Raktamokshana - Blood letting in Ayurveda

ChatGPT
Raktamokshana is a therapeutic procedure in Ayurveda aimed at purifying the blood by removing vitiated blood or excess blood from the body. It is one of the Panchakarma treatments, which are a set of five procedures used for detoxification and rejuvenation in Ayurvedic medicine.

There are several methods of Raktamokshana described in Ayurveda, including:

Siravedha (Venesection): This involves making small incisions on a vein to let out the vitiated blood. It is similar to bloodletting in Western medicine but is performed with specific guidelines in Ayurveda.

Prachhanna (Scarification): In this method, superficial cuts are made on the skin with a sharp instrument to let out the impure blood. It is considered less invasive compared to venesection.

Jalaukavacharana (Leech therapy): Leeches are applied to the affected area to suck out the impure blood. The saliva of the leeches contains bioactive substances that aid in blood purification.

Alabu (Cupping): Cupping therapy involves creating a vacuum on the skin using glass or bamboo cups, which draws out the stagnant blood and toxins.

Raktamokshana is indicated in various conditions such as skin disorders, chronic inflammatory conditions, and diseases where there is an accumulation of toxins in the blood. However, it should be performed under the supervision of a qualified Ayurvedic practitioner as it requires proper assessment of the patient's constitution and the condition being treated.
Bloodletting therapy, known as "Raktamokshana" in Ayurveda, has been practiced for centuries in various cultures around the world. It involves the controlled removal of blood from the body, typically through small incisions or the use of leeches, with the aim of promoting health and treating certain ailments.

Here's an overview of bloodletting therapy:

1. **History**: Bloodletting has a long history and was once widely used in many cultures, including ancient Egyptian, Greek, Roman, and Arabic medicine. In the West, it was a common medical practice up until the 19th century.

2. **Purpose**: Bloodletting was believed to balance the humors (blood, phlegm, black bile, and yellow bile) in the body according to ancient medical theories. It was thought to remove excess or "bad" blood and restore harmony to the body.

3. **Methods**: Bloodletting can be performed using various methods, including venesection (making small incisions in a vein), scarification (making shallow cuts on the skin), cupping (creating suction on the skin), and leech therapy (applying medicinal leeches to the skin).

4. **Conditions Treated**: In traditional medicine, bloodletting was used to treat a wide range of conditions, including fever, inflammation, headaches, high blood pressure, and certain skin disorders.

1. Raktamokshana Dr. Rakeshkumar S. Gujar . MS(Ay.), MSc-CND, (PhD)(Ay.) Assistant Professor, Dept. of PG Studies in Shalyatantra , BLDEA’s AVS Ayurveda Mahavidyalaya , Vijayapura , Karnataka, India & Co-founder & Visiting Consultant Surgeon, GIAF’s Ayurveda Ashraya Hospital, Bengaluru & Vijayapura , Karnataka, India.

2. Target of my lecture.. To know about the theoretical aspects of Raktamokshana .. 2

3. Target of my lecture.. To know about the theoretical aspects of Raktamokshana .. Make the concepts clear.. 3

4. Target of my lecture.. To know about the theoretical aspects of Raktamokshana .. Make the concepts clear.. Can practice the Raktamokshana fearlessly.. 4

5. Importance of Raktamokshana सिराव्यधश्चिकित्सार्धं शल्यतन्त्रे प्रकीर्तितः | यथा प्रणिहितः सम्यग्बस्तिः कायचिकित्सिते || २३ || Su.Sha.8 5

6. Importance of Raktamokshana त्वग्दोषा ग्रन्थयः शोफा रोगाः शोणितजाश्च ये | रक्तमोक्षणशीलानां न भवन्ति कदाचन ||३४|| Su.Su.14 स्नेहादिभिः क्रियायोगैर्न तथा लेपनैरपि | यान्त्याशु व्याधयः शान्तिं यथा सम्यक् सिराव्यधात् ||२२|| Su.Sha.8 6

7. Importance of Raktamokshana शीतोष्णस्निग्धरूक्षाद्यैरुपक्रान्ताश्च ये गदाः| सम्यक् साध्या न सिध्यन्ति रक्तजांस्तान् भावयेत् ||१७|| Ch.Su.24 दुष्टरक्तापगमनात्सद्यो रागरुजां शमः||४७|| A.H.26 तेषां क्षयवृद्धी शोणितनिमित्ते , तस्मात्तदधिकृत्य वक्ष्यामः | Su.Su.14 7

8. Panchabhoutikata of Rakta विस्रता द्रवता रागः स्पन्दनं लघुता [५] तथा | भूम्यादीनां [६] गुणा ह्येते दृश्यन्ते चात्र शोणिते ||९|| Su.Su.14 8

9. Qualities of Shuddha Rakta   इन्द्रगोपकप्रतीकाशमसंहतमविवर्णं च प्रकृतिस्थं जानीयात् ||२२|| Su.Su.14 9

10. Qualities of Dushita Rakta तत्र , फेनिलमरुणं कृष्णं परुषं तनु शीघ्रगमस्कन्दि च वातेन दुष्टं ; नीलं पीतं हरितं श्यावं विस्रमनिष्टं पिपीलिकामक्षिकाणामस्कन्दि च पित्तेन दुष्टं ; गैरिकोदकप्रतीकाशं स्निग्धं शीतलं बहलं पिच्छिलं चिरस्रावि मांसपेशीप्रभं च श्लेष्मदुष्टं ; सर्वलक्षणसंयुक्तं काञ्जिकाभं विशेषतो दुर्गन्धि च सन्निपातदुष्टं ; द्विदोषलिङ्गं संसृष्टम् ||२१|| Su.Su.14 10

11. Raktamokshana Types 11

12. Contraindication of Visravana   अथाविस्राव्याः - सर्वाङ्गशोफः , क्षीणस्य चाम्लभोजननिमित्तः , पाण्डुरोग्यर्शसोदरिशोषिगर्भिणीनां च श्वयथवः ||२४|| Su.Su.14 बालस्थविररूक्षक्षतक्षीणभीरुपरिश्रान्तमद्यपाध्वस्त्रीकर्शितवमितविरिक्तास्थापितानुवासितजागरितक्लीबकृशगर्भिणीनां कासश्वासशोषप्रवृद्धज्वराक्षेपकपक्षाघातोपवासपिपासामूर्च्छाप्रपीडितानां च सिरां न विध्येत् [१] , याश्चाव्यध्याः , व्यध्याश्चादृष्टाः , दृष्टाश्चायन्त्रिताः , यन्त्रिताश्चानुत्थिता इति ||३|| Su.Sha.8 12

13. Contraindication of Visravana व्यभ्रे वर्षासु विध्येत्तु ग्रीष्मकाले तु शीतले | हेमन्तकाले मध्याह्ने शस्त्रकालास्त्रयः स्मृताः ||१०|| Su.Sha.8 मूर्च्छितस्यातिभीतस्य श्रान्तस्य तृषितस्य च | न वहन्ति सिरा विद्धास्तथाऽनुत्थितयन्त्रिताः ||१३|| Su.Sha.8 प्रतिषिद्धानामपि च विषोपसर्गे आत्ययिके च सिराव्यधनमप्रतिषिद्धम् ||५|| Su.Sha.8 13

14. Prachaana Vidhi तत्र , ऋज्वसङ्कीर्णं सूक्ष्मं सममनवगाढमनुत्तानमाशु [२८] च शस्त्रं पातयेन्मर्मसिरास्नायुसन्धीनां चानुपघाति ||२६|| Su.Su.14 14

15. Quantity of Raktamokshana बलिनो बहुदोषस्य वयःस्थस्य शरीरिणः | परं प्रमाणमिच्छन्ति प्रस्थं शोणितमोक्षणे ||१६|| Su.Sha.8 15

16. Dimensions of Vyadhana / Instruments usd / Needle size   मांसलेष्ववकाशेषु यवमात्रं शस्त्रं निदध्यात् , अतोऽन्यथाऽर्धयवमात्रं व्रीहिमात्रं वा व्रीहिमुखेन , अस्थ्नामुपरि कुठारिकया विध्येदर्धयवमात्रम् ||९|| Su.Sha.8 16

17. Causes of Alpasrava / Asrava तत्र , दुर्दिने दुर्विद्धे [३२] शीतवातयोरस्विन्ने भुक्तमात्रे स्कन्दत्वाच्छोणितं न स्रवत्यल्पं वा स्रवति ||२७|| मदमूर्च्छाश्रमार्तानां वातविण्मूत्रसङ्गिनाम् | निद्राभिभूतभीतानां नृणां नासृक् प्रवर्तते ||२८|| Su.Su.14 17

18. Complications of Visravana अत्युष्णेऽतिस्विन्नेऽतिविद्धेऽज्ञैर्विस्रावितमतिप्रवर्तते [३३] ; तदतिप्रवृत्तं शिरोऽभितापमान्ध्यमधिमन्थतिमिरप्रादुर्भावं धातुक्षयमाक्षेपकं दाहं पक्षाघातमेकाङ्गविकारं हिक्कां श्वासकासौ पाण्डुरोगं मरणं चापादयति ||३०|| Su.Su.14 18

19. Poorva Karma तस्मान्न शीते नात्युष्णे नास्विन्ने नातितापिते | यवागूं प्रति पीतस्य शोणितं मोक्षयेद्भिषक् ||३१|| Su.Su.14 19

20. Samyak Visravana Lakshana सम्यग्गत्वा यदा रक्तं स्वयमेवावतिष्ठते | शुद्धं तदा विजानीयात् सम्यग्विस्रावितं च तत् ||३२|| Su.Su.14 सम्यक्शस्त्रनिपातेन धारया या स्रवेदसृक् | मुहूर्तं रुद्धा तिष्ठेच्च सुविद्धां तां विनिर्दिशेत् ||११|| Su.Sha.8 20

21. Different types of Raktamoskhana   सिराविषाणतुम्बैस्तु जलौकाभिः पदैस्तथा | अवगाढं यथापूर्वं निर्हरेद्दुष्टशोणितम् ||२५|| Su.Sha.8   अवगाढे जलौका स्यात् प्रच्छन्नं पिण्डिते हितम् | सिराऽङ्गव्यापके रक्ते शृङ्गालाबू त्वचि स्थिते ||२६|| Su.Sha.8 21

22. Mode of action of Raktamokshana ?.... 22

23. Videos for You….. https:// www.youtube.com /c/ DrRakeshkumarSGujarMSAyurvedaPhDScholar 23

24. 24 Thanks! Any questions ?

25. 25 Thanks! Any questions? You can find me at: 9538140510 [email protected]