Tantangan Ketahanan Sosial di Era Media Sosial

gungunheryanto123 1 views 18 slides Oct 07, 2025
Slide 1
Slide 1 of 18
Slide 1
1
Slide 2
2
Slide 3
3
Slide 4
4
Slide 5
5
Slide 6
6
Slide 7
7
Slide 8
8
Slide 9
9
Slide 10
10
Slide 11
11
Slide 12
12
Slide 13
13
Slide 14
14
Slide 15
15
Slide 16
16
Slide 17
17
Slide 18
18

About This Presentation

Ketahanan Sosial di Era Media Sosial


Slide Content

PENINGKATAN
KETAHANAN SOSIAL
DI ERA DIGITAL
Prof. Dr. Gun Gun Heryanto, M.Si
LEMHANAS

Konteks
Sosial Politik
RuangDemokrasi
Makin Terbuka
Agenda Politik
Media Massa
Media Sosial

KONTEKS: DEMOKRASI
DI INDONESIA FlawedDemocracy
§Electoral Process +
Pluralism
§Functioning Goverment
§Political Partisipation
§Political Culture
§Civil Liberties
https://www.eiu.com/
KONTEKS
DEMOKRASI INDONESIA

•The
Communications
Revolution
(Fred Williams,
1982)
Teknologikomunikasi
•Communicative
abundance (John
Keane, 1998)
•Cyber
communities
Multikanal
•New Public Sphere
(Poster,1997)
•The third age of
political comm
(Blumler&
Kavanagh, 1999)
Disrupsi
•Cyberdemocracy
(Andrzej
Kaczmarczyk,
2010)
KetahananSosial
Budaya
CYBERDEMOCRACY ERA

INFORMATION-SOCIETY

Pola Konsumsi
InformasiDigital
Berlimpah, paradoks,
menyebabkan “addiction”
Tantangan
User Generated
Content
Siapa saja bisa jadi
produsen informasi
Demokrasiyang
Rentan
Hoax, hatespeech radikalisme,
ekstremisme, terorisme, residu
kontestasi elektoral
Anonimitas
True Anonym / Pseudo Anonym
Peluang
SaluranBaru
Paling Potensial
Dengan karakteristik: borderless,
intraktif, multimedia
New
Public Sphere
Mediademokratis,
freedom of expression
Ceruk Komunikan
besartapi“niche
market”
Aksesibilitas
Tidak merata

Model/Surplus Perilaku
Algoritma
Kurasi
Algoritma
Big Data
KampanyePolitik
Propaganda Komputasional
Software/Apps
Robot
Social Media
Machine Learning
Artificial Intelligent
Internet of Things
Cloud Computing
(Sudibyo, 2021)
Lingkaran
Digitalisasi

KETAHANAN SOSIAL BUDAYA DI ERA DIGITAL
NARASI
Masyara-
katDigital
KONVER-
GENSI
SIMBOLIK
CPM
TINDAKAN KOMUNIKASI DI ERA DIGITAL
Walter Fisher (1987); Ernest Bormann (1985); Sandra Petronio(2022)

1| Utopian (Ward, 1997)
Ex. Arab Spring (2011), Umbrella Movement (2014),
Petisi online(exChange.org),Kawal Pemilu (2014),
Digital Campaign(Pilpres, Pilkada, Pileg)
2| Dystopian (Barber, 1998)
Ex. Hoax, Hatespeech, Doxing,dll
3| Technorealism(Monberg1998)
Ex. Education in Pandemic Era
3 Pandangan
TentangRuangDigital

Model
Komunikasi
Politik
Era Digital
(Heryanto, GG. 2018:68)

Noise Factor
Citizen
Netizen
Pertisipasi
politik:
• Aktif
• Kolektif
• Spectator
• Gladiator
Resources
Dinamika Politik di dunia
nyata

Proses Komunikasi Politik di new media
Tipologi
pengunaan
media baru:
• Disseminator
• Publicist
• Propagandist
• Hactivist
Dinamika Politik di dunia
maya
Penyebaran
pesan dan
berbagai
kesadaran
• Konver-
gensi
simbolik
• Narasi
• Mana-
jemen
privasi
komuni-
kasi
Shared group conciousness

Tipologi Penguna
Media Sosial
DISSEMINATOR PUBLICIST PROPAGANDIST HACTIVIST
•Isu harian
•Reguler
Isu Personal/lembaga Isu Strategis Isu sensitif, objekstrategis
Sharing and Connecting Eksistensi diri Delegitimasi atau legitimasi
•Thrill Seeker
•Organized Crime
•Terrorist Group
•National Defense
•Cyberdemocracy-activist
Diseminasidan Literasi
(pemikiran, ideologi, sikap dll)
Mengkonstruksi
Citra
Membuat partisipasi aktif atau
pasif
Meretas atau membobol informasi
rahasia
Heryanto,GG. (2018)

KomunikasiPolitikKonvensional KomunikasiPolitikDigital
Lasswell
(1927)
Komunikasipolitiksearah:
Who-says what-to whom –inwhich channels -
with what effects
McNair(1995)
1.Semuabentukkomunikasiyang dilakukan
olehpolitisidanaktorpolitiklain untuk
tujuankhusus
2.Komunikasiyang ditujukankepadapara
aktorpolitikolehaktor-aktornon politis
sepertipemilih(voters) dankolumnis
3.Komunikasiterkaitdenganaktor-aktor
politikdanaktifitasnyayang diliputmedia,
jadiberita, editorial dll
Holmes (2005)
Komunikasipolitikmultiarah
1.Internet memilikikarakterterdesentralisasi
(decentralized) yang memungkinkan
komunikasidaribanyakorang kebanyak
orang (many to many comm)
2.Internet membukakomunikasiduaarah
(two way of communication)
3.Internet memilikikemampuanmenghindari
kontrolkekuatantertentu, sementara
televisimudahdikontrol
Vedel(2003)
Information Communication Technology
(ICTs) dalamhaliniInternet memberikan
efekpadakomunikasipolitik. Misalnya:
Mudahmemproduksipesan; Pesantidak
terbatasuntukpublik(citizen); Komunikasi
langsung; bisamenargetkomunikandll.
Kelemahannya: Terlalubanyakinformasi;
Riskanterjadinyapropaganda; Kurangnya
mediator yang bisamemainkanperan
penting; Isuprivasi; Ruangpublikyang
terfragmentasi; regulasiyang sulit.

POLA DI MEDIA KONVENSIONAL
MEDIA
CITIZENS
Reportage
Editorials
Commentary
Analysis
Appeals
Programmes
Advertising
Public relations
Opinion polls
Letters
Reportage
Editorials
Commentary
Analysis
•Parties
•Public organisations
•Pressure group
•Terrorist organisations
•Governments
•Political
organisations
(McNair. 2011:6)

Pikiran Sikap
Pemberitahuan
Penerangan
Persuasi
Propaganda/KontraPropaganda
Agitasi
Indoktrinasi
Narasidan
Gerakan
Tindakan
POLA DI MEDIA DIGITAL
Resonansi,
Amplifikasi
Isu/Gagasan/Kejadian

CONNECTED MEDIA TRIPLE-C CONCEPT OPINION LEADER
Social
Media
Media
luar ruang
Media
massa
lokal
Media
Massa
Nasional
Community
Relations
Community
Services
Community
Empowerment
Tokoh
Pemuda/
NGO
Tokoh
Agama
TokohAdat
1
21
STRATEGI KANALISASI KOMUNIKASI UNTUK MENGUATKAN KETAHAN SOSIAL
3
1
2
Manajemen
Produk
Strategi
Kanalisasi
Taktik
Start up RISET DAN PEMETAAN PENYUSUNAN STRATEGI KOMUNIKASI 2
MANAJEMEN DATA
MANAJEMEN
KOMUNIKASI
MANAJEMEN BIROKRASI 3
NARASI POSITIF/MEDIA
RECOGNITION
PENERIMAAN
WARGA/NETIZEN
Target1 2
DUKUNGAN TOKOH
3

REKOMENDASI :
PROTOKOL KOMUNIKASI
UNTUK PENGUATAN KETAHANAN SOSIAL BUDAYA
Kontekskomunikasi01
Tujuan komunikasi02
Rujukankomunikasi03
Narasi utama (pesan kunci)04
Information roles05
Kegiatan komunikasi06
Pihak-pihakyang terlibat
07
Kanalkomunikasiyang
digunakan08
Khalayak sasaran09
Efekyang diharapkanmuncul
10
Panduan Tindakan
yang boleh dilakukan11
Panduan Tindakan
yang tidak boleh dilakukan12

Daftar Rujukan
SUMBER BUKU:
1.Andrzej Kaczmarczyk. 2010. Cyberdemocracy Change of Demoratic Paradigm in the 21stCentury. Key Publishing House
Inc .
2.Brain McNair. 2004. An Introduction to Political Communication. Third Edition. London and New York: Routladge
3.B. Barber . 1998. A passion for Democracy: American Essays. Princeton , NJ : Princeton University Press
4.Dahlberg & Siapera. Radical Democracy and the Internet Interrogating Theory and Practice. New York: Palgrave
Macmillan, 2007.
5.Fred Williams.1982. The Communications Revolution. New York: SAGE Publications
6.David Holmes.2005. Communication Theory: Media, Technology and Society. London: Sage Publication, 2005
7.Gun Gun Heryanto.2018. Media Komunikasi Politik. Yogyakarta: Diva Press/IRCISoD
8.G Vowe & Henn, P (ed).2014. Political Communication in the OnlineWorld: Theoretical Approaches and Research Designs.
London: Routledge.
9.Harold Laswell. 1927. Propaganda Techniques in the World War. New York: Knopf
10.Jhon Kean. The Humbling of The Intellectual, Public Life in The Era of Communicative Abundance in Times Literacy
Supplement. 28 Agustus 1998
11.Mark Poster in David Porter. (ed). 1997. Internet Culture. USA: Routladge
12.Thierry Vedel.2003. Political Communication in New Era: Political Communication in The Ege of Internet (Chapter 3).
London & New York: Routledge
SUMBER LAINNYA :
1.Jay G Blumler & Dennis Kavanagh.1999. The Third Age of Political Communication: Influences and Features. Diakses
dari www.icahdq.org
2.Irene Ward. 1997. How democratic can we get? The Internet, the public sphere, and public discourse. JAC: A Journal of
CompostitionTheory, 17, 365–379
3.J. Monberg1998. Making the Public Count: A comparative Case Study of Emergent Information Technology-based Publics.
Communication Theory, 4, 426–454.

#AlwaysBBB
Terima Kasih