Tıbbi Terminoloji 1 - Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler

Tıbbi Terminoloji Ders 1 -
Kökler/Önekler/Sonekler/Homonimler/Eponimler

1. TIBBİ TERMİNOLOJİ Kökler - Önekler - Sonekler Prof.Dr.Ergün Öksüz 2009-2010

2. TIBBİ TERMİNOLOJİ Sağlık alanında kullanılan, özgün ve özel sözcükler grubu Tıbbi terminoloji yi oluşturur. Tıbbi terminoloji; insan anatomisi ve fizyolojisini (organları, sistemleri ve işlevlerini), vücut bölgelerini, hastalıkları, klinik uygulamalar ile birlikte tanısal görüntüleme ve laboratuar testlerini, ameliyatları ve tanıları açıklayan terimlerden oluşur. Tıbbi Terminoloji ile; tüm dünyada, ortak bir tıbbi terminoloji kullanılarak iletişim kolaylığı sağlanmaya çalışılmaktadır. Tıbbi terimlerin çoğunluğu Latince ve Yunanca kökenlidir.

3. GREKÇE ve LATİNCE Tıp Terminolojisinin babaları: Hipokrat: Tıbbın kurucusu Aristo: Anatomi ve Fizyoloji üzerine çalışmış Yunan filozof

4. GREKÇE ve LATİNCE Yunanlar, modern tıbbın kurucusu olmakla birlikte tıbbi terimlerin temel kaynağı; Latincedir. Antik Roma kökeni ile Latince; tıp ve bilim dilleri için seçilen ve kullanılan temel dil olmuştur. Pek çok Batı dili için Latincenin etkisi hala görülebilmektedir. Bugün kullanılan tıbbi terimlerin %75 kadarı Latince ve Grekçe kökenlidir. Bugün daha kapsamlı hale getirmek üzere terimlerde değişiklikler olsa da bu yeni terimler de Latince ve Grekçe türevleri ile yapılmaktadır.

5. N İ Ç İ N L A T İ N C E ? Latince ; Hint-Avrupa Dil Ailesi ne üye antik dildir. Roma İmparatorluğu’nun resmi dili, Ortaçağ Kilise Dili, Bugün sadece Vatikan’da sembolik olarak kullanılıyor. Latince bazı kelimeler 2000 yıldan daha eski dir. Latince tarih boyunca eğitimin ve eğitimli kişilerin dili olmuştur. Latince Avrupa dillerinin çoğunun kökeni dir. “ Ölü dil ” olduğu için değişme olasılığı yoktur.

6. EPONİMLER Eponimler (yunanca;soyadı? – isim babası ) : Bir kişinin adıyla ifade edilen terimler – Parkinson Hastalığı gibi Diğer Örnekler: Telgraf alfabesini bulan Samuel Finley Morse Otomatik tabancayı icad eden John Browning Giyotini icad eden Joseph Guillotin Misketli top mermisini bulan Henri Shrapnel Boykot etmek; Charles Cunningham Boycott

7. AKRONİMLER Akronim: Bir kaç sözcüğün ilk harflerinin veya ilk hecelerinin birleşmesiyle oluşan sözcük. Kısa ad. MRG ( M anyetik R ezonans G örüntüleme)

8. > HOMONİMLER < Söylenişi aynı, anlamları farklı olan kelimelere homonim kelimeler denir. İlium; pelvisin üst kısmıdır. İleum ise incebarsak son kısmıdır. Pelvis üst kısmına; iliak , incebarsak son kısmına ise ileal denir. Mayoz , hücrenin bölünmesi anlamında kullanılırken, miyoz pupil (göz bebeği) kasılması anlamındadır. Her iki kelime de Grekçe azalmak anlamına gelen kelimeden türemiştir.

9. TIBBİ TERMİNOLOJİ Tıbbi terminoloji; aynı zamanda çok uzun sözcüklerin kısaltılarak, birleştirilerek kısa tek bir sözcükle ifade edilebilmesi olanağını da sağlar. Örneğin; mide ile incebarsak ilk kısmını birleştiren bir cerrahi işlem Gastr- o - duoden - o - stomi gibi kısa ve tek bir sözcükle ifade edilebilmektedir.

10. GASTRODUODENOSTOMİ

11. MODERN TIP TERİMLERİ Dorland Tıp Sözlüğü 32.Baskısında 125bin Tıbbi Terim yer almaktadır. Sözlüğün Her bir baskısında Tıp Alanına 3000 yeni tıbbi terim eklenmektedir .

12. SÖZCÜKLERİN TEMEL YAPISI Bir sözcük üç kısımdan oluşabilir: KÖK ( root ): Kelimenin esas bölümünü oluşturur. ( Kardi – yak ) ÖNEK ( prefix ): Kökün önüne eklenerek anlam değişikliği yapar. Nasıl, Niçin, Nerede, Ne Zaman, Ne kadar, Kaç Tane, Yönü, Zamanı veya Durumu ifade eder.( Epi – kardi - yak ) SONEK ( suffix ): Kökün sonuna eklenerek anlam değişikliği yapar. Uygulama, durum veya hastalığı ifade eder. ( Kardi – yak ) BİLEŞİK FORM ( combining vowel/form ): Bir sesli harf çoğunlukla “ o ” bir kökü ve/veya soneki bir diğer köke bağlar. ( Kardi *y– o – grafi ) Bir kök bir sesli harfle birleşir. ( Kardiy o - gram )

13. Tonsill- itis ve Apend- ektomi kelimeleri: Sonek olarak - itis kök ne olursa olsun her zaman « iltihap, enflamasyon » ifade eder . Benzer şekilde sonek olarak -e ktomi daima « cerrahi olarak almak » ifade eder. Sonekleri değiştirirsek; Apandis -itis ; Apendiksin iltihabı ve Tonsill -ektomi ; Tonsillerin cerrahi olarak alınmasını ifade eder.

14. BİLEŞİK SÖZCÜKLER • Bileşik sözcüklerde iki farklı kök bulunabilir. Kardi - o - vasküler - > Kalp Damar Gastr - o - intestinal - > Mide barsak Myel - o - sit - > Kemik iliği hücresi Bileşik sözcüklerde bir kök bir sonek bulunabilir. Nör - o - loji > Sinir sistemi Bilimi Elektro - kardi – o – gram > Kalp Grafiği İki kökü birleştirmek için veya bir köke sonek eklemek için ara harf gerekebilir. (çoğunlukla ‘ o ’ harfi )

15. BİLEŞİK FORM Bir kök ve birleştiren bir sesli harf ile biraraya gelmiş sözcüklere bileşik form adı verilir: Neur / o Eğer sonek sesli harf ile başlıyorsa araya birleştirici harf gelmez. Nör - itis - - > Sinir iltihabı

16. LATİNCE TELAFFUZ VE VURGU Sabit, her yerde aynı şekilde kullanılan belirli bir okunuş yoktur . Ancak ülkemizde kullanılan telaffuz şekillerine ait bazı kurallardan söz edilebilir.

17. SESLİ HARFLERİN OKUNUŞLARI ae ve oe tek harf gibi okunur. Ae ( e ) şeklinde tek harf olarak okunur. An ae mia (an e mi) ( Kansızlık ) Ae ternus ( e ternus) ( Sonsuzluk ) Oe ( ö ) şeklinde tek harf gibi okunur. Oe sophagus ( ö zofagus) ( Yemek borusu )

18. SESLİ HARFLERİN OKUNUŞLARI -2 Au ve eu Birbirleriyle kaynaştırılarak sürekli bir ses ile okunur. Au au to ( o to) (otomatik – kendi) au dio ( o dio) (işitsel – ses) Eu eu phoria ( ö fori) (neşe – iyi hissetme) ps eu do (ps ö do) (sahte)

19. SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI • C a, o, u, au , r önünde ise “ k ” gibi okunur. >> C a put ( k aput): baş >> C a lix ( k aliks) : kadeh >> C o llum( k ollum): boyun >> C o rpus ( k orpus) : gövde >> C au da( k auda): kuyruk >> C ubital ( k ubital ): dirsekle ilgili >> C rista ( k rista ): kenar

20. SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI -2 C e, i, y önünde ise ( S ) gibi okunur. >> C e rebrum ( s erebrum): beyin >> C e lla ( s ella): tavan >> C i lia ( s iliya): kirpik >> C y stitis ( s istit): mesane iltihabı ae , oe önünde ise ( Ç ) gibi okunur. >> C ae c u m ( çe ku m): kör barsak >> C oe liac ( çö liyak ): abdomenle ilgili

21. SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI -3 • G e ve i önünde ( J ) şeklinde okunur. >> G i n g i va ( j in j iva) : Dişeti >> G e lo ( j elo) : Donmuş

22. SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI -4 • Qu ( ku ) tek harf gibi okunur. >> A qu a (a ku a): su >> Qu antum ( ku antum): miktar • X ( ks ) gibi okunur. >> Pro x imal (pro ks imal) : yakın

23. X (KS) İLE BİTEN SÖZCÜKLER Pharyn x > Faren ks > Faren g eal (Farenkse ait) Coccy x > Koksi ks > Koksi g eal (Koksikse ait) Thora x > Tora ks > Torak o tomi (Göğüs boşluğunun açılması)

24. X (KS) İLE BAŞLAYAN SÖZCÜKLER X iphoid ( Z ifoid) (kama şekilli – sternumun ucu)

25. SESSİZ HARFLERİN OKUNUŞLARI -5 • Ph > ( f ) gibi okunur >> ph arynx ( f arinks) : yutak • th > ( t ) gibi okunur. >> Ure th ra (üre t ra) : idrar yolu • ch > ( k ) gibi okunur. >> Con ch a (kon k a) : boynuzcuk • Sch ...( Ş ) gibi okunur. >> Sch lemm kanalı ( Ş ilem kanalı )

26. UNUTMAYIN Sesli harf ile başlayan bir sonekten önce birleştiren sesli harfi (genellikle “ o ”) atarız. Gastr- o -ik < - > YANLIŞ ! Gastr - ik < - > DOĞRU . İki kök ü birleştirirken birleştiren sesli harfi kullanırız. Gastr - o - intestinal Kardi - o - lojist

27. KÖKLER (Roots)

28. SÖZCÜK KÖKLERİ -1 • Kökler başka dillerden türemiş olabilir. Kardia Yunanca “kalp” demektir. ( Latince – Mide ) Tıbbi terminolojide kardi kökünü oluşturur. Pulmo Latince “akciğer” demektir Tıbbi terminolojide pulm/o kökünü oluşturur.

29. SÖZCÜK KÖKLERİ -2 Bazen Latince ve Yunanca sözcükler birleşerek bir sözcük oluşturur. Nefros - renes > Nefron ( νεφρός ) Yunanca ve Latince böbrek alt birimi

30. SÖZCÜK KÖKLERİ -3 • Bazen aynı kök farklı anlamlar taşıyabilir. ‘ Myelos ’ ( μυελός ) kemik iliği anlamına gelir Tıbbi terminolojide hem kemik iliği hem de medulla spinalis (omurilik) anlamında kullanılır. ‘ Scliros ’ ( σκληρός ) kelimesi sert anlamına gelir. Scler aynı zamanda gözün beyaz kısmı olan sklera yı tanımlamak için de kullanılır.

31. SÖZCÜK KÖKLERİ -4 Ciltaltındaki kasların şekli farenin sırtına benzetilmiştir. Kası tanımlamak için Latince fare anlamına gelen ‘ muscle ’ kelimesi kullanılmaktadır. Bazı tıbbi terimler dokunun, organın benzediği nesneye göre de isim alabilmektedir.

32. SÖZCÜK KÖKLERİ - 5 Omurgada bulunan kuyruk sokumu kemiği Bir guguk kuşunun gagasına benzetilmiştir. Cuckoo= Koukos ( κούκος ) > Guguk kuşu Coccyx > Koksiks > Kuyruk sokumu kemiği

33. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 1/11 Akro - * Ekstremiteler (Kollar ve Bacaklar) *Zirve, Yüksek * Başlangıç

34. Akro - Akro- megali Büyüme çağından sonra kemiklerde büyüme plaklarının kapanması sonrası büyüme hormonunun aşırı salgılanması ile el ve ayakların genişlemesi, çene ve burnun büyümesi ve sesin kalınlaşması ile ortaya çıkan hastalık Akro - paralizi Ekstremitelerin felci Akro- anji /o - dermat - it Bacakta y üzeysel nekrotik cilt plakları Akro - siyan - oz Eller veya ayakların dalga dalga morlukları

35. Akro - Akro- kerat-oz Ekstremitelerde kabartılar ve siğiller Akro - kordon Fibroepitelyal polip, skin tag , «et beni» Akro- mel-alji Eller ve ayaklarda kızarıklık ağrı Akro - fobi Yüksekten korkma

36. Akro - Akro- mion - Omuz kemiği Akro- miyo-plasti – akromionun cerrahi onarımı Akro- miyo-klavikular – Omuz eklemi Akro - zom – spremin baş/uç kısmı

37. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 1/13 Akr/o- * Ekstremiteler (Kollar ve Bacaklar) *Zirve, Yüksek * Başlangıç Anter/o- Ventri - Ventr /o- Vücudun önü Ön Aksill/o- Koltukaltı Blefar/o- Gözkapağı veya Kirpik Sili/o- Kirpik, küçük tüy

38. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 2/13 Braki/o- Kol Bukk/o- Yanak (Yüzde) Kant/o- Gözkapağı köşesi Kapit /o- Sefal /o- Kafa

39. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 3/13 Karp/o- Elbileği Kaud/o- Kuyruk/Aşağı Trakel /o- Servik /o- Boyun veya Rahimağzı / Rahim boynu Keil /o- Kil/o- Labi /o- Dudak

40. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 4/13 Keir /o- Kir/o- El Kore- Kor/o- Gözbebeği Lapar /o- Karın, Bel veya Böğür Later /o- Yan

41. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 5/13 Derm/o- Derma - Dermat /o- Kutane /o- Deri Dors/o- Dorsi- Arka, Sırt Fasi/o- Yüz Gingiv/o- Dişeti

42. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 6/13 Gloss /o- Lingu /o- Dil Gnat/o- Çene İnguin/o- Kasık İrid/o- Gözbebeği çevresinde renkli kısım

43. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 7/13 Mamma - Mamm /o- Mast /o- Meme Karsin /o- Kanser Naz/o- Rin /o- Burun Oksipit/o- Başın arkası

44. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 8/13 Dent /o Odont /o- Dişler Omfal /o- Göbek Oniko /o- Tırnaklar Papill /o- Memebaşı , emzik

45. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 9/13 Ot/o- Kulak Odiy /o- İşitme Oftalm /o- Okül /o- Göz Optik/o- Opt /o- Görme, Görüş

46. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 10/13 Or /o- Stomat /o- Ağız Pelv /o- Pelvis , Leğen kemiği Fall/o- Penis, Erkeklik organı Pil/o- Triş /o- Saç

47. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 11/13 Pod /o- Tars /o Ayak Somat /o- Vücut Torak/o- Stet /o- Göğüs, Göğüs kafesi, Bağır Tal /o- Ayakbileği

48. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 12/13 Krom/o- Renk Kriy /o- Soğuk Kript /o- Gizli Jinek /o- Kadın

49. Dış Kökler ( Exterior Roots ) 13/13 Siyan/o- Mavi İatr /o- Tedavi Nat /o- Doğum Nekr /o- Ölüm

50. İç Kökler ( Interior Roots ) 1/20 Abdomin/o- Karın, Batın Aden/o- Bez Adren/o- Böbreküstü Bezi Alveoli/o- Hava Kesesi Anjiy/o- Damar

51. İç Kökler ( Interior Roots ) 2/20 Arteriy/o- Arteriyol/o- Atardamar Küçük Atardamar Fleb /o- Vas /o Ven /o Toplardamar, Ven Artr /o- Eklem Atriy /o- Kulakçık Balan/o- Penis başı

52. İç Kökler ( Interior Roots ) 3/20 Hist /o- Histi/ o- Doku Sellül /o- Sit/o Hücre Bronşiy /o- Bronk /o Bronş Bronşiol /o- Bronşiyol Kardiy /o- Kalp

53. İç Kökler ( Interior Roots ) 4/20 Serebell/o- Beyincik Ensefal /o Serebr /o- Serebr/i- Beyin Kol/e- Safra Kolesist/o- Safra Kesesi Koledok/o- Safra kanalı

54. İç Kökler ( Interior Roots ) 5/20 Sist /o- Sist /i- Vesik /o Kese, Torba Kondr /o- Kondr /i- Kıkırdak Fibr /o- Lifler Hemat /o- Kan Kost/o- Kaburga

55. İç Kökler ( Interior Roots ) 6/20 Özofag /o- Yemek Borusu Gastr /o- Mide Duoden /o- Onikiparmak Barsağı Enter/o- İncebarsak Kol/o- Kalınbarsak

56. İç Kökler ( Interior Roots ) 7/20 İntestin /o- Barsak Jejun /o- Jejunum , Boşbarsak İle/o- İncebarsak , Kıvrım barsak Hepat /o- Hepatik /o- Karaciğer İli/o- Leğen kemiği

57. İç Kökler ( Interior Roots ) 8/20 Epizy /o- Vulva, Ferç Hister /o- Metr /o- Metr /a- Uterus , Rahim Kolp /o- Vajina Galakt/o- Süt Oofor /o- Yumurtalık, Over

58. İç Kökler ( Interior Roots ) 9/20 Kerat/o- Kornea, Boynuzlu doku Lacrima- Gözyaşı Lareng/o- Gırtlak Lipid/o- Yağ

59. İç Kökler ( Interior Roots ) 10/20 Lit/o- Taş Lenf/o- Lenf Damarı Men/o- Mens, Adet, Aybaşı Mening/o- Beyin zarı

60. İç Kökler ( Interior Roots ) 11/20 Miy/o- Kas Miyel/o- Kemik iliği, Spinal kord Mireng /o- Timpan /o- Kulak zarı

61. İç Kökler ( Interior Roots ) 12/20 Nefr/o- Böbrek Nör/o- Sinir Orşid/o- Orşi/o Testis, Erbezi

62. İç Kökler ( Interior Roots ) 13/20 Osse/o- Oss/i- Oste/o- Kemik Palat/o- Ağız tavanı, Damak Pat/o- Hastalık Peritone/o- Karın zarı Fareng/o- Yutak

63. İç Kökler ( Interior Roots ) 14/20 Fren/o- Diyafram Plör/o- Akciğer zarı, Plevra Pnöm/o- Pnömat/o- Akciğer Poli/o- Sinir sisteminde gri cevher

64. İç Kökler ( Interior Roots ) 15/20 Prokt/o- Rektum, anüs Pulm /o Pulmon /o- Akciğer Püy/o- İltihap Piyel/o- Böbrek pelvisi Rekt/o- Rektum, Düzbarsak

65. İç Kökler ( Interior Roots ) 16/20 Ren/o- Ren/i- Böbrek Sakr/o- Sakrum, Kuyruksokumu Salping/o- Tüp Sark/o- Yumuşak Doku, Et Skapul/o- Kürek kemiği

66. İç Kökler ( Interior Roots ) 17/20 Sept/o- Enfeksiyon Splen/o- Dalak Spondil/o- Omurga, Vertebra Stern/o- Göğüs kemiği Tend/o- Ten/o- Kiriş

67. İç Kökler ( Interior Roots ) 18/20 Testikül/o- Testis, Erbezi Term/o- Isı Tim/o- Timus, Öz Tir/o- Tiroid/o- Tiroid bezi

68. İç Kökler ( Interior Roots ) 19/20 Tonsill/o- Bademcik Trake/o- Soluk borusu Ür /e- Ür / ea - Ür /o- Ürin /o- İdrar Üreter /o- Üst idrar kanalı Üretr /o- Alt idrar kanalı

69. İç Kökler ( Interior Roots ) 20/20 Vas/o- Taşıyıcı kanal, Meni kanalı Viser/o- İç organlar, İç

70. ÖNEKLER (Prefixes)

71. ÖNEKLER (Prefixes) Türkçe, sondan eklemeli bir dildir. Türkçe’de önek yoktur. ÖNEK (prefix) : Kimi yabancı dillerde sözcük kökünün önüne gelerek sözcüğe belirli bir anlam katan ek şeklinde tanımlanır. Önekler gerçekte kendi başlarına da belli anlamları olan ve başka bir kelimenin önüne gelerek ona yeni anlamlar kazandıran yani kendi anlamını eklendiği kelimeye katan eklerdir.

72. ÖNEKLER Numaralarla ilgili önekler Renklerle ilgili önekler Olumsuzluk veren önekler Yön belirten önekler Büyüklük/Derece ile ilgili önekler Zaman ve yön gösteren önekler

73. NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER 1/3 Prim/i- > ilk Primi- gravida İlk kez gebe kalan kadın Multi- > çok Multi- ple Çok kısımlı, birden fazla Mon/o- > bir Mono- klon al Bir hücreden gelişmiş Uni- > tek Uni- sellüler Tek hücreden oluşmuş Poli- > çok Poli- daktili Çok parmaklı

74. NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER -2/3 Bi- > iki Bi- küspid İki uçlu Di - > iki, ikili Di- pleji İki taraflı felç Diplo - > iki kat, duble Dipl /o- pi Çift görme Amfi- > İki yönlü, duble Amfi - bia Hem karada hem suda yaşayan Tri- > üç Tri- küspid Üç uçlu Quadri - > dört, dörtlü Quadri- pleji Dört taraflı felç Ambi - > Ayrılmaz, bölünmez, iki Ambi /o- pi Çift görme

75. NUMARALARLA İLGİLİ ÖNEKLER – 3/3 Hemi- > yarı, tek taraf Hemi- toraks Göğsün bir tarafı Semi- > yarım Semi- lunar Yarım ay şeklinde

76. RENKLERLE İLGİLİ ÖNEKLER – 1/3

77. RENKLERLE İLGİLİ ÖNEKLER – 2/3 Glok- o -ma > Göz Hipertansiyonu Glauk- o -ma (Latin) Eritr- o -sit > Alyuvar Melan- in > Deri pigmenti Siyan- oz > Morarma

78. RENKLERLE İLGİLİ ÖNEKLER – 3/3 Ksant-oma > Sarı leke Klor-oma > Yeşil Tümör

79. OLUMSUZLUK VEREN ÖNEKLER -1/2 a- an- >> yok, eksik A- plazi > Gelişim eksikliği an- (= un- ) olumsuz An- izo - kori > Eşit büyüklükte olmayan Anti- >> karşıt Anti- dot > Zehire karşı ilaç Kontra- >> karşı Kontra- lateral > Karşı taraf

80. Re - hidrasyon: Sıvı kaybı nda tekrar normal sıvını n kazan ıl ması Opist - o - tonus: Tetanozda vücudun yay şeklinde kasılması Retro - gresyon : Ters hareket , geriye gitme , kötüleşme Anti - toksik : Toksin giderici Kontra - sepsiyon : Gebeliğin önlenmesi

81. OLUMSUZLUK VEREN ÖNEKLER -2/2 de- >> aşağı, kayıp De- toksi-fikasyon > Zehirin uzaklaştırılması dis- (= dez- ) >> yok, uzaklaştırma Dis- enfeksiyon > Patojen organizmayı uzaklaştırmak ( Dez- - enfeksiyon ) in- im- (= en- em- ) >> olumsuz İn- kontinans > akışın durması, bozulması İm- potans > iktidarsızlık, güçsüzlük

82. YÖN BELİRTEN ÖNEKLER – 1/2 Ab- uzaklaşmak Ab- düksiyon Orta hattan uzaklaşmak Ad- yakınlaşmak Ad- hezyon Kısımların birleşmesi Ad- renal Böbrek üstü Ad- düksiyon Orta hatta yaklaşmak

83. YÖN BELİRTEN ÖNEKLER – 2/2 Dia- bir şeyden geçerek Dia - liz Zardan geçerek temizlenmek Per- bir şeyden geçerek Per- kütan Deriden geçerek Trans- bir şeyden geçerek Trans- füzyon Damar içine vermek

84. Diya- pedez : Kan hücrelerinin damar çeperinden dokuya sızması Per- oral: Ağızdan , ağız yoluyla Trans- füzyon : Sıvı aktarımı , plazma veya kan nakli Levo- rotasyon : Sola döndürme Dis - s eksiyon : Kesmek , organizmayı parçalara ayırmak , incelemek Peri- odontal : Diş çevresinde , dişi saran Peri - natal: Doğumdan önce , doğum sırası ve doğum sonrası Sirkum - sizyon : Sünnet Dek s tro - kardi : Kalbin sağda olması

85. BÜYÜKLÜK/DERECE ÖNEKLERİ – 1/3 Hiper- anormal yükseklik Hiper- tansiyon Kan basıncının yükselmesi Hipo- anormal düşük Hipo- ventilasyon Akciğerler giren hava miktarının azalması Olig/o- az, bir şeyin eksikliği Oligo- spermi Sperm sayısının azalması Oligo- menore Menstrüel kanamanın azalması Olig(o)- üri İdrar miktarının azalması

86. BÜYÜKLÜK/DERECE ÖNEKLERİ – 2/3 Macro- normalden büyük Makro- skopik Çıplak gözle görülebilen Makro- sefali Kafatasının büyük olması Mega- anormal büyük Mega- mesane İdrar kesesi büyüklüğü Mikro- küçük Mikro- cerrahi Çok küçük yapılara/cerrahi uygulanması

87. BÜYÜKLÜK/DERECE ÖNEKLERİ – 3/3 Pan- hepsi Pan- sit - o - peni > Tüm kan hücrelerinde azalma İzo- aynı,benzer İzo- greft > Genetik olarak benzer kişilerden alınan doku Neo- yeni Neo- natal Doğumdan sonraki ilk bir haftalık dönem Norm(o)- normal Norm(o)- volemi Normal kan hacmi Psödo- yalancı Psödo- paralizi Yalancı felç

88. İzo - enerjetik : Eşit enerjili veya eşit güçte olan Amfi - bolik : Belirsiz , birden fazla anlama gelen Dip - lopi : Çift görme Ambi - lateral: Vücudun veya organın iki tarafını da ilgilendiren An - izo - trofik : Büyümesi , beslenmesi eşit , aynı olmayan Proto - nöron : Refleks kavsindeki ilk nöron Primi - gravida : İlk kez gebe kalan kadın

89. Allo - pati : Zıt tedavi şekli . Vücutta bozuk olan fonksiyonu benzeri olan diğer fonksiyonu uyararak düzeltmek Hetero - sellüler : Çeşitli hücrelerden oluşan Allo - antijen : Vücutta antikor yapımını uyaran ( izoantijen ) Hetero - tipik : Farklı tipte Homo - morfik : Eş , benzer yapılı Homeo - staz : Organizmanın normal şartlarının devamı , sürekliliği Şizo - freni : Kişilik bölünmesi Şizo - genez : Ortadan bölünerek üreme

90. ZAMAN VE YÖN GÖSTEREN ÖNEKLER Ante - / Pre - / Pro- ön, önce, öncesinde Ante- natal Doğumdan önce Pre- natal Doğumdan önce Pro- filaksi Hastalıktan koruma için hastalıktan önce Post- sonrasında Post- natal Doğum sonrası Peri- sırasında,çevresinde Peri- natal Doğum sırasında

91. ZAMAN VE YÖN GÖSTEREN ÖNEKLER Dextr/o- sağ Dextr - o - kardi Kalbin vücudun sağ tarafında olması Sinistr/a- sol Sinistra- manuel Sol elini kullanan

92. ZAMAN VE YÖN GÖSTEREN ÖNEKLER Ekto- dışında Ekto- pik böbrek Normal yerinin dışında yer alan böbrek Endo- içinde Endo- skopi Bir organın veya boşluğun içine girerek incelemek

93. Ek - kondroma : Kıkırdak tümörü , kemikte çıkıntı yapan Ek - sementozis : Hücre / doku artışına bağlı büyüme , dişte dentin tabakasını örten dokunun birikimi Ab - oral : Ağız dışı , ağızdan uzak Ad - oral : Ağza yakın , ağız yanında Apo - fiz : Dışa doğru gelişen kemik oluşumu En - sefalopati : Beyin hastalığı Endo - derm : İç katman İn - hale : İçine çekmek , soluk almak İn - füzyon : Damara verme , içitim Ad - düksiyon : Yaklaştırma

94. Bazı Önekler Farklı Gözükmekle Birlikte Aynı Anlama Sahiptir. Anti- = Kontra- : Karşı/Karşıt Dis- = Mal- : Kötü/Ağrılı Hiper- = Supra- = Epi- : Yüksek/Üst/Yukarı Hipo- = Sub- = İnfra- : Düşük/Alt/Aşağı İntra- = Endo- : İçinde Ante- = Pre- = Pro- : Ön/Önce

95. Bazı Önekler Benzer Gözükmekle Birlikte Farklı Anlama Sahiptir. Ad- X Ab- : Yakın x Uzak Ante-/Pre-/Pro- X Post- : Önce x Sonra Hiper-/Supra-/Epi- X Hipo-/İnfra-/Sub- : Yüksek x Düşük Makro- X Mikro- : Büyük x Küçük Taşi- = Bradi- : Hızlı x Yavaş

96. SONEKLER (Suffixes)

97. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK -ia -iasis : anormal, olma, bulunma durumu Kole-lith -iasis > Safra taşı Nefr -o- lith - iasis > Böbrek taşı Ameb -iasis > amiple enfekte olma durumu Kandid -iasis > Candida enfeksiyonu Psor -iasis > Kaşıntı olma durumu ( Sedef Hastalığı ) -dini ( dynia ) :ağrı, acı Üro -dini : idrar yapmada ağrı Gastro -dini : mide ağrısı

98. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK - alji : ağrı Miy (o) - alji : kas ağrısı Artr (o) - alji : eklem ağrısı Cephal -algia ( Sef alji ): Başağrısı Fibro - miy (o) - alji : Kas tendon ağrısı, kronik ağrı, kas- eklem - tendonda sertlik ve hassasiyet olması Mast (o ) - alji : Meme ağrısı Nör (o) - alji : Sinir boyunca yayılan, şiddetli, akut ağrı Lumb (o) - alji : Bel ağrısı

99. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-2 -ektazi : genişleme Bronş -ektazi bronşların genişlemesi Piyel - ektazi Kali – ektazi Tel(o)- anji (o) – ektazi Küçük damarlarda genişleme/damar sonlarının genişlemesi -oz : anormal artma Mono-sit -oz : monositlerin artması Löko -sit - oz : akyuvarların artması Trombo -sit - oz : trombositlerin artması -peni azalma , eksilme Trombo-sit - o -peni pıhtılaşma hücrelerinin azalması Löko -peni: akyuvarların azalması - malazi : yumuşama , doku kaybı Osteo -malazi : kemik yumuşaması - por – oz : boşluk gelişimi Osteo -poroz : kemik erimesi (Kemik dokunun incelmesi )

100. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-3 -staz : akışın durması, yavaşlaması ( kan,idrar gibi) Kole -staz : safra akışının durması Hem - o - staz : Kanamanın durması -spazm : kasılma Anji - o -spazm : damar kasılması My -o -spazm : kas kasılması Bronk -o -spazm : bronşların kasılması Lareng -o -spazm : larenksin kasılması

101. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-4 -gen : ‘ den oluşmuş, oluşturan Psik - o - jen : ruhsal nedenden dolayı Karsin - o - jen : kanser oluşturan Aller -jen : Allerjiye neden olan Pat -o - jen : Hastalık yapan Kriy -o - jen : Soğutan, soğutucu -oid : benzer, benzeyen Muk -oid : mukusa benzer Ov - oid : yumurtaya benzer Disk - oid : disk şekline benzer

102. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-5 -sel fıtıklaşma, boşluk olması Gastr - o -sel : Midenin fıtıklaşması Rin - o -sel : Beyinde koku lobunun karıncığı Hidr - o -sel : Testislerde sıvı toplanması ile şişlik oluşması -it(is) iltihap, enflamasyon Hepa/t -it : Karaciğer iltihabı -oma tümör, şişlik Aden -oma bez tümörü -pati hastalık, bozukluk Nefro -pati : Böbrek hastalığı -megali büyüme Splen - o -megali : Dalak büyümesi Hepat - o - megali : Karaciğer büyümesi

103. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-6 -faji : yemek Dis -faji Ağrılı yutma -fazi : konuşma A -fazi : konuşma bozukluğu -fobi : korku Akro -fobi : yüksekten korkma -pleji : felç Hemi -pleji : Yarı felç

104. SONEKLER – HASTALIK/DEĞİŞİKLİK-7 -pitoz : düşme, sarkma Blefar/ o -pitoz : Göz kapağı düşmesi -raji- dışarı çıkma Hem - o -raji : kanama - rea Akış, akma Diya -re : ishal - reksis y ırtılma Entero -reksis Barsak yırtılması - sklerosis sertleşme Arteri/y - o -skleroz Damar sertliği, damar daralması

105. SONEKLER – CERRAHİ İŞLEMLER -ektomi : kesip almak, çıkarmak Gastr -ektomi midenin ameliyat ile alınması -sentez : delmek Tora -sentez Göğüs duvarının delinmesi -stomi : ağız açmak Kolo -stomi Kalınbarsağın karın cildine ağızlaştırılması -tomi : kesmek Trake -tomi Soluk borusunun kesilmesi

106. SONEKLER – CERRAHİ İŞLEMLER 2 - plasti operatif şekillendirme Mamo -plasti : memenin operatif şekillendirilmesi - dezis sabitlemek, yapıştırmak Artro -dezis > Eklemin hareketsizleştirilmesi - rafi dikmek Arteriy - o - rafi > Atardamarın dikilmesi - peksi sabitlemek Gastr - o - peksi > Midenin karın duvarına dikilmesi - tripsi kırmak Nefro - lith - o - tripsi > Böbrek taşının kırılması - lizis kaybolma, çözülme Entero -lizis > Barsakların yapışıklıklarının alınması

107. SONEKLER – TANISAL İŞLEMLER - grafi : görüntüleme Miyel - o - grafi : omuriliğin radyolojik görüntülenmesi - skopi : ayna tutma Laring / o - skopi : gırtlağa ayna ile bakmak - metri : ölçme Odio -metri : İşitme ölçümü Opto -metri : Görmenin ölçümü

108. SONEKLER - SIFATLAR -erg etki etme Kolin -erj - ik asetilkoline yanıt veren -formis şekilli Falsi -formis orak şeklinde

109. SONEKLER - SIFATLAR -fil eğilimli Hidro -fil suda erimeye eğilimli -trop : ‘e etkili Nör/ o -trop sinir sistemine etkili -sid öldürücü Bakteri -sid bakteri öldürücü -culus küçük, küçültme Mus -kulus küçük kas

110. SONEKLER - İLİŞKİLİ OLMA DURUMU Bazı sonekler ilişkili olma durumunu gösterir. -ak -ik -ar -al Kardi/y -ak kalple ilgili Lumb -al – bel ile ilgili Pelv -ik – pelvisle ilgili

111. -genez : oluşum Pato -genez hastalık oluşumu -stenoz : daralma Trake -stenoz : soluk borusunun daralması -trofi : beslenme,büyüme Hiper -trofi : fazla büyüme -plazi : oluşum A -plazi : gelişim eksikliği

112. -loji : Tıbbın herhangi bir dalı ile ilgilenen bilim. Fizyo -loji : Organ sistemlerin görevlerini inceleyen bilim dalı. Kardi/y - o -loji : Kalp ile ilgili fizyolojik ve patolojik konuları inceleyen bilim dalı.

113. -ist : Tıbbın herhangi bir dalında uzman olan kişi. Pediatr -ist : Çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı Psikiyatr -ist : Ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı

114. SONEKLER – ÇOĞUL YAPANLAR -a -> -ae Vertebra Vertebrae -on -> -a Ganglion Ganglia -um > -a Ovum Ova -us -> -i Fungus Fungi -en -> -ina Foramen Foramina

115. SAYILAR 1-> Primus 2-> Secundus 3-> Tertius 4-> Quartus 5-> Quintus 6-> Sextus 7-> Septimus 8-> Octavus 9-> Nonus 10-> De 11-> Un decimus cimus 12-> Duo decimus 13-> Tertius decimus

116. AKRONİMLER

117. AKRONİMLER Çoğunlukla bir kaç sözcüğün ilk harflerinin veya ilk hecelerinin birleşmesiyle oluşan sözcüklerdir. Kısa adlar çoğunlukla hepsi büyük harf olacak şekilde yazılır, istisnalar da olabilir. Bazı akronimler çok sık kullanılır, bazılarının kullanımı nadirdir.

118. Lazer : L ight A mplification by S timulated E mission of R adiation ( Uyarılmış Radyasyon Salınımları ile Güçlendirilmiş Işık ) Scuba: S elf C ontained U nderwater B reathing A pparatus ( Kendine Yeten Sualtı Solunum Aygıtı )

119. AKRONİMLER EKG ( ECG ) : E lektro K ardiyo G rafi BT ( CAT ) : B ilgisayarlı T omografi MR ( MRI ): M anyetik R ezonans Görüntüleme KOAH ( COPD ): K ronik O bstrüktif A kciğer H astalığı EKT ( ECT ): E lektro K onvülsif T edavi EC ( ECT ): E nterik k aplı VKİ ( BMI ): V ücut K itle İ ndeksi IVP : İ ntra v enöz P iyelogram

120. ANTONİMLER Zıt anlamlı kelimeler Yanlış x Doğru, Yukarı x Aşağı, Sağ x Sol, Ön x Arka gibi birbirlerine karşıt anlamlı olan kelimelerdir.

121. Ab- : Yakın Ad- : Uzak Anterior : Ön Posterior : Arka Biyo- : Yaşam Nekro- : Ölüm Bradi- : Yavaş Taşi- : Hızlı Sefalo- : Baş Kaudo- : Kuyruk Endo- : İç Ekzo- :Dış Ö- : Normal/İyi Dis- : Anormal/Kötü Hiper- : Yüksek Hipo- : Düşük Löko- : Beyaz Melano- : Siyah Pre- : Önce Post- : Sonra Proksimal : Yakın Distal : Uzak Superior : Üst İnferior : Alt

122. EPONİMLER Bir kişi veya yer vb ile anılan hastalık, belirti, bulgu, cerrahi alet, test veya sendromlar

123. Eponimler – APGAR Skoru Amerikalı anestezist Virginia Apgar (1909-1974) Yenidoğanın 1 ve 5.dakikalarda durumunu değerlendiren puanlama sistemi. Yenidoğanın kas tonusu, kalp hızı, uyarılara yanıtı, cilt rengi ve solunumu değerlendirilerek 0-10 arası puan verilir.

124. Eponimler – Alzheimer Hastalığı Alman Nörolog Aleis Alzheimer (1864-1915) İlerleyici dejeneratif beyin hastalığı. AH, beyin hücrelerini etkileyen ilerleyici , geri dönüşümsüz bir hastalık olup bellek kaybı ve entellektüel fonksiyonlarda gerileme ile seyreder

125. Eponimler – Cushing Sendromu Amerikalı cerrah H. Williams Cushing (1869-1939) Kortizol hormonu fazlalığına bağlı ortaya çıkan belirtiler topluluğu Cushing sendromunun belirtileri; kilo artışı, obezite, kan basıncının artması (hipertansiyon) ve derinin zayıflaması sonucu oluşan çizgilerdir.

126. Eponimler – Down Sendromu İngiliz doktor John Haydon Down (1828-1896) Trizomi 21, mongolizm olarak da bilinen kromozomal bozukluk Down sendromu; zihinsel kavramada bozukluk ve fiziksel gelişimde tipik yüz görünümü gibi farklılıklar ile seyreder. Hafif/orta öğrenme güçlüğü gibi sorunlar vardır.

127. Eponimler – Homans Belirtisi Amerikalı Cerrah John Homans (1877-1954) Ayakta dorsifleksiyonda ağrı olması Homans belirtisinin pozitif olması derin ven trombozu için önemli bir bulgudur.

128. Eponimler – Treitz Ligamenti Çek Hekimi Wenzel Treitz (1819-1872) İntestinal traktta lokalize ligament Duodenum asendan parçası, orta hattın 3 cm kadar solundaki duodenojejunal bileşkeye kadar uzanır. Bu bileşke, lig. suspensorium duodeni ( Treitz ligamenti ) ile sabitlenmiş bir şekilde tutulur

129. HOMONİMLER Humerus : Üst kolda uzun kemik Humorous : Komik İleum : Kolon parçası İlium : Pelvik kemiğin parçası Loop : yuvarlak halka, bükme Loupe : Büyüteç Mnemonic : Hatırlatıcı Pneumonic : Akciğere ait Mucus : Müköz membran sekresyonu Mucous : Mukusa benzeyen Plane : Anatomik düzey Plain : Düz röntgen Plural : Birden çok Pleural : Akciğer zarına ait Radical : Köklü, kökten Radicle : Damarın küçük dalı Venüs : Gezegen Venous : Toplardamar