82PAULOFREIRE
PEDAGOGÍA DELAESPERANZA 83
timocapítulo,aprovechandoyapartedeltiempodelalmuerzo
enlosseminariosdeformaciónrealizadosfueradeSantiago
perocerca,yaenhotelesdeciudadeslejosdeSantiago,alasque
ibaconelmismofin.Terminadalacena,meibacasicorriendoa
micuartoymeinternabaenlasnochesparaaldíasiguientere-
tomar,bientemprano,lajornadadetrabajo.Meacuerdoqueel
únicotextoquefuecapazdeapartarmedemitrabajodeescribir
fueQuarup,elexcelentelibrodeAntonioCallado.
Enaquellaépocatodavíaeracapazdeleermientraselauto-
móvildevorabalasdistancias.Asífuecomo,enunodemisviajes
alsurdeChile,aprovechandoeltiempodecaminoquemeposi-
bilitóhorasdeconvivenciaconellibro,terminéenelhotel,
emocionado,lalecturadeQuarup,cuandoempezabaaamane-
cer.Acontinuaciónescribíunacartaquefinalmente,portimi-
dez,noleenviénuncaaCallado,yquedesdichadamenteter-
minóporperderse,juntoconotrasdirigidasamí,cuandonos
mudamosaEstadosUnidosen1969.
Elgustoconquemeentregabaaaquelejercicio,alatareadeir
comogastándomeenelescribiryenelpensar,inseparablesenla
creaciónoenlaproduccióndeltexto,mecompensabaeldéficit
desueñoconquevolvíadelosviajes.Yanotengoenlamemoria
losnombresdeloshotelesdondeescribípedazosdelcuartocapí-
tulodelaPedagogía,peroguardoenmílasensacióndeplacercon
quereleía,antesdedormirme,lasúltimaspáginasescritas.
Encasa,enSantiago,nofueronraraslasvecesenque,absor-
bidoygratificadoporeltrabajo,mesorprendíacuandoelsol
iluminabaelcuartitoquehabíatransformadoenbiblioteca,en
lacalleAlcidesdeGasperi500,Apoquindo,Santiago.Mesor-
prendíaelsol,lospájaros,lamañana,elnuevodía.Entoncesmi-
rabaporlaventanaelpequeñojardínqueElzahabíahecho,los
rosalesquehabíaplantado.
Nosésilacasaestarátodavíaahí,pintadadeazulcomoloes-
tabaentonces.
NopodríarepensarlaPedagogíadeloprimidosinpensar,sinre-
cordaralgunosdeloslugaresdondelaescribí,perosobretodo
unodeellos,lacasadondevivíuntiempofeliz,ydelacualsalí
deChile,cargandonostalgias,sufriendoporirme,peroconla
esperanzadepoderresponderalosdesafíosquemeesperaban.
Terminadafinalmentelaredaccióndelcuartocapítulo,revisa-
dosyretocadoslostresprimeros,entreguétodoeltextoauna
dactilógrafaparaquelopasaraamáquina.Acontinuaciónhice
variascopiasquedistribuíentrealgunosamigoschilenos,algu-
noscompañerosdeexilioyamigosbrasileños.
Enlosagradecimientos,enlaprimeraediciónbrasileñaque
sólopudoaparecercuandoellibroyahabíasidotraducidoalin-
glés,alespañol,alitaliano,alfrancésyalalemán,omití,debido
alclimaderepresiónenquevivíamos,losnombresdealgunos
amigosytambiéndecompañerosdeexilio.
Ningunodejódemanifestarse,trayéndomesuestímulounido
asugerenciasconcretas.Aclararunpuntoaquí,mejorarlare-
dacciónallá,etcétera.
Ahora,tantosañosdespuésycadavezmásconvencidode
cuántodebemoslucharparaquenuncamás,ennombredelali-
bertad,delademocracia,delaética,delrespetoalacosapú-
blica,vivamosdenuevolanegacióndelalibertad,elultrajeala
democracia,elengañoylafaltadeconsideracióndelacosapú-
blica,comonosimpusoelgolpedeEstadodel1deabrilde
1964,quepintorescamentesellamóasímismoRevolución,qui-
sierarecordarlosnombresdetodoslosquemeanimaronconsu
palabra,paraexpresarlesmiagradecimiento:MarcelaGajardo,
JacquesChonchol,JorgeMellado,JuanCarlosPoblete,Raúl
Velozo,Pelli,chilenos;PaulodeTarso,PlínioSampaio,Almino
Affonso,MariaEdy,FlávioToledo,WilsonCantoni,EmaniFiori,
JoáoZacariotti,JoséLuizFiori,AntonioRomanelli,brasileños.
HayotroaspectovinculadoalaPedagogíadeloprimidoyalclima
perverso,antidemocrático,delrégimenmilitarqueseabatióso-
brenosotrosenformasingularmenterabiosa,cruelyrencorosa,
quequisieradestacar.
AunsabiendoqueseríaimposibleeditarellibroenBrasil,que
suprimeraediciónfueraenportugués,lalenguaenquefuees-