتف ریز ار راهدنق هموکحلا بئان رصیق هد
تسدب یارب تاره رد ار نیدلازوریف یجاح نانچمه درواین تسدب هجیتن یلو دیناروش تنطلس ندروآ
. درکیم کیرحت
سلس کی هب تسد شیوخ تنطلس لوا راب هلاس تفه هرود رد عاجش هاش یسایس یاه جاودزا هل
زین رگید دز هب ار ناتسچولب یلاو چولب ناخدومحم رتخد و اراخب مکاح ناخ هاش ردیح رتخد هلمج زا
عیطم قباس دننام ار دنس تایلاو مامت و دروآ رد شیوخ دقع و راهدنق ، هارف رد اما تخاس شیوخ
تبسن تسناوتن ریمشک أت ار دوخ تیمکاح یموق یاه یشکرس رد یلاوحا و عاضوا نینچ رد و دیامن نیم
ار اه سیلگنا روشک ود ره هک دوب هدیسر اضما هب هسنارف و یرازت هیسور نیب " تسلت " هدهاعم اپورا
رط اه سیلگنا تسکش یارب و هتسناد شیوخ نمشد اما . دندیشک دنه هراق مین هب یبایتسد تهج ار یاه ح
( لاس رد اه حرط نیا ندومن یثنخ یارب اه سیلگنا ۱۸۰۹ م) ۀدهاعم هب عاجش هاش اب رواشپ رد ار
هنوگره زا دراد تسد رد ار عیسو هحاس هک ناتسناغفا " : دوب رارق نیزا نآ نتم هک دندیناسر اضما
نارف نویلپان اب کمک و یراکمه ". دیوج زارتحا سراف راجاق تلود و یوس یدافم مادک روکذم هدهاعم
ا هک . دوب دنه رد ایناترب یرامعتسا عفانم یارب نآ شزرا هکلب تشادن رب رد ناتسناغفا یارب ار نی
ؤورعم رواشپ هدهاعم مانب هدهاعم. تسا ف
هب و رارف لباک نادنز زا دومحم هاش دوب رواشپ و ریمشک یاهگنج مرگرس عاجش هاش هکیماگنه
ب هک دندیشوک عاجش هاش تنطلس نتخادنا رب رد و درک هعجارم ناخ حتف ریزو دزن تارها هاش هرخلا
. درک بحاصت مود راب هب ار لباک تنطلس دومحم هاشو هدرک رارف عاجش
هب رجنم هک تسا لباک دومحم هاش طوقسگنا تسایس دومحم هاش تنطلس لوا راب هرود رد . دیدرگ سیل
مامت هک دوب نیا اها مه ناج هب ناتسناغفا مدرمادندنز نج شتآ وگ رو هلعش یلخاد یاه تلود ، دیدرگ
. دنتشاد زراب لور ناتسناغفا تلود للاحمضا رد ایناتیرب تلود کیرحت هب اهکیس و سراف
لوا راب عاجش هاش (۱۸۰۴ ـ۱۸۰۹ م) :
ک دعاسم عاجش هاش یاهتیلاعف یارب ار هنیمز یو زا مدرم رفنت ، دومحم هاش طسوت نامز هاش ندشرو
زا ییازیماب ناخ دمحمریش توعد هب ،لباک مدرم طسوت دومحم هاش طوقس زا دعب عاجش هاش . تخاس
ناتسناغفا مدرم . دومن سولج تنطلس تخت رب و دش راپسهر لباک هب رواشپه یپ یاهگنج زا هک هب م
رب شقن ناش یاه وزرآ و دیما نیا یلو دندرک لابقتسا عاجش هاش زا تینما نیمأت دیما هب دندوب هدمآ ناج
و رورغ ، ربکت هک دوب تیافک یب و ربکتم ؛ هاوخ دوخ و بلط هاج صخش عاجش هاش اریز دیدرگ بآ
یسو یاهتیلاعف هنیمز و تخاس رتدب شیپ زا شیب ار روشک عاضوا یو یتیافک یب ار یجراخ نانمشد ع
دننک زارد ناتسناغفا کاخ هب ار ضرعت و زواجت تسد هک تخاس دعاسم رتشیب .
میکحت یارب هک دوب ییازکراب ناردارب اب یتسود و حلص عاجش هاش نیتسخن تامادقا زا یکی
رد ار ناخ حتف ریزو ، دروآ رد دوخ حاکن دقع هب ار ناخدمحم تسود رهاوخ هنسح تابسانم هرادا
طباور نیا و دوبن تکلمم عاضوا دوبهب یارب یساسا هراچ تامادقا نیا اما تخاس میهس روشک روما
و و درکن ماود یرید زین هنسحازهش عاجش هاش دض رب ناخ حتف ریز ار راهدنق هموکحلا بئان رصیق هد
تسدب یارب تاره رد ار نیدلازوریف یجاح نانچمه درواین تسدب هجیتن یلو دیناروش تنطلس ندروآ
. درکیم کیرحت
سلس کی هب تسد شیوخ تنطلس لوا راب هلاس تفه هرود رد عاجش هاش یسایس یاه جاودزا هل
زین رگید دز هب ار ناتسچولب یلاو چولب ناخدومحم رتخد و اراخب مکاح ناخ هاش ردیح رتخد هلمج زا
عیطم قباس دننام ار دنس تایلاو مامت و دروآ رد شیوخ دقع و راهدنق ، هارف رد اما تخاس شیوخ
تبسن تسناوتن ریمشک أت ار دوخ تیمکاح یموق یاه یشکرس رد یلاوحا و عاضوا نینچ رد و دیامن نیم
ار اه سیلگنا روشک ود ره هک دوب هدیسر اضما هب هسنارف و یرازت هیسور نیب " تسلت " هدهاعم اپورا
رط اه سیلگنا تسکش یارب و هتسناد شیوخ نمشد اما . دندیشک دنه هراق مین هب یبایتسد تهج ار یاه ح
( لاس رد اه حرط نیا ندومن یثنخ یارب اه سیلگنا ۱۸۰۹ م) ۀدهاعم هب عاجش هاش اب رواشپ رد ار
هنوگره زا دراد تسد رد ار عیسو هحاس هک ناتسناغفا " : دوب رارق نیزا نآ نتم هک دندیناسر اضما
نارف نویلپان اب کمک و یراکمه ". دیوج زارتحا سراف راجاق تلود و یوس یدافم مادک روکذم هدهاعم
ا هک . دوب دنه رد ایناترب یرامعتسا عفانم یارب نآ شزرا هکلب تشادن رب رد ناتسناغفا یارب ار نی
ؤورعم رواشپ هدهاعم مانب هدهاعم. تسا ف
هب و رارف لباک نادنز زا دومحم هاش دوب رواشپ و ریمشک یاهگنج مرگرس عاجش هاش هکیماگنه
ب هک دندیشوک عاجش هاش تنطلس نتخادنا رب رد و درک هعجارم ناخ حتف ریزو دزن تارها هاش هرخلا
. درک بحاصت مود راب هب ار لباک تنطلس دومحم هاشو هدرک رارف عاجش
14
د راب دومحم هاش( مو ۱۸۰۹ ـ۱۸۱۸ م) :
شایع صخش هک دومحم هاش هرود رد و هتفرگن تربع دوخ هتشذگ تاهابتشا زا دوب یی هراکیب و
تسد رد ار تکلمم روما مامز و داد همادا هتشذگ دننام یشایع و یرورپ نت هب زین دوخ تنطلس مود
ناردارب شیوخ یصخش تردق میکحت یارب وا و درپس ناخ حتف ریزو تایلاو نامکاح ثیح هب ار دوخ
هدازهش دسح و مشخ بجوم شناردارب و ناخ حتف ریزو نوزفا زور تردق نیا هک تشاد ررقم روشک
ک . دیدرگ یم دومحم هاش رسپ نارما
دومحم هاش تحت رد رواشپ اریز تشاد تردق راهدنق و لباک رد فرص دوخ تنطلس مود رود رد
د ریمشک ،عاجش هاش رادتقا ردارب نیدلازوریف یجاح هرادا ریز تاره و ییازیماب ناخ دمحماطع دزن ر
دندوبن اه ییازودس یزکرم تلود زا تعاطا هب رضاح و ردتقم اهنآ مادک ره هک تشاد رارق دومحم هاش
کیس مکاح گنس تیجنر ماگنه نیرد .ه یناغفا ورماق لخاد رد کتا هعلق ریخست یارب اه کی هب تسد
هلسلسب دز یم اهتیلاعفالاس رد هرخلا (۱۸۱۴ یتارتسا هعلق نآ ) م یقرش هزاورد ینعی کتا کیژ
درک لاغشا ار اه ییازودس. هاش تفرگ تروص عاجش هاش و ناخ حتف ریزو نیب هک یاهگنج رثا رد
رادرس هرادا تحت ریمشک تایلاو و دش هدنهانپ روهلا رد گنس تیجنر دزن و رارف رواشپ زا عاجش
محم دمآ رد ناخ حتفریزو ردارب ناخ میظع د . تایلاو رد راکیپ فورصم یناغفا یاوق هک ماگنه نیرد
مه نآ دوجو اب و دندرک لاغشا ار نایروغ هدرمش تمینغ ار عقوم سراف تلود دندوب یناغفا یقرش
تیمکاح ریز تاره تیلاوراف تلود هب هیلام تخادرپ هب روبجم هک دنام یقاب نیدلازوریف یجاح س
. دیدرگ
با هاش رما هب ناخ حتف ریزو و درک کمک تساوخ رد دومحم هاش زا نیدلازوریف یجاح هرخلا
ش تاره یوس هب هاپس رازه یس اب دومحم علخ ار نیدلازوریف یجاح و تفات دوخ ناردارب و تسود
أم ار ناخ لدنک و ناخدمحم دنار نوریب تاره نایروغ زا ار نایسراف دوخ و تخاس تاره هرادا روم و
ب هک داتسرف راهدنق هب ار شلایع و نیدلازوریف یجاحا هرخلا یجاح راد هنماد تیاکش و تیاعس رثا هب
و نیدلازوریف یجاح مرح هب تبسن ناخدمحم تسود تناها اصوصخم و اه ییازکراب زا نیدلازوریف
رح تارهاوج بحاصت وا م هک ار نارماک ینعی دوخ رسپ و هدش رثأتم دومحم هاش. زور رادتقا زا
مه نارماک. داتسرف تاره هب دوب هداتفا ساره هب شناردارب و ناخ حتف نوزفا لاس رد(۱۸۱۷ حتف ) م
تخاس روک ار ناخآ ناشدیشر ردارب ندشروک زا هک ییازکراب ناردارب .گدندش ها روشک رساترس رد
ییوج ماقتنا و بضغ مشخ شتآ تاره ات ریمشک زا زا شتآ رگید رابو تشگ رو هلعش اه ییازودس
. دیشک هنابز ناتسناغفا رد یلخاد یاهگنج
هب ار دومحم هاش و دروآ تسدب ار لباک و تشگرب دوب هدرک رارف ریمشک هب هک ناخدمحم تسود
هگنج رد رگید راب هک دنار ینزغ و دومحم هاش و ناخدمحم تسود نایم لباک و ینزغ نیب هک یا
عقوم نیمه رد دروخ تسکش دومحم هاش دوب هتفرگ رد نارماک شرسپینعی ( لاس رد۱۸۱۸ م) نارماک
درک ادج شدنب زا دنب دایز باذع و هجنکش اب کدرو دابآدیس رد ار انیبان ناخ حتف ریزوو هلثم اروا
تشک باذعو هجنکش ابو هدرک،دن اب تاره تیمکاح رسرب اجنآ رد و دنتفر تاره هب ناشدوخ یجاح
نیدلازوریف ب هک دندیتفا رد شیاکاکا ( لاس رد هرخلا۱۸۱۹ )م هاش رب ، نارماک یجاح و شردپ دومحم
( لاس ات و درب نیبزا ار اهنآ و دش زوریپ شیاکاک نیدلازوریف۱۸۲۹ م) . درک تموکح تاره رد
د راب دومحم هاش( مو ۱۸۰۹ ـ۱۸۱۸ م) :
شایع صخش هک دومحم هاش هرود رد و هتفرگن تربع دوخ هتشذگ تاهابتشا زا دوب یی هراکیب و
تسد رد ار تکلمم روما مامز و داد همادا هتشذگ دننام یشایع و یرورپ نت هب زین دوخ تنطلس مود
ناردارب شیوخ یصخش تردق میکحت یارب وا و درپس ناخ حتف ریزو تایلاو نامکاح ثیح هب ار دوخ
هدازهش دسح و مشخ بجوم شناردارب و ناخ حتف ریزو نوزفا زور تردق نیا هک تشاد ررقم روشک
ک . دیدرگ یم دومحم هاش رسپ نارما
دومحم هاش تحت رد رواشپ اریز تشاد تردق راهدنق و لباک رد فرص دوخ تنطلس مود رود رد
د ریمشک ،عاجش هاش رادتقا ردارب نیدلازوریف یجاح هرادا ریز تاره و ییازیماب ناخ دمحماطع دزن ر
دندوبن اه ییازودس یزکرم تلود زا تعاطا هب رضاح و ردتقم اهنآ مادک ره هک تشاد رارق دومحم هاش
کیس مکاح گنس تیجنر ماگنه نیرد .ه یناغفا ورماق لخاد رد کتا هعلق ریخست یارب اه کی هب تسد
هلسلسب دز یم اهتیلاعفالاس رد هرخلا (۱۸۱۴ یتارتسا هعلق نآ ) م یقرش هزاورد ینعی کتا کیژ
درک لاغشا ار اه ییازودس. هاش تفرگ تروص عاجش هاش و ناخ حتف ریزو نیب هک یاهگنج رثا رد
رادرس هرادا تحت ریمشک تایلاو و دش هدنهانپ روهلا رد گنس تیجنر دزن و رارف رواشپ زا عاجش
محم دمآ رد ناخ حتفریزو ردارب ناخ میظع د . تایلاو رد راکیپ فورصم یناغفا یاوق هک ماگنه نیرد
مه نآ دوجو اب و دندرک لاغشا ار نایروغ هدرمش تمینغ ار عقوم سراف تلود دندوب یناغفا یقرش
تیمکاح ریز تاره تیلاوراف تلود هب هیلام تخادرپ هب روبجم هک دنام یقاب نیدلازوریف یجاح س
. دیدرگ
با هاش رما هب ناخ حتف ریزو و درک کمک تساوخ رد دومحم هاش زا نیدلازوریف یجاح هرخلا
ش تاره یوس هب هاپس رازه یس اب دومحم علخ ار نیدلازوریف یجاح و تفات دوخ ناردارب و تسود
أم ار ناخ لدنک و ناخدمحم دنار نوریب تاره نایروغ زا ار نایسراف دوخ و تخاس تاره هرادا روم و
ب هک داتسرف راهدنق هب ار شلایع و نیدلازوریف یجاحا هرخلا یجاح راد هنماد تیاکش و تیاعس رثا هب
و نیدلازوریف یجاح مرح هب تبسن ناخدمحم تسود تناها اصوصخم و اه ییازکراب زا نیدلازوریف
رح تارهاوج بحاصت وا م هک ار نارماک ینعی دوخ رسپ و هدش رثأتم دومحم هاش. زور رادتقا زا
مه نارماک. داتسرف تاره هب دوب هداتفا ساره هب شناردارب و ناخ حتف نوزفا لاس رد(۱۸۱۷ حتف ) م
تخاس روک ار ناخآ ناشدیشر ردارب ندشروک زا هک ییازکراب ناردارب .گدندش ها روشک رساترس رد
ییوج ماقتنا و بضغ مشخ شتآ تاره ات ریمشک زا زا شتآ رگید رابو تشگ رو هلعش اه ییازودس
. دیشک هنابز ناتسناغفا رد یلخاد یاهگنج
هب ار دومحم هاش و دروآ تسدب ار لباک و تشگرب دوب هدرک رارف ریمشک هب هک ناخدمحم تسود
هگنج رد رگید راب هک دنار ینزغ و دومحم هاش و ناخدمحم تسود نایم لباک و ینزغ نیب هک یا
عقوم نیمه رد دروخ تسکش دومحم هاش دوب هتفرگ رد نارماک شرسپینعی ( لاس رد۱۸۱۸ م) نارماک
درک ادج شدنب زا دنب دایز باذع و هجنکش اب کدرو دابآدیس رد ار انیبان ناخ حتف ریزوو هلثم اروا
تشک باذعو هجنکش ابو هدرک،دن اب تاره تیمکاح رسرب اجنآ رد و دنتفر تاره هب ناشدوخ یجاح
نیدلازوریف ب هک دندیتفا رد شیاکاکا ( لاس رد هرخلا۱۸۱۹ )م هاش رب ، نارماک یجاح و شردپ دومحم
( لاس ات و درب نیبزا ار اهنآ و دش زوریپ شیاکاک نیدلازوریف۱۸۲۹ م) . درک تموکح تاره رد
15
هب ناتسناغفا رد اه ییازودس لماک تیمکاح ناخ حتف ریزو لتق ابپ نایا لماک هیزجت هب رجنم و دیسر
تارپما یلادبا هاشدمحا یرودیدرگ ناتسناغفا یلخاد روما رد ار اه سیلگنا میقتسم تلاخد هنیمز و
اصوصخم یداصتقا نوگانوگ یاه هصرع رد یریذپان ناربج تاراسخ هک تخاس دعاسم ، تعارز
روتف راودا زا یکی ار هرود نیا تعیقاو رد هک دروآ رابب یعامتجا عاضوا و یتنطلسروما ، تراجت
درمش ناوتیم ناتسناغفا خیرات .
مود لصف ذخأمو عبانم تسرهف :
۱ ـ( . جروج ، ینرآ۱۳۷۰ . )ش ه ناتسناغفاگرذگ. نایاشک روشک ها یلع فسوی دمحم دیس همجرت،
پ : رواش. ناغفا داهج راثآ همجرت نوناک
۲ ـ( . مشاه دمحم ، فصآ۱۳۵۲ ش ه . )خیراوتلا متسر . رهپس هناخپاچ : نارهت ، مود پاچ .
۳ رلادبع ، اونیب ـؤ . فو(۱۳۵۶ ش ه. ) یلایمون ناتسناغفا د ترازو : لباک، لوا پاچ ، موس دلج .
روتلک و تاعلاطا.
۴ ـ( . ییازلپوپ۱۳۳۳ .)ش ه. ینارد هاشرومیت لوا باچ، . خیرات نمجنا : لباک
۵ ( . ییازلپوپ ـ۱۳۳۷ . )ش هرد. نامزلا ة لوا باچ، . خیرات نمجنا : لباک
۶ ( . دمحا یلع ، یللاج ـ۱۳۴۳ ـ۱۳۴۷ . )ش هن رد ناتسناغفا خیرات هعلاطمگ. یرکسع ها لوا دلج
. یتلود هعبطم : لباک ، مود و
۷ ـ۲۳ ، یبیبح ـ( . یحلادبع۱۳۶۴ . )ش ه . ناتسناغفا رصتخم خیرات یتلود هعبطم : لباک ، مود دلج
. خیرات نمجنا ،
۸ ـ ( . ناخ دمحم ناطلس ، صلاخ۱۲۹۸ . ) ق هیناطلس خیرات . یبمب .
۹ ـاخن دمحم تایح ، ( .۱۸۶۵ م . ). یناغفا تایح روهلا .
۱۰ ـاویلا ، اور ( .۱۳۶۹ ش ه . )یسایس ییارگون و ملاسا ناتسناغفا ، مدقم دقورس نسحلاوبا همجرت .
. یوضر سدق ناتسآ یگنهرف تینواعم : نارهت
۱۱ ـ( . دمحم ملاغریم ، رابغ ۱۳۲۲ ش ه . ). اباب هاش دمحا . یتلود هعبطم : لباک ، لوا پاچ
۱۲ ـ ( . دمحم ملاغریم ، رابغ۱۳۴۶ ش ه . )خیرات ریسم رد ناتسناغفا پاچ هسسوم ، لوا پاچ .
. باتک
۱۳( . دمحم ملاغریم ، رابغ _۱۳۳۴ ش ه . ) رصع ات ملاسا زا دعب ناتسناغفا خیرات شخب ، ناتسناغفا
رضاح اد نمجنا : لباک .. انایرآ فراعملا هری
۱۴ ( . یدهم دیس ، خرف ـ۱۳۷۱ ) ش ه. ناتسناغفا یسایس خیرات . سلجم هناخپاچ یناسحا ، مود پاچ
هب ناتسناغفا رد اه ییازودس لماک تیمکاح ناخ حتف ریزو لتق ابپ نایا لماک هیزجت هب رجنم و دیسر
تارپما یلادبا هاشدمحا یرودیدرگ ناتسناغفا یلخاد روما رد ار اه سیلگنا میقتسم تلاخد هنیمز و
اصوصخم یداصتقا نوگانوگ یاه هصرع رد یریذپان ناربج تاراسخ هک تخاس دعاسم ، تعارز
روتف راودا زا یکی ار هرود نیا تعیقاو رد هک دروآ رابب یعامتجا عاضوا و یتنطلسروما ، تراجت
درمش ناوتیم ناتسناغفا خیرات .
مود لصف ذخأمو عبانم تسرهف :
۱ ـ( . جروج ، ینرآ۱۳۷۰ . )ش ه ناتسناغفاگرذگ. نایاشک روشک ها یلع فسوی دمحم دیس همجرت،
پ : رواش. ناغفا داهج راثآ همجرت نوناک
۲ ـ( . مشاه دمحم ، فصآ۱۳۵۲ ش ه . )خیراوتلا متسر . رهپس هناخپاچ : نارهت ، مود پاچ .
۳ رلادبع ، اونیب ـؤ . فو(۱۳۵۶ ش ه. ) یلایمون ناتسناغفا د ترازو : لباک، لوا پاچ ، موس دلج .
روتلک و تاعلاطا.
۴ ـ( . ییازلپوپ۱۳۳۳ .)ش ه. ینارد هاشرومیت لوا باچ، . خیرات نمجنا : لباک
۵ ( . ییازلپوپ ـ۱۳۳۷ . )ش هرد. نامزلا ة لوا باچ، . خیرات نمجنا : لباک
۶ ( . دمحا یلع ، یللاج ـ۱۳۴۳ ـ۱۳۴۷ . )ش هن رد ناتسناغفا خیرات هعلاطمگ. یرکسع ها لوا دلج
. یتلود هعبطم : لباک ، مود و
۷ ـ۲۳ ، یبیبح ـ( . یحلادبع۱۳۶۴ . )ش ه . ناتسناغفا رصتخم خیرات یتلود هعبطم : لباک ، مود دلج
. خیرات نمجنا ،
۸ ـ ( . ناخ دمحم ناطلس ، صلاخ۱۲۹۸ . ) ق هیناطلس خیرات . یبمب .
۹ ـاخن دمحم تایح ، ( .۱۸۶۵ م . ). یناغفا تایح روهلا .
۱۰ ـاویلا ، اور ( .۱۳۶۹ ش ه . )یسایس ییارگون و ملاسا ناتسناغفا ، مدقم دقورس نسحلاوبا همجرت .
. یوضر سدق ناتسآ یگنهرف تینواعم : نارهت
۱۱ ـ( . دمحم ملاغریم ، رابغ ۱۳۲۲ ش ه . ). اباب هاش دمحا . یتلود هعبطم : لباک ، لوا پاچ
۱۲ ـ ( . دمحم ملاغریم ، رابغ۱۳۴۶ ش ه . )خیرات ریسم رد ناتسناغفا پاچ هسسوم ، لوا پاچ .
. باتک
۱۳( . دمحم ملاغریم ، رابغ _۱۳۳۴ ش ه . ) رصع ات ملاسا زا دعب ناتسناغفا خیرات شخب ، ناتسناغفا
رضاح اد نمجنا : لباک .. انایرآ فراعملا هری
۱۴ ( . یدهم دیس ، خرف ـ۱۳۷۱ ) ش ه. ناتسناغفا یسایس خیرات . سلجم هناخپاچ یناسحا ، مود پاچ
16
۱۵ نهرف ـگ ( . قیدص دمحم دیس ،۱۳۷۱ . ) ش هریخا نرق جنپ رد ناتسناغفا ، لوا پاچ ،لوا دلج .
ا یتاعوبطم هسسوم : نارهتس. نایلیعام
۱۶ الله اطع ، یضاق ـ. خیرات ونتښپ د . . نوتنهوپ یبرح : لباک ، لوا دلج
۱۷ ـ( . دمحم ضیف ، بتاک۱۳۳۱ ش ه . )خیراوتلا جارس گنس لوا پاچ . هعبطم : لباک ، ی
. هنطلسلاراد
۸۱ ـ ( . نیما دمحم نب نسحلاوبا ، هناتسلگ۱۳۴۴ ش ه . )خیراوتلا عمجم : نارهت ، مود پاچ .
. نارهت هاگن رد تاراشتنا
۹۱ ـ( . ناخدمحمریش ، یروپادنگ۱۸۹۴ م . ) . ناهج یدیشروخ خیرات روهلا .
۲۰ ـگنسادنگ( . ه۱۳۶۶ . )ش ه. هاشدمحا ینارد اللهرصن همجرتنمبوس مولع یمداکا : لباک .
. ناتسناغفا
۲۱ ـ. میرکلادبع ، یشنم . یهاشدمحا خیرات
۲۲ ـ . نیدلادعس ، یمشاهناتسناغفا رصاعم خیرات . لباک نوتنهوپ : لباک .
۱۵ نهرف ـگ ( . قیدص دمحم دیس ،۱۳۷۱ . ) ش هریخا نرق جنپ رد ناتسناغفا ، لوا پاچ ،لوا دلج .
ا یتاعوبطم هسسوم : نارهتس. نایلیعام
۱۶ الله اطع ، یضاق ـ. خیرات ونتښپ د . . نوتنهوپ یبرح : لباک ، لوا دلج
۱۷ ـ( . دمحم ضیف ، بتاک۱۳۳۱ ش ه . )خیراوتلا جارس گنس لوا پاچ . هعبطم : لباک ، ی
. هنطلسلاراد
۸۱ ـ ( . نیما دمحم نب نسحلاوبا ، هناتسلگ۱۳۴۴ ش ه . )خیراوتلا عمجم : نارهت ، مود پاچ .
. نارهت هاگن رد تاراشتنا
۹۱ ـ( . ناخدمحمریش ، یروپادنگ۱۸۹۴ م . ) . ناهج یدیشروخ خیرات روهلا .
۲۰ ـگنسادنگ( . ه۱۳۶۶ . )ش ه. هاشدمحا ینارد اللهرصن همجرتنمبوس مولع یمداکا : لباک .
. ناتسناغفا
۲۱ ـ. میرکلادبع ، یشنم . یهاشدمحا خیرات
۲۲ ـ . نیدلادعس ، یمشاهناتسناغفا رصاعم خیرات . لباک نوتنهوپ : لباک .
17
موس لصف
اه ییازکراب تموکح زاغآ :
ربارب برغ و قرش رد ییازکراب نارد دومحم هاش هیلع دمحم رادرس ، دندمآ رد تکرح هبظعی م
یوس هب ار ناخدمحم تسود و داتسرف شیوخ ناردارب یارب مزلا تایاده دوب ریمشک نارمکح هک ناخ
یاه همان ناش نارادفرطو اه ییازدمحم ناگرزب ریاس هب نانچمه و تخاس فظؤم لباک و رواشپ
اد لاسرادمحم تسخن . تشظعیاوخ یم ناخ م دشاب دومحم هاش هیلع هک اه ییازودس رگید یصخش تس
دناسرب یهاشداپ هب اردمحم رادرس هکینامز روظنم نیا هبظعیاخ م دروآ لمع هب توعد عاجش هاش زا ن
ت ایایب رواشپ هب یهاشداپ لوبق یارب دوخ فرط زا ار بویا هدازهش ناخدمحم تسود نآ هب نامزمه د
درک باختنا یهاشداپ هب رواشپ رددش لباک راپسهر شدوخ و سر رواشپ هب عاجش هاش هکیماگنه یاج دی
درک بحاصت ار بویا هدازهش ینزغ هب ار نارماک و دومحم هاش دمآ لباک هب هکینامز ناخدمحم تسود
زگرب یهاشداپ هب لباک رد ار نامز هاش رسپ هاش یلع ناطلس هدازهش ًاروف و تخاس رارف هب روبجم و دی
نلاعا شریزو ار دوخ و تشادددمحم ماگنه نیرظعی لباک دراو عاجش هاش رسپ بویا هدازهش اب ناخ م
رانک رد هدازهش ود نیا درک یفرعم ریزو ار شدوخ و دیناسر یهاشداپ هب ار ییازودس هدازهش و دندش
دوبن یعقاو تردق یاراد یلو دندرک سولج تنطلس تخت هب لباک راصحلااب رد مه تسد هلآ فرص دن
خ دمحم تسود و ناظعیرگیدکی ندرب نیبزا یارب هک دندوب ناخ م هناگود تنطلس نیا دنتشاد شلات
ب و درکن ماود یریدا نادیم و دش هتشک بویا هدازهش رسپ لیعامسا طسوت هاش یلع ناطلس هدازهش هرخلا
. دنام یقاب شا هدناشن تسد هاشداپ و ناخ مظعادمحم یارب تردق
یرحت هب اه کیس ماگنه نیرد و فرصت ار تاج هرید و ناتلم ، ریمشک تایلاو اه سیلگنا ک
ا هشیمه یاربدمحم . دندرک ادج ناتسناغفا زظعی روشک قرش رد دوخ یگنج یاه رفس زا دعب ناخ م
هدازهش ریزو دوب تیافک یب صخش هک شرسپ الله بیبح شگرم زا دعب ، تفای تافو و دش ضیرم
یسایس هنحص یور و درب نارگید زا ار نادیم ناخ دمحم تسود رادرس نایم نیردو دیدرگ بویا
. دش رهاظ روشک
چیه اریز دیمان ناتسناغفا یتخبدب هرود ناوتیم ار اه ییازکراب جورع و اه ییازودس لاوز هرود
ناهاش هکنیا ضوع ییازدمحم ناردارب و دندوبن یعقاو رادتقا و تردق یاراد اه ییازکراب زا یدرف
شوپدنربب نیبزا َلاماک ار ییزاودس یلا هب مه قافتا هب ار ردارب کی شیوخ نایم زا و روشک یربهر
دنیامن باختنا، دشن ارجا رما نیا اهنت هن تباقر هب تنطلس ماقم رازحا یارب اه نآ مادک ره هکلب
) جرم و جره( مزیشرانا زاغآ هک تساج نیمهزا و دنتخادرپ رد یگنج هناخ و یفیاوطلا کولم
شک تایلاو ات دزاس یم دعاسم ناگناگیب یارب ار هنیمز و دوش یم زاغآ ناتسناغفاروار سپ یکی زا
رگیدی . دریگ رارق ناگناگیب فرصت رد و ادج ناتسناغفا زا
باک نارمکح ثیح هب ناخ دمحم تسودل (۱۸۲۲ ـ۱۸۳۴ م) :
و ییازکراب ناردارب زا معا شیوخ یابقر درک ریخست ار لباک هکیدوجو اب ناخدمحم تسود
اه نآ رب ار شیوخ ذوفن هحاس تساوخ یم دنتشاد طلست روشک تایلاو ریاس رد ییازودس ناگدازهش
لباک زا ار دوخ رادتقا ذوفن هحاس تشاد وزرآ اما دوبن لباک رد فرص شیب نارمکح یو یلو دنلاوبقب
هب ینارمکح لوا یاه لاس رد . دشخب هعسوت تایلاو ریاس رد راهدنق و رواشپ ، ناخدمحم تسود
موس لصف
اه ییازکراب تموکح زاغآ :
ربارب برغ و قرش رد ییازکراب نارد دومحم هاش هیلع دمحم رادرس ، دندمآ رد تکرح هبظعی م
یوس هب ار ناخدمحم تسود و داتسرف شیوخ ناردارب یارب مزلا تایاده دوب ریمشک نارمکح هک ناخ
یاه همان ناش نارادفرطو اه ییازدمحم ناگرزب ریاس هب نانچمه و تخاس فظؤم لباک و رواشپ
اد لاسرادمحم تسخن . تشظعیاوخ یم ناخ م دشاب دومحم هاش هیلع هک اه ییازودس رگید یصخش تس
دناسرب یهاشداپ هب اردمحم رادرس هکینامز روظنم نیا هبظعیاخ م دروآ لمع هب توعد عاجش هاش زا ن
ت ایایب رواشپ هب یهاشداپ لوبق یارب دوخ فرط زا ار بویا هدازهش ناخدمحم تسود نآ هب نامزمه د
درک باختنا یهاشداپ هب رواشپ رددش لباک راپسهر شدوخ و سر رواشپ هب عاجش هاش هکیماگنه یاج دی
درک بحاصت ار بویا هدازهش ینزغ هب ار نارماک و دومحم هاش دمآ لباک هب هکینامز ناخدمحم تسود
زگرب یهاشداپ هب لباک رد ار نامز هاش رسپ هاش یلع ناطلس هدازهش ًاروف و تخاس رارف هب روبجم و دی
نلاعا شریزو ار دوخ و تشادددمحم ماگنه نیرظعی لباک دراو عاجش هاش رسپ بویا هدازهش اب ناخ م
رانک رد هدازهش ود نیا درک یفرعم ریزو ار شدوخ و دیناسر یهاشداپ هب ار ییازودس هدازهش و دندش
دوبن یعقاو تردق یاراد یلو دندرک سولج تنطلس تخت هب لباک راصحلااب رد مه تسد هلآ فرص دن
خ دمحم تسود و ناظعیرگیدکی ندرب نیبزا یارب هک دندوب ناخ م هناگود تنطلس نیا دنتشاد شلات
ب و درکن ماود یریدا نادیم و دش هتشک بویا هدازهش رسپ لیعامسا طسوت هاش یلع ناطلس هدازهش هرخلا
. دنام یقاب شا هدناشن تسد هاشداپ و ناخ مظعادمحم یارب تردق
یرحت هب اه کیس ماگنه نیرد و فرصت ار تاج هرید و ناتلم ، ریمشک تایلاو اه سیلگنا ک
ا هشیمه یاربدمحم . دندرک ادج ناتسناغفا زظعی روشک قرش رد دوخ یگنج یاه رفس زا دعب ناخ م
هدازهش ریزو دوب تیافک یب صخش هک شرسپ الله بیبح شگرم زا دعب ، تفای تافو و دش ضیرم
یسایس هنحص یور و درب نارگید زا ار نادیم ناخ دمحم تسود رادرس نایم نیردو دیدرگ بویا
. دش رهاظ روشک
چیه اریز دیمان ناتسناغفا یتخبدب هرود ناوتیم ار اه ییازکراب جورع و اه ییازودس لاوز هرود
ناهاش هکنیا ضوع ییازدمحم ناردارب و دندوبن یعقاو رادتقا و تردق یاراد اه ییازکراب زا یدرف
شوپدنربب نیبزا َلاماک ار ییزاودس یلا هب مه قافتا هب ار ردارب کی شیوخ نایم زا و روشک یربهر
دنیامن باختنا، دشن ارجا رما نیا اهنت هن تباقر هب تنطلس ماقم رازحا یارب اه نآ مادک ره هکلب
) جرم و جره( مزیشرانا زاغآ هک تساج نیمهزا و دنتخادرپ رد یگنج هناخ و یفیاوطلا کولم
شک تایلاو ات دزاس یم دعاسم ناگناگیب یارب ار هنیمز و دوش یم زاغآ ناتسناغفاروار سپ یکی زا
رگیدی . دریگ رارق ناگناگیب فرصت رد و ادج ناتسناغفا زا
باک نارمکح ثیح هب ناخ دمحم تسودل (۱۸۲۲ ـ۱۸۳۴ م) :
و ییازکراب ناردارب زا معا شیوخ یابقر درک ریخست ار لباک هکیدوجو اب ناخدمحم تسود
اه نآ رب ار شیوخ ذوفن هحاس تساوخ یم دنتشاد طلست روشک تایلاو ریاس رد ییازودس ناگدازهش
لباک زا ار دوخ رادتقا ذوفن هحاس تشاد وزرآ اما دوبن لباک رد فرص شیب نارمکح یو یلو دنلاوبقب
هب ینارمکح لوا یاه لاس رد . دشخب هعسوت تایلاو ریاس رد راهدنق و رواشپ ، ناخدمحم تسود
18
رارق ییازوکلا ناخدمحمرای و نارماک و دومحم هاش تسد رد تاره ، شا یراهدنق ناردارب تسد
کیس رگید یوس زا . تشاده تامادقاو اه هشقن حرط اب سراف راجاق تلود و اه سیلگنا ، اه هب یلمع
نیا و دندادیم رارق دیدهت دروم ار یناغفا ی اه کاخ و دندرکیم یورشیپ تاره و راهدنق ، رواشپ یوس
ناردارب فرط کی زا هک دوب نیا مه نآ تلع هک دشیم ساسحا روشک یقرش تادحرس رد رتشیب دیدهت
یلگنا نایم نیا رد و تشاد عمط مشچ هگنس تیجنر رگید یوس زا و رواشپ رد ناخدمحم تسود اه س
کیس یاه توق و عاجش هاش طسوت هدرک هدافتسا تصرف زاه یاه هشقن قطانم نیارد طلست روظنم هب اه
دندرک یزیر یپ اراضوا نینچ نیرد .دمحا دیس یولوم مانب یصخش یع ک رد ناخ دمحم تسود ابا لب
رب سامت دنس یاروام رد گنس تیجنر اب و رواشپ رد ییلاط ناخ دمحم ناطلس رادرس اب و درک رارق
اه سیلگنا نطاب رد و گنس تیجنر رما رهاظ رد یولوم یاه تیلاعف نیزا دوب رای همهاب هکیلاح رد و
ب دندرک هدافتسا شیوخ یرامعتسا دصاقم یارباکیس هرخلا ه( لاس رد اه۱۸۳۲ م) لاغشا ار رواشپ
و دندرکنا یماظن نارسفا کمک هب عاجش هاشگ ( لاس رد اه سیل۱۸۳۳ نق هب ) م و درک هلمحراهد
هرود رد لاح ره هب . دروخ تسکش۱۲ زاغآ و تفای نایاپ روتف هرود ناخ دمحم تسود ینارمکح هلاس
. دمآ دوجو هب روشک خیرات رد یدیدج هرود ناخ دمحم تسود ریما تراما
( لوا راب ناخ دمحم تسود ریما تراما۱۸۳۴ ـ۱۸۳۹ )م:
تعیقوم جیردت هب ناخدمحم تسود ار یهاشداپ و تراما هنیمز و دیشخب تیوقت لباک رد ار دوخ
( لاس رد ار یشوپ جات مسارم . تخاس مهارف شیوخ یارب۱۸۳۵ داد ماجنا لباک رد هداس لکش هب ) م
ملاریما بقل و لباق ریغ نامکاح تسخن ماگ رد تراما نلاعا اب روکذم ریما . دش هداد یو هب نینمؤ
ناش ضوع و لزع ار دامتعا هماع راکفا راشف ریز مود هلحرم رد و تشاد ررقم ار دوخ ناردارب
هتفرگ رارق مدرمدامآ رواشپ ندروآ تسدب تهج دیزرو شلات و ه یروآ عمج اب و دریگب یگنج یگ
زا بکرم یگرزب هاپس تسناوت لباک مدرم ریاس و نارادناکد و ناراجت زا هناعا۵۰ و هدایپ رازه۱۰
جم و بلطواد هراوس رازهرواشپ تماقتسا هب دها نس تیجنر هکینامز دیتفا تکرح هبگ تکرح زا
آ ناخدمحم تسودگ میمصت دش هاگ شیپ هحلاصم رد زا اه ناغفا اب تفر زا دوب لکشتم هکار یتأیه دیآ
ریقف ، یسیلگنا نلاراه لارنج . داتسرف ناخدمحم تسودریما روضح هب نیدلازیزع
هب هک دوب فظؤم نلاراه لارنج دیامن جرم جره و قافن داجیا اه ناغفا گرزب یودرا رد یتمیق ره
هجوتم همه زا رتلواروکذم لارنج ، دش ناخ دمحم تسودریما ردارب ییلاط ناخدمحم ناطلس هب
هد اب مه وا ، دزاسب عناق ار ناخ دمحم ناطلس رادرس لوپ و رواشپ تموکح هدعو اب تسناوت تلوهس
کیس هب شتمدخ نیا لدب رد و تسویپ نمشد یاوق هب و جراخ اه ناغفا یودرا زا هاگنابش شهاپس رازهه
کیس رابرد رد شاتهر هعلق تموکح اه سیلگنا و اهه تسود ریما . درک تفایرد ار اه هک ناخدمحم
لمع نیا یلو دیدرگ لباک مزاع یشوماخ تیاهن رد و درک کرت ار دربن نادیم تقو توف نودب دید نینچ
تخاس توهبم ار همه ناخدمحم تسود ادعب . ( راهب رد۱۸۳۶ م) مان ناخدمحم تسودریما درلا هب ۀ
ا زا یو دیدج هفیظو یکیربت نمض رد و داتسرف دنه دیدج لارنجرنروگ دنلکا رد هک تساوخ هروشم و
دروم رد هلخادم هب ار سیلگنا تموکح هبقرتم ریغ لکش هب همان نیاو دیامن باختنا ار یهار هچ رواشپ
ُامسر ناتسناغفا یلخاد روما ۀمان باوج رد و درک قیوشت اه سیلگنا فده هک تشون دنلکا درلا ، ریما
ی یلخاد روما رد و تسا تراجت یقرت و دشر ندروآ دنه رد تهج اما دنکیمن هلخادم رگید روشک ک
. داتسرف دهاوخ ناتسناغفا هب ار یتأیه یتراجت تارکاذم ریما ردارب ناخ لدنهک رادرس ماگنه نیمهرد
روما رد هلخادم یاضاقت یرازت هیسور و سراف تلود زا دوخ ردارب تساوخ فلاخ رب راهدنق رد
رارق ییازوکلا ناخدمحمرای و نارماک و دومحم هاش تسد رد تاره ، شا یراهدنق ناردارب تسد
کیس رگید یوس زا . تشاده تامادقاو اه هشقن حرط اب سراف راجاق تلود و اه سیلگنا ، اه هب یلمع
نیا و دندادیم رارق دیدهت دروم ار یناغفا ی اه کاخ و دندرکیم یورشیپ تاره و راهدنق ، رواشپ یوس
ناردارب فرط کی زا هک دوب نیا مه نآ تلع هک دشیم ساسحا روشک یقرش تادحرس رد رتشیب دیدهت
یلگنا نایم نیا رد و تشاد عمط مشچ هگنس تیجنر رگید یوس زا و رواشپ رد ناخدمحم تسود اه س
کیس یاه توق و عاجش هاش طسوت هدرک هدافتسا تصرف زاه یاه هشقن قطانم نیارد طلست روظنم هب اه
دندرک یزیر یپ اراضوا نینچ نیرد .دمحا دیس یولوم مانب یصخش یع ک رد ناخ دمحم تسود ابا لب
رب سامت دنس یاروام رد گنس تیجنر اب و رواشپ رد ییلاط ناخ دمحم ناطلس رادرس اب و درک رارق
اه سیلگنا نطاب رد و گنس تیجنر رما رهاظ رد یولوم یاه تیلاعف نیزا دوب رای همهاب هکیلاح رد و
ب دندرک هدافتسا شیوخ یرامعتسا دصاقم یارباکیس هرخلا ه( لاس رد اه۱۸۳۲ م) لاغشا ار رواشپ
و دندرکنا یماظن نارسفا کمک هب عاجش هاشگ ( لاس رد اه سیل۱۸۳۳ نق هب ) م و درک هلمحراهد
هرود رد لاح ره هب . دروخ تسکش۱۲ زاغآ و تفای نایاپ روتف هرود ناخ دمحم تسود ینارمکح هلاس
. دمآ دوجو هب روشک خیرات رد یدیدج هرود ناخ دمحم تسود ریما تراما
( لوا راب ناخ دمحم تسود ریما تراما۱۸۳۴ ـ۱۸۳۹ )م:
تعیقوم جیردت هب ناخدمحم تسود ار یهاشداپ و تراما هنیمز و دیشخب تیوقت لباک رد ار دوخ
( لاس رد ار یشوپ جات مسارم . تخاس مهارف شیوخ یارب۱۸۳۵ داد ماجنا لباک رد هداس لکش هب ) م
ملاریما بقل و لباق ریغ نامکاح تسخن ماگ رد تراما نلاعا اب روکذم ریما . دش هداد یو هب نینمؤ
ناش ضوع و لزع ار دامتعا هماع راکفا راشف ریز مود هلحرم رد و تشاد ررقم ار دوخ ناردارب
هتفرگ رارق مدرمدامآ رواشپ ندروآ تسدب تهج دیزرو شلات و ه یروآ عمج اب و دریگب یگنج یگ
زا بکرم یگرزب هاپس تسناوت لباک مدرم ریاس و نارادناکد و ناراجت زا هناعا۵۰ و هدایپ رازه۱۰
جم و بلطواد هراوس رازهرواشپ تماقتسا هب دها نس تیجنر هکینامز دیتفا تکرح هبگ تکرح زا
آ ناخدمحم تسودگ میمصت دش هاگ شیپ هحلاصم رد زا اه ناغفا اب تفر زا دوب لکشتم هکار یتأیه دیآ
ریقف ، یسیلگنا نلاراه لارنج . داتسرف ناخدمحم تسودریما روضح هب نیدلازیزع
هب هک دوب فظؤم نلاراه لارنج دیامن جرم جره و قافن داجیا اه ناغفا گرزب یودرا رد یتمیق ره
هجوتم همه زا رتلواروکذم لارنج ، دش ناخ دمحم تسودریما ردارب ییلاط ناخدمحم ناطلس هب
هد اب مه وا ، دزاسب عناق ار ناخ دمحم ناطلس رادرس لوپ و رواشپ تموکح هدعو اب تسناوت تلوهس
کیس هب شتمدخ نیا لدب رد و تسویپ نمشد یاوق هب و جراخ اه ناغفا یودرا زا هاگنابش شهاپس رازهه
کیس رابرد رد شاتهر هعلق تموکح اه سیلگنا و اهه تسود ریما . درک تفایرد ار اه هک ناخدمحم
لمع نیا یلو دیدرگ لباک مزاع یشوماخ تیاهن رد و درک کرت ار دربن نادیم تقو توف نودب دید نینچ
تخاس توهبم ار همه ناخدمحم تسود ادعب . ( راهب رد۱۸۳۶ م) مان ناخدمحم تسودریما درلا هب ۀ
ا زا یو دیدج هفیظو یکیربت نمض رد و داتسرف دنه دیدج لارنجرنروگ دنلکا رد هک تساوخ هروشم و
دروم رد هلخادم هب ار سیلگنا تموکح هبقرتم ریغ لکش هب همان نیاو دیامن باختنا ار یهار هچ رواشپ
ُامسر ناتسناغفا یلخاد روما ۀمان باوج رد و درک قیوشت اه سیلگنا فده هک تشون دنلکا درلا ، ریما
ی یلخاد روما رد و تسا تراجت یقرت و دشر ندروآ دنه رد تهج اما دنکیمن هلخادم رگید روشک ک
. داتسرف دهاوخ ناتسناغفا هب ار یتأیه یتراجت تارکاذم ریما ردارب ناخ لدنهک رادرس ماگنه نیمهرد
روما رد هلخادم یاضاقت یرازت هیسور و سراف تلود زا دوخ ردارب تساوخ فلاخ رب راهدنق رد
19
( لاس رد . دندیسر راهدنق هب وا شهاوخ نیا رثا هب سراف و سور هدنیامن و درک ار ناتسناغفا۱۸۳۷ م)
یهأ للا نهوم و چیل رجیم ، دیو ناتیپک ارنآ یاضعا و سنربردناسکلا اهنآ سأر رد هک یسیلگنا ت
درک لابقتسا اهنآ زا ناخدمحم تسودریما دندش لباک دراو دندادیم لیکشت اظتنا و رد هک تشاد ر
أسم تارکاذم یلو دنک بلج هنیمز نیرد ار اه سیلگنا کمک و دزاس حرطم ار رواشپ نتفرگ سپاو هل
دماین تسدب تبثم هجیتن چیه وا راظتنا فلاخرب هدز یفرح چیه تراجت هب عجار دنلکا همان فلاخ رب و
شنأیه . دوب یسایس دش هتفگ هچره ، د زگره ناتسناغفا تساوخیم سیلگنا ت یلم و یسایس تدحو هب
و دنریگب رارق اه سیلگنا تیاده و تیامح ریز رد و لقتسم و ازجم مه زا راهدنق و لباک، تاره دسرن
کیس تیمکاح تحت رواشپه . دنامب یقاب اه
لاس رد بیترت نیمه هب (۱۸۳۸ م) یهأچیووکیو یربهر تحت یسور ت زا ۀمان و دش لباک دراو
هیسور رازت یفسوچیوومیس سرافرد هیسور ر هب نآ رد و تشاد میدقت ریما هب و دروآ دوخ اب ار
و تلایهست أیه . دوب هدش هراشا تراجت هعسوت هک دنتشاد اج راصحلااب رد یسیلگنا و یسور یاه ت
یسایس لحمب و دوب هتفرگ دوخ هب اراأیه هرخلا ( لاس رد سیلگنا ت۱۸۳۹ م) رس هب قفاوت مدع تبسن
سم رواشپ هلأ و دنتشگرب دنه هب ماکانأیه عوضوم اه سیلگنا بیترت نیا هب هناهب ار یسور ت هداد رارق
ار ناخدمحم تسودریما مهتماس هب هک تخ ددص رد یوناتیرب دنه ساسا نیا هب و تسا لیامتم اه سور
" یسیلاپ دروراف تسایس ندومن هدایپ و یماظن یورشیپ. دندیدرگ " ییوگروز محم تسود ار ناخد
ار ییازودس تموکح ات دنتفرگ میمصت و دندرک هطبار عطق یو تموکح اب و دندومن دادملق دوخ نمشد
رس هب اه سیلگنا تیامح ریز رد دنه هنایدول رد هک عاجش هاش اب تلع نیدب دنروایب راک یور هرابود رد
. دنتخاس دوخ ضرعت و زواجت شوپور ار وا و دندش هرکاذم لخاد دربیم
( ناتسناغفا هب اه سیلگنا لوا راب زواجت۱۸۳۹ ـ۱۸۴۲ م)
نج ای: سیلگنا ناغفا لوا گ
تردق ریاس یورشیپ تسایس زا ناتسودنه هراق ظفح روظنمب ناتسناغفا رب اه سیلگنا لوا ضرعت
یملاعا رد ار تشادن دروم چیه هک یاه هناهب شیوخ یرامعتسا تسایس نیا یارجا یارب هک دوب اه ه
ربوتکا لوا (۱۸۳۸ دش حرط ناتسناغفا رب مجاهت هشقن و دندرک رشن هتکلک رد ) م هبناج هس هدهاعم و
نا هدنیامن نتانکم نوچ فیعض یاه تیصخش نیب روهلا،سیلگ تیجنر بحاص هک باجنپ یلاو گنس
دندوب رایتخا رد دوب یلم و یقوقح تیحلاص دقاف هک یرارف درف کی ثیحب عاجش هاش اما (۲۵ یلاوج
۱۸۳۸ . دیسر اضما هب ) م کاخ هصح کی تنطلس تخت هب عاجش هاش ندینادرگرب ضوع رد اهسیلگنا
ریمشک نوچ دنس یاروام رد یناغفا یاه،رواشپ، دودح و ربیخ و تاج هرید تسود ینارمکح
د یجراخ تلود چیه اب هک دندنلاوبق وا رب مه و دندش فرصتم گنس تیجنر عفن هب ار ناخدمحم هک رگی
دقع دشاب سیلگنا تلود فلاخم ار تاره للاقتسا نانچمه و دزاسن رارقرب یسایس طباور و داد رارق
دسانشب تیمسرب نارماک ینعی شا هدازردارب تیمکاح تحت .
( لاس رد . دندیسر راهدنق هب وا شهاوخ نیا رثا هب سراف و سور هدنیامن و درک ار ناتسناغفا۱۸۳۷ م)
یهأ للا نهوم و چیل رجیم ، دیو ناتیپک ارنآ یاضعا و سنربردناسکلا اهنآ سأر رد هک یسیلگنا ت
درک لابقتسا اهنآ زا ناخدمحم تسودریما دندش لباک دراو دندادیم لیکشت اظتنا و رد هک تشاد ر
أسم تارکاذم یلو دنک بلج هنیمز نیرد ار اه سیلگنا کمک و دزاس حرطم ار رواشپ نتفرگ سپاو هل
دماین تسدب تبثم هجیتن چیه وا راظتنا فلاخرب هدز یفرح چیه تراجت هب عجار دنلکا همان فلاخ رب و
شنأیه . دوب یسایس دش هتفگ هچره ، د زگره ناتسناغفا تساوخیم سیلگنا ت یلم و یسایس تدحو هب
و دنریگب رارق اه سیلگنا تیاده و تیامح ریز رد و لقتسم و ازجم مه زا راهدنق و لباک، تاره دسرن
کیس تیمکاح تحت رواشپه . دنامب یقاب اه
لاس رد بیترت نیمه هب (۱۸۳۸ م) یهأچیووکیو یربهر تحت یسور ت زا ۀمان و دش لباک دراو
هیسور رازت یفسوچیوومیس سرافرد هیسور ر هب نآ رد و تشاد میدقت ریما هب و دروآ دوخ اب ار
و تلایهست أیه . دوب هدش هراشا تراجت هعسوت هک دنتشاد اج راصحلااب رد یسیلگنا و یسور یاه ت
یسایس لحمب و دوب هتفرگ دوخ هب اراأیه هرخلا ( لاس رد سیلگنا ت۱۸۳۹ م) رس هب قفاوت مدع تبسن
سم رواشپ هلأ و دنتشگرب دنه هب ماکانأیه عوضوم اه سیلگنا بیترت نیا هب هناهب ار یسور ت هداد رارق
ار ناخدمحم تسودریما مهتماس هب هک تخ ددص رد یوناتیرب دنه ساسا نیا هب و تسا لیامتم اه سور
" یسیلاپ دروراف تسایس ندومن هدایپ و یماظن یورشیپ. دندیدرگ " ییوگروز محم تسود ار ناخد
ار ییازودس تموکح ات دنتفرگ میمصت و دندرک هطبار عطق یو تموکح اب و دندومن دادملق دوخ نمشد
رس هب اه سیلگنا تیامح ریز رد دنه هنایدول رد هک عاجش هاش اب تلع نیدب دنروایب راک یور هرابود رد
. دنتخاس دوخ ضرعت و زواجت شوپور ار وا و دندش هرکاذم لخاد دربیم
( ناتسناغفا هب اه سیلگنا لوا راب زواجت۱۸۳۹ ـ۱۸۴۲ م)
نج ای: سیلگنا ناغفا لوا گ
تردق ریاس یورشیپ تسایس زا ناتسودنه هراق ظفح روظنمب ناتسناغفا رب اه سیلگنا لوا ضرعت
یملاعا رد ار تشادن دروم چیه هک یاه هناهب شیوخ یرامعتسا تسایس نیا یارجا یارب هک دوب اه ه
ربوتکا لوا (۱۸۳۸ دش حرط ناتسناغفا رب مجاهت هشقن و دندرک رشن هتکلک رد ) م هبناج هس هدهاعم و
نا هدنیامن نتانکم نوچ فیعض یاه تیصخش نیب روهلا،سیلگ تیجنر بحاص هک باجنپ یلاو گنس
دندوب رایتخا رد دوب یلم و یقوقح تیحلاص دقاف هک یرارف درف کی ثیحب عاجش هاش اما (۲۵ یلاوج
۱۸۳۸ . دیسر اضما هب ) م کاخ هصح کی تنطلس تخت هب عاجش هاش ندینادرگرب ضوع رد اهسیلگنا
ریمشک نوچ دنس یاروام رد یناغفا یاه،رواشپ، دودح و ربیخ و تاج هرید تسود ینارمکح
د یجراخ تلود چیه اب هک دندنلاوبق وا رب مه و دندش فرصتم گنس تیجنر عفن هب ار ناخدمحم هک رگی
دقع دشاب سیلگنا تلود فلاخم ار تاره للاقتسا نانچمه و دزاسن رارقرب یسایس طباور و داد رارق
دسانشب تیمسرب نارماک ینعی شا هدازردارب تیمکاح تحت .
20
هاش و نتانکم سیلگنا راتخم دوخ هدنیامن و نیک ناج رس ینادنموق تحت سیلگنا یاوق بیترت نیدب
لاس رد عاجش(۱۸۳۹ دنس قیرط زا )م، رب نلاوب هرد و ناتسچولب ناردارب و دندرک هلمح راهدنق
ور سرافو هیسور زا کمک روظنم هب هیسور هدنیامن هب دنتشاد تیمکاح راهدنق رد هک ناخدمحم تسود
نایب هک دندرکن تفایرد کمک یلو دندروآ ناردارب و دادیم ناشن ار هیسور تلود تقادص مدع رگ
یراهدنق هب و دندرک ینیشن بقع عافد نودب و دندش سویأم سراف و هیسور تلود زا ناخدمحم تسود
. دش فرصتم ار راهدنق گنج نودب عاجش هاش و دندش هدنهانپ سراف تلود راهدنق رد اه سیلگنا
( رد دندرک اضما عاجش هاش اب ار یرگید هدهاعم۷ یم۱۸۳۹ م) دوشیم دای یتلود هدهاعم مانب هک هب
اسانا هدهاعم نیا س رفن کی اب سیلگنا رکاسع دادعت کی هک دندوب هتفرگ دهعت عاجش هاش زا اه سیلگ
و ینزغ هار زا عاجش هاش اب هارمه سیلگنا یاوق تروص نیا هب دننامب ناتسناغفا رد اهنآ یسایس هدنیامن
و ایتکپللاج و ربیخ هرد هار زا عاجش هاش رسپ رومیت هدازهش لمح لباک هب دابآ. دندرک ه
یگدامآ مادک هک تفرگ رارق یبرغ و یقرش ههبج ود ضرعت نایم تقو نیرد ناخدمحم تسودریما
یربهر هب بارجن و باگت مدرم شروش نمض رد و تشادن زین ار تلامح نیا عفد یارب زین یگنج
یوس هب نمشد یاوق اب دروخرب زا لبق و دوب هتخاس هچاپ تسد ار ناخ دمحم تسودریما ییازلپوپ مدرم
خب درک رارف ارا رد تسگا(۱۸۳۹ م) تشاذگ نمشد تسدب ار نطو و لاس رد و۱۸۴۰ تسودریما م
یرازت هیسور زا ناخ دمحم تساوخرد کمک ناتسناغفا هب هرابود و دیسرن وا تسدب کمک نیا یلو درک
رب ار دوخ و تشگ هب. دش هداتسرف هتکلک هب و درک میلست اه سیلگنا
ب اکتا هب عاجش هاش هدناشن تسد هاش ثیح هب و لاغشا ار ناتسناغفا زا یمین سیلگنا زواجتم نوشق ه
تفرگ رارق تردق سأر رد وا تسد رد یعقاو تردق هکدوب ترادص راد هدهع لامع نتانکم یلو
طبض تسایر للا نهوم و درکیم هفیظو یافیا هلخاد ریزو ثیح هب سنرب ردناسکلا . دوب هدش زکرمتم
ع هب ار تلااوحا. تشاد هدهع
و نایماب ،راکیراچ، کدرو ،ینزغ ،تلاق، راهدنق ،لباک رد یمیاد روط هب ار دوخ یاوق اه سیلگنا
تایلام لیمحت هب تبسن مدرم تیاضر مدع ، دنتشاذگ ار یدعت و ملظ یانبو دنتخاس رقتسم دابآ للاج
عاجش هاش زا مدرم رفنت ، اهتمیق دوعص ، اهنآ رب یفاضا مایق هک ندوب یلماوع همه هدناشن تسد هاش
یلم مایق یربهر هتسه تخاس هدامآ ار یلم یمومع یگرزب تسخن نواعم و نامز باون تسایر تحت
یاروش کی و یرگول ناخ الله نیماوا۱۲ و دمآ دوجوب یرفن(۲ ربماون۱۸۴۱ یلم مایق زور ار )م
دندرک نلاعام داهج نیرد نیداهجم و ناهاوخ یدازآ . شتآ ار سنربردناسکلا هناخ هتشارفا رب دق سدق
ره زا و دیسر روشک طاقن مامت رد داهج هزاوآ و دنتشاذگ شیامن هب اه رازاب رد ار شکبس رس و دندز
ربکا دمحمریزو رادرس و دنتفرگ مهس هقوج هقوج مدرم داهج نیا هب کمک یارب روشک رانک و هشوگ
ناخاک دراو زین ناخدمحم تسودریما رسپ هنحص هک اهسیلگنا . تفرگ شودب ار داهج یربهر و دش لب
رد و دندش همهافم دراو ناخربکادمحم ریزو اب و دندیتفا لباک هیلخت رکف هب دندید گنت دوخ هب ار
(6 یرونج1842 م) نا دوخ لوق هب و دش زاغآ هیلخت راک اه سیلگ۱۶۵۰۰ لباک زا اهنآ حلسم یراوس
فر نیبزا دابآ للاج ات رتکاد فرص و دنتهب اما دیسر دابآ للاج ات ناج همین ندیارب دادعت نارگید هتفگ
هب دربن نیرد سیلگنا یاوق ۵۴۰۰۰ هب ندیارب رتکاد ار اه سیلگنا تافلت شراذگ . دیسریم حلسم درف
دروآ دوب دابآ للاج رد هک لیس لارنج دابآ للاج رد ار اه سیلگنا رکشل یناغفا یاوق نایم نیردو
ناخ نامز باون رسپ طسوت عاجش هاش لباک رد و دندرک هرصاحم هلودلا عاجش مانب لباک گنس هایس رد
هب همان لاسرا اب دوب تراظن رد ناتسودنه رد هک ناخدمحم تسودریما . دیسر لتق هب
هاش و نتانکم سیلگنا راتخم دوخ هدنیامن و نیک ناج رس ینادنموق تحت سیلگنا یاوق بیترت نیدب
لاس رد عاجش(۱۸۳۹ دنس قیرط زا )م، رب نلاوب هرد و ناتسچولب ناردارب و دندرک هلمح راهدنق
ور سرافو هیسور زا کمک روظنم هب هیسور هدنیامن هب دنتشاد تیمکاح راهدنق رد هک ناخدمحم تسود
نایب هک دندرکن تفایرد کمک یلو دندروآ ناردارب و دادیم ناشن ار هیسور تلود تقادص مدع رگ
یراهدنق هب و دندرک ینیشن بقع عافد نودب و دندش سویأم سراف و هیسور تلود زا ناخدمحم تسود
. دش فرصتم ار راهدنق گنج نودب عاجش هاش و دندش هدنهانپ سراف تلود راهدنق رد اه سیلگنا
( رد دندرک اضما عاجش هاش اب ار یرگید هدهاعم۷ یم۱۸۳۹ م) دوشیم دای یتلود هدهاعم مانب هک هب
اسانا هدهاعم نیا س رفن کی اب سیلگنا رکاسع دادعت کی هک دندوب هتفرگ دهعت عاجش هاش زا اه سیلگ
و ینزغ هار زا عاجش هاش اب هارمه سیلگنا یاوق تروص نیا هب دننامب ناتسناغفا رد اهنآ یسایس هدنیامن
و ایتکپللاج و ربیخ هرد هار زا عاجش هاش رسپ رومیت هدازهش لمح لباک هب دابآ. دندرک ه
یگدامآ مادک هک تفرگ رارق یبرغ و یقرش ههبج ود ضرعت نایم تقو نیرد ناخدمحم تسودریما
یربهر هب بارجن و باگت مدرم شروش نمض رد و تشادن زین ار تلامح نیا عفد یارب زین یگنج
یوس هب نمشد یاوق اب دروخرب زا لبق و دوب هتخاس هچاپ تسد ار ناخ دمحم تسودریما ییازلپوپ مدرم
خب درک رارف ارا رد تسگا(۱۸۳۹ م) تشاذگ نمشد تسدب ار نطو و لاس رد و۱۸۴۰ تسودریما م
یرازت هیسور زا ناخ دمحم تساوخرد کمک ناتسناغفا هب هرابود و دیسرن وا تسدب کمک نیا یلو درک
رب ار دوخ و تشگ هب. دش هداتسرف هتکلک هب و درک میلست اه سیلگنا
ب اکتا هب عاجش هاش هدناشن تسد هاش ثیح هب و لاغشا ار ناتسناغفا زا یمین سیلگنا زواجتم نوشق ه
تفرگ رارق تردق سأر رد وا تسد رد یعقاو تردق هکدوب ترادص راد هدهع لامع نتانکم یلو
طبض تسایر للا نهوم و درکیم هفیظو یافیا هلخاد ریزو ثیح هب سنرب ردناسکلا . دوب هدش زکرمتم
ع هب ار تلااوحا. تشاد هدهع
و نایماب ،راکیراچ، کدرو ،ینزغ ،تلاق، راهدنق ،لباک رد یمیاد روط هب ار دوخ یاوق اه سیلگنا
تایلام لیمحت هب تبسن مدرم تیاضر مدع ، دنتشاذگ ار یدعت و ملظ یانبو دنتخاس رقتسم دابآ للاج
عاجش هاش زا مدرم رفنت ، اهتمیق دوعص ، اهنآ رب یفاضا مایق هک ندوب یلماوع همه هدناشن تسد هاش
یلم مایق یربهر هتسه تخاس هدامآ ار یلم یمومع یگرزب تسخن نواعم و نامز باون تسایر تحت
یاروش کی و یرگول ناخ الله نیماوا۱۲ و دمآ دوجوب یرفن(۲ ربماون۱۸۴۱ یلم مایق زور ار )م
دندرک نلاعام داهج نیرد نیداهجم و ناهاوخ یدازآ . شتآ ار سنربردناسکلا هناخ هتشارفا رب دق سدق
ره زا و دیسر روشک طاقن مامت رد داهج هزاوآ و دنتشاذگ شیامن هب اه رازاب رد ار شکبس رس و دندز
ربکا دمحمریزو رادرس و دنتفرگ مهس هقوج هقوج مدرم داهج نیا هب کمک یارب روشک رانک و هشوگ
ناخاک دراو زین ناخدمحم تسودریما رسپ هنحص هک اهسیلگنا . تفرگ شودب ار داهج یربهر و دش لب
رد و دندش همهافم دراو ناخربکادمحم ریزو اب و دندیتفا لباک هیلخت رکف هب دندید گنت دوخ هب ار
(6 یرونج1842 م) نا دوخ لوق هب و دش زاغآ هیلخت راک اه سیلگ۱۶۵۰۰ لباک زا اهنآ حلسم یراوس
فر نیبزا دابآ للاج ات رتکاد فرص و دنتهب اما دیسر دابآ للاج ات ناج همین ندیارب دادعت نارگید هتفگ
هب دربن نیرد سیلگنا یاوق ۵۴۰۰۰ هب ندیارب رتکاد ار اه سیلگنا تافلت شراذگ . دیسریم حلسم درف
دروآ دوب دابآ للاج رد هک لیس لارنج دابآ للاج رد ار اه سیلگنا رکشل یناغفا یاوق نایم نیردو
ناخ نامز باون رسپ طسوت عاجش هاش لباک رد و دندرک هرصاحم هلودلا عاجش مانب لباک گنس هایس رد
هب همان لاسرا اب دوب تراظن رد ناتسودنه رد هک ناخدمحم تسودریما . دیسر لتق هب
21
گنج زا ات داد نامرف ناخربکادمحمریزو یاوق . تفر ناغرقشات هب و درک نینچ زین وا و دشکب تسد
تیثیح هداعا یارب ناشدوخ حلاطصا هب و دندش لباک دراو دابآ للاج هار زا کلاپ لارنج و لیس لارنج
دازآ ار ناخدمحم تسودریما هرخلااب و دندیشک شتآ هب ار فلاتسا و لباک هتچراهچ رازاب دوخ ژیتسرپ و
ت هب َاددجم و دنتخاس لباک رد تنطلس تخ هحاس رد هک دنتفرگ یتربع سرد نانچ اه سیلگنا . دندناشن
یاوه رگید لاس لهچ یارب و دندوب هدیدن ار هاوخ یدازآ و ریلد یمدرم نینچ شیوخ یروطارپما
. دندرک شومارف ار ناتسناغفا رب زواجت
( مودراب ناخدمحم تسودریما تنطلس۱۸۴۳ ـ۱۸۶۳ م) :
نااب اه سیلگ دنب رد ار نیمزرس نیا رویغ مدرم دنناوت یمن هک دنتفایرد هلاسراهچ طلست و خلت هبرجت
معتسا و تراساتهج روظنم نیدب دنرادهگن را ناخدمحم تسودریما یهاشداپ هب ددجم طباور رارقتسا
رد تنطلس تخت رب ناتسناغفا دهاجم مدرم تمه هب مود تبون رد ناخ دمحم تسود ریما و دندش یضار
ک للاقتسا ندروآ تسدب تهج روشک یلم ناربهر و مدرم رامشیب یاه ینابرق دوجو اب یلو . تسشن لبا
یرگول ناخ الله نیما لاثم درب نیبزا و تخاس جراخ روشک یسایس هنحص زا نوگانوگ عاونا هب ار اهنآ
داد ناج اج نامه رد باذع و هجنکش رثا رد هکنیا ات درک سوبحم لباک راصحلااب رد ار ،
و یسایس لمع عون چیه هب ات تشاد رارق ردپ رظن تحت اما دوب ترازو دیما هب شرسپ ناخربکاریزو
بو دناوتن هدز تسد اهسیلگنا ربارب رد یماظنا و دیدرگ مومسم یدنه بیبط کی یاه تیلبات طسوت هرخلا
. تفای تافو
تخاس ریز رما هس هب یکتم ار دوخ یجراخ یسایس ناخدمحم تسودریما :
۱ نا اب یتسود ـگ. اهسیل
۲ . ) سراف ( یبرغ هیاسمه اب یداع طباور نتشاد ـ
۳ . اراخب و هیسور اب سامت مدع ـ
( رد۳۰ چرام۱۸۵۵ناخردیح ملاغ نیب هدهاعم ) م سنرلا ناجرس و ناخ دمحم تسودریما رسپ
: تسا نینچ نآ نتم هک دیسر اضما هب باجنپرنروگ
تسد رد تقونآ رد هک یتلود تادحرس مارتحا ، ایناتیرب و ناتسناغفا نیب یمیاد حلص و یتسود "
، دیامنیم مارتحا ار یوناتیربدنه تافرصتم مامت یناغفا بناج نانچمه یوناتیرب دنه طسوت دوب ریما
سا هدهاعم نیا " تسا ناتسناغفا نمشد ایناتیرب نمشد و ناتسناغفا تسود ایناتیرب تسود یسایس للاقت
اهناغفا تسد زا یمسر تروص هب ناتسناغفا یقرش تایلاو نانچمه تخاس اهسیلگنا هب طوبرم ار روشک
دوریم لاس ناخ دمحم تسودریما . دنکیم نیمأت ار سیلگنا تلود تیمکاح قطانم نیارد و (۱۸۵۸ ) م
رواشپ قاحلا دروم رد اه سیلگنا اب رواشپ دورمج رد ار یرگید هدهاعم و اب یزکرم تلود هب تاره
ه قاحلا دروم رد فرص اهسیلگنا اما دومن هرکاذم اه سیلگنااس ردو دندرک هقفاوم ریما اب تارل
(۱۸۶۲ ) مب و دنک قاحلا دوخ ورملق هحاس رد ار تاره تسناوتا لاس رد هرخلا (۱۸۶۳ ) م رد
. تفای تافو تاره
گنج زا ات داد نامرف ناخربکادمحمریزو یاوق . تفر ناغرقشات هب و درک نینچ زین وا و دشکب تسد
تیثیح هداعا یارب ناشدوخ حلاطصا هب و دندش لباک دراو دابآ للاج هار زا کلاپ لارنج و لیس لارنج
دازآ ار ناخدمحم تسودریما هرخلااب و دندیشک شتآ هب ار فلاتسا و لباک هتچراهچ رازاب دوخ ژیتسرپ و
ت هب َاددجم و دنتخاس لباک رد تنطلس تخ هحاس رد هک دنتفرگ یتربع سرد نانچ اه سیلگنا . دندناشن
یاوه رگید لاس لهچ یارب و دندوب هدیدن ار هاوخ یدازآ و ریلد یمدرم نینچ شیوخ یروطارپما
. دندرک شومارف ار ناتسناغفا رب زواجت
( مودراب ناخدمحم تسودریما تنطلس۱۸۴۳ ـ۱۸۶۳ م) :
نااب اه سیلگ دنب رد ار نیمزرس نیا رویغ مدرم دنناوت یمن هک دنتفایرد هلاسراهچ طلست و خلت هبرجت
معتسا و تراساتهج روظنم نیدب دنرادهگن را ناخدمحم تسودریما یهاشداپ هب ددجم طباور رارقتسا
رد تنطلس تخت رب ناتسناغفا دهاجم مدرم تمه هب مود تبون رد ناخ دمحم تسود ریما و دندش یضار
ک للاقتسا ندروآ تسدب تهج روشک یلم ناربهر و مدرم رامشیب یاه ینابرق دوجو اب یلو . تسشن لبا
یرگول ناخ الله نیما لاثم درب نیبزا و تخاس جراخ روشک یسایس هنحص زا نوگانوگ عاونا هب ار اهنآ
داد ناج اج نامه رد باذع و هجنکش رثا رد هکنیا ات درک سوبحم لباک راصحلااب رد ار ،
و یسایس لمع عون چیه هب ات تشاد رارق ردپ رظن تحت اما دوب ترازو دیما هب شرسپ ناخربکاریزو
بو دناوتن هدز تسد اهسیلگنا ربارب رد یماظنا و دیدرگ مومسم یدنه بیبط کی یاه تیلبات طسوت هرخلا
. تفای تافو
تخاس ریز رما هس هب یکتم ار دوخ یجراخ یسایس ناخدمحم تسودریما :
۱ نا اب یتسود ـگ. اهسیل
۲ . ) سراف ( یبرغ هیاسمه اب یداع طباور نتشاد ـ
۳ . اراخب و هیسور اب سامت مدع ـ
( رد۳۰ چرام۱۸۵۵ناخردیح ملاغ نیب هدهاعم ) م سنرلا ناجرس و ناخ دمحم تسودریما رسپ
: تسا نینچ نآ نتم هک دیسر اضما هب باجنپرنروگ
تسد رد تقونآ رد هک یتلود تادحرس مارتحا ، ایناتیرب و ناتسناغفا نیب یمیاد حلص و یتسود "
، دیامنیم مارتحا ار یوناتیربدنه تافرصتم مامت یناغفا بناج نانچمه یوناتیرب دنه طسوت دوب ریما
سا هدهاعم نیا " تسا ناتسناغفا نمشد ایناتیرب نمشد و ناتسناغفا تسود ایناتیرب تسود یسایس للاقت
اهناغفا تسد زا یمسر تروص هب ناتسناغفا یقرش تایلاو نانچمه تخاس اهسیلگنا هب طوبرم ار روشک
دوریم لاس ناخ دمحم تسودریما . دنکیم نیمأت ار سیلگنا تلود تیمکاح قطانم نیارد و (۱۸۵۸ ) م
رواشپ قاحلا دروم رد اه سیلگنا اب رواشپ دورمج رد ار یرگید هدهاعم و اب یزکرم تلود هب تاره
ه قاحلا دروم رد فرص اهسیلگنا اما دومن هرکاذم اه سیلگنااس ردو دندرک هقفاوم ریما اب تارل
(۱۸۶۲ ) مب و دنک قاحلا دوخ ورملق هحاس رد ار تاره تسناوتا لاس رد هرخلا (۱۸۶۳ ) م رد
. تفای تافو تاره
22
( ناخ یلعریشریما تنطلس۱۸۶۳ ـ۱۸۷۸ م: )
تاره تیلاو رد دوب ردپ دهعیلو هک ناخ یلعریشریما شرسپ ناخدمحم تسودریما گرم زا دعب
مدع و بوشآرپ هرود نیا هک دندرکیم تراما یاعدا کی ره ریما ناردارب یلو درک یهاشداپ نلاعا
درک لصاح هبلغ شیوخ یابقررب ناخ یلعریشریما هکنآ زادعب لاحره هب درک ماود لاس جنپ تینما
اوخ ناخدمحم تسود اب هکار اه سیلگنا یدام کمک و دهد علاطا دوخ تراما زا سیلگنا تلود هب تس
ار دیدج هاش هکنیا هناهب هب سیلگنا تلود یلو دنهد همادا زین وا یارب دندرکیم تیمسرب شناردارب زونه
تخانشن دندرک عطق ار دوخ یاهکمک دنا هناتسناغفا رد یزادنا قافن تسایس هب نانچمه و اد هماداد دن و
نوچ دوخ ناردارب هیلع دربن رد ار لاس نیدنچ ناخ یلعریشریما . دندرکیم کمک ار ریما ناردارب
. دومن یرپس ناخ نمحرلادبع شا هدازردارب و ناخ مظعادمحمو ناخ نیمادمحم ، ناخ لضفادمحم رد
لاس (۱۸۶۶ دک و دوب یداع یصخش یو دیسر تنطلسب ناخ لضفا دمحمریما ) م ما نیعم نلاپ و
یارب صخشم دشر یو زا دعب درک تافوو دوب لاس کی طقف وا تنطلس هرود و تشادن تکلمم
تینما نیمأت تهج ار ناخ نمحرلادبع و دیسر تنطلس هب ناخ نمحرلادبع کمک هب ناخ مظعادمحمریما
د هک ناخ یلعریشریما . دشاب ناخ یلعریشریما بقارم ات داتسرف روشک لامش تایلاو هب تاحفص ر
دربیم رسب لامش و درک تکرح راهدنق هب هرابود دش هاگآ ناخ نمحرلادبع ندمآ زا هکنیمه ار یاوق دعب
لباک هب و یروآ عمج لباک رد ار تنطلس تخت زاب و هلمح هب ناخ مظعادمحم و درک فرصتسراف
تافو اج نامه رد و درک رارفر اراخب هب ناخ نمحرلادبع و تفای هب لابقتسا یو زا هیسور رازت و تف
( لاس رد مود راب ناخ یلعریشریما هکنآزا دعب . تشاد ررقم یو هب راوهام شاعم و دروآ لمع۱۸۶۸
م) تاحلاصا هلسلس کی هب تسد درک سولج تنطلس تخت هب زا یکیو دزشیپ ناربهرگ تضهن ما
دوخ تاحلاصا و یساسا تارییغت یارب و دوریم رامشب تاحلاصا لامجدیس رکفت زرط و تایرظن زا
. درکیم هدافتسا یناغفا نیدلا
داجیا۱۰۰ رد هک یرصع دیدج هحلسا اب زهجم یرکسع دیدج ماظن و دعاوق اب مظنم رکسع رازه
زکرم تشه ار هدیرج نیلوا . دندوب هددش اجباج ناورپ و خلب ، هنمیم ، تاره ، نایماب ،راهدنق ،لباک
( لاس رد۱۸۷۵ ) م ا سمش هکنس هناخ پاچ رد و تشاد مان راهنلگ . دیناسر رشن هب دشیم پاچ ی
لسا هکیرباف ، داهن ناینب ار یماظن بتاکمح درک داجیا ار یزاس ه یسنج هیلام ، دمآ دوجوب هناخ هتسوپ ،
درب نیبزاار ملاظ ماکح ، دش لیدبت یدقن هیلام هبآ رد دیدج هویش هب ار روشک یرادا تلایکشتو ، و درو
( لاس رد ناتسناغفا یلم هنیباک نیلوا۱۸۷۵ زا لکشتم و دش لیکشت ) م۱۲ هک دوب وضع
باصتنا ناخ یلعریشریما فرط زا هنیباک یاضعا و تشاد هدهعب ار ترادص هفیظو هاشدمحمروندیس
ار دوخ کچوکرسپ ناج اللهدبع هک دوب نیا دش بکترم ناخ یلعریشریما هک ار یهابتشا یلو . دشیم هب
نارسپ هکیلاح رد درک یفرعم دهیلو ثیحرزبگ نوچ وادمحمرادرس و ناخ بویادمحمرادرس بوقعی
. دندوب یدهعیلو قحتسم ناخنا وگ و ناخ بوقعی دوخ لامعا طسوت هدرک هدافتسا فلاتخا نیزا اه سیل
ب ناخ یلعریشریما و دندرک کیرحت وا هیلع ار ناخ بویاا رد ار ناخ بوقعی هرخلاباک راصحلااب ل
سراف هب ناخ بویا و درک ینادنز بو دش هدنهانپا (رد هرخلا۲۱ ربماون۱۸۷۸) هار زا یوناتیرب رکاسع
ناتسناغفا هب نلاوبورنک ،ربیخ یاه رد دوخ مظنمرکاسع زا هکنیا نودب ناخ یلعریشریما ، دندرک هلمح
خ بوقعی ، تفرگیمراک نطو زا عافد یارب اه سیلگنا مجاهت ربارب تخت رب هتخاس اهر سبح زا ار نا
سامت هیسور تلود ابو درک تکرح فیرشرازم یوس هب هیسور کمک دیما هب دوخ و دناشن تنطلس
بو درکن تفایرد کمک یلو تفرگا ( لاس رد و دش ضیرم یحور یاه راشف رثا رد هرخلا۱۸۷۹ م)
( ناخ یلعریشریما تنطلس۱۸۶۳ ـ۱۸۷۸ م: )
تاره تیلاو رد دوب ردپ دهعیلو هک ناخ یلعریشریما شرسپ ناخدمحم تسودریما گرم زا دعب
مدع و بوشآرپ هرود نیا هک دندرکیم تراما یاعدا کی ره ریما ناردارب یلو درک یهاشداپ نلاعا
درک لصاح هبلغ شیوخ یابقررب ناخ یلعریشریما هکنآ زادعب لاحره هب درک ماود لاس جنپ تینما
اوخ ناخدمحم تسود اب هکار اه سیلگنا یدام کمک و دهد علاطا دوخ تراما زا سیلگنا تلود هب تس
ار دیدج هاش هکنیا هناهب هب سیلگنا تلود یلو دنهد همادا زین وا یارب دندرکیم تیمسرب شناردارب زونه
تخانشن دندرک عطق ار دوخ یاهکمک دنا هناتسناغفا رد یزادنا قافن تسایس هب نانچمه و اد هماداد دن و
نوچ دوخ ناردارب هیلع دربن رد ار لاس نیدنچ ناخ یلعریشریما . دندرکیم کمک ار ریما ناردارب
. دومن یرپس ناخ نمحرلادبع شا هدازردارب و ناخ مظعادمحمو ناخ نیمادمحم ، ناخ لضفادمحم رد
لاس (۱۸۶۶ دک و دوب یداع یصخش یو دیسر تنطلسب ناخ لضفا دمحمریما ) م ما نیعم نلاپ و
یارب صخشم دشر یو زا دعب درک تافوو دوب لاس کی طقف وا تنطلس هرود و تشادن تکلمم
تینما نیمأت تهج ار ناخ نمحرلادبع و دیسر تنطلس هب ناخ نمحرلادبع کمک هب ناخ مظعادمحمریما
د هک ناخ یلعریشریما . دشاب ناخ یلعریشریما بقارم ات داتسرف روشک لامش تایلاو هب تاحفص ر
دربیم رسب لامش و درک تکرح راهدنق هب هرابود دش هاگآ ناخ نمحرلادبع ندمآ زا هکنیمه ار یاوق دعب
لباک هب و یروآ عمج لباک رد ار تنطلس تخت زاب و هلمح هب ناخ مظعادمحم و درک فرصتسراف
تافو اج نامه رد و درک رارفر اراخب هب ناخ نمحرلادبع و تفای هب لابقتسا یو زا هیسور رازت و تف
( لاس رد مود راب ناخ یلعریشریما هکنآزا دعب . تشاد ررقم یو هب راوهام شاعم و دروآ لمع۱۸۶۸
م) تاحلاصا هلسلس کی هب تسد درک سولج تنطلس تخت هب زا یکیو دزشیپ ناربهرگ تضهن ما
دوخ تاحلاصا و یساسا تارییغت یارب و دوریم رامشب تاحلاصا لامجدیس رکفت زرط و تایرظن زا
. درکیم هدافتسا یناغفا نیدلا
داجیا۱۰۰ رد هک یرصع دیدج هحلسا اب زهجم یرکسع دیدج ماظن و دعاوق اب مظنم رکسع رازه
زکرم تشه ار هدیرج نیلوا . دندوب هددش اجباج ناورپ و خلب ، هنمیم ، تاره ، نایماب ،راهدنق ،لباک
( لاس رد۱۸۷۵ ) م ا سمش هکنس هناخ پاچ رد و تشاد مان راهنلگ . دیناسر رشن هب دشیم پاچ ی
لسا هکیرباف ، داهن ناینب ار یماظن بتاکمح درک داجیا ار یزاس ه یسنج هیلام ، دمآ دوجوب هناخ هتسوپ ،
درب نیبزاار ملاظ ماکح ، دش لیدبت یدقن هیلام هبآ رد دیدج هویش هب ار روشک یرادا تلایکشتو ، و درو
( لاس رد ناتسناغفا یلم هنیباک نیلوا۱۸۷۵ زا لکشتم و دش لیکشت ) م۱۲ هک دوب وضع
باصتنا ناخ یلعریشریما فرط زا هنیباک یاضعا و تشاد هدهعب ار ترادص هفیظو هاشدمحمروندیس
ار دوخ کچوکرسپ ناج اللهدبع هک دوب نیا دش بکترم ناخ یلعریشریما هک ار یهابتشا یلو . دشیم هب
نارسپ هکیلاح رد درک یفرعم دهیلو ثیحرزبگ نوچ وادمحمرادرس و ناخ بویادمحمرادرس بوقعی
. دندوب یدهعیلو قحتسم ناخنا وگ و ناخ بوقعی دوخ لامعا طسوت هدرک هدافتسا فلاتخا نیزا اه سیل
ب ناخ یلعریشریما و دندرک کیرحت وا هیلع ار ناخ بویاا رد ار ناخ بوقعی هرخلاباک راصحلااب ل
سراف هب ناخ بویا و درک ینادنز بو دش هدنهانپا (رد هرخلا۲۱ ربماون۱۸۷۸) هار زا یوناتیرب رکاسع
ناتسناغفا هب نلاوبورنک ،ربیخ یاه رد دوخ مظنمرکاسع زا هکنیا نودب ناخ یلعریشریما ، دندرک هلمح
خ بوقعی ، تفرگیمراک نطو زا عافد یارب اه سیلگنا مجاهت ربارب تخت رب هتخاس اهر سبح زا ار نا
سامت هیسور تلود ابو درک تکرح فیرشرازم یوس هب هیسور کمک دیما هب دوخ و دناشن تنطلس
بو درکن تفایرد کمک یلو تفرگا ( لاس رد و دش ضیرم یحور یاه راشف رثا رد هرخلا۱۸۷۹ م)
23
. درک تافو فیرشرازم رد تدم هک ناخ بوقعی دمحمریما۸ ز رد ار لاس لداعت دوب هدرب رسب نادن
داد تسد زا ار دوخ یرکفه راشف رثا رد دنک هزرابم یجراخ و یلخاد تلاکشم ربارب رد تسناوتن دوب
ناگ ( لاس رد اه سیل۱۸۷۹ نن هدهاعم ) مگ نیگ مهم هطقن هس هدهاعم نیا یاضما و درک اضما ار کمدن
ا کژیتارتسا وپ هرد و مرک هرد ، ربیخ هرد ینعی ناتسناغف هک یاه داد رارق مامت و تفر تسد زا نیس
نا اب ناخدمحم تسود ریماگنا هدنیامن و دنام اجرباپ دوب هدیناسر اضما هب اه سیگ دراو یرانویک سیل
نکسم لباک راصحلااب رد و دش لباکگ نیزدیدرگ .
ای ناتسناغفا رب سیلگنا مود زواجت
( سیلگنا ناغفا مود گنج۱۸۷۹ م) :
هب یرانویک یاه شاعم و ایاده نداد اب و هدرک هلخادم ناتسناغفا یلخاد روما رد فلاسا هویش
نا زا تعیبات هب ار رصنع تسس نارادرس مامت یرمتسم و ریتاسد و تیاعر مدع یاه هناشن .دناشک سیلگ
نایهاپس طسوت یرانویک زا رماوا هکی هیلع مایق زاغآرس لباک مدرم اب هارمه دندوب هدمآ تاره زا
نادروآ رد تکرح هب و لهد نتخاون اب اه رازاب و هچوکرد دوب اه سیلگ و مشخ هک هنهرب یاهریشمش ن
ش رفنتدید هداد رارق هناهب ار رکاسع ههامدنچ شاعم هیدأت مدع . درکیم نایب اه سیلگنا هیلع ار ناش
راصحلاابرد یرانویک هاگرارق بناجسزا دنداتفا هارب رایراهچ ای یاه هرعن اب لباک حبص هجب تفه تعا
و دندز شتآ هب ار یرانویک هناخو هدرب نیبزاار سیلگنا دارفا و یرانویک رصع هجبراهچ یلا
. دنتشاذگ شیامن هب لباک یاه هچوک و اه رازاب رد سنرب دننام ار یرانویکرس
ماقتنا تهج سیلگنا یاوقدش هاگآ لباک رددوخ تأیه موش تشونرسزا سیلگنا تموکح هکنآزا سپ
یاوق لابق هک ناخ بوقعی و دندش ناور لباک بناج مرک هرد هار زا ستربار لارنج یگدرکرس هب ییوج
یاههار هک دوب هداد رما یماظن یاه ناگرا ریاس هب و دوب هدرک نلاعا لحنم ار یرکسع مظنم روبع
ماقتنا یارب و هداد رارق تراظن تحت ار ناخ بوقعی ستربار لارنج . دنرادهگن زاب ار سیلگنا یاوق
تنطلس زا ناخ بوقعی سپسو درک ناریو ار لباک راصحلااب یرانویک زا ییوج هرید هب و درک افعتسا
اد ررقم رادلک رازه هاجنپ غلبم هناهام شاعم شیارب و دش هداتسرف ناتسودنه نود ( لاس اتو دنتش۱۹۲۵
م) دنز اجنآ ردگ تافو لاس نیمهرد و درک ینا .تفایگ و هداد همادا دوخ راتشک و لتق ،زواجت هب اه سیل
( لاس رد۱۸۷۹ ، ملاع کشم لام هب روهشمدمحم نیدلام ، کدرو ناخدمحم یربهر هب یلم مایق ) م
اخرداق ملاغریم، یخرچ ناخردیح ملاغ ، ینمادهوک ناخ هچبریم ن هب یفاص ناخ نامثعدمحم ،ینایپوا
،ینمادهوک هروتسم نوچ ناغفا زرابم نانز لومش ینافراع و ناقشاعارهز زاغآگ دیدر فرطرهزا و
لاغشا هک دش نقیتم ستربار لارنج یربهر هب سیلگنا زواجتم یاوق . دندرک هلمح لباک یوس هب
بانب تسا نیگنسو لکشم سب راک یماظن یاوق طسوت ناتسناغفا نآ ر هیلخترکف هب زابدندیتفا ناتسناغفا .
دنویم گنج مانب هک درک زاغآ دربن هب اه سیلگنا هیلع رگید ذاحم رد ناخ بویادمحم رادرس
نوج هام رد گنج نیا دراد ترهش (۱۸۸۰ نا یاوق داتفا قافتا ) م یاه حلاس نیرت یرصع اب هک سیلگ
یاوق ربارب رد دندوب زهجم تقونآ هدمآ دربن نادیمب اه حلاس نیرت یئادتبا و نیرت هداس اب هک یناغفا
ار دوخ یگنادرم و تعاجش راکهش ناتسناغفا مدرم رگید رابکی هک دندش لمحتم ار یتخس تسکش دندوب
. دندرک خیرات تبث نطو و روشک للاقتسا ظفح یارب
. درک تافو فیرشرازم رد تدم هک ناخ بوقعی دمحمریما۸ ز رد ار لاس لداعت دوب هدرب رسب نادن
داد تسد زا ار دوخ یرکفه راشف رثا رد دنک هزرابم یجراخ و یلخاد تلاکشم ربارب رد تسناوتن دوب
ناگ ( لاس رد اه سیل۱۸۷۹ نن هدهاعم ) مگ نیگ مهم هطقن هس هدهاعم نیا یاضما و درک اضما ار کمدن
ا کژیتارتسا وپ هرد و مرک هرد ، ربیخ هرد ینعی ناتسناغف هک یاه داد رارق مامت و تفر تسد زا نیس
نا اب ناخدمحم تسود ریماگنا هدنیامن و دنام اجرباپ دوب هدیناسر اضما هب اه سیگ دراو یرانویک سیل
نکسم لباک راصحلااب رد و دش لباکگ نیزدیدرگ .
ای ناتسناغفا رب سیلگنا مود زواجت
( سیلگنا ناغفا مود گنج۱۸۷۹ م) :
هب یرانویک یاه شاعم و ایاده نداد اب و هدرک هلخادم ناتسناغفا یلخاد روما رد فلاسا هویش
نا زا تعیبات هب ار رصنع تسس نارادرس مامت یرمتسم و ریتاسد و تیاعر مدع یاه هناشن .دناشک سیلگ
نایهاپس طسوت یرانویک زا رماوا هکی هیلع مایق زاغآرس لباک مدرم اب هارمه دندوب هدمآ تاره زا
نادروآ رد تکرح هب و لهد نتخاون اب اه رازاب و هچوکرد دوب اه سیلگ و مشخ هک هنهرب یاهریشمش ن
ش رفنتدید هداد رارق هناهب ار رکاسع ههامدنچ شاعم هیدأت مدع . درکیم نایب اه سیلگنا هیلع ار ناش
راصحلاابرد یرانویک هاگرارق بناجسزا دنداتفا هارب رایراهچ ای یاه هرعن اب لباک حبص هجب تفه تعا
و دندز شتآ هب ار یرانویک هناخو هدرب نیبزاار سیلگنا دارفا و یرانویک رصع هجبراهچ یلا
. دنتشاذگ شیامن هب لباک یاه هچوک و اه رازاب رد سنرب دننام ار یرانویکرس
ماقتنا تهج سیلگنا یاوقدش هاگآ لباک رددوخ تأیه موش تشونرسزا سیلگنا تموکح هکنآزا سپ
یاوق لابق هک ناخ بوقعی و دندش ناور لباک بناج مرک هرد هار زا ستربار لارنج یگدرکرس هب ییوج
یاههار هک دوب هداد رما یماظن یاه ناگرا ریاس هب و دوب هدرک نلاعا لحنم ار یرکسع مظنم روبع
ماقتنا یارب و هداد رارق تراظن تحت ار ناخ بوقعی ستربار لارنج . دنرادهگن زاب ار سیلگنا یاوق
تنطلس زا ناخ بوقعی سپسو درک ناریو ار لباک راصحلااب یرانویک زا ییوج هرید هب و درک افعتسا
اد ررقم رادلک رازه هاجنپ غلبم هناهام شاعم شیارب و دش هداتسرف ناتسودنه نود ( لاس اتو دنتش۱۹۲۵
م) دنز اجنآ ردگ تافو لاس نیمهرد و درک ینا .تفایگ و هداد همادا دوخ راتشک و لتق ،زواجت هب اه سیل
( لاس رد۱۸۷۹ ، ملاع کشم لام هب روهشمدمحم نیدلام ، کدرو ناخدمحم یربهر هب یلم مایق ) م
اخرداق ملاغریم، یخرچ ناخردیح ملاغ ، ینمادهوک ناخ هچبریم ن هب یفاص ناخ نامثعدمحم ،ینایپوا
،ینمادهوک هروتسم نوچ ناغفا زرابم نانز لومش ینافراع و ناقشاعارهز زاغآگ دیدر فرطرهزا و
لاغشا هک دش نقیتم ستربار لارنج یربهر هب سیلگنا زواجتم یاوق . دندرک هلمح لباک یوس هب
بانب تسا نیگنسو لکشم سب راک یماظن یاوق طسوت ناتسناغفا نآ ر هیلخترکف هب زابدندیتفا ناتسناغفا .
دنویم گنج مانب هک درک زاغآ دربن هب اه سیلگنا هیلع رگید ذاحم رد ناخ بویادمحم رادرس
نوج هام رد گنج نیا دراد ترهش (۱۸۸۰ نا یاوق داتفا قافتا ) م یاه حلاس نیرت یرصع اب هک سیلگ
یاوق ربارب رد دندوب زهجم تقونآ هدمآ دربن نادیمب اه حلاس نیرت یئادتبا و نیرت هداس اب هک یناغفا
ار دوخ یگنادرم و تعاجش راکهش ناتسناغفا مدرم رگید رابکی هک دندش لمحتم ار یتخس تسکش دندوب
. دندرک خیرات تبث نطو و روشک للاقتسا ظفح یارب
24
( ناخ نمحرلادبعریما تنطلس ۱۸۸۰ ـ۱۹۰۱ م) :
ادبعریما نس رد ناخ نمحرل۲۶ لاس یب هک تفرگ تسد رد ار تکلمم روما مامز یانثا رد یگ
هدهاعم یاضما زا دعب دیدج ریما . دوب طلسم روشک رد یسایس تابث مدع و تینما مدع ، یمومع یمظن
یم هام رد ( ۱۸۸۰ هدهاعم طیارش لوبق و) م گنفت و پوت ، دقن لوپ هب ار یو اه سیلگنا کمدنگ
. دیشوک شیوخ تعیقوم ماکحتسا و تردق بسکرد ناخ نمحرلادبعریما تروص نیا هب دندرک کمک
تدم یط یتایلام ای و یسایس هاگن زا هک ار یلخاد یاه مایق و اه شروش۱۲ لمع هب شا تنطلس لاس
ا . درک بوکرس تواسق اب ار مادکره دوب هدمآ ناخ نمحرلادبعریم زاار راهدنق ،لباک فرصت زا دعب
نا اه سیلگ سیلگنا هیلع هک ناتسناغفا یلم داهج ناربهر ، تشکبراهدنق ردار دوخ نافلاخم و دش میلست
و راهدنق هکینامز . دندیدرگ یرارف روشک زا ای و تخاس ینادنز ایو دیناسر لتق هب ار اهنآ ، دندوب اه
ادرس دروآ تسدب ار تارهلاس رد ار ناخ بویادمحم ر ۱۸۸۱ سراف هب و داد تسکش م هدنهانپ
لاس رد ار نانغش یلاوسلو و ناشخدب . تخاس۱۸۸۴ لاس رد نانچمه و دروآ تسدب م۱۸۸۵ هنمیم م
ازلغ ( مدرم ناخ نمحرلادبعریما . درک حتف ار یوخدنا و کتوه و ردنا ، یئ) تسایر هب هک ار
کشملام رسپ ناخ میرکلادبع دندوب هتشاذگ ار شروش یانب تلاق ات ینزغ رد هک ملاع بوکرس اراهنآ
یاه تمواقم هب و دندوبن دنباپ یزکرم تلود تیمکاح هب هکدش هرازه مدرم هجوتم نآ زادعبو درک
. دنتخادرپ یلحم کچوکناخ نمحرلادبعریما شوماخ ار اه شروش نیا یرکسع تایقوس طسوت
هرازه مدرم رب و تخاس لاسرد۱۸۹۲ ُادعب . درک یدایز یاه ملظ م هجوتم ناخ نمحرلادبعریما
)یزورما ناتسرون ( ناتسرفاک یوزنم هقطنم رد تینما نیمأت روظنم هب ناخ نمحرلادبع ریما ، دیدرگ
ناغلبم یسایس سوفن عنام رگید یوس زا و فرط کی زا نآ ندروآ رد لورتنک تحت و هحاس نآ
ناربهر فرط زا مه و دنوش یحیسم فرشم و ناتسرفاک حتف هچنانچ . دیدرگ تیامح یملاسا یبهذم
تعیقوم ملاسا نید هب مدرم ندشناخ نمحرلادبعریما بقل یو هب و دیشخب تیوقت روشک طاقنریاس رد ار
. دنداد ار نید و تلملاأیض
یلخاد تاحلاصاناخ نمحرلادبعریما :
ناخ نمحرلادبعریما عورش روشک رد ار اه مروفیر هلسلس کی ناتسناغفا یسایس تدحو نیمأت اب
هب ار روشک و هداد تعسو ار یماظن و یکلم تلایکشت ، تخاس لاعف اراه هناخ ترازو رگیدراب . درک
، تارباخم ،هیلدع تابعش . درک میسقت )راهدنق و تاره،لباک ،ناتسکرت( هدمعو گرزب تیلاو راهچ
هیحص و تایلام. درک سیسأت ار ناخ نمحرلادبعریما هک داد لیکشت ار یتروشم یاروش کی لکشتم
یبهذم ناربهر و ، ناناخ و یکلم نیذفنتم ، یهاش لیماف یاضعا : ینعی هناگ هس تاقبط ناگ هدنیامن زا
زا پورگ ریما نانچمه تشادن یذیفنت تردق هک دندشیم نییعت هاش فرط زا اروش نیا یاضعا .دندوب
یاضعا ارجایا ماگنه اهنت و دوب تیحلاص دقاف یتروشم یاروش دننام و تشاد ار هنیباک تیثیح هکار هی
هروشم یو هب تساوخیم ریما هک دندادیمناخ نمحرلادبعریما هب و تشاد شیوخ تسدرد ار تردق مامت
جیا هبو درک تنطلس تشادن ریظن نافلاخم راتشک و یزیرنوخ رد هک دنمورین راد مامز کی ثیح کی دا
تعرس روظنم هب ریما . تخاس یم علطم اردوخ روشک یاه دادیور و عیاقو زا یسوساج عیسو هکبش
هک درک عضو نیرومام یارب تاررقم و حیاول اه راکرد لمع. تشاد مان ) طباض و ماکحلاروتسد( مامت
. دندوب ) تاضقلا ساسا ( مان هب نوناق هب دیقم ییاضق یاه هرادا رد تاضق عش یارب ۀلاسر یباسح تاب
ش( مانبه دومن عضو ار یرضاح هدعاق و دیدرگ نیودت ) باسحلا با تنطلس ماگنه رد یتلود نیناوق .
( ناخ نمحرلادبعریما تنطلس ۱۸۸۰ ـ۱۹۰۱ م) :
ادبعریما نس رد ناخ نمحرل۲۶ لاس یب هک تفرگ تسد رد ار تکلمم روما مامز یانثا رد یگ
هدهاعم یاضما زا دعب دیدج ریما . دوب طلسم روشک رد یسایس تابث مدع و تینما مدع ، یمومع یمظن
یم هام رد ( ۱۸۸۰ هدهاعم طیارش لوبق و) م گنفت و پوت ، دقن لوپ هب ار یو اه سیلگنا کمدنگ
. دیشوک شیوخ تعیقوم ماکحتسا و تردق بسکرد ناخ نمحرلادبعریما تروص نیا هب دندرک کمک
تدم یط یتایلام ای و یسایس هاگن زا هک ار یلخاد یاه مایق و اه شروش۱۲ لمع هب شا تنطلس لاس
ا . درک بوکرس تواسق اب ار مادکره دوب هدمآ ناخ نمحرلادبعریم زاار راهدنق ،لباک فرصت زا دعب
نا اه سیلگ سیلگنا هیلع هک ناتسناغفا یلم داهج ناربهر ، تشکبراهدنق ردار دوخ نافلاخم و دش میلست
و راهدنق هکینامز . دندیدرگ یرارف روشک زا ای و تخاس ینادنز ایو دیناسر لتق هب ار اهنآ ، دندوب اه
ادرس دروآ تسدب ار تارهلاس رد ار ناخ بویادمحم ر ۱۸۸۱ سراف هب و داد تسکش م هدنهانپ
لاس رد ار نانغش یلاوسلو و ناشخدب . تخاس۱۸۸۴ لاس رد نانچمه و دروآ تسدب م۱۸۸۵ هنمیم م
ازلغ ( مدرم ناخ نمحرلادبعریما . درک حتف ار یوخدنا و کتوه و ردنا ، یئ) تسایر هب هک ار
کشملام رسپ ناخ میرکلادبع دندوب هتشاذگ ار شروش یانب تلاق ات ینزغ رد هک ملاع بوکرس اراهنآ
یاه تمواقم هب و دندوبن دنباپ یزکرم تلود تیمکاح هب هکدش هرازه مدرم هجوتم نآ زادعبو درک
. دنتخادرپ یلحم کچوکناخ نمحرلادبعریما شوماخ ار اه شروش نیا یرکسع تایقوس طسوت
هرازه مدرم رب و تخاس لاسرد۱۸۹۲ ُادعب . درک یدایز یاه ملظ م هجوتم ناخ نمحرلادبعریما
)یزورما ناتسرون ( ناتسرفاک یوزنم هقطنم رد تینما نیمأت روظنم هب ناخ نمحرلادبع ریما ، دیدرگ
ناغلبم یسایس سوفن عنام رگید یوس زا و فرط کی زا نآ ندروآ رد لورتنک تحت و هحاس نآ
ناربهر فرط زا مه و دنوش یحیسم فرشم و ناتسرفاک حتف هچنانچ . دیدرگ تیامح یملاسا یبهذم
تعیقوم ملاسا نید هب مدرم ندشناخ نمحرلادبعریما بقل یو هب و دیشخب تیوقت روشک طاقنریاس رد ار
. دنداد ار نید و تلملاأیض
یلخاد تاحلاصاناخ نمحرلادبعریما :
ناخ نمحرلادبعریما عورش روشک رد ار اه مروفیر هلسلس کی ناتسناغفا یسایس تدحو نیمأت اب
هب ار روشک و هداد تعسو ار یماظن و یکلم تلایکشت ، تخاس لاعف اراه هناخ ترازو رگیدراب . درک
، تارباخم ،هیلدع تابعش . درک میسقت )راهدنق و تاره،لباک ،ناتسکرت( هدمعو گرزب تیلاو راهچ
هیحص و تایلام. درک سیسأت ار ناخ نمحرلادبعریما هک داد لیکشت ار یتروشم یاروش کی لکشتم
یبهذم ناربهر و ، ناناخ و یکلم نیذفنتم ، یهاش لیماف یاضعا : ینعی هناگ هس تاقبط ناگ هدنیامن زا
زا پورگ ریما نانچمه تشادن یذیفنت تردق هک دندشیم نییعت هاش فرط زا اروش نیا یاضعا .دندوب
یاضعا ارجایا ماگنه اهنت و دوب تیحلاص دقاف یتروشم یاروش دننام و تشاد ار هنیباک تیثیح هکار هی
هروشم یو هب تساوخیم ریما هک دندادیمناخ نمحرلادبعریما هب و تشاد شیوخ تسدرد ار تردق مامت
جیا هبو درک تنطلس تشادن ریظن نافلاخم راتشک و یزیرنوخ رد هک دنمورین راد مامز کی ثیح کی دا
تعرس روظنم هب ریما . تخاس یم علطم اردوخ روشک یاه دادیور و عیاقو زا یسوساج عیسو هکبش
هک درک عضو نیرومام یارب تاررقم و حیاول اه راکرد لمع. تشاد مان ) طباض و ماکحلاروتسد( مامت
. دندوب ) تاضقلا ساسا ( مان هب نوناق هب دیقم ییاضق یاه هرادا رد تاضق عش یارب ۀلاسر یباسح تاب
ش( مانبه دومن عضو ار یرضاح هدعاق و دیدرگ نیودت ) باسحلا با تنطلس ماگنه رد یتلود نیناوق .
25
ناخ نمحرلادبعریما هس هب ناوت یم ار : درک میسقت یروگتکیعرش و یملاسا نیناوق ، یندم نیناوق ،
یلیابق نیناوق.
نانچمهناخ نمحرلادبعریما یبهذم و یتراجت ، یئازج همکحم : دروآ دوجو هبار همکحم عون هس
.ناخ نمحرلادبعریما دادعت هب دوخ تنطلس تردق ظفح یارب۹۶۴۰۰ ار یچپوت و هدایپ ، هراوس هاپس
نیا ، تخاس لاعف یرکسع لیاسو هریغو هحلسا دیلوت روظنم هب ار هناخ نیشام نانچمه و دروآ دوجوب
ابعش یاراد هکیرباف نآرد هک دوب فلتخم ت۴۰۰۰ ار یاه لوپ ناخ نمحرلادبعریما . دندرکیمراک رفن
زا هک تفرشیپ و نیمأت رمارد نانچمه و ،درکیم هحلسا یرادیرخ فرص دروآ یم تسدب ایناتیرب تلود
درک ناوارف یاه ششوک تراجت یارب یئادتبا طیارش نانچمه. دروآ دوجوب ار زکرمتم یلادویف ماظنو
اک هلدابت مهم یاهرهش دوب یکتم لباک هب رتشیب ریما تاحلاصا . دینادرگ دعاسم لوپ هب سنج زاار اه لا
اما دندشیم دنم هرهب تاحلاصا نیزا رتمک روشکناخ نمحرلادبعریما یرصع هیبرتو میلعت تسناوتن
هدافتسا اب ار یجراخ تراجت . دروآ دوجوب اه کناب زاناخ نمحرلادبعریما همانزور رشن هنیمز رد
دادن ماجنا یلمع هنوگ چیه بتکواهو ب ریماا زا دعب هرخلا۲۱ تافو لباک رد روشک رد تنطلس لاس
یاج هب شیوخ نارسپ یارب ار نیدقتنم و ناشکرس زا یلاخ و عیطم یروشک و تفایتشاذگ
( ناخ الله بیبح ریما تنطلس۱۹۰۱ ـ۱۹۱۹ م) :
م زا دعب ناخ الله بیبحریما نس رد ردپ گر۳۲ لاس ار روشک ییاورنامرف یلکشم چیه نودب یگ
رد تمواقم، یلم تدحو نیمأت رد : هک داد هدعو دوخ یشوپ جات ۀباطخرد دیدج ریما . تفرگ تسدب
س هب ار مدرم تیبوبحم هکنیا یارب نانچمه . دیشوک دهاوخ یلخاد تاحلاصا و یجراخ زواجت ربارب یو
یسوساج هکبش دنک بلج دوخدیعبت زا ۀدع هبو درب نیبزا ار ردپ دش ه ار نطو هب تشگزاب هزاجا ناگ
. داد ناخ الله بیبحریما لام زا ییوجلد رد یبهذم یوقت تبسن نیدب هک دیشوک روشک نویناحورو اه
تسد یور ار تاحلاصا هلسلس کیو . درک لصاح ار " نیدلاو تلملا جارس " بقل هلیسو. تفرگ
: یلخاد تاحلاصا
ـ فلا : گنهرف و هیبرت و میلعت میلعت بادهت نتشاذگ تفای ماجنا هرود نیرد هک یراک نیرتشزرا اب
لاس رد هیبیبح مانب روشک هسیل نیتسخن . دوب ناتسناغفا رد دیدج هیبرتو۱۹۰۳ ت م هک دیدرگ سیسأ
دادعا و هیدشر ، هیئادتبا ینعی هلحرم هس رد نادرگاش لاس رد ، دندیدیم شزومآ نآ رد هی۱۹۰۹ م هسیل
لیصحت تدم ،دندادیم ماجنا ار یسایس یاه تیلاعف هک دیدرگ تارکومید نارکفنشور هدمع زکرم هیبیبح
زاغآ رد هیبیبح هسیل نادرگاش دادعت تفای اقترا لاس هد هب ادعبو لاس تشه هیئادتبا هرود رد۲۶۹ و رفن
اش عومجم ردگ رد بتاکم نادر هب لباک رهش۷۰۰ . دیسریم رفن
لاسرد هک هیبرح هسیل مانب یرگید بتکم۱۹۰۳ حاتتفا لباک رد م ار هسیل نیا ناملعم هک دیدرگ
نیا یولهپرد . دندوب یدنه همه هیبیبح هسیل یجراخ ناداتسا هکیلاحرد، دندادیم لیکشت اهکرتو اهناغفا
بتاکماعم نمجنا، هرباخم بتکم یماظن و یکلم کی هک دندمآ دوجوب دنتشاد مان " فراعم سلجم " فر
دنمشزرا ماگ . دیدرگیم بوسحم روشک گنهرف هصرع رد
ـ ب : تاعوبطم لوحت رهو یثنخ ار یلم شبنج هک دوب نآ ناتسناغفا رد رامعتسا فده هکیدوجو اب
دوجواب روشک نیا نارکفنشور و املع ، رونم ناتسود نطو یلو دربب نیب زاار یرکف و عناوم
زاار ناش نطو فلتخم قرط زا هک دندوب نآ شلاترد هراومه ، یلخاد دادبتسا و یجراخ تلاکشم
ناخ نمحرلادبعریما هس هب ناوت یم ار : درک میسقت یروگتکیعرش و یملاسا نیناوق ، یندم نیناوق ،
یلیابق نیناوق.
نانچمهناخ نمحرلادبعریما یبهذم و یتراجت ، یئازج همکحم : دروآ دوجو هبار همکحم عون هس
.ناخ نمحرلادبعریما دادعت هب دوخ تنطلس تردق ظفح یارب۹۶۴۰۰ ار یچپوت و هدایپ ، هراوس هاپس
نیا ، تخاس لاعف یرکسع لیاسو هریغو هحلسا دیلوت روظنم هب ار هناخ نیشام نانچمه و دروآ دوجوب
ابعش یاراد هکیرباف نآرد هک دوب فلتخم ت۴۰۰۰ ار یاه لوپ ناخ نمحرلادبعریما . دندرکیمراک رفن
زا هک تفرشیپ و نیمأت رمارد نانچمه و ،درکیم هحلسا یرادیرخ فرص دروآ یم تسدب ایناتیرب تلود
درک ناوارف یاه ششوک تراجت یارب یئادتبا طیارش نانچمه. دروآ دوجوب ار زکرمتم یلادویف ماظنو
اک هلدابت مهم یاهرهش دوب یکتم لباک هب رتشیب ریما تاحلاصا . دینادرگ دعاسم لوپ هب سنج زاار اه لا
اما دندشیم دنم هرهب تاحلاصا نیزا رتمک روشکناخ نمحرلادبعریما یرصع هیبرتو میلعت تسناوتن
هدافتسا اب ار یجراخ تراجت . دروآ دوجوب اه کناب زاناخ نمحرلادبعریما همانزور رشن هنیمز رد
دادن ماجنا یلمع هنوگ چیه بتکواهو ب ریماا زا دعب هرخلا۲۱ تافو لباک رد روشک رد تنطلس لاس
یاج هب شیوخ نارسپ یارب ار نیدقتنم و ناشکرس زا یلاخ و عیطم یروشک و تفایتشاذگ
( ناخ الله بیبح ریما تنطلس۱۹۰۱ ـ۱۹۱۹ م) :
م زا دعب ناخ الله بیبحریما نس رد ردپ گر۳۲ لاس ار روشک ییاورنامرف یلکشم چیه نودب یگ
رد تمواقم، یلم تدحو نیمأت رد : هک داد هدعو دوخ یشوپ جات ۀباطخرد دیدج ریما . تفرگ تسدب
س هب ار مدرم تیبوبحم هکنیا یارب نانچمه . دیشوک دهاوخ یلخاد تاحلاصا و یجراخ زواجت ربارب یو
یسوساج هکبش دنک بلج دوخدیعبت زا ۀدع هبو درب نیبزا ار ردپ دش ه ار نطو هب تشگزاب هزاجا ناگ
. داد ناخ الله بیبحریما لام زا ییوجلد رد یبهذم یوقت تبسن نیدب هک دیشوک روشک نویناحورو اه
تسد یور ار تاحلاصا هلسلس کیو . درک لصاح ار " نیدلاو تلملا جارس " بقل هلیسو. تفرگ
: یلخاد تاحلاصا
ـ فلا : گنهرف و هیبرت و میلعت میلعت بادهت نتشاذگ تفای ماجنا هرود نیرد هک یراک نیرتشزرا اب
لاس رد هیبیبح مانب روشک هسیل نیتسخن . دوب ناتسناغفا رد دیدج هیبرتو۱۹۰۳ ت م هک دیدرگ سیسأ
دادعا و هیدشر ، هیئادتبا ینعی هلحرم هس رد نادرگاش لاس رد ، دندیدیم شزومآ نآ رد هی۱۹۰۹ م هسیل
لیصحت تدم ،دندادیم ماجنا ار یسایس یاه تیلاعف هک دیدرگ تارکومید نارکفنشور هدمع زکرم هیبیبح
زاغآ رد هیبیبح هسیل نادرگاش دادعت تفای اقترا لاس هد هب ادعبو لاس تشه هیئادتبا هرود رد۲۶۹ و رفن
اش عومجم ردگ رد بتاکم نادر هب لباک رهش۷۰۰ . دیسریم رفن
لاسرد هک هیبرح هسیل مانب یرگید بتکم۱۹۰۳ حاتتفا لباک رد م ار هسیل نیا ناملعم هک دیدرگ
نیا یولهپرد . دندوب یدنه همه هیبیبح هسیل یجراخ ناداتسا هکیلاحرد، دندادیم لیکشت اهکرتو اهناغفا
بتاکماعم نمجنا، هرباخم بتکم یماظن و یکلم کی هک دندمآ دوجوب دنتشاد مان " فراعم سلجم " فر
دنمشزرا ماگ . دیدرگیم بوسحم روشک گنهرف هصرع رد
ـ ب : تاعوبطم لوحت رهو یثنخ ار یلم شبنج هک دوب نآ ناتسناغفا رد رامعتسا فده هکیدوجو اب
دوجواب روشک نیا نارکفنشور و املع ، رونم ناتسود نطو یلو دربب نیب زاار یرکف و عناوم
زاار ناش نطو فلتخم قرط زا هک دندوب نآ شلاترد هراومه ، یلخاد دادبتسا و یجراخ تلاکشم
26
دنهد تاجن نوگانوگ تارطخ یناغفا نیدلا لامجدیس راکفا زا یوریپ اب و دندش عمج مه درگ نآ ربانب
دیس یلم هنیباکو و هزات راکفا زاار دوخ مدرم قیرط نیزاات دنزادرپب رابخارشن هب یجنشوف هاشدمحمرون
دادبتسا و رامعتسا راموط هک دشابات دنربب دنلب ار مدرم یهاگآ حطس هلیسو نیا هبو دنزاس هاگآ دیدج ندمت
. دنچیپب مه رد ار
رد۱۱ یرونج۱۹۰۶ رلادبع یولوم یربهر تحت م ناهاوخ هطورشم زا نت کی ییازوکلا فؤو
مانب ار ۀدیرج" ناتسناغفا رابخلاا جارس " صخش نامه زین نآ لوؤسم ریدم هک درک تارشن هب زاغآ
ب رکذلا قوفرشن هب نآ هرامش کی زونه یلو دو دوب هدیسرنه طسوت هک یلااب دایز راشف یوناتیربد
ناخ الله بیبحریما شن نیا اریز . ددرگ رداصم هیرشن نیا ات دیدرگ دراو ردار هدنزرا و مهم شقن هیر
دشر ناتسناغفا مدرم راکفا لماکتو نیا ۀلابند روشک تسود یدازآ و دنمشناد یاملع اما . دومنیم یزاب
تسا نیمه دندرب شیپ هب و یریگیپ ار یگنهرفراک هزات لکشو رت عیسو فادها ابار یرگید هدیرج هک
" هیناغفا رابخلاا جارس" مانب رت لاس رد۱۹۱۱ م هب م تیلوؤسیزرطدومحم ناتسناغفا تاعوبطم رد
افیا " ناغفا ناناوج شبنج" فاشکنا رد ار مهم شقن و درک زاغآ تارشن هب هدیرج نیا . دندروآ دوجو هب
درک نهر اهنت هن روکذم هدیرج . هیاسمه یاه روشک رد هکلب دوب روشک ناوج لسن یتیبرت و یرکف یام
نارکفنشور و ناتسود نطو . دوب هتشاذگ ار شیوخ رثا زین هنایم قرش و،دنقرمس ،اراخبسراف ، دنه ،
آ دانسا رد هچنانچ دندرکیم هعلاطم مزلا روغ و تقد هب ارنآ رصم و ،هیکرت دادعت هب دنه یلم فیشر
۱۵۰ و دراد دوجو هدیرج نیا زا هخسن۱۰ نآ یپاک هب و هینطنطسق۱۰ ید يپاکهب نآ رگ رصم دیسریم
.
یرازت تلود و دروآ نایمب ار لزلزت یرامعتسا یاه روشک یاهنامزاس رد ۀزادنا هب هدیرج نیا
جارس" تیرثؤم فیعضت یارب تقو نآ هیسور" رابخلاا سرد هچنانچ ، دندرک مادقا امسر لا۱۹۱۷ م
نیکپاروک لارنج طسوت هیسور یرازت تلود هدامآ ار ایناتیرب هک درک شلات ناتسکرت لارنج رنروگ
ریما ات دزاسشم طخ هک دنک راداو ار ناتسناغفا روظنم نیمه هب دیامن ضوع ار " رابخلاا جارس"
فوناموت مان هب یلهد رد اهنآ یسایس هدنیامن هب ناتسکرت لارنج رنروگ مارگلت خیرات هب یکس۱۸ یروربف
۱۹۱۸ رداص م. دیدرگ هیسور دض راکفا و تایرظن هک مرادیم فوطعم تقیقح نیا هب ار امش هجوت "
بناج ار دوخ هار دنکیم تأشن دسریم رشن هب لباکرد هک رابخلاا جارس یناغفا تارشن زا هک ایناتیرب و
ی دناوتیم دنه تموکح ایآ . تسا هدرک زاب اراخبو ناتسکرت یشم طخ ات دزادنا ریما یلااب صاخ راشف ک
آ "دوش ضوع ن
خیرات ( ۵ \ چرام\ ۱۹۱۷ هدیرج هب طوبرم دنه یلم فیشرآ دانسا و قاروا ) مرابخلاا جارس
و دنکیم دیدشت و کیرحت ایناتیرب هیلع ار ناملسم تاساسحا دایز هزادنا هچ ات رابخا نیا هک دهدیم ناشن
نا مهو و ساره . دنزیم همطل روشک نیا یللملا نیب ژیتسرپ و تیثیح هب عیضوت و رشن زا ار اه سیلگ
هدیرجمامت ....( درک کرد تحاضو هب ناش هتشون نیزا ناوتیم رابخلاا جارس رابخا یلصا هیرشن
نیرتمک دادعت نیا هک تسا مک هزادنا هب دنهرد دشاب هتشادیم میقتسم ریثأت هنامیپ هب هک تساج نیرد صقن
شور نیرت یساسا نآ رب انب ). دوشیم دنه یموب تاعوبطم رد رابخلاا جارس تلااقم زا سابتقا عیسو
تاعوبطم نوناق قباطم هک لاوس نیا هب هلماعم نیردPress act رشن سابتقا ای ددجم رشن هک
تلااقم نیزا یکی . ددرگ عنم رابخلاا جارس تلااقم هرامش رد هک دوب ) حلافلا یلع یح ( ناونع تحت
۷ یرونج۱۹۱۶ ت ناتسناغفا لماک للاقتسا نآردو تسا هدیسر رشن هب م و راشف اما . دوب هدیدرگ دیئأ
ناهنپ مدرم زاو روسناس سیلگنا یرامعتسا دیدهت .دیدرگیم هدیرج و روثنم تلااقم رشناب رابخلاا جارس
دنهد تاجن نوگانوگ تارطخ یناغفا نیدلا لامجدیس راکفا زا یوریپ اب و دندش عمج مه درگ نآ ربانب
دیس یلم هنیباکو و هزات راکفا زاار دوخ مدرم قیرط نیزاات دنزادرپب رابخارشن هب یجنشوف هاشدمحمرون
دادبتسا و رامعتسا راموط هک دشابات دنربب دنلب ار مدرم یهاگآ حطس هلیسو نیا هبو دنزاس هاگآ دیدج ندمت
. دنچیپب مه رد ار
رد۱۱ یرونج۱۹۰۶ رلادبع یولوم یربهر تحت م ناهاوخ هطورشم زا نت کی ییازوکلا فؤو
مانب ار ۀدیرج" ناتسناغفا رابخلاا جارس " صخش نامه زین نآ لوؤسم ریدم هک درک تارشن هب زاغآ
ب رکذلا قوفرشن هب نآ هرامش کی زونه یلو دو دوب هدیسرنه طسوت هک یلااب دایز راشف یوناتیربد
ناخ الله بیبحریما شن نیا اریز . ددرگ رداصم هیرشن نیا ات دیدرگ دراو ردار هدنزرا و مهم شقن هیر
دشر ناتسناغفا مدرم راکفا لماکتو نیا ۀلابند روشک تسود یدازآ و دنمشناد یاملع اما . دومنیم یزاب
تسا نیمه دندرب شیپ هب و یریگیپ ار یگنهرفراک هزات لکشو رت عیسو فادها ابار یرگید هدیرج هک
" هیناغفا رابخلاا جارس" مانب رت لاس رد۱۹۱۱ م هب م تیلوؤسیزرطدومحم ناتسناغفا تاعوبطم رد
افیا " ناغفا ناناوج شبنج" فاشکنا رد ار مهم شقن و درک زاغآ تارشن هب هدیرج نیا . دندروآ دوجو هب
درک نهر اهنت هن روکذم هدیرج . هیاسمه یاه روشک رد هکلب دوب روشک ناوج لسن یتیبرت و یرکف یام
نارکفنشور و ناتسود نطو . دوب هتشاذگ ار شیوخ رثا زین هنایم قرش و،دنقرمس ،اراخبسراف ، دنه ،
آ دانسا رد هچنانچ دندرکیم هعلاطم مزلا روغ و تقد هب ارنآ رصم و ،هیکرت دادعت هب دنه یلم فیشر
۱۵۰ و دراد دوجو هدیرج نیا زا هخسن۱۰ نآ یپاک هب و هینطنطسق۱۰ ید يپاکهب نآ رگ رصم دیسریم
.
یرازت تلود و دروآ نایمب ار لزلزت یرامعتسا یاه روشک یاهنامزاس رد ۀزادنا هب هدیرج نیا
جارس" تیرثؤم فیعضت یارب تقو نآ هیسور" رابخلاا سرد هچنانچ ، دندرک مادقا امسر لا۱۹۱۷ م
نیکپاروک لارنج طسوت هیسور یرازت تلود هدامآ ار ایناتیرب هک درک شلات ناتسکرت لارنج رنروگ
ریما ات دزاسشم طخ هک دنک راداو ار ناتسناغفا روظنم نیمه هب دیامن ضوع ار " رابخلاا جارس"
فوناموت مان هب یلهد رد اهنآ یسایس هدنیامن هب ناتسکرت لارنج رنروگ مارگلت خیرات هب یکس۱۸ یروربف
۱۹۱۸ رداص م. دیدرگ هیسور دض راکفا و تایرظن هک مرادیم فوطعم تقیقح نیا هب ار امش هجوت "
بناج ار دوخ هار دنکیم تأشن دسریم رشن هب لباکرد هک رابخلاا جارس یناغفا تارشن زا هک ایناتیرب و
ی دناوتیم دنه تموکح ایآ . تسا هدرک زاب اراخبو ناتسکرت یشم طخ ات دزادنا ریما یلااب صاخ راشف ک
آ "دوش ضوع ن
خیرات ( ۵ \ چرام\ ۱۹۱۷ هدیرج هب طوبرم دنه یلم فیشرآ دانسا و قاروا ) مرابخلاا جارس
و دنکیم دیدشت و کیرحت ایناتیرب هیلع ار ناملسم تاساسحا دایز هزادنا هچ ات رابخا نیا هک دهدیم ناشن
نا مهو و ساره . دنزیم همطل روشک نیا یللملا نیب ژیتسرپ و تیثیح هب عیضوت و رشن زا ار اه سیلگ
هدیرجمامت ....( درک کرد تحاضو هب ناش هتشون نیزا ناوتیم رابخلاا جارس رابخا یلصا هیرشن
نیرتمک دادعت نیا هک تسا مک هزادنا هب دنهرد دشاب هتشادیم میقتسم ریثأت هنامیپ هب هک تساج نیرد صقن
شور نیرت یساسا نآ رب انب ). دوشیم دنه یموب تاعوبطم رد رابخلاا جارس تلااقم زا سابتقا عیسو
تاعوبطم نوناق قباطم هک لاوس نیا هب هلماعم نیردPress act رشن سابتقا ای ددجم رشن هک
تلااقم نیزا یکی . ددرگ عنم رابخلاا جارس تلااقم هرامش رد هک دوب ) حلافلا یلع یح ( ناونع تحت
۷ یرونج۱۹۱۶ ت ناتسناغفا لماک للاقتسا نآردو تسا هدیسر رشن هب م و راشف اما . دوب هدیدرگ دیئأ
ناهنپ مدرم زاو روسناس سیلگنا یرامعتسا دیدهت .دیدرگیم هدیرج و روثنم تلااقم رشناب رابخلاا جارس
27
،دیدج گنهرف و شناد هب مدرم نتخاس انشآ نوچ مهم دیاقع و راکفا شیوخ یسایسو یعامتجا موظنم
هیلع عطاق هزرابم ، ناتسناغفا رد مزیلادویف یاشفا و داقتنا نیمهزا دیسریم پاچ هب نآرد نارگرامعتسا
کرم یدوز هب هدیرج هک تساج یدازآ یملع ز ناناوج" ناهاوخ هطورشم و نابلط حلاصا ، ناهاوخ
یرگید نشور غارچ دوخ یتارشن ریخا لاس رد هدیرج نیا . دیدرگ دندوب لوا شبنج ناثراو هک " ناغفا
. دروآ ناغمرا هب دوخ نطو دلاوا راکفا ریونت یارب ) لافطلا جارس( مانب ار هدیرج رابخلاا جارس
تموکح یسیلاپلوا گنجرد ار ناخ الله بیبحریما ناهج (ی۱۹۱۴ ـ۱۹۱۸ )م و دادیم رارق داقتنا دروم
روکذمرابخا . دوش لماش یناهج گنج نیرد دوخ تردق بسک یارب ناتسناغفا هک دوب نآ راتساوخ
( قباطم دوخ هرامش نیرخآرد۱۳ یروربف۱۹۱۸ م) هلقتسم هیلع تلود للاقتسا( ناونع تحت ار هلاقم
ناغفا رشن هب ) ناتس و تسه و هدوب دازآ و للاقتسا اب تلود ناتسناغفا هک دوب هتفر رکذت نآرد و درپس
فقوتم نآ تارشن نآزا دعب هک هدش رکذ نآ رد روشک نیا ندوب دازآ یارب لیلاد . دیدرگ
_ جـ : عباطم یفارگوتیل عباطم یتسپ یاه تکت واه همان ماظن، دیارج ،بتک عبط روظنم هب
نانچمه . درکیم راک راخب هوق ساسا هب هعبطم ودره هک دیدرگ سیسأت )یفورح پاچ ای یفارگوپیت(
. دیدرگ سیسأت یریوصت راثآ رشن یارب یفارگوگنز هعبطم
_ـ د: تارباخم یتسوپ روما ناخ الله بیبحریما رصع رد هعسوت طوطخ و هناخ هتسوپ دادعت رد . تفای
سیسأت رواشپ رد ) ناتسناغفا داد ادخ تلود هناخ گاد ( مانب هناخ هتسوپ و دمآ لمع هب شیازفا یتسوپ
داد همادا تیلاعف هب و دیدرگ .
_ه ـ: یحصروما . دیدرگ یفرعم یرصع بط اب ناتسناغفا لوا راب هب ناخ الله بیبحریما هرود رد
ناضیرم هجلاعم یارب یکرت و یدنه ناملسم ناروتکود ، دیدرگ رامعا یکلم و یرکسع یاه هناخافش
دندیدرگ مادختسا یارب هچنانچ دمآ لمع هب هجوت زین یویاقو بط هب یوجلاعم بط یولهپ رد .
رما زا یریگولج نوگانوگ ضا. دیدرگ دیدمت لباک رهش هب اه لن طسوت نامغپ زا یحص بآ
و ـ : عیانص و نداعم تسجولویج کی ناخ الله بیبحریما هرود رد تیوج مانب ییاکیرماJewette
تسجولویج . دنک وجتسج ار لاط و سم ، نهآ ،یتمیق راجحا ،گنس لاغذ نداعم ات دش مادختسا
لاس ردروکذم۱۹۰۷ منس لاغذ ریاخذ و هدرک هعلاطم ار فوص هرد، کفرب و هلات ، دنبروغ گ
َب تلع هب اما . دومن رشن یباتک ناتسناغفا لامش یکیژولویج نامتخاس تمسقرد مدع و هلصاف دع
لیاسو و اه هارهاش تیدوجوم داتفیب قیوعت هب گنس لاغذ ریاخذ زا هدافتسا اب ات دش ببس لقن و لمح .
ختسا هرود نیمهرد لجنرف نداعم زا نانچمه و تفرگ رارق هدافتسا دروم عیسو هنامیپ هب دروجلا جار
. دمآ لمع هب یفاشتکا یاه یورس راهدنق یلاطو گلدگج توقای ، دنبروغ
نانچمه هکیرباف لوا راب یارب رارق هدافتسا دروم و دش سیسأت روشکرد جارسلا لبج یبآ قرب دیلوت
هب جارسلا لبج قرب . تفرگ تیفرظ۱۵۰۰ رصق ریونت رد نآ قرب زا و دومن زاغآ راک هب تاوولیک
هرود نیا رد هک یاه هناخ نیشام و یفاب هنیمشپ یاه هکیرباف ، یهاش هدمآ دوجوب . دشیم هدافتسا دندوب
راک دادعتگ یاهلاس نیب نار۱۹۰۱ ـ۱۹۰۴ دودح رد لباک رد م۱۵۰۰ یاه پاشکرو رد هک دیسریم رفن
تنطلس رخاوا رد یلو دندوب هدش مادختسا یتلودناخ الله بیبحریما هب ناش دادعت۵۰۰۰ شیازفا رفن
هناهام ناشیا شاعم ، تفای۲۵ یلا۳۰ . دوب هیپور
،دیدج گنهرف و شناد هب مدرم نتخاس انشآ نوچ مهم دیاقع و راکفا شیوخ یسایسو یعامتجا موظنم
هیلع عطاق هزرابم ، ناتسناغفا رد مزیلادویف یاشفا و داقتنا نیمهزا دیسریم پاچ هب نآرد نارگرامعتسا
کرم یدوز هب هدیرج هک تساج یدازآ یملع ز ناناوج" ناهاوخ هطورشم و نابلط حلاصا ، ناهاوخ
یرگید نشور غارچ دوخ یتارشن ریخا لاس رد هدیرج نیا . دیدرگ دندوب لوا شبنج ناثراو هک " ناغفا
. دروآ ناغمرا هب دوخ نطو دلاوا راکفا ریونت یارب ) لافطلا جارس( مانب ار هدیرج رابخلاا جارس
تموکح یسیلاپلوا گنجرد ار ناخ الله بیبحریما ناهج (ی۱۹۱۴ ـ۱۹۱۸ )م و دادیم رارق داقتنا دروم
روکذمرابخا . دوش لماش یناهج گنج نیرد دوخ تردق بسک یارب ناتسناغفا هک دوب نآ راتساوخ
( قباطم دوخ هرامش نیرخآرد۱۳ یروربف۱۹۱۸ م) هلقتسم هیلع تلود للاقتسا( ناونع تحت ار هلاقم
ناغفا رشن هب ) ناتس و تسه و هدوب دازآ و للاقتسا اب تلود ناتسناغفا هک دوب هتفر رکذت نآرد و درپس
فقوتم نآ تارشن نآزا دعب هک هدش رکذ نآ رد روشک نیا ندوب دازآ یارب لیلاد . دیدرگ
_ جـ : عباطم یفارگوتیل عباطم یتسپ یاه تکت واه همان ماظن، دیارج ،بتک عبط روظنم هب
نانچمه . درکیم راک راخب هوق ساسا هب هعبطم ودره هک دیدرگ سیسأت )یفورح پاچ ای یفارگوپیت(
. دیدرگ سیسأت یریوصت راثآ رشن یارب یفارگوگنز هعبطم
_ـ د: تارباخم یتسوپ روما ناخ الله بیبحریما رصع رد هعسوت طوطخ و هناخ هتسوپ دادعت رد . تفای
سیسأت رواشپ رد ) ناتسناغفا داد ادخ تلود هناخ گاد ( مانب هناخ هتسوپ و دمآ لمع هب شیازفا یتسوپ
داد همادا تیلاعف هب و دیدرگ .
_ه ـ: یحصروما . دیدرگ یفرعم یرصع بط اب ناتسناغفا لوا راب هب ناخ الله بیبحریما هرود رد
ناضیرم هجلاعم یارب یکرت و یدنه ناملسم ناروتکود ، دیدرگ رامعا یکلم و یرکسع یاه هناخافش
دندیدرگ مادختسا یارب هچنانچ دمآ لمع هب هجوت زین یویاقو بط هب یوجلاعم بط یولهپ رد .
رما زا یریگولج نوگانوگ ضا. دیدرگ دیدمت لباک رهش هب اه لن طسوت نامغپ زا یحص بآ
و ـ : عیانص و نداعم تسجولویج کی ناخ الله بیبحریما هرود رد تیوج مانب ییاکیرماJewette
تسجولویج . دنک وجتسج ار لاط و سم ، نهآ ،یتمیق راجحا ،گنس لاغذ نداعم ات دش مادختسا
لاس ردروکذم۱۹۰۷ منس لاغذ ریاخذ و هدرک هعلاطم ار فوص هرد، کفرب و هلات ، دنبروغ گ
َب تلع هب اما . دومن رشن یباتک ناتسناغفا لامش یکیژولویج نامتخاس تمسقرد مدع و هلصاف دع
لیاسو و اه هارهاش تیدوجوم داتفیب قیوعت هب گنس لاغذ ریاخذ زا هدافتسا اب ات دش ببس لقن و لمح .
ختسا هرود نیمهرد لجنرف نداعم زا نانچمه و تفرگ رارق هدافتسا دروم عیسو هنامیپ هب دروجلا جار
. دمآ لمع هب یفاشتکا یاه یورس راهدنق یلاطو گلدگج توقای ، دنبروغ
نانچمه هکیرباف لوا راب یارب رارق هدافتسا دروم و دش سیسأت روشکرد جارسلا لبج یبآ قرب دیلوت
هب جارسلا لبج قرب . تفرگ تیفرظ۱۵۰۰ رصق ریونت رد نآ قرب زا و دومن زاغآ راک هب تاوولیک
هرود نیا رد هک یاه هناخ نیشام و یفاب هنیمشپ یاه هکیرباف ، یهاش هدمآ دوجوب . دشیم هدافتسا دندوب
راک دادعتگ یاهلاس نیب نار۱۹۰۱ ـ۱۹۰۴ دودح رد لباک رد م۱۵۰۰ یاه پاشکرو رد هک دیسریم رفن
تنطلس رخاوا رد یلو دندوب هدش مادختسا یتلودناخ الله بیبحریما هب ناش دادعت۵۰۰۰ شیازفا رفن
هناهام ناشیا شاعم ، تفای۲۵ یلا۳۰ . دوب هیپور
28
دشر ینخت تیدوجوم مدع تبسن روشک یتعنص یتاقورحم داوم تلق ، رهام نارک ، اه هکیرباف یارب
رس ندوبنیراد کناب متسیس مدع ، رفاو هیام، روشک اب یتراجت یاه همانتقفاوم تیدوجوم مدع نانچمه
طیارش ، یفاکان ترجاو دزم تسد ، ناهج یاهان تلااح وگ. دوب هتسهآ و یطب تروص هب مدرم راو
و تعارز ـ زآ : یرایب ( اه دنب رامعا قیرط زا روشک یباداش و یزبسرس رد ناخ الله بیبحریما
هژورپ و اهغاب ثادحا ، دابآ للاجو راهدنق جارس رهن هلمج زا اه رهن رفح ، )ینزغ دنب ددجم رامعا
اهنآ زاو تسا یقاب زین لاح ات روکذم هرود راثآ هچنانچ ، تفرگ تروص تلود چرخ هب یتعنص یاه
دوشیم هدافتسا .
: هماع دیاوف و تلاصاوم ـ_ ح یاه کرس ثادحا و میمرت هرود نیرد اه راک نیرت هدمع زا یکی
ورپ دیدج یاهکرس ثادحا یارب دشابیم ور رتوم ناتسناغفا رد رتوم یفرعم دمآ دوجوب هماع راک مارگ
هدارعود دنه زا دوخ دیدزاب ماگنهرد ، تفرگ تروص ناخ الله بیبحریما نامزرد راب نیتسخن یارب
کی و دبای تعرس اهکرس میمرتو رامعا هک دش ببس هک درک دراو لباک هب راهدنق قیرط زا ار رتوم
لاسرد دش سیسآتزین یتروپسنارت تکرش۱۹۱۸ بیرق م۳۰ . دوب دوجومروشکرد رتوم هدارع
مانب هک اهارس ناوراک . دیسریم رفن رازه تشه یلا رفن رازهجنپ زا اهنآ دادعت هک دش لیکشت یاوق
لحم و بآ ، دجسم یاراد هک ، دندیدرگ دابآ مدرم طسوت یهورک شش ره رد دوشیمدای ) طابر ( دوب
ناخ الله بیبحریما . دوب شاب اهکرس رانک رد اه شرفگنس زا هدافتسا هروکفم دنه زادوخ دید زاب یانثا
. تسوا راگدای اه ایرد زا یخرب یلااب ینهآ یاهلپ . درک یلمع ارنآ و دروآ دوخ اب ار زا دعب نانچمه
نر ، یزاس یداب یاهپاشکرو ناتسناغفا هب رتوم ندش دراو . دش یراذگ بادهت یکینخت و یلام گ
طسوت تراجت هداد لاقتنا اه لیف هطساوب لیقث تلاآ نیشام تفرگیم تروص تاناویح هریغو پسا ، رتش
نآ زا زورما ات هک دش هتخاس زین یاه نامتخاس ناخ الله بیبحریما تیمکاح هرود رد ناچمه دشیم
. دوشیم هدافتسا
: تراجت ـ ت رد یبسن شمارآ و تینما ناخ الله بیبحریما تنطلس نامز رد روشک ربانب دوب امرفمکح
هعسوت نآ یاهلاس نیبرد تفایم هعسوت اراخبو دنه اب تراجت مجح و۱۹۱۱ ـ۱۹۱۵ دقف م۳۸ دصیف
درکیماوتحا هیسور اب ار ناتسناغفا هجراخ تراجتدشر مه زاب یلو الله ناما نامز ات ناتسناغفا تراجت
دشیم هلدابت یدحرس یاهرهش رد یتراجت لاوما هکلب تفاین ار برغ و اپورا یاه رازاب هب ناخ
رد لوا یناهج گنج عورش اب هنافسأتم۱۹۱۴ دودسم یتراجت یاه هار مگ َاصوصخم و دیدر تراجت
. درک طوقس َلاماک هیسور اب
د یناغفا یاهلااک تارداص : زا دندوب ترابع هیسور ر ، پسا، واگ ،دنفسوگ ،باب تسوپ ،هبنپ ،مشپ
، یمشیربا یاه هکت هیسور لباقم رد هریغو کایرت، نیلاق، هریز ،مشیربا ،مدنگ، هتسپ ،ماداب ،شمشک
تعاس، درگوگ، تفن ،مینوملا ،زبس یاچ، شولک ،هشیش، باب ینیچ ، مرچ، نهآ خیس ،یخنو یرز
و هریغو ندچ ،هزوم،. دیدرگیم درا
یم: زا دندوب ترابع دنه هب ناتسناغفا یتارداص یاهلاک ، مشپ ،هلغ ،تاجیزبس . هزاتو کشخ یاه هو
، یاچ ، هروب ، اه گنر عاونا ،یخن یاه هکت لباقم رد و دیدرگیم لاسرا پساو ،میلگ ، نیلاق ،وکابنت
دشر ینخت تیدوجوم مدع تبسن روشک یتعنص یتاقورحم داوم تلق ، رهام نارک ، اه هکیرباف یارب
رس ندوبنیراد کناب متسیس مدع ، رفاو هیام، روشک اب یتراجت یاه همانتقفاوم تیدوجوم مدع نانچمه
طیارش ، یفاکان ترجاو دزم تسد ، ناهج یاهان تلااح وگ. دوب هتسهآ و یطب تروص هب مدرم راو
و تعارز ـ زآ : یرایب ( اه دنب رامعا قیرط زا روشک یباداش و یزبسرس رد ناخ الله بیبحریما
هژورپ و اهغاب ثادحا ، دابآ للاجو راهدنق جارس رهن هلمج زا اه رهن رفح ، )ینزغ دنب ددجم رامعا
اهنآ زاو تسا یقاب زین لاح ات روکذم هرود راثآ هچنانچ ، تفرگ تروص تلود چرخ هب یتعنص یاه
دوشیم هدافتسا .
: هماع دیاوف و تلاصاوم ـ_ ح یاه کرس ثادحا و میمرت هرود نیرد اه راک نیرت هدمع زا یکی
ورپ دیدج یاهکرس ثادحا یارب دشابیم ور رتوم ناتسناغفا رد رتوم یفرعم دمآ دوجوب هماع راک مارگ
هدارعود دنه زا دوخ دیدزاب ماگنهرد ، تفرگ تروص ناخ الله بیبحریما نامزرد راب نیتسخن یارب
کی و دبای تعرس اهکرس میمرتو رامعا هک دش ببس هک درک دراو لباک هب راهدنق قیرط زا ار رتوم
لاسرد دش سیسآتزین یتروپسنارت تکرش۱۹۱۸ بیرق م۳۰ . دوب دوجومروشکرد رتوم هدارع
مانب هک اهارس ناوراک . دیسریم رفن رازه تشه یلا رفن رازهجنپ زا اهنآ دادعت هک دش لیکشت یاوق
لحم و بآ ، دجسم یاراد هک ، دندیدرگ دابآ مدرم طسوت یهورک شش ره رد دوشیمدای ) طابر ( دوب
ناخ الله بیبحریما . دوب شاب اهکرس رانک رد اه شرفگنس زا هدافتسا هروکفم دنه زادوخ دید زاب یانثا
. تسوا راگدای اه ایرد زا یخرب یلااب ینهآ یاهلپ . درک یلمع ارنآ و دروآ دوخ اب ار زا دعب نانچمه
نر ، یزاس یداب یاهپاشکرو ناتسناغفا هب رتوم ندش دراو . دش یراذگ بادهت یکینخت و یلام گ
طسوت تراجت هداد لاقتنا اه لیف هطساوب لیقث تلاآ نیشام تفرگیم تروص تاناویح هریغو پسا ، رتش
نآ زا زورما ات هک دش هتخاس زین یاه نامتخاس ناخ الله بیبحریما تیمکاح هرود رد ناچمه دشیم
. دوشیم هدافتسا
: تراجت ـ ت رد یبسن شمارآ و تینما ناخ الله بیبحریما تنطلس نامز رد روشک ربانب دوب امرفمکح
هعسوت نآ یاهلاس نیبرد تفایم هعسوت اراخبو دنه اب تراجت مجح و۱۹۱۱ ـ۱۹۱۵ دقف م۳۸ دصیف
درکیماوتحا هیسور اب ار ناتسناغفا هجراخ تراجتدشر مه زاب یلو الله ناما نامز ات ناتسناغفا تراجت
دشیم هلدابت یدحرس یاهرهش رد یتراجت لاوما هکلب تفاین ار برغ و اپورا یاه رازاب هب ناخ
رد لوا یناهج گنج عورش اب هنافسأتم۱۹۱۴ دودسم یتراجت یاه هار مگ َاصوصخم و دیدر تراجت
. درک طوقس َلاماک هیسور اب
د یناغفا یاهلااک تارداص : زا دندوب ترابع هیسور ر ، پسا، واگ ،دنفسوگ ،باب تسوپ ،هبنپ ،مشپ
، یمشیربا یاه هکت هیسور لباقم رد هریغو کایرت، نیلاق، هریز ،مشیربا ،مدنگ، هتسپ ،ماداب ،شمشک
تعاس، درگوگ، تفن ،مینوملا ،زبس یاچ، شولک ،هشیش، باب ینیچ ، مرچ، نهآ خیس ،یخنو یرز
و هریغو ندچ ،هزوم،. دیدرگیم درا
یم: زا دندوب ترابع دنه هب ناتسناغفا یتارداص یاهلاک ، مشپ ،هلغ ،تاجیزبس . هزاتو کشخ یاه هو
، یاچ ، هروب ، اه گنر عاونا ،یخن یاه هکت لباقم رد و دیدرگیم لاسرا پساو ،میلگ ، نیلاق ،وکابنت
29
. دیدرگیم دراو تلاآ نیشام و هیودا ، رات لیه چرم هگنر ناس هکاد هکت : لثم دنه هراجتلا لام نانچمه
. دیدرگیم رداص هیسور و یزکرم یایسآ هب ار هریغو
: یلامروما ـ ی مدرم یلااب تایلام عاونا. دوب نوگانوگ نآ فراصم و تلود تایلام و دیاوع
ودبراک ( یراگیب یاهراک هلسلس کی رگید یوس زا. درکیم دراو ار یدیدشراشف نیرب زین ) دزم ن
مدرم لام و ناج هب هیلام لیصحت رتافد دشیم هتشاذگ هراجا هب روشکرد یتایلام لیاسم . دوزفا یم راشف
دنتشاد طلست دشیم هریخذ یتموکح یاه هناخ لیوحت و اه مادگ رد سنج تروص هب تایلامرثکا هک . رارق
سیلگنا دادما لوپ نودب تلود هنلااس دیاوع نیمخت۱۲ یلا۱۳ دشیم هیپور نویلیم .
:رابرد روما ـ ی ترابع هک دشیم مسیقت هناگ شش تایلاو هب ناتسناغفا ناخ الله بیبحریما هرود رد
رتکچوک یحاون هب تایلاو زا کیره . ناشخدبو یناغفا ناتسکرت ، هارف ،تاره ،راهدنق ،لباک :زا دندوب
ب مدرم هک تسنادیم ناخ الله بیبحریما نوچ . دشیم هرادا یلاو مانب درف کی طسوت هک دشیم میسقت ا
دنهدیمن ناشن تفلاخم یرکسع تاحلاصا دننام اذل تسنادیم یرورض ملاسا زا عافد یارب ارنآدوخ و
هتشذگ هب تبسن ار رتهب ییامنهر یاه مارگورپ و دیدج هحلسا هدرک هجوت یرکسعروما هب دوخ فلاسا
زا ار یرکسع شاعم و درک سیسأت ار یرکسع بتکم َانب دومن یفرعم۸ یلا هیپور۱۳ هیپور هام رد
دوزفا ،و دندش میسقت وا نارسپو ناردارب نیب تلودروما . دشیم ماجنا لاس هس یارب یرکسع تمدخ
ناخ الله بیبحریما س کی ، دومنیم تراظن اهنآ رب لاابزا یاه مانب اراهنآ نیرمآ هک یتکلمم رتافد هلسل
اهنآ دادعت و دشیم دای اهنآ لاثماو تاهوجولا نیما ، تاعلاطلاا نیما هب۱۰ . دروآ دوجوب دیسریم رتفد
هجراخ یشنم ، هلخاد یشنم ،روضح یشنم یاه مانب یشنم رتفد )هس( دوب دایز رابرد تلایکشت و ،
کشیا راهچ، یکلم ،یروضح یاه مان تحت یساقآ یماظن اب ار کیتامولپید طباور هک هجراخ و
درکیم رارقرب یجراخ یاهروشکدشد اجیا زین دن هب و دندشیمدای ریما صاخ نیبحاصم مان هب نایرابرد .
هچب ملاغهد نانآ سأر رد هک دندشیم میسقت یروضح ناگ هچب ملاغ و صاخ ناگ تشاد رارق یشاب
وارس ار یهاشدراگ س( راد باکر) . دادیم لیکشت روپساریم و روپسا ناخ ،
تفر ورف مرح یگدنز رد جیردت هب هاشرومیت دننامریماو داسف و طاطحنا هبور یو یرادا هاگتسد
تییوج مانب ییاکیرما هدنسیون کی. تشاذگJewett بیبحریما رابرد رد نازینک و یتروص نانز دادعت
ناخ الله نیب ار۶۰۰ و۱۰۰۰ دهدیم ناشنرفن.
رد یاه مایق ، دش دایز راگیبو توشر و ملظ دوب هتفر نیبزا تازاجم و تافاکم نیلپسد هک اجنآزا
ناخدمحم تسودرادرس ملاظم رباربرد راهدنق مدرم مایق تسخن ، دیدرگ امنور ناتسناغفا فلتخم قطانم
پ مدرم مایق سپس تسا هدیسر رشن هب زین رابخلاا جارس هدیرج رد هک راهدنق یلاو ربارب رد ایتک
. تسام راتفگ دیؤم ناخربکادمحمرادرس
هن تشاد راجاق ناخ نیدلارصان یگ هدنز زرط هبدایز تهابش هک ناخ الله بیبحریما یگدنز عضو
. دروآ دوجوب راجزنا و رفنت مدرم هدوت نایمرد هکلب ناهاوخ یدازآ دزنرداهنت
: یعامتجا تاحلاصا ـ ل بیبحریما ندمآ راکیور اب نرقزاغآ رد ناخ الله۲۰ ریذپان بانتجا تلاوحت
یارب ینیع طیارش رتشیب هچره هنیمز و درک زورب یگنهرف . یداصتقا ،یعامتجا یاه هصرع رد
.دشیم هدامآ زین تیطورشم ماظن یارب ینهذ طیارش هجیتن رد هک دیدرگ دعاسم یلم بزح کی شیادیپ
یهاوخ یدازآ ماهلا عبنم سیلگنا هبترمود تسکش یدازآ یاه هشیدنا . دیدرگایسآو هقطنم مدرم یارب
. دیدرگیم دراو تلاآ نیشام و هیودا ، رات لیه چرم هگنر ناس هکاد هکت : لثم دنه هراجتلا لام نانچمه
. دیدرگیم رداص هیسور و یزکرم یایسآ هب ار هریغو
: یلامروما ـ ی مدرم یلااب تایلام عاونا. دوب نوگانوگ نآ فراصم و تلود تایلام و دیاوع
ودبراک ( یراگیب یاهراک هلسلس کی رگید یوس زا. درکیم دراو ار یدیدشراشف نیرب زین ) دزم ن
مدرم لام و ناج هب هیلام لیصحت رتافد دشیم هتشاذگ هراجا هب روشکرد یتایلام لیاسم . دوزفا یم راشف
دنتشاد طلست دشیم هریخذ یتموکح یاه هناخ لیوحت و اه مادگ رد سنج تروص هب تایلامرثکا هک . رارق
سیلگنا دادما لوپ نودب تلود هنلااس دیاوع نیمخت۱۲ یلا۱۳ دشیم هیپور نویلیم .
:رابرد روما ـ ی ترابع هک دشیم مسیقت هناگ شش تایلاو هب ناتسناغفا ناخ الله بیبحریما هرود رد
رتکچوک یحاون هب تایلاو زا کیره . ناشخدبو یناغفا ناتسکرت ، هارف ،تاره ،راهدنق ،لباک :زا دندوب
ب مدرم هک تسنادیم ناخ الله بیبحریما نوچ . دشیم هرادا یلاو مانب درف کی طسوت هک دشیم میسقت ا
دنهدیمن ناشن تفلاخم یرکسع تاحلاصا دننام اذل تسنادیم یرورض ملاسا زا عافد یارب ارنآدوخ و
هتشذگ هب تبسن ار رتهب ییامنهر یاه مارگورپ و دیدج هحلسا هدرک هجوت یرکسعروما هب دوخ فلاسا
زا ار یرکسع شاعم و درک سیسأت ار یرکسع بتکم َانب دومن یفرعم۸ یلا هیپور۱۳ هیپور هام رد
دوزفا ،و دندش میسقت وا نارسپو ناردارب نیب تلودروما . دشیم ماجنا لاس هس یارب یرکسع تمدخ
ناخ الله بیبحریما س کی ، دومنیم تراظن اهنآ رب لاابزا یاه مانب اراهنآ نیرمآ هک یتکلمم رتافد هلسل
اهنآ دادعت و دشیم دای اهنآ لاثماو تاهوجولا نیما ، تاعلاطلاا نیما هب۱۰ . دروآ دوجوب دیسریم رتفد
هجراخ یشنم ، هلخاد یشنم ،روضح یشنم یاه مانب یشنم رتفد )هس( دوب دایز رابرد تلایکشت و ،
کشیا راهچ، یکلم ،یروضح یاه مان تحت یساقآ یماظن اب ار کیتامولپید طباور هک هجراخ و
درکیم رارقرب یجراخ یاهروشکدشد اجیا زین دن هب و دندشیمدای ریما صاخ نیبحاصم مان هب نایرابرد .
هچب ملاغهد نانآ سأر رد هک دندشیم میسقت یروضح ناگ هچب ملاغ و صاخ ناگ تشاد رارق یشاب
وارس ار یهاشدراگ س( راد باکر) . دادیم لیکشت روپساریم و روپسا ناخ ،
تفر ورف مرح یگدنز رد جیردت هب هاشرومیت دننامریماو داسف و طاطحنا هبور یو یرادا هاگتسد
تییوج مانب ییاکیرما هدنسیون کی. تشاذگJewett بیبحریما رابرد رد نازینک و یتروص نانز دادعت
ناخ الله نیب ار۶۰۰ و۱۰۰۰ دهدیم ناشنرفن.
رد یاه مایق ، دش دایز راگیبو توشر و ملظ دوب هتفر نیبزا تازاجم و تافاکم نیلپسد هک اجنآزا
ناخدمحم تسودرادرس ملاظم رباربرد راهدنق مدرم مایق تسخن ، دیدرگ امنور ناتسناغفا فلتخم قطانم
پ مدرم مایق سپس تسا هدیسر رشن هب زین رابخلاا جارس هدیرج رد هک راهدنق یلاو ربارب رد ایتک
. تسام راتفگ دیؤم ناخربکادمحمرادرس
هن تشاد راجاق ناخ نیدلارصان یگ هدنز زرط هبدایز تهابش هک ناخ الله بیبحریما یگدنز عضو
. دروآ دوجوب راجزنا و رفنت مدرم هدوت نایمرد هکلب ناهاوخ یدازآ دزنرداهنت
: یعامتجا تاحلاصا ـ ل بیبحریما ندمآ راکیور اب نرقزاغآ رد ناخ الله۲۰ ریذپان بانتجا تلاوحت
یارب ینیع طیارش رتشیب هچره هنیمز و درک زورب یگنهرف . یداصتقا ،یعامتجا یاه هصرع رد
.دشیم هدامآ زین تیطورشم ماظن یارب ینهذ طیارش هجیتن رد هک دیدرگ دعاسم یلم بزح کی شیادیپ
یهاوخ یدازآ ماهلا عبنم سیلگنا هبترمود تسکش یدازآ یاه هشیدنا . دیدرگایسآو هقطنم مدرم یارب
30
ایسآ نارک ات نارک زا یناغفا نیدلا لامجدیس یسایس تایرظن و هناهاوخ و روعش قامعا رد اقیرفا و
. دوب هدیناود هشیر هرمعتسم نامدرمو للم هفاک و ناناملسم ناور
ناتسناغفا رابخلاا جارس( هدننک کیرحت رایسب تارشن هیناغفاو ) یدازآو هنارگ نشور راکفا نآرد هک
یزرطدومحم یهاوخ لوحتریاسو نارکف نشور کچوکرشق ، هبیبح هسیل تسود نطو ناناملسمو
ار یبتک ،یریرحت همان مارم لوا تیطورشم . داهن اجب مدرمرد قیمع تاریثأت دیسریم پاچ هب نابلط
: دوب هدمآ نینچ نآرد هک دندادراشتنا
۱ رقتسا ـژاو ، هطورشم یهاش ماظن را. ینوناق تموکح یرارقرب و دادبتسا نتخاس نوگ
۲ .اروش سلجم سیسأت و لیکشت _
۳ . یپورگ نکراک و حلاص لاعف هرادا کی هب شایعو دساف ،لبنت هرادا ضیوعت _
۴ . فراعم میمعت و عیسو هنامیپ هب دیدج مولع و گنهرف میمعت _
۵ . تاعوبطم سیسأت _
۶ . نآ طسب موزل و دیدج ندمت بسک _
۷ . مدرم قوقح ظفح و تاواسم ، یعامتجا تلادع نیمأت _
۸ . یلم تدحو ینابم میکحت _
۹ . یلم ماظن کی ۀیاسرد یسایس للاقتسا نیمأت _
همادا یفخم تروص هب ار دوخراک هک تشاد ملاعا ارنآ لوا تیطورشم شبنج هک دوب یمارم نیا
جواب یلو دادیم زا نامزاس نیا زغمو هتسه نآ دو ناسوساج دنزگ یاه زار همه و دنامن نوئصم رابرد
چرام هام رد هجیتنرد . دندرپس رابرد هب ار اهنآ۱۹۰۹ نز مکح و تیعمج نیا للاحنا نامرف مد نا و
رداص نآ یاضعا راتشکوگ.دیدر
هیبرت و میلعت دعب هب خیرات نآ زاو درکن افتکا ناهاوخ هطورشم سبحو راتشک هب فرص ریما
. دیزرو یراد دوخ نآ میمعت زاو تشادهگن دودحمار هطورشم تخسرس نیفلاخمزا ناخ اللهرصن رادرس
بتاکم یاغلا داهنشیپ ریما هب ماعرابرد رد و دوب ناهاوخ " تفگ و درک ار لباک رهش دوجومزا فراعم
" تسا ناطلس یعرش طلست فلاخم هطقن هطورشم و دیازیم هطورشم
: ) ناغفا ناناوج( ای مود تیطورشم
: دندرک میسقت پورگ ود هب ار هطورشم شبنج تسیب نرق لیاوا رد
لوا تیطورشم
مان هب ار تیطورشم نیا( مود تیطورشم ) دنا هدناوخ زین ناغفا ناناوج
ناناوج یلااب یگرزب و قیمع ریثأت لوا تیطورشم یبوکرس یاهنامرآ شفرد ناناوج نیا هک تشاذگ
عیاقو طسوت هزادنا ات تیعمج نیا یعامتجا و یسایس راکفا و دندناشفارب هرابود اردوخ دیهش یاضعا
ایسآ نارک ات نارک زا یناغفا نیدلا لامجدیس یسایس تایرظن و هناهاوخ و روعش قامعا رد اقیرفا و
. دوب هدیناود هشیر هرمعتسم نامدرمو للم هفاک و ناناملسم ناور
ناتسناغفا رابخلاا جارس( هدننک کیرحت رایسب تارشن هیناغفاو ) یدازآو هنارگ نشور راکفا نآرد هک
یزرطدومحم یهاوخ لوحتریاسو نارکف نشور کچوکرشق ، هبیبح هسیل تسود نطو ناناملسمو
ار یبتک ،یریرحت همان مارم لوا تیطورشم . داهن اجب مدرمرد قیمع تاریثأت دیسریم پاچ هب نابلط
: دوب هدمآ نینچ نآرد هک دندادراشتنا
۱ رقتسا ـژاو ، هطورشم یهاش ماظن را. ینوناق تموکح یرارقرب و دادبتسا نتخاس نوگ
۲ .اروش سلجم سیسأت و لیکشت _
۳ . یپورگ نکراک و حلاص لاعف هرادا کی هب شایعو دساف ،لبنت هرادا ضیوعت _
۴ . فراعم میمعت و عیسو هنامیپ هب دیدج مولع و گنهرف میمعت _
۵ . تاعوبطم سیسأت _
۶ . نآ طسب موزل و دیدج ندمت بسک _
۷ . مدرم قوقح ظفح و تاواسم ، یعامتجا تلادع نیمأت _
۸ . یلم تدحو ینابم میکحت _
۹ . یلم ماظن کی ۀیاسرد یسایس للاقتسا نیمأت _
همادا یفخم تروص هب ار دوخراک هک تشاد ملاعا ارنآ لوا تیطورشم شبنج هک دوب یمارم نیا
جواب یلو دادیم زا نامزاس نیا زغمو هتسه نآ دو ناسوساج دنزگ یاه زار همه و دنامن نوئصم رابرد
چرام هام رد هجیتنرد . دندرپس رابرد هب ار اهنآ۱۹۰۹ نز مکح و تیعمج نیا للاحنا نامرف مد نا و
رداص نآ یاضعا راتشکوگ.دیدر
هیبرت و میلعت دعب هب خیرات نآ زاو درکن افتکا ناهاوخ هطورشم سبحو راتشک هب فرص ریما
. دیزرو یراد دوخ نآ میمعت زاو تشادهگن دودحمار هطورشم تخسرس نیفلاخمزا ناخ اللهرصن رادرس
بتاکم یاغلا داهنشیپ ریما هب ماعرابرد رد و دوب ناهاوخ " تفگ و درک ار لباک رهش دوجومزا فراعم
" تسا ناطلس یعرش طلست فلاخم هطقن هطورشم و دیازیم هطورشم
: ) ناغفا ناناوج( ای مود تیطورشم
: دندرک میسقت پورگ ود هب ار هطورشم شبنج تسیب نرق لیاوا رد
لوا تیطورشم
مان هب ار تیطورشم نیا( مود تیطورشم ) دنا هدناوخ زین ناغفا ناناوج
ناناوج یلااب یگرزب و قیمع ریثأت لوا تیطورشم یبوکرس یاهنامرآ شفرد ناناوج نیا هک تشاذگ
عیاقو طسوت هزادنا ات تیعمج نیا یعامتجا و یسایس راکفا و دندناشفارب هرابود اردوخ دیهش یاضعا
31
ار دوخ مود ناهاوخ هطورشم هک دوب ببس نیمهزا . تفرگ لکش یجراخ ثداوح و یلخاد اب
زا هدافتسا اب و دنتخاس اونمه یزرطدومحمظندومحم تایریسراف،یدنه دیارج هعلاطم ، یزرط ،
هدافتسا دندرکیم هفیظو یارجا ناتسناغفا رد هک ناکرت اب سامت نانچمه و یناپاج ، یبرغ ،یکرت
. دندرکیم حم نآ سأر رد هک ناغفا ناناوج تیعمجمینمرجو یکرت تأیه اب تشاد رارق یزرط دو
اب روکذم تیعمج نانچمه . دوب رثؤمو هدنزرا اه سامت نیا هک دنتشاد میقتسم و صاخ یاه تاقلام
ذوفن ریز ناتسناغفا رد دنه نیرجاهمو هدرک رارقرب طابترا دنه یتقؤم تموکح یاضعا ناناوج ناغفا
دنتفرگ رارق .
لاس رد هیسور و ناپاج گنج هلمجزا یناهج مهم عیاقو۱۹۰۵ ر،منا و هیسور تباقگ شبنج، سیل
طورشمه سراف ناهاوخ یاهلاس نیب نیچ مدرم شبنج ، کرت نابلط هطورشم شبنج ،۱۹۰۶ ـ۱۹۱۱
م نوس تای نوسرتکادیربهر هببون هب مادکره ناغفا نیدلا لامجدیس هناهاوخیدازآ تایرظنو راکفا ، ۀ
. درکیم دراو ریثأت ناغفا ناناوج یاضعا و یزرط تایرظنرب دوخ
: دندوب هدرک نیودت ای نایب نینچ ار دوخ یاه مارم ناغفا ناناوج تیعمج
۱ . للاقتسا لوصح و یسایس یدازآ هار رد عنام ثیح هب ناخ الله بیبحریما ندرب نیبزا _
۲ . هطورشم تموکح ندروآ راک یور _
۳ . یساسا نوناق داجیا _
۴ _. یلم یاروش سیسأت
۵ . یرصع هنیباک لیکشت _
۶ . یرادا تاحلاصا ای یرادا یاه مرفیر و یعامتجا تلادع نیمأت _
۷ . دیدج گنهرف و ) هیبرت و میلعت ( ای فراعم میمعت _
۸ .یداصتقا للاقتساو دیدج یژولانکت و سنیاس یفرعم _
۹ . تاعوبطم یدازآ _
۱۰ . ایناتیرب رامعتسا اب تیدض _
: ناخ الله بیبحریما یجراخ تسایس
مارم زادعب ناخ الله بیبحری ودب رد اما، داد علاطا ایناتیرب هب لباکردروما مامز نتفرگ و ردپ گ
یوناتیربدنه هموکحلا بئان نزرکدرلا . تفرگراک اه سییلگنا اب یئانتعا یب تسایس و شور زا هلحرم
زاناخ الله بیبحریما ا ار یتاقلام یو اب و دیامن رفس ناتسودنه هب ات دومن اضاقت معز هبو دهد ماجن
دیامن لصاح نانیمطا ایناتیرب کین هدارا زا اه سیلگنا تلود اب ار یدیدج تادهاعم نانچمه و
اما دناسرب اضما هب یوناتیربدنهناخ الله بیبحریما یب هب ار لاس هس تدم تفزیذپن ار شهاوخ نیا
. درک یرپس یئانتعا
ار دوخ مود ناهاوخ هطورشم هک دوب ببس نیمهزا . تفرگ لکش یجراخ ثداوح و یلخاد اب
زا هدافتسا اب و دنتخاس اونمه یزرطدومحمظندومحم تایریسراف،یدنه دیارج هعلاطم ، یزرط ،
هدافتسا دندرکیم هفیظو یارجا ناتسناغفا رد هک ناکرت اب سامت نانچمه و یناپاج ، یبرغ ،یکرت
. دندرکیم حم نآ سأر رد هک ناغفا ناناوج تیعمجمینمرجو یکرت تأیه اب تشاد رارق یزرط دو
اب روکذم تیعمج نانچمه . دوب رثؤمو هدنزرا اه سامت نیا هک دنتشاد میقتسم و صاخ یاه تاقلام
ذوفن ریز ناتسناغفا رد دنه نیرجاهمو هدرک رارقرب طابترا دنه یتقؤم تموکح یاضعا ناناوج ناغفا
دنتفرگ رارق .
لاس رد هیسور و ناپاج گنج هلمجزا یناهج مهم عیاقو۱۹۰۵ ر،منا و هیسور تباقگ شبنج، سیل
طورشمه سراف ناهاوخ یاهلاس نیب نیچ مدرم شبنج ، کرت نابلط هطورشم شبنج ،۱۹۰۶ ـ۱۹۱۱
م نوس تای نوسرتکادیربهر هببون هب مادکره ناغفا نیدلا لامجدیس هناهاوخیدازآ تایرظنو راکفا ، ۀ
. درکیم دراو ریثأت ناغفا ناناوج یاضعا و یزرط تایرظنرب دوخ
: دندوب هدرک نیودت ای نایب نینچ ار دوخ یاه مارم ناغفا ناناوج تیعمج
۱ . للاقتسا لوصح و یسایس یدازآ هار رد عنام ثیح هب ناخ الله بیبحریما ندرب نیبزا _
۲ . هطورشم تموکح ندروآ راک یور _
۳ . یساسا نوناق داجیا _
۴ _. یلم یاروش سیسأت
۵ . یرصع هنیباک لیکشت _
۶ . یرادا تاحلاصا ای یرادا یاه مرفیر و یعامتجا تلادع نیمأت _
۷ . دیدج گنهرف و ) هیبرت و میلعت ( ای فراعم میمعت _
۸ .یداصتقا للاقتساو دیدج یژولانکت و سنیاس یفرعم _
۹ . تاعوبطم یدازآ _
۱۰ . ایناتیرب رامعتسا اب تیدض _
: ناخ الله بیبحریما یجراخ تسایس
مارم زادعب ناخ الله بیبحری ودب رد اما، داد علاطا ایناتیرب هب لباکردروما مامز نتفرگ و ردپ گ
یوناتیربدنه هموکحلا بئان نزرکدرلا . تفرگراک اه سییلگنا اب یئانتعا یب تسایس و شور زا هلحرم
زاناخ الله بیبحریما ا ار یتاقلام یو اب و دیامن رفس ناتسودنه هب ات دومن اضاقت معز هبو دهد ماجن
دیامن لصاح نانیمطا ایناتیرب کین هدارا زا اه سیلگنا تلود اب ار یدیدج تادهاعم نانچمه و
اما دناسرب اضما هب یوناتیربدنهناخ الله بیبحریما یب هب ار لاس هس تدم تفزیذپن ار شهاوخ نیا
. درک یرپس یئانتعا
32
لاس رد سیلگنا تلود هجراخرومارترکس " نود میلیو سیول یربهر هب اه سیلگنا تأیه۱۹۰۵ م
رد و دش ناتسناغفا دراو۲۱ نا هدنیامن و ناخ الله بیبحریما نیب هدهاعم لاس نیمه چرامگ اضما هب سیل
نآ بجوم هب هک دیسر ،نا ربارب رد شردپ هکار تادهعت مامت ناخ الله بیبحریماگیل دوب هدش لبقتم اه س
زج رد هک داد هدعو هدومن دیدجتئتای فرطزا هک تادهعت یجراخ و یلخاد تسایس نوچ روما تایلکو
لادبعریمار و هدومن راتفر داحتاو اه تقفاوم نآ ساسا هب زین فوصوم ریما دوب هدیدرگ دقع ناخ نمح
هنوگ چیه و درک دهاوخ یوریپ نآ زا زین هدنیآردا هدعو فلاخ تکرح بیترت نیدب . دز دهاوخن رسوا ز
اه سیلگناناخ الله بیبحریما یجراخ للاقتسا و دنتخاس بولغم تسایس نادیمرد شدادجا دننام ار
ناتسناغفا ار غلبم اه سیلگنا ضوع ردو دنام یقاب اه سیلگنا تسایس ذوفن ریز رگید راب کی
(۱۶۰۰۰۰۰ رازه )نلرتسا دنوپهنلااس گ دندرپس هدعو ریما هب و دندادیم ریما هب یلام کمک و هناعا
. دننکن عضو دویق و دیق عون چیه ناتسناغفا هب هحلسا ندرک دراو یارب هک
رفس ناتسودنه هب ات دندرک شهاوخ ریما زا اهسیلگنا تفگ کرت ار ناتسناغفا سیلگنا تأیه هکنیازادعب
لاس یرونج لیاوا رد َانب دنک۱۹۰۷ ریما مم ، نایرابرد رفندص ابارسفا ، نیرومأروضح ۀلمع ، ن ی
رد و دش دنه دراو رکسع رفن دص هس و و مروفیر هب ناتسناغفا هک دیسر هجیتن نیا هب هام ود تدم
. دراد مربم جایتحا تاحلاصا
اخ الله فیس ظفاح " لباک رد اهسیلگنا هدنیامن یناهج لوا گنج زورب ماگنه ناخ الله بیبحریما " ن
ناخ الله بیبحریما دنام دهاوخ فرط یب گنج نیا رد ناتسناغفا هک داد نانیمطا شیارب و راضحا ار
خیراتب۲۹ یرونج۱۹۱۶ و درک ملاعا ار ناتسناغفا یفرط یب ماع رابرد کی یط م تفگ یو " :
کیلاحرد ". دیامن فارحنا شیوخ هیاسمه ربارب رد ناتسناغفا یونعنع تسایس زا دناوتیمن ناجیه ه
اتسناغفا مدرم یمومعفرط هب ن تادحرس مدرم و دشیم ساسحا سیلگنا دضرب اهنمرج و اهکرت زا یراد
. دندیدرگ سویأم دندوب داهج نلاعا رظتنم ناتسناغفا
با رد ناخ الله بیبحریما هرخلا۲۱ یرونج۱۹۱۹ هلک رد مدش هتشک نامغل شوگ .
ناخ الله ناماریما تنطلس۱۹۱۹ ـ۱۹۲۹ م
رصن رادرس ناخ الله بیبحریما لتق زا دعب ناماریما نوچ درک تنطلس نلاعا دابآ للاجرد ناخ الله
رد ناخ الله زور رد دوب هموکحلا بیان روشک تختیاپ۲۸ ار ناخ اللهرصن یروربفتا هب و علخ قاف
نیدب درک تعیب ناخ الله ناماریما هب ناخ الله تیانعرادرس ناخ الله ناما هاش یبایماک ناسو یسایس یاقفر
. دشیم بوسحم ناتسناغفارصاعم خیراترد یفطع هطقن شا
ینایب شیوخ تنطلس نلاعا لوا زور رد ناخ الله ناماریماار ۀ دومن داریا رصتخم تروص هب هک ،
" : تسا نینچ یا تلم ! اتار یهاش جات نیا نم اما دیدرک باختنا یهاشداپ هب ارم هدرک تعیب نم اب امش
مزلا رگا ناتسناغفا یدازآ و للاقتسا یارب هک دینکن دهع امش همه ات تشاذگ مهاوخن رس هب نامز نآ
رسرب ار یرگید روشک تیامح تحت جات هک دنکیمن لوبق نم تمه .درک دیهاوخ ادف ار دوخ یاهناج دوش
وخد . " میوگب هاشداپ ار دوخو مراذگب ملاک لوبق هب مدرم بناجزا ادص انثا نیردناخ الله ناماریما دنلب
لاس رد سیلگنا تلود هجراخرومارترکس " نود میلیو سیول یربهر هب اه سیلگنا تأیه۱۹۰۵ م
رد و دش ناتسناغفا دراو۲۱ نا هدنیامن و ناخ الله بیبحریما نیب هدهاعم لاس نیمه چرامگ اضما هب سیل
نآ بجوم هب هک دیسر ،نا ربارب رد شردپ هکار تادهعت مامت ناخ الله بیبحریماگیل دوب هدش لبقتم اه س
زج رد هک داد هدعو هدومن دیدجتئتای فرطزا هک تادهعت یجراخ و یلخاد تسایس نوچ روما تایلکو
لادبعریمار و هدومن راتفر داحتاو اه تقفاوم نآ ساسا هب زین فوصوم ریما دوب هدیدرگ دقع ناخ نمح
هنوگ چیه و درک دهاوخ یوریپ نآ زا زین هدنیآردا هدعو فلاخ تکرح بیترت نیدب . دز دهاوخن رسوا ز
اه سیلگناناخ الله بیبحریما یجراخ للاقتسا و دنتخاس بولغم تسایس نادیمرد شدادجا دننام ار
ناتسناغفا ار غلبم اه سیلگنا ضوع ردو دنام یقاب اه سیلگنا تسایس ذوفن ریز رگید راب کی
(۱۶۰۰۰۰۰ رازه )نلرتسا دنوپهنلااس گ دندرپس هدعو ریما هب و دندادیم ریما هب یلام کمک و هناعا
. دننکن عضو دویق و دیق عون چیه ناتسناغفا هب هحلسا ندرک دراو یارب هک
رفس ناتسودنه هب ات دندرک شهاوخ ریما زا اهسیلگنا تفگ کرت ار ناتسناغفا سیلگنا تأیه هکنیازادعب
لاس یرونج لیاوا رد َانب دنک۱۹۰۷ ریما مم ، نایرابرد رفندص ابارسفا ، نیرومأروضح ۀلمع ، ن ی
رد و دش دنه دراو رکسع رفن دص هس و و مروفیر هب ناتسناغفا هک دیسر هجیتن نیا هب هام ود تدم
. دراد مربم جایتحا تاحلاصا
اخ الله فیس ظفاح " لباک رد اهسیلگنا هدنیامن یناهج لوا گنج زورب ماگنه ناخ الله بیبحریما " ن
ناخ الله بیبحریما دنام دهاوخ فرط یب گنج نیا رد ناتسناغفا هک داد نانیمطا شیارب و راضحا ار
خیراتب۲۹ یرونج۱۹۱۶ و درک ملاعا ار ناتسناغفا یفرط یب ماع رابرد کی یط م تفگ یو " :
کیلاحرد ". دیامن فارحنا شیوخ هیاسمه ربارب رد ناتسناغفا یونعنع تسایس زا دناوتیمن ناجیه ه
اتسناغفا مدرم یمومعفرط هب ن تادحرس مدرم و دشیم ساسحا سیلگنا دضرب اهنمرج و اهکرت زا یراد
. دندیدرگ سویأم دندوب داهج نلاعا رظتنم ناتسناغفا
با رد ناخ الله بیبحریما هرخلا۲۱ یرونج۱۹۱۹ هلک رد مدش هتشک نامغل شوگ .
ناخ الله ناماریما تنطلس۱۹۱۹ ـ۱۹۲۹ م
رصن رادرس ناخ الله بیبحریما لتق زا دعب ناماریما نوچ درک تنطلس نلاعا دابآ للاجرد ناخ الله
رد ناخ الله زور رد دوب هموکحلا بیان روشک تختیاپ۲۸ ار ناخ اللهرصن یروربفتا هب و علخ قاف
نیدب درک تعیب ناخ الله ناماریما هب ناخ الله تیانعرادرس ناخ الله ناما هاش یبایماک ناسو یسایس یاقفر
. دشیم بوسحم ناتسناغفارصاعم خیراترد یفطع هطقن شا
ینایب شیوخ تنطلس نلاعا لوا زور رد ناخ الله ناماریماار ۀ دومن داریا رصتخم تروص هب هک ،
" : تسا نینچ یا تلم ! اتار یهاش جات نیا نم اما دیدرک باختنا یهاشداپ هب ارم هدرک تعیب نم اب امش
مزلا رگا ناتسناغفا یدازآ و للاقتسا یارب هک دینکن دهع امش همه ات تشاذگ مهاوخن رس هب نامز نآ
رسرب ار یرگید روشک تیامح تحت جات هک دنکیمن لوبق نم تمه .درک دیهاوخ ادف ار دوخ یاهناج دوش
وخد . " میوگب هاشداپ ار دوخو مراذگب ملاک لوبق هب مدرم بناجزا ادص انثا نیردناخ الله ناماریما دنلب
33
.دشناخ الله ناماریما لخاد رد یدرف یدازآ هب عجار ناتسناغفا یجراخ للاقتسازا هولاع دوخ قطن نیرد
زا . درک دیکأت دیدج تلود تقادصو تلادع نیمأت ، یربارب و تاواسم ،روشک یاراد یراعش هک اجنآ
،یلم نارجات ،نارکفنشور ، ناناپوچ ،نیقاهد یتایح عفانم هب ناخ الله ناما ) یلمداهج( یاوتحم
.تشاد تقباطم ناتسناغفا مدرم همه یتایح عفانم اب یلک تروص هب نارو هشیپ ، یتسد عیانص نارگراک
دروخرب ناتسناغفا تماهش اب مدرم غیرد یب ینابیتشپ زا نآربانب دیدرگ را نلاعا زا دعبروکذم ریما اذل .
.درپس شیوخ بصنم بحاص هس شود هبار یدحرس تاماکحتسا نمشد ضرعت زا روظنم هب للاقتسا
ناخ الله ناماریما خیرات هب۳ لاس چرام۱۹۱۹ هنطلسلا بیان )دروفسکچدرلا ( یارب م
شیوخ ردپ لتقزا یوناتیربدنه : تشاد راهظا نینچ و داد علاطا" ،نم تسود هک مرادن یکش چیه نم
دیهاوخ رثأتم رایسب کاندرد هثداح نیزا امش بامتللاجگ دیدریفرطیب ، طیارش مامت تاعارم ، ،
و کینراتفر ایناتیرب هب تبسن نم دیقف ردپ ترضحیلعا ،لاح و هتشذگ رد هک ۀناتسود طباور زا
لباق تسا هداد ناشندوخ". تسارکذت رد نانچمه و" : هک دوب هدش هدادرکذت همان نیا نیبزااه بصاغ
رهرد هک دنادیم هدامآ ار دوخ ناتسناغفا دازآ و لقتسم تموکح هک تسین هدیشوپ امشو ام یاربو هتفر
ناتسلگنا دنمورین تموکح ابار تادهاعمو اه داد رارق یتسود تاباجیا تشاد رظنرد اب مسوم رهو تقو
امن دقعوکح یارب یتراجت عفانم هار رد هک دی". دشاب دنمدوسو دیفم امش و ام تم
هنلاقتسمو دازآ تسایس ُلامعو دنامن اهسیلگنا باوج رظتنم مایپ نیا نداتسرف زادعب ناتسناغفا تلود
دعب زور .تفرگ شیپ رد ارأیه کی ناتسناغفا للاقتسا نلاعازا ناخدمحم یلو ( یربهر تحت یسایس ت
اورد رد تقو یوروش تلود . دش مازعا اپورا هب اجنآ زاو وکسم یوس هب أدعبو اراخب یوس هب ) یز
۲۷ چرام۱۹۱۹ رد . تخانش تیمسر هب ار ناتسناغفا للاقتسا هک دوب ناهج تلود نیلوا م۱۵ لیرپا
۱۹۱۹ نا تموکح بوتکم باوج مگن نآرد هک دیسر ناخ الله ناماریما هب سیلگ ( : دوب هدش هتشا
رزب رادمامز کی ناتسناغفا هکیلاحردگ تسایس یور زاو دوب اشوک شیوخ حلاصم و دوبهبرد هکار
تاجن تسا هتفای نایاپ اهزور نیمهرد هک یناهج گنج شتآ زا ار تکلمم هنلاقاع یرادم عیاش ،دیشخب
د مامز هرود رساترسرد هک ار رادافو تسود کی توف ایناتیرب تموکح ، دریگیم یراوگوس دیدرگ یرا
تموکح ود نیب شیوخ هکنیزا مرکشتم نم .دیوگیم تیزعت زین دندوب هتشاد نیمأت یراوتسا ، داحتا
) ... . دنتخانش ریما ثیح هب ارآ قافتا هبار امش فانکا و فارطا لباک یلاها هک دیدومن علطم هکنیزا
نیا دراد دوجو تموکح ود نیب هک یدردمه و یتسود رب دیدومرفهاعم نآرب یتسود هک تادهعت و تاد
ناخ الله بیبحریما بیترت نیا هب . دیامن لمع هتشذگ ساسا نامه هب دندوب هدومن ایناتیرب تموکح اب دیقف
و یسایسداد رارق دقع زا یلو دز فرح زین یتراجت هدهاعم کی دقع موزل زا یوناتیربدنه تموکح
. دوب هدرواین نایمب یفرح ناتسناغفا للاقتسا نتخانش
موس گنج سیلگنا ناغفا۱۹۱۹ : م
هس تاهبج رد ار یربرفس و هاپس زیهجت رما ناتسناغفا تلود ودرا تایقوسودرک رداص روشک هناگ
لاس یم هام لوا خیرات هب . دیدرگ زاغآ یوناتیربدنه تادحرس تماقتسا هب۱۹۱۹ م ناخدمحم حلاص
موقاد " بناج ناتسناغفا تلود عافدریزو و یلعا نادن هکربیخو درک تکرح " هب ناخرداندمحم لارنج.
رد ناخ سودقلادبع رادرسو دش راپسهر " ایتکپ"یوس" راهدنق" نودب ناخدمحم حلاص . دیدرگ فظؤم
طخ ، درک رداص ربیخ ههبجرب ار ضرعترما لاس نیمه یم مراهچ رد ددرگ نلاعا َامسر گنج هکنآ
.دشناخ الله ناماریما لخاد رد یدرف یدازآ هب عجار ناتسناغفا یجراخ للاقتسازا هولاع دوخ قطن نیرد
زا . درک دیکأت دیدج تلود تقادصو تلادع نیمأت ، یربارب و تاواسم ،روشک یاراد یراعش هک اجنآ
،یلم نارجات ،نارکفنشور ، ناناپوچ ،نیقاهد یتایح عفانم هب ناخ الله ناما ) یلمداهج( یاوتحم
.تشاد تقباطم ناتسناغفا مدرم همه یتایح عفانم اب یلک تروص هب نارو هشیپ ، یتسد عیانص نارگراک
دروخرب ناتسناغفا تماهش اب مدرم غیرد یب ینابیتشپ زا نآربانب دیدرگ را نلاعا زا دعبروکذم ریما اذل .
.درپس شیوخ بصنم بحاص هس شود هبار یدحرس تاماکحتسا نمشد ضرعت زا روظنم هب للاقتسا
ناخ الله ناماریما خیرات هب۳ لاس چرام۱۹۱۹ هنطلسلا بیان )دروفسکچدرلا ( یارب م
شیوخ ردپ لتقزا یوناتیربدنه : تشاد راهظا نینچ و داد علاطا" ،نم تسود هک مرادن یکش چیه نم
دیهاوخ رثأتم رایسب کاندرد هثداح نیزا امش بامتللاجگ دیدریفرطیب ، طیارش مامت تاعارم ، ،
و کینراتفر ایناتیرب هب تبسن نم دیقف ردپ ترضحیلعا ،لاح و هتشذگ رد هک ۀناتسود طباور زا
لباق تسا هداد ناشندوخ". تسارکذت رد نانچمه و" : هک دوب هدش هدادرکذت همان نیا نیبزااه بصاغ
رهرد هک دنادیم هدامآ ار دوخ ناتسناغفا دازآ و لقتسم تموکح هک تسین هدیشوپ امشو ام یاربو هتفر
ناتسلگنا دنمورین تموکح ابار تادهاعمو اه داد رارق یتسود تاباجیا تشاد رظنرد اب مسوم رهو تقو
امن دقعوکح یارب یتراجت عفانم هار رد هک دی". دشاب دنمدوسو دیفم امش و ام تم
هنلاقتسمو دازآ تسایس ُلامعو دنامن اهسیلگنا باوج رظتنم مایپ نیا نداتسرف زادعب ناتسناغفا تلود
دعب زور .تفرگ شیپ رد ارأیه کی ناتسناغفا للاقتسا نلاعازا ناخدمحم یلو ( یربهر تحت یسایس ت
اورد رد تقو یوروش تلود . دش مازعا اپورا هب اجنآ زاو وکسم یوس هب أدعبو اراخب یوس هب ) یز
۲۷ چرام۱۹۱۹ رد . تخانش تیمسر هب ار ناتسناغفا للاقتسا هک دوب ناهج تلود نیلوا م۱۵ لیرپا
۱۹۱۹ نا تموکح بوتکم باوج مگن نآرد هک دیسر ناخ الله ناماریما هب سیلگ ( : دوب هدش هتشا
رزب رادمامز کی ناتسناغفا هکیلاحردگ تسایس یور زاو دوب اشوک شیوخ حلاصم و دوبهبرد هکار
تاجن تسا هتفای نایاپ اهزور نیمهرد هک یناهج گنج شتآ زا ار تکلمم هنلاقاع یرادم عیاش ،دیشخب
د مامز هرود رساترسرد هک ار رادافو تسود کی توف ایناتیرب تموکح ، دریگیم یراوگوس دیدرگ یرا
تموکح ود نیب شیوخ هکنیزا مرکشتم نم .دیوگیم تیزعت زین دندوب هتشاد نیمأت یراوتسا ، داحتا
) ... . دنتخانش ریما ثیح هب ارآ قافتا هبار امش فانکا و فارطا لباک یلاها هک دیدومن علطم هکنیزا
نیا دراد دوجو تموکح ود نیب هک یدردمه و یتسود رب دیدومرفهاعم نآرب یتسود هک تادهعت و تاد
ناخ الله بیبحریما بیترت نیا هب . دیامن لمع هتشذگ ساسا نامه هب دندوب هدومن ایناتیرب تموکح اب دیقف
و یسایسداد رارق دقع زا یلو دز فرح زین یتراجت هدهاعم کی دقع موزل زا یوناتیربدنه تموکح
. دوب هدرواین نایمب یفرح ناتسناغفا للاقتسا نتخانش
موس گنج سیلگنا ناغفا۱۹۱۹ : م
هس تاهبج رد ار یربرفس و هاپس زیهجت رما ناتسناغفا تلود ودرا تایقوسودرک رداص روشک هناگ
لاس یم هام لوا خیرات هب . دیدرگ زاغآ یوناتیربدنه تادحرس تماقتسا هب۱۹۱۹ م ناخدمحم حلاص
موقاد " بناج ناتسناغفا تلود عافدریزو و یلعا نادن هکربیخو درک تکرح " هب ناخرداندمحم لارنج.
رد ناخ سودقلادبع رادرسو دش راپسهر " ایتکپ"یوس" راهدنق" نودب ناخدمحم حلاص . دیدرگ فظؤم
طخ ، درک رداص ربیخ ههبجرب ار ضرعترما لاس نیمه یم مراهچ رد ددرگ نلاعا َامسر گنج هکنآ
34
او توکرفاک،راونیشرد ار هدکهد هدرک روبع ار دنروید اب یلو درک لاغشا لتوک یدنل بونج رد عق
سیلگنا مد هزات هقرف کی لاسرایمخز یکدنا ناخدمحم حلاص ، یدنپلوار زا دوخ روای اب و دیدرگ
بقعدابآ للاجردن للاجرد ار نمشد ، یلم بلطواد هاپسو یناغفا یاوق رگید هتسد هکنیا ات دومن ینیش
رارف هکد ات سیلگنا هاپسو هداد تسکش دابآلگنا هاپس گنج متخ ات ودندرک رایتخا ار یعافد تلاح سی
. دندرک
یراکمه هبو شیوخ یودرا اب تقو مظعاردص ناخ سودقلادبع راهدنق ذاحمرد رفن نرازه
تفرشیپ دنروید طخ فرط نآ لیم مین کی و دندش تکرحرد یوناتیربدنه دحرس تماقتسا هب بلطواد
هقطنم اهنت هن یناغفا یاوق دندرک گنج زونهرگم ، دنداد رارق دیدهت دروم ار هتیوک هاگ رارق هکلب نمچ
ایتکپ ذاحم رد . دیدرگ رارق رب نیتلود نیب هکراتم هک دوب هدشن عورش ذاحم نیارد یعقاو لارنج هک
و یدازآ ظفح یارب یبونج تایلاو فلتخم قطانمزا حلسم درم نارازه تشاد روضح اجنا رد ناخردان
مرد اه یبنجا درط دندز هقلح یو فارطا ،دندوب هدش رضاح گنج نادی. ضرعت ،نلاپ حرط زا دعبو
یتلود مظنم رکاسعو یلم دحتم یاوق .دنداد رارق فده ار )راویپ و لت ، ناتسریزو( تاهبج نمشدرب
ردو دندرک دراو نمشد رب نیگنس تابرضو دندوب یورشیپ لاحرد هناگ هس تاهبجرد۲۸ یم هام
۱۹۱۹ مهم هعلق مت"ل " . دش هتشارفا نآ زارف رد ناتسناغفا قریبو دیدرگ حتف
دنا دوب هتفای رییغت لباکرد یسایس یاضف تسشن تنطلس تخترب ناخ الله ناما هکیماگنه یاه هشی
عز ،یهاوخ تیلم ،یسارکومدیملاسا کرتشم تما . دوب هتفای هار ناتسناغفارسارس رد تیدارا دوخ و
زا تسناوتیمنو هداد شرتسگ ناتسناغفا رد ار هزات یاه هشیدنا یهاوخ تیلم نحلاب رابخلاا جارس
ناتسناغفا للاقتسا نلاعا اب هک دوب نامه. دنکرظن فرص قلطم یدازآ و للاقتسا یاضاقت سیلگنا تلود
دوب یناهج گنج حتاف هکنآ فصو اب یب یراشفاپو هدارا ربارب رد تشاد رایتخا رد گرزب یاوقو
ار تکلمم للاقتسا ، ناتسناغفاریظن لاس رد۱۹۲۱ م لاسرد ناتسناغفا و تخانش تیمسر هب۱۹۲۱ م
. دش دیدج هلحرم دراو
یدیدج هلحرم دراو ناتسناغفا ، روشک للاقتسا دادرتسا اب تلاوحت اب ناخ الله ناماریما ، دیدرگ
،یداصتقا ،یعامتجا تاحلاصا تهج یدایز یاه نلاپوترپ رد بلط لوحت هاش کی و هنارکفنشور
دز یدج تامادقا هب تسد یگنهرفو یسایس.
لیدبت ،هجدوب بیترت ، دیدج متسیس هب تابساحمریثأت ،یجراخ لود اب طابترا وا مهم یاهراکزا
تامیلعت نتخاس یرابجا ، ثاناو روکذ یارب بتاکم سیسأت ،دقن هب سنج زا روشک رسارسرد تایلام
درب یاغلا ، یئادتبا هزآ ، دیدج تارادا لیکشت ، نوگانوگ بهاذم نیب تافلاتخا عفر ،یگ یدا دشر و
هرایط و ویدار، امنیس یفرعم ، تاعوبطم نهآ طخ زکارم داجیا ، ، جراخ هب نلاصحم نداتسرف ،
ق ، ناتسناغفا یساسا نوناق نیلوا نلاعا و نیودت،اه همان ماظن ، یندم نوناهعسوت نوفلیتو فارگلت ،
و تلایهست دشر رش سیسأت ،رگید تارامعاو ناملارادرصق یانب ،یناسر هتسوپ ، یتراجت یاه تک
تمارک فلاخ یاه ازج ندرب نیبزا، نامغپو لباکرهشریونت ،یرکسعو یکلم یاه هناخافش یانب
داجیا حرط ، هریغص حاکنو یرابجا یاه جاودزا عنم ، نانز یندم یدازآو ناوسن تضهن ،یناسنا
.هریغو یتسد عیانص قیوشت ،یلمرصاعم عیانص
هب گرزب رفس کی ناخ الله ناما گرزبرفس نیرد. دومن ییاپوراو ییاقیرفا ،ییایسآ یاهروشک دوخ
یور ار ناتسناغفا ندش یبرغ لجاع نلاپروشک هب تشگزاب نیحو دومن یفرعم ایند هب ار ناتسناغفا
او توکرفاک،راونیشرد ار هدکهد هدرک روبع ار دنروید اب یلو درک لاغشا لتوک یدنل بونج رد عق
سیلگنا مد هزات هقرف کی لاسرایمخز یکدنا ناخدمحم حلاص ، یدنپلوار زا دوخ روای اب و دیدرگ
بقعدابآ للاجردن للاجرد ار نمشد ، یلم بلطواد هاپسو یناغفا یاوق رگید هتسد هکنیا ات دومن ینیش
رارف هکد ات سیلگنا هاپسو هداد تسکش دابآلگنا هاپس گنج متخ ات ودندرک رایتخا ار یعافد تلاح سی
. دندرک
یراکمه هبو شیوخ یودرا اب تقو مظعاردص ناخ سودقلادبع راهدنق ذاحمرد رفن نرازه
تفرشیپ دنروید طخ فرط نآ لیم مین کی و دندش تکرحرد یوناتیربدنه دحرس تماقتسا هب بلطواد
هقطنم اهنت هن یناغفا یاوق دندرک گنج زونهرگم ، دنداد رارق دیدهت دروم ار هتیوک هاگ رارق هکلب نمچ
ایتکپ ذاحم رد . دیدرگ رارق رب نیتلود نیب هکراتم هک دوب هدشن عورش ذاحم نیارد یعقاو لارنج هک
و یدازآ ظفح یارب یبونج تایلاو فلتخم قطانمزا حلسم درم نارازه تشاد روضح اجنا رد ناخردان
مرد اه یبنجا درط دندز هقلح یو فارطا ،دندوب هدش رضاح گنج نادی. ضرعت ،نلاپ حرط زا دعبو
یتلود مظنم رکاسعو یلم دحتم یاوق .دنداد رارق فده ار )راویپ و لت ، ناتسریزو( تاهبج نمشدرب
ردو دندرک دراو نمشد رب نیگنس تابرضو دندوب یورشیپ لاحرد هناگ هس تاهبجرد۲۸ یم هام
۱۹۱۹ مهم هعلق مت"ل " . دش هتشارفا نآ زارف رد ناتسناغفا قریبو دیدرگ حتف
دنا دوب هتفای رییغت لباکرد یسایس یاضف تسشن تنطلس تخترب ناخ الله ناما هکیماگنه یاه هشی
عز ،یهاوخ تیلم ،یسارکومدیملاسا کرتشم تما . دوب هتفای هار ناتسناغفارسارس رد تیدارا دوخ و
زا تسناوتیمنو هداد شرتسگ ناتسناغفا رد ار هزات یاه هشیدنا یهاوخ تیلم نحلاب رابخلاا جارس
ناتسناغفا للاقتسا نلاعا اب هک دوب نامه. دنکرظن فرص قلطم یدازآ و للاقتسا یاضاقت سیلگنا تلود
دوب یناهج گنج حتاف هکنآ فصو اب یب یراشفاپو هدارا ربارب رد تشاد رایتخا رد گرزب یاوقو
ار تکلمم للاقتسا ، ناتسناغفاریظن لاس رد۱۹۲۱ م لاسرد ناتسناغفا و تخانش تیمسر هب۱۹۲۱ م
. دش دیدج هلحرم دراو
یدیدج هلحرم دراو ناتسناغفا ، روشک للاقتسا دادرتسا اب تلاوحت اب ناخ الله ناماریما ، دیدرگ
،یداصتقا ،یعامتجا تاحلاصا تهج یدایز یاه نلاپوترپ رد بلط لوحت هاش کی و هنارکفنشور
دز یدج تامادقا هب تسد یگنهرفو یسایس.
لیدبت ،هجدوب بیترت ، دیدج متسیس هب تابساحمریثأت ،یجراخ لود اب طابترا وا مهم یاهراکزا
تامیلعت نتخاس یرابجا ، ثاناو روکذ یارب بتاکم سیسأت ،دقن هب سنج زا روشک رسارسرد تایلام
درب یاغلا ، یئادتبا هزآ ، دیدج تارادا لیکشت ، نوگانوگ بهاذم نیب تافلاتخا عفر ،یگ یدا دشر و
هرایط و ویدار، امنیس یفرعم ، تاعوبطم نهآ طخ زکارم داجیا ، ، جراخ هب نلاصحم نداتسرف ،
ق ، ناتسناغفا یساسا نوناق نیلوا نلاعا و نیودت،اه همان ماظن ، یندم نوناهعسوت نوفلیتو فارگلت ،
و تلایهست دشر رش سیسأت ،رگید تارامعاو ناملارادرصق یانب ،یناسر هتسوپ ، یتراجت یاه تک
تمارک فلاخ یاه ازج ندرب نیبزا، نامغپو لباکرهشریونت ،یرکسعو یکلم یاه هناخافش یانب
داجیا حرط ، هریغص حاکنو یرابجا یاه جاودزا عنم ، نانز یندم یدازآو ناوسن تضهن ،یناسنا
.هریغو یتسد عیانص قیوشت ،یلمرصاعم عیانص
هب گرزب رفس کی ناخ الله ناما گرزبرفس نیرد. دومن ییاپوراو ییاقیرفا ،ییایسآ یاهروشک دوخ
یور ار ناتسناغفا ندش یبرغ لجاع نلاپروشک هب تشگزاب نیحو دومن یفرعم ایند هب ار ناتسناغفا
35
زا دوخ لیماف ابو دیشک راک زا تسد هاش نارحب زاغآ ابو دوب یو هابتشا نیرتگرزب هک تفرگ تسد
یریگولج شنانطومه راتشک و یلخاد یاه گنجزا بیترت نیا هب . تفر ایلاتیا هبو دش جراخ تکلمم
للاجرهش رد و دش هدروآ ناتسناغفا هب شدسج و دیشوپ ناهج زا مشچ ایلاتیا رد َادعب و درک کاخ هب دابآ
دش هدرپسدش هدیچرب هیناما هرود یعامتجاو یداصتقا دیدج تاسیسأت ، تاحلاصا ناس نیدبو .
زا دوخ لیماف ابو دیشک راک زا تسد هاش نارحب زاغآ ابو دوب یو هابتشا نیرتگرزب هک تفرگ تسد
یریگولج شنانطومه راتشک و یلخاد یاه گنجزا بیترت نیا هب . تفر ایلاتیا هبو دش جراخ تکلمم
للاجرهش رد و دش هدروآ ناتسناغفا هب شدسج و دیشوپ ناهج زا مشچ ایلاتیا رد َادعب و درک کاخ هب دابآ
دش هدرپسدش هدیچرب هیناما هرود یعامتجاو یداصتقا دیدج تاسیسأت ، تاحلاصا ناس نیدبو .
36
: موس لصف ذخأمو عبانم تسرهف
۱ ( . کیدول ، کمدآ ـ۱۳۴۹ ات ناخ نمحرلادبعریما نامز زا ناتسناغفا یسایس طباور خیرات . )ش ه
همجرت . للاقتسا. باتک ناغفا یتارشن هسسؤم : لباک ، لوا پاچ ،امهزدمحا یلع
۲ ـ یدول ، کمدآ ( . ک۱۳۵۷ یردان تنطلس . ) ش ه، . سینا : لباک
۳ ( . کیدول ، کمدآ ـ۱۳۷۱ همجرت . تسیب نرق لوا همینرد ناتسناغفا یجراخ طباور . ) ش ه
. ناغفا داهج راثآ همجرت نوناک :رواشپ ، لضافدمحم
۴ ( . کوید فا ، لیاګرا ـ۱۳۲۷ . ) ش ههلئسم . ناغفا یدصدمحم همجرت ګنهرف ق، . یتلود هعبطم
۵ . تراویتسا تنوم ، نوتسنفلا ـ(۱۳۷۳ ) ش ه.شنم (ناناغفاو داژن،أ رفنه)گ فصآدمحم همجرت .
ترکف، . یملاسا یاه شهوژپ داینب: دهشم
۶ . نیدلا یحم ملاغ ، سینا ـ نارحبتاجنو . سینا : لباک .
۷ (. نیدلازیزع ، یئازلپوپ ـ۱۳۶۴ .) ش ه یاهرفسغناخ الله ناما یزا . یتلود هعبطم : لباک .
۸ ما ، نیلوکیپ ـگ (. ی۱۹۵۶ . )م ریوصت ناتسناغفایداصتقا ګنهرف قیدصدمحم همجرت .، دنکشات
. ناتسکبزا مولع یمداکا :
۹ – (. دوعسم دیس ،راینهوپ۱۳۷۶ . ) ش هناتسناغفارد دادبتسا ناینابرقو تیطورشمروهظ :رواشپ .
. هناخباتک ابس
۱۰ ( . الله بیجن ، انایاوروت ـ۱۳۷۸ . ) ش ه. یدازآ هار رد ناتسناغفا . ضیف یشورفباتک : رواشپ
۱۱ (. یحلادبع ، یبیبح ـ۱۳۶۱ . ) ش هتسناغفا رد تیطورشم شبنج. نا . یتلود هعبطم : لباک
۱۲ ـلاویدنغرا (. یلعلادبع ،۱۹۹۷ . )م یرطاخ یدنوژ : رواشپ ، لوا پاچ .BBC .
۱۳ – (. لوسر دیس۱۳۷۷ . )ش ه. یناما تنطلس دهع هب یهاګن . هناخباتک ابس :رواشپ
۱۴ (. مساقدیس ، ایتشر ـ۱۳۴۶ )ش ه. . هدزون نرقرد ناتسناغفا . یتلود هعبطم : لباک
۱۵ (. هاشرداهبدیس ، لیخاکاکرفظ ـ۱۹۶۴ ) م .یک اڼر هپ خیرات د هناتشپ یتسروینوی : رواشپ . کی
. یبحا
۱۶ . ناخ نمحرلادبع ـ (۱۳۷۰ . ) م خیراوتلا جات رواشپ ، دلج ود. . هناخباتک ابس :
۱۷ – یفاخ (. بوقعیازریم ،۱۳۳۶ . )ش ه . ناتسناغفارخأتم ناهاشداپمود و لوادلج ، نمجنا : لباک
. خیرات
۱۸ (. دمحم ملاغریم، رابغ ـ۱۳۴۶ .)ش ه . خیراتریسم رد ناتسناغفا. یتلود هعبطم : لباک
: موس لصف ذخأمو عبانم تسرهف
۱ ( . کیدول ، کمدآ ـ۱۳۴۹ ات ناخ نمحرلادبعریما نامز زا ناتسناغفا یسایس طباور خیرات . )ش ه
همجرت . للاقتسا. باتک ناغفا یتارشن هسسؤم : لباک ، لوا پاچ ،امهزدمحا یلع
۲ ـ یدول ، کمدآ ( . ک۱۳۵۷ یردان تنطلس . ) ش ه، . سینا : لباک
۳ ( . کیدول ، کمدآ ـ۱۳۷۱ همجرت . تسیب نرق لوا همینرد ناتسناغفا یجراخ طباور . ) ش ه
. ناغفا داهج راثآ همجرت نوناک :رواشپ ، لضافدمحم
۴ ( . کوید فا ، لیاګرا ـ۱۳۲۷ . ) ش ههلئسم . ناغفا یدصدمحم همجرت ګنهرف ق، . یتلود هعبطم
۵ . تراویتسا تنوم ، نوتسنفلا ـ(۱۳۷۳ ) ش ه.شنم (ناناغفاو داژن،أ رفنه)گ فصآدمحم همجرت .
ترکف، . یملاسا یاه شهوژپ داینب: دهشم
۶ . نیدلا یحم ملاغ ، سینا ـ نارحبتاجنو . سینا : لباک .
۷ (. نیدلازیزع ، یئازلپوپ ـ۱۳۶۴ .) ش ه یاهرفسغناخ الله ناما یزا . یتلود هعبطم : لباک .
۸ ما ، نیلوکیپ ـگ (. ی۱۹۵۶ . )م ریوصت ناتسناغفایداصتقا ګنهرف قیدصدمحم همجرت .، دنکشات
. ناتسکبزا مولع یمداکا :
۹ – (. دوعسم دیس ،راینهوپ۱۳۷۶ . ) ش هناتسناغفارد دادبتسا ناینابرقو تیطورشمروهظ :رواشپ .
. هناخباتک ابس
۱۰ ( . الله بیجن ، انایاوروت ـ۱۳۷۸ . ) ش ه. یدازآ هار رد ناتسناغفا . ضیف یشورفباتک : رواشپ
۱۱ (. یحلادبع ، یبیبح ـ۱۳۶۱ . ) ش هتسناغفا رد تیطورشم شبنج. نا . یتلود هعبطم : لباک
۱۲ ـلاویدنغرا (. یلعلادبع ،۱۹۹۷ . )م یرطاخ یدنوژ : رواشپ ، لوا پاچ .BBC .
۱۳ – (. لوسر دیس۱۳۷۷ . )ش ه. یناما تنطلس دهع هب یهاګن . هناخباتک ابس :رواشپ
۱۴ (. مساقدیس ، ایتشر ـ۱۳۴۶ )ش ه. . هدزون نرقرد ناتسناغفا . یتلود هعبطم : لباک
۱۵ (. هاشرداهبدیس ، لیخاکاکرفظ ـ۱۹۶۴ ) م .یک اڼر هپ خیرات د هناتشپ یتسروینوی : رواشپ . کی
. یبحا
۱۶ . ناخ نمحرلادبع ـ (۱۳۷۰ . ) م خیراوتلا جات رواشپ ، دلج ود. . هناخباتک ابس :
۱۷ – یفاخ (. بوقعیازریم ،۱۳۳۶ . )ش ه . ناتسناغفارخأتم ناهاشداپمود و لوادلج ، نمجنا : لباک
. خیرات
۱۸ (. دمحم ملاغریم، رابغ ـ۱۳۴۶ .)ش ه . خیراتریسم رد ناتسناغفا. یتلود هعبطم : لباک
37
۱۹ ـ (.یدهمدیس ، خرف۱۳۷۰ .)ش ه.لباک نانیشن یسرک لوا پاچ: نارهت ،تنا ګنهرف ترازو تاراش
یملاسا داشراو.
۲۰ (.یدهمدیس ، خرف ـ۱۳۷۱ . )ش ه. ناتسناغفا یسایس خیرات سلجم هناخ پاچ : نارهت ، مود پاچ
.
۲۱ نهرف ـگ (. قیدصدمحمریم ،۱۳۷۱ .)ش ه. ریخا نرق جنپرد ناتسناغفا هسسؤم : نارهت
. نایلیعامسا یتاعوبطم
۲۲ ( . دمحم ضیف ، بتاک ـ۱۳۳۷ . )ش هخیراوتلا جارس هسسؤم : لباک ، دلج هس .. بتک عبط
۲۳ راک ـگ ( . چیووکیرګروتکیو ، نو۱۳۶۵ . )ش ه متسیب نرق یسو تسیب یاه لاسرد ناتسناغفا
یدلایم یقیدص نیدلا للاج همجرت .، لباک :. یتلود هعبطم
۲۴ ( . دمحا یلع ، دازهک ـ۱۳۴۰ . )ش هحلااب. یخیرات یاه دمآ شیپو راصدلجود، هعبطم :لباک
.خیرات نمجنا ، یتلود
۲۵ ( . یلعدمحا ، دازهک ـ۱۳۴۰ )ش ه .. یخیرات یاهدادیور و لاجر . خیرات نمجنا : لباک
۲۶ . دومحم ، دومحم ـنا و ناریا یسایس طباور خیراتگ. سیل
۲۷ ـغ( . ناخ الله ناما ، یزا۱۳۷۸ . )ش ه. ناتسناغفا رد نوناق تیمکاح . شناد هناخباتک : رواشپ
۲۸ . نیسای دمحم، لیخ بئان ـ (۱۳۴۵ .)ش ه اغفا یسایس خیرات قیاقح. اه یوروش و ناتسن : لباک
. لباک نوتنهوپ قوقح یځنهوپ
۲۹ (. میظعلادبع ، نایلو ـ۱۳۴۰ .)ش ه. یعامتجا و یسایس عاضوازا یتایلک باتک تاراشتنا : نارهت
. اروز یشورف
۳۰ ( . یمیهف ، یدیوه ـ۱۳۶۴ . )ش ه. ناهج فقس ناتسناغفا تاراشتنا : نارهت ، شناد رورس همجرت
رتشا کلام .
۱۹ ـ (.یدهمدیس ، خرف۱۳۷۰ .)ش ه.لباک نانیشن یسرک لوا پاچ: نارهت ،تنا ګنهرف ترازو تاراش
یملاسا داشراو.
۲۰ (.یدهمدیس ، خرف ـ۱۳۷۱ . )ش ه. ناتسناغفا یسایس خیرات سلجم هناخ پاچ : نارهت ، مود پاچ
.
۲۱ نهرف ـگ (. قیدصدمحمریم ،۱۳۷۱ .)ش ه. ریخا نرق جنپرد ناتسناغفا هسسؤم : نارهت
. نایلیعامسا یتاعوبطم
۲۲ ( . دمحم ضیف ، بتاک ـ۱۳۳۷ . )ش هخیراوتلا جارس هسسؤم : لباک ، دلج هس .. بتک عبط
۲۳ راک ـگ ( . چیووکیرګروتکیو ، نو۱۳۶۵ . )ش ه متسیب نرق یسو تسیب یاه لاسرد ناتسناغفا
یدلایم یقیدص نیدلا للاج همجرت .، لباک :. یتلود هعبطم
۲۴ ( . دمحا یلع ، دازهک ـ۱۳۴۰ . )ش هحلااب. یخیرات یاه دمآ شیپو راصدلجود، هعبطم :لباک
.خیرات نمجنا ، یتلود
۲۵ ( . یلعدمحا ، دازهک ـ۱۳۴۰ )ش ه .. یخیرات یاهدادیور و لاجر . خیرات نمجنا : لباک
۲۶ . دومحم ، دومحم ـنا و ناریا یسایس طباور خیراتگ. سیل
۲۷ ـغ( . ناخ الله ناما ، یزا۱۳۷۸ . )ش ه. ناتسناغفا رد نوناق تیمکاح . شناد هناخباتک : رواشپ
۲۸ . نیسای دمحم، لیخ بئان ـ (۱۳۴۵ .)ش ه اغفا یسایس خیرات قیاقح. اه یوروش و ناتسن : لباک
. لباک نوتنهوپ قوقح یځنهوپ
۲۹ (. میظعلادبع ، نایلو ـ۱۳۴۰ .)ش ه. یعامتجا و یسایس عاضوازا یتایلک باتک تاراشتنا : نارهت
. اروز یشورف
۳۰ ( . یمیهف ، یدیوه ـ۱۳۶۴ . )ش ه. ناهج فقس ناتسناغفا تاراشتنا : نارهت ، شناد رورس همجرت
رتشا کلام .
Tags
Categories
BusinessDownload
Download Slideshow Get the original presentation fileQuick Actions
Statistics
- Views 21
- Slides 37
- Age 368 days
Related Slideshows
1
DTI BPI Pivot Small Business - BUSINESS START UP PLAN
MeljunCortes
36 views
1
CATHOLIC EDUCATIONAL Corporate Responsibilities
MeljunCortes
37 views
11
Karin Schaupp – Evocation; lançamento: 2000
alfeuRIO
36 views
10
Pillars of Biblical Oneness in the Book of Acts
JanParon
31 views
31
7-10. STP + Branding and Product & Services Strategies.pptx
itsyash298
33 views
44
Business Legislation PPT - UNIT 1 jimllpkggg
slogeshk98
36 views