રાષ્ટ્રીય બાલ સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમ (RBSK) Rashtriya Bal Swasthya Karyakram સંપૂર્ણ માહિતી (All Topics)
પરિચય રાષ્ટ્રીય બાલ સ્વાસ્થ્ય કાર્યક્રમ (RBSK) એ ભારત સરકારનો કાર્યક્રમ છે, જે બાળકોના શારીરિક, માનસિક અને સામાજિક આરોગ્યના સર્વાંગી વિકાસ માટે શરૂ કરાયો છે.
ઉદ્દેશો 1. જન્મથી 18 વર્ષના બાળકોમાં સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓનું વહેલું નિદાન 2. સમયસર સારવાર અને પુનર્વસન 3. બાળકોના સમગ્ર વિકાસને પ્રોત્સાહન
ઉદ્ભવ અને પૃષ્ઠભૂમિ આ કાર્યક્રમ રાષ્ટ્રીય ગ્રામ્ય આરોગ્ય મિશન (NRHM) હેઠળ 2013 માં શરૂ થયો હતો.
4D’s 1. Defects at birth (જન્મજ ખામી) 2. Deficiencies (પોષણની અછત) 3. Diseases (રોગ) 4. Developmental delays including disabilities (વિકાસમાં વિલંબ અને અક્ષમતા)
વય જૂથો આ કાર્યક્રમ 0 થી 18 વર્ષના તમામ બાળકોને આવરી લે છે: • 0–6 વર્ષ: આંગણવાડી બાળકો • 6–18 વર્ષ: શાળાના બાળકો
લાભાર્થીઓ બાળકો, કિશોરો, અને તેમની સંભાળ લેતા માતા-પિતા મુખ્ય લાભાર્થી છે.
સ્ક્રીનિંગની વ્યવસ્થા બાળકોના આરોગ્ય ચકાસણ માટે નિષ્ણાત ટીમો દ્વારા શાળા, આંગણવાડી અને સમુદાય સ્તરે સ્ક્રીનિંગ થાય છે.
સ્ક્રીનિંગ જગ્યાઓ • આંગણવાડી કેન્દ્રો • પ્રાથમિક અને માધ્યમિક શાળાઓ • સમુદાય સ્તરે કૅમ્પ
મોબાઇલ હેલ્થ ટીમ (MHT) દરેક બ્લોકમાં બે મોબાઇલ હેલ્થ ટીમ હોય છે: • ડૉક્ટર (પુરુષ/સ્ત્રી) • નર્સ/ફાર્માસિસ્ટ • ANM • હેલ્થ વર્કર
DEIC ની ભૂમિકા જિલ્લા આરંભિક હસ્તક્ષેપ કેન્દ્ર (DEIC) માં નિષ્ણાતોની ટીમ દ્વારા વધુ તપાસ અને સારવાર આપવામાં આવે છે.
રેફરલ સિસ્ટમ સ્ક્રીનિંગ દરમિયાન ઓળખાયેલા કેસોને જરૂર મુજબ PHC, CHC અથવા DEIC ખાતે રેફર કરવામાં આવે છે.
ડેટા રિપોર્ટિંગ દરેક ટીમ દ્વારા માસિક અહેવાલ તૈયાર કરી જિલ્લા સ્તરે રિપોર્ટિંગ થાય છે.
લાભો • વહેલી તકે રોગ અને ખામીઓની ઓળખ • સમયસર સારવાર • બાળ મૃત્યુદરમાં ઘટાડો • બાળકોના સર્વાંગી વિકાસમાં વધારો