Shock3 (Management of septic, refractory and neurogenic shock).pptx

For Medical Education

1. Management of septic, and neurogenic shock) SHOCK သွေးလန ့် ခြင်း

2. Septic Shock ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း ( Sepsis) ဆိုသည်မှာ ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံအားစနစ်မှ ရောဂါပိုး (ဘက်တီးရီးယားပိုး၊ ဗိုင်းရပ်စ်ပိုး၊ မှိုပိုး) ကို လွန်လွန်ကဲကဲ တုံ့ပြန်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ပြီး အသက်အန္တရာယ် ထိခိုက်နိုင်သည့် အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်၏ လွန်ကဲစွာတုန့်ပြန်မှုကြောင့် တစ်ရှူးနှင့်ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ ထိခိုက်ပျက်စီးပြီး အချိန်မီကုသမှု မခံယူခဲ့လျှင် အသက်သေဆုံးသည်အထိ ဖြစ်နိုင်သည်။

3. ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်ခြေများသူများမှာ အသက် (၆၅) နှစ်အထက် လူကြီးများ မွေးကင်းစကလေးနှင့် အသက်တစ်နှစ်အောက် ကလေးငယ်များ ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ နာတာရှည်ရောဂါအခံရှိသူများ (ဥပမာ _  ဆီးချိုရောဂါ ၊   အဝလွန်ရောဂါ နှင့် ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊   နာတာရှည် လေပြွန်ကျဉ်းအဆုတ်ပွရောဂါ )

4. ကိုယ်ခံအားနည်းသူများ (ဥပမာ _ ကင်ဆာရောဂါ ကုသမှု ခံယူနေသူများ၊   အိတ်ချ်အိုင်ဗွီရောဂါ ပိုးရှိသူများ၊   စတီးရွိုက်ဆေး များကို ကြာရှည်စွာသောက်သုံးနေရသူများ၊ မွေးရာပါ ကိုယ်ခံအားချို့တဲ့သော ရောဂါများ ) ဆေးရုံ ကြာရှည ် တက်နေရသူများ ပြင်းထန်သော မီးလောင်ဒဏ်ရာ (သို့မဟုတ်) အနာရှိသူများ ဆီးပိုက်၊ အသက်ရှူပိုက် တပ်ထားရသူများ (သို့မဟုတ်) သွေးကြောတွင်း ပိုက်ထည့်ထားသူများ ဖြစ်ကြသည်။

5. ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း အဆင့် (၃) ဆင့်ရှိသည်။ ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း ( Sepsis) ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း၏ ပထမအဆင့်ဖြစ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်မှ ရောဂါပိုးကို တုံ့ပြန်မှုကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်တစ်လျှောက် ရောင်ရမ်းခြင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေသောအဆင့်ဖြစ်သည်။ ထိုအဆင့်တွင် ရောင်ရမ်းခြင်းကြောင့် ဖျားခြင်း၊ ချမ်းတုန်ခြင်း၊ ချွေးထွက်ခြင်း၊ အသက်ရှူမြန်ခြင်း၊ နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း၊ အရေပြားပေါ်တွင် အနီစက်ပေါ်ခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်စေသည်။

6. ပြင်းထန်သော ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း ( Severe sepsis) ထိုအဆင့်တွင် ပိုမိုပြင်းထန်လာပြီး ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါ ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများ စတင်ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် ကယောင်ကတမ်းဖြစ်ခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်း၊ အသက်ရှူရခက်ခဲခြင်း၊ဗိုက်နာခြင်း၊ ဆီးနည်းသွားခြင်း စသည့်လက္ခဏာများ ဖြစ်လာသည်။

7. ပိုးဆိပ်ပျံ့သွေးလန့်ခြင်း ( Septic shock) အပြင်းထန်ဆုံးအဆင့်ဖြစ်ပြီး သွေးပေါင်ချိန် အလွန်အမင်းကျဆင်းကာ သွေးလန့်ပြီး ရှော့ခ်ရသောကြောင့် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများ ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း ( multiorgan failure) နှင့် သေဆုံးခြင်းတို့ကို လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။

8. ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်း ပိုဆိုးလာလျှင် သွေးလုံလောက်စွာ မရရှိသောကြောင့် အောက်ဖော်ပြပါ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါထိခိုက်ပျက်စီးမှု ( multiorgan failure) များဖြစ်ပေါ်လာသည်။ ဦးနှောက် လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ထိခိုက်ခြင်းကြောင့် ဂယောင်ဂတမ်းဖြစ်ခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်း ကျောက်ကပ်လုပ်ငန်း ပျက်စီး၍ ဆီးမသွားနိုင်ခြင်း အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာလုပ်ငန်းများ ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း ( ARDS) နှလုံးအဆို့ရှင်များ ထိခိုက်ပျက်စီးခြင်း ပုံမှန်မဟုတ်သော သွေးခဲခြင်းကြောင့် သွေးခဲငယ်များဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊ သွေးကြောများပေါက်ခြင်းနှင့် သေဆုံးခြင်းအထိ ဖြစ်နိုင်သည်။

9. ရောဂါရှာဖွေခြင်း ပိုးဆိပ်ပျံ့နှံ့ခြင်းကို သိရှိနိုင်ရန် ရောဂါရာဇဝင် မေးမြန်းခြင်း၊ သေချာစွာစမ်းသပ်ခြင်း၊ လိုအပ်သည့် သွေးများစစ်ဆေးခြင်း၊ ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးမပေးခင် သွေး၊ ဆီးနှင့် သလိပ် ပိုးမွေးခြင်း၊ လိုအပ်လျှင် ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (သို့မဟုတ်) ကွန်ပျူတာဓာတ်မှန် ( CT scan) ရိုက်ခြင်း၊ အာထရာဆောင်း ( USG ) ရိုက်ခြင်း တို့ပြုလုပ်နိုင်သည်။

10. ကုသခြင်း ဘက်တီးရီးယားပိုးဝင်လျှင် ပဋိဇီဝပိုးသတ်ဆေးပေးခြင်း ( Antibiotics) သွေးပေါင်ကျခြင်းမှ ကာကွယ်ရန်နှင့် ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါများသို့ သွေးစီးဆင်းမှုကို ထိန်းသိမ်းရန် သွေးကြောမှတစ်ဆင့် ရေဓာတ်ဖြည့်ပေးခြင်း ( Intravenous fluids) သွေးပေါင်ပြန်တက်စေသော ဆေးများပေးခြင်း ( Vasopressor medications) ခွဲစိတ်ကုသခြင်း (ပြည်များ၊ ပိုးဝင်နေသော၊ မကောင်းသော တစ်ရှူးများ ဖယ်ရှားခြင်း) ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါ ထိခိုက်ပျက်စီးမှုရှိလျှင် သက်ဆိုင်ရာ ကုသမှုများပေးခြင်း [ဥပမာ _ ကျောက်ကပ်ထိခိုက်ပျက်စီးလျှင် ကျောက်ကပ်ဆေးခြင်း ( Dialysis ) ၊ အသက်ရှူလမ်းကြောင်း ထိခိုက်ပျက်စီးလျှင် အသက်ရှူစက်တပ်ခြင်း ( mechanical ventilation)]

11. အာရုံကြောမကြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်း (Neurogenic Shock)

12. Neurogenic shock သည် အာရုံကြော မကြီး ထိခိုက်ဒဏ်ရာရ   ပြီး အာရုံကြောစနစ် ပျက်စီးခြင်းကြောင့် နှလုံးခုန်နှုန်း၊ သွေးပေါင်ချိန်နှင့် အပူချိန်ကို တည်ငြိမ်အောင်ထိန်းထားရန် အခက်အခဲရှိသော အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်   ။ အခြား shock အမျိုးအစားများကဲ့သို့ပင်၊ သွေးစီးဆင်းမှု အလွန်နည်း ပါးလာ သောကြောင့် အသက်ဆုံးရှုံးနိုင်သည့် ပြင်းထန်သော အခြေအနေဖြစ်သည်။ ပုံမှန်သွေးလည်ပတ်မှုမရှိ ခြင်းကြောင ့် ဆဲလ်များသည် ၎င်းတို့၏အလုပ်များဆောင်ရွက်ရန် လိုအပ်သော အောက်ဆီဂျင်နှင့် အာဟာရများကို မရနိုင် တော ့ ပါ။

13. ကျောရိုးဒဏ်ရာရှိသည့်အခါ သွေးကြောများကို ကျဉ်းစေ နိုင်သော အာရုံကြောများ အလုပ်လုပ်နိုင်စွမ်းမရှိတော့ပေ ။ ထို့ကြောင ့် သွေးကြောတွေ ကျယ ် လာ ပြီး ( vasodilation) သွေးပေါင်ချိန်နှင့် သွေးစီးဆင်းမှုကို လျော့ကျစေ ပါ သည်၊

14. လက္ခဏာများမှာ- သွေးပေါင်ကျခြင်း  (hypotension) ။ နှလုံးခုန်နှုန်းနှေးခြင်း ( bradyarrhythmia) ။ အသားအရေသည် ဦးစွာ နီမြန်းပြီး ပူနွေး ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ချွ ေးစေးများထွက်ကာ အေးလာ ခြင်း ။ နှုတ်ခမ်းနှင့် လက်သည်းများသည် ပြာလာခြင်း ။ ကယောင်ကတမ်းဖြစ ် ခြင်း ၊ သတိလစ်မေ့မျောခြင်း ။

15. ဒဏ်ရာသည်   လည်ပင်းကျောရိုးဆစ ် C5 အောက်တွင် ရှိနေပါက၊ လူနာသည်   အာရုံကြော ထိန်းညှိမှု   ဆုံးရှုံးသွားခြင်း လိုအပ်သော  ) ကြောင့်   diaphragmatic အသက်ရှုခြင်းကို ထင်ရှားစေသည်။ C3 နှင့်အထက် တွင ် ဒါဏ်ရာရပါက ၊ လူနာသည်   ဒိုင်ယာဖရမ်   ၏   အာရုံကြောထိန်းချုပ်မှု   ဆုံးရှုံးခြင်းကြောင့် ဒဏ်ရာရပြီးနောက် ချက်ချင်း   အသက်မရှုနိုင်တော့ပေ ။

16. Neurogenic shock ရှိပါက၊   နှလုံးခုန်နှုန်း နှေးကွေးနေ   ပါသည် ။ H ypovolemic shock ရှိပါက၊ နှလုံးခုန်နှုန်းမြန်   သည် ။

17. အာရုံကြောဆိုင်ရာ ရှော့ခ်ဖြစ်စေသော အကြောင်းရင်းများမှာ- လည်ပင်းရိုး ဒဏ်ရာ ရခြင်း (အဖြစ်များဆုံးအကြောင်းရင်း)။ အာရုံကြောစနစ်အဆိပ် သင ့် ခြင်း ။ Guillain-Barré syndrome ‌ ။ ကျောရိုးမေ့ဆေး ။ Transverse myelitis ။

18. Computed tomography  (CT) ။ သံလိုက်ပဲ့တင်ရိုက်ခတ်မှုပုံရိပ်  (MRI) ။

19. လည်ပင်းထိန်း လည်ပတ်တပ်ဆင်ခြင်း IV Drips သ ည် သွေးပေါင်ကျခြင်းအတွက် အဓိ က ကုသမှုဖြစ်သည်။သွေးပေါင်ချိန်ကို တည်ငြိမ်စေရန်အတွက် သွေးကြောအတွင်းရှိ အရည်များကို ဖြည့်တင်းပေးသည်။ Vasopressors များ။  သွေးကြောများကို ကျ ဉ်း စေပြီး သွေးဖိအားကို တိုးစေသည်။ အသုံးများသော vasopressors များတွင် norepinephrine ၊ phenylephrine ၊ dopamine နှင့် epinephrine တို့ ပါဝင်သည်။ Atropine ။  နှလုံးခုန်နှုန်းနည်းပါက Parasympathetic လုပ်ဆောင်ချက်ကို ဟန့်တားခြင်းဖြင့် နှလုံးခုန်နှုန်းကို ပုံမှန်ဖြစ်အောင် ကူညီပေးသည်။ Supportive Care

20. The END