लेखनीय महाकषाय षडविरेचनशताश्रीतीय अध्याय चरक संहिता

It is an ppt representing lekhniya mahakashay from shadvirechanshatashitiya adhyaya of charak samhita
Ayurvedic medicines used in emaciation of body

1. “ लेखनीय महाकषाय ” Maheshwari Banbare 03 Prem batwal 04 Emaciation

2. निरुक्ती - "लेखन हितः"। (शब्दकोष) लेखने खर: । (अ . ह . हेमाद्री टीका ) “ ” 2 "लेखन महाभूत – अग्नि + वायु

3. 3 धातून् मलान् वा देहस्य विशोष्य उल्लेखयेत च यत् । लेखन तद् यधा क्षौद्र नीरं उष्णं वचा यवाः।। (शा .सं. पू .खंड ४/१०) लेखनं कफमेदसो: " । (च .सु चक्रदत्त टीका) “ लेखन पत्तलीकरणम्: “ (च.सू .चक्रदत्त टीका ) लेखनं कर्शनम्। तस्मै हितं लेखनीयम् (योगेन्द्र‌नाथ सेन) लेखनं देहे उपलेपादिकान भवान विच्छिनति (इन्दु) मुस्तकुष्ठहरिद्रदारुहरिद्रावचातिविषाक्‌टु‌रोहिणी चित्रक चिरबिल्व हैमवत्य इति दशेमानि ल े खनीयानि भवन्ति। “ लेखनीय महाकषाय ”-

4. musta vacha kushtha Ativisha Haridra Katurohini Daruharidra chitraka Haimavathi cirabilva “ लेखनीय महाकषाय ”

5. 5 Sr no. Name Botanical name Family name Upyuktaanga Native place Rasa Guna vipak virya 1 Musta Cyperus rotundus Cyperaceae Kanda Africa, S. & C. Europe, Asia (esp. India) Tikta kashay Laghu ruksha katu Shita 2 Kushtha Saussurea lappa Asteraceae Mula Himalayan region (India, Pakistan) Tikta katu Laghu ruksha katu Ushna 3 Haridra Curcuma longa Zingiberaceae Kanda South & Southeast Asia (esp. India) Tikta katu Ruksha laghu Katu Ushna 4 Daruharidra Berberis aristata Berberidaceae Kanda Himalayan region (India, Nepal) Tikta Ruksha laghu Katu Ushna 5 Vacha Acorus calamus Acoraceae Mula Asia (India, SE Asia), widely naturalised Katu tikta Laghu Tikshna Katu Ushna 6 Ativisha Aconitum heterophyllum Ranunculaceae Mula Western Himalayas (India, Nepal) Katu tikta Laghu ruksha Katu Ushna 7 Katurohini Picrorhiza kurroa Plantaginaceae Mula Himalayan alpine region (India, Nepal) Tikta Ruksha laghu Katu Shita 8 Chitrak Plumbago zeylanica Plumbaginaceae Mula twak Tropical Asia incl. India & Sri Lanka Katu Tikshna Katu Ushna 9 Cirabilva Holoptelea integrifolia Ulmaceae Twak India, Sri Lanka, SE Asia Tikta Laghu ruksha katu Ushna 10 haimavathi Iris germanica Iridaceae mula Mediterranean, widely cultivated Katu tikta Laghu tikshna Katu ushna

6. Thank you