Tenth class state syllabus-text book-em-tm-ap-ts-telugu first language

ixÄ+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°
bÕsƒ¡+ ù|s¡TÇ‹eè‘·Ô+ Á|üÁøÏj·Te÷dü+|ü⁄≥
1. yÓHÓï\ Á|üø£è‹ es¡íq |ü<ä´+ (ÁbÕNq+) pHé `
✿ 2. <ÛäqT´&ÉT$\Te\T ø£<∏ä p˝…’ `
3. e÷‘·èuÛ≤eq Åd”Ô\|ü≥¢ >ös¡e+ |ü<ä´+ (Ä<ÛäTìø£+) p˝…’ `
✿ 4. C≤q|ü<äTì C≤ãT ÁX¯eT|ü≥¢ >ös¡e+ ˝ÒK Ä>∑wüßº `
5. X¯‘·ø£eT<ÛäT]eT HÓ’‹ø£$\Te\T|ü<ä´+ Ä>∑wüßº `
6. H˚HÓ]–q ã÷s¡TZ\ dü÷Œ¤]Ôn_Ûq+<äq yê´dü+ôdô|º+ãsY `
7. q>∑s¡^‘·+e÷qedü+ã+<Ûë\T e#·qø£$‘·ôdô|º+ãsY `
8. Hê&ÉT ` H˚&ÉT $eTs¡Ù yê´dü+ nø√ºãsY `
9. ãdüe |ü]Dj·T+dü+düÿè‹ ~«|ü<ä qe+ãsY `
10. e÷ Á|üj·T‘·ï+ Åd”Ô kÕ~Ûø±s¡‘· |”]ƒø£ qe+ãsY `
✿ 11. e÷DÏø£´MDkÕe÷õø£düŒèVü≤ e#·qø£$‘· &çôd+ãsY `
12. >√s¡+‘·BbÕ\T e÷qedü+ã+<Ûë\T ø£<∏ëìø£ &çôd+ãsY `
kÕe÷õø£ùde
✿ 13. _Ûø£å e÷qedü«uÛ≤e+ |ü<ä´+ (Á|üã+<Ûä+)»qe] `
14. ∫Á‘·Á^e+ XÊÅd”Ôj·Tdü«uÛ≤e+ nqTyê<äø£<∏ä|òæÁãe] `
$wüj·Tdü÷∫ø£
Áø£eT
dü+K´
eTq
Ç‹Vü‰kÕ\T
1. leTÁ<ëe÷j·TD+
2. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+
ñ|üyê#·ø±\T
|ü<ä$C≤„q+ ``
✿dü+düÿ è‘·+ ø±+b˛õ{Ÿ ø√s¡T‡>± #·~y˚yês¡T ª_Ûø£å, e÷DÏø£´MD, C≤q|ü<äTìC≤ãT, <ÛäqT´&ÉTμ
bÕsƒê\qT #·<äTee\dæq nedüs¡+˝Ò<äT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 1
` mi¿q
ñqTàFø£s¡D
á ø£$‘· #·<äe+&ç
ø=+&Éø√q˝À¢
qe⁄«‘·÷, ‘·Tﬁ¯óﬂ‘·÷ |üs¡T¬>&ÉT‘·Tqï
ôd\j˚Ts¡T
ø±\TC≤]˝Àj·T˝À |ü&çb˛sTT+~.
n~#·÷dæ
Ä≈£î\T #ê≥T#˚düTø=ì,
yÓTT>∑Z\T ãT>∑Z\T H=≈£îÿ≈£îHêïsTT.
Ç<ä+‘ê #·÷düTÔqï dü÷Ø&ÉT
bı≥º #Óø£ÿ\j˚T´˝≤ qe⁄«‘·÷
|ü&ÉeT{Ï ø=+&É yÓqøÏÿ
|ü&çb˛j·÷&ÉT.
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
mi¿q es¡íq\≈£î Ä<äT´&ÉT. n‘·ì ø±yê´\˝Àì es¡íq qqTdü]+#˚ kÕVæ≤r˝Àø£+ ªÁ|üã+<Ûä|üs¡y˚TX¯«s¡Tμ&Éì
>ös¡$+∫+~. Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT eq$Vü‰s¡+ #˚j·T&É+, Ä dü+<äs¡“¤+>± edü+‘· s¡T‘·Te⁄qT, kÕj·T+ düeTj·÷ìï,
#·+Á<√<äj·÷ìï, yÓHÓï\qT, ÁbÕ‘·'ø±˝≤˙ï e]í+#ê&ÉT ø£$. s√»+‘ê rÁeyÓTÆq m+&ÉqT Á|üdü]+|üCÒdæq
dü÷s¡T´&ÉT, Ç+ø± ñwüí‘êbÕìï ô|+∫‘˚ ndüTs¡Hêj·T≈£î&Ó’q Væ≤s¡D´ø£•|ü⁄&ÉT düVæ≤+|ü&˚yÓ÷ nqï≥T¢ HÓeTà~>±
|üø£ÿ≈£î ‘=\– b˛j·÷&ÉT. ‘·<äq+‘·s¡+ Á|üø£è‹˝À e∫Ãq e÷s¡TŒ\qT s¡eTD°j·T+>± e]í+#ê&ÉT ø£$. Ä e]íq˝Ò
á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+.
Á|üX¯ï\T:
1. á ø£$‘· <˚ìï e]ídüTÔqï~?
2. dü÷Ø&ÉT |ü&ÉeT{Ï ø=+&É yÓqøÏÿ
|ü&çb˛e&ÉeT+fÒ @$T{Ï?
3. ôd\j˚Ts¡T ø=+&Éø√q MT<ä qe⁄«‘·÷ ‘·Tﬁ¯óﬂ‘·÷
|üs¡T¬>‘·Ô&É+ MTπøeTì ns¡úeTsTT´+~?
4. es¡íHê‘·àø£yÓTÆq ø£$‘·«+ #·<äe&É+e\¢ ø£*π>
Á|üjÓ÷»Hê˝Ò$?
1. yÓHÓï\

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°2
ø£$ |ü]#·j·T+
8, 9 ‘·s¡>∑‘·T\˝À qqïj·T, ‹ø£ÿq >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! ø£$Á‘·j·T+˝À eT÷&Ée
yê&Ó’q mi¿q >∑T]+∫ Ç|ü &ÉT ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+. 14e X¯‘êã›|ü⁄ Á|ü<∏äe÷s¡ú+˝À J$+∫q
mi¿q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T b˛‘·e÷+_ø±, dü÷s¡Hês¡T´\T. ns¡D´|üs¡«X‚wüeTT, qèdæ+Vü≤|ü⁄sêDeTT,
sêe÷j·TDeTT, Vü≤]e+X¯eTT yÓTTˆˆ Á>∑+<∏ë\qT mi¿q s¡∫+#ê&ÉT. M{Ï˝À sêe÷j·TD+
n\uÛÑ´+. ¬s&ç¶ sê»´ kÕú|ü≈£î&Ó’q Áb˛\j·T y˚e÷¬s&ç¶ ÄkÕúq+˝À ñ+&˚yê&ÉT. ‘·q sêe÷j·TD,
Vü≤]e+XÊ\qT y˚e÷¬s&ç¶øÏ n+øÏ‘·+ #˚dæq mi¿q uÛ≤s¡‘êìï sê»sê»qπs+Á<äTìøÏ,
qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD≤ìï n¨_ qèdæ+Vü≤kÕ«$TøÏ n+øÏ‘·$Te«&É+ >∑eTHês¡Ω+. mi¿q s¡#·q˝À es¡íq\T n~Ûø£+>±
ñ+{≤sTT. ‘·<äq+‘·s¡ ø±\+˝À es¡íHê‘·àø£yÓTÆq ø±yê´\T sêe&ÜìøÏ mi¿q es¡íq˝Ò Áù|s¡D. Á|üã+<Ûë˝À¢ì ncÕº<äX¯
es¡íq˝À¢ ø=+#Ó$T+#·T$T+#·T>± nìï es¡íq\÷ qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+˝Àq÷ ø£ì|ækÕÔsTT. n+<äTπø mi¿qqT ªÁ|üã+<Ûä
|üs¡y˚TX¯«s¡Tμ &ÉHêïs¡T. Ç‘·&ÉT •euÛÑøÏÔ Á|ür‹qqTdü]+∫ ªX¯+uÛÑT<ëdüTμ&Éì ù|s¡T >±+#ê&ÉT. ªX¯+ø£s¡kÕ«$T dü+j·TMTX¯«s¡
#·s¡D√s¡T Vü‰<Ûë´q+<ä kÂ+<äs¡´<Ûäs¡T´&Éμqì dü«j·T+>± Á|üø£{Ï+#·T≈£îqï á ø£$ >∑Ts¡Te⁄ X¯+ø£s¡kÕ«$T nì ‘Ó\TdüTÔqï~.
mi¿q qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ Á|üuÛ≤e+ b˛‘·q MT<ä $X‚wü+>± ñqï<äì, b˛‘·q uÛ≤>∑e‘·+ dü|üÔeT düÿ+<Ûä+˝Àì Á|üVü‰¢<ä
#·]Á‘·˝À nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü Ç~ ø£ì|ædüTÔ+<äì $eTs¡Ù≈£î\T ‘·eT |ü]XÀ<Ûäq <ë«sê ìs¡÷|æ+#ês¡T.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\≈£î øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ
‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡´+ ø±e´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. ø±e´+
es¡íq Á|ü<Ûëq+>± kÕ>∑T‘·T+~. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+
mi¿q qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ‘·èrj·÷XÊ«dü+ ˝Àì~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 3
Äu≤\>√bÕ˝≤ìøÏ Äràj·T ã+<ÛäTe⁄ #·+<äe÷eT. #·+<äe÷eT n+~+#˚ neTè‘·+
yÓHÓï\. n+<äyÓTÆq #·+<äe÷eTqT #·÷|ædü÷Ô ª#·+<äe÷eT sêy˚! C≤_*¢ sêy˚!μ n+≥÷
ø£eTàì bÕ≥qT $ì|ædü÷Ô neTà >√s¡T eTT<ä›\T ‹ì|ædüTÔ+~.
∫qï |æ\¢\≈£î yÓHÓï n+fÒ m+‘√ Çwüº+. lsêeT#·+Á<äTì n+‘·{Ïyê&˚ #·+<äe÷eT
ø±yê\ì b˛s¡Tô|{≤º&É+fÒ, n<Ó+‘· n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆ+<√ ‘Ó\TdüTÔqï~. n≥Te+{Ï #·+<äe÷eT
yÓ\T>∑T ` yÓHÓï\qT eTqø£e⁄\T ø±yê´˝À¢ m+‘√ n<äT“¤‘·+>± e]í+#ês¡T, Ç|üŒ{Ïø°
e]ídü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. neTè‘· øÏs¡DT&ÉT Ä neT÷\´ dü+|ü<äqT m+‘√ s¡eTD°j·T+>±
e]í+#ês¡T qèdæ+Vü≤ |ü⁄sêD+˝À mi¿q. n<˚$T{À á bÕsƒ¡+˝À >∑eTì<ë›+ ` ÄkÕ«~<ë›+.
I
#·. ÇqT qdüe÷q‘˚E ~eùd+Á<äT" >∑qT+>=qTe÷&çÿ" p&É">±"
»q <=s¡T q\Œ‘˚E qqT #ê&ÉTŒq" »+#·\uÛÑè+>∑‘ês¡ø±
|òüTqeqC≤‘·˝À#·qeTT Á>∑≈£îÿq MT\q yÓTT+<ä" CÒôd" ã
~àì |ü‹uÛÑøÏÔ dü‘·Ô«eTTqy˚T*$TøÏ+ >∑TiÏ <ëqbıeTàqHé. ˆˆ 1 ˆˆ
*#·. düTs¡T∫s¡‘ês¡ø±≈£îdüTeTXÀ_ÛquÛÀ+>∑DuÛÑ÷$T" >±\eT
qZs¡Te|ü⁄dü÷Á‘·<Ûë] »‘·q+ãTq ~ø£Œ‹ø√{ÏeTT+<ä≥Hé
düs¡düeTT>± q{Ï+|ü">∑ ìXÊdü‹ ¬ø‹Ôq Áø=‘·Ô‘√"|ü⁄"u…+
<Ós¡ j·Tq H=ô|Œ kÕ+<Ûä´qeB~Û‹ |ü•ÃeT~ø£Ô≥+ãTqHé. ˆˆ 2 ˆˆ
‘˚. bı<ä* jÓTT+&=+&É ~$j·TTqT uÛÑT$j·TT ~X¯\T"
u§~$ø=ìj·TT+&ÉT N"ø£{ÏÁb˛e⁄ e\q
$T≈£îÿ≥+ãT>∑" >±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº
ø£s¡e≥+ãq »>∑<ä+&ÉK+&É eTeT¬s. ˆˆ 3 ˆˆ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦dü÷s¡T´&ÉT, ø£eT˝≤\≈£î eT<Ûä´ ñqï nqTã+<Ûëìï uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô ã+<Ûä+‘√ b˛˝≤Ã&ÉTø£<ë! Ç<˚ $<Ûä+>±
Á|üø£è‹˝Àì Ç+ø± y˚{Ïì á $<Ûä+>± b˛\Ãe#·TÃ?
♦¬s+&Ée |ü<ä´+˝À ø£$ <˚ìì <˚ì‘√ b˛˝≤Ã&ÉT? m+<äT≈£î?
♦ªª|üPs¡«<äX¯dü‹μμ nì ø£$ m+<äT≈£î yê&Ü&ÉT?
♦Äø±XÊìï ø£$ @eTì e]í+#ê&ÉT? sêÁ‹ #·Tø£ÿ\‘√ ≈£L&çì Äø±XÊìï #·÷ùdÔ MT¬ø˝≤ nìŒdüTÔ+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°4
II
d”. ‹$Ts¡uÛÑ÷‘·eTTk˛≈£î ‘Ós¡ C≤>∑Å‘·ÔsT÷
\q<ë*Ãqs¡ ø£Ô‹\ø£ eTq">∑
düK´+ãTq≈£î ìXÊdü‹ jÓTTdü+–q" Áu≤∫
ÁbÕ|æ+#·T >∑T]$+<äã+‹j·Tq">∑"
<√j·T~Û yÓ&É"Á>∑T+øÏ ‘√"#·T|ü⁄s¡+<äs¡
≈£î+_Û dæ+<ä÷]‘·≈£î+uÛÑeTq">∑"
>∑T*XÊj·TT<ÛäTì ô|<ä›ø=\Te⁄qHÓ ‹Ôq
B|æ+#·Te÷DÏø£´B|üeTq">∑"
^. >∑TeTT~˙sê>∑s¡düã<ä∆>∑T[ø£j·Tq">∑"
>±$T˙s¡+»HÍwü<Ûäø£ãﬁ¯eTq">∑"
u§&Ée⁄ ô|+|ü⁄q _+ã+ãT bı\T|ü⁄ $T>∑T\"
»+"<äT" &ÉT<äsTT+#Ó" >±+‹ì düÔ+"<äT" &É>∑T#·T. ˆˆ 5 ˆˆ
e. Ç≥T¢<äsTT+∫ ˆˆ 6 ˆˆ
*#·. <Ódü\qT ø=eTà ˝§j·T´ q‹Bs¡ÈeTT˝…’q ø£s¡+ãT\Hé Á_j·T+
u…dü">∑">∑ q÷"~ìøÏÿ s¡» ˙X¯«s¡T"&ÉTqï‘·©\" uÒs¡TÃ Hê
ø£düeTqT ù|] uÛÑ÷s¡TVü≤eTT ø±+‘·ìs¡+‘·s¡ ‘ês¡ø± \dü
‘·TÿdüTeT #·j·T+ãT >√j·TT≥ ø=ø√j·Tq" Áu≤"¬ø düeTT‘·T‡ø±ø£è‹Hé. ˆˆ 7 ˆˆ
ñ. yÓHÓï yÓ*¢bÕ\ÿ&É* Áy˚"ø£<äq+ãTq" uÒ]Ã ~≈£îÿ\THé
$TqTïqT eTT+|ü s¡»˙ø£s¡ _+ãeTT ≈£î+&É©uÛÑe
‘·Œqï>∑‘·\Œ ø£\ŒqeTTuÛÑ+–" <äq¬sÃ" <ä<ä+‘·s¡+ãTqHé
yÓqTïìuÛÑ+–" p&ÉTÿ\≈£î y˚&ÉÿyÓTTq¬sÃ" >∑\+ø£eT‘·ÔiÏHé. ˆˆ 8 ˆˆ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ªª#·+Á<√<äj·÷ìïμμ #·÷düTÔqï|ü &ÉT m˝≤ nì|ædüTÔ+~?
♦#·+Á<ä_+u≤ìï #·÷düTÔ+fÒ MT˝Àø£*π> nqTuÛÑyê\T @$T{Ï?
♦ì+&ÉT |ü⁄qï$THê&ÉT #·+Á<ä_+u≤ìï #·÷ùdÔ @y˚T$T ñqï≥T¢>± nqTuÛÑ÷‹#Ó+<äT‘êeTT?
♦bÂs¡í$THê{Ï ø£\Te\qT #·÷düTÔ+fÒ ø£*π> Äq+<ä+ m˝≤ ñ+≥T+~?
♦ªs¡»˙ø£s¡ _+ã+μμ nì ø£$ <˚ì >∑T]+∫ nHêï&ÉT?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 5
III
*#·. e&ç>=ìiÒ≈£î \T|üŒ‹ yê*ø£ πødüs¡eTT˝Ÿ <ä*s¡Œ" ãT
bıŒ&ç <ä\yÓTøÏÿ ‘˚ìj·T\T bı+– ‘·s¡+>∑\T">±" C…\+– ô|’"
ã&ÉTHÓ <˚"{Ï <ë"≥T\≈£î" ã+&ÉTe⁄˝…’ qekÂs¡uÛÑ+ãT \T
>∑Z&ÉTe⁄>∑ qT\¢ dæ˝…¢ |òüTq¬ø’s¡ewü+&ÉeTT ì+&ÉTyÓHÓï\Hé. ˆˆ 9 ˆˆ
d”. ø£s¡"¬>&ÉT qe#·+Á<äø±+‘√|ü\+ãT\
‘·i#·Tk˛q\" >∑&ÉT <ä\eTTø=qT#·T"
»≥T\#·ø√s¡dü+#·j·TeTT jÓTiø£\
>∑s¡«+|ü⁄<ë"≥T\" >∑&É\Tø=qT#·T
$]j·TT¬ø’s¡eeTT $|ü⁄ s¡+Á<ÛäeTT\ô|’"
BÁe+ãT>±" Á>∑$TàÁ‹|üø=qT#·T"
>±$T˙»qeTT ø£eT˙j·T$ÁuÛÑeT
dæà‘·ø±+‹\Vü≤s¡T yÓT+&ÉTø=qT#·T"
ÄˆˆyÓˆˆu§<ä*bı<ä* #·<ä\" u§+>±]bı+>±]
$T+∫$T+∫ ~X¯\TeTT+∫eTT+∫
j·T_ÛqT ‘˚+<äT #·+Á~ø±+uÛÀ~Ûj·Tœ\+ãT
˙≥ ì≥º\eTT>∑ ì≥ºy=&ç#Ó. ˆˆ 10 ˆˆ
e. Ç≥¢‹eTH√Vü≤s¡>∑+;Ûs¡BÛs¡+u…’q düT<Ûëø£s¡ø±+‹|üPs¡+ãT sêÁ‹ j·TqT 2e ˝…’qT ‘·\+|ü⁄ <√"|ü˙ø£ ‘·eT+ãqT
HêeT+ãTqT $q˙ø£ j·Te´ø£Ôj·TqT X¯+ø£ 3e ˝…’qT q+≈£î]+|ü˙ø£ ˝À#·q+ãT\≈£î qeTè‘·ùd#·q+ãTqT,
X¯Øs¡+ãTq≈£î" »+<äHê 4e bÕ<ä+ kÕs¡+ãTqT, q+‘·s¡+>∑+ãTq≈£î Hêq+<ä‘·s¡+>∑+ãTqT q>∑T#·T $»è+_Û+∫q
düeTj·T+ãTq ˆˆ 11 ˆˆ
uÛ≤yê\T :
1) ndüe÷qyÓTÆq ø±+‹‘√ Á|üø±•+#˚ dü÷s¡T´DÏí #·÷dæq≥T¢ ‘·≈£îÿe ø±+‹ >∑ Ç‘·s¡T\qT #·÷&É&ÜìøÏ Çwüº|ü&Éqqï≥T¢
$TDT≈£î $TDT≈£î eT+≥Tqï #·Tø£ÿ\qT #·÷&Éø£ >∑ãT≈£îÿq ø£ﬁ¯óﬂeT÷düT≈£îqï~ |ü<äàeTT. (n+fÒ dü÷sê´düÔeTj·T+
ø±>±H˚ |ü<äàeTT eTT&ÉT#·T≈£îqï~ nì ns¡ú+) |ü‹uÛÑøÏÔøÏ ‘êH˚ Ä<äs¡ÙeTqï≥T¢qï~ á ÁøÏj·T.
dü÷s¡T´ì øÏs¡D≤\‘√ |ü<ëà\T $#·TÃ≈£î+{≤sTT. dü÷s¡T´DÏí ø£eT Á|æj·TT&ÉT, ø£eT\u≤+<Ûäe⁄&ÉT nì n+{≤s¡T.
ø£eT˝≤\≈£î, dü÷s¡T´ìøÏ eT<Ûä´ >∑ dü+ã+<Ûëìï uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô nqTã+<Ûä+>± mi¿q ∫Á‹+#ê&ÉT.
2) Á|üø±X¯e÷qyÓTÆq / n+<äyÓTÆq #·Tø£ÿ |üP\‘√ n\+ø£]+|üã&çq Äø±X¯eTH˚ s¡+>∑düú\+ MT<ä, ø±\eTH˚ dü÷Á‘·<Ûë]
Á|üj·T‘·ï+ e\¢ ~ø±Œ\ø£ düeT÷Vü≤+ eTT+<äT, ìXÊdü‹ (sêÁ‹ nHÓ&ç Åd”Ô) düs¡dü+>± q{Ïdü÷Ôqï~. Ä düeTj·T+˝À
|ü•ÃeT~XÊ rs¡+˝Àì ø=‘·Ôø±+‹ ÄyÓT≈£î n&ÉT¶>± m‹Ôq ˇø£ $<ÛäyÓTÆq mÁs¡ì ‘Ós¡˝≤>± n\sês¡T‘·Tqï~.
(|üPs¡«+ Hê≥ø£ Á|ü<äs¡Ùq˝À¢ eTT+<äT dü÷Á‘·<Ûë] Á|üy˚•+#˚yê&ÉT. ‘·sê«‘· ‘Ós¡#ê≥TqT+&ç q{Ï Á|üy˚•+#˚~. Ä
dü+Á|ü<ëj·÷ìï ø£$ Çø£ÿ&É #·ø£ÿ>± Ä$wüÿ]+#ê&ÉT.)

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°6
3) n~Ûø£yÓTÆq Nø£{Ï ø±s¡D+>± ~≈£îÿ\T, Äø±X¯eTT, uÛÑ÷$T ˇø£ <ëì˝À ˇø£{Ï ø£*dæb˛sTT, u≤>± ø±≥Tø£ ì+|æq
ã]D…˝≤>± $X¯«eT+‘ê q\¢>± ø£ì|æ+∫+~.
4) n+‘·˝À
*5) Nø£{Ï nH˚ uÛÑ÷‘·+ ÄeVæ≤+#·>±, eTT»®>± \q <Ûä]+∫q HÓ‘·TÔ{Ï u§≥Tº˝≤>±—
ùdïVü≤+ ø√dü+ sêÁ‹ nHÓ&ç Åd”Ô düeT]Œ+∫q ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq >∑T]$+<ä ã+‹ ˝≤>±—
düeTTÁ<ä+˝À qT+&ç edüTÔqï <˚e‘êÅd”Ô mÁs¡ì ≈£î+≈£îeT ≈£î+uÛÑ+ ˝≤>±—
Ç+Á<äTì düuÛÑ˝À yÓ*π> e÷DÏø£´ B|ü+˝≤>±— ‘Ó\¢ ø£\Te Áù|eT≈£î ˝Àã&çq s¡düeTDÏ˝≤>±, Åd”Ô\≈£î Äq+<ëìï#˚Ã
Wwü<Ûä|ü⁄ eTT<ä›˝≤>±, ø±+‹eTj·TyÓTÆq #·+Á<ä_+ã+ ô|<ä›>± yÓTT*∫+~ (Ä$wüÿè‘·+ nsTT´+~) (ø£$ #·+Á<√<äj·÷ìï
s¡düeTDÏ‘√, Wwü<Ûä|ü⁄ eTT<ä›\‘√ b˛˝≤Ã&ÉT.)
6) á $<Ûä+>± ñ<äsTT+∫.....
7) ~≈£îÿ\H˚ ø=eTà\‘√, yÓ\T>∑T©H˚ #·Tø£ÿ\H˚ |üPe⁄\‘√ ô|<ä› #Ó≥Tº˝≤>± ø£ì|ædüTÔqï~ Äø±X¯+. ‘·q bı&ÉyÓ’q
#˚‘·T\‘√ Ä |üPe⁄\qT n+<äT≈£îH˚+<äT ø=s¡ø± nqï≥T¢ #·+Á<äT&ÉT $»è+_Û+#ê&ÉT.
(#·+Á<äTì ø±+‹ Äø±X¯eT+‘ê yê´|æ+∫+~ nì ns¡ú+.)
8) bÕ\ø£&É* >∑s¡“¤+ qT+&ç ñ<ä“¤$+∫q yÓHÓï ñô|Œq˝≤ $»è+_Û+∫ ~≈£îÿ\˙ï eTT+#Ó‹Ô+~. n|ü&ÉT #·+Á<ä_+ã+
Ä~X‚wüßì bÕqT|ü⁄˝≤>± ø£ì|ædüTÔqï~. n+<äT˝Àì eT#·Ã ø£qTï\≈£î $wüßíe⁄˝≤>± ø£ì|ædü÷Ô n\]düTÔqï~. (ø£$
uÛ≤eHê $düÔè‹ m+‘· >=|üŒ>± ñqï<√ á |ü<ä´+ ‘Ó*j·TCÒdüTÔqï~.)
9) Ä ì+&ÉT yÓHÓï\˝À ø£\Te|üP düeT÷Vü≤|ü⁄ πs≈£î\T y˚>∑+>± $#·TÃ≈£îHêïsTT. yê&çb˛sTTq πødüsê\T ∫>∑T]+#êsTT.
|ü⁄bıŒ&ç n~Ûø£yÓTÆ+~, ‘˚HÓ\T bı+– ‘·s¡+>±˝≤¢ $»è+_Û+∫, ‘·eTô|’øÏ edüTÔqï ‘·TyÓTà<ä ãè+<ëìøÏ |ü+&ÉT>∑
#˚XÊsTT. Ä ì+&ÉT yÓHÓï\˝À ø=‘·Ô |ü]eTﬁ≤\‘√ |ü]düsê\qT dü+‘√wüuÛÑ]‘·+ #˚XÊsTT ` ø£\Te\T.
10) Á|üX¯+düe÷qT&Ó’q #·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHÓï es¡¸+‘√ yÓT‘·Ôì #·+Á<äø±+‘· •\qT ø£]–dü÷Ô— $Vü≤]düTÔqï #·ø√s¡
|ü≈£åî ¬sø£ÿ\qT düŒè•dü÷Ô (<ë≥T‘·÷)— $#·TÃ≈£î+≥Tqï ø£\Te|üP s¡+Á<Ûë\qT ì+&ç, ‘·qyÓ’|ü⁄ ‹|ü≈£î+≥÷—
n+<äyÓTÆq Åd”Ô n<äT“¤‘·yÓTÆq ∫s¡Tqe⁄« ‘Ó\¢ì ø±+‘·T\qT n~Ûø£+ #˚dü÷Ô— n+‘·ø£+‘·≈£L n~Ûø£yÓTÆ, bı+–,
bı+–, ~X¯\˙ï eTT+<ä#Ó‘·TÔ‘·÷, düeTkÕÔ˙ï Ä yÓHÓï ˙{Ï‘√ ì+|ü⁄‘·÷ ì+&ÉT>± Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT.
11) á $<Ûä+>± #ê˝≤ n+<ä+>±, >∑+;Ûs¡+>±, düeTTqï‘·+>± $düÔ]+∫+~ yÓHÓï\. n~ sêÁ‹ nH˚ Ä˝À#·q
sê˙j·Tø£, Nø£{Ï ù|s¡TqT $q˙j·Tø£, ø£ì|æ+#·ì~ (n|ü&É|ü&ÉT yÓHÓï ñ+&É<äT) nH˚ nqTe÷Hêìï ‘·˝…‘·Ô˙j·Tø£,
ø£ﬁ¯ﬂ≈£î neTè‘·|ü⁄ »\T¢˝≤, X¯ØsêìøÏ eT+∫>∑+<Ûä+˝≤, eTqdüT≈£î Äq+<ä ‘·s¡+>∑+˝≤ $»è+_Û+∫+~.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦yÓHÓï\qT #·÷dæq ø£\Te\T m˝≤ Á|ü‹düŒ+~+#êsTT?
♦#·+Á<äT&ÉT ‘·q yÓHÓï\‘√ Á|ü|ü+#êìøÏ ÄVü‰¢<ëìï m˝≤ ø£*–+#ê&ÉT?
♦ªªu≤<ä*bı<ä* #·<ä\" u§+>±] bı+>±] $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫μμ nH˚ |ü<ä´ bÕ<ä+˝Àì
|ü<ä kÂ+<äs¡´+ >∑T]+∫ #Ó|üŒ+&ç.
♦ªeTH√Vü≤s¡>∑+;Ûs¡ BÛs¡+u…’q düT<Ûëø£s¡ ø±+‹ |üPs¡+ãTμμ Bì uÛ≤e+ @$T{Ï?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 7
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. bÕsƒ¡+˝À yÓHÓï\qT e]í+#·&É+ >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! Á|üø£è‹˝Àì $$<Ûä dü+<äsê“¤\qT e]í+#·&É+ e\¢ MT≈£î ø£*π>
nqTuÛÑ÷‘·T\qT $TÁ‘·T\‘√ |ü+#·Tø√+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
2. MT≈£î q∫Ãq ˇø£ dü+<äsê“¤ìï e]í+#·+&ç.
3. mi¿q sêdæq øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç...
d”ˆˆø£\"&ÉT y˚T~ì j·T+<äT" >∑\"&ÉT<äø£+ãT \"
>∑\"&ÉT yêj·TTe⁄q+<äT" >∑\"&ÉT eVæ≤ï"
>∑\"&ÉT uÛ≤qTì j·T+<äT" >∑\"&ÉT k˛eTTì j·T+<äT"
>∑\"&É+ãs¡+ãTq" >∑\"&ÉT ~X¯\"
>∑\"&ÉT #·s¡+ãT\" >∑\" &É#·s¡+ãT\"
>∑\"&ÉT u≤Vü≤´+ãTq >∑\"&ÉT˝Àq
>∑\"&ÉT kÕs¡+ãT\" >∑\"&ÉT ø±\+ãT\"
>∑\"&ÉT <Ûäs¡à+ãT\" >∑\&ÉT ÁøÏj·T\"
‘˚ˆˆ^ˆˆ>∑\"&ÉT ø£\yêì j·T+<äTqT >∑\&ÉT ˝Òì
yêì j·T+<äTqT >∑\"&Ó\¢yêì j·T+<äT
ì+ø£ y˚j·TTqT H˚ düπs«X¯«s¡T+&ÉT
ø£\"&ÉT
˙j·T+<äT Hêj·T+<äT" >∑\"&ÉT ø£\"&ÉT
(qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ ` |ü+#·e÷XÊ«dü+ ` 78)
n) ô|’ |ü<ä´+˝À #ê˝≤ kÕs¡T¢ |ü⁄qs¡Tø£ÔyÓTÆq |ü<äy˚T~?
Ä) n~ |ü\T≈£î‘·Tqï|ü&ÉT, $+≥Tqï|ü&ÉT MT≈£î ø£*Zq nqTuÛÑ÷‹ì #Ó|üŒ+&ç.
Ç) ^‘· ^∫q e÷≥ nsêú\T ‘Ó\düTø√+&ç.
Ç|ü &ÉT b˛‘·q sêdæq øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç...
eTˆˆø£\ª&É+uÀ~Û" >∑\+&ÉT >±*" >∑\ª&Üø±X¯+ãTqHé ≈£î+uÛÑìHé
>∑\" &É–ïHé ~X¯\+ ã>∑ﬁ¯ﬂ ìX¯\+ Áã<√´‘· #·+Á<ë‘·à\Hé
>∑\"&√+ø±s¡eTTq+ Á~eT÷s¡TÔ\" Á~*+>∑e´≈£îÔ\+ <ä+‘·≥Hé
>∑\"&ûX¯ó+&ÉT >∑\+&ÉT ‘·+Á&ç! yÓ<äø£+>± H˚ ìj·÷´jÓT&ÉHé.
(leT<ë+Á<Ûä eTVü‰uÛ≤>∑e‘·+ ` dü|üÔe÷XÊ«dü+ ` 78)
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°8
n) mi¿q |ü<ä´+˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q |ü<ë\≈£î á |ü<ä´+˝À ñqï düe÷Hês¡úø±˝Ò$?
Ä) ¬s+&ÉT |ü<ë´\qT b˛*Ã #·÷&É+&ç.
Ç) mi¿qqT b˛‘·q ø=ìï #√≥¢ nqTø£]+#ê&Éq{≤ìï düeT]úkÕÔsê? m+<äT≈£î?
4. |ü⁄e⁄« >∑Ts¡TÔ>∑ |ü<ë´\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T+&ç. uÛ≤ek˛Œ¤s¡ø£+>± |ü<ë´\T bÕ&É+&ç. (#·<äe+&ç / Á|üø£{Ï+#·+&ç)
5. 2e |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡ú+ á øÏ+<ä ñqï~. Ç<˚ $<Ûä+>± 8, 10 dü+K´>∑ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T
sêj·T+&ç.
düTs¡T∫s¡ R n+<äyÓTÆq
‘ês¡ø± R #·Tø£ÿ\
≈£îdüTeT R |üP (#˚)
XÀ_Û R n\+ø£]+|üã&çq
quÛÑ'G R Äø±X¯eTHÓ&ç
n+>∑DuÛÑ÷$THé R s¡+>∑düú\+ (y˚~ø£) ô|’
ø±\eTT G nHé R ø±\+ nH˚
>∑Ts¡Te|ü⁄ R ÁX‚wüß˜&Ó’q
dü÷Á‘·<Ûë] R dü÷Á‘·<Ûë] (<äs¡Ù≈£î&ÉT)
»‘·q+ãTq R Á|üj·T‘·ï|üPs¡«ø£+>±
~ø£Œ‹ø√{Ï R ~ø±Œ\≈£î düeT÷Vü≤+
eTT+<ä≥Hé R eTT+<äT (m<äT≥)
düs¡düeTT>± R #·ø£ÿ>± (j·TTø£Ô+>±)
q{Ï+|ü>∑ R Hê≥´+ #˚j·T&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü&çq
ìXÊdü‹øÏ R sêÁ‹ nHÓ&ç Åd”ÔøÏ (n&É¶+>±)
m‹Ôq R ì*|æq (|ü{Ïºq)
ø=‘·Ô R ø=‘·Ô<Ó’q
‘√"|ü⁄Hé R mÁs¡ì
ô|Hé G ‘Ós¡ R ô|<ä› ‘Ós¡
nqHé R nqï≥T¢>±
|ü•ÃeT ~ø˘ G ‘·≥+ãTqHé R |ü&ÉeT{Ï rs¡+˝Àì (|ü&ÉeT{Ï ~≈£îÿq)
kÕ+<Ûä´ R dü+<Ûä´ jÓTTø£ÿ
qe B~Û‹ R ø=‘·Ô yÓ\T>∑T
ˇô|ŒHé R Á|üø±•+∫+~

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 9
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T
n) ªªø±≥Tø£ Á>∑TøÏÿq{Ïº ø£s¡e≥+ãq »>∑<ä+&ÉK+&ÉeTeT¬sμ á e÷≥\T ø£$ @ dü+<äs¡“¤+˝À ù|s=ÿHêï&√
$e]+#·+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+˝À ø£$ yÓHÓï\qT e]í+#·&ÜìøÏ @j˚T n+XÊ HÓqTï≈£îHêï&√ ‘Ó\Œ+&ç.
Ç) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Äø±X¯+˝Àì s¡+>∑T\T @ @ düeTj·T+˝À m{≤¢ e÷s¡TŒ #Ó+<ëjÓ÷ ‘Ó\Œ+&ç.
2. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T.
n) |ü<ä´ uÛ≤yê\qT Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ kÕsê+XÊìï Çs¡yÓ’ yêø±´\≈£î ≈£î~+∫ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) á bÕsƒ¡+˝Àì es¡íq˝≤¢π> @ MT≈£î q∫Ãq ˇø£ Á|üø£è‹ <äèXÊ´ìï>±ì, düìïy˚XÊìï>±ì, düeTj·÷ìï>±˙
e]ídü÷Ô sêj·T+&ç. ñ<ë: dü÷s√´<äj·T+ / dü÷sê´düÔeTj·T+.
Ä) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± mi¿q s¡#·HêXË’* >∑T]+∫ 10 yêø±´\T sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^∫q e÷≥ nsêúìï Á>∑Væ≤+∫, yê{Ïì ns¡úe+‘·+>± kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üjÓ÷–+#·+&ç.
n) ∫Á‘·+˝Àì uÛÑs¡‘·e÷‘· eT+<ädæà‘·ø±+‹ n+<ä]˙ Äø£≥Tº≈£îqï~.
Ä)~$ qT+&ç uÛÑT$øÏ y˚T|òüT+ sê*Ãq ∫qT≈£î|üP˝Ò á es¡¸+.
Ç) ø£cÕº\T $T≈£îÿ≥yÓTÆ ¬s’‘·T\T Á|üuÛÑT‘·« düVü‰j·T+ ø√dü+ m<äTs¡T #·÷düTÔHêïs¡T.
á)s¡»˙ø£s¡_+ã+ sêÁ‹ì |ü>∑\T>± e÷s¡TdüTÔqï~.
2. ì|òüT+≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) ø£<äTs¡T :
Ä) yÓ*¢ :
Ç) ≈£î+&É* :
á) ì≥ºy=&ÉT#·T :
ñ) >∑&É :
3. |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) #ê&ÉTŒ :
Ä) yÓ*¢ :

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°10
Ç) ¬ø’s¡e+ :
á) øöeTT~ :
ñ) #·+Á<äT&ÉT :
}) ‘·eTdüT‡ / ‘·eT+ :
uÛ≤cÕ+XÊ\T
4. Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î $ø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) dü+<Ûä´ :
Ä) |ü•ÃeT+ :
Ç) ~X¯ :
á) <Ûäs¡àeTT :
ñ) sêÁ‹ :
}) ìXÊ :
ãTT) u≤<Ûä :
5. $ø£è‹ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) >∑Ts¡TeeTT :
Ä) »‘·qeTT :
Ç) <Ódü :
á) ‘·\eTT :
ñ) #·+<äTs¡T&ÉT :
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦qèdæ+Vü≤|ü⁄sêD+ n+fÒ ªqs¡dæ+Vü≤ kÕ«$T ø£<∏äμ. á H˚|ü<∏ä´+‘√ e∫Ãq Á>∑+<∏ë\T, $esê\qT á øÏ+~
|ü{Ïºø£˝À sêj·T+&ç.
Áø£.dü+ Á>∑+<∏ä+ ù|s¡TÁ|üÁøÏj·T ø£$ ø±\+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 11
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ dü+<ÛäT\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\T á bÕsƒ¡+˝À @$ ñHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBdæ, \ø£åD+‘√
düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
n) dües¡íBs¡È dü+~Û
Ä) >∑TD dü+~Û
Ç) ñ‘·« dü+~Û
2. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ, dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ dü÷Á‘ê\T sêj·T+&ç.
n) n‘·´+‘·
Ä) e+{≤eTT<äeTT
Ç) @eTì]
á) n$«<Ûä+ãTq
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêdæ, n$ @ düe÷kÕ˝À >∑T]Ô+#·+&ç. \ø£åD≤\T b˛*Ã#·÷&É+&ç.
n) q\T<Ódü\T
Ä) dü÷s¡´#·+Á<äT\T
4. øÏ+~ dü+<äsê“¤˝À¢ì n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·+&ç. ø±s¡D≤\T sêj·T+&ç.
n) ≈£îeTT~˙sê>∑ s¡düã<ä∆ >∑T[ø£j·Tq>∑"...
»+Á<äT&ÉT<äsTT+#Ó" >±+‹ ìdüÔ+Á<äT"&É>∑T#·T.
Ä) |ü<ä|ü&ç |üPs¡«~XÊdü‹
e<äq+ãTq" <Ó\TŒ$T–˝… eqC≤Væ≤‘·T #·÷
\T<äs¡+ãTq <Ûä]sTT+∫q"
>∑~]q bÕ+&ÉTs¡ ø£b˛‘· ø±+‹ $<ÛäeTTqHé.
5. bÕsƒ¡+˝Àì ‘˚≥^‹ |ü<ä´+ \ø£åD≤\‘√ düeTq«j·T+ #˚dæ #·÷&É+&ç.
|ü]#·j·T+
‘˚≥^‹ \ø£åD≤\T ns¡ú+#˚düT≈£îHêïs¡T >∑<ë! Ç|ü&ÉT Ä≥yÓ\~ |ü<ä´+ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
Ä≥yÓ\~˝Àq÷ Á|ü‹bÕ<ëìøÏ ◊<äT >∑D≤\T+{≤sTT. ø±ì,
1e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (3 dü÷s¡´ G 2 Ç+Á<ä)
2e bÕ<ä+˝À 5 >∑D≤\T (5 dü÷s¡´)
}
y˚πs«s¡T>± ñ+{≤sTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°12
dü÷øÏÔ
````````````````
1. bı<ä* bı<ä* #·<ä\" u§+>±] bı+>±]
I I I I I I I I I U U I U U I
qqq ‘· ‘·
2. $T+∫ $T+∫ ~X¯\T eTT+∫ eTT+∫
(
*
ªVü≤μ >∑D≤H˚ï ª>∑\+μ nq&É+ yê&ÉTø£˝À ñqï~— ªeμ >∑D≤ìï ª\>∑+μ nqï≥T¢.)
♦$T>∑‘ê j·T‹, ÁbÕdü ìj·Te÷\T ‘˚≥^‹øÏ dü+ã+~Û+∫qy˚ BìøÏ e]ÔkÕÔsTT. |ü]o*+#·+&ç.
1. Ç~ ñ|üC≤‹ |ü<ä´+. BìøÏ 4 bÕ<ë\T+{≤sTT.
2. 1, 3 bÕ<ë˝À¢ es¡Tdü>± eT÷&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T, ¬s+&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤ #=|üq ñ+{≤sTT.
3. 2, 4 bÕ<ë˝À¢ ◊<ä÷ dü÷s¡´>∑D≤˝Ò ñ+{≤sTT.
4. Á|ü‹bÕ<ä+˝À 4e >∑D+˝Àì yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥T ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
5. ÁbÕdü ìj·TeT+ bÕ{Ï+#·qedüs¡+ ˝Ò<äT.
*
ô|’ |ü<ä´+ $T>∑‘ê ¬s+&ÉT bÕ<ë\T |ü]o*+∫ \ø£åD düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç. (y˚eTq X¯‘·ø£+˝Àì |ü<ë´\˙ï
Ä≥yÓ\<äT\T)
U I U I I I I U I U I
Vü≤ Vü≤ q Vü≤ Vü≤

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 13
2. <ÛäqT´&ÉT
` |üs¡edüTÔ ∫qïj·Tdü÷]
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
\|òüTT|ü‘·q≈£î&ÉT eT+<∏äs¡Tì‘√ Ç≥¢ìjÓT. #Ó*ø±&É! á eT÷wæø£ sêEqT ˙e⁄ $TøÏÿ* düe÷àì+|ü⁄eTT.
Ç‘·&ÉT |ü⁄D´ø£s¡Tà\˝À|ü <ÛäTØDT&ÉT, >∑TDs¡‘êïø£s¡T&ÉT, Væ≤s¡D´≈£î&ÉqTyê&ÉT. á‘·ì >∑TDeTT\T X‚wüß&ÉT düVæ≤‘·eTT
e]í+|üC≤\&ÉT. H˚ H˚bÕ{Ïyê&ÉqT ` nì |ü*øÏ yÓTT<ä{Ï qT+&ç Væ≤s¡D´≈£îì eè‘êÔ+‘·eTT düs¡«eTT $ì|æ+#ÓqT.
n+‘·≥ eT+<∏äs¡T&ÉT ªVæ≤s¡D´≈£îì $TøÏÿ* düe÷àì+∫ sTT≥¢ìjÓT. ªªVæ≤s¡D´ø±! ˙e⁄ ìs¡®q eqeTTq+<äT yêdüeTT
#˚j·TT≥≈£î ì$T‘·Ôy˚T$T? #Ó|ü eTTμμ nì j·T&ç¬>qT.
Væ≤s¡D´≈£î&ç≥¢ìjÓT.
Á|üX¯ï\T:
1. Ç˝≤+{Ï uÛ≤wü‘√ ñqï bÕsƒê\qT #·~yêsê? ˝Ò<ë? (á XË’*‘√ ñqï
MT≈£î ‘Ó*dæq |ü⁄düÔø± ù|s¡T¢ #Ó|üŒ+&ç.)
2. eT+<∏äs¡T&ÉT me] eè‘êÔ+‘êìï $ì|æ+#ê&ÉT?
3. Væ≤s¡D´≈£îì ìyêdüyÓTø£ÿ&É?
4. Væ≤s¡D´≈£î&ÉT ‘·q ìyêdü+ >∑T]+∫ @+ #Ó|æŒ ñ+{≤&ÉT?
ñ<˚›X¯+
eT+$TÁ‘·T ??\sTT?? eTq J$‘ê?? z eT\T|ü? ?|ü‘·T+~. n+<äT ? m|ü&?? dü??Á‘·T\qT b?+<?\?
ô|<ä›yêﬁ¯óﬂ #ÓãT‘·T+{≤s¡T. eT+∫ $TÁ‘·T kÕ+>∑‘·´+ eTq≈£î y˚T\T #˚düTÔ+<äì, dü»®q kÕ+>∑‘·´+ m|üŒ{Ïø°
eT+∫<äì #Ó|üŒ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
Á|üdüTÔ‘·+ bÕsƒê´+X¯+ ˙‹ #·+Á~ø£˝Àì ª$TÁ‘·˝≤uÛÑ+μ qT+&ç d”«ø£]+#·ã&çq~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°14
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+˝Àì ns¡ú+>±ì |ü<ë\qT |ü<ä|ü{Ïºø£ / ì|òüT+≥Te⁄ <ë«sê ‘Ó\TdüTø√+&ç.
∫bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ eTT+<äTqï ù|sêqT #·<äe+&ç. <ëì <ë«sê bÕsƒ¡+˝À @eTT+<√
}Væ≤+#·+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
|üs¡edüTÔ ∫qïj·Tdü÷] 1809˝À ‘·$Tﬁ¯Hê&ÉT˝Àì #Ó+>∑˝Ÿ|ü≥Tº õ˝≤¢˝Àì ô|s¡+ã÷s¡T˝À
»ìà+#ês¡T. eTÁ<ëdüT˝Àì |ü#êÃj·T|üŒø£ﬁ≤XÊ\˝À ‘Ó\T>∑T |ü+&ç‘·T\T>± |üì#˚kÕs¡T.
|ü<ë´ìøÏ qqïj·T, >∑<ë´ìøÏ ∫qïj·T nì ˝Àø√øÏÔ. ªdü÷]μ nH˚~ M] _s¡T<äT. dü÷]
nq>± |ü+&ç‘·T&ÉT nì ns¡úeTT.
nø£ås¡>∑T#·Ã¤eTT, Ä+Á<Ûä ø±<ä+ã], |ü<ë´+Á<Ûä yê´ø£s¡D+, u≤\yê´ø£s¡D+, ˙‹#·+Á~ø£ yÓTT<ä˝…’q Á>∑+<∏ë\T
sêXÊs¡T. áj·Tq s¡#·HêXË’* bÕsƒ¡≈£î&çì Äø£≥Tºø=H˚˝≤ ñ+≥T+~. áj·Tq sêdæq u≤\yê´ø£s¡D+ H˚{Ïø° ÁbÕe÷DÏø£
Á>∑+<∏äeTT>± ñ+~. ˙‹#·+Á~ø£ ` u≤\yê´ø£s¡D≤\T \ø£å´ ` \ø£åD Á>∑+<∏ë\T>± Á|üdæ~∆ bı+<ësTT. ‘Ó\T>∑T,
‘·$Tﬁ¯+, dü+düÿ è‘·+, Ä+>∑¢eTT uÛ≤wü\˝À dü÷] eT+∫ |ü+&ç‘·T&ÉT.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒê´+X¯+ e#·q s¡#·q≈£î dü+ã+~Û+∫ ø£<∏ë Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~.
dü+düÿ è‘·+˝Àì $wüßíX¯s¡à |ü+#·‘·+Á‘·+ Ä<Ûës¡+>± ∫qïj·Tdü÷] ˙‹#·+Á~ø£qT
s¡∫+#ê&ÉT. Ç~ Á>±+~∏ø£ e#·q+˝À kÕ>∑T‘·T+~. |üX¯ó|üøå±´<äT˝Ò bÕÁ‘·\T>± ˝Àø£Ø‹ì ˙‹ì
Á|üuÀ~Ûdü÷Ô ø£<∏äHê\T kÕ>∑T‘êsTT.
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ $TÁ‘·˝≤uÛÑ+ ˝Àì~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 15
e÷qe J$‘·+˝À ˙‹ nH˚~ #ê˝≤ eTTK´yÓTÆq $wüj·T+. Á|ü‹ eTìwæøÏ dü+bÕ<äq
m+‘· eTTUŸj·TyÓ÷ |üs√|üø±s¡+ ≈£L&Ü n+‘˚ eTTK´+. ˝≤uÛÑeTT nH˚~ ñ+&É≈£L&É<äT.
˝ÀuÛÑ‘·«+ e\¢ ‘·q≈£î ø±ì, Ç‘·s¡T\≈£î ø±ì Á|üjÓ÷»q+ ñ+&É<äT. ª|æ*¢øÏ _#·Ã+ ô|≥ºìyê&ÉTμ
nH˚ kÕyÓT‘· ˝À_Ûì <äèwæº˝À e∫Ãq<˚. eTq+ eTq $TÁ‘·T\≈£î düVü‰j·T+ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò≈£î+&Ü
#˚j·÷*. BìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£<∏äqT #·<äTe⁄<ë+.
I. Væ≤s¡D´≈£îì |üPs¡« eè‘êÔ+‘·eTT
#·+|üø£e‹ j·TqT |ü≥ºDeTT >∑\<äT. n+<äT düHêï´düT\T ô|ø£ÿ+Á&ÉT yêdüeTT #˚j·TT#·T+&ÉT<äTs¡T. n+<äT"
p&Ü ø£s¡Tí+&ÉqT |ü]Áyê»≈£î&ÉT >∑\&ÉT. n‘·"&ÉT ‘êqTuÛÀ»qeTT #˚dæ $T–*q e+≥ø£eTT _Ûøå±bÕÁ‘·˝À"u…{Ïº ∫\Tø£
ø=j·T´ MT"<äqT+∫ ìÁ<äb˛e⁄qT. H˚qT dü<äT›#˚j·Tø£ <ëìMT~¬ø–] Á|ü‹~qe÷e+≥ø£eTT uÛÑøÏå+∫ b˛e⁄#·T+&ÉT<äTqT.
ˇø£Hê"&ÉT #·÷&Üø£s¡Tí&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·T"&ÉT MD≤ø£s¡Tí"&ÉqT düHêï´dæ‘√ e÷≥˝≤&ÉT#·T+&ç e÷{Ïe÷{ÏøÏ MT"~e+ø£ #·÷∫
‘·q –\Tø£ø£i¿‘√ H˚\MT<ä >={Ïº qqTï yÓi|æ+#·T#·T e#ÓÃqT. n|ü &ÉT MD≤ø£s¡Tí&ÉT ªª#·÷&Üø£s¡Tí"&Ü! j˚TeT~ MT"<äT
#·÷∫ H˚ ø£i¿‘√" <ä≥Tº#·THêï"&Éμμeì j·T&ÉT>∑">±" p&Üø£s¡Tí"&ç≥¢ìjÓT— ªªˇø£ m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´ MT~
bÕÁ‘·eTTq+<äTqïj·TqïeTT uÛÑøÏå+∫b˛e⁄#·Tqï~. Hê≈£î Bì j·TTT|üÁ<äeeTT
ô|<ä›~>± qTqïμμ~j·Tì #Óô|ŒqT. Äe÷≥\T MD≤ø£s¡Tí"&ÉT $ì ªªjÓTø£ÿ&ç
jÓT\Tø£ì jÓTø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´? sTT+‘· j·T\Œ »+‘·Te⁄q øÏ+‘· bı&Ée⁄q
¬ø>∑Ts¡T ã yÓTø£ÿ&ç qT+&ç e#ÓÃqT? Bì πøeTsTTqqT ì$T‘·ÔeTT
˝Òø£e÷q<äT.μμ
II. Væ≤s¡D´≈£îì Bqdæú‹
nì MD≤ø£s¡Tí"&ÉT #Ó|üŒ">± $ì #·÷&Üø£s¡Tí"&ÉT ªª‘·&Ée⁄\"ã{Ïº sT÷ jÓT\Tø£ sTTø£ÿ&É H=ø£ ˝≤">∑ ‘êe⁄ #˚dæø=ì
$&ÉTeø£ yêdüeTT #˚j·TT#·Tqï~. Ç≥T¢ edæ+#·T≥≈£î ì$T‘·ÔeTT ‘Ó*dæq~ ø±<äT. Á‘·$« #·÷#Ó<ä">±ø£μμ j·Tì #Ó|æŒ jÓTTø£
>∑T<ä›*‘√ H˚qT edæ+#·T $es¡eTT Á‘·$« ∫s¡ø±˝ÀbÕ]®‘·yÓTÆq Hê<ÛäqeTT düs¡«eTT Á>∑Væ≤+#ÓqT. ‘·sê«‘· dü‘√Ô«‘ê‡Vü≤eTT\T
˝Òø£ HêHê"&ÜVü‰s¡eTT düVæ≤‘·eTT dü+bÕ~+#·Tø=q"C≤\ø£ ~>∑T\T|ü&ç
ø£è•+∫, yÓT\¢ yÓT\¢">∑ dü+#·]+#·T#·T+&É">±" p∫ #·÷&Üø£s¡Tí" &ç≥¢ìjÓT
: ªª<ÛäqeTT >∑ yê"&Ó ã\e+‘·T&ÉT. <ÛäqeTT>∑\yê"&Ó |ü+&ç‘·T&ÉT. <ÛäqeTT
düs¡« ÁX‚j·TeTT\≈£î ì<ëqeTT, <ÛäqeTT˝Òìyêì Jeqy˚T\? á eT÷wæø£eTT
‘·q <ÛäqeTT ø√\Tb˛sTT ø£<ë ‘=+{Ï »edü‘·Ô´eTT\T&ç– dü«C≤‹ kÕeT´eTTqT u§+<ÓqT. ns¡ú|ü]V”≤qTq≈£î ìs¡+‘·s¡eTT
UÒ<äeTT dü+uÛÑ$+#·TqT. ìs¡+‘·s¡ UÒ<äeTT e\q ãT~∆V”≤q‘·«eTT ÁbÕ|æÔ+#·TqT. ãT~∆V”≤q‘·e\q düeTdüÔø±s¡´eTT\T
ì<ë|òüTqB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTTH=+<äTqT, <Ûäqe+‘·Tqπø bÂs¡TwüeTTqT, y˚T<Ûëdü+|ü‹Ôj·TT, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\TqT ø£\T>∑T<äTs¡T.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦mø£ÿ&ç m\Tø£? mø£ÿ&ç ∫\Tø£ø=j·T´?
nq&É+˝À n+‘·sês¡ú+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦<ÛäqeTT düs¡«ÁX‚j·TeTT\≈£î ì<ëqeTT ` m+<äT≈£î?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°16
|ü⁄Å‘·Ô$TÁ‘·$s¡Væ≤‘·Tì >∑èVü≤eTTqT, eT÷s¡Tâì ∫‘·ÔeTTqT X¯Sq´eTT\T, <ë]Á<ä´eTT düs¡«X¯Sq´eTT <ë]Á<ä´eTT ø£+f…
eTs¡DeTT y˚T\T. eTs¡D e÷bÕ‘·j·÷‘·HêeVü≤eTT. <ë]Á<ä´eTT j·÷eJ®eeTT rÁe y˚<äHêø£s¡eTT. Ç+Á~j·TeTT\
HêeTeTTq ãT~∆ì e#√<Û√s¡DÏì ãTs¡Twüß"&ÉT ‘=+{Ïyê&É"j·TT´ <ÛäqeTTqT u≤dæq ø£åDeTTqH˚ ˝≤"‹yê"&É>∑TqT. Ç~
eTVü‰∫Á‘·eTTμμ nì j·÷|ü]Áyê»≈£î"&ÉT #Ó|üŒ">±$ì $TøÏÿ* œqTï"&ÉqsTT sTT≥T¢ ∫+‹+∫‹ì.
Ç"ø£ Hê øÏø£ÿ&É edæ+|ü"<ä>∑<äT. Ç|ü &ÉT Hê eè‘êÔ+‘·eTT |üs¡T\‘√" C…|æŒø√\TqT j·TTø£ÔeTT>±<äT. ns¡úHêX¯eTT,
eTqkÕÔ|üeTT >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·eTT, e+#·qeTT, |üsêuÛÑeeTTqT Á|üø±•+|ü" CÒj·T"<ä>∑<äì ô|<ä›\T #Ó|ü <äTs¡T.
<Ó’yêqT≈£L\´eTT ˝Òø£ bÂs¡TwüeTT #Ó&çq|ü &ÉT e÷qe+‘·TìøÏ eqyêdüeTT ø£+f… düTKeTT ˝Ò<äT. ≈£îdüTeT düÔãø£eTTe˝…
e÷qe+‘·T"&ÉT düs¡«»qT eT÷s¡∆eTT MT"<äqsTTq qT+&Ée˝…. ˝Ò<ë eqeT+<äT düeTdæb˛e˝…. Çø£ÿ&ÉH˚ yêdüeTT
#˚düTø=ì j·÷#·q‘√ J$+#Ó<äq+{ÏHê <ëìø£+f… >∑]Ω‘·eTT˝Ò<äT. ˇø£ ÁeTTø£ÿ&çì j·÷∫+#·Tø£+f… ì|ü ˝À"ã&ç X¯Øs¡eTT
‘=i">∑T≥y˚T\T. nqè‘·e÷&ÉT≥ø£+f… eTÚqeTTy˚T\T. |üs¡<ÛäHê|üVü≤s¡DeTTø£+f…" ~]j·TT≥ eT+∫~. $y˚ø£V”≤qT"&ÉsTTq
Á|üuÛÑTe⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdüeTT‘·ÔeTeTT. j·÷∫+#·Tø=ì Áã‘·T≈£î≥ø£+f… eTs¡DeTT ÁX‚j·TeTT, ùdyêeè‹Ô
e÷qeTTqTe˝…, j·÷#·Hêeè‹Ô düeTdüÔ >ös¡eeTTqT Vü≤]+#·TqT. ˇø£] sTT\T¢ø±∫, yê]ô|≥Tºy√"‘·\≈£î <√dæ*jÓTT–Z
j·TTìøÏj·TT $TøÏÿ* ì+<ä´eTTμμ nì HêHê$<ÛäeTT $#ê]+∫j·TT ˝ÀuÛÑeTTÁ‹|ü \≈£î ˝ÀqsTT eTs¡ qs¡údü+Á>∑Vü≤eTT
#˚j·Te˝… qì ‘·\"∫ j·T#√Ã≥H˚ ì*∫‹ì. ˝ÀuÛÑeTT yÓ÷Vü≤eTTqT ãT{Ïº+#·TqT. yÓ÷Vü≤eTT <äT'KeTT qT‘êŒ~+#·TqT,
<äT'KeTT »«\qeTTe˝… kÕ«ÁX¯j·TeTTq≈£î HêX¯eTT |ü⁄{Ïº+#·TqT ø±"ã{Ïº ˝ÀuÛÑeTTq≈£î ãT~∆eT+‘·T"&ÉT ˝À|ü&É"&ÉT.
‘·s¡Tyê‘· H˚qø£ÿ&É e<ä\≈£î+≥ #·÷∫ #·÷&Üø£s¡Tí"&ÉT qqTï">∑i¿‘√ $dü]Áy˚ôdqT. Ä Áy˚≥T <Ó’eeX¯eTT e\q" <ä|æŒb˛sTTq~,
‘·–*j·TT+&ÓHê sTT+‘·≈£î j·TeT˝Àø£eTT˝À u≤"‘·ø±"|üqsTT j·TT+&ÉHê? nq+‘·s¡ $T≥T¢ ∫+‹+∫‹ì, ÄVü‰! <Ûäq˝ÀuÛÑeTT
düsê«|ü<ä\≈£î eT÷\eTT >∑<ë! ‘·<ä«s¡®qeTTø£+f… ˝Àø£eT+<äT düTKy˚T~j·TT ˝Ò<äT. ÄX¯ ~>∑Hê&çqyê"&˚ dü‘·TŒs¡Twüß&ÉT.
yê"&˚ düs¡«XÊgeTT\T #·~$qyê"&ÉT. yê"&˚ düs¡«<Ûäs¡àeTT ˝≤#·]+∫qyê"&ÉT. ñ<äs¡eTTø£sTT |üs¡T\>√"»ø£ ÁbÕ|üÔ˝≤uÛÑeTTq≈£î
dü+‘√wæ+#·Tyê"&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <ÛäqT´"&ÉT. yê"&˚ düTœ. ‘·‘·Ô‘·ÿsêàqTs¡÷|üeTT>± <˚Væ≤øÏ <äT'KeTT\≥T¢ düTKeTT\T
ø√s¡ø£j˚T ÁbÕ|æÔ+#·T#·Tqï$. n+<äT\ø£sTT Á|üj·÷dübÕ≥T ìs¡s¡úø£eTT.
á Á‘êe⁄ ‘ê‘·eTT‘êÔ‘·\T dü+bÕ~+∫q ø±D≤∫>±<äT. uÛÑ÷eT+&É\eTT˝À ì+ø£" Á<ëe⁄ <=s¡ø£<ë! Çø£ÿ&É
qT+&ÉH˚\? á #Ó&É>∑s¡|ü⁄uÀ&É ø£i¿yÓ÷"<äT\Te&ç ÁbÕDeTT\T ø√\Tb˛H˚\? Ç+ø£ HÓø£ÿ&ÉHÓ’q H=ø£ÿ $»q Á|ü<˚X¯eTT #˚]
ø±\eTT|ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~. •˝≤+‘·sêﬁ¯eT+<ä* ø£|üŒqT uÛÑ]+#·T <äj·÷eTj·TT"&ÉsTTq sT÷X¯«s¡T"&ÉT qqTï"
>±bÕ&É≈£î+&ÉTHê? nì ∫+‹+∫, eTqdüT >∑{Ïº|üi#·Tø=ì, j·T#√Ã≥T $&ç∫ j·÷ìs¡®qeqeTT #˚]‹ì. eqeTT˝À"
>±j·T>∑düTs¡T\T uÛÑøÏå+∫ |ü&çj·T˙s¡T Á‘ê–, jÓTTø£ #Ó≥Tº ˙&É˝À edæ+∫ ø±\eTT |ü⁄#·TÃ≥ eT+∫~>±ì, <ÛäqV”≤qT"&ÉqsTT
q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT. nq+‘·s¡eTT Hê|ü⁄D´eTT e\q Hê ø°$TÁ‘·T"&ÉT \_Û+#ÓqT. Hê eTVü‰uÛ≤>∑´eTT e\qH˚
sTT|ü⁄&ÉT ˙j·÷ÁX¯j·TeTqT dü«s¡ZeTT <=]øÏq~. dü‘·‡+>∑‹ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT˝Ò<äT. dü+kÕs¡ $wü eèø£åeTTq≈£î
¬s+&ÉT |òü\eTT \eTè‘· ‘·T\´eTT\T— ø±yê´eTè‘·s¡dübÕq yÓTTø£ÿ{Ï dü»®qdü+>∑‹ jÓTTø£{Ï.μμ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ÄX¯ ~>∑Hê&çqyê&˚ dü‘·TŒs¡T¸&ÉT. m≥T¢?
♦<ÛäqV”≤qT&Ó’ q\T>∑T]˝À qT+&Ésê<äT.
m+<äT≈£î?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 17
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. #·÷&Üø£s¡Tíì e÷≥\qT ã{Ïº MTø£s¡úyÓTÆq $wüj·Ty˚T$T? <ëìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{À #Ó|üŒ+&ç.
2. ÄVü‰! <Ûäq˝ÀuÛÑeTT düsê«|ü<ä\≈£î eT÷\eTT ø£<ë! á $wüj·÷ìï düeT]údü÷Ô, e´‹πsøÏdü÷Ô #Ó|üŒ+&ç.
3. á bÕsƒêìøÏ ñqï o]¸ø£ >∑T]+∫ $X‚¢wædü÷Ô #Ó|üŒ+&ç.
4. øÏ+~ yêø±´\T mes¡T, me]‘√ nHêïs√ >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) nqè‘·e÷&ÉT≥ ø£+f… eTÚqeTT y˚T\T.
Ä) BìπøyÓTÆqqT ì$T‘·ÔeTT ˝Òø£e÷q<äT.
Ç) dü‘·‡+>∑‹ ø£+f… ˝Àø£eT+<äT y˚T˝Ò~j·TT ˝Ò<äT.
5. øÏ+~ |ü<ë´ìï #·~$ dü÷#·q Ä<Ûës¡+>± uÛ≤yêìï sêj·T+&ç.
ˇø£ÿ&Ó #ê\T ìX¯Ã ã˝Àqï‘·T&Ó+‘·{Ï ø±s¡´yÓTÆq <ë"
»ø£ÿH=qs¡TÃ" >ös¡e⁄ \dü+KT´\T |ü{Ïºq <Û˚qTø√≥T\+
õø£ÿ>∑ ˙ø£ ‘·Á‘·Œã\ùdq qH˚ø£ •©eTTK+ãT\Hé
yÓTTø£ÿe&É+>∑ CÒdæ ‘·T<äeTT≥º&Ó jÓTTø£ÿ øÏØ{Ï uÛ≤düÿsê!
dü÷#·q\T
........................... m+‘·{Ï |üì ◊Hê ......................................................
............................................. Äe⁄\eT+<äqT ..................................... ‘·q u≤D≤\‘√
Ä ã\yÓTÆq ...................................................... ns¡T®qT&˚ ø£<ë!
6. #·÷&Ü ø£s¡TíìøÏ MD≤ø£s¡TíìøÏ eT<Ûä´ »]–q dü+uÛ≤wüDqT sêj·T+&ç.
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. dü+kÕs¡ $wüeèø£åeTTq≈£î ¬s+&ÉT |òü\eTT \eTè‘·‘·T\´eTT\T— bÕsƒêìï Ä<Ûës¡+>± #˚düTø=ì Bì >∑T]+∫
$e]+#·+&ç.
2. ns¡úHêX¯+, eTqkÕÔ|ü+, >∑èVü≤eT+<ä* <äTX¯Ã]‘·+ e+#·q+, |üsêuÛÑe+ ` á |ü<ë >∑T]+∫ MTπss¡ø£+>± ns¡ú+
#˚düT≈£îHêïs√ k˛<ëVü≤s¡D+>± sêj·T+&ç.
3. $y˚ø£V”≤qT&Ó’q Á|üuÛÑTe⁄qT ùd$+#·T≥ ø£+f… eqyêdüeTT‘·ÔeT+ ` Bì W∫‘ê´ìï >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°18
4. á bÕsƒ¡+˝Àì ø£<∏äq $<ÛëHêìï, s¡#·sTT‘· s¡#·Hê $<ÛëHêìï Á|üX¯+dædü÷Ô z yê´dü+ sêj·T+&ç.
5. á ø£<∏äqT z ∫qï Hê{Ïø£>± eT\#·+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
1. øÏ+~ yêø£´eTT\ø£sêúìï MT kı+‘· |ü<ë˝À¢ sêj·T+&çn) ãT~∆V”≤q‘· e\q düeTdüÔø±s¡´eTT\T ì<ë|òüTqB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTTH=+<äTqT.
Ä) <ÛäqeTTqT u≤dæqø£åDeTTqH˚ ˝≤‹yê&É>∑TqT.
Ç) |üs¡<ÛäHê|üVü≤s¡DeTT ø£+f… ~]j·TT≥ eT+∫~.
á) ñ<äs¡eTTø£sTT |üs¡T >√»ø£ ÁbÕ|üÔ ˝≤uÛÑeTTq≈£î dü+‘√wæ+#·T yê&=ø£ÿ&ÉT ˝Àø£eT+<äT <ÛäqT´&ÉT.
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î Á|üø£è‹ ` $ø£è‘·T\qT bÕsƒ¡+ qT+&ç yÓ‹øÏ Ä yêø±´\qT sêj·T+&ç.
n) uÀq+ Ä) X¯ã›+ Ç) ø£s¡®+ á) ^eTT
ñ) >±s¡e+ }) #·≥º+ ãTT) <äeTàeTT ãT÷) dü+‘·dü+
3. øÏ+~ yêø±´\≈£î yê&˚ |ü<ë˝Òy√ ‘Ó\Œ+&ç? e⁄´‘·Œ‘·´sêú\≈£î ‘·–q |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) |ü⁄HêïeT qs¡ø£eTT qT+&ç s¡øÏå+#·Tyê&ÉT.
Ä) <˚Vü‰ìï <Ûä]+∫qyê&ÉT.
Ç) ◊X¯«s¡´+ ø£*Zqyê&ÉT.
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦``
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ yêø±´\T #·~$, yê{Ï˝Àì dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫, yê{Ïì $&ÉBj·T+&ç. n$ @ dü+<ÛäT˝À dü÷Á‘·j·TTø£Ô+>±
‘Ó\Œ+&ç.
n) n+<äT" p&Üø£s¡Tí&ÉqT |ü]Áyê»≈£î&ÉT >∑\&ÉT.
Ä) ‘·&Ée⁄\" ã{Ïº á m\Tø£ $&ÉTeø£ yêdüeTT #˚j·TT#·Tqï~.
ô|’ yêø±´\˝À¢ düs¡ﬁ≤<˚X¯, >∑dü&É<äyê<˚X¯, ñ‘·« dü+<ÛäT\T, j·T&Ü>∑eTeTT ñ+&É{≤ìï >∑eTì+#ês¡T
ø£<ë! á bÕsƒ¡+˝À düs¡ﬁ≤<˚X¯, >∑dü&É<äyê<˚X¯ dü+~Û|ü<ë\T Ç+ø± @y˚TeTTHêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫, \ø£åD≤\T
dü]#·÷düTø√+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 19
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\Tsêdæ, düe÷kÕ\qT ù|s=ÿq+&ç.
n) #·+|üø£e‹ |ü≥ºDeTT
Ä) eTVü‰uÛ≤>∑´eTT
Ç) ùdyêeè‹Ô
á) |ü<ëã®eTT\T
ñ) ø£\Teø£qTï\T
}) e÷$T&ç>∑Tqï
m) eTè<äTeT<ÛäTs¡eTT
(ñ<ëˆˆ n) #·+|üø£e‹ |ü≥ºDeTT ` #·+|üø£e‹ nH˚ ù|s¡T >∑ |ü≥ºD+.
dü+uÛ≤eq |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+.)
|ü]#·j·T+
1. ª|ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Ûμ
*
øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n#·Ã|ü⁄ |üP\‘√≥ R n#·ÃeTT I |üP\‘√≥
n) ˙\|ü⁄ >∑+&ÉT¢ R
Ä) eTT‘ÓÔ|ü⁄ düs¡T\T R
Ç) düs¡dü|ü⁄e÷≥ R
*
ô|’q ù|s=ÿqï yê{Ï˝À ¬s+&ÉT e÷s¡TŒ\qT >∑eTì+#·e#·TÃ.
n) yÓTT<ä{Ï|ü<ë˝À¢ ªeTTμ es¡í+ ˝À|æ+∫+~.
Ä) Á|ü‹ dü+~Û˝Àq÷ yÓTT<ä{Ï|ü<ä+ $X‚wüD≤ìï ‘Ó\TŒ‘·T+~.
*
yÓTT<ä{Ï|ü<ä+ $X‚wüD+ nsTT‘˚ Ä düe÷kÕ\qT ª$X‚wüD |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+μ n+{≤s¡ì
MT≈£î ‘Ó\TdüT. n+fÒ á dü+~Û ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷kÕ˝À¢ @s¡Œ&ÉT‘·T+<äì ‘Ó\TdüTÔ+~. n+fÒ...
*
ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷kÕ˝À¢ eTTesêíìøÏ ã<äT\T |ü⁄+|ü⁄\T eùdÔ <ëìï |ü⁄+bÕ«<˚X¯dü+~Û n+{≤s¡T. (ªeTTμ
es¡í+ kÕúHêìï ª|ü⁄μ es¡í+ ÄÁø£$TdüTÔ+~. BH˚ï yê´ø£s¡D <äèwæº˝À ªÄ<˚X¯+μ n+{≤s¡T.)
♦øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ dü+~Ûdü÷Á‘êìï dü]#·÷&É+&ç.
n) dæ+>∑|ü⁄ø=<äeT
Ä) eTT‘·´|ü⁄∫|üŒ
Ç) ø=+#Ó|ü⁄qs¡T&ÉT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°20
2. e#·q+˝À XË’©uÛÒ<ä+
*
øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. uÛÒ<ë\T >∑eTì+#·+&ç.
n) nì j·÷ |ü]Áyê»≈£î&ÉT ôd|üŒ>± $ì $TøÏÿ* œqTï&ÉqsTT‹ì.
Ä) nì Ä düHê´dæ #Ó|üŒ>± $ì #ê˝≤ u≤<Ûä|ü&Ü¶qT.
Ç) nì Ä düHê´dæ C…|æŒ+~ sTTì XÊHê <äTø£ÿyÓTT∫Ã+~.
*
yÓTT<ä{Ï yêø£´+ ÁbÕNq XË’*ì ‘Ó\T|ü⁄‘·Tqï~.
¬s+&Ée yêø£´+ •wüºe´eVü‰s¡ XË’*ì nqTdü]+∫ ñ+~.
eT÷&Ée yêø£´+ e÷+&É*ø£ |ü<äú‹øÏ ˝Àã&ç ñqï~.
*
ø±˝≤qïqTdü]+∫, ÁbÕ+‘êqïqTdü]+∫, dü+<äsê“¤ìï ã{Ïº uÛ≤wüqT ñ|üjÓ÷–+#˚ $<Ûëq+˝À e÷s¡TŒ
»s¡T>∑T‘·T+~. Ç~ uÛ≤wü˝À yÓ’$<Ûä´y˚T>±ì, n~Ûø£eTT, n\ŒeTT nH˚ dü+≈£î∫‘·<äèwæº‘√ #·÷&É≈£L&É<äT.
*
øÏ+~ yêø±´\qT Ä<ÛäTìø£ e´eVü‰s¡XË’*˝ÀøÏ kÕúìø£ e÷+&É*ø£ XË’*˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç. (á e÷s¡TŒ\T
#˚ùd≥|ü &ÉT ªeTTμ esêí\T, _+<äT|üPs¡«ø£ ªãTμ ø±s¡ø±\T (+ãT), j·T&Ü>∑e÷\T, ÁøÏj·÷s¡s¡÷bÕ\T
(#˚j·TTqT, »s¡T>∑TqT, #·÷&ÉTeTT... e+{Ï$) e÷s¡&Üìï >∑eTì+#·+&ç.
n) $y˚ø£V”≤qT&ÉsTTq Á|üuÛÑTe⁄qT ùd$+#·T≥ø£+f… eqyêdüeTT‘·ÔeTeTT.
Ä) m\Tø£ Á|ü‹~qeTT ∫\Tø£ø=j·T´ MT"~¬ø–] bÕÁ‘·eTTq+<äTqï j·TqïeTT uÛÑøÏå+∫b˛e⁄#·Tqï~.
Ç) ãT~∆V”≤q‘·e\q düeTdüÔø±s¡´eTT\T ì<ë|òüTqB|üPs¡eTT\≥T¢ $HêX¯eTTH=+<äTqT.
dü÷øÏÔ
```````````

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 21
3. e÷‘·èuÛ≤eq
` $<ë«Hé >∑&çj·÷s¡eTT y˚+ø£≥ X‚wü XÊÅdæÔ
ñqTàFø£s¡D
‘˚. düs¡«rsêú+ãTe⁄\ø£+f… düeT~Ûø£+ãT
bÕeq+u…’q »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTT
es¡‘·q÷Eq ø£œ <˚e‘· ø£+f…
»qì jÓT≈£îÿ&ÉT düqTï ‘ê#ês¡ìs¡‘·
H˚|ü<∏ä´+
yÓTT<ä{Ï <ä+&Éj·÷Á‘·˝À ªø£ﬁ≤´DÏμ <äTs¡Z+ »sTT+∫q ‘·s¡Tyê‘· nbÕŒJkı+<˚e⁄&ÉT, uÛÀ+dü˝ÒX¯ó&ÉT
$?j??‘ê?Vü∫+‘ ?yêJ e<ä??? ek??s?T. n|ü&?T k+<˚e?&?T ?yêJ‘ ??<˚yê MT Ä?? Á|ü??s?+ ???∫?D??
»sTT+∫ <ëì düsê›s¡T\qT |ü{Ïº, ã+~Û+∫ n‘·ì düs¡«kÕ«˙ï, sêDÏyêkÕìï ã+BÛ\T>± ‘Ó#êÃqTμμ nì eTq$
#˚kÕÔ&ÉT. Ç~ $qï •yêJ |üs¡Åd”Ô\T ‘·\T¢\‘√ düe÷q+ nì #Ó|æŒ, ÄyÓT≈£î n>ös¡e+ ø£*Z+∫q+<äT≈£î ∫+‹dü÷Ô,
Ç˝≤ #˚j·T&É+ ‘·>∑<äì Væ≤‘·e⁄ |ü*øÏq dü+<äs¡“¤+˝ÀìB bÕsƒê´+X¯+.
Á|üX¯ï\T:
1. ªªbÕeq+u…’q »qsTTÁ‹ bÕ<ä»\eTTμμ n+fÒ @$T{Ï?
2. ‘·*¢ bÕ<ä»\+ <˚ìø£+fÒ >=|üŒ<äì ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T? m+<äT≈£î?
3. ≈£îe÷s¡TìøÏ nìï+{Ïø£+fÒ @~$Tqï? m+<äT≈£î?
4. á |ü<ä´+ <ë«sê ‘·*¢øÏ>∑ kÕúqy˚T$T{ì Á>∑Væ≤+#ês¡T?
5. ªªÁ|ü‹ Åd”ÔeT÷]Ô eTq≈£î ‘·*¢‘√ düe÷qeTTμμ nì m+<äTø£+{≤s¡T?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°22
ø£$ |ü]#·j·T+
$<ë«Hé >∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥ X‚wü XÊÅdæÔ (»qq+ 1897) (eTs¡D+ ) :
ø£&É|ü eT+&É\+, Ábı<äT›≥÷s¡T eTTìdæ|ü˝Ÿ ôV’≤dü÷ÿ\T |ü+&ç‘·T\T, X¯‘êe<Ûëì. sê»X‚Ks¡
X¯‘êe<Ûëì‘√ ø£\dæ ø=ìï ø±e´Hê≥ø±\T s¡∫+#ês¡T. >∑&çj·÷s¡+ yê] ù|s¡T #Ó|üŒ>±H˚
ªªl •euÛ≤s¡‘·eTTμμ ø±e´+ >∑Ts¡TÔ≈£î edüTÔ+~. bÕs¡‘·+Á‘ê´ìï ìs¡dæ+∫ kÕ«‘·+Á‘·´ ø±+ø£åqT
nDTeDTe⁄Hê s¡>∑T˝§ÿ*ŒqeTVü‰ø±e´+ Ç~. ªl •euÛ≤s¡‘·eTTμ ‘√bÕ≥T >∑&çj·÷s¡+ yês¡T ªªeTTsê]μμ, |ü⁄wüŒu≤D
$˝≤düeTT, yêdüTÔ »+Á‹ (neTTÁ~‘ê\T), eT*¢ø±e÷s¡T‘·eTT, lHê<∏ä ø£$‘ê kÕÁe÷»´eTT, s¡|òüTTHêB∏j·TeTTμμ nH˚
ø±yê´\T sêkÕs¡T. ø£$‘êe‘·+dü, ø£$dæ+Vü≤, ne<Ûëì |ü+#êqq nH˚$ M] _s¡T<äT\T.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ
‘Ó\TdüTø√+&ç.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡+ #ê]Á‘·ø£ ø±e´+ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~.
#·]Á‘· Ä<Ûës¡+>± s¡∫+∫q ø±e´+ #ê]Á‘·ø£ø±e´+.
á bÕsƒ¡+ $<ë«Hé >∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥X‚wüXÊÅdæÔ s¡∫+∫q
ªl •e uÛ≤s¡‘·eTTμ ‘·èrj·÷XÊ«düeTT ˝Àì~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 23
C≤‹ Jeq $<ÛëHêìï Á|ü‹_+_+#˚~ dü+düÿ è‹. uÛ≤s¡rj·T dü+düÿ è‹ Åd”Ô\≈£î >=|üŒ
kÕúHêìï∫Ã+~. |üs¡Åd”Ô\qT ‘·\T¢\T>±, |üs¡<ÛäHêìï >∑&ç¶|üs¡ø£‘√ düe÷q+>± uÛ≤$+#·TeTì
#Ó|æŒ+~. n≥Te+{Ï ñ<ë‘·ÔyÓTÆq uÛ≤eq\qT JeqXË’*>± eT\#·Tø=ì |ü]bÕ\q kÕ–+∫q
BÛs√<ë‘·Ô #·Áø£e]Ô #Û·Á‘·|ü‹ •yêJ.
•yêJ J$‘·+˝Àì ˇø£ dü+|òüT≥q e÷‘·èuÛ≤eq≈£î n<ä›+ |ü&ÉT‘·Tqï~. <ëìï
>∑&çj·÷s¡+ y˚+ø£≥X‚wüXÊÅdæÔ ø£$ r]Ã~~›q rs¡T eT]+‘· Á|üX¯+dü˙j·T+>± ñqï~...
düVü≤è<äj·T‘·≈£î, eT‘·kÕeTs¡kÕ´ìøÏ Á|ürø£>± ì*∫q Ä düìïy˚XÊìï á bÕsƒ¡+˝À
#·<äTe⁄≈£î+<ë+...
I
XÊ. ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤´yêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
yê? j˚TôV’≤+<äe⁄"&Ó’q ˙>∑‹ qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚?
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé πs"–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©eÁ‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä∆‘·´ yÓ÷s¡«Hé EMTμμ ˆˆ 1 ˆˆ
eT. nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√ HêdüŒ+<ä <√wü˜+ãT‘√
|òüTq VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈£î{Ï‘√ >∑]®\T¢ Hê uÛÀHédü˝Ò
X¯óì"p&ÉHé ãTsTT˝À&Ó">=\T«— •e⁄"&ûdüTHé >∑T‘·TÔø£Hé Á$T+–, uÀ
s¡q qyê«s¡ ã+<ÛäeT÷&çÃ >=ì‘˚s¡Hé ã+#Ó k˛Hé<˚e⁄ìHé ˆˆ 2 ˆˆ
eT. ‘·«]‘·T+&Ó’j·T‘·" &É≥Tº˝Òdü*|æ ªª<˚yê! qqTï eTìï+|ü⁄— MT
düs¡<ës¡T˝Ÿ >=ì ‘Ó#·TÃ#√ düs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qZô|Œ— <äT
X¯Ã]‘ê˝À#·q ˝Ò<äT, ˝Ò<äT uÛÑe<ëCÀ„\¢+|òüTH√<ä« è‹Ô— MT
#·s¡D<ä«+<ä«eTT˝≤qμμ j·T+#·T $ì|æ+#·Hé, düT+‘· XÊ+‹+#·T#·THé ˆˆ 3 ˆˆ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦$»j·T+ >∑s¡«+‘√ ˙e⁄ #˚dæq |üì dü]ø±<äì nqï •yêJ e÷≥ <ë«sê •yêJ m˝≤+{Ïyê&Éì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
♦Åd”Ô\|ü≥¢ eTsê´<ä>± Á|üe]Ô+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï?
♦•yêJ ø√bÕìøÏ ø±s¡Dy˚T$T{Ï? ø√|ü+˝À •yêJ m˝≤ ñHêï&ÉT?
♦ªªdüs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ãT ø£qZô|Œμμ n+fÒ MT πøeTs¡úyÓTÆ+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°24
II
eT. •esê »+‘·≥ y˚T\TàdüT+>∑T"<Ós¡˝À ` dæï>±∆+ãT<ä #êÃ¤j·T˝À
qe kÂ<ë$Tì"uÀ\T Hê j·Teqø±+‘ê s¡‘·ïeTTHé uÛÑøÏÔ >ö
s¡eeTT˝Ÿ yêi">∑" p∫ |ü˝…ÿμμ eì‘ês¡‘·ï+ãT © uÛÑe´ôV’≤+
<äeuÛÑ÷ »+>∑eT |ü⁄D´<˚e‘·\T— e÷‘ê! ‘·|ü ôd’]+|ü⁄MT! ˆˆ 4 ˆˆ
d”. Vü≤] Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï_&É¶\" CÒdæ
CÀ\"u≤&çq |ü⁄s¡+ÁBÛ\˝≤eT,
j·TeT<Ûäs¡àsêEbÕX¯eTT" Á<äT+∫ j·T<ä*+∫
|ü‹_Ûø£å >=qï bÕeq #·]Á‘·,
<Ûä>∑<Ûä>∑ <äZVü≤qeT<Ûä´eTT |üP\sêdæ>±
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*¢,
|ü‹ ì$T‘·ÔeTT dü÷s¡´uÛÑ>∑yêqTqT<äj·T+ãT
q]ø£{Ïº ì\T|ü⁄ |ü⁄D´eTT\|ü+≥,
‘˚. n{Ïº jÓT+<äiÀ uÛÑs¡‘ê+ãj·÷"&ÉT_&É¶
\eT |ü‹<˚e‘ê‘·« uÛ≤>∑´eTT\T y√dæ
|ü⁄{Ïºì\T yÓT{Ïºì\T" u…+#·T |ü⁄D´dü‘·T\T
>∑\s¡T, uÛ≤s¡‘êeì uÛ≤>∑´ø£\Œ\‘·\T ˆˆ 5 ˆˆ
eT. nq\CÀ´‘·T ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…’ &Üj·TT uÛÑ÷
»qT˝…\¢Hé ì»dü+|ü<ä˝Ÿ <=i"– j·TdüÔ <Ûä«düTÔ˝…’ b˛¬s? $
‘·Ôqy˚T ì\TÃHÓ? eTT HÓïiT+>∑yÓT |ü⁄\düÔ´ÁãVü≤àdü+‘êq? yÓ÷
»q˙! ôV’≤+<äe uÛÑ÷$T ˙|ü–~ <äTXÊÃ]Á‘·eTT˝Ÿ kÕ>∑TH˚? ˆˆ 6 ˆˆ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦Åd”Ô\qT me]‘√ b˛˝≤Ãs¡T? m+<äT≈£î?
♦Åd”Ô |ü≥¢ düe÷»+˝À m˝≤+{Ï n_ÛÁbÕj·÷\T ñqï$? Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦Åd”Ô e\¢ uÛ≤s¡‘· ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T ô|s¡T>∑T‘êj·Tq&ÜìøÏ ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦ªªnq\CÀ´‘·T\............. kÕ>∑TH˚?μμ nH˚ |ü<ä´+ <ë«sê MTπøeTs¡úyÓTÆ+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 25
III
‘˚. j·Teq |ü⁄D≤´+>∑HêeTDÏ e>∑T<äT>±ø£
ôV’≤+<äe⁄\|üP» ‘·*¢j·T≥¢+<äsê<Ó?
˙<äTs¡÷|üeTT Hêj·T+<äT ˝Ò<äjÓÆTq"
>∑qì ‘·*¢$>± ìqTï >±s¡$+‘·T ˆˆ 7 ˆˆ
XÊ. e÷ düsê›s¡T"&ÉT ‘=+<äs¡Hé ã&ç j·TdüHêàs¡Z+ãTqHé uÀjÓT, ˙
<√dü+ãTHé >∑ì H=#·TÃø√≈£î, ìqT" CÒs¡TÔHé ˙>∑èVü≤+ _|ü&˚,
Hê ôd’q´+ãTqT <√&ÉT>±" ãì#Ó<äHé, Hê‘·*¢>±" <√&ÉT>±
<√dæﬁ¯¢Hé q&ç|æ+‘·T— ˙ ø£qT\j·T+<äTHé <ë*à kÕ]+|ü⁄MT!μμ ˆˆ 8 ˆˆ
eT. nì ø=+&Ü&ç, |ü‹Áe‘ê Væ≤‘· dü|üsê´<ÛäTs¡T´"&Ü‘·+&ÉT j·÷
eq ø±+‘êeTDÏ ø£s¡Ωdü‘·ÿ è‘·T ˝§qs¡ŒHé CÒdæ, #˚ùd‘·" õ
øÏÿq düsê›s¡Tì >±s¡$+∫ Væ≤‘·dü÷øÏÔHé ã*ÿ, ;C≤|ü⁄s¡+
ãTq≈£îHé uÀ$&Ó ` yê]‘√" <äqã\+ãT˝Ÿ >=ìï ‘√&É+|ü⁄#·THé ˆˆ 9 ˆˆ
eT. •esê »+‘·≥ k˛q<˚e⁄yÓTT>∑yÓTÆ ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT˝Ÿ |üP»´, ˝Ò
j·Tee÷q+ãT |òüT{Ï+|üsê, ~~ eTBj·÷<äs¡Ù eTdüà#·ÃeT÷
<Ûäe⁄ ©j·÷»„ qeX¯´ yÓ÷eTe˝…— ˙‘ê‘·Œs¡´eTTHé p∫, ˝À
≈£îe #˚≈£Ls¡$T HÓ+∫, ˙jÓT&É <=dü+>∑T˝Ò¢$T uÛ≤$+∫‹Hé ˆˆ 10 ˆˆ
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦‘·*¢>± >ös¡$+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï? ÄÁ|ües¡Ôq m˝≤ ñ+≥T+~?
♦düHêàs¡Z+˝À q&Ée&É+ n+fÒ @$T{Ï? $<ë´s¡Tú\T>± MTs¡T #˚j·÷*‡q ø=ìï |üqT\qT ‘Ó\Œ+&ç.
♦ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT˝Ÿ |üP»´, ˝Òj·Tee÷q+ãT |òüT{Ï+|üsê,μμ n+fÒ @$T{Ï?
♦ªªVæ≤‘·dü÷øÏÔHé ã*ÿμμ n+fÒ @$T{Ï?
kÕsê+X¯+ :
1. Ä..... @$T{Ï? |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·TyÓTÆq ˇø£ sêDÏyêkÕìï ã+BÛ>± |ü{Ïº ‘Ó#êÃyê? @ ôV’≤+<äe⁄&Ó’Hê á $<Ûä+>±
eTsê´<ä ‘·|æŒ Á|üe]ÔkÕÔ&Ü? Hê Ä»„qT ˙e⁄ >∑eTì+#·˝Ò<ë? $»j·T+ bı+~q >∑s¡«+ eT‘·TÔ˝À #Ó\πs– ˙
ÁbÕD≤ìøÏ ˙y˚ Ä|ü<ä ‘Ó#·TÃø=+{≤yê? ˙e⁄ #˚dæq á |üìì H˚qT düVæ≤+#·qT.
2. n+≥÷ mÁs¡ã&çq ø£qTï\‘√, n~]|ü&˚ ô|’ ô|<ä$‘√, >=|üŒ VüQ+ø±s¡eTT‘√, ø£<ä˝≤&˚ ø£qTu§eTà eTT&ç‘√ >∑]®dü÷Ô
uÀ+dü˝ÒX¯óì #·÷&É>± düuÛÑ+‘ê ìX‚Ãwæº‘·yÓTÆ+~. •yêJ ‘·q ø√bÕqï+‘ê ~>∑Á$T+– ªªyÓ[ﬂ yê] ã+<ÛäHê\T
‘=\–+∫ Çø£ÿ&É≈£î rdüT≈£îs¡+&çμμ nì k˛+<˚e⁄ì |ü+|æ+#ê&ÉT.
3. k˛+<˚e⁄&ÉT ‘·«s¡|ü&ÉT‘·÷ •yêJ ÄC≤„|æ+∫q≥Tº #˚dæ ªª<˚yê! qqTï eTìï+#·+&ç. á düsê›s¡T\qT |ü{Ïº ‘Ó#˚Ã
ñ‘ê‡Vü≤ rÁe‘· Hê ø£ﬁ¯ﬂqT ø£ù|Œdæ+~. n+‘˚>±ì Ç+<äT˝À m≥Te+{Ï #Ó&ÉT Ä˝À#·q Hê≈£î ˝Ò<äT. MT Ä»„qT MT]
Á|üe]Ô+#ê\H˚ ñ<˚›X¯+ ≈£L&Ü ˝Ò<äT. MT bÕ<äeTT MT<ä ˇ≥Tºμμ nì eTq$ #˚j·T>±, •yêJ ø=+‘· XÊ+‹dü÷Ô

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°26
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) ªªÁ|üdüTÔ‘·+ Åd”Ô\ô|’ »]π> <ë&ÉT\≈£î ø±s¡D≤\T ` ìyês¡D√bÕj·÷\Tμμ
Ä) ªª≈£î≥T+ã+ ` düe÷»+ n_Ûeè~∆˝À Åd”Ô bÕÁ‘·μμ
Ç$ #˚j·T+&ç
4. n+‘·˝ÀH˚ y˚T\T eTTdüT>∑T ‘Ós¡˝À <ä≥ºyÓTÆq ˙* y˚T|òüT+ e÷≥Tq ñqï yÓTs¡T|ü⁄ r>∑ ˝≤+{Ï j·Teq Åd”Ôì uÛÑøÏÔ
>ös¡eeTT\‘√ #·÷dü÷Ô Ç˝≤ nHêï&ÉT ªªÅd”Ô\T X¯óuÛÑÁ|ü<äyÓTÆq á ôV’≤+<äeuÛÑ÷$Tô|’ dü+#·]+#˚ |ü⁄D´ <˚e‘·\T.
ne÷à á ‘·|üqT eTìï+#·T.μμ
5. Á‹eT÷s¡TÔ\qT (ÁãVü‰à $wüßí eTùV≤X¯«s¡T&ÉT) ‘·q ÁbÕ‹e‘·´+‘√ #·+{Ï_&É¶\T>± #˚dæ yê]øÏ CÀπÕ&çq eTVü≤˙j·TTsê\T
(nqdü÷j·T). j·TeT<Ûäs¡àsêE bÕXÊìï m~]+∫ ‘·q uÛÑs¡Ô ÁbÕD≤ìï s¡øÏå+#·T≈£îqï bÕeq #·]Á‘· (kÕ$Á‹).
uÛÑ>∑uÛÑ>∑ eT+&˚ n–ï >∑T+&É+˝À ≈£L&Ü |üP\sêdæ˝À ‹]–q≥Tº ‹s¡T>±&ç ãj·T≥ø=∫Ãq |ü‹Áe‘· (d”‘·). uÛÑs¡Ôø√dü+
dü÷s¡´uÛÑ>∑yêqTì ñ<äsTT+#·≈£î+&Ü ì*|æq |ü⁄D´Åd”Ô (düTeT‹). Ç˝≤ m+<äs√ uÛ≤s¡rj·T Åd”Ô\T ‘·eT bÕ‹Áe‘·´+‘√
|ü⁄{Ïºì+{Ïø° yÓT{Ïºì+{Ïø° ø°]Ôì ô|+∫q yês¡THêïs¡T. Ms¡T uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ n<äèwüºø£\Œ\‘·\T e+{Ïyês¡T.
6. z ‘·©¢! n–ï C≤« e+{Ï |ü‹Áe‘· |ü≥¢ n|ü#ês¡+ #˚ùdyês¡T ‘·eT dü+|ü<ä\T ø√˝ÀŒsTT HêX¯qyÓTÆ b˛sê?
ndü\T e+X¯+ ì\TdüTÔ+<ë? |ü⁄\düÔ´ ÁãVü≤à dü+‘êqyÓTÆq sêeD≤düTs¡Tì |ü‘·q+ >∑T]+∫ eTq≈£î ‘Ó*j·T<ë?
uÛ≤s¡‘· uÛÑ÷$Tô|’ Ç≥Te+{Ï <äTX¯Ãs¡´\T kÕ>∑T‘êj·÷? kÕ>∑e⁄.
7. ˙e⁄ j·Teq <˚X¯ |ü⁄D´Åd”Ô$ nsTT‘˚ n>∑T<äTe⁄>±ø£! ôV’≤+<äe⁄ |üP»qT d”«ø£]+#·T. ˙ s¡÷|ü+ Hê˝À ˝Òø£b˛sTTHê
qqTï ø£qì ‘·*¢$ ˙e⁄. ìqTï Hê ‘·*¢>±H˚ >ös¡$kÕÔqT.
8. e÷ düsê›s¡T ‘=+<äs¡ bÕ≥T e\¢ »]–q á <√cÕìøÏ u≤<Ûä|ü&É≈£î. ìqTï Ç|ü&˚ ˙ Ç+{ÏøÏ #˚s¡TkÕÔqT. Hê ôd’Hê´ìï
‘√&ÉT>± |ü+|ækÕÔqT. Hê ‘·*¢>± uÛ≤$+∫ ìqTï |ü+|ækÕÔqT.
9. nì düTÔ‹+∫ |ü‹Áe‘ê Åd”Ô eT+∫ì ø√s¡T≈£îH˚ •yêJ j·Teq Åd”ÔøÏ ‘·–q dü‘êÿsê´\T »]|æ+∫, ‘·q #˚‹øÏ ∫øÏÿq
düsê›sYqT >ös¡$+∫ yê]‘√ eT+∫ e÷≥\T |ü*øÏ ;C≤|ü⁄sêìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT. yê]øÏ ‘√&ÉT>± ‘·q ã\>±\qT
ø=ìï+{Ïì |ü+|æ+#ê&ÉT.
10. ‘·s¡Tyê‘· •yêJ k˛+<˚e⁄ì yÓ’|ü⁄ ‹]– ªªÅd”Ô\T |üPõ+|ü ‘·–qyês¡T. yê]øÏ @ nee÷q+ #˚j·T≈£L&É<äT. Ç~ Hê
Ä<äs¡Ù+. Hê ôd’Hê´~Û|ü‘·T\+<äs¡÷ á Ä»„qT ‘·|üŒì dü]>± Ä#·]+#ê*. ˙ ñ<˚›X¯+ #·÷dæ, ˝À≈£îe #˚j·T≈£î+&Ü
˙ ‘·ù|ŒMT ˝Ò<äì uÛ≤$+#êqT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 27
2.* >∑Ts¡TÔ>∑ |ü<ë´\≈£î Á|ü‹|ü<ësêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ªªÄ`j˚TMT? jÓTTø£ sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤´yêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
yê? j˚T ôV’≤+<äe⁄" &Ó’q ˙>∑‹qeTsê´<äHé Áãe]Ô+#·TH˚
e÷ j·÷»„Hé >∑eTì+|üy√? »j·T eT<√Hêà<ä+ãTqHé πs"–, ˙
j·÷j·TTdü÷‡Á‘·eTT ©e Á‘·T+#·Tø=HÓ<√? j·TÚ<ä∆‘·´ yÓ÷s¡«Hé EMT.
Á|ü‹|ü<ësêú\T:
Ä ` j˚T$T R (ÄX¯Ãs¡´+, ø√|ü+ ø£*|æ) Ä @$T{Ï?
|ü⁄D´ G ÄyêdüeTTHé R |ü⁄D´eTTq≈£î ì\j·TyÓTÆq
ˇø£ R ˇø£
sêDÏyêdüeTTqT R sêD°yêkÕìï
‘Ó∫ÃHêyê R ã+BÛ>± rdüTø=#êÃyê?
@ ôV’≤+<äe⁄"&ÉT G ◊qq÷ R ôV’≤+<äe⁄&ÉT me&Ó’Hê
á >∑‹Hé R á $<Ûä+>±
neTsê´<äHé R eTsê´<ä ‘·|æŒ (eTsê´<ä ˝Ò≈£î+&Ü)
Á|üe]Ô+#·TqT G @ R Á|üe]ÔkÕÔ&Ü?
e÷ G Ä»„Hé R Hê jÓTTø£ÿ Ä»„qT
>∑eTì+|üe⁄ G z R >∑eTì+#·˝Ò<ë? (|ü{Ïº+#·Tø√˝Ò<ë?)
»j·T R (j·TT<ä∆+˝À) $»j·T+ bı+~q
eT<ä G ñHêà<ä+ãTqHé R >∑s¡«+ eT‘·TÔ˝À
πs"– R n‹X¯sTT+∫
˙ R ˙jÓTTø£ÿ
Äj·TT' G dü÷Á‘·eTT\T R ÁbÕD≤\H˚ q÷\Tb˛>∑T\qT
áe R ˙y˚
Á‘·T+#·Tø=HÓ<ä G z R Á‘Ó+#·T≈£î+{≤yê?
W<ä∆‘·´eTT R á ‘Ó–+|ü⁄qT (@|ü⁄)
zs¡«Hé G düTMT R düVæ≤+#·qT düTe÷!
3. øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±\qT #·<äe+&ç. Á|ü‹ ø£$‘·˝À MTs¡T >∑eTì+∫q eTTU´ uÛ≤eqqT ˇø£ yêø£´+˝À sêj·T+&ç.
n) .......... ndü\T e÷ ny˚Tà q&ÉTdüTÔqï e+≥ >∑~˝≤ ñ+≥T+~.
á e+{Ï+{Ï kÕÁe÷C≤´ìøÏ e÷ ny˚Tà sêDÏ
nsTTHê, ∫es¡≈£î e+{Ï+{Ï –HÓï\ìï+{Ïô|’Hê e÷ Hêqï ù|πs` $eT\
eTTU´ uÛ≤e+ :

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°28
Ä) ô|<ä› #·<äTe⁄
|æ+>±DÏ ø£\
e+{Ï+{Ï ‘ê*+|ü⁄
M&Éì e\ ` j·TX¯l s¡+>∑Hêj·TøÏ
eTTU´ uÛ≤e+ :
Ç) ‘·*¢HÓ’q|ü&É˝≤¢
|ü⁄qs¡®ìà+#ê
yêﬁËﬂ~>±ø£
#ê˝≤e÷s¡T¢ eTs¡DÏ+#ê ` &Ü.|æ.»j·TÁ|ü<ä
eTTU´ uÛ≤e+ :
á) á bÕsƒ¡+ ø£$ >∑T]+∫ MTs¡T ‘Ó\TdüT≈£îqï $wüj·÷˝Ò$T{Ï?
ªªl •euÛ≤s¡‘·+μμ Á|üX¯dæÔ m{Ïº~?
4. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) •yêJ ø=\Te⁄˝Àì yês¡+‘ê ìX‚Ãwüßº\e&ÜìøÏ ø±s¡D+ @$T{Ï?
Ä) k˛+<˚e⁄&ÉT •yêJì m˝≤ XÊ+‘·|ü]#ê&ÉT?
Ç) uÛ≤s¡‘·<˚X¯ uÛ≤>∑´ ø£\Œ\‘·\ì •yêJ me]ì m˝≤ ø°]Ô+#ê&ÉT?
á) •yêJ j·Teq ø±+‘· |ü≥¢ #·÷|æq Ä<äsê_Ûe÷Hê\T m≥Te+{Ï$?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T
n) k˛+<˚e⁄ì eTqdüÔ‘ê«ìï >∑÷]Ã bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) •yêJ sêC…’j·TT+&û ‘·q e<ä›≈£î ã+BÛ>± ‘˚ã&çq j·Teq ø±+‘·‘√
ªªe÷‘ê! ‘·|ü ôd’]+|ü⁄MT!μμ nHêï&ÉT Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷˝Ò$T{Ï?
Ç) ªª•yêJ Ä<äs¡Ù+μμ ˝Àì >=|üŒ‘·Hêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
á) MT ‘√{Ï u≤*ø£\qT MT¬s˝≤ >ös¡$kÕÔs¡T? @y˚T+ #˚kÕÔs¡T?
2. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T.
n) MT bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± •yêJ e´øÏÔ‘ê«ìï $X‚¢wæ+#·+&ç. Ä) ªªÅd”Ôs¡‘·ïeTT\T |üPE´\Tμμ nqï •yêJ e÷≥\qT MT kı+‘· nqTuÛÑyê Ä<Ûës¡+>± düeT]∆+#·+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 29
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) bÕsƒê´+XÊìï ªª@ø±+øÏø£μμ s¡÷|ü+˝À sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Åd”Ô |ü≥¢ eTq+ m˝≤ Á|üe]Ô+#ê˝À, eTq u≤<Ûä´‘·\T @$T{À ‘Ó*ù|˝≤
ìHê<ë\T / dü÷≈£îÔ\T sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |üsê´j·T |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ëìï bÕsƒ¡+˝À >∑T]Ô+∫ >∑&ç˝À sêj·T+&ç.
n) ` Ä<˚X¯eTT, Äq, ñ‘·Ôs¡Te⁄, ìπs›X¯eTT.
Ä) ` nøÏå, #·≈£åîe⁄, H˚Á‘·eTT, qj·TqeTT.
Ç) ` n–ï, ì|ü, eVæ≤ï, »«\qeTT.
á) ` eT>∑Te, ø=eTà, Ç+‹, |ü&É‹.
2. øÏ+~ Ä<Ûësê\qT ã{Ïº >∑ﬁ¯ﬂqT |üP]+#·+&ç.
12 34
5
67
89
10 11 12 13
14
n&É¶+ : ì\Te⁄ :
1. d”‘·≈£î n–ï>∑T+&É+ ≈£L&Ü Ç˝≤ ñ+≥T+~ (4) 2. k˛+<˚e⁄&ÉT Bìì ã+~Û+#ê&ÉH˚ •yêJ ø√|æ+∫+~(4)
4. ªn+ãT<ä+μ BH˚ï Ç˝≤ ≈£L&Ü n+{≤s¡T (2) 3. •yêJ >ös¡$+∫q ø±+‘· e+X¯+ (3)
5. kÕ$Á‹ #·]Á‘ê $X‚wüD+ (3) 6. sêeDTì ‘ê‘· (4)
6. bÕ|ü+ ø±<äT |ü⁄D≤´ìøÏ ì\j·T+ (4) 7. j·Teq ø±+‘· dü«düú\+ (4)
9. ≈£î&çyÓ’|ü⁄ qT+&ç d”‘·≈£î eTs√ ù|s¡T (3) 8. k˛+<˚e⁄ì eT<√Hêà<ëìøÏ ø±s¡D+ (2)
10.≈£î&çyÓ’|ü⁄ qT+&ç •yêJ ø√|æ+∫q ùdHêì (4) 11.•yêJì k˛+<˚e⁄&ÉT |æ*∫q≥Tº MTs¡÷ |æ\e+&ç (2)
12.eTq bÕsƒ¡+ ø£$ Ç+{Ï ù|s¡T (4) 13.osê¸düq+ #˚dæq ‘·«]‘·+, y˚>∑+ (2)
14.bÕsƒ¡+˝À •yêJ ‘=*|ü\T≈£î (1)

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°30
3. øÏ+~ Á|üø£è‘·T\≈£î dü¬s’q $ø£è‘·T\qT »‘·|üs¡#·+&ç.
Á|üø£è‹ $ø£è‹
n) sêJ„ ( ) 1) #êj·T
Ä) Ä»„ ( ) 2) s¡‘·qeTT
Ç) #Ûêj·T ( ) 3) ã‹Ô
á) s¡‘·ïeTT ( ) 4) >±s¡eeTT
ñ) uÛÑøÏÔ ( ) 5) |ü⁄HÓï+
}) >ös¡eeTT ( ) 6) ãeTà
ãTT) |ü⁄D´eTT ( ) 7) CÀ‹
ãT÷)ÁãVü≤à ( ) 8) sêdæ
m) uÛ≤>∑´eTT ( ) 9) n+ã
@) CÀ´‹ ( ) 10) ^eTT
◊) <√wüeTT ( ) 11) sêDÏ
ˇ) >∑èVü≤eTT ( ) 12) Äq
z) sê• ( ) 13) <√dü+
W) neTà ( ) 14) u≤¬>ZeTT
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦Åd”Ô nuÛÑT´qï‹øÏ ø£èwæ #˚dæq dü+düÿs¡Ô $esê\T ùdø£]+∫ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
(˝Ò<ë)
$$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üdæ~∆>±+∫q Åd”Ô $esê\qT ùdø£]+∫ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
$X‚cÕ+XÊ\T
|ü⁄\düÔ´ÁãVü≤à dü+‘êq+ : ÁãVü≤à e÷qdü|ü⁄Á‘·T&ÉT |ü⁄\düTÔ´&ÉT. |ü⁄\düTÔ´ì ≈£îe÷s¡T&Ó’q $ÁX¯es¡TìøÏ ¬ø’ø£dæ
nH˚ uÛ≤s¡´e\¢ sêeD, ≈£î+uÛÑø£s¡í, $;ÛwüD, X¯Ss¡ŒDK\T »ìà+#ês¡T.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ |ü<ë\T |ü]o*+#·+&ç. yê{Ï˝À dües¡íBs¡È, >∑TD, eè~∆ dü+<ÛäT\THêïsTT. $&ÉBdæ >∑T]Ô+∫, \ø£åD≤\≈£î
düeTq«j·T+#˚dü÷Ô #·]Ã+#·+&ç.
n) |ü⁄D≤´yêdüeTT Ä)eT<√Hêà<äeTT Ç) dæï>±∆+ãT<Ûä
á) düs¡uÛÑk˛‘ê‡Vü≤+ ñ)>∑TDÖ<ä∆‘·´+ }) s¡ôd’ø£ dæú‹

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 31
2. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ ñ‘·«, Á‹ø£, s¡T>±>∑eT, \T\q dü+<ÛäT\THêïsTT. |ü<ë\T $&ÉBì, \ø£åD≤\T #·]Ã+#·+&ç.
n) ã+<ÛäeT÷&çÃ Ä)nyê«s¡\ Ç ) uÛÑ≈£îÔsê\T
á) u≤˝…+‘·sê\T ñ) >∑TDe+‘·Tsê\T }) <˚XÊ\˝À
ãTT) |ü⁄düÔø±\T ãT÷) düeTj·÷q
3. øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ë˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç. \ø£åD≤\qT dü]#·÷düTø√+&ç.
n) nqT#·THé CÒe⁄iTMTiT ø£qTï">∑e‘√, HêdüŒ+<äH√wü˜´+ãT‘√ |òüTq VüQ+ø±s¡eTT‘√ q≥Á<äT“¤≈£î{Ï‘√,
>∑]®\T¢Hê uÛÀHédüπs X¯óÇq p&ÉHé ......
4. øÏ+~ |ü<ä´bÕ<ë\≈£î >∑Ts¡T\|òüTTe⁄\qT >∑T]Ô+∫, >∑D$uÛÑ»q#˚dæ, n$ @ |ü<ë´\≈£î dü+ã+~Û+∫qy√ ìs¡ísTT+#·+&ç.
\ø£åD≤\qT #·]Ã#·+&ç.
n) Ä ` j˚TMT jÓTTø£sêDÏyêdüeTTqT ãTD≤´yêdüeTTHé <Ó∫ÃHê
Ä) ndü\CÀ´‘·T ˙ |ü‹Áe‘·\" u≤bÕ#ês¡T˝…’&Üj·TT uÛÑ÷
|ü]#·j·T+
1.
*
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) yêvàj·T+
Ä) sêDàùV≤+Á<äes¡+
Ç) »>∑Hêï<∏äT&ÉT
yê{Ï $dü+~Ûs¡÷bÕ\T øÏ+<ä ù|s=ÿqïfÒ¢ ñHêïj·÷? dü]#·÷düTø√+&ç. dü+~Û»]–q rs¡T >∑eTì+#·+&ç.
n) yêø˘ G eTj·T+ R yêvàj·T+ R ªø˘μ kÕúq+˝À ªvμ e∫Ã+~.
Ä) sê{Ÿ G eTùV≤+Á<äes¡+ R sêDàùV≤+Á<äes¡+ R ª{Ÿμ kÕúq+˝À ªDμ e∫Ã+~.
Ç) »>∑‘Y G Hê<∏äT&ÉT R »>∑Hêï<∏äT&ÉT R ª‘Yμ kÕúq+˝À ªqμ e∫Ã+~.
•ô|’ eT÷&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢ |üPs¡«dü«s¡+ kÕúq+˝À es¡Tdü>± ø£, ≥, ‘· \THêïsTT.
•yê{ÏøÏ ªeTμ >±ì, ªqμ >±ì |üs¡eTsTTHêsTT ` n+fÒ ª|üs¡düŒs¡+μ>± ø£*XÊsTT.
•n|ü&ÉT |üPs¡«dü«s¡+ kÕúq+˝Àì ªø£μ ø±s¡+ ø£es¡Z nqTHêdæø£yÓTÆq ªvμ (ø£ K >∑ |òüT ªvμ) >±qT— ª≥μ
ø±s¡+ <ëì nqTHêdæø£yÓTÆq ªDμ (≥, sƒ¡, &É, &ÛÉ, ª
Dμ)>±qT— ª‘·μø±s¡+ <ëì nqTHêdæø£yÓTÆq ªqμ (‘· <∏ä
<ä <Ûä ªqμ) >±qT e÷sêsTT. BqïqTdü]+∫`
•es¡ZÁ|ü<∏äe÷ø£åsê\≈£î (ø£, ≥, ‘· \≈£î) ªqμ >±ì, ªeTμ >±ì |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT nqTHêdæø±\T Ä<˚X¯eTe⁄‘êsTT. BH˚ï nqTHêdæø£ dü+~Û n+{≤s¡T.
*
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, nqTHêdæø£ dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ nq«sTT+∫ #·÷&É+&ç.
n) ‘·qàj·TeTT Ä) sêDàDÏ
Ç) yêvàj·TeTT á) eTs¡Tqà+<äqT&ÉT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°32
dü÷øÏÔ
````````````````
2. ñ|üC≤‹|ü<ë´˝À¢ ‘˚≥^‹, Ä≥yÓ\~ |ü<ë´ \ø£åD≤\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! Ç|ü&ÉT d”dü|ü<ä´\ø£åD≤\qT
|ü]o*<ë›+.
♦d”dü|ü<ä´+˝À Á|ü‹bÕ<ä+ düTBs¡ÈyÓTÆ+~. Ç~ ¬s+&ÉT uÛ≤>±\T>± ñ+≥T+~. Á|ü‹uÛ≤>∑+˝À Hê\Zdæ
>∑D≤ #=|üq ˇø=ÿø£ÿ bÕ<ä+˝À mì$T~ >∑D≤\T+{≤sTT. á 8 >∑D≤˝À¢ yÓTT<ä{Ï Äs¡T Ç+Á<ä>∑D≤\T.
∫e] ¬s+&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T. (bÕsƒ¡+ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝À 4 Ç+Á<ä>∑D≤\T, 2e uÛ≤>∑+˝À es¡Tdü>± ¬s+&ÉT
Ç+Á<ä>∑D≤\T, ¬s+&ÉT dü÷s¡´>∑D≤\T+{≤sTT.)
I I I I U I I I I I U I I U I
q>∑ uÛÑ q>∑ dü\
}
ˇø£ bÕ<ä+
ñ<ëˆˆ Vü≤]Vü≤s¡ ÁãVü≤à\" ãT]{Ï _ &É¶\"CÒdæ ` yÓTT<ä{ÏuÛ≤>∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä Ç+Á<ä
U I U I I I U U I U I
s¡ q>∑ Vü≤ Vü≤
CÀ
\" u≤ &çq |ü⁄s¡+ ÁBÛ\ ˝≤eT ` ¬s+&ÉeuÛ≤>∑+
Ç+Á<ä Ç+Á<ä dü÷s¡´ dü÷s¡´
♦j·T‹ Á|ü‹uÛ≤>∑+˝Àq÷ 3e>∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+‘√ dü]b˛‘·T+~. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
ô|’ bÕ<ä+˝À ÁbÕdüj·T‹ì >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! á øÏ+~ bÕ<ä+˝À j·T‘·T\‘√ düVü‰ >∑D $uÛÑ»q #˚dæ
\ø£å´ düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
•<Ûä>∑<Ûä>∑<äZVü≤q eT<Ûä´eTT |üP\sêdæ>±
$Vü≤]+∫j·TTqï kÕBÛ«eT‘·*¢.
♦d”dü|ü<ä´+ Hê\TZbÕ<ë ‘·sê«‘· ‘˚≥^‹>±ì, Ä≥yÓ\~>±ì ‘·|üŒìdü]>± ñ+≥T+~.
♦MT bÕsƒ¡+˝Àì 5e |ü<ä´+ d”dü+. Ä |ü<ä´+ \ø£åD≤\qT dü]#·÷&É+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°34
4. C≤q|ü<äTì C≤ãT
` &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ e´ekÕj·T Á|ü<ÛëqyÓTÆq <˚X¯+. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á>±e÷˝À¢ ìedæk˛Ô+~. ªªÁ>±eT+˝Àì Á|ü‹ Ç\T¢
$<ë´ >∑+<Ûä+‘√ >∑TuÛ≤[+∫, n_Ûeè~∆ #Ó+~‘˚H˚ eTq <˚X¯+ düTdü+|üqï+>±, düdü´XÊ´eT\+>± ñ+≥T+~μμ nì
eTVü‰‘êà>±+BÛ nHêïs¡T. ◊‘˚ Á>±e÷\T m˝≤ ñHêïsTT? yê] J$‘ê\T m˝≤ ñ+{≤sTT? nH˚ $wüj·÷\qT
$e]dü÷Ô, Á>±e÷˝À¢ì <ä[‘·T\T, ù|<ä J$‘ê\qT ∫Á‹dü÷Ô ªª|ü˝…¢≥÷] ˝ÒK\Tμμ nH˚ ù|s¡T‘√ 1932˝À
ª»qyêDÏμ |üÁ‹ø£˝Àq÷, 1933˝À ªC≤q|ü<äTì C≤ãT\Tμ nH˚ ù|s¡T‘√ ªÁ|üC≤$TÁ‘·μ˝Àq÷ Á|ü#·T]+#· ã&Ü¶sTT.
#·<äTe⁄ø=ì, ;<ä‘·q+e\¢ #·<äTe⁄ ø=qkÕ–+#·˝Òø£ ‘·q dü«Á>±eT+ b˛sTT |ü˝…¢≥÷] |üqT˝À¢ eTTì–b˛sTTq
ªC≤q|ü<äT&ÉTμ |ü≥ï+˝Àì ÁX¯eT+‘·T&Ó’q ‘·q $TÁ‘·TìøÏ ‘·q nedüú\qT, Á>±e÷˝À¢ì |ü]dæú‘·T\qT ª˝ÒK\μ
s¡÷|ü+˝À sêkÕÔ&ÉT. M{Ïì &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï >±s¡T sêXÊs¡T.
Á|üX¯ï\T:
1. ñ‘·Ôsêìï mes¡T, me]øÏ sêdæ ñ+{≤s¡T? 2. <˚ì >∑T]+∫ sêkÕ&ÉT? 3. ô|’ ˝ÒKqT #·~yês¡T ø£<ë? MTs¡T @$T Á>∑Væ≤+#ês¡T? 4. |ü˝…¢≥÷ﬁ¯ﬂ, |ü≥ºD≤ J$‘ê\T |üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆+>± ñ+{≤j·Tì m+<äTø£Hêïs¡T? 5. |ü˝…¢≥÷s¡¢ >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó*‡+~ #Ó|üŒ+&ç.
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
Á|æj·TdüU≤!
˙ ˝ÒK n+~+~. |ü≥ï+ J$‘·+ m˝≤ ñ+≥T+<√ n+<äT˝À e]í+#êe⁄. |ü˝…¢≥÷] J$‘êìï ∫Á‹dü÷Ô
ñ‘·Ôs¡+ sêj·TeTHêïe⁄. ˙~ ñ‘·ÔeTyÓTÆq yê+#Û·. ˇø£#√≥ J$‘· $<Ûëq+‘√ eTs=ø£#√{Ï J$‘· $<ÛëHêìï
ì‘·´eT÷ ‘Ó*dæø=+≥÷ ñ+&Ü*. eT+∫ #Ó&É¶\T, ôV≤#·TÃ ‘·>∑TZ\T, @yÓTÆHê ñ+fÒ dü] #˚düTø√yê*. á yê+#Û· Hê≈£î
ø£*Zq+<äT≈£î n_Ûq+~düTÔHêïqT. ˙ |ü≥ï J$‘·+ ` Hê|ü˝…¢≥÷] J$‘·+‘√ b˛*ùdÔ |üs¡düŒs¡ $s¡T<ä∆+>± ñ+≥T+~.
Hê J$‘· $<ÛëHêìï >∑T]+∫ sêj·T&ÉeT+fÒ |ü˝…¢≥÷ﬁ¯ﬂ J$‘· $<ÛëHêìï >∑T]+∫ sêj·T&ÉeTqïe÷≥. |ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ,
nø£ÿ&ç yêﬁ¯ﬂ J$‘ê\T m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ ˙≈£î ‘Ó\TkÕ? $<äT´B›bÕ\T, |ü+U≤\T ˇbÕŒs¡T‘·÷ ñqï y˚T&É\˝À
Vü‰$T>± düTœ+#˚ ˙≈£î @$T ‘Ó\TdüTÔ+~. ˙≈£î e÷ Á>±eT J$‘·+ ns¡ú+ ø±yê\+fÒ e÷ Ç+{ÏøÏ ˇø£kÕ] sê! á
|üP]>∑T&çôd˝À ˇø£ÿs√E ñ+&ÉT!
Ç≥T¢
˙ $TÁ‘·T&ÉT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 35
ø£$ |ü]#·j·T+
ªªÁ|ü‹uÛÑqT ‘·˝…‘·Ôìe«s¡T |ü+&ç‘·T\T
bÕ+&ç‘ê´ìï ‘·˝…‘·Ôìe«s¡T bÕeTs¡T\T
áHê&ÉT kÕVæ≤‘·´eT+fÒ ≈£î\+, eT‘·+, es¡Z+, eTTsƒêμμ nì <ÛÓ’s¡´+>± ‘·q eTqdüT‡˝Àì
e÷≥qT ø£\+ <ë«sê, >∑ﬁ¯+ <ë«sê yÓ*ãT∫Ãq eTVü‰ø£$ uÀsTT ;ÛeTqï. ˇø£yÓ’|ü⁄ C≤wüßyê,
eTs√yÓ’|ü⁄ ll kÕVæ≤‘·´ Á|ü|ü+#·+˝À #·Áø£es¡TÔ˝≤¢ yÓ\T>∑T‘·Tqï ø±\+˝À ‘·q<Ó’q XË’*‘√, $$<Ûä
s¡ø±\ô|’q kÕVæ≤r Á|üÁøÏj·T\‘√ ã&ÉT>∑T J$‘ê >∑T]+∫, <ä[‘·T J$‘ê >∑T]+∫
s¡#·q\T #˚|ü{Ïºq #Ó’‘·q´o* uÀsTT ;ÛeTqï.
uÀsTT ;ÛeTqï>±s¡T ‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ e÷$T&ç≈£î<äTs¡T Á>±eT+˝À 19 ôdô|º+ãsY 1911˝À ù|<ä <ä[‘·
≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T. ndüŒèdü´‘· sê»´y˚T\T‘·Tqï Hê{Ï ø±\+˝À mH√ï e´j·TÁ|üj·÷dü\ø√]Ã $<ä´quÛÑ´dæ+#ê&ÉT.
eTVü‰‘êà>±+BÛ, &Üˆˆ u≤u≤kÕôV≤uŸ n+uÒ<äÿsY uÀ<Ûäq\‘√ Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆ ndüŒèdü´‘·qT ‘·q ø£\+ <ë«sê s¡÷|ü⁄e÷bÕ\ì
‘·\+∫q y˚T<Ûë$ uÀsTT ;ÛeTqï>±s¡T. kÕ«‘·+Á‘√<ä´eT düeTj·T+˝À øÏ«{Ÿ Ç+&çj·÷ ñ<ä´eT+˝À bÕ\T|ü+#·Tø=Hêïs¡T.
ø=+‘·ø±\+ »s¡ï*düTº>± ≈£L&Ü |üì#˚kÕs¡T. 1940`45 eT<Ûä´ø±\+˝À ñbÕ<Ûë´j·Teè‹Ôì #˚|ü{≤ºs¡T.
uÀsTT;ÛeTqï>±s¡T >∑T&çôd\Tø±*b˛‘·THêïjYT, bÕ˝Òs¡T (Hê{ÏøÏ) ñXÊs¡T\T, C≤q|ü<äTì C≤ãT\T, sê>∑yÓ’XÊK,
|æ*¢X¯‘·ø£+, <∏äs¡à+ø√dü+ b˛sê≥+ yÓTT<ä\>∑T s¡#·q\T #˚|ü{≤ºs¡T. áj·Tq ‘·q 11e @≥ qT+&˚ s¡#·q\T #˚XÊs¡T.
áj·Tq sêdæq ªbÕ˝Òs¡Tμ m+‘√ eT+~ ù|<ä\T, <ä[‘· ≈£î≥T+u≤\˝À yÓ\T>∑T\T ì+|æq~. #ê˝≤ eT+~ ‘·*¢<ä+Á&É\T
‘·eT |æ\¢\qT bÕ˝Òs¡T‘·q+ e÷ìŒ+∫ bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ #˚sêÃs¡T. ªbÕ˝Òs¡Tμ Hê≥ø£+ dü÷Œ¤]Ô‘√ $<ä´quÛÑ´dæ+∫ ñqï‘·
|ü<äe⁄\T n~Ûwæº+∫q ù|<ä\T, <ä[‘·\T m+‘√ eT+~ ñHêïs¡T. Ms¡T düTe÷s¡T 70øÏ ô|’>± s¡#·q\T #˚|ü{≤ºs¡T.
Á|üÁøÏj·T
Á|üdüTÔ‘· bÕsƒê´+X¯+ ˝ÒU≤ s¡÷|ü+˝À ñ+~. ªªC≤q|ü<äTì C≤ãT\Tμμ ù|s¡T‘√
&Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï >±s¡T sêdæq ˝ÒK dü+|ü⁄{Ï qT+&ç bÕsƒêìï m+|æø£#˚XÊs¡T.
‘·÷s¡TŒ>√<ëe] õ˝≤¢ j·÷dü˝À á ˝ÒU≤ s¡#·q˝À kÕ–+~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ
‘Ó\T‡ø√+&ç.
∫bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À ñqï Á|üX¯ï >∑T]+∫ Ä˝À∫+#·+&ç. MT ‘·s¡>∑‹˝À s¡∫Ã+#·+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°36
|ü+≥qT ¬ø’\T#˚dæ, <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ, ‘·eT ø£&ÉT|ü⁄\T ø±\T‘·÷e⁄Hêï, ø£˙ïﬁ¯óﬂ
ø±s¡T‘·÷ ñHêï, ÇHê+<ës¡T\≈£î |òü*‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ïº#˚‘·T\T q\T|ü⁄ø=+≥÷
Ç+&É¢≈£î b˛sTT |üdüTÔ\T |ü&˚ ¬s’‘·T Bq>∑‹ me]øÏ Vü≤è<äj·T+ ø£]–+#·<äT? á e÷≥\T
#ÓãT‘·Tqï~ mes¡T? @ dü+<äs¡“¤+˝À #ÓãT‘·THêï&√ ‘Ó\T‡ø√e&ÜìøÏ bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç.
I
HÓ#ÓÃ©!
ø£å$TkÕÔeH˚ nqTø=+≥THêïqT. ˝ÒK Ä\dü´yÓTÆ+~. Ä\kÕ´ìøÏ ø±s¡D+ ˝Òø£b˛˝Ò<äT. MT |ü{≤ï˝À¢˝≤>∑ ø±\+
ø£s¡ø£≥Tº>± q&Ée<äT e÷ |ü˝…¢˝À¢. áy˚ﬁ¯ ìs¡T<√´>∑+ nsTT‘˚ πs|ü⁄ r]ø£ ˝Òì |üì ` eT∞ﬂ Ä eTs¡THê&ÉT |üì eT+<ä+
` á $<Ûä+>± ñ+≥T+~ dæú‹. n+<äT#˚‘· dæús¡+>± á y˚ﬁ¯ Ç~ #˚j·÷* ` Äy˚ﬁ¯ n~ #˚j·÷* ` nì ø±s¡´Áø£eT+
‘·j·÷s¡T #˚dæø=q&ÜìøÏ @MT neø±X¯+ ñ+&É<äT.
Á>±e÷˝À¢ kÕ<Ûës¡D+>± ñ+&˚ á ndæús¡uÛ≤ey˚T ˙≈£î ˝ÒK Áyêj·TT≥ Ä\dü´+ #˚sTT+∫+~. ø±\+ #ê˝≤
$\TyÓ’+~. Á>±e÷\T á $\Te Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ Ç{Ïº ndæús¡ dü«uÛ≤e+ ‘=\>±*.
yÓTTqïH˚ ˙≈£î ˝ÒK sêj·÷\ì nqTø=HêïqT. ø±ì, Ä y˚ﬁ¯ n+‘ê |üì. ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê rs¡Tã&ç nsTT+~ ø±<äT.
Ä sêÁ‹ sêj·÷\ì ø£\eT÷, ø±–‘·eT÷ |ü≥Tºø=ì B|ü+ãT&ç¶ <ä–Zs¡ ≈£Ls¡TÃHêïqT.
ªøÏs¡düHêsTT bı>∑ ø£ﬁ¯ﬂ˝À |ü&ÉT‘√+~. ø£ﬁ¯óﬂ »ãT“ #˚kÕÔsTTμ nì e÷j·TeTà nqï~.
ªÁbı<ä›düÔe÷qeT÷ |üì #˚XÊe⁄, |ü&ÉTø√≈£L&É<ë!μ nHêï&ÉT e÷eTj·T´.
ªnH√ïjYT! á ˝…ø£ÿ #Ó|æŒ |ü&ÉTø√μ n+≥÷ |ü\ø£ rdæø=ì e∫Ã+~ e÷ #Ó*¢.
uÀsTT ;ÛeTqï>±s¡T sêdæq ªª>∑T&çôd\T ø±*b˛‘·THêïjYTμμ s¡#·q≈£î 1975˝À kÕVæ≤‘·´ nø±&É$T nyês¡T¶
\_Û+∫+~. uÛ≤s¡‘· Á|üuÛÑT‘·«+ M]ì 1973˝À |ü<äàl‘√q÷ 2001˝À |ü<äàuÛÑ÷wüDY‘√qT dü‘·ÿ]+∫+~. Ä+Á<Ûä
$X¯« $<ë´\j·T+ uÀsTT ;ÛeTqï >±]ì ø£ﬁ≤Á|üPs¡í nH˚ _s¡T<äT‘√ dü‘·ÿ]+∫ >ös¡e &Üø£ºπs≥TqT Á|ü<ëq+
#˚dæ+~. Ms¡T 1978 qT+&ç 1984 es¡≈£î sêh XÊdüq eT+&É* düuÛÑT´ì>± ≈£L&Ü ñHêïs¡T. 1991˝À #ÓHÓ’ï˝Àì
Á|üeTTK kÕVæ≤r dü+düú>± ù|s=+~q sê»\øÏÎ bòÂ+&˚wüHéyês¡T &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqï >±]øÏ sê»\øÏÎ nyês¡T¶qT
ãVüQø£]+#ês¡T. $<ë´y˚‘·Ô>±, kÕVæ≤ry˚‘·Ô>±, »s¡ï*düTº>± $$<Ûä s¡+>±˝À¢ |üì#˚dæ ãVüQeTTK Á|ü»„qT Á|ü<ä]Ù+∫
düe÷» πøåeT+ ø√dü+ bÕ≥T|ü&çq eTVü‰eTìwæ &Üˆˆ uÀsTT ;ÛeTqïqT nHês√>∑´+‘√ &çôd+ãsY 16e ‘˚B 2005
dü+ˆˆ˝À |üs¡eT|ü~+#ês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 37
n~ s¡÷bÕsTT >∑TDø±s¡+ ˝…ø£ÿ. ˝…ø£ÿ #Ó|ü‘·THêïqT. ªs¡÷bÕj·T*ï nD≤\T #˚j·÷\+fÒ @$T #˚j·÷*?μ
nHêïqT.
e÷ #Ó*¢ Ä˝À∫k˛Ô+~.
ª<äTø±D+ MT~øÏ rdüT≈£îyÓ[ﬂ e÷sêÃ*μ nHêï&ÉT e÷ ‘·eTTà&ÉT.
ªø±<äT, |ü<äVü‰s¡T ô|{Ïº >∑TDÏ+#ê*μ nqï~ e÷ #Ó*¢.
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø£å+ nsTT+~.
ªnsTT‘˚ á s¡÷bÕsTTì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμ n+≥÷ ˇø£ s¡÷bÕsTTì <=]¢+∫+~ e÷ #Ó*¢ <ä>∑Z]øÏ.
Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.
n#·Ã≥ ø£*–q #·eT‘êÿsêìøÏ ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. Ç≥Te+{Ï #·eT‘êÿsê ˝…H√ï ì‘·´eT÷ #·÷dü÷Ô
ñ+{≤+ Á>±e÷˝À¢.
e÷j·TeTà e÷ ‘·eTTà&ç |üø£å+ ne\+_+∫q+<äT≈£î ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘· $H√<ä+ ø√dü+, _&É¶\
kÕìï<Ûë´ìï ‘·\T¢\T nqTuÛÑ$+#˚ Äq+<ëìï nqTuÛÑ$+#·&É+ ø√dü+, Ä$&É ˇø£ |üø£å+ eVæ≤+∫ e÷‘√ ‘·sêÿìøÏ ~–+~.
e÷j·TeTà≈£î Ä s¡÷bÕsTT mø£ÿ&ç qT+∫ e∫Ã+~ nì ø±<äT Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£\T>∑T‘·. |ü~s√E\T ø£wüº|ü&ç |üì#˚ùdÔ
e∫Ãq ≈£L* Ä s¡÷bÕsTT.
s¡÷bÕsTT ø£+{ÏøÏ ø£q|ü&ç‘˚ m+‘√ Äq+<ä+. n+<äTø£H˚ ∫\¢s¡ rdüTø=qø£ $Tq|ü≈£î+&ÉT+ e+{Ï s¡÷bÕsTT rdüTø=Hêï&ÉT
e÷ nj·T´.
Ä s¡÷bÕsTTì n+<äs¡÷ ‘·\ø=ø£ ø±düÔùd|üP <ä>∑Zs¡ ô|≥Tºø=ì Ä&ÉTø=Hêïs¡T <ëì‘√.
ø±ì Hê≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫+~ y˚s=ø£ $wüj·T+. eTq+ nuÛÑ´dæ+#˚ $<ä´≈£L, J$‘·+˝À #˚j·TuÀj˚T |üìøÏ ñqï
n+‘·s¡+ Vü≤sƒê‘·TÔ>± Hê eTqdüT‡≈£î ‘·{Ïº+~.
eTq+ H˚s¡TÃø=qï~, H˚s¡TÃø=+≥Tqï~, s¡÷bÕsTTì |ü<äVü‰s¡T‘√ >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚j·T&Éy˚T.
ø±ì #˚j·Te\dæq |üì s¡÷bÕsTTì <äTø±D+ <ä–Zs¡≈£î rdüTø=ì yÓ[ﬂ ÁyÓ÷–+∫ #·÷|æ |ü<äVü‰s¡T nD≤\q÷ ˝…ø£ÿ
ô|≥Tºø=ì Ç+{ÏøÏ sêe&É+. n+‘· ñ+~ n+‘·s¡+!
ª#·÷XÊyê? #·<äTe⁄\T #·<äTe⁄‘·THêï+. |ü{≤ï˝À¢ ˇø£ s¡÷bÕsTT ˇø£ <ä$Tà&û˝≤>∑ Ks¡TÃ ô|&É‘ê+.μ
#·<äTe⁄ |üP]Ô ne>±H˚ ñ<√´>±\≈£î <˚e⁄ﬁ≤ﬂ≥ yÓTT<ä\T ô|&É‘ê+. n+<ä] ø±ﬁ¯Sﬂ |ü≥Tºø=+{≤+.
düU≤! Çìï Á‹|üŒ\÷ m+<äT≈£î? Áã‘·ø£&ÜìøÏ! Áã‹øÏ m+<äT≈£î? eTq kÕ«sêúìï ì+|ü⁄ø√e&ÜìøÏ! n+‘˚>±?
dü+|òüT+ @yÓTÆb˛sTTHê düπs, eTq‘√ yês¡T mìï ø£≥ºﬁ¯óﬂ ø£&ÉTdüTÔHêï düπs, <˚X¯+ n<Û√>∑‹øÏ ~+#·Tø=ì b˛‘·THêï düπs
eTq≈£î NeT ≈£î{Ïºq #·+<ä+ nsTTHê ñ+&É<äT.
eTq õ˝≤¢ ø±<äT, eTq ‘ê\÷ø± ø±<äT, eTq Á>±eT+ ø±<äT, eTq Ç\T¢ ñ+&ç, ‘·øÏÿq Á|ü|ü+#·+ n+‘ê
eTTì–b˛‘·THêï düπs, eTq+ ˝…Kÿ#˚j·T+ n+‘˚.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°38
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦˝ÒK\T m|ü&Ó|ü&ÉT sêkÕÔs¡T? m+<äT≈£î?
♦ªndæús¡uÛ≤e+μ n+fÒ MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~?
♦eTq #·<äTe⁄\T <Ó’q+~q J$‘·+˝À
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êj·Tì uÛ≤$düTÔHêïsê?
m˝≤?
♦MTs¡T #·<äTe⁄ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· @+ #˚kÕÔs¡T? @+ ø±yê\qTø=+≥THêïs¡T?
♦á s√E˝À¢ eTqTwüß˝À¢ kÕ«s¡ú+ m+<äT≈£î ô|s¡T>∑T‘·T+~?
$TÁ‘·e÷! #·<äTe⁄ø=qï yêﬁ¯ﬂ+‘ê ‘·eT ø£wüº |òü˝≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛÑ$dü÷Ô, ≈£î\T≈£î‘·÷ ñ
+&É&É+ #·÷∫ |ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ ø£˙ïs¡T $&ÉTdüTÔqï$.
Á>±yÓ÷<ä∆s¡D+ n+≥÷ |üÁ‹ø£˝À¢ sêdüTø=+fÒ |üì ø±<äT.
ñ|üHê´kÕ*ùdÔ |üì ø±<äT. s√&É¢ yÓ+≥ yÓ÷{≤s¡T ø±s¡¢˝À Hê\T>∑TkÕs¡T¢
‹]– Hê\T>∑T e+<ä\T uÛÑ‘ê´\T ø=&ç‘˚ |üì ø±<äT. ne˙ï s¡÷bÕsTTì
|ü<äVü‰s¡T #˚‘· >∑TDÏ+∫qfÒ¢ e´sêú\T. ø±–‘·+ MT<ä ø√≥T¢ ø√≥T¢ dü+K´\T
y˚düTø=ì ªÇ+‘· <Ûäq+ ñ+~ Hê≈£îμ nì dü+‘√wæ+#·&É+ m{À¢, ne˙ï
nfÒ¢.
á }Vü≤ Ä ø£åD+˝À ‘·{Ïº+~ Hê≈£î. ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+~.
Á|üC≤düeTT<ëj·T+ ø√πs Á|ü‘·´ø£å|òü\+ Ä&É+ãs¡+ ø±<äT.
n+‘·{À¢πø ªe]≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T|ü&É¶~, ˙e⁄ sêyê*μ n+≥÷
e#êÃ&ÉT, ˇø£ ¬s’‘·T ø√≥j·T´. ˇø£ y˚ﬁ¯ ˙≈£î ˝ÒK sêj·T&ÜìøÏ M˝Ò
∫ø£ÿ˝Ò<äT.
II
Ä sêÁ‹ n+‘ê bı˝≤\˝À C≤>±s¡+ #˚XÊ+.
ø√‘·\T nsTTq$. ø=+<äs¡T ø√‘·\T ø√j·T>±H˚ q÷]Ã y˚düTø=+{≤s¡T. ø=+<äs¡T ≈£î|üŒ\T y˚dæø=ì y˚dü$ ø±\+
‘·\qq÷|ü>±H˚ #Ó’Á‘ês¡+uÛÑ+˝À q÷s¡TÃø=+{≤s¡T.
≈£î|üŒ\T #˚\˝ÀH˚ y˚kÕÔs¡T. ≈£î|üŒ #·T≥÷º ô|’s¡T\T #·ø£ÿ>± ô|s¡T>∑T‘·÷ ñ+{≤sTT.
˙{Ï uÀ<Ó≈£î <ä>∑Zs¡>± ñqï #˚˝À ø√≥j·T´ ≈£î|üŒ y˚XÊ&ÉT.
ø±\Te Ç+ø± m+&çb˛˝Ò<äT. uÀ<Ó ø£qï+ ‘Ó– ≈£î|üŒ#˚˝À ˙s¡T |ü&ç+~.
uÀ<Ó ø£qï+ ø£{Ïºy˚dæ #˚˝À |ü&É¶ ˙s¡T b˛j˚T˝≤>∑Tq |æ\¢uÀ<Ó\T rdæ ˇø£ >∑≥Tº MT<ä ≈£Ls¡TÃHêï+ ø√≥j·÷´, H˚q÷.
Vü‰sTT>± qø£åÁ‘ê\T yÓTs¡TdüTÔHêïsTT. >∑TãTs¡T >∑TãTs¡T>± jÓT<äT>∑T‘·÷, #·\¢ì >±*øÏ ªCÀs¡Tμ eT+≥÷ ô|’s¡T#˚\T
m+‘√ Äq+<ëìï ≈£Ls¡TdüTÔHêïsTT.
ª|ü˝…¢≥÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yÓTÆ+~!μ nì nqT≈£îHêïqT. ø±ì, ª|üdüTÔ\T |ü&Ü*, ø£cÕº\≈£î zs¡TÃø√yê*. á
¬s+&É÷ ‘·|æŒ‘˚ |ü˝…¢≥÷πs Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ïº\T¢.μ
ª≈£î|üŒ |ü˝≤¢ìï |ü&É¶~. Ä yÓTs¡ø£ #˚˝À y˚<ë›+ nqTø=HêïqTμ nHêï&ÉT ø√≥j·T´. ªn+‘·πs«~ yÓﬁ¯ﬂ>±H˚ e÷πsÃj·÷*.μ
ªn+‘· ‘=+<äs¡ @$T e∫Ã+~? dü+e‘·‡sê~øÏ q÷s¡TÃø√e#·TÃμ nHêïqT.
ªnuÒ“, |üqTï\T e∫Ã ‘· MT<ä ‘·qTï‘êsTT. Ç+{À¢ ˇø£ |æ+>±D°∫|üŒ nsTTHê ˝Ò<äT neTà&ÜìøÏ. n˙ï eT{ÏºeT÷≈£îﬁ‚ﬂμ
nHêï&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 39
düU≤! ø£wüº+ y=ø£ﬁ¯ﬂ~, |òü*‘·+ eTs=ø£ﬁ¯ﬂ~.
ù|<ä H√ﬁ¯óﬂ ø={Ïº, ø£&ÉT|ü⁄\T e÷&çÃ, ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛sTT @$T #˚kÕÔs√ ‘Ó\TkÕ? uÒ+≈£î\˝Àq÷, ÇqT|ü
ô|f…º\˝Àq÷ ≈£î|üŒ\T b˛dæø=ì ≈£Ls¡TÃì nqTuÛÑ$kÕÔs¡T düs¡«uÛÀ>±\÷qT.
m|ü&ÉT ‘=\ø£]kÕÔ~ nì ø£ﬁ¯óﬂ $|æŒ ø£ì ô|≥Tºø=ì ñ+&ç `
m|ü&ÉT ø±\Te≈£î ˙s¡T y=kÕÔ~ nì sêÁ‹+ãeﬁ¯óﬂ eTqq+ #˚dæ `
eT+<äTìï $‘·ÔHê\T #·*¢ ` ˙{Ï ø=s¡≈£L ` ≈£L* ø=s¡≈£L Ç‘·s¡T\‘√ b˛{°\T |ü&ç `
Ä≈£îeTﬁ¯óﬂ |üX¯óe⁄\T ‘=øÏÿ‹ìy˚j·T≈£î+&Ü sêÁ‹+ãeﬁ¯óﬂ bı˝≤\˝ÀH˚, e{Ïº H˚\H˚ |ü+&ÉTø=ì ø±|ü˝≤ ø±∫ `
≈£îfÒº C…Á]\≈£L, bı&ç#˚ ‘˚ﬁ¯ﬂ≈£L, ø£]#˚ bÕeTT\≈£L X¯Øsêìï n]Œdü÷Ô `
$düT>∑÷ $sêeTeT÷ ˝Ò≈£î+&Ü bı˝≤\≈£î ˙s¡T ô|{Ïº, <äTìï, }&çÃ `
es¡¸+ nqø£, u≤&çã+<ä\T nqø£ ` ô|’s¡T*ï ` ì‘·´eT÷ #·÷dü÷Ô, ø±dü÷Ô `
ms¡Te⁄\T y˚dæ, ø£\T|ü⁄\T Bdæ, |ü+≥ |ü+&ç+∫ `
|ü+≥qT m\Tø£\T, ∫\Tø£\T ‹ìy˚j·T≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô #˚dæ `
|ü+≥qT ¬ø’\T #˚dæ ` <Ûëq´+ sêdüT\T b˛dæ ` ‘·eT ø£&ÉT|ü⁄\T ø±\T‘·÷e⁄Hêï, ø£˙ïﬁ¯óﬂ ø±s¡T‘·÷ ñHêï `
$TÁ‘·e÷! ÇHê+<ës¡T\≈£î |òü*‘·+ n+‘ê n|üŒ–+∫ e{Ïº#˚‘·T\T q\T|ü⁄ø=+≥÷ Ç+&É¢≈£î b˛sTT |üdüTÔ\T |ü&˚
¬s’‘·T Bq>∑‹ me]øÏ Vü≤è<äj·T+ ø£]–+#·<äT?
#ê˝≤ø±\+ >∑&ç∫b˛sTT+~ Hê≈£î á }Vü≤ ˝ÀH˚, ø√≥j·T´ @$T Ä˝À∫düTÔHêï&√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. Ç<ä›s¡eT÷
‘Ó*y=+~ #·÷#·Tø=H˚dü]øÏ eT+#·T#˚‘· e÷ ‘·\T Hêìb˛sTTHÓ’. b˛<ë+ |ü<ä nì ˝Ò#ê&ÉT ø√≥j·T´.
sêÁ‹ n+‘ê Hê≈£î ì<ä›s¡ |ü≥º˝Ò<äT. ô|’>± n$T‘·yÓTÆq #·* ≈£L&ÜqT. #·*eT+≥\T y˚düTø=+≥÷ ø£ãTs¡T¢ #Ó|üø=+≥÷
Ä sêÁ‹ >∑&çbÕ+.
Ä eTsêï&ÉT ì<äT›s¡ ã<ä∆ø£+ #˚‘· (@MT |üì˝Òø£b˛e&Éy˚T ã<ä›ø±ìøÏ ø±s¡D+) ˙≈£î ˝ÒK sêj·T˝Òø£b˛j·÷qT.
Ä sêÁ‹ nqï+ ‹q≈£î+&ÜH˚ ìÁ<ä b˛j·÷q≥, e÷j·TeTà nHêïìøÏ m+‘· ˝Ò|æHê ˝Ò#êqT ø±q≥.
πs|ü+‘ê |üì ñ+~. yÓT≥º<äT≈£îÿ\T e#êÃsTT. ‘√≥˝À¢ ns¡ø£\T ø£{≤º*. πs|ü⁄ eT÷]Ô>±] Ç+{ÏøÏ yÓﬁ≤ﬂ*
nqTø=+≥THêïqT. m˝≤ ñ+≥T+<√.
Ç+‘·es¡≈£L Hê ˝ÒK m+<äT≈£î Ä\dü´eTsTT+<√ sêXÊqT. ndü\T ˙≈£î sêj·÷* nqTø£H=ï dü+>∑‹ sêj·TH˚ ˝Ò<äT.
ÁøÏdüºeTdüT edü÷Ô+~. ÁøÏdüºeTdüT≈£L, dü+Áø±+‹ø° ø£*|æ ø±˝ÒJøÏ ôd\e⁄\T ÇkÕÔs¡T. H˚qT á @&ÉT #·<äTe⁄ kÕ–ùdÔ
ìqTï e÷ }s¡T rdüTø=ì sêyê*. nqTø=HêïqT. ø±ì |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø={Ïº+~ Hê #·<äTe⁄≈£î.
&ÉãT“ ˝Òì #·<äTe⁄ Çã“+<äT #˚≥T. e#˚Ã @&Ó’Hê #·<äTe⁄‘êH√ #·<äeH√, ø±\+ »]–b˛j˚T ø=\B ùdïVü‰\T
bÕ‘·ã&çb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. ø=‘·Ô |ü]#·j·÷\T ø£*π> ø=\B bÕ‘· |ü]#·j·÷\T n&ÉT>∑Tq |ü&çb˛‘·÷ ñ+{≤sTT. Ç~
Á|ü|ü+#· dü«uÛ≤e+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°40
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. MT¬s’‘˚ <˚ìï düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É‘ês¡T? m+<äT≈£î? |ü˝…¢ >=|üŒ<ë? |ü≥ï+ >=|üŒ<ë?
2. >∑‘·+‘√ b˛*ùdÔ H˚&ÉT e´ekÕj·T+ #˚ùdyê] dü+K´ Áø£y˚TD≤ ‘·>∑TZ‘√+~. BìøÏ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?
‘Ó\T‡ø=ì #·s¡Ã˝À bÕ˝§Zq+&ç.
3. øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. M{Ïì @ dü+<äs¡“¤+˝À mes¡T nHêïs¡T?
n) nHêïjYT! á ˝…ø£ÿ #Ó|æŒ |ü&ÉTø√≈£L&É<ë!
Ä) ªªnsTT‘˚ MT s¡÷bÕsTTì >∑TDÏ+∫ nD≤\T #˚sTTμμ.
Ç) ªªe]#˚˝À ˙s¡T|ü&É¶~, ˙e⁄ sêyê*μμ.
4. (uÀsTT ;ÛeTqï sêdæq <Ûäs¡à+ ø√dü+ b˛sê≥+˝Àì) øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. ù|sê˝Àì eTTK´yÓTÆq / ø°\ø£yÓTÆq
◊<äT |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
|üì#˚dü÷Ô ñ+fÒ nqTuÛÑe+ ø£\T>∑T‘·÷ ñ+≥T+~. nqTuÛÑyêìï eT∞ﬂ Ä#·s¡D˝À ô|&ç‘˚, |üì eT]+‘· #·ø£ÿ>±
kÕ>∑T‘·T+~. n|ü&ÉT nqTuÛÑyêìøÏ eT]+‘· |ü<äTq÷, ø±+‹ \_ÛdüTÔ+~. yêdüÔe C≤„q düeTTbÕs¡®q |ü<ä∆‹
Ç~. yêdüÔe C≤„qy˚T dü]jÓÆTq C≤„q+. yêdüÔe C≤„q+ m&É‘Ó>∑ì |üì <ë«sê, |ü]o\q <ë«sê \_ÛdüTÔ+~.
Ç$ #˚j·T+&ç
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦sêÁ‹ #·Tø£ÿ\q÷ #·+Á<äTìï #·÷ùdÔ MT˝À ø£*π> nqTuÛÑ÷‘·T\T
@$T{Ï?
♦ªª|ü˝…¢≥÷] J$‘·+ m+‘√ eTH√Vü≤s¡yÓTÆ+~. Bìô|’ MT
n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦ªªø£wüº+ y=ø£ﬁ¯ﬂ~, |òü*‘·+ eTs=ø£ﬁ¯ﬂ~μμ n+fÒ MTπø$T
ns¡úyÓTÆ+~? Bìï @ @ dü+<äsê“¤\˝À ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T?
♦#·*eT+≥\T ø=&ÉT‘·÷, ¬s’‘·T\T ø£ãTs¡T¢ #Ó|üø=+{≤s¡T ø£<ë!
yês¡T @ @ $wüj·÷ >∑T]+∫ ø£ãTs¡T¢ #Ó|ü≈£î+{≤s¡T.
}Væ≤+#·+&ç.
♦ª|ü˝…¢≥÷s¡¢≈£î yÓ[‘˚ eTq+ @ @ $wüj·÷\T ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ?
ø£qTø£ á ôd\e⁄\≈£î e÷ }s¡T ekÕÔeH˚
nqTø=+≥THêïqT.
˙e+{Ï ÄÅs¡›Vü≤è<äj·TT&ÉT |ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ e∫Ã
Ç#·Ã≥ Á|ü»\T |ü&˚ ø£cÕº©ï ` ø£cÕº\T ‘=\–b˛‘˚
|ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ e÷qedü+|òü÷ìøÏ áj·T>∑\
Äq+<ë˙ï ` #·÷dü÷Ô m|üŒ{Ï¬ø’Hê eT+∫~.
@ $wüj·TeT÷ yÓ+≥H˚ ‘ÓπÕ*.
Hê]+»|üﬁ¯S¢, yÓ\>∑|üﬁ¯Sﬂ, ø=ã“] ≈£î]&û\÷
C≤Á>∑‘·Ô#˚dæ ñ+#·T‘êqT. ‘·|üŒ≈£î+&Ü sêyê*.
ôd\e⁄.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 41
yêdüÔe C≤„q+ <˚X¯ø± ÁbÕ+‘êqT>∑TDyÓTÆ ñ+≥T+~. <˚X¯ø± ÁbÕ+‘êqT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+~. eTq
eg<Ûës¡D, $yêVü‰\T, |ü]bÕ\q $<ÛëHê\T á $<Ûä+>± $_Ûqï $wüj·÷ìï rdüTø=ì eTq+ |ü]o*+∫Hê,
á dü‘·´+ ø£ì|ædüTÔ+~. eT+∫ #Ó&É¶\T, Ä#ês¡ e´eVü‰sê\T, $~Û $<ÛëHê\T nìï <˚X¯ø± ÁbÕ+‘·qT>∑TD+>±
m˝≤ e÷]b˛‘·THêïjÓ÷ düŒwüºeTe⁄‘·T+~. e÷s¡TŒ≈£î nr‘·yÓTÆ+~ @B á ˝Àø£+˝À ˝Ò<äT.
ô|’ ù|sê Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\˝À @$ dü¬s’qy√ (
∫) <ë«sê >∑T]Ô+#·+&ç.
n) nqTuÛÑe+ e\¢ eTq |üìrs¡T yÓTs¡T>∑T|ü&ÉT‘·T+~. ( )
Ä) ªC≤„q+μ nH˚~ #·~$‘˚, $+fÒ \_Û+#˚~. ( )
Ç) yêdüÔeC≤„q+ dæús¡+>± ñ+&É<äT. n~ ø±\qT>∑TD+>± e÷s¡T‘·T+≥T+~. ( )
á) nqTuÛÑe+, |ü]o\q e\¢ yêdüÔe C≤„q+ dæ~∆düTÔ+~. ( )
ñ) eTq Ä#ês¡e´eVü‰sê\T, $~Û$<ÛëHê\T m|ü&É÷ dæús¡+>± ñ+{≤sTT. ( )
5. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) C≤q|ü<äTì ˝ÒK˝À ø£$ @ @ $wüj·÷\qT >∑T]+∫ sêkÕ&ÉT? Ä) e´ekÕj·T<ës¡T ø£cÕºìï ø£$ @eTì $e]+#ê&ÉT? Ç) #·<äTe⁄ø=qï yêﬁ¯ﬂ >∑T]+∫, |ü≥ºDyêdüT >∑T]+∫ ø£$ @eTì Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT? á) C≤q|ü<äT&ÉT ‘·q |ü≥ºD+ $TÁ‘·TDÏí |ü˝…¢≥÷s¡T≈£î m+<äT≈£î s¡eTàì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT? ñ) uÀsTT ;ÛeTqï >±] >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªª@MT|üì ˝Òø£b˛e&Éy˚T ã<ä∆ø±ìøÏ ø±s¡D+μμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) ªªø±\+ #ê˝≤ $\TyÓ’+~μμ m+<äT≈£î?
Ç) #·<äTe⁄≈£îqï yêﬁ¯ﬂ+‘ê ‘·eT ø£wüº|òü˝≤ìï ‹+≥÷ |ü{≤ï\˝À kÂU≤´\T nqTuÛÑ$dü÷Ôqï<äqï s¡#·sTT‘·
n_ÛÁbÕj·T+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?
á) ªªø£wüº+ ˇø£ﬁ¯ﬂ~ |òü*‘·+ eTs=ø£ﬁ¯ﬂ~μμ nì nq&É+˝À s¡#·sTT‘· ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
ñ) ªª|ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ e÷qe dü+|òü÷ìøÏ áj·T>∑ Äq+<ëìï #·÷ùd ‘Ó\T‡ø√yê*μμ nì m+<äTø£Hêïs¡T?
}) ªª|ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ ø£˙ïﬁ¯óﬂ ô|&ÉT‘·Tqï$μμ Bìï $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) |ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ düT_Ûø£å+>± ñ+fÒH˚ <˚X¯+ düT_Ûø£å+>± ñ+≥T+~. n˝≤+{Ï |ü˝…¢≥÷ﬁ¯óﬂ s√Es√E≈£L
‘·eT ñìøÏì, dü+düÿ è‹ì, Ä‘·àqT ø√˝ÀŒ‘·THêïsTT. Ç+<äT≈£î>∑ ø±s¡D≤\T @yÓTÆ ñ+{≤sTT?
Ç$ø£\ø£\˝≤&Ü\+fÒ eTq+ @+ #˚j·÷*?
Ä) ªª|ü˝…¢≥÷s¡T¢ Á|üXÊ+‘· J$‘· kÂU≤´ìøÏ |ü⁄{Ïºﬁ¯óﬂμμ Bìï düeT]údü÷Ô düe÷<Ûëq+ sêj·T+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°42
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) MTs¡T #·÷dæq |ü˝…¢≥÷s¡T / Á>±eT+˝Àì eTqTwüß eT<Ûä´ ≈£L&Ü dü+ã+<Ûë\T, nø£ÿ&ç Á|üø£è‹ <äèXÊ´\qT
e]ídü÷Ô MT $TÁ‘·T&çøÏ / H˚kÕÔìøÏ ˝ÒKsêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ø=ìï ìHê<ë\T, dü÷≈£îÔ\T sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\T #·÷&É+&ç. M{Ïì dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\‘√ ø£\|ü+&ç.
ñ<ëˆˆ ¬s’˝Ò«ùdºwüqT, , , #˚s¡Tø√e&É+
¬s’˝Ò«ùdºwüqT, {Ï¬øÿ≥T, Á|üj·÷D+, #˚s¡Tø√e&É+.
n) esê¸ø±\+, , , <Ûëq´+.
Ä) eT&ç<äTqï&É+, , , |ü+≥.
Ç) bÕsƒ¡XÊ\, , , J$‘·+˝À dæús¡|ü&É&É+.
á) ˝ÒK, , , #˚s¡&É+.
ñ) |üì#˚j·T&É+, , , Äq+<ä+>± J$+#·&É+.
2. øÏ+~ |ü<ë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) bı<ä›düÔe÷q+
Ä) #·eT‘êÿs¡+
Ç) kÕìï<Ûä´+
á) ø£wüº|òü\+
ñ) ø£&ÉT|ü⁄\T e÷&ÉTÃø=qT
}) n&ÉT>∑Tq|ü&çb˛e&É+
3. øÏ+~ |ü<ë\T / yêø±´\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) |ü⁄]{Ï˝ÀH˚ dü+~Û ø=≥º&É+
Ä) ø£\T|ü⁄Bj·T&É+
Ç) Á>±yÓ÷<ä∆s¡D+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 43
á) ñqï<ä+‘ê }&ÉTÃø£b˛e&É+
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦MT }Vü≤\˝À n+<äyÓTÆq |ü˝…¢≥÷s¡T m˝≤ ñ+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç. Á|üø£è‹ XÀuÛÑ\‘√ n\sêπs n˝≤+{Ï
Á>±eT d”eT ∫Á‘êìï ùdø£]+#·+&ç. <ëìï e]ídü÷Ô, $esê\qT sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. MT $TÁ‘·T\T ≈£L&Ü
Ç˝≤π> sêkÕÔs¡T ø£<ë! M{Ï‘√ ªªn+<äyÓTÆq Á>±eT bÂs¡T\Tμμ nH˚ |ü⁄düÔø£ dü+ø£\Hêìï ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç. <ëìøÏ
eTTK∫Á‘·+ ≈£L&Ü ^j·T+&ç. $wüj·Tdü÷∫ø£, eTT+<äTe÷≥ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì dü+<ÛäT\qT $&ÉBdæ, dü+~Û dü÷Á‘·+‘√ düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
n) ÄVü‰Vü‰! m+‘· yÓ’|üØ‘·´eTT!
Ä) »+‘·TÁ|ü<äs¡ÙqXÊ\˝À @y˚T$T #·÷XÊe⁄?
Ç) nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=ìï düeTdü´\T ‘·˝…‘·Ôe#·TÃ.
á) yÓHÓï |ü≥º|ü>∑\TqT ‘·\|ædüTÔqï~.
2. øÏ+~ yêø±´\qT ø£\|ü+&ç.
n) sêeTT bÕsƒ¡+ #·~yê&ÉT. sêeTT bÕsƒ¡+ ns¡ú+ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
Ä) yÓ’<äT´&ÉT Á|ü<∏äeT ∫øÏ‘·‡ #˚kÕÔ&ÉT. yÓ’<äT´&ÉT eT+<äT\T ÇkÕÔ&ÉT.
Ç) nø£ÿ {°M #·÷düTÔqï~. nø£ÿ qè‘·´+ #˚düTÔqï~.
*
ô|’ dü+<äsê“¤˝À¢ dü+•¢wüºyêø±´\T @s¡Œ&Ü¶j·Tì Á>∑Væ≤+#ês¡T ø£<ë!
3. øÏ+~ yêø±´\qT ø£*|æ, n$ dü+j·TTø£Ôyêø±´\T ne⁄‘êjÓ÷ ˝Ò<√ dü]#·÷&É+&ç.
n) sêeTø£èwüßí&ÉT >∑Ts¡Te⁄. $y˚ø±q+<äT&ÉT •wüß´&ÉT.
Ä) d”‘· dü+^‘·+ H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï~. d”‘· qè‘·´+ H˚s¡TÃ≈£î+≥Tqï~.
Ç) s¡+>±sêe⁄≈£î bÕ&É≥eT+fÒ ÄdüøÏÔ. s¡+>±sêe⁄≈£î $q&ÉeT+fÒ $s¡øÏÔ.
á) lqT ã&çøÏe#êÃ&ÉT. C≤Hé¬s&ç¶ ã&çøÏ e#êÃ&ÉT. Vü≤düà‘Y ã&çøÏ e#êÃ&ÉT.
ñ) Äj·Tqø£$. Äj·Tq >±j·T≈£î&ÉT. Äj·Tq $<ë´y˚‘·Ô.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°44
|ü]#·j·T+
ÁbÕ‘ê~∏dü+~Û
1. øÏ+<ä ^‘·^dæq |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒ\T >∑eTì+#·+&ç.
n) |üP¬seTà n+<ä+>± ñqï~.
Ä) >∑Ts¡T•wüß´\T |üP<√≥˝À $Vü≤]düTÔHêïs¡T.
Ç) ø=\qT˝À ¬ø+<ëeTs¡\T ø=‘·Ô XÀuÛÑqT yÓ<ä»\T¢‘·THêïsTT
á) Ä eTTdü*yêì˝≤π> n‘·ì ÁbÕsTT\T¢ Js¡íyÓTÆ ñqï~.
•MTs¡T #˚dæq dü+~Û$#˚Ã¤<äq\T dü]#·÷düTø√+&ç`
n) |üPe⁄ G ¬seTà
Ä) |üPe⁄ G ‘√≥
Ç) ¬ø+|ü⁄ G ‘êeTs¡\T
á) ÁbÕ‘· G Ç\T¢
ñ) MT<äT G ø£&É
Bìï ã{Ïº, ÁbÕ‘ê~dü+~Û ìj·Te÷ìï á $<Ûä+>± ns¡ú+#˚düTø√e#·TÃ.
♦düe÷kÕ˝À¢ ÁbÕ‘ê<äT ‘=* n#·TÃ MT~ esêí\≈£î ˝À|ü+ ãVüQﬁ¯+>± edüTÔ+~.
$T–*q nø£åsêìøÏ |üs¡TcÕ\T |üs¡yÓTÆq|ü&ÉT qT(Hé)>± >∑eT+ edüTÔ+~. (ªHéμ nH˚~ ns¡düTqï s¡÷|ü+˝À,
düTHêï s¡÷|ü+˝À sêe#·TÃ.)
(
*
ÁbÕ‘ê<äT\T n+fÒ ÁbÕ‘· yÓTT<ä\T>±>∑ |ü<ë\T. n$ ` ÁbÕ‘·, ˝Ò‘·, Áø=‘·Ô, ÁøÏ+<äT, ¬ø+|ü⁄, #ÓqTï,
˝Ò‘· yÓTT<ä˝…’q$.)
}
◊<äT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ yÓTT<ä{Ï |ü<ä+˝Àì
yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ ‘·sê«‘· ñqï es¡í+
˝À|æ+#·&É+ ‘Ó\TdüTÔqï~. |üs¡TcÕ\T (‘·, ø£)
düs¡ﬁ≤\T>± e÷s¡&É+ ne>∑‘·eTe⁄‘·Tqï~.
dü÷øÏÔ
````````````````

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 45
5. X¯‘·ø£ eT<ÛäT]eT
Á|üX¯ï\T:
1. dü+uÛ≤wüDqT ã{Ïº yês¡T mes¡ì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
2. yê] n_Ûeè~∆øÏ ø±s¡D≤˝Ò$?
3. e´øÏÔ‘ê«ìï @$ r]Ã~<äT›‘êsTT?
4. @$ H˚{Ï‘·sêìøÏ e÷s¡Z<äs¡Ùø±\ì s¡$ #ÓbÕŒ&ÉT?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
X¯‘·ø±\T HÓ’‹ø£ $\Te\qT ô|+bı+~+|üCÒkÕÔsTT. uÛ≤$J$‘êìï r]Ã~<äT›‘êsTT. |ü<ë´˝À¢ <ë–q
HÓ’‹ø£ $\Te\qT ‘Ó\Œ&Éy˚T á bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯+.
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
sêCÒXŸ : s¡M! u≤>∑THêïyê!
s¡$: u≤>∑THêïqT sêCÒXŸ. sêCÒXŸ qTy˚«+#˚düTÔHêïe⁄? eTq ∫qïHê{Ï $TÁ‘·T\T
me¬s’Hê ø£\TdüTÔHêïsê?
sêCÒXŸ : Ä! Ä! n+<äs¡÷ ø£\TdüTÔHêïs¡T. dü+‘√wt ˝≤j·T¬s’Hê&ÉT. uÛ≤qT{°#·¬s’Hê&ÉT.
eT<ÛäT yê´bÕs¡+ #˚düTÔHêï&ÉT. düTuÛ≤wt sê»ø°j·TH˚‘·>± m~>±&ÉT. Ç˝≤
n+<äs¡÷ ˇø√ÿs¡+>∑+˝À ˙‹ ìC≤sTTr\‘√ sêDÏdüTÔHêïs¡T.
s¡$: ≈qï|ü∑&ÉT eTq+ #·~$q #·<äTe⁄, H˚s¡TÃ◊£îqï C∏?q+ }]∆øb‘·T+<ë?
Ä#·<äTe⁄ |òü*‘·+, >∑Ts¡Te⁄ ByÓq\T n˙ï ø£*ùdÔH˚ eTq n_Ûeè~∆.
sêCÒXŸ : WHÍqT! X¯‘·ø£ |ü<ë´˝À¢ì ˙‘·T\T eTqe´øÏÔ‘ê«ìøÏ u≤≥\T y˚XÊsTT.
Ä‘·à$XÊ«kÕìï ì+bÕsTT ø£<ä÷!
s¡$: u≤>± #ÓbÕŒe⁄ sêCÒXŸ! X¯‘·ø£ |ü<ë´\T H˚{Ïø° e÷s¡Z<äs¡Ùø±\T MT|æ\¢\≈£î
≈£L&Ü H˚]Œ+#·Tu≤>±!
sêCÒXŸ : H˚s¡TŒ‘·THêïqT s¡M! düπs s¡M! ãdüT‡ e∫Ã+~. eT∞ﬂ ø£\T<ë›+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°46
Á|üÁøÏj·T
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫
∫
∫
```
ø£$ |ü]#·j·T+
1. l ˝§+ø£ sêy˚TX¯«s¡ X¯‘·ø£ ø£s¡Ô q+_ l<Ûäs¡sêe⁄ (1934`2001) (ø£$sêE)
ìyêdü+ ` ;Û+>∑sY, ìC≤e÷u≤<äT õ˝≤¢.
leTìï+u≤#· eTVü‰‘·à+, leTìï+ã–]qs¡dæ+, XÊs¡<ë>∑DÏ‘·+, l˝≤+ø£ sêy˚TX¯«sê X¯‘·ø£+. (dæ]ø=+&É
eT+ˆˆ ˝§+ø£ sêy˚TX¯«sê\j·T+.
2, ì+ã–] qs¡dæ+Vü≤ X¯‘·ø£ ø£s¡Ô ` n+<Óy˚+ø£≥sê»+. (1933 ` 2006)
qy√<äj·T+, eTDÏeT+pwü, ø£ﬁ≤‘·|üdæ«ì |ü<ä´ø±yê´\T.
uÛ≤s¡‘·sêDÏ Hê{Ïø£ dü+|ü⁄{Ï
ì+ã–] X¯‘·ø£+, áX¯«s¡ X¯‘·ø£+ ` X¯‘·ø±\T.
yêqe÷qT˝…’ es¡<ë#ês¡T´ ø£è‘·T\T ` nqTo\q+ ` dæ<ë∆+‘·Á>∑+<∏ä+.
eT<ÛäTs¡|üP», ø£$•s√eTDÏ ne<Ûëq j·TTeπødü], ne<Ûëq #·‘·Tsêqq.
3. $X¯«Hê<∏˚X¯«sê X¯‘·ø£ ø£s¡Ô >∑TeTàqï>±] \ø°Îqs¡dæ+Vü≤ X¯s¡à (1934`2011)
dü«düú\+ :yÓT<äø˘ õ˝≤¢ b˛‘ê¬s&ç¶ ù|≥
_s¡T<äT\T :ne<ÛëqX¯XÊ+ø£, ÄX¯óø£$X‚Ks¡
s¡#·q\T : ø£$‘êø£ﬁ≤´DÏ, ne<Ûëq düs¡dü«‹, yê^X¯«s¡düTÔ‹, Ä<ä´e÷‘·èø£, |ü<√´<ë´qeTT, 300 ne<ÛëHê\T
4. ñ‘·Œ\e÷ X¯‘·ø£ ø£s¡Ô ñ‘·Œ dü‘·´Hêsêj·TD#ês¡´ (|ü˝…¢s¡¢)

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 47
I
XÊ ˆˆ Ç˝≤¢*+{ÏøÏ B|üeTÚqq>∑ V”≤V”≤j·T+#·T eT+<äT˝Ÿ eTVü‰
uÛÑ\÷¢ø±ø£è‹ <√|ü qe⁄«<äTs¡T, Be´<√«´eT>∑+>∑Hé »{≤
|ü*¢Hé ˙e⁄ <Ûä]+#·≥Hé $qs√, jÓTyê«¬s’q eTsê´<ä e
]∆*¢Hé ø±+‘· p&É≈£îqï Væ≤‘·e÷? l˝§+ø£ sêy˚TX¯«sê!
|ü<ä´+ s¡kÕqTuÛÑ÷‹ì ø£*ZdüTÔ+~. n+<äT≈£î ø±s¡D≤\T ¬s+&ÉT. ˇø£{Ï uÛ≤e+ ¬s+&√~
n\+ø±s¡+. á n\+ø±s¡+ X¯ã›, ns¡∆ dü+ã+<ÛäyÓTÆq~.
@<Ó’Hê ø±e#·TÃ. |ü<ä´+ #Û·+<ädüT‡˝À ˇ~– b˛sTT, \j·÷‘·àø£+>± >±qjÓ÷>∑´+>± ñ
+≥T+~. <Ûës¡D≈£î nqTe⁄>± ñ+≥T+~. n+<äTπø eTq ÁbÕNq ø£e⁄\T düTÔ‘·T\T,
XÊg$wüj·÷\T, HÓ’‹ø£ $wüj·÷*ï |ü<ë´˝À¢ #=|æŒ+∫ n+~+#ês¡T. n≥Te+{Ï
y˚T*eTT‘ê´˝≤¢+{Ï |ü<ë´\qT+&ç ø=ìï+{Ïì á bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+! |ü<ä´
s¡kÕqTuÛÑ÷‹ì ÄkÕ«~dü÷Ô HÓ’‹ø£ $\Te*ï ô|+bı+~+#·T≈£î+<ë+....
5. u≤ø£esê+»H˚j·T X¯‘·ø£ø£s¡Ô Ä#ês¡´ y˚+ø£≥sêe⁄ |ü+‘·T\T (1937 ` 1994)
dü«düú\+ : X¯+ø£sY|ü*¢ s¡+>±¬s&ç¶ õ˝≤¢ ^‘êj·TC≤„\T, sêeTHêeT »|üPj·TC≤„\T, dü‘·‡+>∑ ø±s¡´Áø£e÷\T lll
\ø°Îø±+‘Ysêe⁄ u≤u≤ >±] düìïVæ≤‘·T\T.
6. ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤ X¯‘·ø£ ø£s¡Ô ‘·]>=+&É yÓ+>∑e÷+ã.
∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢ ‘·]>=+&É Á>±eT+. u≤\´+ qT+#˚ uÛÑ>∑e<ä“¤≈£îÔsê\T.
s¡#·q\T : ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤X¯‘·ø£+, •eHê≥ø£+, Hês¡dæ+Vü≤$˝≤düø£<∏ä nH˚ j·Tø£å>±Hê\T, sê»jÓ÷>±eTè‘·+
~«|ü<ä ø±e´+, ly˚+ø£{≤#· eTVü‰‘·´+, ncÕº+>∑ jÓ÷>∑kÕs¡+, yê•wü˜ sêe÷j·TD+, |ü<ä´ø±yê´\T.
7. ∫‘·ÔX¯‘·ø£ ø£s¡Ô l|ü‹ uÛ≤düÿs¡ø£$.
ø±\+ : 17e X¯‘ê_›
#êﬁ¯óø£´j·TT>∑+˝À Ms¡XË’eeT‘êìï Ä#·]+∫ Á|ü#ês¡+ #˚dæq l|ü‹ |ü+&ç‘·Tì e+oj·TT&Éì |ü]XÀ<Ûä≈£î\
uÛ≤eq.
8. eT\¢uÛÑ÷bÕ©j·T+ ˙‹X¯‘·ø£ ø£s¡Ô m\≈£L∫ u≤\düs¡dü«‹.
Áø°.X¯.1600 ÁbÕ+‘êìøÏ #Ó+~qyê&ÉT. eTVü≤ã÷uŸq>∑sY õ˝≤¢ »≥Áb˛\T dü+kÕúq+˝À düTs¡_Ûe÷<Ûäesêj·T\
e<ä› ÄkÕúqø£$>± ñHêï&ÉT. ‘Ó\T>∑T˝À ‘=* ‘·´]úø±e´yÓTÆq ªsê|òüTe j·÷<äe bÕ+&ÉMj·T+μ s¡∫+∫qyê&ÉT.
Ä+Á<ÛäX¯ã›∫+‘êeTDÏ yê´U≤´‘·. <ë<ë|ü⁄ |üHÓï+&ÉT Á>∑+<∏ë\T s¡∫+#ê&ÉT. uÛÑs¡ÔèVü≤] düTuÛ≤wæ‘· Á‹X¯‹ì ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+∫q yê]˝À yÓTT<ä{Ïyê&ÉT. bÕ+&ç‘·´ k˛Œ¤s¡ø£+>±, <Ûësêﬁ¯yÓTÆq XË’*‘√ áj·Tq s¡#·q kÕ>∑T‘·T+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°48
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦Ç+{ÏøÏ B|ü+ mes¡T?
♦•e⁄&ÉT >∑+>∑qT ‘·\ô|’<Ûä]+#·&Üìï
˙yÓ˝≤ uÛ≤$düTÔHêïe⁄?
♦ì»yÓTÆq #·<äTy˚~?
♦m|ü&ÉT »qà kÕs¡∆ø£eTÚ‘·T+~?
♦ì+ã–] qèdæ+Vü≤ X¯ø£‘· eT≈£î≥y˚T~?
d” ˆˆ >∑TD$T+‘· ≈£î<äTs¡ø£ >∑Tﬁ¯óﬂ ‹s¡T>∑≥j˚T\?
dü+kÕÿs¡eTã“ì #·<äTe⁄˝Ò\?
∫‘·Ô+ãT ì\Teì •e|üP»\$j˚T\?
XÊ+‹>∑÷s¡Ãì jÓ÷>∑kÕ<ÛäH˚\?
eT+∫ì ô|+#·ì eT*qeT‘·eTT ˝Ò\?
Væ≤‘·ãT~∆ >∑\T>∑ì Áe‘·eTT˝Ò\?
nuÛÑT´<äj·TeTT >±ì Ä#ês¡‘·‹j˚T\?
‘·>∑Ts¡ø£å ùdj·Tì <Ûäs¡ày˚T\?
‘˚ ˆˆ <äeTeTT X¯eTeTT ≈£L&Éì »|ü‘·eTT ˝Ò\?
kÕ«$T! ˙uÛÑøÏÔ ø£\T>∑ì »qày˚T\?
es¡X¯óuÛÑ $˝≤dü! lì+ã–]yêdü!
uÛÑe´>∑TD<ÛëeT! qs¡dæ+Vü≤! ~e´HêeT!!

II
XÊ ˆˆÄsê~Û+#·T≥ e´øÏÔ|üP» n~ø±<ë <˚«wüe÷¬s+&ÉT ø±
yê? sêDÏ+#·TqTbÕj·Ty˚T <=s¡ø£<Ísê! sê>∑$<˚«wü|ü⁄+
uÀsê≥eTTà Äs¡{≤˝…|ü⁄&ÉT uÀe⁄Hé? e#·TÃHÓ’ø£´yÓTà≥T˝Ÿ?
sêsê»‘·ÿ$sê&É«#√ì#·j·T kÕsê! $X¯«Hê<∏˚X¯«sê!
#· ˆˆnqj·TeTT <√wüy˚T |üs¡T\j·T+<äT ø£qT+>=ì |ü\Tÿq{Ïº j·÷
»qTì ø=–Hé >∑TDÁ>∑Vü≤DX¯øÏÔ q•+#·TqT— eT+∫ e÷Á‘·y˚T
»qeTT\˝Àq #·÷&É>∑ #·ø£ÿì #·÷|ü⁄\T |ü\TÿHê\ÿ Hê
¬øqj·T>∑ìeTTà y˚+ø£≥|ür! nœ˝≤+&É|ür! Á•j·T:|ür!
III
#· ˆˆá ≈£î\uÛÒ<äeTT˝Ÿ ‘·>∑ìyÓ+‘·j·TT ø°&=q]+#·Tq+#·T, ‘ê
y˚T ≈£î\dü+|òüTeTT˝Ÿ ì\T|üy˚T\>∑THê? Ç~j˚T$T$+‘·? á
˝À≈£î yÓ÷dü–+#·T ø£<∏ä˝§|üHÓ Hêj·T≈£î˝…’q yê]øÏHé
u≤ø£esê+»H˚j·T! K\uÛÑ+»q! kÕ<ÛäT»HêqTs¡+»Hê!
ñˆˆ |ü≥Tº>∑ ˙X¯«s¡T+&ÉT ‘·q bÕ*≥ qT+&ç|ü⁄&ç∫Ãq+‘·˝À"
~≥ºø£ Bq<˚VüQ\qT ‘˚≥>∑ ˝≤\qCÒdæ, j·TTqïeTTHé
ô|≥Tº $y˚øÏ e÷qdüeTT" u…+bıq]+#·T#·T q÷s¡≈£î+&çqHé
>∑T≥Tº>∑ \øÏåà"u§+<äT"— <ä]>=+&Éqèdæ+Vü≤! <äj·÷|üjÓ÷ìBÛ!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦e´øÏÔ|üP» n+fÒ @$T{Ï?
♦sê>∑<˚«cÕ\T e÷qe⁄\≈£î
m+<äT≈£î+{≤sTT?
♦◊ø£´‘· m˝≤ ø£\TZ‘·T+~?
♦|üs¡T˝À¢ @+ #·÷&Ü*?
♦ø£$ @+ ø√s¡T≈£î+≥THêï&ÉT?
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦@$ ø°&ÉTqT ø£*ZdüTÔHêïsTT?
♦Hêj·T≈£î\T @+#˚düTÔHêïs¡T?
♦ªK\uÛÑ+»qμ n+fÒ @+{Ï?
♦me]ì Ä<ä]+#ê*?
♦\øÏåà m|ü&ÉT e∫Ã #˚s¡T‘·T+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 49
IV
ñˆˆ ;<ä\ø£qï egeTT\T ù|]àH=dü+>∑TeTT ‘·T#·Ã¤kÂK´dü+
bÕ<äq¬ø’ j·Tã<ä∆eTT ã\ÿ≈£î, yê<äeTT˝≤&ÉuÀ≈£î, eT
sê´<äq‹Áø£$T+|ü≈£î, |üs¡düŒs¡yÓTÆÁ‹ yÓT\+>∑T, $T{Ïºy˚
<äeTT\+#Ós¡T+>∑TeTT, $y˚ø£<Ûäq+_~ ∫‘·Ôe÷!
eTˆˆ dæ]˝Ò¬ø’q $uÛÑ÷wæ‘·T+&Ó j·TsTT uÛ≤dæ\T¢Hé ãT<ÛäT+&Í<ä\Hé
>∑Ts¡TbÕ<ëq‹ πø\H˚˙– #Óe⁄\+<äT ì«ìÿ eÁø£Ô+ãTqHé
dæús¡dü‘√´øÏÔ uÛÑT»+ãT\ì«»j·TeTTì®‘·Ô+ ãTqdü‡qàH√
Vü≤s¡ kÂ»q´eTT >∑*Zq qT‡s¡_ÛeT˝≤¢! ˙‹yê#·düŒr!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦;<ä\πø$Tyê«*?
♦@$ eT+∫ \ø£åD≤\T?
♦ªyÓTÆÁ‹μ nH˚ |ü<ëìøÏ eT]ìï nsê∆\T
#Ó|üŒ+&ç.
♦@$ ì»yÓTÆq ÄuÛÑs¡D≤\T
♦H√{ÏøÏ e÷fÒ ÄuÛÑs¡D+ nHêïs¡T ø£<ë! Bìô|’ ˙ n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
1. z sêy˚TX¯«sê ! Ç˝≤¢˝Ò Ç+{ÏøÏ B|ü+ nH˚ e÷≥ $+fÒ n\ŒC≤„qT\T $s¡>∑ã&ç qe⁄«‘ês¡T. ø±˙ |ü$Á‘·yÓTÆq
Äø±X¯>∑+>∑qT ˙e⁄ ‘·\ô|’ <ë*Ãq $wüj·T+ yê]øÏ ‘Ó*j·T<˚yÓ÷! eTsê´<ä‘√ Åd”Ôì >ös¡$+#·&Éy˚T eT+∫~ ø£<ë! Åd”Ôì
>ös¡$+#·&ÉeTH˚ uÛ≤eq á|ü<ä´+˝À Á|üdüTŒ¤≥eTe⁄‘·T+~. (dæ]ø=+&É≈£î 7 øÏ.MT. <ä÷s¡+˝À n&É$˝À >∑ ˝§+ø£˝À
yÓ\dæq áX¯«s¡T&˚ ˝§+ø£sêy˚TX¯«s¡T&ÉT)
2. ì+ã–]˝À yÓ\dæq<˚yê! ÁX‚wüºyÓTÆq X¯óuÛ≤\‘√ n\sêπs yê&Ü! n‘·T´‘·ÔeT >∑TD≤\T ø£\yê&Ü! qs¡dæ+Vü≤<˚yê! eT+∫
dü«uÛ≤e+ ˝Ò≈£î+&Ü mìïø±sê´\T #˚dæHê @+˝≤uÛÑ+? düÁ‘·Œes¡Ôq ˝Ò≈£î+&Ü Ä\j·÷\T ‹s¡>∑&É+ eè<Ûë. dü+kÕÿs¡+
H˚s¡«ì #·<äTe⁄, #ê+#·\´ eTqdüT‘√ #˚ùd•e|üP» ≈£L&Ü e´s¡∆y˚T! XÊ+‹ìe«ì jÓ÷>∑kÕ<Ûäq, eT+∫ìô|+#·ì
eT‘·+, y˚T\Tø√s¡ì Áe‘·+, #Ó’‘·q´+ ø£*Z+#·ì Ä#êsê\T, ˝Àø£s¡ø£åD#˚j·Tì <Ûäs¡à+ e\¢ Á|üjÓ÷»q+ X¯Sq´+. z
kÕ«MT! Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+, XÊ+‹ ø£*Z+#·ì »|ü‘·bÕ\T, ˙MT<ä uÛÑøÏÔ ˝Òì »qà e´s¡∆y˚T ø£<ë! @|üì #˚dæHê
dü‘·Œ¤*‘êìïyê«\H˚ Äø±+ø£å á |ü<ä´+˝À <√´‘·ø£eTe⁄‘·T+~.
3. ø£$ÁX‚wüß˜ e÷≥ X¯øÏÔjÓÆT yÓ˝§Z+<˚ $X¯«Hê<∏˚X¯«sê! e´øÏÔì Äsê~Û+#·&ÉyÓ÷, <˚«wæ+#·&ÉyÓ÷ ‘·|üŒ y˚πs e÷s¡Zy˚T˝Ò<ë?
nqTsê>∑+, $s√<Ûä+ nH˚ b˛sê{≤ Äsê{≤\T ‘=\–b˛j˚T ø±\yÓT|ü&ÉT edüTÔ+<√? Á|ü»\eT<Ûä´ ◊ø£eT‘·´+ m˝≤
edüTÔ+<√>∑<ë! kÕe÷õø£ düyÓTÆø£´‘ê uÛ≤eq ø£$ø±+øÏå+#ê&ÉT.
4. nœ˝≤+&ÉHêj·Tø±! \ø°Îe\¢uÛ≤! y˚+ø£≥|ür! Ç‘·s¡T˝À¢ m\¢|ü&É÷ ‘·|ü\T yÓ‹πøyêìøÏ eT+∫ì Á>∑Væ≤+#˚X¯øÏÔ
düqï–\T¢‘·T+~. n+<ä]˝Àq÷ eT+∫ì <ä]Ù+#˚ #·÷|ü⁄\T, n+<ä]‘√ eT+∫>± e÷{≤¢&˚ Hê\Tø£ HêøÏe⁄«‘·+Á&û!
e´øÏÔ‘·« $ø±düdü÷Á‘·+ Ç+<äT˝À <ë–ñ+~. düø±sê‘·àø£ Ä˝À#·q, düeT´ø˘<äèwæº nH˚ ÁX‚wü˜ uÛ≤eq $<ë´s¡T∆\≈£î
n‘·´+‘êeX¯´ø£+.
kÕsê+X¯+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°50
5. u≤ø£es¡+˝À yÓ\dæq Ä+»H˚j·÷! <äTsêàs¡TZ*ï n+‘·yÓTT+~+#˚yê&Ü! ÁX‚wüº»Hêe[øÏ Äq+<ä+ ø£*Z+#˚yê&Ü! ≈£î\uÛÒ<ë\T
Á|ü»\eT<Ûä´ $<˚«cÕìï s¡–*+∫ ø°&ÉT ø£*ZkÕÔsTT. Hêj·T≈£î\T ≈£î\dü+|òü÷\≈£î eT<ä∆‘·Tìdü÷Ô Á|ü»*ï yÓ÷dü–+#·&É+
eT+∫~ø±<äT. e÷qe⁄\+‘ê düe÷qy˚TqH˚ $X¯«e÷qekÂÁuÛ≤‘·è‘·« <äèø£Œ<∏ëìï #ê≥T‘·T+B|ü<ä´+.
6. <äj·÷düeTTÁ<äT&Ü! ‘·]>=+&É qèdæ+Vü≤<˚yê! $y˚øÏ nsTTqyê&ÉT ‘·q≈£î uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT Á|ükÕ~+∫q <ëì˝À `nHê<Ûä\≈£î
ìs¡Tù|<ä\≈£î ø£düs¡Tø√ø£ ÄbÕ´j·T‘·‘√ ˝≤*dü÷Ô nqï+ô|&É‘ê&ÉT. n˝≤+{Ï düVü≤è<äj·TTDÏí dü+|ü<ä\≈£î n~Û<˚e‘·
nsTTq \øÏÎ >∑T≥Tº#·|ü&ÉT ø±≈£î+&Ü e∫Ã e]düTÔ+~. BqT\≈£î #˚ùd nqï<ëHêìøÏ Ç+‘·{Ï ÁbÕX¯düÔ´+ ñ+<äì
‘ê‘·«s¡´+.
7. ∫‘·Ôe÷! ù|<äyê]øÏ nqï<ëq+, eg<ëq+ n~Ûø£+>± #˚j·TT. ˙#·yÓTÆq düTU≤\ø√dü+ nã<ë∆˝≤&É≈£î. nqedüs¡+>±
me]‘√q÷ yê<äq≈£î ~>∑≈£î. eTsê´<ä, Vü≤<äT›MT] Á|üe]Ô+#·≈£î. n+<ä]‘√ düK´‘·‘√ yÓT\>∑T. á dü÷Á‘ê\H˚
y˚<ë\T>± uÛ≤$+#·T. $y˚≈£î\≈£î á \ø£åD≤˝Ò dü+|ü<ä>± uÛ≤dæ\T¢‘êsTT. Ç+<äT˝À kÕe÷õø£ Jeq $<Ûëq+ m˝≤
ñ+&Ü˝À #ÓãT‘·÷ e´øÏÔ‘·«ìsêàD+ uÀ~Û+#·ã&ç+~.
8. ˙‹yê#·düŒ‹yÓ’q düTs¡_ÛeT˝≤¢! dæ]dü+|ü<ä\T ˝Ò≈£îHêï ÁX‚wüß˜ìøÏ Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤˝Ò düVü≤C≤\+ø±sê\T. •s¡düT‡≈£î
>∑Ts¡Te⁄*ï qeTdüÿ]+#˚ >∑TD+, #Óe⁄\≈£î ÁX‚wü˜ÁX¯eD+, H√{ÏøÏ dü‘·´yê≈£îÿqT|ü*πø \ø£åD+ u≤VüQe⁄\≈£î m<äTs¡T˝Òì
|üsêÁø£eT+ ø£*Z ñ+&É&ÉeTH˚ >∑TD+, eTqdüT‡≈£î Äø£≥Tº≈£îH˚ eT+∫\ø£åD+, ñqïyês¡T ◊X¯«s¡´+ ˝Ò≈£îHêï Á|üø±•kÕÔs¡T.
eT+∫ \ø£åD≤˝Ò dü»®qT\≈£î ÄuÛÑs¡D≤\T>± uÛ≤dæ\T¢‘êsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 51
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ n+XÊ >∑÷]Ã e÷{≤¢&É+&ç.
n) dü+kÕÿs¡+
Ä) |üÁ‘ê\T
Ç) Ä#êsê\T
á) <ëq>∑TD+
2. bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î ‘·–q |ü<ä´bÕ<ä+ >∑T]Ô+#·+&ç.
n) m\¢|ü&ÉT Ç‘·s¡T <√cÕ\qT #·÷&É≥+.
Ä) ù|<äyê]øÏ ÄVü‰s¡+, ã≥º\T <ëq+ #˚j·T&É+.
Ç) dü+|ü<ä s¡Vü≤dü´+>± e∫Ã #˚s¡T‘·T+~.
á) eTsê´<ä‘√ Åd”Ô\qT >ös¡$+#·ø£b˛‘˚ y˚T\T»s¡>∑<äT.
3. øÏ+~ |ü<ë´\qT bÕ<äuÛÑ+>∑+ ˝Ò≈£î+&Ü |üP]+#·+&ç.
n) Ç˝≤¢*+{ÏøÏ .......................... sêy˚TX¯«sê! Ä) dæ]˝Ò¬ø’q ........................ yê#·düŒr!
4. øÏ+~ |ü<ë´\qT #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
dü‘·´dü÷øÏÔ |òüT{Ï+#·T, BÛ»&çeT e÷qTÃ
>ös¡eyÓTTdü+>∑T, »qT\≈£î">∑\TwüeT&É#·T
ø°]ÔÁ|üø£{Ï+#·T, ∫‘·Ô $dü÷Œ¤]Ô CÒj·TT
kÕ<ÛäTdü+>∑+ãT düø£˝≤s¡∆ kÕ<ÛäqTãT.
♦Á|üX¯ï\T
n) dü÷øÏÔ n+fÒ @$T{Ï?
Ä) ø°]Ô m˝≤ edüTÔ+~?
Ç) kÕ<ÛäTdü+>∑+ãT e\¢ @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
á) á |ü<ë´ìøÏ o]¸ø£ dü÷∫+#·+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°52
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ ◊<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªeT+∫ \ø£åD≤˝Ò ì»yÓTÆq ÄuÛÑs¡D≤\Tμ Bìì düeT]∆dü÷Ô MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) $y˚øÏ\ø£åD≤˝Ò$?
Ç) \øÏÎ me] e<ä›≈£î e∫Ã #˚s¡T‘·T+~?
á) sê>∑$<˚«cÕ Äsê≥b˛sê{≤\T b˛yê\ì ø£$ ø±+øÏå+#ê&ÉT >∑<ë! Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T{Ï?
ñ) ªª|ü≥Tº>∑˙X¯«s¡T&ÉT...μμ nH˚ |ü<ä´uÛ≤yêìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ |ü<˚dæ yêø±´˝À¢ »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) dü»®q \ø£åD≤\T ù|s=ÿq+&ç.
Ä) HÓ’‹ø£ $\Te\+fÒ @$T{Ï? MTs¡T ø=+‘· eT+~˝À >∑eTì+∫q $\Te*ï ù|s=ÿq+&ç.
3. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düè»Hê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
sê>∑<˚«cÕ Äsê≥b˛sê{≤˝À¢ ø=≥Tº$T{≤º&˚ Á|ü»˝À¢ ◊ø£eT‘·´+ sêyê\ì ø£$ø±+øÏå+#ê&ÉT ø£<ë!
Á|ü»\+<ä]˙ @ø£‘ê{Ïô|’øÏ s¡eTàì ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ ˇø£ ø£s¡|üÁ‘·+ sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
bÕsƒ¡+˝Àì |ü<ë´ Ä<Ûës¡+>± dü÷≈£îÔ\T / ˙‹yêø±´\T / ìHê<ë\T sêj·T+&ç.
(˝Ò<ë)
ù|<äyê]ì ÄbÕ´j·T+>± ˝≤*dü÷Ô <ëq+ #˚j·TeTHêïs¡T ø£<ë! MT |ü]düsê˝À¢ me¬s’Hê <ë‘·\T+fÒ
yê]ì Á|üX¯+dædü÷Ô Ä_Ûq+<äq |üÁ‘·+ sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsê∆\T sêdæ yê{Ï‘√ kı+‘· yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ X¯eTeTT R XÊ+‹
Á|ü»\eT<Ûä´ XÊ+‹ HÓ\ø=qï|ü&˚ ◊ø£eT‘·´+ |ü]&ÛÉ$\T¢‘·T+~.
1) nqj·TeTT R
2) ãT<ÛäT\T R

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 53
3) yÓTÆÁ‹ R
4) kÂ»q´+ R
Ä) øÏ+~ |ü<ë\≈£î |ü<ä|ü{Ïºø£ Ä<Ûës¡+>± e⁄´‘·Œ‹Ô nsê∆\T sêj·T+&ç.
1) ~e´eTT 2) •e⁄&ÉT 3) yê#·düŒ‹ 4) Á•j·T:|ü‹
Ç) øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T |ü<ë\T sêdæ, yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ë ˆˆ >∑+>∑ ` uÛ≤^s¡~∏, C≤Vü≤ï$
uÛ≤^s¡~∏ rs¡+˝À ãTTwüß\T ‘·|üdüT‡ #˚düTÔHêïs¡T. |üs¡eT bÕeì>± C≤Vü≤ï$ ù|s¡T >±+∫+~.
1) •e⁄&ÉT `
2) yÓTÆÁ‹ `
3) <äj·T `
4) >∑T&ç
`
á) øÏ+~ yêø±´\qT >∑eTì+#·+&ç. Äj·÷ yêø±´˝À¢ì Á|üø£è‹ $ø£è‘·T*ï >∑T]Ô+∫ |ü{Ïºø£>± ≈£Ls¡Ã+&ç.
1) uÛ≤s¡rj·T <Ûäs¡à+ düs√«‘·ÿèwüºyÓTÆ+~. ãT<äT∆&ÉT ≈£L&Ü <Ûääsêàìï uÀ~Û+#ê&ÉT.
2) z kÕ$T! ≈£î&çyÓ’|ü⁄>± yÓﬁ‚Ô kÕ«$T yê] >∑T&çedüTÔ+<ë?
3) dæs¡T\T ≈£î]|æ+#˚ \ø°Î<˚$ leT+‘·T*ï #˚düTÔ+~.
4) Ä˝À#·q\T dæús¡+>± ñ+&Ü*. ‹s¡yÓTÆq ãT~∆ $y˚≈£î \ø£åD+.
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦````````````````````````````````````
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ dü+<äsê“¤\˝À |ü⁄qs¡Tø£ÔeTsTTq Vü≤\T¢\qT |ü]o*+#·+&ç. n$ eè‘·´qTÁbÕdü n\+ø±sê\e⁄H√ ø±<√
#·]Ã+#·+&ç.
n) ˙ ø£s¡TDè≤ø£{≤ø£å Mø£åDeTT\¬ø’ ìØøÏå+#·Tj·TTHêïs¡eTT.
Ä) n&ç¬><äqì ø£&ÉTe&ç"»qT
q&ç–q"<äqT eT>∑T&ÉqT&ÉT>∑&Éì q&Éj·TT&ÉT>∑THé.
Ç) eTø£s¡+<ä _+<äT ãè+<ä s¡düdü´+<äq eT+<äs¡eT>∑T e÷‘·èuÛ≤wüj˚T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°54
á) #·÷s¡T≈£î, ‘˚s¡T≈£î, j˚Ts¡T≈£î, Hês¡≈£î, <ës¡Te⁄qT yê&ÉT qs¡es¡T*\˝ÀHé.
ñ) u≤ø£esê+»H˚j·T! K\uÛÑ+»q! kÕ<ÛäT»HêqTs¡+»Hê!
|ü]#·j·T+
$düs¡Zdü+~Û
1. dü+düÿè‘· |ü<ë eT<Ûä´ $düs¡Z MT<ä ‘·s¡#·T dü+~Û »s¡T>∑T‘·÷+≥T+~. n~ y˚πs«s¡T s¡÷bÕ\T>± ñ+&É≥+
>∑eTì<ë›+. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ #·÷&É+&ç.
n) qyÓ÷qeT'
Ä) eTH√Vü≤s¡+
Ç) |üjÓ÷ì~Û
á) e#√ì#·j·T+
•ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ ` á øÏ+<ä $<ÛäyÓTÆq e÷s¡TŒ\T »]>±j·÷?
n) qeT' G qeT'
Ä) eTq' G Vü≤s¡+
Ç) |üj·T' G ì~Û
á) e#·' G ì#·j·T+
2. øÏ+~ |ü<ë\T ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
n) eTq' G XÊ+‹
Ä) #·‘·T' G wüwæº
Ç) quÛÑ' G düTeT+
•|ü<ë\qT ø£\T|ü>± es¡Tdü>± eTqXÊÙ+‹, #·‘·Twü¸wæº, quÛÑdüT‡eT+ nH˚ s¡÷bÕ\T @s¡Œ&Ü¶sTT ø£<ë!
($düs¡ZMT<ä X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡&É+ >∑eTì+#·+&ç.)
3. øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç.
n) ÁbÕ‘·'ø±\eTT
Ä) ‘·|ü'|òü\eTT
•ªdüμ ø±s¡+ (dt) $düs¡Zs¡÷|ü+>± Á|üjÓ÷–+|üã&ÉT‘·T+~. n+<äTπø qeTkÕÿs¡eTT, ÁX‚j·Tdüÿs¡eTT, eqdüŒ‹
yÓTT<ä\>∑T dü+<äsê“¤˝À¢ dü+~Û˝Ò<äT.)4. øÏ+~ |ü<ë\qT ø£*|æ, e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ n+‘·' G Ä‘·à Rn+‘·sê‘·à
}
nø±sê+‘· |ü<ë MT<äTqï $düs¡Z ˝À|æ+∫,
nø±s¡+ ªzμø±s¡+>± e÷]+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 55
n) <äT' G n_Ûe÷q+ R
Ä) #·‘·T' G ~X¯\T R
Ç) Äo' G yê<äeTT R
á) |ü⁄q' G Ä>∑eTq+ R
ñ) n+‘·' G eT<Ûäq+ R
5. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ <ÛäqTc˛ÿ{Ï R <ÛäqT' G ø√{Ï ( <ÛäqTdt G ø√{Ï )
n) ìwüŒ¤\eTT R ()
Ä) <äTwüÿs¡eTT R ()
6. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ìùdÔ»eTT R ì' G ‘˚»eTT n) <äTX‚ÃwæÔ‘·eTT R
G
Ä) <ÛäqTwüº+ø±s¡eTT R G
Ç) eTqkÕÔ|üeTT R G
•ô|’ ñ<ëVü≤s¡D\˙ï |ü]o*+∫q MT<ä≥ $düs¡Z dü+~Û Äs¡T $<Ûë\T>∑ @s¡Œ&ÉT‘·Tqï<äì ‘Ó\TdüTÔqï~.
i) nø±sê+‘· |ü<ë $düs¡Z≈£î es¡Z Á|ü<∏äeT ~«rj·÷ø£åsê\T (ø£, #·, ≥, ‘·, |ü— K, #Û·, sƒ¡, <∏ä, |ü), X¯, wü,
dü \T >±ø£ $T>∑‘ê nø£åsê\T ø£*dæq|ü&ÉT $düs¡Z˝À|æ+∫ ªnμø±s¡+ ªzμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
ii) $düs¡Z≈£î X¯, wü, dü \T ø£*dæq|ü&ÉT X¯, wü, dü \T ~«‘ê«\T>± e÷s¡T‘êsTT.
iii) $düs¡ZMT<ä ø£, K, |ü, |òü \T eùdÔ, e÷s¡TŒsê<äT (dü+~Û @s¡Œ&É<äT).
iv) n+‘·', <ä', #·‘·T', Äo', |ü⁄q' yÓTT<ä˝…’q |ü<ë $düs¡Z πs|òü (s¡H) >± e÷s¡T‘·T+~.
v) Çdt, ñdt $düs¡Z≈£î ø£, K— |ü, |òü \T ø£*ùdÔ $düs¡Z ªwüμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
vi) $düs¡Z≈£î, #·, #Û· \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªX¯μ ø±s¡+— ≥, sƒ¡ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªwüμ ø±s¡+— ‘·, <∏ä \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªdüμ ø±s¡+
ekÕÔsTT.
}
n+‘·', <äT', #·‘·T', Äo', |ü⁄q'
yÓTT<ä˝…’q |ü<ë $düs¡Z πs|òü (sY) >±
e÷s¡&É+ >∑eTì+#·+&ç.
}
Çdt, (Ç'), ñdt (ñ')\ $düs¡Z≈£î ø£, K, |ü, |òü \T ø£*dæq|ü&ÉT $düs¡Z (dt) ªwüμ ø±s¡+>± e÷s¡T‘·T+~.
}
$düs¡Z≈£î.... #·, #Û· \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªX¯μ ≥, sƒ¡ \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªwüμ ‘·, <∏ä \T |üs¡yÓTÆ‘˚ ªdüμ edüTÔ+~.
dü÷øÏÔ

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°56
6. H˚HÓ]–q ã÷s¡TZ\
` |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
düVü≤qeTT, dü‘·´eTT, XÊ+‘·>∑+;Ûs¡eTT,
Ä‘·à$XÊ«düeTT, qVü≤s¡Vü≤s¡eTT
kÕ<Ûäq, <äø£å‘·, kÕ<ÛäTuÛ≤wüDeTTqT,
dü~«y˚#·qeTTqT, dü<äZeTqeTT,
<ëqeTT, <ÛÓ’s¡´eTT, ‘ê´>∑eTT, düTì•‘·
ãT~∆, y˚T˝≤Z+#·T≥, |ü⁄D´>∑TDeTT,
ø£s¡TD, ø£åeT, |üs√|üø±s¡ãT~∆j·THÓ&ç
j·÷˝À#·HêØ‘·T \eT]j·TT+&ÉT
eTqTE˝…|ü⁄&ÉTqT e÷qT´\T, eT+>∑ﬁ¯dü«
s¡÷|ü⁄\T, eT¨qï‘·T\T, $sêÁ&É÷|üXÀ_Û
‘·T\T, düTø°]Ôø±+‘·es¡|ü‘·T\T, düTeT‘·T\T,
»>∑‹ >∑‹$s¡∫‘·T\T, dü»®qT˝…yês¡T.
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ |ü<ä´+ <˚ì >∑T]+∫ #ÓãT‘·Tqï~?
2. á |ü<ä´+ <ë«sê >∑T]Ô+∫q \ø£åD≤˝Ò$?
3. eT+∫ \ø£åD≤\T ø£*Zq yê]H˚eT+{≤s¡T?
4. n˝≤+{Ï yê] >∑T]+∫ m+<äT≈£î ‘Ó\TdüTø√yê*? yê]‘√ m+<äT≈£î kÕ+>∑‘·´+ #˚j·÷*?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
düe÷»+˝À ø=~›eT+<˚ Á|üuÛ≤eX¯øÏÔ dü+|üqTï\T ñ+{≤s¡T. M] kÕ+>∑‘·´+bı+~Hê, M]>∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£îHêï, dü÷Œ¤]Ô ø£\T>∑T‘·T+~. eT+∫ e÷s¡Z+˝À q&Ée&ÜìøÏ neø±X¯+ ø£\T>∑T‘·T+~. Ç˝≤
dü÷Œ¤]Ô<ëj·Tø£yÓTÆq yê]˝À ˇø£s¡T ø°ˆˆX‚ˆˆã÷s¡TZ sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T. Ms¡T ôV’≤<äsêu≤<äT sêÅcÕºìøÏ ‘=*
eTTK´eT+Á‹>± |üì#˚dæ, sê»˙‹E„&ÉT>±, ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô>±, |ü]bÕ\Hê<ä≈£åî&ç, ù|¬sìïø£>∑qïyês¡T. M]
>∑T]+∫ eTs=ø£ eT¨qï‘·e´øÏÔ, ãVüQeTTKÁ|üC≤„XÊ* ø°ˆˆX‚ˆˆ |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±s¡T ã÷s¡TZ yê] eT¨qï‘·
e´øÏÔ‘ê«ìï Ä$wüÿ]+#˚˝≤ yê´kÕìï sêkÕ&ÉT. <ëìï #·<äe&É+ <ë«sê dü÷Œ¤]Ô bı+<ä&Éy˚T á bÕsƒ¡´+X¯
ñ<˚›X¯+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 57
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsê∆\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡Tqï ªª|ü<ë\T`nsêú\Tμμ |ü{Ïºø£˝À yÓ‘·ø£+&ç. ˝Ò<ë
ì|òüT+≥Te⁄qT #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
n_Ûq+<äq yê´dü+ : >=|üŒyê] J$‘êìï, yê] eT¨qï‘· e´øÏÔ‘ê«ìï $X‚¢wædü÷Ô Á|üX¯+dædü÷Ô
sêdæq yê´düy˚T n_Ûq+<äq yê´dü+.
bÕsƒ¡´|ü]#·j·T+ : á yê´kÕìï 1972 &çôd+ãsYHÓ Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ e÷dü |üÁ‹ø£ qT+&ç
d”«ø£]+#·HÓ’q~.
ø£$ |ü]#·j·T+
uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëì>±, ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô>±, uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ dü+düÿs¡D |æ‘êeTVüQ&ç>± ù|s=+~q
|æ.$. >±] |üP]Ôù|s¡T bÕeTT\|ü]Ô y˚+ø£≥ qs¡dæ+Vü‰sêe⁄. 1921 pHé 28q es¡+>∑\T¢ õ˝≤¢
qs¡‡+ù|≥ eT+&É\+˝Àì \πøï|ü*¢ Á>±eT+˝À »ìà+#ês¡T. ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ ;ÛeT<˚es¡|ü*¢
eT+&É\+˝Àì e+>∑s¡ Á>±eT+˝Àì s¡TøÏàDeTà s¡+>±sêe⁄\≈£î <ä‘·Ô |ü⁄Á‘·T&Ó’Hê&ÉT. kÕ«$T sêeTq+<ä
rs¡ú>±s¡T |æ.$.>±]øÏ >∑Ts¡Te⁄. ã÷s¡TZ\yês¡T >∑Ts¡T‘·T\T´\T.
n|üs¡#êD≈£î´&ÉT : ñkÕàìj·÷ $X¯«$<ë´\j·T+˝À $<ë´]∆>± ôV’≤Á<ëu≤<é $eTTøÏÔ bısê≥+˝À
bÕ˝§Zì $X¯«$<ë´\j·T+ qT+&ç ãVæ≤wüÿs¡D≈£î >∑T¬s’Hê&ÉT. 1938˝À ôV’≤Á<ëu≤<é sêhø±+Á¬>dt˝À #˚]
sê»ø°j·T J$‘êìï Äs¡+_Û+#ês¡T. Ä ‘·sê«‘· nœ\uÛ≤s¡‘·ø±+Á¬>dtbÕØºøÏ ùde\+~+#ês¡T. ø£Ø+q>∑sY
õ˝≤¢ eT+<∏äì ìjÓ÷»ø£es¡Z+ qT+&ç es¡Tdü>± Hê\T>∑TkÕs¡T¢ XÊdüqdüuÛÑT´&ç>± mìï¬ø’Hê&ÉT. nH˚ø£ XÊK\≈£î
eT+Á‹>±|üì#˚dæ 1971`73 es¡≈£î sêheTTK´eT+Á‹>±qT, 1991`96es¡≈£î uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëì>±qT ‘·q
ùde\q+~+#ês¡T. ‘·q sê»ø°j·T #·‘·Ts¡‘·‘√ uÛ≤s¡‘· sê»ø°j·Tj·Teìø£ô|’ ˇø£ yÓ\T>∑T yÓ*–q sê»˙‹E„&ÉT.
kÕVæ≤rùde : ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü‘√ düVü‰ dü~ùV≤&ÉT uÛ≤wü˝À¢ nqs¡Zﬁ¯+>± e÷{≤¢&É>∑*–q ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô. ‘Ó\T>∑T˝À
ªø±ø£rj·Tμ nH˚ |üÁ‹ø£qT q&ç|æ+#ês¡T. Væ≤+B˝À áj·Tqsêdæq ªªdüVü≤Ádü|òüDYμμ nH˚ qe\≈£î πø+Á<äkÕVæ≤‘·´
nø±&ÉMT ãVüQeT‹ \_Û+∫+~. áj·Tq Ä‘·àø£<∏ä>± Á|üdæ~∆¬øøÏÿq ªÇHéôd’&ÉsYμ nH˚ø£ uÛ≤wü˝À¢ nqTe~+#·ã&ç+~.
|üHé\ø£å‘Yø=Hé|òüT‘√μ nH˚ eTsê]ƒ |ü⁄düÔø±ìï ‘Ó\T>∑T˝À nã J$‘·+>± nqTe~+#ês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°58
Á|ür e÷qe⁄ì˝Àq÷ kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëì ø£+fÒ |òüTq+>± ‘·qqT >∑T]+∫
∫Á‹+#·Tø=H˚ dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷e⁄+≥T+~. Ç+<äT≈£î _Ûqï+>± Á|üe]Ô+#˚yês¡T ãVüQ
ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡T. s¡ø£s¡ø± ˇ&ç<äT&ÉT≈£î\qT m<äTs=ÿqïq÷, $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T\T
ùdHêyêVæ≤ì˝≤ #·T≥TºeTT{Ïºqq÷ #·*+#·ø£b˛e&É+, eTqôd’úsêìï, düeT∫‘êÔìï $&ÉHê&Éø£
b˛e&É+ >=|üŒyê]πø kÕ<Ûä´eTÚ‘·T+~. »j·÷|ü»j·÷\qT düe÷q+>± d”«ø£]+#·&É+,
$TÁ‘·T\Tôd’‘·+ Á<√Vü≤+ ‘·\ô|f…ºHê, Á|ü‘·´≈£åî\T <ä÷wæ+∫Hê ªªdüπs! Çe˙ï Ä≥˝À uÛ≤>∑y˚T>±!μμ
nì dæú‘·Á|ü»„‘·qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ n+<ä]ø° kÕ<Ûä´eTÚ‘·T+<ë? eT] Ç≥Te+{Ï e´øÏÔ‘·«+
ø£*Zq yês¡T mes¡T? yê] >∑T]+∫ eTs√ dæú‘·Á|üE„&ÉT ø°.X‚ˆˆ|æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±s¡T @+
#ÓbÕŒs√ bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
I
dü«ØZj·T &Ü.ã÷s¡TZ sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] 5e es¡∆+‹ dü+<äs¡“¤+˝À yê]ì >∑T]+∫ yê´düy˚T<Ó’Hê sTTe«e\dæ+~>±
$TÁ‘·T\T ø=+<äs¡T qqTï ø√sês¡T. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] ù|s¡T $q>±H˚ >∑‘· düàè‘·T˝…H√ï eTT|æŒ]>=ì uÛ≤y√Á<˚ø£+‘√
Hê eTqdüT‡ ñøÏÿ]_øÏÿ¬s’b˛‘·÷ ñ+≥T+~. Hê uÛ≤yê\ìï+{Ïì sT÷ yê´dü+˝À $e]+#·&É+ m˝≤>∑? ne˙ï ÁyêùdÔ ˇø£
ô|<ä› Á>∑+<∏äy˚T ne⁄‘·T+~. n+<äTø£ì πsU≤ e÷Á‘·+>± Hê uÛ≤yê\qT sTTø£ÿ&É bı+<äT|üs¡TkÕÔqT.
ø°.X‚.&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì >∑T]+∫ #·]Á‘·ø±s¡T\T @$T ÁyêkÕÔs√ eTq+ ‘˚*ø£>±H˚ }Væ≤+#·Tø√e#·TÃ. ªª&Üø£ºs¡T
sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T |òü˝≤q ‘˚Bq |òü˝≤q Á>±eT+˝À |ü⁄{≤ºs¡T. |üPHê˝Àì bò˛s¡÷ZdüHé ø±˝Òõ qT+&ç ô|ò]¸j·THé uÛ≤wü
◊∫Ã¤ø£ $wüj·T+>± rdüTø=ì |ü≥ºuÛÑÁ<äT\j·÷´s¡T. |ü]¸j·THé ≥÷´≥s¡T>∑ ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T. ‘·s¡Tyê‘· Hê´j·Tyê<ä
|ü{≤º bı+~ |òü˝≤Hê dü+e‘·‡s¡+˝À Hê´j·Tyê~>± qyÓ÷<äT nj·÷´s¡T. Çìï dü+e‘·‡sê\T Hê´j·Tyê~>± |üì#˚kÕs¡T.
Çìï Á|üC≤ ñ<ä´e÷\˝À ÇìïkÕs¡T¢ dü‘ê´Á>∑Vü≤+ »]|æ C…’\T≈£î yÓﬁ≤ﬂs¡T. ôV’≤<äsêu≤<äT ùdº≥T ø±+Á¬>düT˝À yês=ø£
Á|üeTTK Hêj·T≈£î\T eT+Á‹>±qT, eTTK´eT+Á‹>±qT, ¬s+&ÉT sêÅcÕº\≈£î >∑es¡ïs¡T>±qT |üì #˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±\+
uÛ≤s¡‘· Ä]úø£ dü+düÿs¡D≤|æ‘êeTVüQ&ÉT :
áj·Tq sêheTTK´eT+Á‹>± ñqï|ü&ÉT uÛÑ÷dü+düÿs¡D #·{≤ºìï |ü≥ºD uÛÑ÷>∑]wüº |ü]$T‹ #·{≤ºìï
‘Ó∫Ã dü+düÿs¡D yê~>± ù|s=+<ë&ÉT. Ä ‘·sê«‘· uÛ≤s¡‘· Á|ü<Ûëì>± dü+øÏ¢wüºdæú‹˝ÀqTqï uÛ≤s¡‘· Ä]úø£e´edüúqT
dü+düÿs¡D\‘√ |ü{Ïwüº dæú‹ì #˚≈£L]Ã ‘·q dü+düÿs¡D yê<ëìï ì\T|ü⁄≈£îHêï&ÉT.
ìsê&É+ãs¡J$‘·+, ìC≤sTTr, <˚X¯uÛÑøÏÔ ø£*Zq |æ. $. qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ >±s¡T J$‘· |üs¡´+‘·+ ì+&ÉT≈£î+&É˝≤
ñ+&ç dæú‘·Á|üE„&ç>± yÓ*>±&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 59
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦uÛ≤y√<˚«>∑+‘√ ñøÏÿ] _øÏÿ]ø£e≥eT+fÒ
@$T{Ï?
♦e´øÏÔ‘·«+ ne>∑‘·+ ø±e≥eT+fÒ @$T{Ï? MT e´øÏÔ‘·«+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
♦n+‘·sê‘·à uÀ~Û+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï? MT?? m|ü&ӐHê ?∫+{? nqTuÛÑe+ m<äT?s?+<?? m|ü&?T?
♦Ç‘·s¡T\ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì` |æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+ ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘·´+ ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~. á yêø£´+ <ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?
♦dü‘·´<ä÷s¡yÓTÆq $wüj·T+ n+fÒ @$T{Ï? Bìï @@ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
sê»´düuÛÑ düuÛÑT´\T>± ñHêïs¡T. nH˚ø£ ø£$T{°\≈£î, ø£MTwüq¢≈£î n<Ûä´≈£åî\T>± ñHêïs¡T. >∑T+&Ób˛≥T e\q 1967 ôdô|º+ãs¡T
14e ‘˚Bq ø£qTïeT÷XÊs¡Tμμ yÓTT<ä\sTTq n+XÊ\T ÁyêkÕÔs¡T. #ê]Á‹ø£+>±qT, ø±\Áø£eT Á|üø±s¡+>±qT n~ n+‘ê
ì»y˚T. ø±ì, n+‘·e÷Á‘·+ #˚‘· &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] ndü\T e´øÏÔ‘·«+ eTq≈£î ne>∑‘·+ ø±<äT.
Á|ü‹ e÷qe⁄ì˝ÀqT kÕ<Ûës¡D+>± ñqï<ëìø£+fÒ |òüTq+>± ‘·qqT >∑T]+∫ ∫Á‹+#·Tø=H˚ dü«uÛ≤e+ ñ+≥÷
ñ+≥T+~. <ëìì >∑T]+∫ yêì n+‘·sê‘·à uÀ~Ûdü÷ÔH˚ ñ+≥T+~. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘êqT ∫Á‹+#·Tø=qï Ä ø£èÁ‹eT
|òüTq‘·qT Ç‘·s¡T eTT+<äT Á|ü<ä]Ù+∫ Ç‘·s¡T\ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì|æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘·´+
ñ+≥÷H˚ ñ+~. ‘·‘·Œ¤*‘·+>± ˇø£]H=ø£s¡T øÏ+#·|üs¡T#·Tø=+≥÷ ‘·eT X¯øÏÔ kÕeTsêú´\qT, neT÷\´ düeTj·÷ìï
e´s¡ú|üs¡T#·Tø=+≥÷ ñ+&É&É+ eTq+ #·÷dü÷ÔH˚ ñHêï+. ø±ì sTT+<äT≈£î &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T e÷Á‘·+ ns¡T<äT>±
ø£qe#˚Ã ˇø£ #·ø£ÿì $TqVü‰sTT+|ü⁄ nì #Ó|üŒe#·TÃ. yê¬s\¢|ü&ÉT nìï $wüj·÷\T ÄK]øÏ ‘·eT˝Àì ˝ÀbÕ\qT ≈£L&Ü
ñqï$ ñqï≥T¢>± #Ó|ü⁄‘·÷ e⁄+&˚yês¡T. m+‘· ñ+fÒ n+‘˚. Mdü+ m‘·TÔ m≈£îÿyê˝Ò<äT, Mdü+ m‘·TÔ ‘·≈£îÿyê ˝Ò<äT.
yê] bı{Ïº‘·q+ ø=+‘·es¡≈£î yê]ì eTs¡T>∑T |üs¡Tdü÷Ô ñ+&˚<äì
ø=+‘·eT+~ n+{≤s¡T. ø±ì n+‘·ø£+fÒ dü‘·´<ä÷s¡yÓTÆq $wüj·T+ eTs=ø£{Ï
˝Ò<äì Hê uÛ≤eq. ìC≤ìøÏ ˇ&É÷¶ bı&ÉT>∑÷ ñqï #ê˝≤eT+~ø£+fÒ ≈£L&É
yês¡T n‹ #·ø£ÿ>± >∑T]Ô+|üã&ÉT‘·÷ ñ+&˚yês¡T. ‘·eT yêeTq s¡÷bÕìï
>∑T]+∫ ùdïVü≤|üP]‘·yÓTÆq mH√ï |ü]Vü‰kÕ\qT yêπs dü«j·T+>± #·ø£ÿ{Ï
uÛ≤eì]¢|üÔ‘·‘√ #Ó|üPÔ ñ+&˚yês¡T. ˝À>∑&É eTq <˚X¯+˝À nyÓT]ø±
sêj·Tu≤]>± |üì#˚dæq Ábıô|òdüsY >±˝ŸÁu…’‘Y nkÕ<Ûës¡D bı&É>∑]‘·q+
ø£+f… &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] bı{Ïº‘·q+ yê]ì @e÷Á‘·+
eTs¡T>∑T|üs¡#·˝Ò<äT. |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<äT dü+kÕúq eTTK´eT+Á‹>± ñ+≥Tqï
s√E\˝À &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡T uÒ>∑+ù|≥ $e÷HêÁX¯j·T+˝À
nπs_j·÷sêE ÇãHécÕñ<éqT |ü⁄wüŒe÷˝≤\+ø£è‘·Tì>± #˚dæq dü+<äs¡“¤+>±
n‹~∏ Ä‹<∏˚j·TT*s¡T«s¡T |üs¡düŒs¡ kÂ»q´ kÂVü‰Åsê›\‘√ m≥Te+{Ï |ò”≥T
#˚j·Te\dæ e∫Ã+<√ Ä $H√<äø£s¡ <äèX¯´+ sTT|üŒ{Ïø° #ê˝≤ eT+~øÏ
C≤„|üø£eTT+&˚ ñ+≥T+~. n˝≤π> ˇø£ $+<äT dü+<äs¡“¤+˝À Ábı.>±˝ŸÁu…’‘Y,
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡¢ bòı{À ‹j·T´&É+ bòı{ÀÁ>±|òüs¡¢ ø£ﬁ≤HÓ’|ü⁄D≤´ìø=ø£
^≥TsêsTT nsTT Ä dü+<äsê“¤ìø=ø£ #·ø£ÿì $H√<ëìï #˚≈£L]Ã+~.

II
nedüs¡yÓTÆ‘˚ $sê{Ÿ s¡÷|ü+....
yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&ÜìøÏ, >∑T]Ô+#·ã&Éø£b˛e&ÜìøÏ yê] X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+ ø±H˚˝Ò<äT. n+‘·ø£qï >∑Vü≤qyÓTÆq
<˚<√ yê] e´øÏÔ‘·«+˝À e⁄+&ç ñ+&Ü*. @<√ ì‘·´ HÓ’$T‹Ôø£+>± (
routine) yês¡T >∑T]Ô+#·ã&É&É+ø±ì, >∑T]Ô+#·ã&Éø£b˛e&É+
>±ì »s¡T>∑˝Ò<äT. nedüs¡+ e∫Ãq|ü&ÉT yês¡T n\Hê{Ï yêeTqeT÷]Ôe˝… Ç+‹+‘Ó’ eTT˝À¢ø±\T ÄÁø£$T+∫ ‘·eT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°60
$sê{Ÿ s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#˚yês¡T. |üì |üP]Ô nsTTq yÓ+≥H˚ ‹]– ‘·eT yêeTq s¡÷|ü+˝À Ç$T&çb˛‘·÷ ñ+&˚yês¡T,
eTs=ø£ nedüs¡+ e#˚Ães¡≈£î. n+<äT#˚‘· yês¡T ø±yê\ì ìsê&É+ãs¡+>± ‘Ós¡eTs¡T>∑Tq ñ+&É&É+ »s¡T>∑˝Ò<äT. ndü\T
s¡Vü≤dü´+ @$T≥+fÒ ∫qï eT÷]Ô˝À sTT$T&ç ñqï yê] ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤j·TT‘· eT÷]ÔeT‘·Ô«+ nedüs¡+ e∫Ãq|ü&ÉT
‘·eT eT¨qï‘· s¡÷|ü+˝À Á|ü<ä]Ù‘·+ ø±e&É+, nedüs¡+ rs¡>±H˚ ‹]– dü«s¡÷|ü+˝À sTT$T&çb˛e&É+ nH˚~ yê]
dü«uÛ≤e+˝ÀH˚ ñ+~. $∫Á‘·+ @$T≥+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] e´øÏÔ‘·«|ü⁄ eT¨qï‘· •Ksê\T <ëì n>±<Ûä|ü⁄
˝À‘·T\˝ÀH˚ |ü]\øÏå‘·eTÚ‘·÷ ñ+&˚$.
Hê´j·Tyê~>±
Hê´j·Tyê~>± yê]øÏ ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤\T+&˚$. yê] ÁbÕø°ºdüT roaring practice nì #Ó|üŒ&ÜìøÏ
M\T˝Ò<äT. n˝≤ nì yê]øÏ πødüT ø=s¡‘· m|ü&É÷ ñ+&˚~ø±<äT. ø±ì yê{Ï˝À m≈£îÿe πødüT\T sê»ø°j·÷\≈£î
dü+ã+~Û+∫q{Ïº$. |ò”E ˝Òq{ÏºMqT. Á|üC≤Væ≤‘· J$‘·+ ø=+<äs¡T Hê´j·Tyê<äT\≈£î ô|ò’\T ô|s¡>∑&ÜìøÏ, <Ûäq dü+bÕ<äq≈£î
ñ|üø£]ùdÔ, &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $wüj·T+˝À e÷Á‘·+ n~ ‘ês¡Te÷¬s’+~. yê] e<ä›≈£î e#˚Ã ø£¢sTT+≥¢˝À #ê˝≤eT+~øÏ
ˇø£ s¡ø£yÓTÆq $TÁ•‘· uÛ≤e+ ñ+≥÷ ñ+&˚~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] X¯øÏÔ kÕeTsêú´\T, Á|üC≤„ ÁbÕuÛÑyê\˝À dü+|üPs¡í
$XÊ«kÕìøÏ ‘√&ÉT yês¡T sê»ø°j·T e´Á>∑‘·e\q πødüT\MT<ä m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#·˝ÒπsyÓ÷ nqï nqTe÷q+≈£L&Ü Ä
ø£¢sTT+≥¢ eTqdüT‡\˝À ñ+≥÷ ñ+&˚~. ìC≤ìøÏ sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ πødüTqT ≈£åîDí+>± #·~$ ‘·j·÷s¡e&ÜìøÏ
neø±X¯y˚T ñ+&˚~ø±<äT. πødüT #˚|üfÒº≥|ü&˚ yês¡T $wüj·TeT+‘ê ÁX¯<ä∆>± $ì Ä πødüT ‘ê\÷≈£î ô|ò’\T jÓTTø£ÿ yÓqTø£
ndüŒwüºyÓTÆq H√≥T\qT ø=ìïπsU≤e÷Á‘·+>± Áyêdæô|≥Tºø=H˚ yês¡T n+‘˚. ìC≤ìøÏ yê{Ïì πødüT≈£î ‘·j·÷Ø nq&ÜìøÏ M\T
˝Ò<äT. ø±ì ø√s¡Tº˝À Ä πsU≤e÷Á‘·|ü⁄ H√fÒ‡ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] C≤»®«\´e÷qyÓTÆq Á|ü‹uÛ≤ $X‚wü‘·‘√ m<äT{Ï
Hê´j·Tyê<äT yê<äHê |òü÷‘·eTT\≈£î <äTπs“¤<ä´yÓTÆq ø£+#·T >√&É\T>± ì\|ü&É+ H˚qT dü«j·T+>± #·÷#êqT. Hêj·Tyê<ä
eè‹Ô˝À ìcÕí‘·yÓTÆq düTì•‘· y˚T<Ûë dü+|ü‹Ôì yês¡T Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïsê nqï≥T¢>± ñ+&˚~ yê] nqq´yÓTÆq yê<äHê |ü{ÏeT.
Áb˛‘ê‡Vü≤+
d”ìj·TsY Hê´j·Tyê~>± yê]<=ø£ Á|ü‘˚´ø£ ‘·s¡Vü‰. H˚qT yê]e<ä› n+<ä]ø£+f… pìj·TsY>± ñ+&˚yê&çì. ø±ì
‘·*¢øÏ ‘·q ø£&É>=≥Tº _&É¶ô|’ m≥Te+{Ï $X‚wüeTeTø±s¡+ ñ+≥T+<√ n≥Te+{Ï eTeTø±s¡y˚T &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]øÏ
HêMT<ä ñ+≥÷ ñ+&˚~. #=s¡e‘√qT, ìsê|òü÷≥+>±qT, H˚qT yê] Ä|ò”düTqT ˇø£ Hê´j·Tyê<ä ø±|ò” bÕqXÊ\>±
|ü]>∑DÏ+∫ Hê≈£î ø±e\dæq πødüT\qT ` eTTK´+>± pìj·Ts¡¢≈£î ø=s¡T≈£î&ÉT|ü&Éì ∫≈£îÿ πødüT\qT ` dü«j·T+>± @s¡Tø=ì
#·<äTe⁄‘·÷ ñ+&˚yê&çì. Hê sT÷ #=s¡e yê] d”ìj·TsY >∑Te÷kÕÔ≈£î ø√|üø±s¡DyÓTÆ Äj·Tq HêMT<ä ø±sê\T $T]j·÷\T
q÷s¡T#·÷ ñ+&˚yê&ÉT. ˇø£kÕ] &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T <ëìì >∑eTì+∫ Hê #˚wüºô|’ ‘·eT ÄyÓ÷<ä eTTÁ<ä yÓj·T´&É+,
n+‘·{Ï‘√ ø±sê $T]j·÷ Á|üø£s¡D+ eTT–j·T&É+ »]–+~. n|üŒ{ÏqT+&ç e÷ sTTs¡Te⁄] eT<Ûä´ d”ìj·TsY, pìj·TsY
dü+ã+<Ûä+b˛sTT ìcÕÿ|ü≥´+‘√ ≈£L&çq düe÷q kÕúsTT #·sêÃ dü+ã+<Ûä+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. H˚qT n+#·Hê y˚düTø=qï
<ëìø£+fÒ m≈£îÿe>±H˚ Hê˝À X¯øÏÔ kÕeTsêú´\THêïj·Tì, dü«j·T+>± >∑T]Ô+#·>∑*π>˝≤ qqTï s¡÷bı+~+∫q
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $X‚wü HÓ’|ü⁄D≤´ìøÏ H˚qT m\¢|ü⁄&É÷ CÀVü‰s¡T\]Œdü÷ÔH˚ ñ+{≤qT. yês¡T Hê˝À |üP]+∫q Ä
Ä‘·à$XÊ«düy˚T Hê≈£î XÊdüq düuÛÑ\˝ÀqT, sTT‘·s¡ #√≥¢qT ≈£L&É lsêeTs¡ø£å>± ñ+≥÷ edü÷Ô+~. ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT˝…’q
Hê d”ìj·TsY sêeTø£ècÕísêe⁄>±] $•wüº e´øÏÔ‘·«eT{Ïº~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 61
sê»ø°j·÷\˝À yê] düeT´ø˘ <äèwæº ø√D+ dü+≈£î∫‘· ôd’<ë∆+‹ø£ ns¡\≈£î ‘ê$e«˝Ò<äT. yês¡T |ü⁄{Ïº+~ C≤^sY<ëØ
≈£î≥T+ã+˝À nsTTq|üŒ{ÏøÏ yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq+˝À ‘·s¡‘·sê qT+&û edü÷Ôñqï C≤^sY<ëØ e´edüúqT
s¡÷|ü⁄e÷|ü&ÜìøÏ yÓqTø±&É˝Ò<äT. yê] ùdïVü≤ ø√{Ï˝À ô|<ä› ô|<ä› uÛÑ÷kÕ«eTT\T #ê˝≤eT+~ ñ+&˚yês¡T. nsTTq|üŒ{ÏøÏ˙
yês¡T |üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é sêh+˝À <äTH˚ïyêìøÏ uÛÑ÷$T Vü≤≈£îÿ ì#˚Ã øö\T<ëØ #·{≤ºìï ‘·j·÷s¡T#˚dæ, <˚X¯+˝À
kÕeT´yê<ä e´edüú≈£î e÷s¡Z<äs¡Ù≈£î˝…’Hês¡T. Ä #·{≤ºìï neT\T |üs¡#·&ÜìøÏ yês¡T m+|æø£ #˚dæq õ˝≤¢˝À¢ m≈£îÿe>±
qwüºb˛sTTq uÛÑ÷U≤eT+<äT\T yê] ã+<ÛäTe⁄\÷, sê»ø°j·T düVü≤#·s¡T˝Ò.
|üPs¡«|ü⁄ ôV’≤<äsêu≤<é dü+kÕúq $∫Ã¤‹Ô ‘·q sê»ø°j·T
ÁbÕã˝≤´ìøÏ dü«dæÔyê#·ø£+ |ü\T≈£î‘·T+<äì yê]øÏ eTT+<˚
‘Ó\TdüT. nsTTq|üŒ{Ïø° ‘·q≈£î qwüº+ Ç‘·s¡T\≈£î y˚T\T
#˚≈£LπsÃ ìs¡íj·÷\T rdüTø=+≥÷ ‘·q sê»ø°j·T
J$‘êqï+‘ê Ä‘·à |ü]‘ê´>±ìø°, ∫es¡≈£î düÁøÏj·T
sê»ø°j·÷\qT+&ç ‘·q ìÁwüÿeTD≈£î <ë]rùd |ü]dæú‘·T\≈£î
M]e˝… n+øÏ‘·+ #˚düTø=H˚ sê»˙‹ $XÊs¡<äT\T ãVüQ
ns¡T<äT. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T @ ìs¡íj·T+ rdüTø=Hêï
<ëìì nìï $<Ûë˝…’q C≤Á>∑‘·Ô\‘√qT, eT+∫ e´eVü‰s¡
<äø£å‘·‘√qT rdüTø=H˚yês¡T. ˇø£kÕ] ìs¡íj·T+
rdüTø=Hêïs¡+fÒ Äs¡Tq÷¬s’Hê <ëìMT<ä dæús¡+>± ì˝ÒÃyês¡T.
ÇB &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] dü+øÏå|üÔ sê»ø°j·T #·]Á‘·.
III
kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|s¡T :
yê] $•wüº e´øÏÔ‘ê«ìøÏ dü+ã+~Û+∫q eTs√ eTTU≤´+X¯+ ñ+~. >∑‘· ‘·s¡+˝Àì nìï düT>∑TD≤ eT÷]ÔeT‘·«y˚T
lsêeT ø£ècÕísêe⁄>±s¡T. X¯sê|òü‘Y n+fÒ kÂ»Hê´ìøÏ e÷s¡Tù|πs yês¡T eT‘·<äTsê_Ûe÷Hêìï ô|+bı+~dü÷Ô sê»´y˚T\T‘·Tqï
Hê{Ï ìC≤+≈£î ã<ä∆ e´‹πsøÏ nsTTq|üŒ{ÏøÏ˙ sêh+˝Àì eTTdü˝≤àqT\+<ä]ø° yês¡T |üs¡eT$TÁ‘·T\T, Ä|ü⁄Ô\÷qT! n‹
ìsê&É+ãs¡eTT>± yês¡T eT‘êr‘·dæú‹ì bÕ{Ï+#˚yês¡T. yê] Á&ÜsTT+>∑T s¡÷+ ˇø£ dü+düÿèr Á|ü<äs¡ÙqXÊ\˝≤ ñ+&˚~.
Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<é Á|üuÛÑT‘·« ô|<ä›\T, ≈£î#·TÃ{À|” eTÚ©«\T, >∑&Ü¶ eTT˝≤¢\T, ‘·≥Õ>± |ü+&ç‘·T\T,
eTVü‰eT¨bÕ<Ûë´j·TT\T, >±+BÛ {À|” yês¡T, K<ä›s¡T<Ûës¡T\T, Ä<ÛäTHê‘·q f…]*Hé j·TTe≈£î\T ` ˇø£πs$T{Ï, nìï
s¡ø±\yês¡T, yê]ì ÄVü‰«ì+#·&ÜìøÏ nø£ÿ&É Vü‰»s¡T nj˚Tyês¡T. ˇø£ÿe÷{˝À #ÓbÕŒ\+fÒ &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T
eT÷&ÉT $_Ûqï‘·sê ∫e] yês¡~Û˝≤ ø£ìŒ+#˚yês¡T. Ç+‘·{Ï $XÊ e´øÏÔ‘·«+‘√ yês¡T ÄHê{Ï Á|üC≤J$‘êìï r]Ã~<ë›s¡T.
Hê{Ï ôV’≤<äsêu≤<é sêh XÊdüqdüuÛÑ˝À XÊdüqdüuÛ≤ Hêj·T≈£î\T>± yês¡T düTì•‘· y˚T<Ûä, |ü]e÷]®‘· uÛ≤wü, e´eVü‰s¡
<äø£å‘·\qT y˚Tﬁ¯$+∫ @s¡Œs¡∫q ñqï‘· Á|üe÷D≤\qT, H˚{ÏøÏ ` eTTK´+>± sT÷ s√E\˝À ` m+‘√ >ös¡e+‘√
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦me¬s’Hê >∑T]Ô+#·ã&É&ÜìøÏ X¯Øsêø£è‹ ø±s¡D+ ø±<äì
‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T ø£<ë! Bìï MT¬s˝≤ düeT]úkÕÔs¡T?
♦nqq´yÓTÆq yê<äHê |ü{ÏeT n+fÒ @$T{Ï? Ç~ me]øÏ
nedüs¡+? m+<äT≈£î?
♦düTì•‘· y˚T<∏ëdü+|ü‹Ô n+fÒ @$T{Ï? BìøÏ ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦ªªø=s¡T≈£î&ÉT|ü&Éø£b˛e&É+μμ n+fÒ @$T{Ï? Bìï @@ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
♦ªª<äTH˚ïyê]πøuÛÑ÷$Tμμ nH˚ øö\T<ëØ #·{≤ºìï me]øÏ y˚T\T »s¡>±\ì s¡÷bı+~+∫ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°62
#ê˝≤eT+~ düà]+#·Tø=+≥÷ ñ+{≤s¡T. nedüs¡yÓTÆq|ü⁄&ÉT yês¡T Á|ü‘·´s¡Tú\qT N*Ã #Ó+&Ü&˚yês¡T. ø±ì n˝≤ #˚j·T&É+˝À
Á|ü‘·´s¡Tú qT+&ç s¡ø£Ô|ü⁄ u§≥Tºe÷≥ n˝≤ ñ+∫, ˇø£ÿ ø£˙ïs¡T u§≥Tº |ü&É&É+>±ì, yê] Vü≤è<äj·÷\≈£î s¡e«+‘· H=|æŒ
‘·>∑\&É+>±ì »]π>~ø±<äT. bÕs¡¢yÓT+fÒ]j·THé>± &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±] n~«rj·T ø£ﬁ≤øöX¯\eT{Ïº~.
ãVüQuÛ≤cÕy˚‘·Ô :
yês¡T #ê˝≤ Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…’q uÛ≤cÕy˚‘·Ô\H˚ $wüj·T+ n+<ä]ø° ‘Ó*dæq<˚. yês¡T #·<äTe⁄≈£îqï #ê˝≤ uÛ≤wü\T
yê{Ïj·T+<ä* n_Ûs¡T#·T\#˚ Á|üsTTy˚≥T>± #·<äTe⁄ø=qïy˚. eTTK´eT+Á‹>± ñ+≥Tqï s√E\˝À &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T
Á|ü‹s√p ns¡∆sêÁ‹es¡≈£î Ä|ò”düTô|ò’ﬁ¯óﬂ #·÷#·Tø=ì, Ä ‘·sê«‘· qeTàX¯ø£´+>±ì ñ‘ê‡Vü≤+‘√ dü+düÿ è‘· ÁbÕNq ø±yê´\T
#·<äe&É+˝À m˝≤ eTTì– b˛j˚Tyês√ HêøÏ|üŒ{Ïø° düŒwüº+>± C≤„|üø£+ ñ+~. ãVüQeTTK Á|ü‹uÛ≤e+‘·T˝…’q|üŒ{Ïø°,
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T Á|ü<Ûëq+>± kÕVæ≤r »>∑‘·TÔ≈£î #Ó+~qyês¡ì Hê qeTàø£+. Ç~ #ê˝$+‘·>±H˚ ‘√#·e#·TÃ.
m+<äTø£+fÒ yê] kÕVæ≤‘·´ yê´dü+>∑+ »s¡T>∑e\dæq+‘· m≈£îÿe>± »s¡T>∑˝Ò<äT.
ãVüQeTTK Á|ü»„‘√ e∫Ãq ∫πøÿ Ç~. &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±s¡T eTT≥ºì, ô|+bı+~+#·ì πøåÁ‘·+ @B ˝Ò<ä+fÒ
n+<äT˝À n‹X¯jÓ÷øÏÔ m+‘·e÷Á‘·+ ˝Ò<äT. ø±ì @+ ˝≤uÛÑ+? @ kÕVæ≤‘·´ πøåÁ‘êì¬ø’‘˚ yê] düTì•‘· y˚T<Ûëdü+|ü‹Ô m≈£îÿe
nqT≈£L\+>± ñ+&˚<√, Ä kÕVæ≤‘·´ πøåÁ‘·+˝À #Ó|üø√<ä>∑Z s¡#·q\T #˚j·T&Üìπø yê]øÏ neø±X¯+ ø£\T>∑˝Ò<äT. sê»ø°j·Ty˚‘·Ô>±
≈£L&É yês¡T ‘·eT ø±\+Hê{Ï n+fÒ <˚X¯#·]Á‘·˝À #ê Á|ü<ÛëqyÓTÆq, ñ‘˚Ô»ø£s¡yÓTÆq <äXÊu≤›\≈£î dü+ã+~Û+∫q düàè‘·T\qT
Á>∑+<∏ädüú+ #˚dæ ñ+&Ée\dæ+~. HêuÀ{Ï Væ≤‘Ó’wüß˝…+‘· #Ó|æŒq|üŒ{Ïø° yêsê |üqT\T #˚j·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. Ä$<Ûä+>± yês¡T
‘·eT J$‘· ø±\+˝À m+‘√ $\TyÓ’q |üqT\T #˚dæq|üŒ{Ïø°, #˚j·T≈£î+&Ü e~*y˚dæ+~ ≈£L&Ü n+‘·ø£qï m≈£îÿe
$\TyÓ’q<˚ nì Hê n_ÛÁbÕj·T+. m+<äTø£+fÒ Ä |üqT\T #˚j·T&ÜìøÏ Ç‘·s¡T˝…e]ø£+f… ≈£L&É yêπs $TøÏÿ* düeTs¡Tú\T
Ç+<äT≈£î H˚q÷, Hê˝≤π> Ç‘·s¡T\T #ê˝≤eT+~ ≈£L&Ü m|ü&É÷ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷H˚ ñHêï+.
yê] W<ës¡´+, ñ|üø±s¡ãT~∆ m+‘·es¡≈£î ñ+&˚<ä+fÒ, ˇø=ÿø£ÿ|ü⁄&É~ ˇø£ <√wü+>± |ü]D$T+#˚~. nkÕ<Ûä´yÓTÆq
ø√]ø£\T ø√]q|ü&ÉT ≈£L&É yês¡T HÓeTà~>± q#·Ã#Ó|üPÔ z|æø£>± #ê˝ùd|ü⁄ ≈£Ls=ÃH˚yês¡T. n|ü&ÉT yê] kÕúq+˝À
eTs=ø£¬se¬s’Hê ñ+&çñ+fÒ ˇø£ÿ N<ä]+|ü⁄‘√ <ëìì yÓ+≥H˚ |ü]wüÿ]+∫ ñ+&˚yês¡T. ø±ì &Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]
W<ës¡´+ n˝≤ #˚j·Tì#˚Ã~ ø±<äT. yê] ñ<ës¡ Á|üeè‹Ô e\¢ Hê´j·TeTT>± m≈£îÿe <Ûë´qeTT+#·e\dæq |üqT\ø£+fÒ,
X¯øÏÔì, düeTj·÷ìï e´s¡ú|ü]#˚ |üqT\≈£î n|ü&É|ü&ÉT yês¡T ÁbÕ<Ûëq´$Te«&É+ »s¡T>∑T#·T+&˚~. @yÓTÆ‘˚H˚$T? yêsê$<Ûä+>±
eT\#·ã&Ü¶s¡T. n~ n+‘˚.
ñ|üø±s¡o*
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]~ ô|<ä› ≈£î≥T+ã+. Ä ≈£î≥T+u≤ìøÏ yê]ø£ Äràj·TT˝…’q ‘·+Á&ç. Ä ≈£î≥T+u≤ìπø
ø±<äT, Á|ü‹#√{≤ Äràj·TT&Ó’q ‘·+Á&ç>±H˚ ñ+≥÷ ñ+&˚yês¡T. yês¡T mø£ÿ&Ó’Hê ãj·T\T<˚]‘˚ <ë]˝À yê]ì me¬s’Hê
mø£ÿ&Ó’Hê Ä|æ ø£wüºdüTU≤\T #Ó|üø√e#·TÃ. n+<äT#˚‘· yês¡T Á|ü‹<ëìøÏ Ä\dü´+>± sêe&ÜìøÏ ù|s¡Tã&Ü¶s¡T. nsTTq|üŒ{Ïø°
$TÁ‘·T\T, düVü≤#·s¡T\T, Á|ü»\T≈£L&É m+‘√ Áù|eT‘√qT, z]à‘√qT, >∑+≥ ‘·s¡ã&ç y˚∫ñ+≥÷ ñ+&É&É+, yês¡T sê>±H˚
ªªk˛<äs¡ k˛<äØeTDT˝≤sê— H˚qT n\yê≥T Á|üø±s¡+ H˚&ÉT ≈£L&É Ä\dü´+>±H˚ e#êÃqTμμ n+≥÷ ñ+&É&É+ |ü]bÕ{Ï
nsTTb˛sTT+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 63
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦Á|ü‘·´s¡Tú\qT N*Ã#Ó+&Ü&ÉeT+fÒ @$T{Ï? Bìï @@
dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
♦ªªbÕs¡¢yÓT+fÒ]j·THé>± ã÷s¡TZ\>±s¡T n~«rj·T ø£ﬁ≤øöX¯\+ ø£*Zqyês¡÷μμ á yêø£´+<ë«sê MTπø$T
ns¡úyÓTÆ+~?
♦>=|üŒyês¡T ‘·eT J$‘êqTuÛÑyê\qT Á>∑+<∏ädüú+m+<äT≈£î
#˚j·÷*?
♦ªMTs¡T yÓ∫Ã+#˚ düeTj·T+ <˚ìøÏ m≈£îÿe>± ñ+{À+~?
MT≈£î|üjÓ÷>∑|ü&˚yê{Ïø±? ˝Òø£ Ç‘·s¡|üqT\ø±?
♦ªsêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì |æ.$.>±πs ÁbÕ‘·'düàs¡D°j·TT\T
nì ù|s=ÿHêïs¡T ø£<ë! H˚{Ï sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T ≈£L&Ü
sêeTø£ècÕísêe⁄e˝… >=|üŒù|s¡T dü+bÕ~+#·Tø√yê\+fÒ
Ms¡T m˝≤ ñ+&Ü*? @y˚T+ #˚j·÷*?
yê] kÕe÷õø£ j·÷Á‘· m|ü&É÷ kÕ|ò”>± »s¡T>∑˝Ò<äT.
s¡ø£s¡ø±˝…’q ˇ&ÉT<äT&ÉT≈£î\qT yês¡T m<äTs=ÿqe\dæe#˚Ã~.
#ê˝≤ dü+<äsê“¤\˝À $|ü‘·ÿs¡ |ü]dæú‘·T\T ùdHêyêVæ≤ì˝≤
e∫Ã #·T≥TºeTTfÒº$. nsTTq|üŒ{Ïø° yês¡T #·*+#˚yês¡Tø±<äT.
eTqôdúÌsê´ìï düeT∫‘·Ô‘·qT yês¡T mqï&É÷ $&ÉHê&˚yês¡T
ø±<äT. $»j·÷\T \_Û+∫q|ü&ÉT dü+‘√wü+‘√
ñbıŒ+>∑q÷ ˝Ò<äT, ø£cÕº\T dü+uÛÑ$+∫q|ü&ÉT n<ÛÓ’s¡´+‘√
Á≈£î+–b˛q÷ ˝Ò<äT. ùdïVæ≤‘·T\T Á<√Vü≤+ ‘·\ô|{Ïºq|ü&ÉT
ø±ì, Á|ü‘·´s¡Tú\T <ä÷wæ+∫q|ü&ÉT>±ì yês¡H˚<ä˝≤¢ ˇø£fÒ
` ªªdüπs ` ne˙ï Ä≥˝À ñ+&˚y˚>±μμ nì.
&Ü.sêeTø£ècÕísêe⁄>±]ì >∑T]+∫ m+‘Ó’Hê
Áyêj·Te#·TÃ. ˇø£ÿe÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ yês¡T
|üPs¡í|ü⁄s¡Twüß\T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°64
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ n+X¯+ >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
Ç‘·s¡T ø£+fÒ ‘êqT n~Û≈£î&Éqì|æ+#·Tø√yê\H˚ ñã˝≤≥+, ô|qT>∑T˝≤≥ Á|ü‹ì‘·´+ ñ+≥÷H˚ ñ+≥T+~.
Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT ‘Ó\|ü+&ç.
2. øÏ+~ $wüj·÷\T bÕsƒ¡+˝À @j˚T ù|sê˝À¢ ñHêïsTT.
yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\qT |ü{Ïºø£˝À sêj·T+&ç.
3. bÕsƒ¡+ yÓTT‘êÔìï #·<äe+&ç bÕsƒ¡+˝À ñqï C≤rj·÷\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
4. øÏ+~ >∑<ë´ìï #·<äe+&ç.
øÏ¢wüº |ü]dæú‘·T˝À¢ sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü{Ïºq s¡TÁ<äeT ìs¡+‘·s¡+ j·TT<ë∆˝À¢ ìeT>∑ïyÓTÆHê, |ü]bÕ\Hê
ìs¡«Vü≤D˝À eT+∫ düeTs¡Túsê\T>± ù|s=+~+~. Åd”Ô\T sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü≥º&É+ ns¡T<Ó’q Ä ø±\+˝À
s¡TÁ<äe÷+ã ‘·q ‘·+Á&ç ‘·qô|’ ñ+∫q qeTàø±ìï eeTTà #˚j·Tø£ Ms¡Hê]>± #·]Á‘·˝À ì*∫+~. Åd”Ô
nsTTq|üŒ{ÏøÏ |ü⁄s¡Twüy˚wü+, |ü⁄s¡TwüHêeT+ <Ûä]+∫ düeTø±©q sêE\+<ä]ø£+fÒ $Tqï>± sêC≤´ìï |ü]bÕ*+∫
kÕVü≤düe+‘·yÓTÆq J$‘êìï >∑&ç|æ+~. Á>±e÷\qT <ëq+ #˚dæ Ä Ä<ëj·T+‘√ bÕsƒ¡XÊ\T, $<ë´s¡Tú\≈£î
ñ∫‘· edü‹ >∑èVü‰\T HÓ\ø=*Œ+~. Äs√>∑´XÊ\T, Á|üdü÷‹XÊ\T @sêŒ≥T #˚dæ+~. ˇø£ $<ë´|”sƒ¡+
kÕú|æ+∫ n+<äT˝À y˚<ë\qT, kÕVæ≤‘ê´ìï, Ä>∑eTyê´U≤´Hê\qT uÀ~Û+|ü#˚ùd~. bÕsƒ¡XÊ\˝À¢ ñbÕ<Ûë´j·TT\qT,
Á>±e÷˝À¢ ø£s¡D≤\qT ìj·T$T+∫ yê]øÏ edüTÔyêVü≤Hê\qT, <ÛëHê´ìï düeT≈£LπsÃ~. e÷s=ÿb˛˝À nH˚
$<˚o j·÷Á‹≈£î&ÉT áyÓT |ü]bÕ\Hê <äø£å‘·, kÕVæ≤‘·´ùde, •\Œø£ﬁ¯\T, eTVü≤<Ó’X¯«s¡´+ >∑T]+∫ Á|üX¯+dædü÷Ô
‘·q &Ó’Ø˝À sêdüT≈£îHêï&ÉT. nB s¡TÁ<äeT<˚$ |òüTq‘·.
Ç$ #˚j·T+&ç
eT¨qï‘· e´øÏÔ‘·«+
$•wüº e´øÏÔ‘·«+
$XÊ e´øÏÔ‘·«+
e´øÏÔ‘·«+ù|sê dü+K´ dü+ã+~Û+∫q n+XÊ\T

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 65
♦. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) s¡TÁ<äe÷+ãô|’ ÄyÓT ‘·+Á&ç ñ+∫q qeTàø£y˚T$T?
Ä) s¡TÁ<äe÷+ã #˚dæq dü‘êÿsê´˝Ò$?
Ç) e÷s√ÿb˛˝À @j˚T n+XÊ˝À¢ s¡TÁ<äeT<˚$ì bı–&Ü&ÉT?
á) s¡TÁ<äeT<˚$ düeTs¡ú‘· j˚T$T?
ñ) á >∑<ä´+ <ë«sê s¡TÁ<äeT<˚$ e´øÏÔ‘ê«ìï ˇø£ yêø£´+˝À sêj·T+&ç.
5. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ã÷s¡TZ yês¡T eT‘êr‘·e´≈£îÔ\T ` nì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
Ä) ã÷s¡TZ yê] >∑T]+∫ #·]Á‘·ø±s¡T\T @j˚T $wüj·÷\T bı+<äT|üs¡∫ ñ+{≤s¡ì #ÓbÕŒs¡T?
Ç) ã÷s¡TZ\yê] yê<äHê|ü{ÏeT >∑T]+∫ ‘Ó\Œ+&ç.
á) bÕsƒê´+X¯s¡#·sTT‘· |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄ >±] >=|üŒ‘·q+ >∑T]+∫ ‘Ó\T|ü+&ç.
ñ) sêeTø£ècÕísêe⁄ >±] $•wüº e´øÏÔ‘·«+ >∑T]+∫ |æ.$.>±s¡T @eTì ‘Ó˝≤Œs¡T?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ã÷s¡TZ ` |æ.$.>±s¡¢ dü+ã+<Ûä+ >∑Ts¡T•wü´ dü+ã+<Ûä+ ˝≤+{Ï~. Bìï düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.
Ä) ªdüπs`ne˙ï Ä≥˝À ñ+&˚y˚>±μ nì ã÷s¡TZ\yês¡T nH˚yês¡T ø£<ë! @ dü+<äs¡“¤+˝À m+<äTø£H˚yês√
<ëìøÏ>∑ ø±s¡D≤\qT sêj·T+&ç.
Ç) ã÷s¡TZ\>±]ì ÁbÕ‘·:düàs¡D°j·TT\ì |æ.$.qs¡dæ+Vü‰sêe⁄>±s¡T ù|s=ÿq&Üìï düeT]∆dü÷Ô sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ã÷s¡TZ e´øÏÔ‘ê«ìï, eT¨qï‘·\ø£åD≤ >∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ªª>=|üŒyê] kÕ+>∑‘·´+ e\¢ ø£*π>dü÷Œ¤]Ô >=|üŒ>±ñ+≥T+~μμ nH˚ n+X¯+
>∑T]+∫ düeT]údü÷Ô sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) bÕsƒ¡+˝Àì |ü<äC≤\+, $•wüº\ø£åD≤ Ä<Ûës¡+>± ˇø£ ø£$‘· sêj·T+&ç.
Ä) á bÕsƒ¡+ z n_Ûq+<äq |üÁ‘·+>± ñ+~ ø£<ä÷! Bìï Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq ñbÕ<Ûë´j·TT&çì
Á|üX¯+dædü÷Ô düHêàq |üÁ‘êìï sêj·T+&ç. Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°66
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ C≤rj·÷\qT MT kı+‘· yêø±´\˝À Á|üjÓ÷–+#·+&ç.
n) lsêeTs¡ø£å Ä) ^≥TsêsTT Ç) s¡÷|ü⁄e÷|ü&É+
á) ø±sê\T$Tsêj·÷\Tq÷s¡&É+ ñ) dü«dæÔyê#·ø£+
2. øÏ+~ ª$ø£è‹μ |ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+˝À ñqï ªÁ|üø£è‹μ |ü<ë\qT yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) <äe⁄« Ä) >±s¡e+ Ç) |ü¬>Z / |ü–Zj·T á) <√dü+ ñ) sê‹] }) u≤dü
3. Á|ü‹ eè‹ÔøÏ ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤\T+{≤j·Tì bÕsƒ¡+ <ë«sê ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*dæq ø=ìï eè‘·TÔ\T,
yê{Ï≈£îqï Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q |ü<ë\qT |ü{Ïºø£ s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.
eè‹Ô e´øÏÔ‘·«+ / Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD+
ñ<ë : ñbÕ<Ûë´j·T
ìs¡+‘·s¡+ n<Ûä´j·Tq+,
$<ë´s¡Tú |ü]o\q+
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦$\Te\T >∑*Zq eT¨qï‘· e´øÏÔ‘·«+‘√ |ü]bÕ\Hê<äø£å‘·‘√ ùde#˚dæq yê] $esê\T ùdø£]+#·+&ç. ˇø£
dü+ø£\Hêìï s¡÷bı+~+#·+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^∫q |ü<ë\qT $&ÉBdæ, dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) |ü˝…¢≥÷] yêﬁ¯ﬂ |ü≥¢ Äs¡<ä+>± ñ+&Ü*.
Ä) Äj·Tq n‹ ìsê&É+ãs¡+>± J$+#˚yês¡T.
Ç) n_Ûe÷q+ eT+∫<˚. <äTs¡_Ûe÷q+ ø°&ÉT ø£*–düTÔ+~.
á) |ü⁄bıŒ&çì ùdø£]+#˚~ ‘˚HÓ{°>∑.
ñ) <äTπs“¤<ä´eT>∑T dæ+Vü≤>∑&ÛÉø√≥qT ‘êHêJ kÕ~Û+#ê&ÉT.
````````````````

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 67
}) áHê{Ï eTqTwüß\T ì•Ã+‘·>± J$+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T.
ãTT) $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT >=|üŒ ‘·b˛<ÛäqT&ÉT.
ãT÷)ÄyÓT ì\Te⁄≥<ä›+ eTT+<äTqT+∫ ø£<ä\<äT.
ô|’ yêø±´˝À¢ì ≥T>±>∑eT, $düs¡Zdü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+#ês¡T ø£<ë!)
2. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë˝À¢ì ‘·‘·TŒs¡Twü uÛÒ<ë\qT >∑T]Ô+∫, $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêj·T+&ç. düe÷dü ìs¡íj·T+ #˚j·T+&ç.
ñ<ëˆˆ dü‘·´<ä÷s¡eTT ` dü‘·´eTTq≈£î <ä÷s¡eTT ` wüw”˜‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+
n) nyÓT]ø± sêj·Tu≤] `
Ä) yê<äHê|ü{ÏeT `
Ç) nkÕ<Ûä´+ `
á) HÓ\‘ê\TŒ `
ñ) >∑Ts¡T<äøÏåD `
}) ejÓ÷eè<äT∆&ÉT `
ãTT) <=+>∑uÛÑj·TeTT `
3. ªø£s¡Ôμ Ä<Ûës¡+>± s¡÷bı+~q yêø±´\T ø£s¡ÔØ yêø±´\ì, ªø£s¡àμ Á|ü<Ûëq+>± s¡÷bı+~+∫q yêø±´\qT ø£s¡àDÏ
yêø±´\+{≤s¡ì MT≈£î ‘Ó\TdüT. øÏ+~ yêø±´\˝À @$ ø£s¡Ô] yêø±´˝À, ø£s¡àDÏ yêø±´˝Òy√ >∑T]Ô+#·+&ç. ø±s¡D≤\‘√
düeTq«sTT+#·+&ç.
ñ<ëˆˆ sêeTø£ècÕísêe⁄ >±s¡T ÄyÓ÷<äeTTÁ<äy˚XÊs¡T. ` ø£s¡ÔØyêø£´+.
sêeTø£ècÕísêe⁄#˚ ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚j·Tã&ç+~.` ø£s¡àDÏyês¡´+.
(ÄyÓ÷<äeTTÁ<äy˚j·T&É+ ` ø£s¡Ô≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁøÏj·T.
ÄyÓ÷<äeTTÁ<ä y˚j·Tã&É≥+ ` ø£s¡à≈£î dü+ã+~Û+∫q ÁøÏj·T.)
n) <äTH˚ïyêìøÏ uÛÑ÷$Tì#˚Ã Vü≤≈£îÿ ‘·j·÷s¡sTT´+~.
Ä) ã÷s¡TZ eT+∫ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îHêïs¡T.
Ç) yê] Hê´j·Tyê<ä|ü{ÏeT Ç‘·s¡T\qT nãT“s¡|üs¡∫+~.
á) πsU≤e÷Á‘·+>± HêuÛ≤yê\T Çø£ÿ&É bı+<äT|üs¡#·ã&Ü¶sTT.
ñ) |ü]¸j·THé ≥÷´≥sY>± Äj·Tq ø=+‘·ø±\+ |üì#˚XÊs¡T.
}) Äj·Tq ø£qTïeT÷dæq $wüj·T+ ÁyêXÊs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°68
|ü]#·j·T+
qT>±>∑eTdü+~Û
1. øÏ+<ä |ü<ë\qT $&ÉBj·T+&ç. e÷s¡TŒqT >∑eTì+#·+&ç.
n) #˚j·TTq‘·&ÉT.
Ä) e#·TÃq|ü&ÉT.
ô|’ |ü<ë\qT $&ÉBùdÔ `
n) #˚j·TT G n‘·&ÉT
Ä) e#·TÃ G n|ü&ÉT
•#˚j·TT, e#·TÃ |ü<ë\T Ç$ ∫es¡ ªñ‘·TÔμqT ø£*Zñ+{≤sTT. n+<äTπø ñ<ä+‘ê\T. Ç$ ‘·<ä∆sêàs¡úø£
ÁøÏj·T\T. n+fÒ @ ø±˝≤ì¬ø’Hê e]Ô+#˚ ÁøÏj·÷|ü<ë\T. M{ÏøÏ n#·TÃ ø£*dæ+~. (ªnμ‘·&ÉT, ªnμ|ü&ÉT).
n|ü&ÉT ¬s+&ÉT |ü<ë˝À¢q÷ ˝Òì ªHéμ nH˚ Vü≤\T¢ø=‘·Ô>± e∫Ã #˚] #˚j·TT
n‘·&ÉT nH˚~ #˚j·TTªqμ‘·&ÉT
>±qT, e#·TÃ n|ü&ÉT e#·TÃ ªqμ|ü&ÉT >±q÷ e÷]b˛sTT+~. á dü+<äsê“˝À¢ ªHéμ ø=‘·Ô>± e∫Ã
#˚]+~. ªHéμ Ä>∑eT+ ø±ã{Ïº Ç{≤¢ @s¡Œ&É{≤ìï ªqT>±>∑eT dü+~Ûμ n+{≤s¡T.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T $&ÉBdæ, \ø£åD≤\T dü]#·÷&É+&ç `
1) b˛e⁄q≥T¢
2) ø£\T>∑Tq|ü&ÉT
2. ô|’ dü+<äs¡“¤+˝ÀH˚ >±ø£ eT]ø=ìï #√≥¢ ªqT>±>∑eT+μ edüTÔ+~. øÏ+~ |ü<ë\T $&ÉBdæ, |ü]o*+#·+&ç.
n) ‘·ﬁ¯ó≈£î+>∑C…®\T
Ä) dæ+>∑|ü⁄+>=<äeT
$&ÉBùdÔ `
n) ‘·ﬁ¯ó≈£î G >∑C…®\T ` ‘·ﬁ¯ó≈£î
+ >∑C…®\T (‘·ﬁ¯ó≈£îHé)
Ä) dæ+>∑eTT G ø=<äeT ` dæ+>∑|ü⁄+ >=<äeT (dæ+>∑|ü⁄Hé)
•ô|’ dü+<äsê“¤˝À¢ ñ‘·TÔ ∫es¡ø£*Zq |ü<ë\T Åd”Ô düeTyÓTÆq$ n+fÒ Åd”Ô*+>∑yê#·ø£ |ü<ë\≈£î nq«sTT+#˚
ÁøÏj·T\T M{ÏøÏ nq«sTTkÕÔsTT. n≥Te+{Ï |ü<ë\≈£î |üs¡TcÕ\T>±ì, düs¡ﬁ≤\T>±˙ ø£*ùdÔ qT>±>∑eT+
edüTÔ+~. ø=ìï #√≥¢ |üPs¡í _+<äTe⁄ ≈£L&Ü edüTÔ+~.
øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T |ü]o*+∫ \ø£åD düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
1) ∫>∑Ts¡T+>∑sTT<äTe⁄ `
2) düs¡dü|ü⁄"<äqeTT `

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 69
3. Ç+ø± ø=ìï dü+<äsê“¤˝À¢q÷ qT>±>∑eT+ edüTÔ+~.
øÏ+~ |ü<ë\qT $&ÉBdæ, |ü]o*+#·+&ç.
n) $<Ûë‘·èHêq‹ ` ($<Ûë‘· jÓTTø£ÿ Äq‹) R $<Ûë‘·è G Äq‹.
Ä) sêEHê»„ ` (sêE jÓTTø£ÿ Ä»„) R sêE G Ä»„.
♦$Á>∑Vü≤yêø±´\qqTdü]+∫ ô|’ dü+~Û |ü<ë\T wüw”˜‘·‘·TŒs¡TcÕìøÏ dü+ã+~Û+∫qeì ‘Ó\TdüTÔqï~.
•|üPs¡«dü«s¡+ kÕúq+˝À ªãTTμø±s¡+, ñ‘·TÔ ñHêïsTT. M{ÏøÏ n#·TÃ|üs¡yÓTÆq|ü&ÉT qT>±>∑eT+ e∫Ã+~.
n+fÒ` wüw”˜‘·‘·TŒs¡TcÕ˝À¢ ñ‘·TÔ≈£î, ãTT‘ê«ìøÏ n#·TÃ|üs¡yÓTÆq|ü&ÉT qT>±>∑eT+ edüTÔ+~.
dü÷øÏÔ
````````````````

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°70
7. q>∑s¡^‘·+
` n‹XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY
ñqTàFø£s¡D
#êTe?T>? nsê?+? #˚? ??? #?s?T>T‘·Tq?|ü&?T
dü+kÕs¡+ ãs¡TyÓ+‘√ düMTøÏå+#·>∑*–qyêDÏí
Ä≈£î|ü#·Ãì #Ó≥Tº, ÄVü‰¢<äuÛÑ]‘·yÓTÆq yê‘êes¡Dy˚T$T ˝Ò≈£î+&ÜH˚
|ü>∑\÷sêÁ‹ j·÷ôdŒ¤kÕºdt πs≈£î\øÏ+<ä|ü&ç m+‘· y˚&ÓøÏÿHê
e÷&çb˛≈£î+&Ü ñ+&É>∑*Zq e÷qyêr‘·TDÏí
qs¡ø£ÁbÕj·TyÓTÆq q>∑s¡ Hê>∑]ø£‘·qT qs¡qsêHê
J]í+#·T≈£îqïyêDÏí
s√Eø√ ¬s+&ÉT ø£$‘ê yêø±´*ï sêj·T˝ÒHê...
n~ eTq≈£î ô|qTï‘√ ô|{Ïºq $<ä´... n|òtø√s¡T‡...
ø£$‘·«+ m+‘· ì‘·´q÷‘·q+>± yÓ*øÏ e∫ÃHê
sêdæq Á|ü‹~ ÄDÏeTT‘·´+ ø±<äì n+<ä]øÏ ‘Ó\TdüT
` n*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
Ä<ÛäTìø£ ø±\+˝À eTqTwüß\+‘ê q>∑sê˝À¢ J$+#ê\ì ø√s¡T≈£î+≥THêïs¡T. BìøÏ nH˚ø£
ø±s¡D≤\THêïsTT. ñqï‘· $<ä´, ñ‘·ÔeT ñ<√´>∑eø±XÊ\T, ø±s√Œπs{Ÿ yÓ’<ä´+, $_Ûqï yê´bÕsê\T #˚düT≈£îH˚
kÂø£s¡´+, Ä<ÛäTìø£ $H√<ä, $˝≤dü JeqXË’\T πø+Á<ä+ q>∑s¡+. ù|<ä, eT<Ûä´‘·s¡>∑‹, <Ûäìø£es¡Z Á|ü»\T
yê]yê] kÕúsTT˝À ã‘·ø£&ÜìøÏ nqTyÓ’q |ü]dæú‘·T\T Á|ü»\qT q>∑sê\yÓ’|ü⁄ Äø£]¸‘·T\qT #˚düTÔ+~. eTs√yÓ’|ü⁄
|ü˝…¢˝À ñbÕ~Û neø±XÊ\T ‘·>∑Z&É+‘√ ã‘·T≈£î‘Ós¡Te⁄ø√dü+ q>∑sê\≈£î e\dü\T ô|]–b˛j·÷sTT. q>∑s¡+˝Àì
nqT≈£L˝≤+XÊ\ìï+{Ïì $ìjÓ÷–+#·Tø√yê\H˚ ø√]ø£‘√ eTqTwüß\T q>∑s¡+˝À ñ+&É&ÜìøÏ
‘ê|üÁ‘·j·T|ü&çb˛‘·THêïs¡T. Bì‘√ nH˚ø£ q>∑sê\T n‘·´~Ûø£ »HêuÛ≤‘√ øÏøÏÿ]dæb˛‘·THêïsTT. |ü\T düeTdü´\T
ô|]–b˛j·÷sTT. ˙{Ï m<ä›&ç, n~Ûø£ <Ûäs¡\T, ø±\TcÕ´\T, ø=‘·Ô nHês√>±´\T, s√&ÉT¶ Á|üe÷<ë\T, Á{≤|òæø˘
C≤yéT\T, $<˚o dü+düÿè‹ yÓÁ]b˛ø£&É\T, ñÁ>∑yê<ä+, XÊ+‹ uÛÑÁ<ä‘·\T q>∑s¡bÕ\Hê e´edüú≈£î düyêﬁ¯óﬂ
$düTs¡T‘·THêïsTT. Á|ü|ü+Nø£s¡D Á|üuÛ≤e+‘√ q>∑s¡+ X¯s¡y˚>∑+>± ‘·q s¡÷|ü+ e÷s¡TÃ≈£î+≥T+~. kÕe÷qT´&çøÏ
n+<äq+‘· <ä÷s¡+>± ø£~*b˛‘·T+~ q>∑s¡+. eT<Ûä´‘·s¡>∑‹øÏ n+‘·T∫ø£ÿì ÁbÕ+‘·+>± e÷]b˛sTT+~ q>∑s¡+.
eTìwæ j·÷+Á‹ø£ dæú‹˝ÀøÏ e÷]b˛‘·THêï&ÉT. ‘·q≈£î‘êH˚ |üsêsT÷ø£s¡D≈£î >∑Ts¡e⁄‘·THêï&ÉT. á H˚|ü<∏ä´+˝À
q>∑s¡J$‘·+˝Àì j·T<∏ës¡ú<äèXÊ´*ï eTq ø£ﬁ¯ﬂ eTT+<äT ì\T|ü⁄‘·÷, q>∑s¡|ü⁄ eTs√ bÕsêÙ«ìï #·÷|ü⁄‘·÷, yêdüÔyê*ï
ø£]ƒq+>± ìs¡«∫düTÔHêï&ÉT ø£$.
Á|üX¯ï\T:
1. ªª#ê≥Te÷≥T>± nsêú+– #˚≥˝À
ø£˙ïﬁ¯óﬂ #Ós¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉTμμ yêø£´+
<ë«sê MTπs$T Á>∑Væ≤+#ês¡T?
2. s¡#·sTT‘· ìyêdü+ m˝≤ ñ+~?
3. q>∑s¡ Hê>∑]ø£‘·qT qs¡ø£ÁbÕj·TeTì
s¡#·sTT‘· m+<äTø£ì ñ+{≤&ÉT? <ëìô|’
MT n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.
4. ô|’ ø£$‘ê‘·àø£ yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë!
s¡#·sTT‘· >∑T]+∫ MT πø$T ns¡úyÓTÆ+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 71
ø£$ |ü]#·j·T+
ø£Ø+q>∑sY õ˝≤¢ »–‘ê´ »qàdüú\+. 12`01`1954˝À »ìà+#ê&ÉT. yÓTT<ä≥ Ä]ºdtº>±
m~>±&ÉT. ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À |üÁ‹ø£\≈£î |ü+&É>∑\T, Á|üø£è‹, dæ˙q≥T u§eTà\T y˚ùdyê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘·
»–‘ê´\˝À kÕVæ≤r $TÁ‘·B|æÔ dü+düú |ü]#·j·T+‘√ ø£$‘·«s¡+>∑+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê&ÉT. 1974˝À
Ä+Á<Ûädü∫Á‘· yês¡|üÁ‹ø£˝À e∫Ãq ª|ü]cÕÿs¡+μ n#·ÃsTTq yÓTT<ä{Ï ø£$‘·. »–‘ê´\˝À ªdü÷º&çjÓ÷
|üP]íeTμ (1976), ø£Ø+q>∑sY˝À ªdü÷º&çjÓ÷ •*Œμ (1979) ôV’≤<äsêu≤<é˝À ªdü÷º&çjÓ÷ ∫Á‘·˝ÒKμ
(1983) @sêŒ≥T #˚düTø=ì J$ø£ ø√dü+ bò˛{ÀÁ>±|òüsY>±, J$‘· b˛sê≥+˝À ø£$>± m~>±&ÉT.
@Hê&É÷ dü+bÕ<äq ø√dü+ Äsê≥|ü&É˝Ò<äT. ‘·q ø£ﬁ¯ Á|ü» ø√düy˚T nì ∫es¡ø£+{≤ qe÷à&ÉT. mÁs¡ bÕe⁄sê\T
(1978) yÓTT<ä{Ï ø£$‘ê dü+ø£\q+. eT+≥ C…+&Ü\T, #·Ts¡ø£\T (1979), s¡ø£ÔπsK (1985), mìïø£ m+&Ée÷$
(1989), dü+øå√uÛÑ^‘·+ (1990), dæ{°˝…’|òt (1992) n#·ÃsTTq ø£$‘·« dü+ø£\Hê\T. Ä+Á<ÛäCÀ´‹ ~q|üÁ‹ø£˝À
Äπsﬁ¯ﬂbÕ≥T d”]j·T˝Ÿ>± ªªdæ{°˝…’|òtμμ ù|s¡T‘√ ôV’≤<äsêu≤<äT q>∑s¡+ô|’ sêdæq dæ˙ ø£$‘·\‘√ Á|üU≤´‹bı+<ë&ÉT.
ø£$‘ê«ìï Äj·TT<Ûä+>± eT\#·Tø=ì bÕsƒ¡≈£î˝À¢ Á|ü>∑‹ì, Ä˝À#·Hê<äèø£Œ<∏ëìï, kÕe÷õø£ #Ó’‘·Hê´ìï ô|+bı+~+∫qø£$
n*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY. ll ‘·sê«‘· n+‘· m≈£îÿe>± ø√{Ÿ nsTTq ø£$‘·«+ M]<˚!
‘·+Á&ç dü«ØZj·T n*XË{Ïº ∫qsê»+, ‘·*¢ \øÏÎ. düVü≤#·]uÛ≤>∑´. ≈£îe÷s¡T\T dü+Á>±yéT, dü+πø‘Y\‘√ ôV’≤<äsêu≤<é˝À
ìyêdü+. nHês√>∑´+‘√ 12`01`1993 Hê&ÉT eTs¡DÏ+#ê&ÉT.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ
‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡+ $T˙ ø£$‘· Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~. @<Ó’Hê ˇø£ n+XÊìï
ø=düyÓTs¡T|ü⁄‘√H√, e´>∑´+‘√H√, #·Ts¡ø£‘√H√ ‘·≈£îÿe |ü+≈£îÔ˝À¢ #Ó|üŒ&Éy˚T $T˙
ø£$‘· ªn*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY ø£$‘·μ nH˚ Á>∑+<∏ä+˝Àì ªdæ{°˝…’|òtμ $T˙ ø£$‘·\qT
ªq>∑s¡^‘·+μ ø£$‘·>± ≈£Ls¡TŒ #˚j·T&ÉyÓTÆ+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°72
<äèwæºì ã{Ïº düèwæº >√#·]düTÔ+~.
ø=+<ä]ì ø=ìï düìïy˚XÊ\T $X‚wü+>± Äø£]¸kÕÔsTT.
düVü≤è<äj·TT&ÉT Á|ü‹ ø£<ä*ø£ qT+&û Áù|s¡D bı+<äT‘ê&ÉT.
n‘·ìøÏ uÛ≤wü Äj·TT<ÛäyÓTÆ‘˚, uÛ≤e+ ø£$‘·>± s¡÷|ü+ dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~.
q>∑s¡+˝Àì eT÷\qT, eT÷˝≤\q÷ z ø£$ Vü≤è<äj·T+ m{≤¢ <ä]Ù+∫+<√ `
ªn*XË{Ïºμ $T˙ ø£$‘·(\T) eTq ø£ﬁ¯ﬂ≈£î >∑&ÉT‘·T+~. eTqdüT øÏ{Ïø° ‘Ó]∫ #·÷ùdÔ nø£åsê\
yÓqTø£ nq+‘· <äèXÊ´\T ø£ì|ækÕÔsTT...
I
q>±sê yÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Hê\T>∑Ts√&É¢ ≈£L&É*˝À @eT~?
n<˚, q>∑sês¡D´¨s¡T
qs¡T&ç Jeq|òüTÀwü
‘·*¢ ˇ&çe+{Ï
|ü˝…¢d”eT˝§ï~*
‘·s¡*e∫Ãq ù|<ä¬s’‘·T\÷
Çqô|Œf…º˝≤¢+{Ï
á |ü≥ºD≤˝À¢
}|æsê&Éì MT ã‘·T≈£î\÷
q>∑s¡+˝À Á|ü‹eTìwæ
|üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏äy˚T
eT] ˙ ã‘·T≈£î
ù|J\T ‹s¡π>ùd<Óes√!
ñ<äj·Ty˚T
ãdüT‡˝À¢ ]øå±˝À¢
ù|yéyÓT+≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq
ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄« dü+<ä&ç
sê˝Ò #·<äTe⁄ |ü⁄bıŒ&ç!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦|ü˝…¢d”eT*ï ø£$ ‘·*¢ˇ&ç‘√
m+<äT≈£î b˛˝≤Ã&ÉT?
♦|ü≥ºD≤\qT Çqô|Œf…º\T nì nq&É+ ø£$ ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
♦ªªq>∑s¡+˝À Á|ü‹ eTìwæ |üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏äy˚Tμμ nH˚ yêø£´+ >∑T]+∫ MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~?
♦ªªªù|yéyÓT+≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq ø±HÓ«+≥T |ü⁄e⁄« dü+<ä&çμμ nì ø£$ me] >∑T]+∫ nHêï&ÉT? Bì >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\Œ+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 73
II.
dæ{° n+fÒ n˙ï
ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄
n≥T uÛÑe+‘·T\÷ Ç≥T |üP]ﬁ¯Sﬂ
<ë]Á<ä´+ kÂuÛ≤>∑´+ düe÷+‘·s¡ πsK\T!
Ç~ yÓ¬s’{° düeTdü´ eTqTwüß´\
düy˚Tàﬁ¯q ø√˝≤Vü≤\+!
m+‘·#˚dæHê me]ø°
r]ø£ <äø£ÿ<äT ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äT
yÓTs¡÷ÿ´Ø qe⁄«\T, bÕ<äs¡dü+ q&Éø£\T
ø=+<ä]øÏ ¬s+&ÉT ø±ﬁ¯óﬂ
]øå±yêﬁ¯ﬂøÏ eT÷&ÉTø±ﬁ¯óﬂ
ñqïyêﬁ¯ﬂøÏ Hê\Tø±ÿﬁ¯óﬂ!
q>∑s¡+˝À nìï|üø£ÿ˝≤
kÕ]+#ê* eTq #·÷|ü⁄\T
eTVü‰q>∑sê s√&É¢øÏ
eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄\T!
q>∑s¡+ eTVü‰eèø£å+MTà<ä
me]øÏ yêπs @ø±øÏ!
q>∑s¡+ ns¡ú+ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\!
q>∑s¡+ ∫≈£îÿM&Éì |ü<äàeP´Vü≤+!!
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ªªdæ{° n+fÒ nìï ã÷´{° _*¶+>¥\T ø±e⁄!μμ Ç~ yêdüÔey˚THê? m+<äT≈£î?
♦¬s+&ÉT ø±ﬁ¯óﬂ, eT÷&ÉT ø±ﬁ¯óﬂ, Hê\T>∑T ø±ﬁ¯óﬂ nì ø£$ nq&É+˝À ñ<˚›X¯+ @$T{Ï?
♦ªªeTVü‰q>∑sê s√&É¢øÏ eTs¡D+ Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄\Tμμ n+fÒ @$T{Ï?
♦q>∑sêìï s¡kÕj·TqXÊ n˙, |ü<äàeP´Vü≤+ nì ø£$ nq&É+˝À ñ<˚›X¯+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
kÕsê+X¯+ :
nH˚ø£ yêVü≤Hê X¯u≤›\T, eTqTwüß e÷≥\T, ∫s¡Tyê´bÕs¡T ns¡T|ü⁄\‘√ q>∑s¡+˝Àì Hê\T>∑T s√&É¢ ≈£L&É*˝À
$ì|æ+#˚ s¡D>=D <Ûä«qT\T >∑T+&Ó\~]b˛j˚T˝≤ yÓ÷–düTÔqï &ÛÉ+ø±Hê<ä+˝≤, ñ<Ûäè‘·yÓTÆq y˚>∑+‘√ s¡÷πø qj·÷>±sê
»∏Õ‘·+ ¨s¡T˝≤ nì|ædüTÔ+~. ìC≤ìø£~ ns¡D´+˝≤+{Ï q>∑s¡+ #˚düTÔqï <Ûä«ì˝≤, q>∑s¡J$ ã‘·T≈£îb˛sê≥+˝À+∫
e∫Ãq ñiTeTT˝≤+{Ï X¯ã›+˝≤ ñHêïj·Tì ø£$ e]ídüTÔHêï&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°74
neTà ã&ç˝≤+{Ï |ü⁄{Ïºq }]ì e~* ñbÕ~Ûø√dü+ q>∑s¡+ ‘·s¡*e∫Ãq yê]øÏ Ç+‘· ô|<ä› |ü≥ï+˝À ‘·\<ë#·Tø√e&ÜìøÏ
ø±dæ+‘· düú\+ ≈£L&Ü <=s¡ø£<äT. ù|<ä¬s’‘·T\T Çqô|Œf…º˝≤¢+{Ï Çs¡TøÏs¡T≈£î eTT]øÏ Á|ü<˚X¯+˝À }|æsê&Éì dæú‹ì nqTuÛÑ$dü÷Ô
ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T.
q>∑s¡+˝À Á|ü‹eTìwæ #·<äee\dæq ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ˝≤+{Ïyê&ÉT. nsTT‘˚ mes¡÷ n‘·ì ã‘·T≈£î |ü⁄düÔø£eTT˝Àì ù|J\T
#·~y˚yêπs ñ+&És¡T. q>∑s¡+˝Àì eTìwæyÓqø£ nH˚ø£ ÄdüøÏÔø£s¡yÓTÆq Äq+<ä, $cÕ<ä>±<∏ä\T+{≤sTT. ˇø£ÿ¬s’Hê n‘·ì
u≤>√>∑T\T |ü{Ïº+#·T≈£îH˚yêπs ñ+&És¡H˚ #˚<äTìC≤ìï #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT ø£$.
q>∑s¡+˝À ñ<äj·÷H˚ï dæ{°ãdüT‡˝À, Ä{À˝À¢, ù|yéyÓT+≥¢ô|’ $s¡ã÷dæq |ü⁄e⁄«˝≤¢+{Ï dü÷ÿ˝Ÿ|æ\¢\T dü+<ä&ç#˚düTÔ+{≤s¡T.
yê] e÷≥˝À¢+∫ #·<äTe⁄ |ü⁄bıŒ&ç sê\T‘·T+~.
q>∑s¡+ ì+&Ü nìïyÓ’|ü⁄˝≤ n+<äyÓTÆq m‘ÓÔÌq uÛÑeHê\T ñ+{≤j·TqTø√e<äT›. ˇø£yÓ’|ü⁄ KØ<Ó’q uÛÑe+‘·T |üø£ÿH˚ ∫qï
∫qï |üP]bÕø£\÷ ñ+{≤sTT. Çø£ÿ&É ◊X¯«s¡´+ <ë]Á<ä´+ |üø£ÿ|üø£ÿH˚ düe÷+‘·s¡ ^‘·\T>± ø£ì|ækÕÔsTT. q>∑s¡+ yÓ’$<Ûä´yÓTÆq
düeTdü´\‘√, $_Ûqï eTqdüÔ‘ê«\‘√ ø£\dæb˛sTT ø£\ø£\+‘√ ì+&ç ñ+≥T+~. m+‘· ìs¡+‘·sêj·T+>± |üì#˚dæHê
q>∑s¡+˝Àì eTìwæøÏ $ÁXÊ+‹ rdüTø√e&ÜìøÏ nqTyÓ’q düeTj·T+ <=s¡ø£<äT. dü+bÕ~+∫q <Ûäq+‘√ ø√]ø£qT rs¡TÃ≈£îH˚
r]ø£ <=s¡ø£<äT. ø£èÁ‹eTyÓTÆq yÓ\T>∑T˝≤¢+{Ï ndüVü≤» qe⁄«\‘√, dæús¡‘·«+˝Òì Vü≤&Üe⁄&ç q&Éø£\‘√ yÓﬁ‚ﬂyês¡T Ä{À]øå±˝À¢
‹]π>yêﬁ¯óﬂ, <Ûäqe+‘·T\T ø±s¡¢˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô ñ+&˚yês¡T ñ+{≤s¡T.
q>∑s¡+˝À ìs¡+‘·s¡+ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&Ü*. q>∑s¡+˝À nìïyÓ’|ü⁄˝≤ Á|üe÷<ë\T bı+∫ ñ+{≤sTT. q>∑s¡+˝À
Hê\T>∑T~≈£îÿ˝À¢ì s√&É¢˝À eTè‘·T´e⁄ bı+∫ ñ+≥T+<äì ø£$ ôV≤#·Ã]düTÔHêï&ÉT.
eèøå± MT<ä ñ+&˚ |ü≈£åî\T |üs¡düŒs¡+ ø£*dæb˛sTT ø£*$&ç>± ñ+{≤sTT. q>∑s¡eTH˚ eTVü‰eèø£å+ MT<ä ìedæ+#˚ á
eTqTwüß\T kÕ{ÏeTìwæ‘√ m≥Te+{Ï Äràj·T |ü\ø£]+|ü⁄\T ˝Ò≈£î+&Ü Çs¡T>∑÷bıs¡T>∑H˚ uÛ≤eq ˝Ò≈£î+&Ü me]øÏ yêπs
@ø±øÏ>± ã‘·T≈£î‘·T+{≤s¡T. á j·÷+Á‹ø£ e÷qdæø£ dæú‹ì ìs¡dædüTÔHêï&ÉT ø£$.
Á|üjÓ÷>∑XÊ\˝À @y˚y√ s¡kÕj·Tq Á<äyê\T, Äe÷¢\T ñ+{≤sTT. yê{Ï #·s¡´\T n+<ä]ø° ns¡ú+ ø±e⁄. q>∑s¡+
n+‘·ø£+fÒ ns¡ú+ø±ì s¡kÕj·TqXÊ\˝≤ ñ+≥T+~. q>∑s¡+˝À ã‘·T≈£î<ëeTì e∫Ãqyês¡T, ñbÕ~Û <=s¡ø£ø£b˛sTTHê
@<√ ˇø£s√E <=s¡T≈£î‘·T+<äì ÄX¯>± y˚∫#·÷dü÷Ô+{≤s¡T. Çø£ÿ&ç kÂø£sê´\T, $˝≤kÕ\T, $H√<ë\T ô|’ô|’ yÓTs¡T>∑T\T
ã\+>± Äø£]¸kÕÔsTT. eTs√yÓ’|ü⁄ ìs¡T<√´>∑+, Jeqe´j·T+ uÛÑj·Tô|&ÉT‘·THêï q>∑s¡+ $&ç∫yÓﬁ¯ﬂãT~∆ø±<äT. ø±\Twü´+
ø£\es¡ô|{ÏºHê, Á{≤|òæø˘ C≤yéT˝À J$‘·+ Çs¡T≈£ÿb˛sTTHê q>∑s¡+ $&ç∫ Á|üXÊ+‘·+>± eTq |ü˝…¢\≈£î yÓﬁ¯ﬂìe«ì,
∫≈£îÿ$&ÉBj·T˝Òì |ü<äàeP´Vü≤+ ˝≤+{Ï~ q>∑s¡+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 75
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
n) MTs¡T Ç|üŒ{Ïes¡≈£î @@ q>∑sê\qT #·÷XÊs¡T? MTs¡T #·÷dæq q>∑sê˝À¢ MT≈£î q∫Ãq, q#·Ãì n+XÊ\T
@$T{Ï?
Ä) MT }] qT+&ç me¬s’Hê q>∑sê\≈£î e\dü yÓﬁ≤ﬂsê? m+<äT≈£î yÓﬁ¯ﬂe\dæ e∫Ã+~? yêﬁ¯óﬂ nø£ÿ&É @+
#˚düTÔHêïs¡T?
2. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ ø£$‘ê |ü+≈£îÔ˝À¢ <ë–q n+‘·sêsêúìï >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) q>∑s¡+˝À Á|ü‹ eTìwæ |üsƒ¡˙j·T Á>∑+<∏äy˚T.
Ä) q>∑s¡+ eTVü‰eèø£å+MTà<ä me]øÏ yêπs @ø±øÏ.
Ç) eTVü‰q>∑sê s√&É¢øÏ eTs¡D+ Hê\T>∑T yÓ’|ü⁄\T.
3. øÏ+~ ù|sê #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ø£+<äT]Ô Ä+»H˚j·TT\T s¡∫+∫q e#·q |ü<ä´ K+&çø£ ªq>∑s¡+˝À yêqμ ø£$‘·«+˝≤ yÓTT<ä˝…’ sê»ø°j·T
XÊdüq+‘√ n+‘·+ ne⁄‘·T+~. n+<äs¡÷ yêdüÔ$ø£‘· qT+∫ e´+>±´ìï |ü⁄{ÏºùdÔ, Ç+<äT˝À ø£$ e´+>∑´+ qT+∫
yêdüÔ$ø£‘·qT düèwæºkÕÔ&ÉT. Á|üãs<Ûäø£$ nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ÉT es¡¸<Ûës¡ qT+∫ ø£$‘ê<Ûës¡qT X‚¢wæ+#ê&ÉT.
n~ πøe\+ X¯ã›>∑‘·yÓTÆq X‚¢wüe÷Á‘·y˚T. Ç+<äT˝À uÛ≤edü+|òüTs¡¸D qT+∫ yÓ\Te&çq e´+>∑´+ |òüTTe÷[düTÔ+~.
ø£$ uÛ≤e⁄ø£‘· e´+>∑´<ÛäqTe⁄qT m≈£îÿô|&ç‘˚, dü+kÕÿs¡+ yêdüÔ$ø£‘· uÛ≤>±ìï >∑T+&Ó\≈£î >∑T]ô|{Ïº ø=&ÉT‘·Tqï~.
Ä <Óã“ ‘·|üŒ<äT. n~ m+‘· düTìï‘·+>± ‘ê≈£î‘·T+<√ n+‘· >±&ÛÉ+>± eTTÁ<äy˚düTÔ+~. e#·q |ü<ä´+ m+‘·
düVü≤»yÓTÆq #Û·+<äk˛‡, á K+&çø£˝Àì s¡#·q ≈£L&Ü n+‘· düVü≤»+>± s¡÷|ü⁄ ~<äT›ø=qï~. ≈£î+<äT]Ô yêq
≈£î]dæ+~ q>∑s¡+˝ÀH˚ nsTTHê, Ä yêq˝À ‘·&çdæ+~ e÷Á‘·+ kÕe÷qT´&ç Jeqy˚T! Ç+<äT˝À yêq πøe\+
πøHê«düTe÷Á‘·y˚T. <ëì Ä<Ûës¡+ #˚düT≈£îì ø£$ ∫Á‹+∫q yêdüÔ$ø£ <äèXÊ´\T eTq*ï ì\u…{Ïº Ä˝À∫+|ü#˚kÕÔsTT.
n) ø£e⁄\T kÕe÷q´+>± e´+>±´ìï m˝≤ düèwæºkÕÔs¡T?
Ä) nj·T´\sêE sêeTuÛÑÁ<äT&ç ø£$‘ê<Ûës¡qT $X‚¢wæ+#·+&ç.
Ç) ≈£î+<äT]Ô q>∑s¡+˝À yêq ø£$‘·qT @ #Û·+<ädüT‡˝À sêXÊs¡T?
Ç) q>∑s¡+˝À yêq ø£$‘·˝Àì Á|ü<ÛëHê+X¯+ @$T{Ï?
á) ≈£î+<äT]Ô yêdüÔ$ø£‘· m˝≤+{Ï~?
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°76
4. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) n*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY ø£$‘ê<äèø£Œ<∏ä+ @$T{Ï?
Ä) ªq>∑s¡^‘·+μ sêj·T&ÜìøÏ >∑ H˚|ü<∏ë´ìï $e]+#·+&ç.
Ç) qs¡T&ç Jeq|òüTÀwü ø£$øÏ m˝≤ $ì|æ+∫+~?
á) q>∑s¡+˝À <ë]Á<ä´+, kÂuÛ≤>∑´+ @ $<Ûä+>± ø£ì|ækÕÔsTT?
ñ) n*XË{Ïº Á|üuÛ≤ø£sY ªdæ{°˝…’|òtμ ø£$‘· Á|ü‘˚´ø£‘· @$T{Ï?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T
n) q>∑s¡+ n+fÒ @$T{Ï? |ü˝…¢≈£î ` q>∑sêìøÏ >∑ Á|ü<Ûëq e´‘ê´dü+ ‘Ó\|ü+&ç.
Ä) q>∑s¡J$øÏ r]ø£ <äø£ÿ<äT ø√]ø£ ∫ø£ÿ<äH˚ |ü+≈£îÔ˝À¢ì yêdüÔyêìï $e]+#·+&ç.
Ç) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± q>∑s¡+ m˝≤ ñ+fÒ ø£$øÏ q#·TÃ‘·T+<√ ‘Ó\|ü+&ç.
á) q>∑s¡ J$‘·+˝Àì Á|ü‹≈£L n+XÊ*ï Ç+‘· ø£]ƒq+>± e]í+#·&É+˝À ø£$ Ä+‘·s¡´+ @$T{Ï?
ñ) q>∑s¡+˝À eTìwæ Jeq $<ÛëHêìï bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± $e]+#·+&ç.
}) n+<äs¡÷ q>∑sê˝À¢ J$+#ê\ì m+<äT≈£î nqT≈£î+≥THêïs¡T?
2. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T.
n) ªq>∑s¡^‘·+μ kÕsê+XÊìï MT kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) H˚&ÉT q>∑s¡Jeq+ m+<äT≈£î dü+øÏ¢wüº+>± e÷]+<√ $X‚¢wæ+#·+&ç.
Ç) q>∑sêìï s¡kÕj·TqXÊ\>±, |ü<äàeP´Vü≤+>± e]í+#·&É+˝Àì ìC≤ìC≤ >∑T]+∫ #·]Ã+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) q>∑s¡^‘·+ ø£$‘·≈£î eTs√ bÕs¡Ù«+>± q>∑s¡ Jeq+˝Àì nqT≈£L n+XÊ\ô|’ ˇø£ yê´dü+ sêj·T+&ç. Ä) Á|üXÊ+‘·‘·≈£î, |ü#·Ã<äHêìøÏ ì\j·TyÓTÆq |ü˝…¢ >=|üŒ<äHêìï e]ídü÷Ô ˇø£ e#·q ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
Ç) á bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ˙≈£î ‘Ó*dæq ˇø£ q>∑s¡+‘√ b˛\TÃ‘·÷ ªq>∑s¡^‘·+μ˝Àì yêdüÔ$ø£‘·‘√
düeTq«j·T|üs¡Tdü÷Ô |üÁ‹ø£≈£î ˇø£ kÕVæ≤‘·´ $eTsêÙyê´dü+ sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<ë\≈£î nsêú\qT ª|ü<ä$C≤„q+μ˝À yÓ‹øÏ Ä ns¡ú+‘√ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ ≈£L&É* R Hê\T>∑T s√&ÉT¢ (<ës¡T\T) ø£*ùd #√≥T.
q>∑s¡ ≈£L&É*˝À s√&ÉT¶ <ë≥Tq|ü&ÉT C≤Á>∑‘·Ô>± ñ+&Ü*.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 77
n) q>±sê Ä) ¨s¡T Ç) |òüTÀwü á) ù|yéyÓT+{Ÿ ñ) yÓTs¡÷ÿ´Ø
2. øÏ+~ |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêdæ yê{Ï‘√ yêø±´\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆ |ü˝…¢ ` Á>±eT+, }s¡T
|ü˝…¢˝Ò <˚XÊìøÏ |ü≥Tºø=eTà\T nì Á>±eT dü«sê»´+ ø√dü+ >±+BÛJ ø£\T ø£Hêï&ÉT. }] dü+πøåeTy˚T <˚X¯
kÂuÛ≤>∑´+>± ‘·\#ês¡T.
n) qs¡T&ÉT Ä) ns¡D´+ Ç) ¬s’‘·T á) |ü⁄e⁄« ñ) eTs¡D+
}) yê+#Û· m) eèø£å+
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì Á|ü<Ûëqq>∑sê $esê\T yê{Ï Á|ü‘˚´ø£‘·\T, Jeq $<ÛëHê yÓ’$<Ûë´ìï ùdø£]+∫ ˇø£
|ü{Ïºø£>± s¡÷bı+~+∫ ª_Ûqï‘·«+˝À @ø£‘ê«ìïμ ìs¡÷|æ+#˚˝≤ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. nqTÁbÕdü n\+ø±sê˝À¢ n+‘ê´qTÁbÕdü >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T ø£<ë!
øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±˝À¢ Ä n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) q>±sêyÓ÷–+<ë
qj·÷>∑sê <äT$TøÏ+<ë
Ä) s¡+>∑<äsê‹uÛÑ+>∑— K>∑sê»‘·Ts¡+>∑— $|ü‘·Œs¡+|üs√
‘·TÔ+>∑ ‘·eT'|ü‘·+>∑— |ü]‘√wæ‘·s¡+>∑— <äj·÷+‘·s¡+>∑— dü
‘·‡+>∑— <Ûäsê‘·àC≤ Vü≤è<äj·T kÕs¡dü uÛÑè+>∑— ìXÊ#·sêã® e÷
‘·+>∑— X¯óuÛ≤+>∑! ..............
Ç) ø=+<ä]øÏ ¬s+&ÉT ø±ﬁ¯óﬂ
]øå±yêﬁ¯ﬂøÏ eT÷&ÉT ø±ﬁ¯óﬂ
ñqïyêﬁ¯ﬂøÏ Hê\T ø±ÿﬁ¯óﬂ
|ü]#·j·T+
*
X¯u≤›\+ø±sê˝À¢ eè‘ê´qTÁbÕdü, n+‘ê´qTÁbÕdü ˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. yê{Ïì >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
1. eTTø£Ô|ü<äÁ>∑düÔeTT
øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±\T |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) »q≈£î&ÉT+&Ó&ç j·TqTcÕ˜q y˚~ø£ p#·T—
#·÷∫ Áø£eTàs¡uÀsTT p&Ée#·TÃ.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°78
Ä) n~>∑~>√y˚T&É—
y˚T&É |üø£ÿq ˙&É—
˙&É˝À ñqï~ <ä÷&É—
<ä÷&É y˚dæ+~ ù|&É.
*
ô|’ ¬s+&ÉT ø£$‘·˝À¢ì Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑$Tì+#ês¡T ø£<ë!
ˇø£ |ü<ä´bÕ<ä+>±ì, yêø£´+>±˙ @ |ü<ä+‘√ |üPs¡Ôe⁄‘·T+<√ n<˚ |ü<ä+‘√ ‘·sê«‘· bÕ<ä+ / yêø£´+
yÓTT<ä\e⁄‘·Tqï~. BH˚ï eTTø£Ô|ü<äÁ>∑düÔ n\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.
2. j·TeTø£eTT
øÏ+~ yêø±´\T |ü]o*+#·+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n) eTq ôd’ìø£ìø±j·TeTT ø±j·TeTT eTs¡∫ b˛sê&ÉT‘·Tqï~.
(Hêø±j·T+ R ãè+<ä+— ø±j·T+ R X¯Øs¡+)
Ä) Ä‘√s¡D+ X¯Á‘·e⁄\‘√s¡D≤ìøÏ ø±s¡DyÓTÆ+~.
(‘√s¡D+ R <ë«sêìøÏ ø£fÒº n\+ø±s¡+— s¡D+ R j·TT<ä∆+)
*
ô|’ ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤\˝À¢q÷ ˇπø |ü<ä+ ns¡úuÛÑ÷<ä+‘√ Á|üjÓ÷–+#·&Üìï j·TeTø±\+ø±s¡+ n+{≤s¡T.
3. ˝≤{≤qTÁbÕdü
øÏ+~ ø£$‘ê uÛ≤>±\qT / yêø±´\qT #·<äe+&ç. Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑eTì+#·+&ç.
n) Vü≤]uÛÑõsTT+#·T Vü≤düÔeTT\T Vü≤düÔeTT\T... (#˚‘·T˝Ò, ì»yÓTÆq#˚‘·T\T)
Ä) Bqe÷qe⁄\≈£î CÒj·TT ùde ùde. (ùdej˚T ì»yÓTÆq ùde)
*
ô|’ ¬s+&ÉT dü+<äsê“¤˝À¢q÷ ˇπø |ü<ä+ ns¡ú+˝À ‘˚&Ü ˝Ò≈£îHêï uÛ≤e+˝À ‘˚&Ü ñ+&˚≥≥T¢ Á|üjÓ÷–+#ês¡T. á
$<Ûä+>± ˇπø |ü<ëìï, ns¡ú+ ˇø£fÒ nsTTHê ‘ê‘·Œs¡´+˝À uÛÒ<ä+‘√ Á|üjÓ÷–+#·&Üìï ˝≤{≤qTÁbÕkÕ\+ø±s¡+
n+{≤s¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 79
8. ÄHê&ÉT ` áHê&ÉT
` &Üˆˆ uÛ≤qTeT‹ sêeTÁøÏwüí
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
1931˝À ÁbÕs¡+uÛÑeTsTTq ‘Ó\T>∑T #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT HêHê{Ïø° $düÔ]k˛Ô+~. Ä dü+e‘·‡s¡+˝À ‘Ó\T>∑T
Áù|ø£å≈£î\≈£î ¬s+&˚ ¬s+&ÉT ∫Á‘ê\q+~+∫q eTq |ü]ÁX¯eT áHê&ÉT dü>∑≥Tq kÕ\T≈£î 20 ∫Á‘ê*ï n+~k˛Ô+~.
ìsêàD <äècÕº´ n_Ûeè~∆ ‘·è|æÔø£s¡+>±H˚ ø£ì|æk˛Ô+~. ø±˙ e÷qe Á|ü|ü+#·+ MT<ä Á|üuÛÑ\+>± |üì#˚ùd á
#·\q∫Á‘ê MT<ä ¬s+&ÉT s¡ø± yê<ë\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~ #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT ªø£ﬁ¯μ n˙, ¬s+&√~ ªyê´bÕs¡eT˙μ.
ø£ﬁ¯ nì yê~+#˚ Á|ü‹yês¡T >∑eTì+#ê*‡+~ ø£ﬁ¯≈£î ≈£L&Ü yê´bÕs¡+ nedüs¡y˚Tqì. $<˚XÊ e÷≥ n≥T+∫
eTq <˚X¯+˝À n+<äT˝À eTq sêh+˝À ∫Á‘·|ü]ÁX¯eT q÷{ÏøÏ q÷s¡TbÕﬁ¯óﬂ yê´bÕs¡<äècÕº´H˚ kÕ>∑T‘·Tqï<äì
#Ó|üŒ&É+ @e÷Á‘·+ kÕVü≤dü+ ø±<äT. u≤ø±‡|ò”düT dü÷Á‘ê*ï eTqdüT˝À ñ+#·Tø=ì ìsêà‘·\T ∫Á‘· ìsêàD≤ìï
kÕ–düTÔHêïs¡T. n+<äTe\¢ #·\q ∫Á‘· ìsêàD+˝À ø£ﬁ≤<äèwæº ˝À|æ+∫+~. ø£ﬁ¯ ˇø£ düè»Hê‘·àø£yÓTÆq X¯øÏÔ. <ëìï
yê´bÕs¡+‘√ s¡+>∑]+#·&É+e\¢ y˚T*$T ã+>±sêìøÏ sê– ø£*|æq≥¢e⁄‘·T+~.
` ∫‘·÷Ôs¡T $. Hê>∑j·T´.
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ ù|sê <˚ì >∑T]+∫ #Ó|ü⁄‘·Tqï~? me] n_ÛÁbÕj·÷\$?
2. ô|’ ù|sê <ë«sê MTs¡T Á>∑Væ≤+∫+<˚$T{Ï?
3. #·\q ∫Á‘ê >∑T]+∫ ∫‘·÷Ôs¡T Hê>∑j·T´ >±] n_ÛÁbÕj·÷˝…˝≤ ñHêïsTT?
4. #·\q ∫Á‘ê >∑T]+∫ MTπseTqT≈£î+≥THêïs¡T?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
Á|ükÕs¡ e÷<Ûä´e÷\˝À #·\q ∫Á‘ê\T ≈£L&Ü ˇø£{Ï. ªª@ Á|ü#êsêì¬ø’Hê #·\q ∫Á‘ê\T ñ‘·ÔeTyÓTÆq
Äj·TT<ÛäeTìμμ ˝…ìHé nHêï&ÉT. #·\q∫Á‘ê\T Á|ü»\MT<ä Á|üuÛ≤e+ #·÷|ækÕÔj·Tì nH˚yês¡THêïs¡T. nfÒ¢ Ç$
πøe\+ $H√<ëìøÏ, ñ˝≤¢kÕìøÏ e÷Á‘·y˚T dü+ã+~Û+∫q$ nH˚yês¡T ≈£L&Ü ñHêïs¡T. á H˚|ü<∏ä´+˝À dü«ØZj·T
&Üˆˆ uÛ≤qTeT‹ sêeTÁøÏwüí ÄHê&ÉT ` áHê&ÉT nH˚ ù|s¡T‘√ #·\q ∫Á‘ê >∑T]+∫, 1955 ø£+f… eTT+<äT ñ
qï #·\q∫Á‘ê >∑T]+∫, 1960 <äX¯ø£+˝À ñqï #·\q∫Á‘ê\qT b˛\Tdü÷Ô $eTs¡ÙHê‘·àø£ yê´dü+ sêdæ+~.
á bÕsƒ¡+ <ë«sê #·\q ∫Á‘ê ìsêàD+˝À ìsêà‘· n_Ûs¡T#·T\T, Áù|ø£å≈£î n_Ûs¡T#·T\T Ç‹eè‘êÔ˝À¢
#√≥T#˚düT≈£îqï e÷s¡TŒ >∑T]+∫ düTì•‘·+>± $eT]Ù+#·&Üìï ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°80
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒêìøÏ eTT+<äT ù|sê˝À sêdæ ñqï n+XÊìï #·<äe+&ç. @+ Á>∑Væ≤+#ês√ #Ó|üŒ+&ç?
∫bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷\qT }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\qT >∑T]Ô+#·+&ç. yê{ÏøÏ nsêú\qT |ü<ë\T ` nsêú\T |ü{Ïºø£ qT+&ç
˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄ #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
dæìe÷\˝À Ä&Éyêﬁ¯óﬂ q{Ï+#·&Üìï n>ös¡e+>± uÛ≤$+#˚ s√E˝À¢ uÛ≤qTeT‹ sêeTÁøÏwüí
>±s¡T dæ˙s¡+>∑+˝À Á|üy˚•+#ês¡T. ÄyÓT ‘·q n_Ûqj·T+‘√, >±Á‘·+‘√ \ø£å˝≤~ eT+~ Áù|ø£å≈£î\
>∑T+&Ó˝À¢ ì*∫b˛sTT+~. ÄyÓT ‘·+Á&ç u§eTàsêE yÓ+≥ø£ düTã“j·T´>±s¡T dü+^‘· Á|æj·TT&ÉT.
Äj·Tq ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT bÕ≥\T bÕ&˚˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤+∫ |ü<äeT÷&Ée j˚T≥H˚ Á|üeTTK ìsêà‘·,
<äs¡Ù≈£î&É÷ nsTTq dæ.|ü⁄\¢j·T´>±] <ë«sê #·\q ∫Á‘· s¡+>∑+˝À Á|üy˚•+#˚˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T.
ÄyÓT q{Ï+∫q yÓTT<ä{Ï dæìe÷ ªes¡$Áø£j·T+μ. ÄyÓT düTe÷s¡T 100 dæìe÷\≈£îô|’>± uÛ≤s¡rj·T
uÛ≤wü\≈£î #Ó+~q #·\q∫Á‘ê˝À¢ q{Ï+#ês¡T. ÄyÓT πøe\+ q≥qπø |ü]$T‘·+ ø±˝Ò<äT. ‘·q>±Á‘·+, bÕ≥\TbÕ&É&É+
<ë«sê <äøÏåD≤~ Áù|ø£å≈£î\qT n\]+#ês¡T. dü«s¡Zd”eT dæìe÷˝À ÄyÓT bÕ&çq ªˇ¨ ˇ¨ bÕe⁄s¡e÷μμ nH˚ bÕ≥
Hê{Ï qT+&ç H˚{Ï es¡≈£î ∫s¡kÕúsTT>± ì*∫b˛sTT+~. bÕ≥˝Àì |ü<ë\qT uÛ≤yê‘·àø£+>± |ü\ø£&É+˝À,
n+<äTø£qT>∑TD+>± uÛ≤yê\qT ‘·q q≥q <ë«sê Á|ü<ä]Ù+#·&É+˝À ÄyÓT≈£î ÄyÓTH˚kÕ{Ï. ÄyÓT q{Ï+∫q eTs√
dæìe÷ ªeT©¢X¯«]μ #·\q∫Á‘·d”eTπø ø£*øÏ‘·TsêsTT e+{Ï+~.
uÛ≤qTeT‹>±s¡T bÕ≥\T bÕ&É&É+, q≥q‘√bÕ≥T ª#·+&ûsêDÏμ nH˚ dæìe÷≈£î <äs¡Ùø£‘·«+ ≈£L&Ü eVæ≤+∫+~.
‘·q uÛÑs¡Ô |æ.sêeTÁøÏwüí‘√ ø£\dæ uÛÑs¡DÏ ∫Á‘·ìsêàDdü+düú HÓ\ø=*Œ #·\q∫Á‘ê\T ì]à+∫+~. á dü+düú ì]à+∫q
uÛÑø£Ô<Ûäèe e÷πsÿ+&˚j·T nH˚ u≤ #·\q ∫Á‘·+ n+<ä] Á|üX¯+dü\q+<äT≈£îqï~. uÛ≤qTeT‹>±s¡T 1965 qT+&ç
1975 es¡≈£î u≤ #·\q∫Á‘· dü+düú düuÛÑT´sê*>± ≈£L&Ü ñHêïs¡T. ÄyÓT q{Ï+∫q ¬s+&ÉT ‘·$Tﬁ¯ ∫Á‘ê\≈£î,
‘Ó\T>∑T˝À q{Ï+∫q ª|ü˝≤ï{Ï j·TT<ä∆+μ dæìe÷ <ë«sê C≤rj·T ñ‘·ÔeT q{Ï nyês¡T¶\qT eT÷&ÉTkÕs¡T¢ bı+~+~.
á bÕsƒ¡+ $eTs¡ÙHê‘·àø£ yê´düeTT. düe÷»+˝À #√≥T #˚düT≈£î+≥Tqï
$$<Ûä n+XÊ |ü≥¢ Äj·÷ s¡+>±\≈£î #Ó+~q ì|ü⁄DT\T, yê{Ï˝À¢ #√≥T
#˚düT≈£î+≥Tqï |ü]D≤e÷\qT eT+∫, #Ó&ÉT\qT, |òü*‘ê\qT $eT]Ùdü÷Ô
yê´kÕ\T sêdæ Á|ü#·T]kÕÔs¡T. #·\q∫Á‘ê >∑T]+∫ uÛ≤qTeT‹ sêdæq
$eTs¡ÙHê‘·àø£ yê´düy˚T á bÕsƒê´+X¯+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 81
ÄHê{Ï qT+&ç áHê{Ï <ëø± e∫Ãq bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê\˝À \e≈£îX¯˝≤+{Ï #·ø£ÿì
∫Á‘·eT÷ sê˝Ò<äì Hê n_ÛÁbÕj·T+. áHê&ÉT \e≈£îX¯ ø£+fÒ kÕ+πø‹ø£+>± mH√ï ¬s≥T¢
n+<äyÓTÆq ∫Á‘ê\÷, >=|üŒ ∫Á‘ê\÷ sêe#·TÃ. ø±ì n˙ï ñ+&ç n\T¢ì H√{À¢ X¯ì
nqï≥T¢>± ø£<∏ë, ø£e÷$TwüO n+≥÷ e#˚Ãdü]øÏ á Hê{Ï ∫Á‘ê\T yÓqTø£{Ï ∫Á‘ê\
eTT+<äT ì\Te˝ÒeH˚ #ÓbÕŒ*. eT] á e÷≥\T n+≥Tqï~ mes¡T? ÄyÓT dæìe÷\
>∑T]+∫ ‘·q n_ÛÁbÕj·÷\qT @eTì #Ó|æŒ+<√, bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
I
ÄHê&ÉT ªø£èwüí©\Tμ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·+ sêuÀ‘√+<äì ‘=*kÕ] $e÷q+˝À qT+∫ ø£s¡|üÁ‘ê\T $dæπsXÊs¡T. ø£≥º\T
ø£≥º\T>± Á|ü‹ePﬁÀﬂq÷ ` Hêø£|üŒ{ÏøÏ u≤>± ∫qï‘·q+ ` ô|<ä›yêﬁ¯óﬂ #Ó|ü≈£î+≥÷+fÒ $qï C≤„|üø£+‘√u≤≥T Hê≈£L
ø£\˝≤>± >∑Ts¡TÔ+~. Ä&É|æ\¢ ã&ç˝À. n|ü&˚ ªnÄμ\T ~<ä›&Üìï Äs¡+_Û+#˚dæq H˚qT Ä≥$&ÉT|ü⁄ düeTj·T+˝À, ‘·øÏÿq
Ä&É|æ\¢\+<äs¡÷ ã&ç#·T≥÷º ñqï Äes¡D˝À Ä&ÉT≈£î+≥÷+fÒ #·÷∫ Äq+~dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT. >∑TÁs¡TeT+≥÷ ô|<ä›yÓ÷‘·‘√
e÷ ã&ç MT<äT>± b˛‘·Tqï $e÷Hêìï |æ\¢\+<äs¡+ H√s¡T ‘Ós¡#·Tø=ì #·÷XÊ+. #ê˝≤ øÏ+<äT>± b˛‘·Tqï Ä $e÷q+˝À
qT+∫ ‘Ó\¢ì ø±–‘ê\T bÕe⁄sêﬁ¯ﬂ˝≤ m>∑Ts¡÷Ôe∫Ã ø=ìï e÷ ã&ç Äes¡D˝Àq÷, ø=ìï #·T≥TºÁ|üø£ÿ M<∏äT˝À¢q÷
|ü&Ü¶sTT. yÓTT<ä{À¢ Ä ø±–‘ê˝Ò$T{À me]ø° ‘Ó©ø£ K+>±s¡T|ü&Ü¶s¡T. neTà\ø£ÿ˝À¢ n\»&ç ãj·T\T<˚]+~.
ªªù|¢>√k˛Ô+<äyÓ÷àjYT, »Hêìï C≤>∑s¡Ô>± ñ+&ÉeTì N{°\Tsêdæ <=s¡\T $e÷q+˝À qT+∫ $dæπsXÊs¡fÒï?μμ nqï~
ˇø±$&É.
uÛ≤qTeT‹ì ‘·$Tﬁ¯ n_Ûe÷qT\T ncÕºe<Ûëì>± |æ\T#·T≈£î+{≤s¡T. 1966e dü+ˆˆ˝À áyÓTqT uÛ≤s¡‘·Á|üuÛÑT‘·«+
ªª|ü<äàlμμ _s¡T<äT‘√qT, 2003˝À ªª|ü<äàuÛÑ÷wüHéμμ‘√q÷ >ös¡$+∫+~. Ä+Á<Ûä$X¯«$<ë´\j·T+, l yÓ+ø£fÒX¯«s¡
$X¯« $<ë´\j·T+ ÄyÓT≈£î >ös¡e &Üø£ºπs≥T¢ Á|ü<Ûëq+ #˚kÕsTT.
uÛ≤qTeT‹ >±s¡T #·\q∫Á‘·s¡+>∑+‘√ bÕ≥T kÕVæ≤‘·´ s¡+>∑+˝À ≈£L&Ü Á|üeTTKyÓTÆq kÕúHêìï dü+bÕ~+∫+#ês¡T.
ø£<∏ë s¡#·sTTÁ‹>± uÛ≤qTeT‹ì ‘Ó\T>∑T bÕsƒ¡≈£î\T n_Ûe÷ìkÕÔs¡T. s¡#·sTTÁ‘·T\˝À Vü‰dü´+ sêùdyês¡T ˝Òì ø=s¡‘·qT
uÛ≤qTeT‹>±s¡T rsêÃs¡T. ÄyÓT sêdæq ªªn‘·Ô>±] ø£<∏ä\Tμμ, ªªuÛ≤qTeT‹ ø£<∏ä\Tμμ n˙ï Vü‰dü´s¡dü+‘√ ‘=DÏøÏdü˝≤&˚y˚.
ÄyÓT ‘·q Ä‘·àø£<∏äqT ªªHê˝À H˚qTμμ nH˚ ù|s¡T‘√ sêdæ Á|ü#·T]+#ês¡T. #·\q∫Á‘·s¡+>∑+ >∑T]+∫ sêdæq Á>∑+<∏ë\øÏ#˚Ã
C≤rj·T nyês¡T¶qT ªªHê˝ÀH˚qTμμ ¬>\T#·T≈£î+~. nkÕ<Ûës¡D Á|ü‹uÛ≤e+‘·Tsê*>± ‘Ó\T>∑Tyês¡T eT]∫b˛˝Òì
eTìwæ uÛ≤qTeT‹. ÄyÓT ôdô|º+ãs¡T 7`1925 Á|üø±X¯+ õ˝≤¢ <=&É¶es¡+ Á>±eT+˝À »ìà+∫+~. ÄyÓT &çôd+ãs¡T
24`2005 dü+ˆˆ˝À eTs¡DÏ+∫+~.
kÕe÷õø£ùde : uÛ≤qTeT‹>±s¡T kÕe÷õø£ ùdyêdü+düú\‘√ bÕ≥T ø£*dæ |üì#˚ùd~. ªª¬s&éÁø±dt kıôd’{°μμ˝À
J$‘·ø± düuÛÑ´‘ê«ìï bı+~ ùde\+~+∫+~. ÄyÓT ‘·qù|s¡TMT<ä ªªkÕ*Á>±eT+μμ #ÓHÓ’ï˝À bÕsƒ¡XÊ\qT kÕú|æ+∫
ù|<ä $<ë´s¡Tú\≈£î $<ä´q+~+∫+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°82
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ø£s¡|üÁ‘ê\T >∑T]+∫ ‘Ó\TkÕ? @ @
dü+<äsê“¤\˝À ø£s¡|üÁ‘ê\T |ü+#·T‘ês¡T?
m+<äT≈£î?
♦Ä??X?+? $e?Hê?? #·?dæq|ü&?T ?V*??|?ü?sYqT y?TT<ä{?k?] #·?dæq|ü&?T MT¬ø˝≤ nìŒ+∫+~?
♦$e÷q+˝À $dæπsdæq ø£s¡|üÁ‘ê\qT #·÷dæ ˇø=ÿø£ÿs¡÷ ˇø=ÿø£ÿ $<Ûä+>± m+<äT≈£î uÛ≤$+#ês¡T?
♦>∑‘·+˝À ø£s¡|üÁ‘ê <ë«sê dæìe÷ Á|ü#êsêìï #˚|üfÒº yês¡T ø£<ë! eT] ?|ü&?T Á|ü#êsê?? m #˚düT?Hê?s?T?
♦>∑‘·+˝À dæìe÷Vü‰ﬁ¯ﬂ‘√ b˛*ùdÔ Ç|üŒ{Ï dæìe÷Vü‰ﬁ¯óﬂ m˝≤ ñHêïsTT?
ªªn<˚+ ø±<ä+≥yÓ÷àjYT... ø£\sê sêuÀ‘√+<äì $TwüHêdüT|üÁ‹ ô|<ä› &Üø£ºs¡T ñ&ÉT¶<=s¡>±s¡T yÓTTqï e÷ Äj·Tq‘√
nHêï&É+≥. Ä dü+>∑‘˚ ø±–‘ê˝À¢ n#˚Ãdæ øÏØwæqTºyêﬁ¯óﬂ. $e÷q+˝ÀqT+∫ $dæπsXÊs¡Tμμ nqï~ eTs=ø±$&É.
ªªn<˚+ ø±<äÁsê n+fÒq÷... MTs¡qT≈£îH˚<ä+‘ê ˇ{Ïº~. ø±\C≤„q+˝À b˛‘·T\÷]Ms¡ÁãVü≤à+>±s¡T #Ó|üŒH˚ #ÓbÕŒs¡T>±!
Äø±X¯+˝À m–πs j·T+Á‘ê\T ekÕÔj·T˙, n$ e∫Ãq|üŒ≥Tï+N, »qqwüº+ ø£\T>∑T‘·T+<ä˙ ` Äj·T+Á‘ê˝Ò$T≥qT≈£îHêïs¡÷!
sT÷ $e÷Hê˝Ò. ªndü\T $e÷q+ @ ePs¡Tμ MT<äT>± yÓ[‘˚ Ä ePs¡T≈£î ˇø£ qwüº+ ø£\>∑uÀ‘√+<äqïe÷fÒ! eTs√ e÷fÒ
˝Ò<äTμμ nqï~ z u≤eTà>±s¡T ìø£ÿ∫Ã>±.
$e÷q+˝À qT+&ç |ü&É¶ ªªø£èwüí©\Tμμ dæìe÷ ø±–‘ê\˙ï
|æ\¢\+<äs¡+, ‘·˝≤ ˇø£{Ï @s¡T≈£îì ªªø£èwüí©\T dæìe÷ ek˛Ô+<ä≥μμ
n+≥÷ dü+‘√wü+‘√ >∑+‘·T\T y˚j·T&É+ #·÷dæq u≤eTà>±s¡T
ÄX¯Ãs¡´|ü&çb˛‘·÷, ªªz] MTsTT+≥ yêq>∑Ts¡e dæ©e÷...! Ç+‘·≈£L Ä
$e÷q+˝À+∫ y˚dæ+~ dæ©e÷ ø±–‘ê˝≤! ì•sêÁ‹ ˙&É\T
e÷{≤¢&É‘êj·Tì ø±\C≤„q+˝À #Ó|æŒq≥T¢, sT÷ dæ©e÷yêﬁ¯óﬂ >∑T+&Ó\T
rdæqã+≥T¢ ˝≤>∑THêïπs? ...@~ |æ\¢\÷... Ä ø±–‘·+ z{Ï˝≤¢ sTTe«+&çμμ
nì e÷ #˚‹˝Àe⁄qï ªªø£èwüí©\Tμμ dæìe÷ ø±–‘êìï n&ç– rdüT≈£îì
‘·q#·‘ê«s¡+ ø£+&É¢≈£î|üì #Ó|æŒ+~ u≤eTà>±s¡T...
Äs√E qT+&ç ªªø£èwüí©\Tμμ dæìe÷ m|ü&=düTÔ+<ë nì ePs¡+‘ê
m<äTs¡T#·÷XÊs¡T. n|üŒ{À¢ e÷ ePs√¢ m≈£îÿe s√E˝≤&çq yÓTT<ä{Ï ‘Ó\T>∑T
∫Á‘·+ ªªø£èwüí©\˝Òμμ n+≥÷+&˚yêﬁ¯óﬂ. |ü˝…¢≥÷ﬁ¯ﬂqT+&ç »q+ >∑T+|ü⁄\T
>∑T+|ü⁄\T>± ã+&ÉT¢ ø£≥Tº≈£îe∫Ã ˇπø ∫Á‘êìï Hê\T>∑sTT<äTkÕs¡T¢ #·÷{≤ºìøÏ
Äs¡+uÛÑ+#˚dæ+~, ÄHê{Ï qT+&˚qì ≈£L&Ü n+≥÷ ‘·sê«‘· n+‘·ø£+fÒ
m≈£îÿe Á|üC≤<äs¡D bı+~+~, Äu≤\>√bÕ˝≤ìï Äø£]¸+∫+~. ª\e≈£îX¯μ
∫Á‘·+. Ç|üŒ{Ïø° eT]Ãb˛˝ÒqT ª\e≈£îX¯μ ∫Á‘êìï.
Hêqï Ç∫Ãq Hê\T>∑D≤\T uÛÑÁ<ä+>± <ë#·T≈£îì q\T>∑Ts¡T
ùdïVæ≤‘·Tsê+&É¢+ ø£*dæ q&ç∫ yÓﬁ‚ﬂyêﬁ¯ﬂ+ dæìe÷ &˚sê<ëø±. ˇø=ÿø£ÿs¡T ã&ç qT+&ç sêe&É+ Ä\X¯´eTsTT‘˚
Ä≥yÓTT<ä˝…fÒºkÕÔπsyÓ÷qqï Ä‘·è‘·ø=B›, |ü]øÏD°\T ô|’¬ø≥Tº≈£îì |üs¡T>∑T\+øÏ+#·T≈£î+&˚yêﬁ¯ﬂ+. u…+N{Ï¬øÿ≥Tº ø=ì ˝À|ü*¬ø[‘˚,
|ü˝…¢≥÷]yêﬁ¯óﬂ u…+N\ì+&Ü ì+&çb˛sTT e⁄+&˚yêﬁ¯óﬂ eTT\Tø£Ás¡\‘√ düVü‰. Ç+ø£ yêﬁ¯ﬂqT ˝Ò|ü&É+ ÁãVü≤à‘·s¡e÷!
e÷{≤¢&É≈£î+&Ü yÓ[ﬂ H˚\MT<äH˚ m{≤¢>={≤¢ düs¡T›≈£îH˚yêﬁ¯ﬂ+.
‘·eT√Õ≈£î ‹eTà\÷, dü>∑+ ø±˝ÒÃdæq #·T≥º\÷, dæìe÷˝À d”‘·eTàø£cÕº\T #·÷ﬁ‚ﬂø£ N<˚dæq u≤|ü‘·÷ n˙ï e÷
|ü]øÏD°\T X¯óÁuÛÑ+ #˚ùd$. nsTT‘˚ @+! mø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃqï~ eT]Ãb˛sTT ‘·qàj·TT\eTsTT #·÷ùdyêﬁ¯ﬂ+. ÄHê&ÉT \e≈£îX¯
∫Á‘êìï #·÷&É&É+ HêøÏ|üŒ{Ïø° C≤„|üø£eTT+~, ˇø£{ÏøÏ |ü~kÕs¡T¢ #·÷ùd ãdæÔ»q+‘√ u≤≥T |ü˝…¢≥÷ﬁ¯ﬂ qT+&ç ≈£L&Ü,
\e≈£îX¯ #·÷{≤ºìøÏ »q+ $|üØ‘·+>± $s¡>∑ã&ÉT‘·÷+fÒ ` Vü‰˝À¢ #√≥T #ê\ø£, ‘Ós¡≈£î yÓqø£yÓ’|ü⁄qTqï U≤∞düú\+˝À
≈£L&Ü »Hêìï ≈£Ls√Ãu…{Ïº, ‘Ós¡≈£î ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤ \e≈£îX¯ ∫Á‘êìï #·÷|æ+#ês¡T. ÄHê&ÉT n<=ø£ $+‘·>± #·÷XÊ+.
nC≤„q+˝ÀH˚ düTK+ e⁄+<äqï≥Tº, ÄHê&ÉT dæìe÷\+fÒ @$T{À dæìe÷ ªf…øÏïø˘μ n+fÒ @$T{À me]ø° ‘Ó©<äT>∑qTø£,

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 83
dæìe÷ #·÷düTÔqï+‘· ùd|üP j˚T<√ |ü⁄sêD+ $+≥Tqï≥÷º, Vü≤]ø£<∏ëø±\πøå|ü+ #˚dæq≥÷º m+‘√ ÁX¯<ë›uÛÑ≈£îÔ\‘√ #·÷dæ
Äq+~+#˚yês¡T ÄHê{Ï ne÷j·Tø£ Á|ü»\T. ndü\T ÄHê{Ï qT+&ç áHê{Ï <ëø± e∫Ãq bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê\˝À \e≈£îX¯
˝≤+{Ï #·ø£ÿì ∫Á‘·eT÷sê˝Ò<äH˚ Hê n_ÛÁbÕj·T+.
áHê&ÉT \e≈£îX¯ ø£+fÒ f…øÏïø£˝Ÿ>± mH√ï ¬s≥T¢ n+<äeTsTTq ∫Á‘ê\÷, >=|üŒ ∫Á‘ê\÷ sêe#·TÃ. ø±ì n˙ï ñ+&ç
n\T¢ìH√{À¢ X¯ì nqï≥T¢>± ø£<∏ë, ø£e÷$TwüO n+≥÷, e#˚Ãdü]øÏ áHê{Ï ∫Á‘ê\T yÓqø£{Ï ∫Á‘ê\eTT+<äT ì\Te˝ÒeH˚
#ÓbÕŒ*.
ˇø£ÿ ∫Á‘êìøÏ ˇø£ÿfÒ ø£<∏ë
ÄHê&ÉT ìsêà‘·\T πøe\+ Á|ü»\qT yÓ÷dü+#˚ùd ñ<˚›X¯´eTT‘√ ∫Á‘ê\T ì]à+#·˝Ò<äT. ˇø£ ø£<∏ä rdüT≈£îì, <ëìï
@$<ÛäeTsTTq n|üÁuÛÑ+X¯+ |ü{Ïº+#·≈£î+&Ü Á|ü»\≈£î düT\uÛÑeTT>± ns¡úeTj˚T´≥≥T¢, ns¡{Ï|ü+&ÉT e*Ã#˚‹ø£+~+∫q≥T¢
~~› ˇø=ÿø£ÿ ∫Á‘êìï Á|ü»\ø£+~+#êsêHê{Ï ìsêà‘·\T. áHê&ÉT sTTs¡yÓ’ ø£<∏ä\T ø£*|æ ˇø£ eTVü‰>±<∏ä>± ‘·j·÷s¡T#˚düTÔHêïs¡T.
ndü\T ø£<∏ä @$T{À e÷qe e÷Á‘·T&çøÏ ns¡ú+ ø±≈£î+&Ü n+<ä+>± ˝Òì n&É$ n~Ûø£+>± n\+ø±s¡+ #˚düT≈£îqï≥T¢,
ø£<∏ä˝Òì Ä >±<∏äqT Vü≤+>∑T Vü≤&Ü$&ç‘√ uÛ≤ØjÓT‘·TÔq ∫Á‘·+>± ì]à+∫, ªXÊ{Ï˝…’{ŸμqT e~*q≥T¢ ‘·eT ∫Á‘ê*ï
Á|ü»\MT<ä e<ä*, Á|ü»\qT >±uÛÑsêô|{Ïº, Vü≤&É\>={Ïº, u…~]+∫, e÷j·T#˚dæ, eT‘·TÔeT+<äT#·*¢, &ÉãT“>∑T+E‘·THêïsê
nì|æk˛Ô+~. áHê&ÉT ‘·j·÷s¡j˚T´ ø=ìï ns¡ú+ ˝Òì ∫Á‘ê\qT #·÷düTÔ+fÒ`
ªªndü© Hê&ÉT ˇø£ ø£<∏äqT ∫Á‘·+>± ì]àdüTÔHêïs¡+fÒ ø=+<äs¡T qe⁄«‘·THêïs¡T.μμ
ø°\ø£+
ªªˇø£ ø£<∏ä me] eTT≈£îÿ≈£î #ê\TÔ+<ä+&ç ndü\T sT÷Hê&ÉT Á|ü»*ï ˇø£ ø£<∏ä‘√ ‘·è|æÔ|üs¡#·>∑\e÷... á eT<Ûä´
|òü˝≤Hê |òü˝≤Hê ∫Á‘ê\≈£î &Éu§“∫Ã+<ä+fÒ ˇø£ ø£<∏ärùdÔ e∫Ã+<äqTø=Hêïsê nuÒ“ ` Çs¡yÓ’ eTT|üŒsTT ø£<∏ä˝À¢ì |òü÷f…Æq
düìïy˚XÊ\T rdüTø=ì, qes¡kÕ˝À¢q÷ HêH˚dæ, eT+∫ Væ≤+B≥÷´Hé‡ ø=ìï $Tﬁ≤sTT+∫, Vü‰©e⁄&é, ªmô|òø˘º‡μ˝À ø=ìï
ªÁ&ûyéTd”Hé‡μ CÀ&ç+∫rùdÔH˚ Á|ü»\T ø±düÔ K+>±s¡T|ü&ÉT‘·÷ #·÷kÕÔs¡T. mø√ Hêsêj·TD≤ n+≥÷ ˇø£ ø£<∏ärùdÔ, <ëì˝Àe⁄+&˚
˝ÀbÕ\T Á|ü»\TsTTfÒºø£ìô|fÒºdæ $eT]ÙdüTÔHêïs¡T. n<˚ Çs¡yÓ’ eTT|üŒsTT ø£<∏ä\T ø£*|æ rXÊs¡qTø√+&ç! @<äì $eT]ÙkÕÔs¡T!
#·∫Ãq≥T¢ #·÷kÕÔs¡T. á ø±\+˝À ø£<∏ë ø±ø£s¡ø±j·÷ me]ø±ÿyê\+&û! á Hê Á|ü»\≈£î ø±e\dæ+~ ªm+≥sYf…sTTHéyÓT+{Ÿμ
` n+‘˚... n+≥÷, yÓTTqï mes√ ˇø£ eTVü‰qTuÛ≤e⁄&ÉT #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT.
áHê&ÉT sTTs¡yÓ’ ◊<äTyêsê\T b˛sTTq ∫Á‘êìï Çs¡yÓ’kÕs¡T¢ #·÷dæq ô|<ä›eTìwæì ªª@+ #·÷XÊe⁄ Hêj·THê!μμ nì
n&ç–‘˚ ªªn<˚q+&û Ä˝À∫düTÔHêïqTμ n+≥THêï&ÉT. ªªø£<∏˚$T{Ïμμ n+fÒ ø£<∏äe÷Á‘·+ n&Éø£ÿ+&ç n+≥THêï&ÉT. ÄHê&ÉT sTT{≤¢
nH˚ yêﬁ≤ﬂ! m˝≤e⁄+~ dæìe÷! nì n&É>∑ìyê&ÉT bÕbÕ‘·Tà&ÉT ` #ê˝≤ u≤>∑T+<äj·÷´ n+≥÷ ø£<∏ä+‘ê #Óù|Œyêﬁ¯óﬂ.
ndü©Hê{Ï ∫Á‘ê˝À¢ ø£<∏ä+≥÷ ñ+fÒ>∑<ë #Ó|üŒ&ÜìøÏ. ø£<∏ä #Ó|üŒ&ÜìøÏ ã<äT\T ø£‹Ôj·TT<ë∆\T u≤>∑THêïj·T˙, |òü˝≤Hêyêﬁ¯ﬂ
&ÜqT‡\T u≤>∑THêïj·T˙ #Ó|ü⁄ÔHêïs¡T. |üPs¡«+, Á|ü»\T ‘Ós¡MT<ä bÕÁ‘·\qT #·÷dæ Äq+~+#˚yêπs>±ì, bÕÁ‘·<Ûës¡T˝…es√
ms¡T>∑s¡T. ndü\T bÕÁ‘·<Ûës¡T˝…es√ ‘Ó\TdüTø√yê\qï ÄdüøÏÔ ≈£L&Ü ÄHê&ÉT Á|ü»˝À¢ m≈£îÿe>± ñ+&˚~ø±<äT. yêﬁ¯ﬂ≈£î
ø±e\dæ+~ eT+∫ø£<∏ä, ‹j·T´{Ï dü+^‘·+ ñ+&˚ ∫Á‘·+. n˝≤+{Ï ∫Á‘êìï mìïkÕs¡¢sTTHê #·÷ùdyêﬁ¯óﬂ. m+‘· <ä÷sêqTï+&Ó’Hê
e#˚Ãyêﬁ¯óﬂ.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°84
áHê&ÉT Á|ü»\T ‘Ós¡MT<ä bÕÁ‘·*ï #·÷≥º+˝Ò<äT. bÕÁ‘·<Ûës¡T*ï #·÷düTÔHêïs¡T. ‘·eT n_Ûe÷q bÕÁ‘·<Ûës¡T&ÉT @
∫Á‘·+˝À q{Ï+∫Hê, @ bÕÁ‘· <Ûä]+∫Hê, Ä bÕÁ‘·<Ûës¡T&ç |æ\ø£|ü≥Tº≈£îì ãj·T{ÏøÏ˝≤– bÕÁ‘·qT+∫ y˚s¡T#˚dæ #·÷dæ
Äq+~düTÔHêïs¡T. nHê&ÉT Á|ü»\T sêeTTDÏí, \ø£ÎDTDÏí, #·÷{≤ºìøÏ |üs¡T¬>‹Ô‘˚, áHê&ÉT V”≤s√\qT #·÷{≤ºìøÏ |üs¡T¬>‘·TÔ‘·THêïs¡T.
ÄHê&ÉT ˇø£ ∫Á‘·+˝À Ç<ä›s¡T eTT>∑TZs¡T q{°q≥T\T+fÒ, @~ me]ù|s√ ‘Ó©≈£î+&ÜH˚ ˇø=ÿø£ÿﬁ¯óﬂ Ä ∫Á‘êìï, |ü~
|ü<äø=+&ÉTkÕs¡T¢ #·÷ùdyêﬁ¯óﬂ` ª>∑èVü≤\øÏÎμ˝À ø£Hêï+ã mes√, ø±+#·qe÷ mes√ ìqï yÓTTqï{Ï<ëø± #ê˝≤ eT+~øÏ
‘Ó©<äT. ÄHê&ÉT bÕÁ‘·<Ûës¡T˝…es√, m{≤¢e⁄+{≤s√ #·÷&Ü\qï ÄdüøÏÔ |üdæ|æ\¢˝À¢H˚ m≈£îÿe>± ñ+&˚~.
II
kÕºs¡T e÷ePs=∫Ã+~
ˇø£kÕ] e÷ePs¡T≈£î mes√ dæìe÷kÕºs¡T e∫Ã+<äì |ü⁄ø±s¡T |ü⁄{Ïº+~. ø=+<äs¡T ø±+#·qe÷˝Ò e∫Ã+<äHêïs¡T.
ø±<äT ø±<äT ø£Hêï+ã nHêïs¡T ø=+<äs¡T. M[<ä›s¡÷ ø±<äT mes√ ø=‘·ÔkÕºs¡≥, nHêïs¡T eT]ø=+<äs¡T. ndü˝≤ dæìe÷
kÕº¬s{≤¢ ñ+≥T+<√ #·÷&Ü\ì e÷ dü÷ÿ˝À¢ ø=+‘·eT+~ |æ\¢\+ rsêàì+#·T≈£îHêï+. Ä$&É mø£ÿ&É ~–+<√ yÓT*¢>±
≈£L|”rXÊ+. yÓ‘·ø£uÀsTTq rπ> ø±*øÏ ‘·–*q≥T¢, Ä dæìe÷ kÕºs¡T mes√ ø±<äT e÷ dü÷ÿ˝À¢ #·~y˚|æ\¢ nø£ÿj˚T´qHêïs¡T.
sTT+πø+! s=f…º $]– H˚‹˝À |ü&É¶≥Tº dü+‘√wæ+#ê+. dü÷ÿ\T e~˝Òj·T>±H˚ n+<äs¡+ Ä |æ\¢#·T≥÷º eT÷>±+. yêﬁ¯ﬂø£ÿj·T´qT
#·÷|æ+#·eTì m{≤¢ n&É>±˝À ‘Ó©ø£ ø±ùd|ü⁄ ‹ø£eTø£|ü&ç ˇø£ﬁ¯ﬂ #Óe⁄\T ˇø£ﬁ¯ﬂ+ ø=s¡T≈£îHêï+. e÷ qe⁄«\÷, >∑Tdü>∑Tdü\÷
#·÷dæ Ä |æ\¢πø<√ dü+<˚Vü≤+ ø£*–+~. ∫es¡≈£î <ÛÓ’s¡´+#˚dæ ªª@yÓ÷jYT ` eTØ ` eTØ ` MT nø£ÿj·T´ ` dæìe÷˝Àμμ
nì y˚T+ |üP]Ô #˚j·Tø£eTT+<˚ Ä |æ\¢ ‘êsêEe«˝≤ ˝Ò∫+~ e÷ MT<äøÏ ` ªªne⁄q÷ ` e÷ nø£ÿj·T´ dæìe÷kÕºπs!
nsTT‘˚ MTπø+! $TeTà˝Òï+ #˚dæ+B! ... dæìe÷\T #·÷&É+<˚ ... ñ+&É˝Òs¡T>±ì, dæìe÷˝À y˚cÕ˝Òùd yêﬁ¯ﬂ+fÒ
m+<äTø£e÷à n+‘· m>∑‘ê∞!μμ n+≥÷ Ä |æ\¢ ø£s¡euÀsTT+~ eTeTTà*ï.
y˚T+ ‘Ó\¢uÀj·÷+ ` dæìe÷˝À¢ y˚cÕ˝Òùd yêﬁ¯ﬂ+fÒ ˙#·+>± #·÷ùd Ä ø±\+˝À, yêﬁ¯ﬂø£ÿj·T´ dæìe÷ kÕºs¡ì
y˚TeT+‘ê Ä |æ\¢qT m<˚›yê #˚düTÔHêïeTqT≈£î+~ bÕ|ü+ ` n<˚+ ø±<äì, πøe\+ yêﬁ¯ﬂø£ÿj·T´ m{≤¢ ñ+≥T+<√ ˇø£ÿkÕ]
#·÷ùdÔ e÷ »qà ‘·]düTÔ+<ä˙, m+‘√ $qj·T$<Û˚j·T‘·\‘√ ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶+. Ä |æ\¢ #ê˝≤ùd|ü⁄ _>∑Te⁄ #˚dæ, ∫es¡≈£î
m{≤¢>∑sTT‘˚H˚+ yêﬁ¯ﬂø£ÿj·T´qT e÷≈£î #·÷|æ+#·&ÜìøÏ ˇ|ü≈£î+~ ` m|ü&ÉT yÓ[ﬂ yêﬁ¯ﬂø£ÿj·T´qT #·÷&Ée#·TÃH√ #Ó|æŒ+~.
uÛÑøÏÔ ÁX¯<ä∆\‘√ $Hêï+ ø±ì Ç+{À¢ ne÷à HêHêï yêﬁ¯ﬂ≈£î ‘Ó*dæHê, dü÷ÿ˝À¢ nsTTyês¡eTà\≈£î ‘Ó*dæHê M|ü⁄ ∫‘·ø=ÿ&É‘ês¡T.
n<ä+‘ê C≤Á>∑‘·Ô>± Ä˝À∫+∫, Ä s√E eT<Ûë´Vü≤ï+ dü÷ÿ\T≈£î HêeT+ y˚dæ ãj·T˝Ò›sê+. Ä dæìe÷kÕºs¡T #Ó˝…¢*yÓ+≥
` Ä |æ\¢ eTeTà*ï ãj·T≥yêøÏ{À¢H˚ ñ+∫ ‘·qTe÷Á‘·+ ˝À|ü*¬ø[ﬂ+~. e÷s¡TeT÷\e⁄qï yêﬁ¯ﬂ Ç+{Ï eTT+<äT ø=ìï
>∑+≥\T |ü&ç>±|ü⁄\T |ü&Ü¶+ |æ\¢\+<äs¡+. #ê˝≤ ùd|ü{ÏøÏ Ä |æ\¢ ãj·T≥ø=∫Ã eTeTà*ï ˝À|ü\≈£î s¡eTàì kÂ+»„#˚dæ+~.
y˚TeT+‘ê dü+‘√wü+‘√ ˇø£ÿkÕ]>± ˝À|ü*øÏ |üs¡T¬>‘êÔ+. Ä |æ\¢ ≥≈£îÿq e÷ø£&ÉT¶ ì\ã&ç ªñdt yÓT*¢>± X¯ã›+ #˚ùdÔ
nø£ÿj·T´≈£î ‘·\H=|æŒμ nqï~. y˚T+ Vü≤&É*b˛sTT n&ÉT>∑T˝À n&ÉT>∑Ty˚düT≈£î+≥÷ ˝À|ü*¬øﬁ≤ﬂ+. <˚e˝Àø£+qT+∫ ~–e∫Ãq
s¡+uÛÑ˝≤>± Ä dæìe÷kÕºs¡T e÷≈£î <äs¡Ùq+ Çe«uÀ‘√+<äì Ä•+∫ y˚sTTø£+&É¢‘√ m<äTs¡T#·÷XÊ+. Ä$&É @yÓ’|ü⁄ qT+∫
edüTÔ+<√qì ~≈£îÿ\T #·÷dü÷Ô ì\ã&çHêeTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 85
ªªá$&˚ e÷ nø£ÿj·T´μμ n+≥÷ e÷ eTT+<˚ H˚\MT<ä ~+&˚düT≈£îì |ü&ÉT≈£îìe⁄qï q\¢{Ï <äTø£ÿ˝≤+{Ï ˇø£
Ä&ÉeTìwæì #·÷|æ+<ë|æ\¢. ø£+&ÉT¢ ‹]– yÓTÆø£+ e∫Ãq+‘·|üqsTT+~ e÷≈£î... e÷ ñ‘ê‡Vü≤+ n+‘ê ˇø£ÿkÕ]>±
#·\¢ã&çb˛sTT+~. dæìe÷kÕºs¡+fÒ m+‘√ n+<ä+>±, ‘Ó\¢>±, dæìe÷˝À¢ ø£ì|æ+∫qfÒº ø£ì|ædüTÔ+<äqT≈£îHêï+. e÷
ø£+{ÏøÏ Ä$&É |üìeTìwæø£+fÒ nHê´j·T+>± ø£ì|æ+∫+~. ˇø£ÿø£åD+ nø£ÿ&É ì\ã&É˝Òø£b˛j·÷+. |æ\¢\+<äs¡+
ãj·T{Ïø=#˚ÃdüTÔ+fÒ, Ä dæìe÷kÕºsY #Ó˝…¢\T ≈£L&Ü e÷ yÓqø±˝Ò yêøÏ{Ï<ëø± e∫Ã+~. n~düπs>±ì, @y˚TjYT eTØ,
dæìe÷˝À¢ n+<ä] eTTU≤\÷ ‘Ó\¢>± ø£ì|ækÕÔj˚T, n<˚$T{° MT nø£ÿj·T´ eTTK+ n+‘· q\¢>± ñ+~. ªªbÕ‘·∫+‘·|ü+&ÉT˝≤>±!μ
nì n&ç–+<ë |æ\¢qT e÷˝À ˇø£ >∑&ÉTdüT|æ\¢. ªªdæìe÷˝À¢ y˚Tø£|t y˚düT≈£î+{≤s¡{ÀïjYT... Ä y˚Tø£|t y˚ùdÔ q\¢{Ï yêﬁ¯ﬂ
eTTU≤\T, ‘Ó\¢{Ïyêﬁ¯ﬂ eTTU≤\÷ n˙ï ˇø£{Ï>±H˚ ø£q|ækÕÔj·T≥ dæìe÷˝À¢.μμ e÷ nø£ÿj·T´ #Ó|æŒ+~. nqï<ë|æ\¢.
ªªnqï≥Tº MT nø£ÿj·T´qT y˚T+ @ dæìe÷˝À¢q÷ #·÷ﬁ‚ﬂ<˚! @+ y˚cÕ˝Òdæ+~!μμ n+≥÷ z #·#·TÃÁ|üX¯ï y˚dæ+~
eTs√|æ\¢.
ªªe÷ nø£ÿj·T´ ô|<ä› ô|<ä› mø˘ÁkÕºy˚cÕ˝ÒdüTÔ+~. yÓTÆsêeD˝À sêø£ådüT&ç uÛ≤s¡´>± y˚dæ+~, e÷\|æ\¢˝À ˇø£ e÷\yê&ç
uÛ≤s¡´>± y˚dæ+~, zj·TuÀ“... Ç+ø±, #ê˝≤ y˚cÕ˝Òdæ+~... ndü\T e÷ nø£ÿj·T´ ˝Òì dæìe÷˝Ò<˚!μμ nqï<ë|æ\¢.
ndü\T mø˘ÁkÕºy˚cÕ\+fÒ @$T{À ÄHê&ÉT e÷πø+ ‘Ó\TdüT. ny˚y√ #ê˝≤ ô|<ä›y˚cÕ˝Ò>±uÀ\qT≈£îHêï+. n<˚
sT÷Hê{Ï |æ\¢*ï ø£~*ùdÔ! @~ m˝≤+{Ï y˚wüyÓ÷ #Ó|üŒ&Éy˚T ø±≈£î+&Ü, #ê˝≤ ô|<ä› ô|<ä› $wüj·÷\T e÷{≤¢&É‘ês¡T.
Hê|ükÕì˝≤{Ï bÕ|ü\T
yÓTTqï Ä eT<Ûä´ dæìe÷˝À¢ #˚sê\+≥÷ e∫Ãq ˇø£ bÕ|üqT #·÷XÊqT. Ä bÕ|üyÓ+≥ yêﬁ¯ﬂ ne«>±s¡T ≈£L&Ü
e∫Ã+~. Ç+ø£ Ä bÕ|ü ej·TdüT≈£î$T+∫q e÷≥\÷, #˚wüº\÷ #·÷düTÔ+fÒ, ÄX¯Ãs¡´+‘√ >∑T&ÉT¢‘˚˝ÒXÊqT. Ä |æ\¢ej·Tôd+‘√
‘Ó\TkÕ nì n&ç–+~ Hê |üø£ÿqTHêï$&É. ‘Ó©<äqHêïqT. &Óu…’“ @+&É¢ eTTdü*› Ä bÕ|ü. nqï<ë$&É. Hê≈£î qy=«∫Ã+~.
ì»+>±H˚ Ä |æ\¢ nìï $wüj·÷\÷, ø±∫e&Éj·Tø£{Ïºq Hê|ükÕì˝≤>± #˚‘·T\T Á‹|ü‘·÷ #ÓãT‘√+~ ø£ãTs¡T. n<ä+‘ê
á s√E#·˝≤ø°‘·q+ øÏ+<ä #·˝≤eTD° nsTTHê, πs|ü⁄ Ä |æ\¢ uÛÑ$wü´‘·TÔøÏ Ä #·˝≤ø°‘·q+ Vü‰ìø£\>∑CÒdüTÔ+<äì|æ+∫+~.
eTT<äT›≈£Lÿ&Ü Vü≤<äT›+&Ü*. |æ\¢\T @ ej·TdüT≈£î ‘·–q≥Tº Ä ej·TdüT≈£î+fÒH˚ yêﬁ¯ﬂ J$‘ê jÓTTø£ÿ |ü⁄Hê<äT\T
#Ó≈£îÿ #Ó<äs¡≈£î+&Ü ñ+{≤sTT. ÄHê&ÉT |üdæ|æ\¢˝À¢ ‘Ó*$‘˚≥\T+fÒ #·<äTe⁄ dü+<Ûä´˝À¢ ñ+&˚$ $T>∑‘ê $wüj·÷˝À¢
ej·TdüT‡≈£î ‘·–qfÒº ñ+&˚yêﬁ¯óﬂ ÄHê{Ï |æ\¢\T ` áHê&ÉT |æ\¢\T |ü⁄&ÉT‘·÷H˚ düø£\XÊÁkÕÔ\÷ #·~$ eTØ |ü⁄&ÉT‘·THêïs¡T.
Ç+ø£ yêﬁ¯ﬂ≈£î dæìe÷\ø√dü+ #·˝≤ø°‘·q+ n+≥÷ H˚]ŒùdÔ n–ZøÏ >∑T>∑Z\+ ‘√&ÉsTTqfÒ¢.
#·˝≤ø°‘·q+ n+fÒ Hê≈£î, ø°.X‚. l >∑÷&Ée*¢ sêeT ÁãVü≤à+>±s¡T C≤„|üø£+ ekÕÔs¡T.
ˇø£s√E ø√s¡Tº|üìMT<ä #Óqï|ü≥ï+ ãj·T\T<˚]q HêqïyÓ+≥ H˚q÷ |ü≥ï+ #·÷kÕÔq+≥÷ ãj·T\T<˚sêqT. |ü≥ï+
n+‘ê #·÷dæq‘·sê«‘· dæìe÷\T rùd#√≥T #·÷|æ+#·eTì HêqïqT y˚~Û+#·&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºqT. Hêqï≈£î $TÁ‘·T\T
l &Üˆˆ>√$+<äsêE düTu≤“sêe⁄>±s¡T n|üŒ{À¢ e÷\|æ\¢˝À y˚wü+ y˚düTÔHêïs¡T. Äj·Tq<ë«sê Hêqï Hê≈£î e÷\|æ\¢,
ÄyÓT #Ó˝…¢\T, ø£<∏ëHêj·T≈£î&É÷, eTT>∑TZs¡÷ ø£*dæ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T bÕ≥ ` Hê n_Ûe÷q‘ês¡ ø±+#·e÷\qT Ä s√E
ø£ﬁ≤ﬂsê #·÷XÊqT... Ç+ø£ Hê dü+‘√wü+ #Ó|üŒ‘·s¡+>±<äT. }]øÏ yÓﬁ¯ó‘·÷ kÕ~Û+∫q |òüTq $»j·÷ìï >∑T]+∫ Hê
ùdïVæ≤‘·Tsê+&É¢+<ä]‘√q÷ #Ó|üŒ<ä\#·T≈£îHêïqT. wüO{Ï+>¥ nsTTb˛sTT+~. Hêqïq÷, sêeTÁãVü≤à+>±]øÏ |ü]#·j·T+
#˚dü÷Ô, á bÕ|ü #ê˝≤ u≤>± bÕ&ÉT‘·T+<ä+&û nHêïs¡T &Üˆˆ>√$+<ä sêE düTu≤“sêe⁄ >±s¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°86
ªªn˝≤¢>±! @~ ˇø£ bÕ≥ bÕ&Ée÷àμμ nHêïs¡T sêeTÁãVü≤à+ >±s¡T.
|ü≥ï+ #·÷{≤ºìøÏ e∫Ãq qqTï bÕ≥ bÕ&ÉeT+{≤s¡ì Hêπø+ ‘Ó\TdüT! ô|’>± Hê n+‘·≥ H˚qT bÕ&ç‘˚ $Hê*‡+<˚>±ì,
ªª@~ z bÕ≥ bÕ&Ée÷à n+fÒ ÄHê{Ï qT+&ç á Hê{ÏøÏ bÕ&É˝Òì H˚qT Ä s√E≈£L&Ü sêeTÁãVü≤à+>±s¡T bÕ&ÉeTH˚ dü]øÏ
uÛÑj·T+‘√q÷, dæ>∑TZ‘√q÷ _>∑TdüT≈£îb˛j·÷qT ‘· uÛÑ÷$T˝ÀøÏ ~+#·T≈£îì V”≤qdü«s¡+‘√ @<√ bÕ&ÜqT:
ªá bÕ|ü e÷\|æ\¢ #Ó˝…¢\T y˚cÕìøÏ u≤>∑T+&˚~ ø£<ä+&ûμ nHêï&ÉT &Üˆˆ>√$+<ä sêE düTu≤“sêe⁄ >±s¡T.
ªø±[+~μ <=]øÏ+~
ªu≤>∑T+&˚~ø±ì, á bÕ|ü≈£î #·˝≤ø°‘·q+ ˝Ò<äT. Ç+‘· dæ>∑TZ uÛÑj·÷\T+fÒ sT÷ ne÷àsTT dæìe÷\≈£î |üìøÏsê<äTμ
nHêï&ÉT sêeTÁãVü≤à+>±s¡T. Áã‘·T≈£î Je⁄&Ü nqT≈£îHêïqT. #·˝≤ø°‘·q+ ˝Òø£b˛e&É+ e\¢ Ä s√E Áã‹øÏ
ãj·T≥|ü&Ü¶qqT≈£îHêïH˚>±ì, Ä ‘·sê«‘· ªes¡$Áø£j·T+μ nH˚ ø£<∏ä˝À ø±[+~ nH˚ |æ\¢ Hê ø√dü+ ø±#·T≈£Ls=ÃqT+<äì
Hêπø+ ‘Ó\TdüT. ø±[+~ y˚wü+ y˚j·T&ÜìøÏ ˇø£e÷àsTT ø±yê\+≥÷ ø±*øÏ ã\|ü+ ø£≥Tº≈£îì yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T l
dæ.|ü⁄\¢j·T´>±s¡T. Äj·Tq ø£+{ÏøÏ H˚H˚ ø£ì|æ+#ê˝≤. ªª@~ z bÕ≥bÕ&ÉT neTà&É÷μμ nHêïs¡T |ü⁄\¢j·T´>±s¡T. eT∞ﬂ
m|üŒ{≤¢π> _>∑TdüT≈£îb˛j·÷qT. Äj·Tq m<äTs¡T>± bÕ&˚, <ÛÓ’s¡´+˝Òø£ >√&ÉyÓ’|ü⁄ ‹]–, >=Á¬s˝≤ ‘·\e+#·T≈£îì sTTwüº+˝Ò≈£î+&Ü
@&ÉT|ü⁄eTTK+‘√ @<√ bÕ&ÜqT. |ü⁄\¢j·T´>±s¡T ≈£L&Ü ªªá ne÷àsTT dæìe÷\≈£î |üìøÏsê<äTμμ n+{≤s¡ì Ä•+#êqT.
ø±ì ø£<∏ä n&É¶+ ‹]–+~.
|ü⁄\¢j·T´>±s¡T qe⁄«‘·÷, ªªndü© ne÷àj˚Tq+&û e÷ ø±[+Bμμ nHêïs¡T Hêqï‘√. Hêqï≈£L&Ü ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT.
q{Ï+#˚ nedüs¡+˝Ò≈£î+&Ü nìï $<Ûë˝≤ qqTï b˛*q ø±[+~˝≤+{Ï ...Hê≈£î ‘=*∫Á‘·+˝ÀH˚ >∑qø£ <=s¡ø£ÿb˛sTTq≥¢sTT‘˚
ãVüQXÊ Hê˝≤+{Ï u…<äTs¡T>=&ÉT¶≈£î dæìe÷˝À¢ ndü\T kÕúq+ ñ+&˚~ ø±<äT. <ëìøÏ ‘·–q≥T¢ dæìe÷\+fÒq÷, dæìe÷˝À¢
y˚cÕ˝Òùd yêﬁ¯ﬂ+fÒq÷ ˙#·+>± uÛ≤$+#˚ Äø±\+˝À dæìe÷˝À¢ q{Ï+#·&É+ n+fÒ Hê≈£î düT‘ês¡eT÷ Çwüº+ ñ+&˚~ø±<äT.
dæìe÷\T #·÷&É≥+es¡πø>±ì, nqTø£]+#·&É+ ‘·|ü>± uÛ≤$+#˚yêﬁ≤ﬂHê&ÉT @ sTT˝≤¢˝…’Hê bıs¡bÕ≥Tq ø±düÔ m‘·TÔ>±
ãsêàeTT&ç y˚düT≈£îì |üP\T#·T≥Tº≈£î+fÒ, yÓ+≥H˚ ªdæìe÷ bòÕ´wüqT¢ #˚düT≈£î+<äÁsêμμ n+≥÷ Ä$DÏí yÓ˝Òdæq≥T¢ #·÷ùdyês¡T.
ˇø£kÕ] e÷ M~∏˝Àe⁄qï b˛düTºe÷düºs¡T>±] uÛ≤s¡´ #·Tø£ÿeTà... >∑èVü≤\øÏÎ˝À ø£Hêï+ã>±s¡T y˚düT≈£îï≥T¢ m‘·TÔ>±
ãsêà eTT&ç y˚düT≈£îì |üP\T#·T≥Tº≈£îì e÷ |üøÏÿ+{ÏøÏ ù|s¡+{≤ìøÏ e∫Ã+~. Ä$&É‘√ n+‘·≈£îeTT+<äT m+‘√ ÄbÕ´j·T+>±
e÷{≤¢&˚ neTà\ø£ÿ\+<äs¡÷ Ä$&É ãsêàeTT&ç #·÷&É>±H˚ sƒ¡≈£îÿq e÷{≤¢&É≥+ e÷H˚XÊs¡T. bÕ|ü+ Ä$&É ∫qïãT#·TÃ≈£îì
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦dæ?e? q T\qT #·?dæq|ü&?T MT?eT?|ædüT?+~? yê]‘ @+ e?{?&?‘ês?T?
♦>∑‘·+˝À dæìe÷\˝À q{Ï+#·&ÜìøÏ HêyÓ÷w”>± uÛ≤$+#˚yês¡T. H˚&ÉT <ëìï >=|üŒ>± #·÷düTÔHêïs¡T. á e÷s¡TŒ m+<äT≈£î #√≥T#˚düTø=+~?
♦b? b?&?eT+f? uÛqTeT? uÛÑj·T+‘q?, dæ>∫TZ‘q? _>∫düT?? bsTT+~ ??<?! MT??|ü&ӐHê ?+{? nqTuÛÑe+ m<äT¬s’+<ë? @ @ dü+<äsê“¤\˝À m<äT¬s’+~?
♦eTT<äT›#˚j·T&ÜìøÏ ≈£L&Ü Vü≤<äT›+&Ü\ì uÛ≤qTeT‹ m+<äTø£qï~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 87
sTT+{ÏøÏ yÓ[ﬂb˛sTT+~. Ä$&É≥TyÓﬁ¯SÔH˚, ªª@eyÓ÷à e~Hê! Ç~ $Hêïyê! #·Tø£ÿeTà dæìe÷˝À¢ #˚s¡uÀ‘√+<äfÒï! n+≥÷
Äs¡+uÛÑ+ #˚dæ+<√ ø£\Vü≤ø£+]ƒ. eTØ ‘Ó©&É+˝≤! Ä ãsêàeTT&ç, Ä yê\ø£+ #·÷düTÔ+fÒ dæìe÷kÕºs¡T˝≤>±! n+≥÷
eT÷‹ $]∫+~ ˇø±$&É.
mìï e÷]Hê
ÄHê{Ïø±Hê&ÉT Á|ü»˝À¢ dæìe÷yÓ÷E m≈£îÿej˚T´ø=B›, ˇø£|ü&ÉT #·Tø£ÿeTà qqïyêﬁ‚ﬂ ãsêàeTTﬁ¯óﬂ y˚düTø√e&É+
<ä>∑Zs¡Tï+N #˚‘·T˝Ò¢ì C≤¬ø≥¢‘√düVü‰ y˚düTø√e&É+ yÓTT<ä˝…{≤ºs¡T. n|üŒ≥Tï+N ˇø£ﬁ¯¢qT #·÷dæ ˇø£ﬁ¯óﬂ bòÕwüq¢˝À dæìe÷\ø£+fÒ
n&Ü«qT‡>± yÓﬁ¯ﬂ&É+ yÓTT<ä˝…{≤ºs¡T. áHê&ÉT dæìe÷ bòÕ´wüq+≥÷ @MT $T>∑˝Ò¢<äT. Á|ü»\T <ä>∑Zs¡Tï+#˚ bòÕwüqT¢
H˚s¡TÃ≈£î+≥THêïs¡T dæìe÷yêﬁ¯óﬂ. s√E\T e÷sêsTT. ÄHê&ÉT |òü˝≤Hê|æ\¢ dæ>∑TZ˝Ò≈£î+&Ü dæìe÷˝À¢ &ÜqT‡ #˚k˛Ô+<äfÒï
nqï ne«>±πs¢ sT÷Hê&ÉT eTqesêﬁ¯ﬂ uÛÑs¡‘·Hê{≤´ìøÏ dü«j·T+>± ‘êﬁ¯+ y˚düTÔHêïs¡T. |æ\¢\T dæìe÷\T #·÷dæ #Ó&çb˛‘·THêïs¡˙,
|æ\¢*ï dæìe÷˝À¢ #˚s¡Ã&É+ø£+fÒ ñ]b˛düT≈£î#êe&É+ y˚T\˙, ñ|üHê´kÕ*∫Ãq ô|<ä›˝Ò áHê&ÉT ‘·eT |æ\¢*ï yÓ+≥u…≥Tº≈£îì
e÷ ô|<ä›e÷àsTT u≤>± bÕ&ÉT‘·T+~. e÷ ∫qïe÷àsTT u≤>± &ÜqT‡ #˚düTÔ+~ n+≥÷ eTT+<äTø=düTÔHêïs¡T. ø±\+
e÷]+~. eTqTwüß\T e÷sês¡T. dæìe÷ ø£<∏ä\T e÷Á‘·+ e÷s¡˝Ò<äT.
III
eT÷&É&ÉT>∑T\T eTT+<äT≈£îeùdÔ
ªªmø£ÿ&ÉTHêïy˚ >=+>∑∞ n+fÒ y˚dæq#√fÒïμμ nqï kÕyÓT‘·>± ‘·j·÷s¡e⁄‘·THêïsTT á Hê&ÉT ø=ìï ∫Á‘ê\T. ÄHê{Ï
qT+&ç áHê{Ï <ëø± |üs¡eT|ü<ä k˛bÕq|ü≥+˝À Hê\T>∑TyÓT≥T¢ ô|’øÏyÓﬁ¯ﬂ&É+, bÕeTTø£]ùdÔ øÏ+~øÏ C≤s¡&É+˝≤>± ñ+~
#·\q∫Á‘·|ü]ÁX¯eT |ü]dæú‹. ø=ìï ñ‘·ÔeT∫Á‘ê\T |ü]X¯ÁeTqT Hê\T>∑TyÓT≥T¢ ô|’øÏ rdüT≈£îyÓ[‘˚, ø=ìï #Ó‘·Ô ∫Á‘ê\T
|ü]ÁX¯eTqT |ü~yÓT≥T¢ øÏ+~øÏ ˝≤>∑T‘·THêïsTT. ÄHê{Ï |ü]ÁX¯eT˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq e´≈£îÔ\+<ä]ø° @<√ ˇø£ nÁ&ÉdüT
ñ+&˚~. ø=+‘· #·<äTeP dü+kÕÿs¡eT÷ ñ+&ç, #·\q∫Á‘· ìsêàD+ ˇø£ ø£ﬁ¯>± uÛ≤$+∫, Ç+{À¢qT+∫ &ÉãT“ rdüTø=∫Ã
dæìe÷˝À¢ ô|{Ïº #˚‘·T\T ø±\TÃ≈£îqïyêﬁ‚ﬂ>±ì sT÷Hê&ÉT˝≤>± πøe\+ ‘ê&É÷ u§+>∑s¡+˝Òì e´≈£îÔ˝≤¢ ÄHê&ÉT sê˝Ò<äT.
ˇø£|ü&ÉT ˇø£ ∫Á‘êìøÏ ø=+‘·sTTHê ô|≥Tºã&ç ô|&ç‘˚H˚ Ábı&É÷´düs¡T ø±k˛Ô ≈£Lk˛Ô ªf…øÏïø˘μ ‘Ó*dæ, nqTuÛÑe+ e⁄+fÒ &Ó’¬sø£ºsY
áHê&ÉT sTT{≤¢ #·÷dæqyê+&ÉT¢ n{≤¢ Ábı&É÷´düs¡÷, &Ó’¬sø£ºs¡÷ nsTTb˛‘·THêïs¡T. q\T>∑T¬s’<äT>∑T]ï #·+|ü+<˚ &Üø£ºs¡T
ø±&Éqï kÕyÓT‘·>± Hê\T>∑sTT<äT ∫Á‘ê\T rdæ+<ëø± cÕ≥T m{≤¢ rj·÷˝À ‘Ó©j·T≈£î+&ÜH˚ &Ó’¬sø£ºs¡T>± #Ó˝≤eTD°
ne⁄‘·THêïØHê&ÉT ø=+<äs¡T n<äèwüºe+‘·T\T &çÅdæºã÷´≥s¡÷¢, f…ø°ïwæj·TqT¢ #·\¢>± ñqïHêïﬁ¯Sﬂ sT÷Hê&ÉT me¬s’Hê Ábı&É÷´düs¡T
ø±e#·TÃ. me¬s’Hê &Ó’¬sø£ºs¡T ø±e#·TÃ.
ˇø£|ü&ÉT ˇø£ﬁ¯óﬂ ˇø£ #·ø£ÿì ∫Á‘êìï ì]àùdÔ, Ä ∫Á‘êìø£Hêï $Tqï>± sTT+ø√ ∫Á‘êìï ì]à+#ê\H˚
ø£ﬁ≤_Ûe÷q+‘√q÷, ñ‘ê‡Vü≤+‘√q÷ ø£èwæ#˚XÊs¡T. ø=+<äs¡T áHê&ÉT ns¡ú+˝Òì ∫Á‘êìøÏ nqedüs¡+>± &Éu§“ùdÔ, &ÉãT“
sêe&ÜìøÏ Ä ∫Á‘·+˝À>∑ Á|ü‘˚´ø£ ne\ø£åD≤˝Ò$T{À ø£qT≈£îÿì, n+‘·≈£î $T+∫q ne\ø£åD≤\‘√ eTs=ø£ #·eø£u≤s¡T
∫Á‘êìï ‘·j·÷s¡T#˚dæ Á|ü»\ø£+~düTÔHêïs¡T ø=+<äs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°88
ˇø£ﬁ¯óﬂ ªd”‘êsêeT j·TT<ä∆+μ, n+fÒ eTs=ø£ﬁ¯óﬂ ªVü≤qTeT+‘·T&ç ‘√ø£μ n+≥÷ Äs¡+_ÛdüTÔHêïs¡T. ndü\T d”‘·≈£L,
sêeTT&çøÏ j·TT<ä∆+ @$T≥Ásê MT |æ+&Ü≈£L&Ü! nì n&çπ> ~≈£îÿ˝Ò<äT. ˇø£y˚ﬁ¯ me]øÏ ‘Ó©≈£î+&Ü d”‘·, sêeTT&ç‘√
j·TT<ä∆+ #˚dæ+~ ø±uÀ\T... nqT≈£îì eT‘·T\Tb˛sTT #·÷düTÔHêïØHê&ÉT Á|ü»\T ≈£L&Ü. eT] d”‘êsêeT j·TT<ä∆+ n+≥÷
yêﬁËﬂes√ rdüTÔHêïs¡T >∑<ë eT∞ﬂ Vü≤qTeT+‘·T&ç ‘√ø£ n+≥÷ y˚πs ∫Á‘·+ ‘·j·÷s¡T#˚j·T&É+ m+<äT≈£î? nì n&ç–‘˚ nuÒ“
yêﬁ¯ﬂ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT y˚s¡T Ç~ y˚s¡T. e÷ ø£<∏ä˝À Vü≤qTeT+‘·T&ç ‘√πø ªV”≤s√μ n+≥THêïs¡T. Ç+ø£ ø√‘·T y˚Tø£|t ø√dü+
ø=ã“]|”#·T≈£î mø£ÿ&É˝Òì &çe÷+&ÉT. ÄHê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ç‘√ø£ ì»yÓTÆ+<ë ˝Òø£ |”#·T<ë nH˚ $wüj·÷ìï Á|ü»\≈£î
‘Ó©≈£î+&Ü rj·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#ês¡T. sT÷ Hê&ÉT sTT~ ˇ{Ïº ø=ã“]|”#·T‘√ø£ nì ìs¡÷|ædüTÔHêïs¡T.
Ç+‘·ø£+fÒ |üPs¡«+ e∫Ãq bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê˝Ò yÓj·T´ ¬s≥T¢qj·T+ nì|æ+#˚≥≥T¢ rdüTÔHêï ØHê&ÉT ø=ìï bÂsêDÏø±\T.
<äøÏåD<˚X¯+˝À H˚{Ï #·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT, f…øÏïø£˝Ÿ>± m+‘√ ñqï‘·kÕúsTTøÏ yÓ[ﬂHê, sTT+ø± n+<äTø√e\dæq
•Ksê\qT n+<äTø√˝Òø£b˛‘√+<äH˚ #ÓbÕŒ*.
Vü‰©e⁄&é ìsêà‘·\T |ü~ùV≤qT dü+e‘·‡sê ÁøÏ‘·+ f…øÏïø£\sY ∫Á‘ê\T rj·T&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤ºs¡T. eTq+ sTT+ø±
π>yê ø£\sY˝ÀH˚ ñHêï+. yêﬁ¯óﬂ dæìe÷ k˛ÿ|ü⁄\T<ë{Ï b˛‘·THêïs¡T. eTq+ sTT+ø± u…’k˛ÿ|ü⁄˝À¢H˚ e⁄Hêï+. s√E s√E≈£L
‘êsêkÕúsTTq+<äT≈£î+≥Tqï Vü‰©e⁄&é yêﬁ¯ﬂ ∫Á‘ê\T #·÷düTÔ+fÒ eTq+ mø£ÿ&ÉTHêïe÷ nì|ædüTÔ+~. ÄHê&ÉT eTqTï‹qï
ø£èwüßí&çH√{À¢ j·TXÀ<äeTà Á|ü|ü+#êqï+‘ê #·÷dæq≥T¢, sT÷Hê&ÉT Vü‰©e⁄&é yêﬁ¯óﬂ Á|ü|ü+#êqï+‘ê dæìe÷k˛ÿ|ü⁄˝À
Ç$T&çÃ #·÷|ædüTÔHêïs¡T.
>∑+–>√e⁄bÕ\T
eTq+ ≈£L&Ü Ä $<Ûä+>± dæìe÷k˛ÿ|ü⁄ ∫Á‘ê\qT rj·T>∑*–qHê&ÉT, uÛ≤s¡‘·+, sêe÷j·TD+, ˝≤+{Ï >=|üŒ
bÂsêDÏø£ >±<∏ä\qT K+&É K+&Ü\T>±q÷, |æ+&É |æ+&Ü\T>±q÷ #˚j·T≈£î+&Ü j·T<∏ë‘·<∏ä+>± rùd neø±X¯+ ñ+≥T+~.
áHê&ÉT dædæ˝Ÿ _&ç$T˝Ÿ ªf…Hé ø£yÓT+&éyÓT+{Ÿ‡μ ∫Á‘·+ rXÊ&É+fÒ Vü≤&É*#·#˚Ã≥T¢ rXÊ&ÉT. πøe\+ e÷qedüèwæº, nqTø√&ÜìøÏ
M˝Ò¢q+‘· n+‘·düTÔ¬ø[ﬂ rXÊ&ÉT. n˝≤+{Ï >=|üŒ >±<∏äqT @ $<Ûä+>± rùdÔ u≤>∑T+≥T+<√, Ä $<Ûä+>±H˚ rj·T&ÜìøÏ
ø£èwæ#˚dæ, n<˚ ‘·q J$‘· \ø£å´+>± uÛ≤$+∫ rXÊ&ÜeTVü≤˙j·TT&ÉT. n˝≤+{Ï >=|üŒ ∫Á‘ê\qT ì]à+#ê\+fÒ eTqyêﬁ¯óﬂ
Ä]úø£+>± ì\e˝Òø£b˛e#·TÃ. ø±ì ˇø£ eT+∫∫Á‘êìï ì]à+#·&ÜìøÏ q\T>∑Ts¡sTT<äT>∑Ts¡T ìsêà‘·\T ø£*dæ dü$Twæº>±
ø£èwæ#˚j·Te#·TÃ. eTTK´+>± ∫Á‘· ìsêàD+ πøe\+ dü$Twæº ø£èwæ MT<äH˚ m≈£îÿe>± Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+≥T+~. ˇø£ ∫Á‘·+
$»j·Te+‘·+ ø±yê\+fÒ <ëìøÏ m+‘√ eT+~ bÕ≥T|ü&Ü*. n˝≤+≥|ü&ÉT q\T>∑Ts¡T Hê\T>∑T #Ó‘·Ô ∫Á‘ê\T rùdã<äT\T,
q\T>∑Ts¡÷ø£*dæ ˇø£ eT+∫ ∫Á‘êìï ì]à+#·>∑*–qHê&ÉT |ü]ÁX¯eT m+‘·sTTHê u≤>∑T|ü&ÉT‘·T+~. ª>∑+–>√e⁄bÕ\T
>∑+f…&Ó’qqT #ê\Tμ nqï≥Tº n˝≤+{Ï ñ‘·ÔeT ∫Á‘ê\T ø=~›>± e∫ÃHê #ê\T.
áHê&ÉT ªHêyéT˙XÊ˙μ ˝Òì q\T>∑Ts¡T ø£*dæ ø£+ô|˙ ô|{Ïº ˇø£ ∫Á‘êìï Äs¡+_Û+#·&É+ Ä ∫Á‘·+ |üPs¡Ôj˚T´˝À>±H˚
q\T>∑Ts¡÷ $&çb˛sTT Hê\T>∑T ø£+ô|˙\T ˝Ò|ü&É+, eT∞ﬂ Ä Hê\T>∑T ø£+ô|˙˝À¢q÷ ˇø=ÿø£ÿ ø£+ô|˙øÏ q\T>∑Ts¡T
uÛ≤>∑düTú\T #˚s¡&É+, rùd ∫Á‘ê\T |üP]Ô>±ø£eTT+<˚ eT∞ﬂ Ä Hê\T>∑T ø£+ô|˙\˝Àì uÛ≤>∑düTú\÷ $&çb˛sTT, Hê\T>∑T
Hê\T>∑T |ü<äVü‰s¡T ø£+ô|˙\T ˝ÒeBj·T&É+ »s¡T>∑T‘√+~. áHê&ÉT eT<äsêdüT˝À @ M~∏˝À #·÷dæHê |òæ*+ ø£+ô|˙˝Ò!
|ü⁄≥º>=&ÉT>∑T˝≤¢ |ü⁄≥Tºø=düTÔHêïsTT. Ç˝≤+{Ï nsê∆j·TTwüß |òæ*+ ø£+ô|˙\T ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·|ü]ÁX¯eT˝À ø£+fÒ ‘·$Tﬁ¯
∫Á‘·|ü]ÁX¯eT˝ÀH˚ m≈£îÿe>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. πøe\+ yê´bÕs¡<äèwæº‘√ ãj·T\T<˚s¡T‘·Tqï Ç˝≤+{Ï ø£+ô|˙\e\¢H˚ áHê&ÉT
|ü]ÁX¯eT #Ó<ä\T|ü{Ïº+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 89
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. dæìe÷ >∑T]+∫ MT n_ÛÁbÕj·÷\qT kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
2. MT≈£î m˝≤+{Ï dæìe÷\+fÒ Çwüº+? m+<äT≈£î? $e]+#·+&ç.
3. bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì C≤rj·÷\T, kÕyÓT‘·\qT |ü{Ïºø£ s¡÷|ü+˝À sêj·T+&ç.
4. øÏ+~ n+XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷#ês¡+ bÕsƒ¡+˝À @ @ ù|sê˝À¢ ñ+<√ >∑T]Ô+#·+&ç.
n) dæìe÷ Á|ü#ês¡+ Ä) dæìe÷Vü‰ﬁ¯ﬂ |ü]dæú‹
Ç) dæìe÷ ø£<∏ä á) ∫Á‘· ìsêàD+
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦dæ˙|ü]ÁX¯eT ñqï‘· •Ksê\T
n+<äTø√e&É+ n+fÒ @$T{Ï?
$e]+#·+&ç.
♦ªª‘ê&É÷ ` u§+>∑s¡+ ˝Òì
e´≈£îÔ\ìμμ me]ì n+{≤s¡T. á
C≤rj·÷ìï uÛ≤qTeT‹>±s¡T
m+<äT≈£î ñ|üjÓ÷–+#ês¡T?
♦ªª>∑‘·+˝Àì bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê˝Ò H˚{Ï
bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê\ø£+fÒ y˚T\Tμμ
Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·T+ #Ó|üŒ+&ç.
♦>∑+– >√e⁄bÕ\T >∑+f…&Ó’qqT #ê\qï≥T¢ eT+∫ ∫Á‘ê\T ø=~›>± e∫ÃHê #ê\T nì
m+<äTø£qï~?
♦#·\q∫Á‘· |ü]ÁX¯eT ~>∑C≤]
b˛e&É+ n+fÒ MTπseTqT
≈£î+≥THêïs¡T?
Ç$ #˚j·T+&ç
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À Væ≤+B #·\q∫Á‘·|ü]ÁX¯eT ‘·sê«‘·, #Ó|üø√<ä>∑Z ñqï‘·kÕúsTT˝À
q&ç∫+~, ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·|ü]ÁX¯eT ˇø£ÿfÒ. XÊ+‘·sê+˝≤+{Ï >=|üŒyêﬁ¯óﬂ ø=+<äs¡T
rùd ∫Á‘ê\T $TqVü‰sTT+∫, áeT<Ûä´ e#˚Ã ø=ìï Væ≤+B ∫Á‘ê\T #·÷düTÔ+fÒ
#·eø£u≤s¡T Ç+^¢wüß ∫Á‘ê\qT &ÉuŸ#˚XÊsê nì|æk˛Ô+~. Ä $wüj·T+˝À <äøÏåD
<˚X¯+˝À ‘·j·÷s¡j˚T´ ∫Á‘ê˝Ò mH√ï¬s≥T¢ yÓTs¡T>∑ì|ædüTÔ+~.
yÓTTqï ÄeT<Ûä´ eTÁ<ëdüT Ä]úø£eT+Á‹ l düTÁãVü≤àD´+>±s¡T ≈£L&Ü ‘Ó\T>∑T
∫Á‘ê\qT m≈£îÿe>± Á|üX¯+dæ+#ês¡T. ‘Ó\T>∑T ∫Á‘ê\T m+‘√ ø°¢Hé>±q÷, ˙{Ÿ>±q÷
ñ+{≤j·T˙, ñ‘·ÔeT ∫Á‘ê\T rj·T&É+˝À ‘Ó\T>∑Tyê]πø nÁ>∑‘ê+ã÷\+ Çyê«\˙
nHêïs¡T.
á eT<Ûä´ ‘·j·÷s¡e⁄‘·Tqï ø=ìï #·eø£u≤s¡T ∫Á‘ê\T ‘·|æŒ‘˚ >∑‘· Çs¡yÓ’
dü+e‘·‡sê˝À¢q÷ ‘Ó\T>∑T ∫Á‘·|ü]ÁX¯eT #Ó|üø√<ä>∑Z ñqï‘·kÕúsTT q+<äTø=qï<äH˚
#ÓbÕŒ*. Ä kÕúsTTì ì\u…≥Tºø√yê\+fÒ |ü]ÁX¯eT˝À ñ+&˚ ø=+<äs¡T ìsêà‘·\T
ñ‘·ÔeT∫Á‘ê˝Ò rj·T&ÜìøÏ ø£+ø£D+ ø£≥Tºø√yê*. #·ø£ÿì ∫Á‘ê\T rdü÷Ô, |ü]ÁX¯eTπø
>∑s¡«ø±s¡DyÓTÆq ø=ìï dü+düú\T sT÷ Hê&ÉT &ÉãT“ø√dü+ ø£‹Ôj·TT<ë∆\T rdüTÔHêïs¡+fÒ,
ø£+#Ó #˚qT y˚Tùd kÕyÓT‘·>± |ü]ÁX¯eT m+‘· ~>∑C≤]b˛‘√+<√ ‘Ó\Tk˛Ô+~.
Ç+‘·f…ÆHê bÂsêDÏø±\T, C≤q|ü<ë\÷, eTq≈£Lÿ&Ü dæìe÷k˛ÿ|ü⁄˝§#˚Ã<ëø±
Ä|æ, Á|ü» $C≤„q $ø±kÕ\≈£î ‘√&ÉŒ&˚ ñ‘·ÔeT kÕ+|òæTø£ ∫Á‘ê\T ì]à+#·>∑*–‘˚
|ü]ÁX¯eT eT]+‘·>± Wqï‘ê´ìï n+<äTø√>∑\<äì Hê n_ÛÁbÕj·T+.
(ªªÄ+Á<Ûäμμ yês¡ |üÁ‹ø£ dü«s√í‘·‡e dü+∫ø£, 14`1`1959)

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°90
5. øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î C≤yêãT\T sêj·T+&ç.
dæìe÷ ñ‘·ÔeTyÓTÆq ø£ﬁ≤ dü«s¡÷|ü+. #·\q ∫Á‘ê˝À¢ $$<Ûä \*‘· ø£ﬁ¯ dü$Tà[‘êìï #·$#·÷|æ+#·e#·TÃ.
nH˚ø£ eT+~ ø£ﬁ≤ø±s¡T n¨sêÁ‘·T ø£èwæì, düè»Hê‘·àø£‘·X¯øÏÔì #·\q∫Á‘ê˝À¢ #·÷düTÔHêï+. á ø£ﬁ≤
Ádüe+‹ì ìsêà‘·\T yê´bÕs¡ yÓTÆ<ëq+ yÓ’|ü⁄ eT[ﬂ+#·e\dæ e∫Ãq|ü&ÉT n+<äT˝À e÷*q´+ ø=+‘· $T[‘·+
ø±ø£ ‘·|üŒ<äT. <ëìe\¢ ªø£ﬁ¯μ˝Àì |ü]X¯ó<ä∆‘· ø=+‘· $]–b˛ø± ‘·|üŒ<äT. n˝≤ ø±≈£î+&Ü #·÷&Ü\+fÒ
Ä]úø£Ø‘ê´ <Óã“‹qe\dæ edüTÔ+~. ø√≥¢ &ÉãT“\T yÓ∫Ã+#˚ @ ìsêà‘ê qwüº|ü&É&ÜìøÏ Çwüº|ü&É&ÉT. ◊q|üŒ{Ïø°
Á|ü|ü+#·XÊ+‹ì Ä•+#˚ eTq+ eTq dü+düÿ è‹ì, eTq ø£ﬁ¯\qT, eTq $C≤„Hêìï Á|ü‹_+_+#˚ ∫Á‘ê*ï
ì]à+#ê*. eTq dü+düÿ è‹øÏ, $C≤„HêìøÏ eT÷\|ü⁄s¡Twüß˝…’q eTVü‰eTVüQ J$‘· ∫Á‘ê*ï ‘Ós¡¬øøÏÿ+∫ eTq
|üPsö«qï‘ê´ìï »„|æÔøÏ ‘˚yê*. n|ü⁄&˚ eTq+ #·\q ∫Á‘ê*ï dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚düTø=qï≥¢e⁄‘·T+~.
n) dæìe÷\≈£î, ø£ﬁ¯\≈£î >∑ dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï?
Ä) dæìe÷ <ë«sê @$T yÓ\¢&Ée⁄‘·T+~?
Ç) dæìe÷\˝À ø£ﬁ≤ $\Te\T ˝À|æ+#·&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
á) m˝≤+{Ï dæìe÷ ìsêàD+ »s¡>±*?
ñ) dæìe÷\qT eTq+ m˝≤ dü~«ìjÓ÷>∑+ #˚düTø√yê*?
6. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î 4, 5 yêø±´\˝À »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªø£èwüí©\Tμ ø£s¡|üÁ‘ê |ü+|æD° #·÷dæ me¬ses¡T @eTqTø=Hêïs¡T? Ä) Hê{Ï Áù|ø£å≈£î n_Ûs¡T∫ m˝≤ ñ+&˚~? Ç) ∫Á‘·ìsêàD+ >∑T]+∫ uÛ≤qTeT‹>±]∫Ãq dü\Vü‰\T, dü÷#·q\T @$T{Ï? á) ∫Á‘·ìsêàD+ >∑T]+∫ uÛ≤qTeT‹>±s¡T @eTì $eT]Ù+#ês¡T? ñ) uÛ≤qTeT‹>±] >=|üŒ<äq+ >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ø£<∏ë $wüj·÷ìøÏ eùdÔ Hê{Ï dæìe÷ eTT+<äT H˚{Ï dæìe÷\T ì\Te˝Òeì uÛ≤qTeT‹>±s¡T m+<äTø£Hêïs¡T?
Ä) ªªeTT<äT›≈£î ≈£L&Ü Vü≤<äT›+&Ü*μμ nì uÛ≤qTeT‹>±s¡T @ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T? m+<äTø£Hêïs¡T?
Ç) Hê{Ï Áù|ø£å≈£î\‘√ b˛*Ã‘˚, H˚{Ï Áù|ø£å≈£î n_Ûs¡T∫ m˝≤ e÷]+~?
á) H˚{Ï dæìe÷ >∑T]+∫ Á|ü#ês¡+ #˚j·T&É+ ø√dü+ @y˚T+ #˚düTÔHêïs¡T?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) uÛ≤qTeT‹ >±s¡T 1960 <äX¯ø£+˝Àì dæìe÷ |ü]dæú‹ì, Ä ‘·s¡Tyê‘· ñqï |ü]dæú‹‘√ b˛*Ã yê´dü+
sêkÕs¡T ø£<ë! H˚{Ï dæìe÷\T m˝≤ ñHêïjÓ÷ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± sêj·T+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 91
Ä) >∑‘·+‘√ b˛*ùdÔ H˚&ÉT bÂsêDÏø£ ∫Á‘ê ìsêàD+ ‘·–Z+~ø£<ë! Ç˝≤ m+<äT≈£î »]– ñ+&Ée#·TÃ?
ø±s¡D≤\qT $e]dü÷Ô sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) H˚{Ï dæìe÷˝À¢ Væ≤+dü, no¢\‘·\T n]ø£≥ºã&˚˝≤ #·s¡´\T #˚|ü{ºeTì yêsêÔ |üÁ‹ø£\≈£î ˇø£ ˝ÒK
sêj·T+&ç.
Ä) ªª#·\q ∫Á‘ê\T ` Á|üjÓ÷»Hê\T ` qcÕº\Tμμ nH˚ n+X¯+ >∑T]+∫ yê´dü+ sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ n+XÊ\qT y˚{Ï‘√ b˛˝≤Ãs√ bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± sêj·T+&ç.
n) ø£s¡|üÁ‘ê\T (‘Ó\¢ì ø±–‘ê\T) :
Ä) dæìe÷yêﬁ¯óﬂ :
Ç) ø£<∏ëu…\+ ˝Òì dæìe÷ :
á) dæ˙q{Ï eTTK+ :
ñ) á Hê{Ï dæìe÷\T :
2. øÏ+<ä ‘Ó*Œq C≤rj·÷\qT|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) ‘êsê Ee«˝≤ ˝Òe&É+ :
Ä) >∑T&ÉT¢ ‘˚ y˚j·T&É+ :
Ç) #Óe⁄\T ø=s¡Tø√ÿe&É+ :
á) ø±*øÏ ã\|ü+ ø£≥Tºø√e&É+:
ñ) ø£<∏ä n&É¶+‹s¡>∑&É+ :
3. øÏ+~ |ü<ë\T #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± M{ÏøÏ $es¡D\T sêj·T+&ç.
n) ‘êsê Ee«˝≤ ˝Ò∫+~ :
Ä) Ä |æ\¢ ø£s¡e uÀsTT+~ :
Ç) dü÷ÿ\T≈£î HêeT+y˚dæ yÓﬁ≤ﬂ+ :
á) >∑+– >√e⁄bÕ\T >∑+f…&Ó’qqT #ê\T :
ñ) nÁ>∑ ‘ê+ã÷\+ :

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°92
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
1) á eT<Ûä´ø±\+˝À $&ÉT<ä˝…’q @<Ó’Hê ˇø£ dæìe÷ >∑T]+∫ sêdæq düMTø£å yê´kÕìï ùdø£]+#·+&ç. <ëì
>∑T]+∫ kı+‘·e÷≥˝À¢ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
2) MTs¡T #·÷dæq @<Ó’Hê ˇø£ dæìe÷ >∑T]+∫ ìy˚~ø£ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç (˝Ò<ë) á eT<Ûä´ø±\+˝À u≤\
#·\q∫Á‘√‘·‡e y˚&ÉTø£\˝À nyês¡T¶bı+~q dæìe÷ >∑T]+∫q $esê\T ùdø£]+∫ ìy˚~ø£qT sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ñqï ªnqTHêdæø£μ, ª|ü&Ü«~μ dü+<ÛäT |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBj·T+&ç. dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
n) mø£ÿ&É ≈£Ls¡TÃqï~ eTs¡∫b˛sTT ‘·qàj·TT\yÓTÆ #·÷ùdyêﬁ¯ﬂ+.
Ä) ˙e⁄ dü+<˚Vü≤|ü&Éqedüs¡+ ˝Ò<äT.
Ç) |ü⁄sêD yêvàj·T+ #·÷dæ uÛÑj·T|ü&É≈£î. #·~$ Äq+<ä|ü&ÉT.
á) düqTï‹ #˚j·TTeTT.
ñ) sêDàDÏ j·TT<ä∆+˝À uÛÑ+>∑|ü&É&ÉT.
2. øÏ+~ yêø£´\qT Á|ü‘·´ø£å, |üs√ø£å ø£<∏äq+˝ÀøÏ e÷s¡Ã+&ç.
n) H˚qT H˚{Ï dæìe÷\qT #·÷&É˝Òø£b˛‘·THêïqT nì neTà‘√ nHêïqT. Ä) ˙øÏyê«*‡+~ @MT˝Ò<äT nì Hê‘√ n‘·&ÉHêï&ÉT.
Ç) düT+<äs¡ø±+&É #·<äeeTì Hê≈£î ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.
á) yêﬁ¯ﬂeTà #Ó|æŒ+~ uÛ≤qTÁ|üø±XŸ }]¬øﬁ≤ﬂ&Éì.
ñ) #Óqïj·T´ |ü<ë´\T u≤>±bÕ&Ü&Éì n+<äs¡qT≈£î+≥THêïs¡T.
|ü]#·j·T+
1. nsêú\+ø±sê˝À¢ì eTs=ø£ n\+ø±sêìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.
ñ<ëˆˆi) e÷ #Ó˝…¢\T ‘ê{Ï #Ó≥º+‘· bı&Ée⁄+~.
ii) <˚yê\j·T >√|ü⁄sê\T Äø±XÊìø£+≥T‘·THêïsTT.
ô|’ yêø±´˝À¢ #Ó˝…¢ m‘·TÔqT, >√|ü⁄sê m‘·TÔ\qT ñqï m‘·TÔ ø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|üŒ&É+ »]–+~ ø£<ë!
n+fÒ n‹X¯j·T+>± #Ó|üŒ&É+ nqïe÷≥. Ç˝≤ #Ó|üŒ{≤ìï n‹X¯jÓ÷øÏÔ n\+ø±s¡+‘√ #Ó|üŒ≥+ nì
n+{≤s¡T.
\ø£åD+ : ñqï $wüj·÷ìï ñqï<ëìø£+f… m≈£îÿe#˚dæ #Ó|üŒ&É+.
øÏ+~ \øå±´\qT |ü]o*+#·+&ç. n\+ø±s¡+ >∑T]Ô+#·+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 93
dü÷øÏÔ
ªªdæìe÷ ñ‘·ÔeTyÓTÆq ø£ﬁ≤dü«s¡÷|ü+. Bì
<ë«sê ˇø£ <˚X¯+ jÓTTø£ÿ dü+düÿè‹
dü+Á|ü<ëj·÷\T Ç‘·s¡T\≈£î ‘Ó\TkÕÔsTT.μμ
` ø±Héôdº+≥T ˝≤+ãs¡Tº
i) ø£+. #·Tø£ÿ\T ‘·\ |üPe⁄\T>±
nø£ÿ»eTT>∑ y˚TqTô|+∫ j·T+ãs¡ M~ÛHé
yÓø£ÿdüyÓTÆ #·÷|ü{Ïºq
nø√ÿeT* eTT<äeTT H=+<Ó Ä‘·àdæú‹øÏHé
ii) e÷ bı\+˝À ã+>±s¡+ |ü+&ç+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°94
9. ãdüe|ü]Dj·T+
` bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
l d”‘êsêeTT ø£˝≤´D+ #·÷‘·eTT sês¡+&û ˆˆ2ˆˆ
dæ]ø£˝≤´D|ü⁄ u§≥TºqT ô|{Ïº u§≥TºqTô|{Ïº
eTDÏ u≤dæø£eTTqT qT<äT≥qT >∑{Ïº ` qT<äT≥qT >∑{Ïº
bÕsêDÏì bÕ<ë\≈£î ô|{Ïº... Ä... nnÄ... nÄÄÄ... ˆˆ2ˆˆ
ô|[ﬂ ≈£L‘·T¬s’ yÓ\dæq d”‘ê... ø£˝≤´D+ #·÷‘·eTTsês¡+&û ˆˆld”‘êˆˆ
dü+|ü+– q÷HÓqT ≈£îs¡T\qT <äT$« ` ≈£îs¡T\qT <äT$« `
kı+|ü⁄>∑ ø£dü÷Ô] HêeTeTT B]Ã ` HêeTeTT B]Ã `
#·+|ü »yê«~ #·Tø£ÿqTu…{Ïº ` Ä... nnÄ... nnnÄ...ˆˆ2ˆˆ
ô|[ø=&ÉT¬ø’ yÓ\dæq sêeTTì ø£˝≤´D+ #·÷‘·eTT sês¡+&û ˆˆld”‘êˆˆ
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
|üs¡eT•e⁄DÏí Äsê~Û+#˚ yêﬁ¯ﬂ+‘ê ˇø£fÒ eT‘·eTì, ≈£î\, eT‘·, C≤‹, es¡Z, es¡í uÛÒ<ë\ø£r‘·yÓTÆq düeT
düe÷» kÕú|üq≈£î ø£èwæ#˚dæq eTVü‰‘·Tà&ÉT ãdüy˚X¯«s¡T&ÉT. ªø±sTTø£y˚T¬ø’˝≤düμ (ÁX¯eT Jeqy˚T ÁX‚wü˜) eTì #ê{Ïq
#Ó’‘·q´eT÷]Ô. Ç‘·&ÉT ø£sêí≥ø£˝Àì Væ≤+>∑Tﬁ‚X¯«s¡ uÛ≤>∑yê{Ï nH˚ nÁ>∑Vü‰s¡+˝À e÷<ë+ã, e÷~sêE <ä+|ü‘·T\≈£î
1140˝À »ìà+#ê&ÉT. e÷<ë+ã k˛<äs¡T&ÉT ã\<˚e⁄&ÉT ø£ﬁ≤´Dø£≥ø£sêE _»®\Tì e<ä› ø√XÊ~Ûø±], ‘·q
≈£L‘·Ts¡T >∑+>±+ãqT ãdüy˚X¯«s¡TìøÏ∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. Ä $yêVü≤ $X‚cÕ˝Ò á bÕsƒêìøÏ H˚|ü<∏ä´+.
(Ç~ ãdüe|ü⁄sêD+ ` Á|ü<∏äe÷XÊ«dü+˝Àì~.
Á|üX¯ï\T:
1. MT¬s|ü &Ó’Hê á bÕ≥ $Hêïsê? @
dü+<äs¡“¤+>± $Hêïs¡T?
2. d”‘êsêeTT ø£˝≤´D+ Ç|üŒ{Ïø°
eTqsêh+˝À yÓ’uÛÑe+>± mø£ÿ&É
»s¡T>∑T‘·T+~?
3. ªø£˝≤´D+μ˝À bÕ{Ï+#˚
dü+Á|ü<ëj·÷ >∑T]+∫ MT≈£î ‘Ó*dæq
dü+>∑‘·T\T #Ó|üŒ+&ç.
4. ªø£˝≤´D≤ìøÏμ ` |üsê´j·T |ü<ë\T
#Ó|üŒ+&ç.
*. ãdüy˚X¯«s¡Tì |ü]Dj·T+ >∑T]+∫
‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 95
ø£$ |ü]#·j·T+
*œ‘· dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ, eTÚœø£ dü+Á|ü<ëj·÷ìøÏ yês¡~Û˝≤ yê´eVü‰]ø£ uÛ≤wüqT Ç‘√~Ûø£+>±
ñ|üjÓ÷–+∫ s¡#·q #˚dæq yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï ø£$— ãdüy˚X¯«s¡Tì #·]Á‘·qT |ü⁄sêD+>± ì]à+∫,
~«|ü<ä≈£î ø±e´, |ü⁄sêD >ös¡yêìï ø£*Z+∫, Á|ü<∏äe÷+Á<Ûä dü«‘·+Á‘· |ü⁄sêD ø£s¡Ô>± #·]Á‘·
düèwæº+∫q ø£$ÁX‚wüß˜&ÉT bÕ\Tÿ]øÏ k˛eTHê<∏äT&ÉT. zs¡T>∑\T¢≈£î |üHÓï+&ÉTÁø√düT (düTe÷s¡T 18
øÏ.MT.) <ä÷sêq >∑ bÕ\≈£î]‹ (bÕ\≈£î]øÏ / bÕ\Tÿ]øÏ) k˛eTq »qàdüú\+. ‘·*¢ Á•j·÷<˚$,
‘·+Á&ç $wüßísêeT<˚e⁄&ÉT. ∫qïej·TdüT‡˝ÀH˚ Ms¡XË’eeT‘·+ |ü≥¢ >∑ n_Ûe÷q+‘√, Ä eT‘·Bø£å
rdüTø=ì, Ms¡e÷ùV≤X¯«sê#ês¡´ Áe‘·T&Ó’Hê&ÉT. ãdüy˚X¯«s¡Tì MT<ä n#·+#· uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\qT ô|+#·Tø=ì, Ä
eTVü‰‘·Tàì J$‘·+, uÀ<Ûäq\T Ä<Ûës¡+>± nH˚ø£ s¡#·q\T #˚XÊ&ÉT. ãdüe |ü⁄sêDeTT, nqTuÛÑekÕs¡eTT,
ãdüy√<ëVü≤s¡DeTT, eècÕ~Û|ü X¯‘·ø£eTT, #·‘·Tπs«<äkÕs¡eTT, #ÓqïeT\T¢ d”düeTT\T, |ü+&ç‘êsê<Ûä´ #·]Á‘·eTT, s¡>∑&É\T,
>∑<ä´\T, |ü+#·ø£eTT\T, nwüºø£eTT\T, ñ<ëVü≤s¡D ø±e´eTT\T s¡∫+∫, ‘Ó\T>∑T uÛ≤wü≈£î mq˝Òì ùde #˚dæq eTVü‰ø£$.
eècÕ~Û|ü X¯‘·ø£+ ªX¯‘·ø£ \ø£åD≤\˙ï |ü]|üPs¡í+>± ø£*–q ‘=*X¯‘·ø£+. Ç+<äT˝À k˛eTq nH˚ø£ Á|üjÓ÷>±\T
#˚dæHê&ÉT. n+‘ê´qT ÁbÕdü\T, eTTø£Ô |ü<äÁ>∑kÕÔ\T, nqTÁbÕkÕ\+ø±sê\T $ìjÓ÷–+#·&É+˝À á ø£$ dæ<ä∆Vü≤düTÔ&ÉT.
eTDÏÁ|üyêﬁ¯ XË’*‘√bÕ≥T, dü+düÿ è‘·, ‘·$Tﬁ¯, ø£qï&É, eTVü‰sêh uÛ≤cÕ|ü<ë\qT|üjÓ÷–+∫ #·+|üø£, ñ‘·Œ\e÷\˝À¢
n+<ä+>± ˇ~–q n<äT“¤‘· Á|ü‹uÛ≤ dü+|üqTï&ÉT. á‘·ì ø±\+ Áø°.X¯.1160`1240.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝Àì ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\≈£î øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À>±ì ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ>±ì ‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡+ ~«|ü<ä ø±e´ Á|üÁøÏj·T≈£î #Ó+~+~.
ø±yê´ìï ~«|ü<ä, #Û·+<ädüT‡˝À sêùdÔ <ëìï ~«|ü<ä ø±e´+
n+{≤s¡T. á bÕsƒêìï ãdüe|ü⁄sêD+ Á|ü<∏äe÷XÊ«dü+˝Àì~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°96
Á|üy˚•ø£ :
uÛ≤s¡rj·T dü+Á|ü<ëj·T+˝À $yêVü‰ìøÏ $X‚wüyÓTÆq ÁbÕ<Ûëq´+ ñqï~. n+<äTπø <ëìï ø£˝≤´D+
nHêïs¡T. n+fÒ X¯óuÛÑø£s¡yÓTÆ+~ nì ns¡ú+. Ç~ eT‘ê\qT, ø±˝≤\qT, bÕ\≈£î\qT nqTdü]+∫ $$<Ûä
s¡÷bÕ\qT dü+‘·]+#·T≈£îHêïsTT. $yêVü≤ã+<Ûä+ πøe\+ Ç<ä›s¡T eTqTwüß\qT ø£*ù|~ ø±<äT, ¬s+&ÉT
e+XÊ\qT, eT÷&ÉT ‘·sê\q÷ Á|üuÛ≤$‘·+ #˚ùd X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq dü+Á|ü<ëj·T+.
??|ü&?T sE ‘·s??&? ?s?T|ü???H˚ ?|[? y˚&?T?? sE qT+&? >+ ????, >+ qT+&?
ìeTTcÕ\˝ÀøÏ ≈£î+∫+#·T≈£î b˛sTT+~. ø±s¡D≤˝ÒyÓ’Hê Ç~ e÷qe dü+ã+<Ûë\qT ã\V”≤q|üs¡TdüTÔqï<äqï
ôV≤#·Ã]ø£\T |ü+|ü⁄‘·Tqï~.
|ü<äeT?& X?‘ê?+?, Ms?Xːe eT‘·+ $X?wü Á|ü#ês?+? ñq?|ü&?T ??∫?D X?uÛÑ m{∫? ñ
+&˚<√ á bÕsƒ¡+ <ë«sê Á>∑Væ≤<ë›+.
I
eTs¡ø£ ‘√s¡DeTT\T eTDÏ ‘√s¡DeTT\T
eTT≈£îs¡ ‘√s¡DeTT\T eTTqT>∑≥º" ãì∫
ªªø£\j·T+>∑ M<ÛäT\">∑dü÷Ô] j·T\T≈£î"
&Ó\$T eTTø±Ô|òü\+ãT ÁeTT>∑TZ *&ÉT"&ÉT
s¡+&ÉT uÛÑ≈£îÔ\" _\Te⁄+&ÉT MT ¬s<äTs¡T
y=+&ÉT! y˚>∑eT ‘√&ç ‘Ó+&ÉT ‘Ó+&ÉqT#·T
ì≥e#·TÃqj·T´ ¬ø<äTs¡T e#·TÃ#·TqT
q≥e#·TÃqj·T´ ø£]ú ÁyÓTT≈£îÿ#·TqT
j·T$s¡ﬁ¯ qe´ |ü⁄cÕŒ+»\T *∫Ã
Á|ü$eT <Ûä÷|ü B|ü+ãT˝§q]Ã
j·TeTàVü‰‘·Tà\≈£î kÕcÕº+>∑T&Ó’ j·Tø£å
DeTà $uÛÑ÷‹ M&É´eTTà \]Œ+∫
ø√˝≤≥eTTqT u≤Á‘· >=+&ç¢ ù|]DÏj·TT"
π>[ø£ CÀø£j·TT © q{Ï+|ü"
u≤j·Tø£ ªª#ê+&ÉT! uÛÑﬁ≤μμ j·TqT X¯ã›
e÷j·T‹ Hêø£dü+ã+~ |òüT÷]í\¢

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 97
q*πs– y˚DT MD≤ yê<ä´ $‘·‘·T
\T*j·TT#·T ©\‘√ H=ø£ÿ≥ ÁyÓ÷j·T
Hêq+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·T yês¡T—
|üPì X¯+ø£s¡^‘·eTT\T yê&ÉT yês¡T—
»‹ ^‘·eTT MT<ä" »|üŒ≥ *&ÉT#·T
q‹X¯j·T •euÛÑøÏÔ Hê&Ó&ÉT yês¡T—
Hê~ |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘· düTÔ‘·T\T
y˚<ës¡úeTT\T >±">∑ $e]+#·T yês¡T—
HÓiÏ •e eTs¡T\Tq >∑TiÏ˝Òì y˚&Éÿ
qiÏ eTTiÏ $Tqï+~ j·÷&Ó&ÉT yês¡T—
ÁyÓTTøÏÿ •yêq+<äeTTq" <äeTTà eTi∫
ìø£ÿ|ü⁄ düTKeTTq ìÁ~+#·T yês¡T
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦á ~«|ü<äqT #·~yês¡T ø£<ë! B+{À¢ $qkı+|ü⁄>± ñqï |ü<ë\T @$?
♦ªª$uÛÑ÷‹M&É´eTTà\]Œ+∫μμ nì ñ+~ø£<ë! Bì uÛ≤e+ @$T{Ï?
♦ãdüy˚X¯«s¡Tì ô|+&ç¢øÏ @j˚T qè‘ê´\T #˚kÕs¡T? @j˚T dü+^‘· |ü]ø£sê\T ñ|üjÓ÷–+#ês¡T? Bìï ã{Ïº
Hê{Ï $yêVü‰\˝À dü+^‘·, qè‘ê´\≈£î >∑ ÁbÕ<Ûëq´‘· >∑T]+∫ e÷{≤¢&É+&ç.
♦Hê{Ïø±\+˝À XË’e⁄ $yêVü‰\T m˝≤ »]π>eì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
II.
ìU≤ e÷ùV≤X¯«s¡ ìø£s¡+ãTì≥T¢
düTK©\" >=\Te⁄qï#√ ãdüej·T´
j·TbÕŒ<ä»\eTT q_Ûwæ≈£îÔ" &É>∑T#·T
H=|æŒ ~yê´+ãs¡ j·TT>∑à+ãT kÕ‹
uÛÑdæ‘·+|ü⁄ HÓi|üP‘· |ü\T#·>±" ã÷dæ
H=dü\" Á~|ü⁄+Á&É yÓTTô|Œdü">∑ <Ûä]+∫
eTÚ[" ÁãkÕs¡ düTeT+ãT\T <äTiÏ$T
b˛\">∑ s¡TÁ<ëø£å uÛÑ÷wü\T <ë*Ã

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°98
kÕs¡yÓTÆ *+>∑ |ükÕsTT‘·+uHÓ&ÉT
ù|s¡qT >∑\TZ ø£sƒês¡+ãT >∑{Ïº
j·÷q+<ä u≤wüŒ+ãeTT \T>∑T\T yêi
y˚TqT s√e÷+#· dü$Tà[‘·yÓTÆ ‘·qs¡
uÛÑøÏÔ X¯è+>±s¡y˚Ts¡Œ&É" C≤i>=qï
uÛÑøÏÔ ø£ﬁ≤s¡í|ü⁄ ãdüej·T´" p∫
??sTT{Ϻ <ÛäqT?"&? H?<äTH˚ sTT|ü?? &?qT#·T
<ä≥Tº"&ÉT ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT
‘·q ≈£L"‘·T" >±$T˙ »q‹\ø£+ãT
qqT|üeT X¯è+>±s¡eq~Û >∑+>±+ã"
<√&ÓÔ∫Ãj·T≥¢ uÛÑ≈£îÔ\≈£î ÁyÓTTøÏÿ+∫
j˚T&˚Ôs¡ X¯óuÛÑ#˚wüº ˝…<äTs¡Tø=q+>∑
•euÛÑø£Ô eì‘·\T ùddü\T dü\¢
•e ã\+ã>∑Z*+∫q eTTVüAs¡ÔeTTq
y˚<√ø£Ô •e<Ûäs¡à $~Û ãdüeìøÏ
>±*~ düT‘·" u…+&ç¢ >±$+#Ó q+‘·...
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ãdüeì $yêVü‰ìøÏ m˝≤ n\+ø£]+#ês¡T? Ç˝≤ m+<äT≈£î #˚dæ ñ+{≤s¡T?
♦n\+ø£s¡D\≈£î dü+düÿ è‹øÏ >∑ dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï?
♦ã\<˚e⁄&ÉT ãdüeDÏí #·÷dæ ‘·q J$‘·+ <Ûäq´yÓTÆ+<äì m+<äT≈£î uÛ≤$+∫ ñ+{≤&ÉT?
♦kÕ<Ûës¡D+>± $yêVü≤+ #˚j·T&ÜìøÏ e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T es¡T&ÉT m˝≤ ñ+&Ü\ì
ø√s¡Tø=+{≤s¡T? m+<äT≈£î?
(bÕsƒ¡´) kÕsê+X¯+ :
ãdüy˚X¯«s¡T&ÉT ô|+&ç¢øÏ n+^ø£]+#·>±H˚ ã\<˚e <ä+&ÉHêj·T≈£î&ÉT |ü≥ºDeT+‘ê eTø£s¡‘√s¡D≤\T, eTDÏ‘√s¡D≤\T,
n<ë› ‘√s¡D≤\T ø£fÒº+<äT≈£î ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. ªªM<∏äT\+‘ê ø£dü÷Ô]‘√ n*øÏ eTT>∑TZ\T ô|≥º+&ç. uÛÑ≈£îÔ\+<ä]˙ |æ\e+&ç.
ãdüy˚X¯«s¡Tì rdüTø=ì s¡+&çμμ nì #Ó|üPÔ, »+>∑eT<˚es¡\+<ä]˙ |ü⁄cÕŒ+»\T\‘√ <Ûä÷|üBbÕ ÄVü‰«ì+∫, kÕcÕº+>∑
qeTkÕÿsê\T #˚dæ, $uÛÑ÷‹ j·TTø£ÔyÓTÆq ‘ê+ã÷˝≤\qT düeT]Œ+#ê&ÉT.
Ä dü+<äs¡“¤+>± ø√˝≤≥+, ãVüQs¡÷|ü⁄\T, >=+&ç¢, ù|]DÏ, πø[ø£ yÓTT<ä˝…’q qè‘ê´\T #˚dü÷Ô, ª#Ûê+>∑TuÛÑﬁ≤!μ nH˚
X¯u≤›\T Äø±XÊqï+fÒ $<Ûä+>± e÷s√à>∑T‘·T+&É>±, y˚DTe⁄, MD≤ yê<ä´ ‘·+Á‘·T\˙ï yÓ÷>∑T‘·T+&É>± ø=+<äs¡T Äq+<ä

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 99
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. ô|[ﬂy˚&ÉTø£˝À »]π> dü+Á|ü<ëj·÷\T @y˚T+ ñ+{≤sTT? ‘Ó\Œ+&ç.
2. á bÕsƒêìï sê>∑+‘√, uÛ≤e+‘√ #·<äe+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç
$X‚cÕ+XÊ\T
1) $uÛÑ÷‹ M&É´eTT :M&É´eTT n+f… $&çj·TeTT ˝Ò<ë ‘ê+ã÷\eTT. Ms¡XË’yê#ês¡+˝À $uÛÑ÷‹‘√ ø£*|æ
‘ê+ã÷\+ Ç∫Ã »+>∑eT<˚es¡\qT, >∑Ts¡Te⁄\qT, |”sƒê~Û|ü‘·T\qT ÄVü‰«ì+#˚+<äT≈£î
düeT]Œ+#˚~ $uÛÑ÷‹ M&É´+. ‘Ó\¢ì eg+˝À $uÛÑ÷‹‘√bÕ≥T ‘·eT∑Õ≈£î\T, eø£ÿ\T,
Ks¡÷®s¡|ü+&ÉT¢ ô|{Ïº ÇkÕÔs¡T.
2) ù|]DÏ :j·TT<ä∆ düqï<äT∆\qT #˚j·T&ÜìøÏ, Ms¡uÛÑøÏÔì Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ |ü⁄s¡Twüß\T #˚ùd Ms¡Hê≥´+.
3) >=+&ç¢ :ÇB ø√˝≤≥+ e+{Ï<˚. qs¡Ô≈£î\T eè‘êÔø±s¡+˝À ì\ã&ç ‘êﬁ¯\j·Tø£qT>∑TD+>± q]ÔkÕÔs¡T.
4) bÕÁ‘· :s¡ø£s¡ø± y˚cÕ\T <Ûä]+∫ Á|ü<ä]Ù+#˚ Ä≥.
5) πø[ø£ :ÇB ˇø£ Hê≥´ $X‚wü+.
6) »‹ : dü+^‘· qè‘ê´˝À¢ \j·÷qT>∑TDyÓTÆq dü«s¡ $Hê´dü+.
^‘·T\T bÕ&Üs¡T— X¯+ø£s¡Tì düTÔ‹+#ês¡T eT]ø=+<äs¡T— Ä »‘·T\≈£î ^‘ê\≈£î nqT>∑TD+>± #·|üŒ≥T¢ ø=&É÷Ô n‹X¯sTT+∫q
•euÛÑøÏÔ‘√ Ç+ø=+<äs¡T q]ÔdüTÔHêïs¡T— ÁbÕNq ø±\+ qT+&û |üs¡y˚TX¯«s¡T&çï düTÔ‹+#˚ $<ÛëHêìï ø=+<äs¡T $e]düTÔHêïs¡T—
nbÕs¡yÓTÆq •euÛÑøÏÔ bÕs¡eX¯´+‘√ eT] ø=+<äs¡T ñ‘ê‡Vü≤+‘√ >∑+‘·T˝ÒdüTÔHêïs¡T— Ç+ø± ø=+‘·eT+~ •yêq+<ä+˝À
©qyÓTÆ düTKìÁ<ä˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
Ä $<Ûä+>± »+>∑eTj·T´\+‘ê dü+‘·Twüßº˝…’j·TT+>± yê] bÕ<ä»\+‘√ n_Ûwæ≈£îÔ&Ó’q ãdüy˚X¯«s¡T&ÉT ~e´yÓTÆq eÁkÕÔ\qT
<Ûä]+∫, uÛÑkÕàìï ì+&ÉT>± n\eTTø=ì, qT<äT≥ $uÛÑ÷‹πsK\T <Ûä]+∫, yê] |üPC≤ |ü⁄cÕŒ\qT dæ>∑˝À ‘·Ts¡TeTTø=ì,
s¡TÁ<ëø£åe÷\T y˚düTø=ì, *+>∑|ükÕsTT‘·eTH˚ K&ÜZìï q&ÉTeTT≈£î ø£≥Tºø=ì, Äq+<ä uÛ≤cÕŒ\Tsê\>±, s√e÷+∫‘·yÓTÆq
X¯Øs¡+‘√, uÛÑøÏÔ kÂ+<äs¡´+ ñ{Ïº|ü&ÉT‘·T+&É>± e#êÃ&ÉT.
ãdüy˚X¯«s¡Tì #·÷dæ ã\<˚e⁄&ÉT ‘·q J$‘·+ <Ûäq´yÓTÆ+~ nqT≈£îHêï&ÉT. kÂ+<äs¡´e‹, ÁX‚wüß˜sê˝…’q ‘·q ≈£L‘·Ts¡T
>∑+>±+ãqT |æ*|æ+#ê&ÉT. uÛÑ≈£îÔ\+<ä]ø° yÓTTøÏÿ+∫, •e uÛÑ≈£îÔsê+Á&É+‘ê nøÏå‘·\T #·\T¢‘·÷+&É>± •euÛÑ≈£îÔ\T ìs¡ísTT+∫q
eTTVüAsêÔq •e<Ûäs¡à y˚<√ø£Ô+>± Á|æj·TyÓTÆq ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT ãdüy˚X¯«s¡Tì øÏ∫Ã ô|+&ç¢ >±$+#ê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°100
3. øÏ+~ |ü<ëìï #·<äe+&ç. <ëì øÏ+<ä Ç∫Ãq Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç...
#·. düTs¡es¡ |üP»´! |üP»´ >∑TD XÀ_Û‘·! XÀ_Û‘·s¡÷|ü! s¡÷|ü$
düTŒ¤s¡‘·s¡o\! o\>∑D|ü⁄+>∑e! |ü⁄+>∑edü‘·«! dü‘·« dü+
Vü≤s¡ |üs¡yê<ä! yê<äuÛÑj·Te]®‘· bÕ|ü $#ês¡ #ês¡! á
X¯«s¡ düeT ˙yÓ~≈£îÿ ` ªãdüyê! ãdüyê! ãdüyê! eècÕ~ÛbÕ!
Á|üX¯ï\T :
n) k˛eTHê<∏äø£$ s¡∫+∫q á |ü<ä´+ ªeT≈£î{≤μqïqTdü]+∫ @ Á>∑+<∏ä+˝Àì~ ‘Ó\Œ+&ç.
Ä) |ü<ä´+ #Û·+<ädüT‡qT >∑eTì+∫, Ç~ @ eè‘·ÔyÓ÷ >∑T]Ô+#·+&ç.
Ç) |ü<ä´+˝Àì n\+ø±s¡y˚T~? m˝≤ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
á) á |ü<ä´+ <ë«sê ø£$ me]ì düTÔ‹düTÔHêï&ÉT?
4. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) k˛eTHê<∏äø£$ ø£$‘·«+, s¡#·q >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
Ä) ???{Ϻ <ÛäqT?&?H?<äTH˚ sTT|ü??&?? mes?T, me]‘, @ dü+<äs???+? nHê?s yê?U∫??+#·+&?.
Ç) ãdüy˚X¯«s¡Tì ô|+&ç¢ dü+<äs¡“¤+>± @ @ Ä≥\T Ä&ç bÕ&Üs√ ù|s=ÿq+&ç.
á) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Hê{Ï dü+düÿ è‹, dü+Á|ü<ëj·÷ >∑T]+∫ @y˚T$T ‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T
n) bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± ãdüy˚X¯«s¡Tì dü«uÛ≤yêìï >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
Ä) k˛eTHê<∏äTì s¡#·HêXË’*ì ‘Ó\Œ+&ç.
Ç) á bÕsƒ¡+˝À e÷ùV≤X¯«s¡T\ì me]ì nHêïs¡T? yêﬁ¯ﬂHÓ{≤¢ >ös¡$+#ês¡T?
Ç) •euÛÑ≈£îÔ uÛÑøÏÔ |üsêø±wü˜qT ø£$ m+<äT≈£î e]í+#ê&ÉT?
2. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T.
n) á bÕsƒ¡´ kÕsê+XÊìï MT e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
Ä) ÁbÕNq ø±yê´\≈£î dü+ã+~Û+∫q bÕsƒê\T #·<äe&É+e\¢ ø£*π> Á|üjÓ÷»Hê\qT $e]+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) ~«|ü<ä s¡÷|ü+˝Àì á bÕsƒ¡´uÛ≤>±ìï π>j·T+>± >±ì, e#·q ø£$‘·>± >±ì eT\#·+&ç. Ä) Hê{Ï‘√ b˛*ùdÔ, H˚{Ï $yêVü≤y˚&ÉTø£˝À¢ e∫Ãq e÷s¡TŒ\T @$T{Ï? M{Ï >∑T]+∫ $eTs¡ÙHê‘·àø£+>± MT
ùdïVæ≤‘·TìøÏ ˇø£ ˝ÒK sêj·T+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 101
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ e÷≥\T dü+<äsê“¤qïqTdü]+∫ m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#ês√ Á>∑Væ≤+∫, Ç+ø=ø£ÿ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ‘√&ÓÔ#·TÃ :sê<Ûä ‘·q ùdïVæ≤‘·Tsê*¬ø<äTπs– ‘√&ÓÔ∫Ã+~.
Ä) n\T>∑Ts¡Tyês¡T : d”‘·qT b˛>=≥Tº≈£îqï sêeTT&ÉT ø£˙ïs¡T n\T>∑T\T yês¡>± @&ÜÃ&ÉT.
Ç) s√e÷+#· dü$Tà[‘·+: ‘êHÓ+‘·>±H√ n_Ûe÷ì+#˚ >∑Ts¡Te⁄>±s¡T Vü≤sƒê‘·TÔ>± ø£ì|æ+#·>±H˚ •e y˚TqT
Äq+<ä+‘√ s√e÷+∫‘·yÓTÆ+~.
á) <Ûäs¡à$~Û : <Ûäs¡à$~ÛqqTdü]+∫ ø±sê´\T ìs¡«Væ≤+#·&É+ uÛ≤s¡rj·T dü+düÿè‹˝À uÛ≤>∑+.
2. ì|òüT+≥Te⁄ kÕj·T+‘√ øÏ+~ |ü<ë\≈£î HêHêsêú\T yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
n) n]ú :
Ä) |òüT÷]í\T¢ :
Ç) eTT≈£îs¡eTT :
3. øÏ+~ |ü<ë\≈£î düe÷Hêsêú\ì#˚Ã eT] ¬s+&ÉT |ü<ë\qT ‘Ó*|æ, yê{Ï‘√ ˇø=ÿø£ÿ yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) ø£sƒês¡eTT :
Ä) ìø£ÿeTT :
Ç) ùddü\T :
á) $‘·‹ :
4. øÏ+~ |ü<ë\˝À Á|üø£è‘·T˝Òy√, $ø£è‘·T˝Òy√ >∑T]Ô+∫, dü+ã+~Û‘· |ü<ë\qT m<äT¬s<äTs¡T>± sêj·T+&ç.
eTT≈£îs¡eTT|ü⁄wüŒeTT ã–‹ nj·T´
dæ+>±s¡eTT yÓTT>∑Z düTKeTT X¯è+>±s¡eTT
Äs¡´ uÛÑøÏÔ |ü⁄e⁄« düTø£eTT
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
#Û·+<ädüT‡ : ~«|ü<ä
~«|ü<ä C≤‹|ü<ä´+
♦Ç+<äT˝À Á|ü‹ |ü<ä´+˝À ¬s+&ÉT bÕ<ë\T+{≤sTT.
♦Á|ü‹bÕ<ä+˝À es¡Tdü>± eT÷&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤\T, ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ ñ+{≤sTT.
♦eT÷&Ée >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ j·T‹. j·T‹˝Òì #√≥ ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°102
I I I U I I I I I I U I I I I
♦ÁbÕdü ìj·TeT+ bÕ{Ï+|üã&ÉT‘·T+~.
ñ<ëˆˆ eTø£s¡‘√ s¡DeTT\T eTDÏ‘√s¡ DeTT\T
q>∑ q\ dü\ q
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ U≤∞\qT |üP]+#·+&ç.
$dü+~Û dü+~Û|ü<ä+ dü+~Ûù|s¡T
n) Ä G eTVü‰‘·Tà\T R
Ä) G R |ü⁄sê‘·HêbÕ~‘·
Ç) y˚<ä G ñø£Ô R
á) R ô|+&ç¢>±$+#Ó
ñ) G R |ü\T#·>±"ã÷dæ
2. MT bÕsƒê´+X¯+˝Àì øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) <ä«+<ä« düe÷dü+ Ä) dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+
Ç) dü|üÔMT ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+
3. øÏ+~ yêø±´˝À¢ì n\+ø±sêìï >∑T]Ô+#·+&ç.
n) z sêC≤" ˙ j·TX¯X¯Ã+Á~ø£\T ~>∑+‘ê\≈£î yê´|æ+#êsTT. Ä) nC≤„Hê+<Ûäø±s¡+˝À ≈£Ls√Ã≈£î+&Ü $C≤„qM<∏äT˝À¢ $Vü≤]+#ê*.
|ü]#·j·T+
•j·T $s¡ﬁ¯ qe´ |ü⁄ cÕŒ+»\T *∫Ã
I I I I U I U U I I U I
q\ s¡ uÛÑ Vü≤
Á|ü$eT <Ûä÷|ü B |ü+ãT ˝§ q]Ã
I I I I U I U U I I U I
q\ s¡ uÛÑ Vü≤

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 103
ô|’ bÕ<ë\qT >∑eTì+#·+&ç.
Á|ü‹ bÕ<ä+˝ÀqT yÓTT<ä≥ eT÷&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤\T ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ e#êÃsTT ø£<ë!
Á|ü‹ |ü<ä´+˝À ¬s+&ÉT bÕ<ë\THêïsTT ø£<ë!
Ç˝≤ ¬s+&ÉT |ü<ë\T>∑ á |ü<ë´H˚ï ~«|ü<ä n+{≤s¡T. Ç~ C≤‹ |ü<ä´+.
~«|ü<ä \ø£åD+ :
•Á|ü‹ bÕ<ä+˝À es¡TdüHê eT÷&ÉT Ç+Á<ä>∑D≤\T, ˇø£ dü÷s¡´>∑D+ ñ+{≤sTT.
•eT÷&Ée>∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ eT‹.
•ÁbÕdüj·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
•ÁbÕdü ìj·TeT+ bÕ{Ï+|üã&ÉT‘·T+~.
•Á|ü‹ |ü<ä´+˝À ¬s+&ÉT bÕ<ë\T+{≤sTT.
*
ÁbÕdüìj·TeT+ ˝Òì ~«|ü<äqT eT+»Ø~«|ü<ä n+{≤s¡T.
•|üPì X¯+ ø£s¡ ^‘· eTT\T yê&ÉT yês¡T
U I U I I U I I I U I U I
s¡ dü\ dü\ Vü≤
•Hê q+<ä ^‘·+ãT \–Z+#·T yês¡T
U U I U U I U U I U I
‘· ‘· ‘· Vü≤
dü÷øÏÔ
````````````````

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°104
10. e÷ Á|üj·T‘·ï+
` z˝≤Z , edü+‘· ø£qï _sêHé, ø£\ŒHê ø£qï_sêHé
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
á X¯‘ê_› Hê<˚ nì dü>∑s¡«+>± Á|üø£{Ï+#·T≈£îqï eTVü‰ø£$ ll. yê] eTVü‰Á|ükÕúq+ Ä<ÛäTìø£ ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘·´+˝À B|üdüÔ+uÛÑ+>± ì\ã&ç+~. n≥Te+{Ï Á|üdæ<ä∆ ø£$‘ê dü+|ü⁄{ÏøÏ Á|üU≤´‘· s¡#·sTT‘· #·\+ ªjÓ÷>∑´‘ê|üÁ‘·+μ
nH˚ ù|s¡T‘√ >=|üŒ eTT+<äTe÷≥ sêXÊ&ÉT. Ä |”]ƒø£˝Àì Á|ü‹yêø£´+ kÕVæ≤r n_Ûe÷qT Hê\Tø£ MT<ä Hê≥´+
#˚dæ+~. n+<äT˝Àì ø=ìï yêø±´\qT #·÷&É+&ç!
ªª‘·q ø£$‘ê«ìøÏ eTT+<äTe÷≥ sêj·TeTì ll n&ç–‘˚,
ø£$‘ê«ìï ‘·÷#˚sêﬁ¯óﬂ ‘·q <ä>∑Zs¡ ˝ÒeHêï&ÉT #·\+.μμ
ªªHÓ‘·TÔs¡÷, ø£˙ïﬁ¯Sﬂ ‘·&ç|æ ø=‘·Ô{≤ìø˘ ‘·j·÷s¡T#˚XÊ&ÉT
ll á eè<ä∆ Á|ü|ü+#êìøÏμμ
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ ù|sê @ $wüj·÷ìï >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~?
2. me] |ü⁄düÔø±ìøÏ mes¡T ªeTT+<äTe÷≥μ sêXÊs¡T?
3. eTT+<äTe÷≥ m+<äT≈£î sêkÕÔs¡T?
4. ª#·\+μ ll >∑T]+∫ sêdæq yêø±´\T #·~yês¡T ø£<ë! Bìï ã{Ïº ll
ø£$‘·«+ m˝≤ ñ+≥T+<äì uÛ≤$düTÔHêïs¡T?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
uÛ≤wü nH˚ø£ e´eVü‰s¡ s¡÷bÕ\qT e÷s¡TÃ≈£î+≥÷ Jeq~>± Á|üeVæ≤düTÔ+≥T+~. n+<äT˝À uÛ≤>∑yÓTÆq
kÕVæ≤‘·´+ nH˚ø£ s¡÷bÕ˝À¢, Á|üÁøÏj·T˝À¢ yÓ\Te&ÉT‘·÷ yÓ’$<Ûë´ìï dü+‘·]+#·T≈£î+≥T+~. Ç+<äT≈£î dü¬s’q ñ
<ëVü≤s¡D ªeTVæ≤ﬁ≤es¡D+μ |ü⁄düÔø£+. nsTT‘˚ Ä |ü⁄düÔø±ìï #·<äeø£eTT+<˚ ˇø£ ne>±Vü≤q ø£*ZdüTÔ+~ n+<äT˝Àì
eTT+<äTe÷≥. ˇø£ |ü⁄düÔø£+ ‘ê‹«ø£‘·qT, n+‘·kÕ‡sêìï, ÄX¯j·÷*ï, ÁX¯eTqT ‘Ó*j·TCÒùd<˚ eTT+<äTe÷≥.
eTT+<äTe÷≥ e\¢ |ü⁄düÔø±ìï #·<äyê\H˚ ÄdüøÏÔ ô|s¡T>∑T‘·T+~. eT+∫ |ü⁄düÔø±ìï m˝≤ m+|æø£ #˚düTø√yê˝À
<ë] #·÷|ü⁄‘·T+~. n˝≤+{Ï ªeTT+<äTe÷≥μqT |ü]#·j·T+ #˚j·T&Éy˚T á bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+.
eTVæ≤ﬁ¯ n_Ûeè~∆, kÕ~Ûø±]ø£‘· ø√dü+ Á|üuÛÑT‘·«+, dü«#·Ã¤+<ä dü+düú\T mH√ï ø±s¡´Áø£e÷\qT ìs¡«Væ≤düTÔHêïsTT.
m|üŒ{Ïø£|ü &ÉT ø=‘·Ô Á|üD≤[ø£\qT ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£î+≥THêïsTT. n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± ªndæà‘· ]k˛sY‡ ôd+≥sY

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 105
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ªª|ü<ë\T ` nsêú\Tμμ |ü{Ïºø£˝À yÓ‘·‘·ø£+&ç. ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄
#·÷&É+&ç.
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝À $wüj·T+ @eTT+≥T+<√ }Væ≤+#·+&ç.
s¡#·sTTÁ‘·T |ü]#·j·T+
|òüsY ñyÓTHéμ (dæøÏ+Á<ëu≤<é) nH˚ dü+düú 2001˝À ªeTVæ≤ﬁ≤es¡D+μ nH˚ ù|s¡T‘√ #ê]Á‘ê‘·àø£ ÁbÕ<Ûëq´+>∑\
>=|üŒ |ü⁄düÔø±ìï Á|ü#·T]+∫+~. >∑&É∫q q÷≥j·÷uÛ…’ dü+e‘·‡sê ø±\+˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˝À $_Ûqïs¡+>±\˝À
nH˚ø£ uÛ≤eC≤˝≤\≈£î #Ó+~qyês¡T kÕe÷õø£ n_Ûeè~∆˝À uÛ≤>∑yÓTÆ, kÕ+düÿ è‹ø£ #Ó’‘·q´+‘√ Á|üuÛ≤$‘·+
#˚dæq q÷≥ |ü<Ó›ì$T~ eT+~ Åd”Ô bò˛{À\T, J$‘· $esê\T á |ü⁄düÔø£+˝À ñHêïsTT. #·]Á‘·˝À ‘·eT<Ó’q
eTTÁ<äy˚dæ düe÷C≤ìï q&ç|æ+∫q Åd”Ô\≈£î ì»yÓTÆq >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£˝Ò<äT. #·]Á‘·˝À yê] ‘ê´>∑+, Á|ü‹uÛÑ
nHêeTø£+>± $T–*b˛sTT+~. Ä ˝À≥TqT rs¡Tdü÷Ô, $eø£åq÷ Á|ü•ïdü÷Ô Á|üeTTK Åd”Ôyê<ä s¡#·sTTÁ‘·T\T, ñ
<ä´eTø±s¡T˝…’q z˝≤Z, edü+‘·ø£Hêï_Ûs¡Hé, ø£\ŒHê ø£Hêï_Ûs¡Hé\T eTVæ≤ﬁ≤es¡D+ |ü⁄düÔø±ìï dü+ø£\q+ #˚XÊs¡T.
n+<äT˝Àì ªe÷ Á|üj·T‘·ï+μ nH˚ eTT+<äTe÷≥ Ä˝À#·Hê‘·àø£yÓTÆq |ü\T $wüj·÷\qT Á|ükÕÔ$dü÷Ô Á>∑+<∏ä
ÄeX¯´ø£‘·q÷ $e]düTÔ+~.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
1.z˝≤Z : Á|üeTTK Åd”Ôyê<ä s¡#·sTTÁ‹. ‘·q ø£<∏ä\T, ø£$‘·\T, qe\‘√ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À
Åd”Ôyê<ä ñ<ä´e÷ìøÏ ã\yÓTÆq |ü⁄Hê~ì ì]à+#ês¡T. M] ªùd«#·Ã¤μ qe\ô|’ ìsêàD≤‘·àø£yÓTÆq
#·s¡Ã\T »]– Åd”Ôyê<ä ñ<ä´e÷ìøÏ ñ‘˚ÔC≤ìï n+~+∫+~. mH√ï |ü⁄düÔø±\≈£î dü+bÕ<äø£‘·«+
ìs¡«Væ≤+∫q Ms¡T |ü\T |ü⁄s¡kÕÿsê\qT, nyês¡T¶\qT n+<äT≈£îHêïs¡T.
2.edü+‘· ø£qï_ÛsêHé : 1939˝À ôV’≤<äsêu≤<é˝À »ìà+∫q Ms¡T Ä+>∑¢ n<Ûë´|ü≈£î\T>±
|üì#˚XÊs¡T. e÷qe Vü≤≈£îÿ\T, Åd”Ô düe÷q‘·«+ ø√dü+ ø£èwæ #˚düTÔHêïs¡T. H˚wüq˝Ÿ m\jÓTHé‡
Ä|òt ñyÓTHé, Ç+&çj·THé H˚wüq˝Ÿ k˛wü˝Ÿ j·÷ø£åHé bò˛s¡+˝À |üì#˚düTÔHêïs¡T.
3.ø£\ŒHê ø£qï_ÛsêHé : ªôd+≥sY|òüsY H˚wüq˝Ÿ &Óe\|tyÓT+{Ÿμ (ôV’≤Á<ëu≤<é) dü+#ê\≈£î\T>±
|üì#˚düTÔHêïs¡T. kÕe÷õø£ Hê´j·T+, kÕe÷õø£ ñ<ä´e÷˝À¢ ÁøÏj·÷o\ø£+>± u≤<Ûä´‘·\T
ìs¡«]ÔdüTÔHêïs¡T. C…+&ÉsY düº&ûdt, ÁøÏ$Tq˝Ÿ ˝≤˝À $düÔ è‘· n<Ûä´j·Tq+ |ü]XÀ<Ûäq\T #˚dæ
$\TyÓ’q Á>∑+<∏ë\T sêXÊs¡T. Á|üeTTK Hê´j·Tyê~ ¬ø.õ.ø£Hêï_ÛsêHé s¡#·sTTÁ‹ edü+‘·
ø£Hêï_ÛsêHé\T M] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T.
ˇø£ Á>∑+<∏ëìï, Ä Á>∑+<∏ä H˚|ü<∏ë´˙ï, \øå±´\qT |ü]#·j·T+ #˚dü÷Ô Ä Á>∑+<∏ä s¡#·sTT‘·>±ì, y˚πs
s¡#·sTT‘·, $eTs¡Ù≈£î&ÉT>±ì sêùd |ü]o\Hê‘·àø£ |ü]#·j·T yêø±´\qT |”]ƒø£ n+{≤s¡T. BìøÏ
eTT+<äTe÷≥, Á|ükÕÔeq, ‘=*|ü\T≈£î, eTTqTï&ç, ÄeTTK+ yÓTT<ä˝…’q ù|¬s¢H√ï ñHêïsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°106
ªªyêﬁ¯ﬂ nqTuÛÑyê\T $+≥T+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*π>~. #·]Á‘·qT e÷ ø£ﬁ¯ﬂ eTT+<äT
|ü]∫q yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø£+fÒ Äq+<ëìï∫Ãq $wüj·T+...
dü+düÿ ès¡D√<ä´eT s¡<∏ä #·Áø± øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd”Ô\T e÷ ø£ﬁ¯ﬂeTT+<äT yÓT~*
ø£˙ïs¡T ø±sêÃs¡T. Åd”Ô˝ÒeT+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd”Ô˝Ò+ ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√
|ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü kÕ–q mH√ï ñ<ä´e÷\T, yê{Ï˝À |òüTs¡¸D|ü&ç ì>∑TZ<˚* ø=‘·Ô #·]Á‘·qT
düèwæº+∫q Åd”Ô\÷`Mﬁ¯ﬂ+<ä] nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>± |ü]#·j·TeTsTTq≥¢ì|æ+∫+~μμ
á $esê >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç.
I
ø=‘·Ô düVü≤ÁkÕã›+˝Àø°, X¯‘êã›+˝Àø° n&ÉT>∑Tô|&ÉT‘·Tqï dü+<äs¡“¤+˝À >∑&ç∫q ø±˝≤ìï |üsêeT]Ù+#·Tø√e≥+, Ä
nqTuÛÑyê\qT düà]+#·Tø√e≥+, uÛÑ$wü´‘·TÔ MT<ä ˇø£ n+#·Hê‘√ ÄX¯qT ô|+#·Tø√e≥+ me¬s’Hê kÕe÷q´+>± #˚j·÷\qT≈£îH˚
|üH˚. Ä |üì #˚dü÷Ô á X¯‘êã›|ü⁄ kÕe÷õø±_Ûeè~∆˝À, kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ\˝À Åd”Ô uÛ≤>∑kÕ«e÷´ìï >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫q|ü &ÉT
mH√ï $wüj·÷\T e÷ eTT+<äT≈£î e#êÃsTT. >∑&ç∫q X¯‘êu≤›ìï Åd”Ô X¯‘êã›+>± #Ó|üŒe#·Ãì|æ+∫+~. >∑‘· X¯‘êã›|ü⁄
#·]Á‘· ìsêà‘·\T>± yê]~ ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúqeTì|æ+∫+~. ◊‘˚ Bìì kÕ~Ûø±s¡+>±, k˛<ëVü≤s¡D+>± ìs¡÷|æ+#·{≤ìøÏ
m+‘√ n<Ûä´j·TqeT÷, eT¬s+‘√ düeTj·TeT÷ |ü&ÉT‘·T+~. Ä |üì #˚j·÷\qT≈£î+≥÷H˚ eTT+<äT>± á X¯‘êã›+˝À
_Ûqïs¡+>±\˝À, ø°\ø£ kÕúHê\˝À, ø°\ø£ düeTj·÷\˝À |üì#˚dæ nø£ÿ&É ‘·eT eTTÁ<äy˚dæq e+<ä eT+~ Åd”Ô bò˛{À\‘√,
yê] >∑T]+∫q eTTK´ $esê\‘√ ˇø£ |ü⁄düÔø£+ rdüT≈£î sêyê\qT≈£îHêï+. ø=‘·Ô X¯‘êã›+˝À Åd”Ô\+<äs¡+ ø£*dæ #˚düT≈£îH˚
ñ‘·‡e+>± á |ü⁄düÔø±ìï rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. bò˛{À\T Á|ü#·T]+#ê\H˚ ìs¡íj·T+ #ê˝≤ Ä˝À∫+#˚ rdüT≈£îHêï+.
e´≈£îÔ\qT #·÷dü÷Ô, yê] >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e{≤ìø°, eTTKyÓTÆHê ‘Ó*j·Tì e´≈£îÔ >∑T]+∫ #·<äe{≤ìø° á ‘·s¡+yês¡T
#·÷ù| ÄdüøÏÔ˝À ‘˚&Ü ñ+≥T+~. á ‘·s¡+ j·TTe‘·≈£î >∑‘· #·]Á‘·qT |ü]#·j·T+ #˚ùd≥|ü &ÉT yê] eTqdüT\ô|’ eTTÁ<ä
y˚j·T{≤ìøÏ bò˛{À\T nedüs¡eTì|æ+∫+~. Ä s¡ø£+>± yêﬁ¯ﬂ C≤„|üø±\T eTq˝À m≈£îÿe ø±\+ ñ+{≤j·Tì e÷
ñ<˚›X¯+. e+<ä dü+e‘·‡sê\T>± Åd”Ô\T #˚dæq b˛sê{≤\qT >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£î+≥÷ »s¡T|ü⁄≈£îH˚ $»jÓ÷‘·‡e+>± á |ü⁄düÔø£+
ì\ã&ÉT‘·T+<äqT≈£îHêï+.
>∑&ç∫q X¯‘êã›+˝À Åd”Ô\T #˚dæq b˛sê{≤\÷, uÛ≤>∑yÓTÆq ñ<ä´e÷\÷, sêDÏ+∫q s¡+>±\÷ mH√ï ñHêïsTT.
yÓTT<ä{ÏkÕ] #·<äTe⁄≈£îqï kÕe÷q´ Åd”Ô\T, yÓTT<ä{Ï>± $‘·+‘·T $yêVü≤+ #˚düT≈£îH˚ kÕVü≤dü+ #˚dæq Åd”Ô\T, Åd”Ô $<ä´ ø√dü+
ñ<ä´$T+∫q Åd”Ô\÷, ñ<ä´e÷\˝À #˚] C…’\TøÏ yÓﬁ‚ﬂ+<äT≈£î ‘Ó–+∫q Åd”Ô\T, Hê≥ø£+, dæìe÷, πs&çjÓ÷ e+{Ï s¡+>±\˝ÀøÏ
yÓTT<ä{ÏkÕ] n&ÉT–&çq Åd”Ô\÷ ` yÓTT<ä{Ï ‘·s¡|ü⁄ &Üø£ºs¡T¢, XÊgy˚‘·Ô\÷, dü+^‘·ø±s¡T\÷ qè‘·´ø£ﬁ≤ø±]DT\T, $<ë´~Û≈£î\T
` ‘·\T#·Tø√>±H˚ ˇﬁ¯óﬂ |ü⁄\ø£]+#˚ kÕVü≤düeT÷s¡TÔ˝…+<äs√. yêﬁ¯ﬂ+<ä]˙ ˇø£#√≥ ô|≥º≥eTH˚ Ä˝À#·H˚ m+‘√
ñ‘ê‡Vü‰ìï∫Ã+~. ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£s¡T @ ˇø£ÿ |ü⁄düÔø£+˝Àq÷ ÇeT&Éq+‘·eT+~ e÷≈£î ‘·\|ü⁄ø=#êÃs¡T. <ë+‘√ #·]Á‘·
ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\T Á|ü<Ûëq+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq eTs=ø£kÕ] ã\+>± ø£*– m+‘√ >∑s¡«eTì|æ+∫+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 107
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ø±˝≤ìï |üsêeT]Ù+#·&É+ n+fÒ
@$T{Ï?
♦>∑&ç∫q X¯‘êu≤›ìï Åd”Ô X¯‘êã›+>± m˝≤ #?|ü?e#·T??
♦#·]Á‘· m˝≤ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥T+~?
♦eT÷\´+ #Ó*¢+#·&ÉeT+fÒ ns¡ú+ @$T{Ï?
♦ªªkÕe÷qT´ kÕVü≤dü+ nkÕe÷q´ eTì|æ+∫+~μμ nì s¡#·sTTÁ‘·T\T nq&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd”Ô\qT #·]Á‘·˝À
nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT›‘·T+{≤s¡T. <ëìì Åd”Ô ñ<ä´eT+ Á|ü•ïdü÷ÔH˚ ñ+~. <˚X¯+ø√dü+, ‘·eTø√dü+ ˇø£
düeT÷Vü≤+>± Åd”Ô\T #˚dæq b˛sê{≤\≈£L, |ü&çq dü+|òüTs¡¸D\≈£L, kÕ~Û+∫q $»j·÷\≈£L >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. #·]Á‘·
nH˚ »>∑Hêï<Ûä s¡<Ûä#·Áø± øÏ+<ä yêﬁ¯ﬂ kÕeT÷Væ≤ø£ ñìøÏ ‘·THê‘·Tqø£˝…’b˛‘·T+~. <ëì‘√ ø=ìï $»j·÷\T kÕ~Û+∫q
Åd”Ô\qT ˇø=ÿø£ÿs¡T>± ‘·\TÃ≈£îì yêﬁ¯ﬂ X¯øÏÔøÏ ÄX¯Ãs¡´|ü&É‘ês¡T. n{≤¢+{Ï X¯øÏÔ e+‘·T\T ns¡T<äT>± ñ+{≤s¡ì, yê]ì
nkÕe÷q´ ñ<ëVü≤s¡D\T>± e÷Á‘·y˚T >∑Ts¡TÔ+#·T≈£î+{≤s¡T. yÓTT‘·Ô+ kÕe÷õø±_Ûeè~∆ Áø£eT+˝À $&ÉBj·T˝Òì uÛ≤>∑+>±
yê]ì #·÷&É≈£î+&Ü yê] J$‘·ø£<∏ä\qT $&ç>± #·<äTe⁄‘ês¡T. Ç˝≤+{Ï Åd”Ô\T ≈£L&Ü y˚ﬁ¯ﬂMT<ä ˝…ø£ÿu…≥º >∑*–q+‘·eT+~
≈£L&Ü eTq #·]Á‘· |ü⁄düÔø±\˝À ø£ì|æ+#·s¡T. Ç|üŒ{ÏøÏ eTT|üŒjYT dü+e‘·‡sê\qT+N Åd”Ô\≈£î #·]Á‘·˝À kÕúq+ ˝Ò<ä˙, ñqï
#·]Á‘· Åd”Ô ÁbÕ‹ì<Ûë´ìï Á|ü‹_+_+#˚ #·]Á‘· ø±<äH˚ $eTs¡Ù Åd”Ô ñ<ä´eT+ ô|&ÉT‘·THêï, <ëìì y˚TeTT m+‘· ns¡ú+
#˚düT≈£îHêï, Ç+‘·eT+~ Åd”Ô\qT ˇø£ es¡dü˝À #·÷&É≥+ e\¢ e÷≈£î ø£*–q ø£qT$|ü >=|üŒ~. eTq sêh #·]Á‘·+‘ê
ø=‘·Ô>± ‘Ó*dæq≥¢ì|æ+∫+~. ˇø£ #Ó’‘·q´ düeT÷Vü≤ Á|üyêVü≤+>± Åd”Ô\qT y˚TeTT #·÷&É>∑*>±+. Ç+‘·≈£î eTT+<äT $&ç>±
@ ˇø£ ñ<ä´eT+˝ÀH√, s¡+>∑+˝ÀH√ |üì#˚dæq Åd”Ô >∑T]+∫ #·~$q|ü &ÉT ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ø°, |ü\Ts¡+>±\˝À
|üì#˚dæq e+<ä\eT+~ Åd”Ô\qT, yês¡T kÕ~Û+∫q $»j·÷\‘√ düVü‰ #·÷&É≥+e\¢ ø£*–q nqTuÛÑ÷‹ø° b˛*πø ˝Ò<äT.
Åd”Ô #Ó’‘·q´ ÁyêyêVü≤|ü⁄ y˚>∑+, Je+, Ä Á|üyêVü≤Áø£eT+˝Àì e÷s¡TŒ\÷ n˙ï ˇø£ ø=‘·Ô $wüj·÷ìï e÷≈£î
#ÓãT‘·Tqï≥¢ì|æ+∫+~. kÕeT÷Væ≤ø£yÓTÆq ñìøÏ, #Ó’‘·q´+ sTTy˚ #·]Á‘·qT s¡÷|ü⁄~<äT›‘êj·TH˚ $wüj·T+ düŒwüºyÓTÆ+~. Ç+‘·
eT+∫ kÕ+|òæTø£, sê»ø°j·T kÕ+düÿ è‹ø£ yês¡dü‘·«+ eTq≈£î+<äì bı+–b˛j·÷+. á Åd”Ô\+<äs¡÷ á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î
m+‘· eT÷\´+ #Ó*¢+#ês√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓø±ÿsTT. yêdüÔe J$‘· Á|ü‹≈£L |ü]dæú‘·T\‘√ ‘·\|ü&ÉT‘·÷
yês¡T ø=‘·Ô ø£\T ø£q{≤ìø°, ø=‘·Ô J$‘· $<ÛëHê\qT ø£qT>=q{≤ìø° mìï ø£]ƒq |üØø£å\≈£î >∑Ts¡j·÷´s√ ‘·\TÃ≈£î+fÒ Ä
kÕeTqT´ kÕVü≤dü+ nkÕe÷q´eTì|æ+∫+~. düe÷»+˝À Á|ü‹<ë˙ï e÷s¡Ã{≤ìøÏ düe÷j·T‘·ÔyÓTÆq Åd”Ô düeT÷Vü≤+
e÷≈£î >=|üŒ Áù|s¡D ì∫Ã+~.
Ä Áù|s¡D‘√, ñ‘ê‡Vü≤+‘√ á |üì yÓTT<ä\Tô|{≤º+. }Vü≤\≈£L,
Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À mH√ï ñHêïsTT. eTT+<äT düú\
ø±˝≤\≈£L dü+K´≈£L mH√ï |ü]<ÛäT\÷, |ü]$T‘·T\÷ @s¡Œ&ç ñHêïsTT.
Ä+Á<Ûä<˚XÊìøÏ #Ó+~q Åd”Ô\T nqï|ü &ÉT Ä+Á<Ûä<˚X¯+ >∑‘·+˝À Ç|üŒ{Ï
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ e˝Ò ˝Ò<äT. uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À Ç{≤¢π> ñ+≥T+<ä˙ ˝Ò<äT. eTÁ<ëdüT
Áô|dæ&Óì‡, HÓ’C≤+ sê»´+, Á|üdüTÔ‘· ø£sêí≥ø£, eTVü‰sêÁcÕº, ˇ]kÕ‡\˝À
ø=ìï ÁbÕ+‘ê\T Çe˙ï Ä+Á<ÛäT kÕ+düÿ è‹ø£ sê»ø°j·T #·]Á‘·˝À ñHêïsTT.
yê{Ïì ≈£L&Ü e÷ |ü]~Û˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+. ‘Ó\T>∑T nqï |ü<ëìï yê&É≈£î+&Ü
Ä+Á<Ûä nqï |ü<ä+ yê&É{≤ìøÏ ø±s¡D+ Ä+Á<Ûä<˚X¯+ nqï |ü<ä+‘√ Á|üdüTÔ‘·+
@ sê»ø°j·T bÕØº ˝Òø£b˛e≥y˚T. n+<äTe\¢ Ä+Á<Ûä #·]Á‘·, Ä+Á<Ûä <˚X¯
#·]Á‘· nì nqï|ü &ÉT |ü+<=$Tà<äe X¯‘êã›+˝À ‘Ó\T>∑T Á|ü» sê»ø°j·T
kÕ+düÿ è‹ø£ JeHêìøÏ πø+Á<ë\T>± ñqï ÁbÕ+‘ê\≈£L, Ç|üŒ{Ï
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ˙, ¬s+&ç+{Ï˙ <äèwæº˝À ô|≥Tºø√yê*.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°108
II.
Çø£ ø±˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫ Ä˝À∫+∫q|ü &ÉT kÕe÷õø£+>± Åd”Ô\T ‘Ó∫Ãq ô|<ä› e÷s¡TŒ\T á X¯‘êã›+˝À
Á|üeTTK+>± ñHêïsTT >±ã{Ïº á X¯‘êu≤›qï+‘ê rdüTø√yê\qT≈£îHêï+. M˝…’q+‘· es¡≈£L nìï s¡+>±\q÷ <äèwæº˝ÀøÏ
rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêï+. Çø£ dü+K´ $wüj·÷ìøÏ eùdÔ @<√ ˇø£ dü+K´≈£î ø£≥Tºã&Éø£ ‘·|üŒ<äT. |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D˝À ñ+&˚
Ä]úø£ |ü]$T‘·T <äècÕº´ e+<äeT+~ì á |ü⁄düÔø£+˝À ñ+#ê\qT≈£îHêï+. ø±˙ Ä dü+K´‘√ @MT ‘·è|æÔ˝Ò<äT. Ä]úø£+>±
m+‘· ø£wüºeTì|æ+∫Hê eT] ø=+‘·eT+~ì #˚s¡Ãø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT. m+|æø£ #ê˝≤ ø£wüºeTq≥+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. Á|ü‹
s¡+>∑+˝À ‘·eT <ä+≥÷ ˇø£ eTTÁ<ä y˚dæq yê]ì m+#·Tø√yê*. n+fÒ Ä s¡+>±\˝À ìcÕí‘·T˝…’q Ç|üŒ{Ï yê]ì
dü+Á|ü~+#ê*. ø±\<Ûäs¡à+ #Ó+~q yê] $esê\T ùdø£]+#ê*. es¡Ôe÷q+˝À ñqï Åd”Ô\qT ø£\TdüTø√yê*, e÷{≤¢&Ü*.
yêﬁ¯ﬂ >∑T]+∫ m{≤¢ sêj·÷\H˚<ëìï >∑T]+∫ m+‘√ Ä˝À∫+#ê+. Ç+≥s¡÷«´\≈£î #˚dæ yês¡T e÷{≤¢&çq~ sêj·T≥eT+fÒ,
Ç|ü &ÉT ˝Òì yê]˝À n~ ≈£î<äs¡<äT. n+<ä]ø° ˇø£ |ü<ä∆‹ bÕ{Ï+#·≥y˚T u≤>∑T+≥T+~. |ü⁄düÔø£+˝À $|ü⁄\yÓTÆq Ç+≥s¡÷«´\≈£î
#√≥T #ê\<äT. Ç+≥s¡÷«´\T rdüT≈£îì ‘·T+#·≥eT÷ dü]ø±<äT. n+<äTe\¢ Ä |ü<ä∆‹ ˇ<ä›qT≈£îHêï+. yê] J$‘·
$X‚cÕ\q÷, yêﬁ¯óﬂ #˚dæq b˛sê{≤\q÷, kÕ~Û+∫q $»j·÷\q÷ ≈£î¢|üÔ+>± #Ó|üŒ≥+ ‘·|üŒ eTs√ e÷s¡Z+ ø£ì|æ+#·˝Ò<äT.
n~ ø=+‘· ìsêX¯ ø£*Z+∫Hê ˇø£ düeT÷Vü≤+>± kÕ–e#˚Ã Åd”Ô eT÷s¡TÔ\T e÷ ñ‘ê‡Vü‰ìï @e÷Á‘·+ ˙s¡Tø±s¡ìe«˝Ò<äT.
á |üì˝À m+<äs√ Åd”Ô\qT ø£*XÊ+. yêﬁ¯ﬂ‘√ e÷{≤¢&É≥y˚T ô|<ä› ñ‘ê‡Vü≤+>± ñ+&˚~. yêﬁ¯ﬂ nqTuÛÑyê\T
$+≥T+fÒ ñ<˚«>∑+ ø£*π>~. #·]Á‘·qT e÷ ø£ﬁ¯ﬂeTT+<äT |üs¡∫q yê] J$‘ê\qT $q≥+ á |üì˝À e÷≈£î nìï{Ïø£+fÒ
Äq+<ëìï∫Ãq $wüj·T+. dü]<Ó e÷DÏø±´+ã>±s¡T ªªn|ü &ÉT e÷ ≈£î\+ yê]ì Ä&Ée<ä›Hêïs¡T. ‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]˙
Ä&Ée#·ÃHêïs¡T. e÷ eè‹Ô, bı˝≤\T, Jeq+ n˙ï rùddüT≈£îHêïs¡T. Ç|ü &ÉT Ç<˚ JeH√bÕ~Û>± nìï ≈£î˝≤ yêﬁ¯óﬂ
ã‘·T≈£îHêïs¡Tμμ nqï|ü &ÉT dü+düÿs¡D√<ä´eT s¡<∏ä #·Áø± øÏ+<ä q*–q m+<äs√ Åd”Ô\T e÷ ø£ﬁ¯ﬂeTT+<äT yÓT~* ø£˙ïs¡T
ø±sêÃs¡T. Åd”Ô˝ÒeT+≥THêïs√ $q≈£î+&Ü, Åd”Ô˝Ò+ ø±yê\qT≈£î+≥THêïs√ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+&Ü kÕ–q mH√ï ñ<ä´e÷\T,
yê{Ï˝À |òüTs¡¸D|ü&ç ì>∑TZ<˚* ø=‘·Ô #·]Á‘·qT düèwæº+∫q Åd”Ô\÷ ` Mﬁ¯ﬂ+<ä] nqTuÛÑyê\‘√ #·]Á‘· ø=‘·Ô>±
|ü]#·j·TeTsTTq≥¢ì|æ+∫+~.
Á|ü‹yêﬁ¯Sﬂ Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–q Áø£e÷ìï.
Á|ü‹yêﬁ¯Sﬂ Á|üj·T‹ï+#ês¡T #·]Á‘·qT e÷s¡Ã{≤ìøÏ.
n|üŒ{Ï ø£+<äT≈£L] sê»´\øÏÎ qT+∫ y˚Tø£|t s¡+>∑+˝À Ä&Éyêﬁ¯ﬂ≈£î m+<äT≈£î kÕúq+ ˝Ò<äì b˛sê&çq XÀuÛ≤\‘·
es¡≈£L Á|ü‹ ˇø£ÿs¡÷ ø=‘·Ô e÷πsŒ<√ rdüT≈£îsêyê\˙, ‘·eT J$‘ê\˝À kÕe÷õø£ Jeq s¡+>∑+˝À ø=‘·Ô nsêú\q÷,
yÓ\T>∑T˝q÷ düèwæº+#ê\˙ ‘ê|üÁ‘·j·T |ü&çqyêπs.
ªªHê≥ø£s¡+>∑+˝ÀøÏ ≈£î≥T+ã Åd”Ô\T sêyê\+{≤s¡T ` y˚TeT+‘ê ≈£î≥T+ã Åd”Ô\+ ø±e÷ ` Ä e÷≥ mes¡T
e÷{≤¢&çHê Hê≈£î ø√|ü+ edüTÔ+~. @ Åd”ÔjÓÆTHê ≈£î≥T+ã+˝À+∫ sê≈£î+&Ü mø£ÿ&É qT+&ç edüTÔ+~μμ nì bÕe˝≤
XÊ´eT\>±s¡T ø√|ü+>± n&ç–q Á|üX¯ï\‘√, á |æÁ‘·TkÕ«eT´ düe÷»+ Åd”Ô\qT XÊX¯«‘·+>± $&ÉBdæ, eTsê´<ä ` neTsê´<ä
|ü]<ÛäT\˝À yêﬁ¯ﬂqT ø£<ä\≈£î+&Ü ã+~Û+∫, ‘·qø£qT≈£L\+>± e÷Á‘·y˚T yêﬁ¯ﬂ ø£<ä*ø£\qT ìj·T+Á‹+#˚ $<ÛëqeT+‘ê
ø£ﬁ¯ﬂ≈£î ø£{Ïº+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 109
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦eTTÁ<ä y˚j·T&É+ n+fÒ @$T{Ï?
♦dü+düÿs¡D√<ä´eT s¡<∏ä #·Áø± øÏ+<ä
q\>∑&ÉeT+fÒ @$T{Ï?
♦ªªÁ|ü‹yêﬁ¯Sﬂ Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘·qT e÷s¡Ã{≤ìøÏμμ nì Åd”Ô >∑T]+∫
s¡#·sTTÁ‘·T\T m+<äTø£Hêïs¡T?
♦düe÷»+˝À #Ó˝≤eTDÏ˝Àe⁄qï
eTsê´<ä, neTsê´<ä |ü]<ÛäT\T @$?
♦ø=‘·Ô nsêú\T, yÓ\T>∑T düèwæº m˝≤
kÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~?
cÕe⁄ø±s¡T C≤qøÏ>±s¡T ˇø£ Ç+≥s¡÷«´˝À n+{≤s¡T. ªªXÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq
düe÷» $<Ûëq+. ∫es¡≈£î $T–˝Ò~ V”≤s√ >=|üŒ‘·qy˚Tμμ nì. #·]Á‘·˝À ≈£L&Ü n+‘˚. Ä düe÷» $<ÛëHêìï e÷s¡Ã≥+
‘˚*ø£ ø±<äT >±˙ Á|üj·T‘êï\T ÁbÕs¡+_Û+#·{≤ìø°, Åd”Ô\qT #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± ns¡ú+ #˚düT≈£î+≥÷ #·]Á‘·qT ‹]–
sêj·T{≤ìø° Ç~ nqTyÓ’q düeTj·TeTì|æk˛Ô+~.
y˚T+ á |ü⁄düÔø£+˝À q÷≥ |ü<Ó›ì$T~ eT+~ì e÷Á‘·y˚T m+#·T≈£îqï~ e÷ |ü]$T‘·T Ø‘ê´H˚. eT]+‘· Ä]úø£
yÓdüT\Tu≤≥T ñ+fÒ Ç+‘˚ ÁbÕeTTK´‘·>∑ eTs√ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT e+<ä eT+~ á |ü⁄düÔø£+˝À ñ+&˚yês¡T. Ç~ yÓTT<ä{Ï
|ü⁄düÔø£y˚T. ‘·s¡Tyê‹ |ü⁄düÔø±\˝À yêﬁ¯Sﬂ ˇø£ Áø£eT+˝À |ü]#·j·TeTe⁄‘ês¡T. M]H˚ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡H˚ <ëìøÏ n~
e÷ m+|æø£ nq≥+ ø£+fÒ düe÷<Ûëq+ @eTT+≥T+~? Äj·÷ s¡+>±\˝À yêﬁ¯óﬂ #˚dæq ø£èwæ, yêﬁ¯óﬂ y˚dæq eTTÁ<ä,
yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï>± ˇø£ Á|ü‘˚´ø£ s¡+>∑+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq|ü &ÉT yêﬁËﬂ<äTs=ÿqï dü+øÏ¢wüº dü+<äsê“¤\T, Á|ü»\˝À yê]≈£îqï
kÕúq+, M≥ìï{Ï˙ |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£îHêï+. á Åd”Ô\qT @ es¡Tdü˝À ñ+#ê\H˚ Á|üX¯ï≈£î ø±\Áø£eTy˚T dü¬s’+<äì|æ+∫+~.
ˇπø düeTj·T+˝À |ü\T s¡+>±\˝À |üì#˚dæq Åd”Ô\qT ˇø£ es¡dü˝À ñ+#·≥+ e\¢ ˇø£ düeTÁ>∑‘· edüTÔ+<äì|æ+∫+~. ˇπø
ø±\+˝À _Ûqï s¡+>±\˝À n+fÒ yÓTT‘·Ô+ düe÷»+˝À »]–q e÷s¡TŒ\≈£î Åd”Ô\T #˚dæ+<˚$T{Ï, yê] uÛ≤>∑kÕ«eT´+ @$T{Ï
nH˚~ #·÷&Ü\qT≈£îqï|ü &ÉT ø±\Áø£eT+ bÕ{Ï+#·≥y˚T dü¬s’+<äqT≈£îHêï+. eTT+<äTe÷≥ >∑T]+∫ ˇø£ ìs¡íj·T+ rdüT≈£îHêï+.
‘Ó\T>∑T˝À Ç≥Te+{Ï Á|üj·T‘·ï+ yÓTT<ä{Ï~ ø£qTø±, á |ü⁄düÔø£+ Ä+Á<Ûä<˚X¯ #·]Á‘·≈£î dü+ã+~Û+∫q~ >±ã{°º ‘Ó\T>∑T˝À
$es¡yÓTÆq eTT+<äTe÷≥ ñ+&Ü\qT≈£îHêï+. Ç+^¢wüß˝À <ëìì dü+øÏå|üÔ+ #˚XÊ+.
á |ü⁄düÔø±\˝À Åd”Ô\qT m+|æø£ #˚j·T{≤ìøÏ e÷≈£î m+<äs√ düVü≤ø£]+#ês¡T. m+<ä]H√ dü+Á|ü~+#ê+. yês¡+<ä]ø°
e÷ ø£è‘·»„‘·\T. bò˛{À\T rj·T{≤ìøÏ uÛÑs¡‘YuÛÑ÷wüDYì m+#·T≈£îHêï+. Äj·Tq á |üì >∑T]+∫ m+‘√ ñ‘ê‡Vü≤+
#·÷|æ+#ês¡T. nHês√>±´ìï |üø£ÿq ô|{Ïº á |üì#˚XÊs¡T. á |üì˝À Äj·Tq bı+~q dü+‘√wü+ ≈£L&Ü e÷≈£î ‘·è|æÔ
ì∫Ã+~. Ç|ü &ÉT J$+∫˝Òìyê] bò˛{À\T ùdø£]+#·≥+˝À m+<äs√ düVü‰j·T|ü&Ü¶s¡T. yês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»„‘·\T.
y˚TMT Á|üj·T‘·ï+ ‘·\ô|&ÉTÔHêïeTì #Ó|æŒq eTs¡Tø£åD+ qT+∫ <ëìì >∑T]+∫ e÷ø£+fÒ d”]j·Tdt>± Ä˝À∫+∫,
eTeTà*ï Á|ü‹ dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ ‘·s¡∫ ‘·s¡∫ Á|ü•ï+∫, y˚TeTT m+#·T≈£îqï
yê]ì >∑T]+∫ m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡˙, m+#·Tø√ì yê]ì m+<äT≈£î e~˝≤s¡˙,
Á|ü•ï+∫ m+‘√ $\TyÓ’q dü\Vü‰*∫Ãq e´≈£îÔ\T Ç<ä›s¡T. ˇø£s¡T mdt.ÄsY.X¯+ø£s¡Hé,
¬s+&Éeyês¡T nøÏÿH˚ì ≈£î≥T+ãsêe⁄. á |ü⁄düÔø±ìøÏ ª>√¢düØμ ‘·j·÷s¡T#˚ùd
u≤<Ûä´‘· rdüT≈£îì, #˚dæ e÷≈£î düVü‰j·T|ü&ç+~ Hê>±s¡T®q. á|ü⁄düÔø±ìøÏ
dü+ã+~Û+∫q uÛ≤cÕ $wüj·T+˝À ‘·eT neT÷\´yÓTÆq dü\Vü‰*∫Ã+~ #˚≈£L]
sêe÷sêe⁄>±s¡T. Çø£ á |ü⁄düÔø£+ m˝≤ ñ+&Ü*, ˝À|ü* $wüj·÷ìøÏ ‘·–q≥T¢>±
m+‘· n+<ä+>±, VüQ+<ë>±, >∑+;Ûs¡+>± n<˚ düeTj·T+˝À Äø£s¡¸D°j·T+>±
m{≤¢ |ü⁄düÔø±ìï r]Ã~<ë›\ì ‘·|üq|ü&ç, Ç+‘· #·ø£ÿì s¡÷|ü+˝À e÷ #˚‘·T\
ø£+~+∫q e´øÏÔ sêCŸyÓ÷Vü≤Hé ‘˚ﬁ¯ﬂ. &çC…’Hé˝À, ÄsYº esYÿ˝À ˇø£ |ü]|üPs¡í‘·
kÕ~Û+#·{≤ìøÏ Äj·Tq #ê˝≤ ÁX¯eT|ü&Ü¶s¡T. |ü⁄düÔø£+ nqT≈£îqï düeTj·T+˝À
sêe{≤ìøÏ e÷ø£+fÒ m≈£îÿe ø£wüº|ü&ç+~ sêCŸyÓ÷Vü≤Hé.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°110
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ n+XÊ\ô|’ e÷{≤¢&É+&ç.
n) Çs¡ejÓ÷´ X¯‘êu≤›ìï Åd”Ô X¯‘êã›+>± >∑T]Ô+#·e#êÃ? #·]Ã+#·+&ç.
Ä) eTVæ≤ﬁ≤ ~H√‘·‡e+ dü+<äs¡“¤+>± bÕsƒ¡XÊ\˝À øÏ+~ n+XÊ\ô|’ eø£Ô è‘·«b˛{°\T ìs¡«Væ≤+#·&ÉyÓTÆq~.
1) u≤*ø± $<ä´ ` ÄeX¯´ø£‘· 2) ˙≈£î q∫Ãq eTVæ≤ﬁ¯ ` >∑TD>∑D≤\T
3) eTVæ≤ﬁ¯ kÕ~Ûø±s¡‘· ` kÕ«e\+ãq 4) |ü⁄s¡Twüß\‘√ BÛ≥T>± eTVæ≤ﬁ¯ Á|ü>∑‹ ì»y˚THê?
MT¬s’‘˚ @ n+X¯+ô|’ @y˚T$T e÷{≤¢&É‘ês¡T?
2. øÏ+~ yêø±´\T bÕsƒê´+X¯+˝À mø£ÿ&É e#êÃjÓ÷ >∑T]Ô+∫ yê{Ï dü+<äsê“¤*ï $e]+#·+&ç.
n) dü+Á|ü<ëj·T #·]Á‘·ø±s¡T\T Åd”Ô\qT #·]Á‘·˝À nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü bÂ&ÉsY n~›q≥T¢ n<äT›‘·T+{≤s¡T. Ä) }Vü≤\≈£L, Ä˝À#·q\≈£L ˝Òì |ü]$T‘·T\T |üì˝À ñHêïsTT. Ç) XÊ\÷´≥¢˙ï V”≤s√\πø, V”≤s√sTTqT¢ Ä ‘·sê«‘˚... ÇB eTq düe÷» $<Ûëq+.
3. øÏ+~ >∑<ä´+ #·<äe+&ç. Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
50e <äXÊã›|ü⁄ ¬s+&ÉeuÛ≤>∑+ qT+N &Óu…“¤Ìj·Te <äXÊã›+ es¡≈£L s¡#·sTTÁ‘·T\T ˇø£ yÓ\T¢e˝≤ ‘Ó\T>∑T
kÕVæ≤‘ê´ìï eTT+#Ó‘êÔs¡T. Ä#·+≥ XÊs¡<ë<˚$, Ç*¢+<ä düs¡dü«r<˚$, e÷ #·+<ä÷sY, \‘·, l<˚$,
yêdæ¬s&ç¶ d”‘ê<˚$, s¡+>∑Hêj·T≈£eTà, ~«y˚<äT $XÊ˝≤øÏå, j·T<ä›q|üP&ç düT˝À#·HêsêDÏ, Äq+<ësêeT+,
&ç.ø±y˚TX¯«], ;Hê<˚$ yÓTT<ä˝…’q s¡#·sTTÁ‘·T ù|s¡T¢ Ç+{Ï+{≤ $ì|æ+#˚ ù|s¡¢j·÷´sTT. s¡#·sTTÁ‘·T qe\‘√
qe˝≤ kÕVæ≤‘ê´ìøÏ ‘Ó\T>∑T˝À $düÔè‘·yÓTÆq e÷¬sÿ{Ÿ @s¡Œ&ç+~. s¡#·sTT‘·\T Ä&Éyê] ù|s¡¢‘√ ‘·eT s¡#·q\qT
Ç$ #˚j·T+&ç
ndæà‘·˝À Á|ü<Ûëq+>± á u≤<Ûä´‘· rdüT≈£îì |üì #˚dæ+~ ˙HêC≤<äyé, ø£+#· s¡e÷<˚$. uÛÑs¡‘YuÛÑ÷wüDY‘√ bÕ≥T
yÓﬁ¯ﬂ≥+, J$‘· $X‚cÕ\T ùdø£]+#·≥+, nìï+{Ï˙ ˇø£ |ü<ä∆‹˝À uÛÑÁ<ä|üs¡#·≥+ yÓTT<ä˝…’q |üqT u≤<Ûä´‘· Ms¡T
rdüT≈£îHêïs¡T. |ü~àì, düTC≤‘·, düTã“\ø°Î Ç+^¢wüß˝À |ü⁄düÔø±qï+‘ê ø£+|üP´≥sY MT<ä ø£+b˛CŸ #˚XÊs¡T. dü+e‘·‡s¡+
bÕ≥T »]–q á |üì #˚j·T{≤ìøÏ M\T>± ndæà‘· s√EyêØ |üqT qT+&ç e÷≈£î düeTj·T+ ø£*Œ+∫, Ä |üqT\T ≈£L&Ü
;Hê ìs¡«Væ≤+#·≥≥+e\¢ e÷ |üì ø=+‘· ‘˚*ø£sTT+~. á |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D≈£î düVü≤ø£]+∫q yês¡+<ä]ø° e÷ ø£è‘·»„‘·T\T.
z˝≤Z,
edü+‘· ø£qï_sêHé,
ø£\Œq ø£qï_sêHé

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 111
Á|ü#·T]+#·Tø√yê*‡q |ü]dæú‹ e∫Ã+~. 1980e <äXÊã›+ ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À Åd”Ô <äXÊã›+>± #Ó|üŒe#·TÃ.
qe˝≤ kÕVæ≤‘·´+˝À ns¡ej·T´e <äXÊã›+˝À ‹s¡T>∑T˝Òì kÕúq+ dü+bÕ~+#·T≈£îqï s¡#·sTTÁ‘·T\T 80e
<äXÊã›+˝À ø£$‘·«+˝À ø£<∏ä\˝À ‘·eT eTTÁ<ä y˚XÊs¡T. n+‘·es¡≈£î ø£$‘·«+ ‘·eT<äqT≈£îH˚ |ü⁄s¡Twüß ÁuÛÑeT\qT
ã<ä›\T ø={≤ºs¡T. ø£$‘·«+ sêj·T&Éy˚Tø±<äT. n+‘·es¡≈£î ø£$‘·«+˝ÀøÏ sêì Åd”Ô nD∫y˚‘·˝Àì |ü\Tø√D≤\qT
‘·eT ø£$‘êedüTÔe⁄>± d”«ø£]+#ês¡T. ˝…’+–ø£‘·«+, |ü⁄qs¡T‘·Œ‹Ô, e÷‘·è‘·«+ e+{Ï $wüj·÷\qT Åd”Ôyê<ä <äèwæº‘√
kÕVæ≤‘·´+˝ÀøÏ rdüTø£e#êÃs¡T. á X¯‘êã›+˝À e∫Ãq ¬s+&Ée ñ‘·ÔeT ø£$‘ê dü+ø£\q+>± ª˙*y˚T|òü÷\Tμ
Åd”Ôyê<ä ø£$‘ê dü+ø£\Hêìï Á|ü#·T]+#ês¡T. z˝≤Z ªsê»ø°j·Tø£<∏ä\Tμ, ªùd«#·Ã¤μ qe Åd”Ô X¯Øs¡ sê»ø°j·÷\q÷,
≈£î≥T+ã nD∫y˚‘·q÷ ø=‘·Ô |ü<ä∆‹˝À |ü]#·j·T+ #˚XÊsTT. »j·TÁ|üuÛÑ, ø=+&˚|üP&ç ìs¡à\, bÕ{Ïã+&É¢ s¡»ì,
|æ.dü‘·´e‹, dæ.düTC≤‘·, eTèD≤[ì, ¬ø.es¡\øÏÎ, ¬ø.^‘·, ≈£î|æŒ* |ü<äà, C≤qø°u≤\, »j·T e+{Ï Åd”Ôyê<ä
s¡#·sTTÁ‘·T\T ‘Ó\T>∑TkÕVæ≤‘·´+˝À Åd”Ôyê<ëìï dæús¡|ü]#ês¡T.
n) ‘Ó\T>∑T kÕVæ≤‘·´+˝À s¡#·sTTÁ‘·T\T @ ø±\+˝À yÓ\T¢e˝≤ e#êÃs¡T?
Ä) 80e <äXÊã›+ Åd”Ô <äXÊã›eTì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\e⁄?
Ç) Åd”Ôyê<ä ø£esTTÁ‘·T\T kÕ~Û+∫q $Cj·÷\T @$T{Ï?
á) Åd”Ôyê<ä kÕVæ≤‘·´+˝À @ edüTÔe⁄\T ÁbÕ<Ûëq´+ eVæ≤+#êsTT?
ñ) ô|’ ù|sê≈£î ns¡úe+‘·yÓTÆq o]¸ø£qT ô|≥º+&ç.
4. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) dü+bÕ<ä≈£î\T eTVæ≤ﬁ≤es¡D+ |ü⁄düÔø±ìï m+<äT≈£î rdüT≈£îsêyê\qT≈£îHêïs¡T?
Ä) eTVæ≤ﬁ≤es¡D+ s¡#·sTTÁ‘·T\T @ @ s¡+>±\≈£î #Ó+~q Åd”Ô $esê\T ùdø£]+#ê\qT≈£îHêïs¡T?
Ç) eT¨qï‘·T˝…’q Åd”Ô $X‚cÕ\T ùdø£]düTÔqï dü+<äs¡“¤+˝À dü+bÕ<ä≈£î\T bı+~q nqTuÛÑ÷‘·T\T @+{Ï?
á) eTVæ≤ﬁ≤es¡D+ |ü⁄düÔø£+˝ÀøÏ m+‘√ eT+~ Åd”Ô\qT rdüTø√yê\ì ñHêï ø=~›eT+~ì e÷Á‘·y˚T m+|æø£
#˚düTø√e&ÜìøÏ >∑ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
ñ) eTVæ≤ﬁ≤es¡D+ |ü⁄düÔø£ Á|ü#·Ts¡D˝À dü+bÕ<ä≈£î\≈£î düVü‰j·T|ü&çq yê¬ses¡T?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªªkÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äTμμ B+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°112
Ä) s¡#·sTTÁ‘·T\T dü+ø£\q+ #˚dæq |ü⁄düÔø±ìøÏ ªªeTVæ≤ﬁ≤es¡D+μμ nH˚ ù|s¡T dü]b˛sTT+<äì uÛ≤$düTÔHêïsê?
m+<äT≈£î?
Ç) ªªÁ|ü‹yêﬁ¯Sﬂ Á|ü•ï+#ês¡T #·]Á‘· kÕ–qÁø£e÷˙ï!μμ nì Åd”Ô >∑T]+∫ s¡#·sTTÁ‘·T\T m+<äT≈£î ù|s=ÿHêïs¡T?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\T Á|ü<Ûëq+>± ñHêïs¡H˚ uÛ≤eq dü+bÕ<ä≈£î\≈£î ø£\>∑&ÜìøÏ >∑ ø±s¡D≤\qT
$e]+#·+&ç.
Ä) ªªá Åd”Ô\+<äs¡T á #·]Á‘·qT ì]à+#˚+<äT≈£î m+‘· eT÷\´+ #Ó*¢+#ês√ ‘·\#·T≈£î+fÒ e÷ >∑T+&Ó\T
ãs¡TyÓø±ÿsTTμμ nq&É+˝À eTT+<äTe÷≥ ø£s¡Ô Ä+‘·s¡´+ @$T{Ï?
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) ˇø£ Á|üeTTK Åd”Ôyê<ä s¡#·sTTÁ‹ MT bÕsƒ¡XÊ yê]¸ø√‘·‡e+˝À eTTK´ n‹~∏>± bÕ˝§ZqT≥≈£î edüTÔHêïs¡T.
yê]ì MTs¡T @$T Á|ü•ï+#·<ä\#·T≈£îHêïs√ Ä Á|üX¯ï C≤_‘ê sêj·T+&ç.
Ä) eTVæ≤ﬁ¯ |ü≥¢ #·÷|ü⁄‘·Tqï $eø£å\qT, yê] MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\qT K+&çdü÷Ô, eTVæ≤ﬁ¯\+<äs¡÷
<ÛÓ’s¡´+‘√ yÓT\>±\ì ‘Ó*j·TCÒùd˝≤ ˇø£ ø£s¡|üÁ‘·+ ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘·^dæq |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) kÕe÷q´+>± #·]Á‘· ìsêà‘·\T>± Åd”Ô\≈£î >∑T]Ô+|ü⁄ <=s¡ø£<äT. (, , )
Ä) n+<ä]ø° ˇø£ |ü<ä∆‹ bÕ{Ï+#·&Éy˚T u≤>∑T+≥T+~. (, , )
Ç) mH√ï nqTuÛÑyê\T düàs¡D˝ÀøÏ ‘Ó#·TÃ≈£îHêïqT. (, , )
2. MT bÕsƒ¡+˝Àì X¯u≤›\+ø±s¡ yêø±´\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
ñ<ë:ªªn|ü &ÉT e÷ ≈£î\+ yê]ì Ä&Ée<ä›Hêïs¡T.
‘·sê«‘· nìï ≈£î˝≤\yê]ì Ä&Ée#·ÃHêïs¡T.μμ
3. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ C≤rj·÷\T @ dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês√ $e]+#·+&ç.
n) >∑T+&Ó\T ãs¡TyÓø£ÿ&É+Ä) ˙s¡Tø±]b˛e&É+ Ç)ø£qT$|ü
á) ø±\<Ûäs¡à ñ) ‘·THê‘·Tqø£\T
4. øÏ+~ |ü<ë\qT >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
n) kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ :
Ä) $»jÓ÷‘·‡e+ :
}n+‘ê´qTÁbÕdü.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 113
Ç) kÕe÷õø±_Ûeè~∆ :
á) kÕ+düÿè‹ø£ yês¡dü‘·«+ :
ñ) nÁ>∑‘ê+ã÷\+ :
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦$$<Ûä s¡+>±\˝À Á|üdæ<äT∆˝…’q eTVæ≤ﬁ¯ bò˛{À\qT, J$‘· $X‚cÕ\qT ùdø£]+∫ ˇø£ yÓ÷&É˝Ÿ eTVæ≤ﬁ≤es¡D+
|ü⁄düÔø±ìï ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç. Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ yêø±´\T @Ø‹ yêø±´˝À >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) <äj·T#˚dæ qqTï ø±bÕ&ÉT.
Ä) MTs¡T sêe<äT›.
Ç) yês¡+<ä]øÏ @yÓTÆ+~?
á) H˚qT ‘·|üŒø£ ekÕÔqT.
ñ) ÄVü‰! m+‘· u≤>∑T+B!
}) yês¡T yÓﬁ¯ﬂe#êÃ?
ñ<ë : MTs¡T sêe<äT› ` ìùw<Ûës¡úø£ yêø£´+.
2. øÏ+~ Ç∫Ãq dü+<ÛäT\T ` |ü<ë\T y˚{ÏøÏ @~ e]ÔdüTÔ+<√ >∑T]Ô+∫ Äj·÷ |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q dü+~Û
dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
Ç‘·«dü+~Û,>∑TDdü+~Û,dües¡íBs¡Èdü+~Û,ñ‘·«dü+~Û, $düs¡Zdü+~Û
düVü≤ÁkÕã›+, ìsêX¯,JeH√bÕ~Û,y˚TeT+‘·, Äq+<ëìï∫Ãq
3. øÏ+<ä Ç∫Ãq düe÷kÕ\T ` |ü<ë\T y˚{ÏøÏ @~ e]ÔdüTÔ+<√ >∑T]Ô+∫ Äj·÷ |ü<ë\≈£î dü+ã+~Û+∫q düe÷kÕ\qT
>∑T]Ô+∫ $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêj·T+&ç.
‘·èrj·÷ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+, dü+uÛ≤eHê |üPs¡«|ü<ä ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+,
wüw”˜ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+, ~«>∑T düe÷dü+ <ä«+<ä« düe÷dü+.
$‘·+‘·T $yêVü≤+,$<ë´~Û≈£î\T
eTT|üŒsTTdü+e‘·‡sê\T Åd”Ô|ü⁄s¡Twüß\T,uÛ≤s¡‘·<˚X¯+
4. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\T @j˚T n\+ø±s¡\≈£î #Ó+~qy√ >∑T]Ô+#·+&ç. düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) düT<är q÷‘·q eT<äHê!
eT<äHê>∑‘·Ts¡T+>∑ |üPs¡íeTDÏeTj·Tdü<äHê!

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°114
dü<äHêeTj·T >∑» s¡<äHê!
s¡<äHêπ>+Á<ä ìuÛÑø°]Ô s¡dü qs¡dæ+Vü‰!
Ä) e÷qyê! ˙ Á|üj·T‘·ï+ e÷qyê?
Ç) ‘·+Á&ç! Vü≤] CÒs¡TeTì jÓT&ç ‘·+Á&ç ‘·+Á&ç.
|ü]#·j·T+
1. øÏ+~ düe÷dü |ü<ë\qT yê{ÏøÏ sêj·Tã&çq $Á>∑Vü≤ yêø±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) Á|ü‹ ~qeTT ~qeTT ~qeTT
Ä) j·T<∏ëX¯øÏÔ X¯øÏÔ m+‘√ n+‘· (X¯øÏÔqqTdü]+∫)
Ç) Äu≤\>√bÕ\+u≤\T&ç qT+&ç >√bÕ\Tì es¡≈£î
á) eT<Ûë´Vü≤ï+nVü≤ï+ eT<Ûä´ uÛ≤>∑+
ñ) nqTes¡¸+es¡¸eTTqqTdü]+∫
M≥ìï+{Ï˝ÀqT |üPs¡«|ü<ë\T ne´j·÷\T>± ñHêïsTT ø£<ä÷! n+fÒ á düe÷kÕ˝À¢ |üPs¡«|ü<ä ÁbÕ<Ûëq´+
ñ+≥T+~. |üPs¡«|ü<ë\T *+>∑, e#·q, $uÛÑøÏÔ X¯Sq´+>± ñ+{≤sTT. á ˝≤+{Ï uÛ≤e+‘√ ñHêï, düe÷kÕìï
ne´sT÷uÛ≤edüe÷dü+ nì n+{≤+.
2. øÏ+~ ñ<ëVü≤s¡D\≈£î $Á>∑Vü≤yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) nqT≈£L\+ Ä)j·T<∏ëeT‹ Ç)Á|ü‹e÷dü+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 115
e÷DÏø£´ MD
` $<ë«Hé $X¯«+
ñqTàFø£s¡D
ªªkÂ+<äs¡´+ Äsê~Û+#˚yê&Ü!
ø£$‘·˝À, •\Œ+˝À
|ü⁄s¡T>∑T˝À, |ü⁄wüŒ+˝À
yÓTs¡T|ü⁄˝À, y˚T|òüT+˝À
kÂ+<äs¡´+ Äsê~Û+#˚yê&Ü!
J$+#˚yê&Ü!
düTœ+#˚yê&Ü! <äT'œ+#˚yê&Ü!
$Vü≤«\T&Ü! Ms¡T&Ü!
Áù|$T+#˚yê&Ü!
$jÓ÷^! jÓ÷^! uÛÀ^! ‘ê´^!
Ä˝À#·q\T b˛j˚Tyê&Ü!
nqTì‘·´+ nH˚«wæ+#˚yê&Ü!
#Ó≥÷º, #Ós¡TeP, >∑≥÷º, |ü⁄{≤º
Äø£dü+˝À düeTTÁ<ä+˝À
nH˚«wæ+#˚yê&Ü!μμ
` ll
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
H˚|ü<∏ä´+ : Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ yês¡|üÁ‹ø£˝À $<ë«Hé $X¯«+ ªªe÷DÏø£´MDμμ o]¸ø£q yê´kÕ\T, ø£$‘·\T s¡∫+#ês¡T.
e÷DÏø£´MD˝À Ms¡T d”«ø£]+#·ì n+X¯+ ˝Ò<äT. e÷qeJeq Á|ükÕúq+‘√ ø£ﬁ¯, ø£$‘·«+ ô|qy˚düT≈£îHêïj·Tì,
eTìwæ ìs¡+‘·s¡ C≤„HêH˚«wæ nì á ø£$‘· ‘Ó\TŒ‘·T+~. e÷DÏø£´MDqT MT{Ï, e÷qMj·T sê>±*ï |ü*ÿ+∫q
á ø£$‘· #ê]Á‘·ø£ |òüT{≤º*ï ‘·s¡∫ #·÷|æ eTìwæ XÊX¯«‘·‘ê«ìï ‘Ó\TŒ‘·T+~.
ñ<˚›X¯´+ : kÕ+πø‹ø£ s¡+>∑+˝Àì n_Ûeè~∆ì e÷Á‘·y˚T n_Ûeè~∆ nqT≈£î+≥÷ ø£ﬁ¯\qT kÕVæ≤‘ê´ìï
‘·´õk˛Ô+~ H˚{Ï‘·s¡+. e÷qeJ$‘·+‘√ eTT&çy˚düT≈£îqï ø£ﬁ¯\T, kÕVæ≤‘·´+ nHê~>± dü+Áø£$T+∫q ÄdæÔ nì
‘Ó\T|ü⁄‘·÷, $C≤„q e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏ+∫ dü+düÿ è‹ì >ös¡$ùdÔH˚ eTìwæ XÊX¯«‘·T&Ée⁄‘ê&Éì ‘Ó\Œ&Éy˚T á
bÕsƒ¡+ ñ<˚›X¯´+.
Á|üX¯ï\T:
1. á ø£$‘· me] >∑÷]Ã ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~?
2. ø£$‘·˝À ù|s=ÿqï e÷qe⁄ì Á|ü‘˚´ø£ \ø£åD≤˝Ò$?
3. ôô|’ ø£$‘·«+˝À e÷qe⁄DÏí mìï ø√D≤˝À¢
<ä]Ù+#·e#·TÃ?
4. e÷qe⁄ìøÏ $$<Ûä \ø£åD≤\T m˝≤ dü+Áø£$T+∫
ñ+&Ée#·TÃ?
5. ˙ <äèwæº˝À e÷qe⁄&Ó˝≤+{Ïyê&ÉT?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°116
ø£$ |ü]#·j·T+
Ç+‘· eT+∫ ô|qï‘·*¢
m+<äTøÏ≥T¢ e÷s¡¬sH√?
Ç+‘· eT+~ ø£qï‘·*¢
m+<äT¬ø+&ç b˛jÓTH√?
nì Äy˚<äq‘√ ªô|H˚ï{ÏbÕ≥μqT düèõ+∫q e÷qMj·T ø£$ $<ë«Hé $X¯«+. kÕVæ≤ry˚‘·Ô>±,
sê»ø°j·T Hêj·T≈£îì>±, |üÁ‹ø± dü+bÕ<ä≈£îì>± ãVüQeTTFq <äs¡Ùq$T∫Ãq $X¯«+ ndü\T
ù|s¡T MTdüs¡>∑+&É $X¯«s¡÷bÕ#ê]. 1915 nø√ºãsY 21q nq+‘·|ü⁄s¡+ õ˝≤¢ ‘·]yÓT Á>±eT+˝À \ø£ÎeTà, sêeTj·T´
<ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+∫q $X¯«+ dü+düÿè‘ê+Á<Ûä+>∑¢ uÛ≤wü˝À¢ |ü+&ç‘·T\T, MTC≤Hé, Á|üC≤X¯øÏÔ, Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ, Ä+Á<ÛäCÀ´‹
|üÁ‹ø£˝À¢ $$<Ûä ¨<ë˝À¢ |üì#˚dü÷ÔH˚ dü+düÿ è‘· uÛ≤wü˝Àì |ü\TÁ>∑+<∏ë*ï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ nqTe~+#ês¡T. |üÁ‹ø±
dü+bÕ<ä≈£îì>± ªn$ ` Ç$μ, ª‘Ó\T|ü⁄ ` q\T|ü⁄μ, ªe÷DÏø£´MDμ e+{Ï o]¸ø£\qT Á|üX¯+kÕbÕÁ‘·+>± ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
uÛ≤wü, kÕVæ≤‘·´+, düe÷»+, HÓ’‹ø£ $\Te\T ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’ yês¡T yÓ\«]+∫q dü+bÕ<äø°j·÷\T Ä#·+Á<ä‘êsês¡ÿy˚T!
ªÁù|$T+#êqTμ nH˚ qe\, ªˇø£Hê&ÉTμ, ô|H˚ï{ÏbÕ≥ nH˚ ø±yê´\T $<ë«Hé $X¯«+ ø£\+ qT+&ç C≤\Tyê]q s¡#·q\T.
M] kÕVæ≤‘·´ ùde≈£î $$<Ûä $X¯«$<ë´\j·÷\T ø£ﬁ≤Á|ü|üPs¡í, &ç*{Ÿ &çÁ^\q+~+#êsTT.
$X¯«s¡÷|æ HêVü≤è<äj·T+
$X¯«J$ HêVü≤è<äj·T+
$X¯«uÛ≤$ HêVü≤è<äj·T+
$X¯«y˚Te HêVü≤è<äj·T+ nì ‘·q≈£î ‘êqT
Á|üø£{Ï+#·T≈£îqï $X¯«e÷DÏø£´MD 1987 nø√ºãs¡T 19q XÊX¯«‘·+>± eT÷>∑uÀsTT+~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫````
∫```
∫yê{Ï nsêú\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝À #·÷dæ ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄˝À #·÷dæ
‘Ó\T‡ø√+&ç.
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+ ªe#·q ø£$‘·μ nH˚ Á|üÁøÏj·T. |ü<ä´, π>j·÷˝À¢ ñ+&˚ #Û·+<ädüT‡
e÷Á‘ê>∑D≤\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü, yê´eVü‰]ø£ uÛ≤wü˝À sêùd ø£$‘·qT e#·q ø£$‘·
n+≥THêï+. ∫qï ∫qï |ü<ë\T, yêø±´\‘√ <Ûä«ì >∑]“¤‘·+>± ñ+&˚ ø£$‘·
e#·q ø£$‘·. á bÕsƒ¡+ $<ë«Hé $X¯«+ s¡#·Hê dü+|ü⁄{Ï˝Àì~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 117
#Û·+<∫?<äy?T?q |ü<ä?+ uÛeÁ|ü??q?? Á|ü??+<Ûä??eTqT??q?|ü&?T e#·q??$‘·qT
ÄÁX¯sTT+#ês¡T ø=+<äs¡T ø£e⁄\T.
düs¡ﬁ¯yÓTÆq |ü<ë\‘√, düVü≤»yÓTÆq yê&ÉTø£ uÛ≤wü˝À, dü÷{Ï>± uÛ≤yêìï e´ø£Ô+#˚ùdÔ
e#·q ø£$‘· <ë«s¡ m+<äs√ ø£e⁄\T ˝À‘Ó’q uÛ≤yê\qT ≈£L&Ü ‘˚*ø£>± n+~+#ês¡T.
e÷qe |ü]D≤eT+˝Àì kÂ+<äsê´ìï, ø£èwæì, kÕ<Ûäq dü+|ü‹Ôì, ‘ê‹Ô«ø£‘·qT $<ë«Hé
$X¯«+ m+‘· Vü≤è<ä´+>± #ÓbÕŒs√... #·÷<ë›e÷!
I.
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T
sê\q|ü&?T |ü<ä?
dü+Á‘êdü+‘√ ∫+‘·\T
bÕ]b˛‘êj·÷?
j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T
qj·T+ ??q|ü&?T
‘·+Á‘ê\‘√ düe÷»s¡T>∑à‘·\T
<ë]øÏ ekÕÔj·÷?
n+≥÷ nqe#·TÃ,
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·q÷ e#·TÃ.
bı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈£îs¡T|ü⁄‘√ dü+|òüT+
ø£f…º<äT≥ ø£ﬁ¯eﬁ¯|ü&ç b˛‘·T+fÒ
ì≥ºì\Te⁄q s√<ädæ˝ÀìøÏ
ø£≥º\T ø£≥Tºø=ì <ä÷düTø=ìb˛sTT
ø£≥Tºø=ì b˛j˚T<˚$T{ì
n+fÒ nqq÷e#·TÃ.
Wqì ø=+<äi‘√
nì|æ+#·÷e#·TÃ.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦á ø£$‘·˝À ÁbÕdü |ü<ë\T @eTTHêïsTT?
♦ªªn+fÒ nqe#·TÃ, Wqì ø=+<äi‘√ nì|æ+#·q÷e#·TÃμμ nH˚ yêø±´ <ë«sê MTπs$TÁ>∑Væ≤+#ês¡T?
♦düe÷» s¡T>∑à‘·\T n+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T #Ó|üŒ+&ç.
♦ªªbı≥º˝Àì |ü⁄≥º≈£îs¡T|ü⁄‘√ dü+|òüT+ ø£f…º<äT≥ ø£ﬁ¯ø£ﬁ¯˝≤&çb˛e&É+μμ n+fÒ @$T{Ï?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°118
II.
eTìwæ √£qT$∫Ãq|ü≥&˚
yêì n+<ä#·+<ë\T #·$>=Hêï&ÉT.
ÄHê&˚ Á|üø£è‹ì
nBÛq+ #˚düTø√e&Üìø°
n+<ä* s¡+>∑T\q÷ s¡e[˙
nqTø£]+#·&Üìø° ≈£L&Ü Äj·T‘·ÔeTsTTHê&ÉT.
>∑TVü≤\˝À ìedæ+#˚ yê&˚
>√&É\ô|’ >∑TÁsê\÷, õ+ø£\÷ ^düT≈£îHêï&ÉT...
??&?TMq|ü&˚
yÓ÷&ÉT\T ∫e⁄]+#˚˝≤
bÕ&É&É+ Äs¡+_Û+∫Hê&ÉT
>∑T\ø£i≤ eTT\T≈£îMT<˚
>=ãT“q ø±*øÏ >∑»® ø£{ÏºHê&ÉT.
~≈£îÿ\T |æø£ÿ{Ï˝Ò¢˝≤
|ò”T+ø£]+#·TfÒ ø±<äT
yÓTTø£ÿ\TìøÏÿ#·÷#˚˝≤
#·ø£ÿì H=≈£îÿ\‘√
∫ø£ÿì |ü<ë\T bÕ&ÉTø=Hêï&ÉT.
#·Áø£+ ø£qT≈£îÿqï s√C…+‘·
#·]Á‘·˝À Á|üeTTK ~qyÓ÷
#·s¡#·sê Hê\T>∑T ^‘·\‘√ z Äø±s¡+
$s¡∫+∫q s√E n+‘˚ Á|üeTTK+
?|üqT ??qT???q? Hê&?+‘· X??uÛÑ~qy??
‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T e÷ì
‘ê+&Ée+ #˚dæq Hê&ÉT n+‘˚ X¯óuÛÑ~q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦Á|üø£è‹ø° eTìwæøÏ ñ+&˚ dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï?
♦á ø£$‘·˝À |ü<äkÂ+<äs¡´+‘√ $qkı+|ü⁄>± ñqï |ü<ë\T @$?
♦#·Áø£+ ø£qT>=q&É+, ì|üqT ø£qT>=q&É+ #·]Á‘·˝À n‹ eTTK´yÓTÆqeì m+<äTø£+{≤s¡T?
♦ªª‘·|üŒ≥&ÉT>∑T\T e÷ì ‘ê+&Ée+ #˚dæqHê&ÉT X¯óuÛÑ~q+μμ n+fÒ @$T{Ï?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 119
III.
øÏ\øÏ\T e÷ì ø£\uÛ≤wü\T H˚s¡TÃ≈£îqï s√E
n\‹ e÷≥\‘√ |ü<ë\T¢≈£îqï s√E
ø£\eT<Ûëq´+ |ü+&ç+#·T≈£îqï s√E
ø£ﬁ¯\qT |ü+&ç#·T≈£îqï s√E
n˙ï >=|üŒ s√E˝Ò
e÷qe #·]Á‘·˝À
n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs¡«~Hê˝Ò
n˝≤ n˝≤ ø£\>∑*|æ
ô|qy˚düTø=ì
ø£ﬁ¯\÷ ø£$‘·\÷
$C≤„q+ Á|üC≤„q+
‘·ﬁ¯‘·ﬁ¯\‘√ ‘·qTï q&ç|æ+|ü>±
$TqTï\T |ü&É¶ #√≥TqT+&û
‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï
∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+J$ e÷qe⁄&ÉT
∫s¡+‘·qT&ÉT e÷qe⁄&ÉT
nHê~>± q&ÉTdüTÔqï á
eTVü‰Á|ükÕúq+˝À
n‘·>±ìì e<ä\ì
»‘·\T ø£ﬁ≤ ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
yêì‘√ q&ç#˚M
yêìì q&ç|æ+#˚M ny˚`
ny˚ ø£ﬁ≤ø£$‘ê
C≤„q+ $C≤„q+
Á|üC≤„q+.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ø£$ y˚{Ïì >=|üŒ s√E\Hêï&ÉT? m+<äT≈£î?
♦MT <äèwæº˝À @$ >=|üŒ s√E\T? m+<äT≈£î?
♦ªªø£ﬁ¯\÷, ø£$‘·\÷ ô|qy˚düTø√e&É+μμ nH˚ yêø±´\qT düeT]údü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.
♦ªª$Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉTμμ nì m+<äTø£Hêï&ÉT ø£$?
♦ªø£ﬁ≤, ø£$‘ê C≤„q+ $C≤„q+μ n+fÒ @$T{Ï?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°120
kÕsê+X¯+ :
eT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T sê\qfÒº |ü<ä´<Ûë{ÏøÏ ∫+‘·\T <ä÷s¡+ø±e⁄. j·T+Á‘ê\‘√ »ãT“\T qj·T+ø±qfÒº
e÷j·T e÷≥\‘√ kÕe÷õø£ düeTdü´\T ‘=\–b˛e⁄. á e÷≥qT ø=+<äs¡T ÄyÓ÷~kÕÔs¡T. ø=+<äs¡T ÄyÓ÷~+∫q≥Tº
q{ÏkÕÔs¡T. yêdüÔeyÓTÆq ø±sê´#·s¡D, ìã<ä∆‘·, n+øÏ‘·uÛ≤e+‘√H˚ kÕe÷õø£ düeTdü´\T |ü]cÕÿs¡eTÚ‘êsTT.
zyÓ’|ü⁄ ø£&ÉT|ü⁄˝Àì uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq yê´~Û (ÁeD+)˝≤ kÕe÷õø£ ndüe÷q‘·\H˚ s√>±\T ø£ﬁ¯ﬂ eTT+<äT ø£ìŒdü÷Ô
ø£\es¡ô|&ÉT‘·THêïsTT. eTs√yÓ’|ü⁄ n+‘·]ø£å Á|üj·÷D≤˝À¢ n_Ûeè~∆ì kÕ~Û+#·&É+e\¢ ˇ]–+<˚eTì ø=+<äs¡qe#·TÃ.
Ç+ø=+<äs¡T ã\e+‘·+>±HÓ’Hê Á|ü•ï+#·e#·TÃ. XÊg kÕ+πø‹ø£ Á|ü>∑‹˝À düe÷q+>± kÕe÷õø£ JeqXË’* m<ä>∑&É+˝Ò<äì,
dü>∑≥TJ$ Jeq+ Ç+ø± bÕ‘êﬁ¯+˝ÀH˚ ñ+<äì ø£$uÛ≤eq.
eTìwæ ø£ﬁ¯óﬂ ‘Ós¡e>±H˚ ‘·q#·T≥÷ºqï Á|üø£è‹ n+<ë*ï #·÷dæ |üs¡e•+#ê&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç Á|üø£è‹ì ‘·q
ø£qTdüqï˝À¢ ñ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. Á|üø£è‹˝Àì nìï s¡+>∑T©ï, s¡ø£s¡ø± <Ûä«qT*ï nqTø£]+#˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT.
|üP]Ô>± Á|üø£è‹‘√ ‘ê<ë‘·à´+ #Ó+<ë&ÉT. >∑TVü≤˝À¢ J$+∫q Ä~e÷qe⁄&˚ >∑TÁsê©ï õ+ø£©ï ^dü÷Ô ∫Á‘·˝ÒKq HÓ’|ü⁄D≤´ìï
yÓTs¡T>∑T|üs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. Ä≥$ø£ Jeq <äX¯˝ÀH˚ ‘·q >±qe÷<ÛäTs¡´+‘√ m+&çq ÁyÓ÷&ÉT*ï ∫>∑T]+|üCÒXÊ&ÉT. bÕ≥≈£î
nqT>∑TD+>± ø£]ƒqyÓTÆq sê‹H˚\ô|’ ø±*øÏ >∑C…®ø£{Ïº ∫+<äT˝ÒXÊ&ÉT. <äX¯~X¯\÷ n~πs˝≤ >∑]®+#·&É+, dü«sê düT≈£îe÷s¡|ü⁄
H=≈£îÿ\‘√ Vü≤‘·TÔ≈£îH˚ bÕ≥\T bÕ&Ü&ÉT eTìwæ ø£ﬁ¯óﬂ ‘Ó]∫q Hê{Ï qT+&ç Á|üø£è‹ì Äsê~Û+#·&É+ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. Á|üø£è‹ì
#·÷dæ ‘·qqT ‘êqT yÓTÆeTs¡∫ bÕ≥\T bÕ&ÉT‘·÷, q]Ôdü÷Ô, Äq+<ä&√*ø£˝À¢ ‘˚*b˛j·÷&ÉT. ø£ﬁ¯\qT J$‘·+˝À n+‘·sê“¤>∑+
#˚düT≈£îHêï&ÉT. ÁbÕø£Ôq e÷qe⁄&ÉT Á|üø£è‹ ˇ&çì bÕsƒ¡XÊ\>± #˚düT≈£îì ø£ﬁ≤_Ûìy˚XÊìï n\es¡TÃ≈£îHêï&ÉT.
#·Áø£+ ø£qT>=qïs√E #·]Á‘·˝À m+‘· Á|üeTTKyÓTÆq<√, #·ø£#·ø± Hê\T>∑T ^‘·\‘√ *|æì ø£qT>=qï s√p n+‘·
ø£Hêï $X‚wüyÓTÆ+~. #·Áø£+ e÷qe #·\HêìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ç‘˚, *|æ uÛ≤edü+#·\HêìøÏ y˚~¬ø’ düè»Hê‘·àø£ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ
<ë]#·÷|æ+~. ì|ü≥qT ø£qT>=qï s∏C?+‘· >=|üŒ<∏ ‘·|üŒ∑&ÉT> T ∫+<äT qT+&ç ñqï‘· qè‘ê´\T #˚dæq s∏p n+‘˚
>=|üŒ~. sê‘·j·TT>∑|ü⁄ Nø£{Ïì N\TÃ≈£î+≥÷ qMq $C≤„q|ü⁄ yÓ\T‘·Ts¡T˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫q >=|üŒ s√E\T>± ø£$ uÛ≤$+#ê&ÉT.
ns¡T|ü⁄ qT+&ç ns¡úe+‘·yÓTÆq e÷≥\T H˚]Ãqs√E, Ä e÷≥\‘√ C≤q|ü<ë\*¢q s√E, kÕs¡e+‘·yÓTÆq uÛÑ÷$T
qT+&ç uÛÑTøÏÔì |ü+&ç+#·T≈£îqïs√E, e÷qdæø√˝≤¢dü+ ø£*Z+#˚ ø£ﬁ¯ Ä$wüÿs¡D »]–q s√E... Ç˝≤ ˇø£fÒ$T{Ï nìï
>=|üŒs√E˝Ò! e÷qe Jeq |ü]ÁX¯eT #·]Á‘·˝À ì*∫q nkÕ<Ûës¡D dü+|òüT≥q\T »]–q Á|ü‹~qeT÷ X¯óuÛÑ~qy˚T!
Ç˝≤ ø£$‘·\÷, ø£ﬁ¯\÷, $C≤„q+, Á|üC≤„q+ ø£\>∑*dæb˛sTT e÷qeJ$‘·+˝À ô|qy˚düTø=HêïsTT. Ä~eT <äX¯ qT+&ç,
Ä<ÛäTìø£ <äX¯ es¡≈£L eTìwæ #˚dæq Á|üj·÷D+˝À Á|ü‹ n+X¯eT÷ m+‘· n|ü⁄s¡÷|üyÓTÆ<√>∑<ë nì ø£$ n#ÓÃs¡Ty=+<ë&ÉT.
Áã‘·T≈£î‘√ eTT&ç y˚düT≈£îqï ø£ﬁ¯\, XÊÁkÕÔ >=|üŒ<äHêìï düà]+#·T≈£îHêï&ÉT.
ø£ﬁ¯\T, $C≤„q ø±+‘·T\‘√ Jeq Á|üj·÷D+˝À H˚ qT+&ç ì+–¬ø]–q ∫qï e÷qe⁄&˚ XÊX¯«‘·T&Éj·÷´&ÉT.
nq+‘·yÓTÆq ø±\+ <ë]˝À n\Tô|s¡T>∑ø£ kÕ>∑T‘·Tqï Jeq Á|ükÕúq+˝À e÷qe⁄DÏí e<ä\ì$ ø£ﬁ¯\T, ø£$‘·\T, C≤„q$C≤„Hê\T.
‘·q Jeq j·÷q+˝À m<äTs¡j˚T´ n\dü≥qT, j·÷+Á‹ø£‘·qT <ä÷s¡+ #˚j·T&ÜìøÏ ø£ﬁ¯*ï ø£$‘·*ï Ä\+ãq>± #˚düT≈£îHêï&ÉT.
$C≤„q e÷s¡Z+ Á|üj·÷DÏ+#ê&ÉT. M{Ï‘√H˚ q&ç#ê&ÉT. M{ÏH˚ q&ç|æ+#ê&ÉT≈£L&Ü. eTìwæ ø±\>∑s¡“¤+˝À ø£*dæHê n‘·ì
y˚T<ÛädüT‡˝À+∫ Ä$wüÿ è‘·yÓTÆq ø£ﬁ¯, ø£$‘·«+, $C≤„q+ düø£\e÷qyê[ø° ~XÊìπs›X¯+ #˚kÕÔsTT. e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·TDÏí
#˚düTÔHêïsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 121
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. e÷DÏø£´MD o]¸ø£q ñqï ø£$‘· $qï‘·sê«‘· MT≈£î m˝≤+{Ï nqTuÛÑ÷‹ ø£*Z+<√ #Ó|üŒ+&ç.
2. ªe÷DÏø£´MDμ e#·q ø£$‘·qT sê>∑+‘√ bÕ&É+&ç. Bì uÛ≤yêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ #Ó|üŒ+&ç.
3. bı≥¢|ü*¢ sêe÷sêe⁄ sêdæq øÏ+~ ø£$‘·qT #·~$ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT*e«+&ç.
mìï ~qeTT\T ˙e⁄
Ç >∑&ç|æqqT @$T?
mìï »Hêà*+ø£
m~] #·÷∫q @$T?
mHêïﬁ¯¢¬ø’q ˙
Wqï‘·´eTTqT ˙yÓ
kÕ~Û+#· e˝…H√sTT
XÀ~Û+#· e˝…H√sTT!
˙˝Àq yÓ\T>=+<äT
˙dü«X¯øÏÔì eTs¡∫
|üs¡T |ü+#· p&É
|òü\y˚T$T ø£\<√sTT!
n) ô|’ ø£$‘·≈£î ù|s¡T ô|≥º+&ç.
Ä) Wqï‘·´+ bı+<ä&ÜìøÏ ø£$ @+ #˚j·÷\ì #Ó|ü⁄ÔHêï&ÉT?
Ç) dü«X¯øÏÔøÏ, Ç‘·s¡T\ô|’ Ä<Ûës¡|ü&É&ÜìøÏ >∑ ‘˚&Ü @$T{Ï?
Ç) ªª|üs¡T\|ü+#·μμ nH˚ |ü<ä+‘√ kı+‘·yêø±´ìï sêj·T+&ç.
4. á bÕsƒ¡+˝Àì n+‘·´ÁbÕdü |ü<ë\T yÓ‘·ø£+&ç. n˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
5. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ªªeT+Á‘ê\‘√ ∫+‘·ø±j·T\T...μμ qT ø£$ y˚{Ï‘√ b˛˝≤Ã&ÉT?
Ä) ø£$ y˚{Ïì X¯óuÛÑ~Hê\ì e]í+#ê&ÉT?
Ç) e÷qe⁄DÏí XÊX¯«‘·+>± ì˝ÒŒ$ @$?
á) $<ë«Hé $X¯«+ >∑T]+∫, Äj·Tq ø£$‘êXË’* >∑T]+∫ ◊<äT yêø±´\T sêj·T+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°122
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. \|òüTT düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T
n) #·]Á‘·˝À yÓTÆ\Tsêﬁ¯óﬂ>± ì*Ãq n+XÊ˝Ò$? Ç$ <˚ìøÏ Á|ürø£>± uÛ≤$düTÔHêïe⁄?
Ä) ªª$TqTï\T |ü&É¶ #√{Ï qT+&ç... ‹qï>± m~– $Tqï+<äT≈£î+≥Tqï ∫qïyê&ÉT e÷qe⁄&ÉTμμ nì ø£$
e]í+#ê&ÉT. á yêø£´\ô|’ ˙ n_ÛÁbÕj·Ty˚T$T?
Ç) e÷qe #·]Á‘·˝À n˙ï nkÕ<Ûës¡D |üs¡«~Hê˝Ò nq&É+˝À Ä+‘·s¡´+ @yÓTÆ ñ+≥T+~?
2. yê´düs¡÷|ü düe÷<Ûëq Á|üX¯ï\T.
n) e÷qe Á|ükÕúq+˝À ø£ﬁ¯, ø£$‘ê$C≤„q+ ‘√&ÉTHêïj·Tì ø£$ e]í+#ê&ÉT >∑<ë! BìHÓ˝≤ düeT]úkÕÔe⁄?
Ä) e÷DÏø£´MD ø£$‘·« kÕsê+XÊìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) ˙ #·T≥÷ºqï |ü]düsê˝À¢, e÷qe J$‘·+˝À ø£*Zq e÷s¡TŒ\qT, n_Ûeè~∆ì e]ídü÷Ô 10 |ü+≈£îÔ\≈£î
‘·≈£îÿe ø±≈£î+&Ü ˇø£ ø£$‘·qT sêj·T+&ç.
Ä) $<ë«Hé $X¯«+ ø£$‘ê •˝≤Œìï Á|üX¯+dædü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ yêø±´\T #·~$ ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î ns¡ú+ sêdæ kı+‘·yêø£´+ sêj·T+&ç.
n)s√<ädæ˝ÀøÏ <ä÷düT¬ø[ﬂq eTs√ ñ|üÁ>∑Vü≤+.
Ä) $<ë´s¡Tú\+‘ê |üØø£å\≈£î Äj·T‘·ÔeTe⁄‘·THêïs¡T.
Ç)s¡T>∑à‘· ø£*Zq á düe÷C≤ìøÏ e÷qMj·T $\Te ∫øÏ‘·‡ nedüs¡+.
á)????e?? y?T+<äT??? ?<?q+>? Cyê?T #?|ü.
ˇø£]ì #·÷dæ eTs=ø£s¡T #˚j·T&É+
|üì#˚j·TT≥≈£î dæ<ä∆eTe&É+
n<äT“¤‘·+ Hê≥´e÷&É&É+
|üìì yÓTT<ä\T ô|≥º&É+
2. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ yêø±´\≈£î düe÷qyÓTÆq |ü<ë*ï yÓ‹øÏ sêj·T+&ç.
3. øÏ+~ |ü<äã+<Ûë\qT @j˚T dü+<äsê“¤˝À¢ Á|üjÓ÷–kÕÔyÓ÷ ‘Ó*|æ kı+‘·yêø£´+ sêj·T+&ç.
n) eT+Á‘ê\≈£î ∫‘·ø±j·T\T sêj·T&É+
Ä) $Tqï+<äTø√e&É+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 123
Ç) >∑C…®ø£≥º&É+
á) $s¡∫+#·&É+
4. øÏ+~ |ü<ë\≈£î n<˚ ns¡ú+ e#˚Ã eT] ¬s+&ÉT |ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) $TqTï : Äø±X¯+, ì+–, >∑>∑q+, quÛÑeTT
Ä) ‘ê+&Ée+ :
Ç) s¡T>∑à‘· :
á) C≤„q+ :
5. øÏ+~ yêø±´\T #·~$ ^‘·^dæq $ø£è‹|ü<ë\≈£î bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± Á|üø£è‹ |ü<ë\T #˚]Ã ‹]– yêø±´\T
sêj·T+&ç.
n) neTà u≤dü˝ÀH˚ H˚qT e÷{≤¢&É‘êqT.
Ä) eTq ø£e⁄\T s¡∫+∫q ¬ø’‘·\T uÛ≤s¡‹ yÓT&É˝À n\+ø£]+∫q Vü‰sê\T.
Ç)$HêïDeTT ô|+#·Tø√ø£b˛‘˚ uÛÑ$wü´‘·TÔ n+<Ûäø±s¡eTe⁄‘·T+~.
á) dæ+Vü‰\T >=ã˝À ìÁ~düTÔHêïsTT.
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦~q, yês¡ |üÁ‹ø£ Ä<Ûës¡+>± MT≈£î q∫Ãq ¬s+&ÉT e#·q ø£$‘·*ï ùdø£]+∫, n+XÊ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~
|ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.
Áø£.dü+.ø£$‘êo]¸ø£ ø£$‘·˝À ˙≈£î u≤>± q∫Ãq |ü+≈£îÔ\T|üÁ‹ø£ ‘˚~
ø£$‘·˝À MTs¡T >∑T]Ô+∫q Á|ü‘˚´ø£
n+XÊ\T
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ qT>±>∑eT dü+~Û |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫ $&ÉBdæ dü÷Á‘·+ sêj·T+&ç.
ì≥ºì\Te⁄,‘Ó\¢+<äqeTT,b˛j˚T<˚$T,‘·ﬁ¯ó≈£î+>∑C…®\T,
eT¨|üø±s¡+, düs¡dü|ü⁄"<äqeTT, sêEHê»„

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°124
dü÷øÏÔ
````````````````
2. øÏ+~ yê{Ïì »‘·|üs¡#·+&ç.
düe÷dü|ü<ä+ $Á>∑Vü≤yêø£´+ düe÷dü+
1. Á|üeTTK~q+ ( )
a) e÷qe⁄ jÓTTø£ÿ #·]Á‘· ( )e) qxŸ ‘·‘·TŒs¡Twü düe÷dü+
2. Hê\T>∑T^‘·\T ( )
b) kÕ<Ûës¡DeTT ø±ì~ ( )f) $X‚wüD |üPs¡«|ü<ä
ø£s¡à<Ûës¡j·T düe÷dü+
3. nkÕ<Ûës¡D+ ( )
c) Hê\T>∑T dü+K´>∑ ^‘·\T ( )g) wüw”º‘·‘·TŒs¡T düe÷dü+
4. e÷qe#·]Á‘· ( )
d) Á|üeTTKyÓTÆq Bq+ ( )g) ~«>∑T düe÷dü+
|ü]#·j·T+
1. øÏ+~ \øå±´\qT |ü]o*+#·+&ç.
n) $TeTTà e÷<Ûäe⁄&ÉT s¡øÏå+#·T>±ø£!
ns¡ú+ 1. $TeTTà\qT $wüßíe⁄ (e÷<Ûäe⁄&ÉT) s¡øÏå+#·T>±ø£!
2. $TeTTà •e⁄&ÉT (ñe÷<Ûäe⁄&ÉT) s¡øÏå+#·T>±ø£!
Ä) e÷qe Jeq+ düT≈£îe÷s¡+.
ns¡ú+ 1. e÷ Ä<ÛäTìø£ J$‘·+ düT≈£îe÷s¡yÓTÆq~.
2. e÷qe J$‘·+ düT≈£îe÷s¡yÓTÆq~.
ô|’ nsêú\qT >∑eTì+#ês¡T ø£<ë! ˇπø X¯ã›+ ¬s+&ÉT y˚πs«s¡T nsêú\q+~düTÔHêïsTT. n+fÒ $_Ûqï ns¡ú
ÄÁX¯j·÷˝…’ ñHêïsTT. Ç˝≤ ñ+fÒ yê{Ïì X‚¢cÕ\+ø±s¡eTT nì n+{≤s¡T.
\ø£åD+ : HêHês¡úeTT\qT ø£*–ñ+&˚ n\+ø±s¡+ X‚¢wü øÏ+~ \øå±´\˝À ñqï n\+ø±sêìï >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+
#˚j·T+&ç.
1. sêE ≈£îe\j·÷q+<äø£s¡T&ÉT.
2. ˙y˚ e#ÓÃ<äe⁄.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 125
>√s¡+‘· BbÕ\T
` |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
_&É¶ Äø£* neTàøÏ ‘Ó\TdüTÔ+~. á ‘·\T¢\≈£î ‘·eT Äø£˝Òø±<äT, nHê<∏ä ≈£åî<ë“<Ûë ‘Ó\TdüT. Ç+‘· ‘Ó*dæq
Ms¡+‘ê >=|üŒ dæú‹eT+‘·T˝?+ ø±<äT. n˝≤+∑|ü≈&ÉT ˝?ìyê]øÏ >≥Tô|Œ&ÉT yÓT‘·T∫£î\T |ü+#˚<Ó˝≤? Ä˝À√+#·>±
Ä˝À∫+#·>± <ë] <=]øÏ+~. s√p |æ&ç¬ø&ÉT –+»\T <ë#ê\qï }Vü≤ ø£*–+~. |æ&çøÏ* _–ùdÔ ñ<ä´eT+
ne⁄‘·T+~. Ä }ﬁÀ¢ »q+ |æ&çøÏ* ‘Ó]#ês¡T. ‘·eT <ä>∑Zs¡Tqï –+» qT+∫ Á|ü‹s√p |æ&ç¬ø&ÉT |ü+#·&É+
H˚sêÃs¡T. Çe«&É+ kÕj·T+. |ü+#·&É+ e÷qe‘·«+. kÕ{Ï eTqTwüß Äø£* rs¡Ã&É+ <Ó’e‘·«+.
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ ù|sê<ë«sê MTπs+ ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T?
2. e÷qe‘·«+‘√ #˚ùd |üqT\T @$?
3. düVü‰j·T|ü&˚ >∑TD+, e÷qe‘·«+ ø£*Zq yê] e\¢ düe÷C≤ìøÏ ø£*π>
y˚T\T @$T{Ï?
4. MTs?T ?‘·s?T\?? m|ü&ӐHê k?j·T+ #˚k?sê? m|ü&?T? m+<äT???
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
düe÷»+˝À m+‘√eT+~ nHê<∏ä |æ\¢\qT eTq+ #·÷dü÷Ô ñ+{≤+. Ç≥Te+{Ï |æ\¢\T ø£˙dü nedüsê˝…’q
‹+&ç, ã≥º, #·<äTe⁄ yÓTT<ä˝…’q yê{ÏøÏ H√#·Tø√≈£î+&Ü ñ+≥÷ ñ+{≤s¡T. nHê<∏äu≤\qT #˚s¡Bdæ yê] Äø£*
r]Ã $<ë´ãT<äT∆\T #Ó|æŒùdÔ Ms¡T ≈£L&Ü eT{Ïº˝À e÷DÏø±´˝≤¢>∑ yÓ\T>=+<äT‘ês¡T. düe÷C≤ìøÏ ùde#˚ùd >=|üŒ
eTqdüTqï e´≈£îÔ\T, ‘·eT ÄdæÔbÕdüTÔ\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü nHê<∏ä |æ\¢\qT #˚s¡Bdæ #·~$+#˚yês¡T ≈£L&Ü
m+‘√ eT+~ ñHêïs¡T. n≥Te+{Ï ˇø£ e´øÏÔ #˚dæq |üH˚ á ø£<∏ä.
¬s’\T Á|üj·÷D+˝À ‘·≥düú|ü&çq z u≤\TDÏí #˚s¡Bdæ $<ë´ ãT<äT∆\T #Ó|æŒùdÔ, m~–q Ä e´øÏÔ #·÷ù|
ø£è‘·»„‘ê uÛ≤e+, yê] eT<Ûä´ ñ+&˚ e÷qedü+ã+<Ûë\qT $e]düTÔ+~ á bÕsƒ¡+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°126
bÕsƒ¡´uÛ≤>∑ $esê\T
e÷qe dü+ã+<Ûë\T, kÕe÷õø£ ùde Ç‹eè‘·Ô+‘√ ø£ﬁ¯ﬂ≈£î ø£{Ïºq≥T¢>±
eTH√uÛ≤yê\qT |ü*øÏ+#˚ ªø£<∏ëìø£μ á bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+. á bÕsƒ¡+
|ü⁄*ø£+{Ï yê] ø£<∏ë yêVæ≤ì \ì~.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç, bÕsƒ¡+˝Àì n+XÊìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsêú\qT ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£˝qT ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄qT #·÷dæ ‘Ó\TdüTø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
»q JeHêìï ø£ﬁ¯ﬂ≈£î ø£{Ïºq≥Tº s¡#·q\T #˚düTÔqï d”eT ÁbÕ+‘êìøÏ #Ó+~q ø£<∏ëìø±s¡#·sTT‘·,
q≥T&ÉT, C≤q|ü<ä ø£ﬁ≤ø±s¡T&ÉT, ø£$, Hê≥ø£ s¡#·sTT‘·, ãTÁs¡ø£<∏ä≈£î&ÉT l|ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶.
e´ekÕj·Ty˚T Á|ü<Ûëq eè‹Ô>± ø£*–q ˇø£ eT<Ûä´ ‘·s¡>∑‹ ≈£î≥T+ã+˝À »ìà+#ês¡T.
u…\¢+ø=+&É sêeT<ëdüT s¡∫+∫q ªª|ü⁄qs¡®qàμμ Hê≥ø£+˝À eè<äT∆ì bÕÁ‘· <Ûä]+#·&É+‘√ Äj·Tq
q≥J$‘·+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. <äTs√´<ÛäqT&ÉT, |üsƒêHés¡TdüTÔ+, ø£s¡Tí&ÉT, ø°#·≈£î&ÉT ˝≤+{Ï
@ø£bÕÁ‘ê_Ûqj·÷\‘√ |ü\T ãVüQeT‘·T\q+<äT≈£îHêïs¡T.
|ü⁄*ø£+{Ï ˇø£ Á|üø£ÿ q≥Tì>± Á|üX¯+dü\+<äT≈£î+≥÷H˚ s¡#·Hê yê´dü+>∑+ |ü≥¢ yÓTT>∑TZ#·÷|æ ` eTTK´+>± ø£<∏ë
kÕVæ≤‘·´+ yÓ’|ü⁄≈£î <äèwæº kÕ]+#ês¡T. 1960˝À Ä+Á<Ûä|üÁ‹ø£˝À Á|ü#·T]‘·yÓTÆq ªª>∑÷&ÉTø√dü+ >∑Te«\Tμ Äj·Tq yÓTT<ä{Ï
ø£<∏ä Äj·Tq düTe÷s¡T 150 ø£<∏ä\T sêXÊs¡T. 14 ø£<∏ä\≈£î Á|ü<∏äeT ãVüQeT‘·T\+<äT≈£îHêïs¡T.
|ü⁄*ø£+{Ï ãTÁs¡ø£<∏ä≈£îì>± ≈£î+≥T+ã dü+πøåeTs, yê‘êes¡D ø±\Twü´+ ` bı<äT|ü⁄ ‘·~‘·s¡ n+XÊ\ô|’ düTe÷s¡T
e+<ä ãTÁs¡ø£<∏ä\qT s¡÷bı+~+∫ ‘êH˚ Á|ü<äs¡Ùq*#êÃs¡T.
|ü⁄*ø£+{Ï ø£<∏ë kÕVæ≤‘·´ s¡+>±\˝À #˚dæq ùde\≈£î>±qT mH√ï |ü⁄s¡kÕÿsê\T, düHêàHê\T n+<äT≈£îHêïs¡T.
2001 dü+e‘·‡sêìøÏ ø£<∏ë Á|üÁøÏj·T˝À ‘Ó\T>∑T $X¯«$<ë´\j·T+ |ü⁄s¡kÕÿsê˙ï, 2003 dü+ˆˆ˝À Á|ü‹cÕ˜‘·àø£ >√|æ#·+<é
nyês¡T¶q÷, 2005 dü+ˆˆ˝À H˚<äTs¡TeT*¢ »Hês¡úq ¬s&ç¶ |ü⁄s¡kÕÿsê˙ï, md”« j·T÷ìe]‡{° qT+∫ >ös¡e &Üø£ºπs{ŸqT
n+<äT≈£îHêïs¡T. Ç+ø± 2000 dü+ˆˆ˝À Äj·Tq ÁbÕs¡+_Û+∫q ªª|ü⁄*ø£+{Ï kÕVæ≤r dü‘·ÿ è‹μμ Ç|üŒ{Ï es¡≈£î $$<Ûä
s¡+>±\≈£î #Ó+~q 18 eT+~ ìcÕí‘·T\qT dü‘·ÿ]+∫+~.
Ä+Á<ÛäÁ|üuÛÑ (~q|üÁ‹ø£)˝À 67 yêsê bÕ≥T <ÛësêyêVæ≤ø£+>± |ü⁄*ø£+{Ï ìs¡«Væ≤+∫q ªHê\T>±Zﬁ¯ﬂ eT+&É|ü+μ
o]??? |üP]?>? sêj·T\d?eT e?+&?*??+? ?=qkՅ Á>?MTD J$‘ê??, ?&?T>T ?s?‘·T >T+&? #·|ü???
Á|ü‹_+_+|ü CÒdæ+~. 30`7`1931q ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢ yÓ<äTs¡T ≈£î|üŒ+ eT+&É\+ »ø£ÿ<äqï Á>±eT+˝À |ü⁄*ø£+{Ï
>√$+<ä¬s&ç¶, bÕ|üeTà<ä+|ü‘·T\≈£î »ìà+∫q ø£ècÕí¬s&ç¶ J$‘·ø±\+ ∫e] es¡≈£L ì]«sêeT+>± kÕVæ≤‘·´ ùd<ë´ìï
>±$+#ês¡T. |ü⁄*ø£+{Ï ø£ècÕí¬s&ç¶>±s¡T 18`11`2007 q nHês√>∑´+‘√ ‹s¡T|ü‹˝À dü«s¡ZdüTú\j·÷´s¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 127
Á|üj·T‹ï+∫ |òü*‘êìï kÕ~Û+#·&É+˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T Á|üj·T‘êï\
Á|üy˚Tj·Ty˚T˝Ò≈£î+&Ü J$‘ê*ï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. HêJ$‘·eT+‘ê n˝≤+{Ï
Á|üj·T‘êï\‘√H˚ ø=qkÕ>∑T‘·T+~. n+<äTπø Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üj·T‘·ï+
#˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqT. n+≥÷ ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T. Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ Hê
Á|üj·T‘·ï+>± H˚qT C≤s¡$&ç∫q ø±–‘·eT~. Ç+‘·≈£L Ä≈£îÁs¡yê&ÉT mes¡T? Äj·Tq mes¡T?
Äj·Tq #˚dæq Á|üj·T‘·ïy˚T$T{Ï? ªª>√s¡+‘·BbÕ\Tμμ ø£<∏ëìø£ bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
I.
y˚|ü#Ó≥Tº!
‘·*¢ Áù|eT˝≤+{Ï #·\¢ì ˙&Éì#˚Ã y˚|ü#Ó≥Tº!!`
<ä]Á<äT&ç >∑T+&Ó˝À¢qT+&ç |ü⁄{Ïºq n+‘·T˝Òì ÄX¯˝≤¢ Ä#Ó≥TºuÀ<Ó qT+&ç |ü⁄{Ïºq ø=eTà\T Hê\T>∑T ~≈£îÿ˝≤
yê´|æ+#·>∑*–q+‘· y˚Ts¡ yê´|æ+#êsTT. ø£*–q yê&çøÏ u≤>± ø£+&É|ü{Ïºq≥T¢ Ä ø=eTà\T |üP‘ê |æ+<Ó˝ÀÔ ì+&ÉT>± ñ
HêïsTT.
Ä #Ó≥Tº ø=eTà≈£î y˚˝≤&ÉBdæq Hê\T>∑T ÇqT|ü >=\TdüT\T... Ä ÇqT|ü >=\TdüT\≈£î ‘·–*+∫q z ô|<ä› |”≥...
n~ ñj·÷´ |”≥!
Ä |”≥MT<ä n‘·&ÉT ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT!
>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô es¡Ôe÷Hêìï ‘·≥˛dü÷Ô uÛÑ$wü´‘·TÔqT }Væ≤düTÔqï≥T¢qï n‘·&ÉT z eTVü‰jÓ÷–˝≤ ø£ì|ædüTÔHêï&ÉT.
n‘·ìeTT+<äT z ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñHêï&ÉT.
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ì\ã&ç ñ+&É&É+˝À $qj·T+ ñ{Ïº|ü&ÉT‘·÷ ñ+~. y˚wü+˝À dü+kÕÿs¡+ ñ+~. n‘·ì eTTK+
Äq+<ä+‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~.
Äj·Tq ìMT*‘· H˚Á‘·T&Ó’ #˚jÓT‹Ô Äos¡«~düTÔHêï&ÉT. Ç<ä›] ø£qTø=\≈£î˝À¢ ì*∫q ˙ﬁ¯óﬂ dü+»yÓ\T>∑T˝À eTT‘ê´˝≤¢
yÓTs¡TdüTÔHêïsTT. nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq ø£è‘·C„‘ê uÛ≤e+ Ä Ç<ä›] yÓTT>±˝À¢ <√ã÷#·T˝≤&ÉT‘·÷ ñ+~. nqTuÛÑ÷‹˝À ‘·&ÉTdü÷Ô
yêﬁ¯óﬂ eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
Ä eT<ÛäTs¡ düìïy˚XÊìï yÓTÆ\|üs¡#·&É+ Hê≈£î Çwüº+˝Òø£b˛sTT+~. n˝≤>∑ì Ä Hê\T>∑T u≤s¡ <ä÷s¡+˝À n˝≤H˚
Ä–b˛e&ÜìøÏ eTqdüÿ]+#·˝Ò<äT, á ‘·≥düúdæú‹˝À n&ÉT>∑T eTT+<äT≈£î |ü&É˝Ò<äT.
‘·ì$Bs¡q≥T¢ eT∞ﬂ ˇø£kÕ] Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT n‘·ì bÕ<ë*ï ˇ&çdæ |ü≥Tºø=Hêï&ÉT. bÕ<ë MT<ä ‘·\qT Äì+#ê&ÉT.
ø£˙ï{Ï‘√H˚ n‘·ì bÕ<ë*ï ø£&ÉT>∑T‘·THêï&˚yÓ÷ eT]!`

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°128
Äj·Tq m{À #·÷düTÔHêï&ÉT. Äos¡«~+#·&ÜìøÏ m‹Ôq #˚sTT m‹Ôq≥T¢>±H˚ ñ+~. #˚s¡&˚dæ #Ó+|ü\MT<ä qT+&ç
C≤\Tyês¡T‘·Tqï ø£˙ïﬁ¯óﬂ Ä ≈£îÁs¡yê&ç ‘·\MT<ä |ü&ÉT‘·THêïsTT. eTT‘ê´˝≤¢!
ø£˙ï{Ï eTT‘ê´\‘√ Äosê«<ä+ n+<äTø=+≥Tqï Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT m+‘· <ÛäqT´&√?!
meØ ≈£îÁs¡yê&ÉT?... @$T{À M[ﬂ<ä›] eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+?... eTVü‰ y˚Ts¡Te⁄˝≤+{Ï Ä eTìwæì ø£~*+∫q Ä
≈£îÁs¡yê&Ó+‘·{Ï n<äèwüºe+‘·T&ÉT? nì Ä˝À∫dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉTeT÷&ÉT #·<äs¡|ü⁄ yÓTÆﬁ¯ﬂ $d”Ôs¡í+ ø£*–q Ä Äes¡D˝À á y˚|ü#Ó≥Tº ø£+fÒ ô|<ä›yÓ’q sê–#Ó≥T¢HêïsTT.
eTÁ] e÷qT\THêïsTT. E$«#Ó≥T¢HêïsTT. s¡ø£s¡ø± |üP bÕ<äT\THêïsTT. ≈£Ls¡ ‘√≥\THêïsTT. ã+>±s¡T ø£]–+∫
b˛dæq≥T¢qï Ä dü+» yÓ\T>∑T‘√ ‘·&çdæeTT<ä›e⁄‘·THêïsTT nø£ÿ&ç #Ó≥÷¢ #˚eT\T! b˛{°|ü&É¶≥Tº>± yê[ﬂ<ä›s¡T nqTuÛÑ÷‹‘√
‘·&çdæ eTT<ä›e⁄‘·THêïs¡T. á nqTuÛÑ÷‹ì Äø£[+|ü⁄ #˚düTø=qï≥T¢>± #Ó≥¢MT~ bÕ |æ≥º\T |üs¡eX¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïsTT.
ø=ìï ìeTTcÕ\T e÷Á‘·y˚T ø=qkÕ–+B |ü]dæú‹!
Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ô|’øÏ ˝Ò#ê&ÉT. ø£˙ï{Ï‘√ ì+&çq ø£+&É¢qT CÒãTs¡Te÷\T‘√ e‘·TÔ≈£îHêï&ÉT. eT∞ﬂ ˇø£kÕ] ¬s+&ÉT #˚‘·T\T
CÀ&ç+#ê&ÉT. CÀ&ç+∫q #˚‘·T\T CÀ&ç+∫qfÒ¢ ñ+#·Tø=ì n˝≤H˚ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T yÓq≈£îÿ y˚XÊ&ÉT. nø£ÿ&É ì\ã&ç eT∞ﬂ
ˇø£kÕ] •s¡düT‡ e+∫ qeTdüÿ]+#ê&ÉT. –s¡≈£îÿq yÓq≈£îÿ‹]– VüQ+<ë>± eTT+<äT≈£î kÕ– b˛‘·THêï&ÉT.
Ä ñj·÷´\|”≥ MT<ä VüQ+<ë>± ≈£Ls¡TÃqï Ä eTVü‰eT˙wæ ≈£Ls¡TÃqï≥T¢>±H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT ` yÓ[ﬂb˛‘·Tqï
Ä ≈£îÁs¡yê&çyÓ’|ü⁄ ‘·<˚ø£+>± #·÷dü÷Ô!
Ä Äes¡D˝À u≤\u≤*ø£\≈£î edü‹ >∑èVü‰\THêïsTT. n‹<∏äT\≈£î Á|ü‘˚´ø£ dü<äTbÕj·÷\‘√ >∑<äT\THêïsTT.
ejÓ÷eè<äT∆\≈£î edü‘·T\THêïsTT. #·<äTe⁄ø√e&ÜìøÏ Á>∑+<∏ë\j·T+ ñ+~. kÕj·T+düeTj·÷˝À¢ |üP»≈£î ÁbÕs¡úHê\j·T+
ñ+~.
n~ $<ë´q>∑s¡+!
Ä q>∑s¡+˝À n‘·&ÉT eT≈£î≥+˝Òì eTVü‰sêE! Á|ü‹s√E n<˚ düeTj·÷ìøÏ Äj·Tq nø£ÿ&çøÏ ekÕÔs¡T. Ä |”≥MT<ä
≈£Ls¡TÃ+{≤s¡T. Äj·Tq nø£ÿ&É ñqï+‘·ùd|ü⁄ ndü˝Ò Á|üXÊ+‘·‘·≈£î e÷s¡Tù|s¡sTTq Ä Á|ü<˚X¯+ eT]+‘· Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+~. me] |üqT˝À¢ yêﬁ¯óﬂ+{≤s¡T. eTTK´+>± u≤\u≤*ø£\T #·<äTe⁄ø=+≥÷H√ sêdüTø=+≥÷H√ ‘·eT‘·eT |üqT˝À¢
‘êeTT ©qeTsTT ñ+{≤s¡T. ‘·eT |üqT*ï ‘êeTT ìs¡«]Ô+#·Tø=+≥Tqï eTqTwüß*ï... ÁX¯<ä∆>± #·<äTe⁄ø=+≥Tqï |æ\¢*ï
#·÷dü÷Ô... Ä >√s¡+‘· BbÕ˝À¢ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T*ï Ä•dü÷Ô... Äj·Tq Ä+q<ëqTuÛÑ÷‹˝À ‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T!
sêÁ‹ @&ÉT>∑+≥ ÁbÕ+‘·+˝À >∑+≥ ø=&É‘ês¡T. >∑+≥ X¯ã›+ #Ó$ì |ü&É&É+‘√ |æ\¢\+<äs¡T _\_˝≤ e∫Ã
>∑T$T>∑÷&ÉT‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿ&ç #˚‹˝À z ø£+#·+, eT+∫˙ﬁ¯ﬂ≈£î ˝À{≤ ñ+≥T+~. n+<äs¡T nø£ÿ&É #˚πsdü]øÏ Äj·Tq
ñj·÷´\|”≥MT<ä qT+&ç ˝Ò∫ ì\ã&É‘ês¡T. Äj·Tq ì\ã&˚Ô |æ\¢\+<äs¡T es¡dü>± ì\ã&É‘ês¡T. n+<äs¡T ø£*dæ >=+‘Ó‹Ô
bÕ&ÉTø=+≥÷ eTT+<äT≈£î ø£<äT\T‘ês¡T. ˇø=ÿø£ÿs¡T>± eTT+<äT≈£î q&ÉTdü÷Ô+fÒ z #√≥ ø£+#·+˝À nqï+ y˚kÕÔs¡T. eTs√#√≥
|ü⁄\TdüT b˛kÕÔs¡T. Ç+ø=ø£ #√≥ eTõ®>∑ nqï+ e&ç¶kÕÔs¡T. #Óe⁄ øÏ+|ü⁄>± bÕ&ÉTø=+≥÷ Ä |æ\¢\+<äs¡T nqï+
e&ç¶+#·Tø=H˚ <äèX¯´+ ` ø£qT |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
‘Ó–q >±*|ü{≤*ï ‘ê&ÉT $&ç∫q u§+>∑sê*ï z #√≥ #˚]Ã >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T #˚≈£LsêÃ\ì ø£èwæ
#˚düTÔqï Ä eTVü‰eT˙wæì #·÷ùdÔ #˚‘·T˝…‹Ô qeTdüÿ]+#ê\ì|ædüTÔ+~. n+<äTπø n|ü&É|ü&ÉT Äj·Tq‘√ ø±\πøå|ü+ #˚j·T&ÜìøÏ
n\yê≥T|ü&Ü¶qT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 129
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦‘·*¢ Áù|eT m˝≤ ñ+≥T+~?
$e]+#·+&ç.
♦$qj·T+‘√ ì\ã&É&É+, y˚wü+˝À dü+kÕÿs¡+ n+fÒ MTπøeTs¡úyÓTÆ+~?
♦nìs¡«#·˙j·TyÓTÆq ø£è‘·»„‘êuÛ≤yêìï me]|ü≥¢, m+<äT≈£î Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T?
♦MT ã&ç, MT Ç\T¢ Á|üXÊ+‘·‘·≈£î e÷s¡Tù|s¡T>± ñ+&Ü\+fÒ @+ #˚j·÷*? @+ #˚j·T≈£L&É<äT?
♦ªÄq+<ëqTuÛÑ÷‹˝À ‘˚*j·÷&É&ÉeT+fÒ @$T{Ï? Bìï @j˚T dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
♦$<ë´\j·T+Äes¡D ø£qT\ |ü+&ÉTe⁄>± ñ+~ø£<ë? MT ø£+{ÏøÏ ø£qT |ü+&ÉTe⁄>± @y˚T$T >√#·]kÕÔsTT?
♦ô|<ä› e÷≥\T, J$‘êqTuÛÑyê\T, nø£ås¡dü‘ê´\T m+<äTø√ $e]+#·+&ç.
Äj·Tq e÷{≤¢&É‘ê&ÉT. n$ e÷≥\T>±e⁄. J$‘êqTuÛÑe+ qT+&ç yÓ\Te&çq nø£ås¡dü‘ê´\T.
Äj·Tq n|ü&É|ü&ÉT >∑‘·düàè‘·T\‘√ qe⁄«‘ê&ÉT. n~ qe⁄«>±<äT. J$‘êqTuÛÑeeTH˚ e&É<Óã“≈£î q*–q |ü⁄e⁄«!
` nsTTHê yê&çb˛˝Ò<äT.
Äj·Tq ø£cÕº*ï uÛÑ]+#ê&ÉT. ø±≈£î ns¡T|ü⁄*ï $ì ˝Àø£y˚T ø±≈£î\qTø=Hêï&ÉT. Äj·Tq zs¡TŒ eVæ≤+#ê&ÉT. ‘·q
<Û˚´j·÷ìï n+<äTø√e&É+˝À H˚s¡TŒ #·÷|æ+#ê&ÉT. Ä |òü*‘·+>± m|ü&√ n≥Tu≤¬s&ÉT Ç≥Tu≤¬s&ÉT $T+#·ì >∑T&çôd˝À
ãT&û¶B|ü+ >∑T&ç¶yÓ\T>∑T˝À z ≈£îÁs¡yê&ÉT zqe÷\T ~<äT›≈£îHêï&ÉT.
ãT&û¶B|ü+ n+~+#˚ >√s¡+‘· yÓ\T>∑T˝À Ä ≈£îÁs¡yê&ç uÛÑ$wü´J®$‘·+˝À ø=+&É+‘· yÓ\T>∑Tø√dü+ Äj·Tq Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT.
Ç~ eTTô|Œ¤Ì @ﬁ¯ﬂHê{Ï e÷≥!
eT] Ç|ü&ÉT?
Ç|ü&Ü? n˝≤+{Ï ≈£îÁs¡yêﬁ¯óﬂ ˇø£ÿsê? Ç<ä›sê? y˚˝≤~eT+~. á y˚˝≤~ >√s¡+‘· BbÕ\≈£î ø=+&É+‘· yÓ\T>∑T
Çyê«\ì nVü≤s¡Vü≤+ ø£èwæ#˚düTÔqï ñbÕ<Ûë´j·TT\T e+<ä\eT+~. n+<äs¡T Äj·Tq #˚‹#·\Te‘√ ã‘·T≈£î‘·Tqïyêﬁ‚ﬂ!
m|ü&ÉsTTHê`
ªª@"e+&û! ªÄj·TH˚eTT+~? n+{sêìyêﬁ¯ﬂqT n&É¶+ô|≥Tºø=ì
ã‘·T≈£î‘·Tqï eTìwæ. |üs¡Væ≤‘ês¡ú+ù|s¡T‘√ kÕ«s¡ú+ ô|+#·Tø=+≥Tqï eTìwæ.
H√s¡T˝Òì |æ\¢yêﬁ¯ﬂqT ns¡∆ ø£&ÉT|ü⁄\‘√ H√ﬁ¯óﬂ >=&ÉT‘·Tqï eTìwæμ ` nì
s¡ø£s¡ø±\T>± á ˝Àø£+ Ä&çb˛düTø=ì+~ >∑<ë? eT] n˝≤+{Ï e÷{*ï
MT¬s˝≤ uÛÑ]+#·>∑*>±s¡T?μμ nì n&ç–‘˚ `
ªªu≤ã÷! ñ|üH√ ø±s¡+bı&çH√ z eTìwæMT<ä #·*¢#·÷&ÉT. n‘·ì
ˇ+{ÏMT<ä |ü⁄+&ÉT¢+fÒH˚ eT+≥u…&ÉT‘·T+~. ˝Ò≈£î+fÒ sê* b˛‘·T+~. n+‘˚
u≤ã÷! eTìwæ˝À≈£L&Ü ‘·|ü\T+fÒH˚ nìqe÷≥ ‘·>∑T\T‘·T+~. ˝Ò≈£î+fÒ
>±*˝À ø£*dæb˛‘·T+~. á e÷Á‘·+ ne>±Vü≤q X¯øÏÔ ˝Ò≈£î+&Ü <Û˚´j·÷ìï
e~*ô|&ç‘˚ n~ |æ∫Ã‘·q+ u≤ã÷! ø±≈£î+fÒ #˚‘· >±ì‘·q+!!μμ nì
qy˚«yês¡T.
J$‘êìï ø±∫ e&Éb˛dæq |üs¡eTdü‘·´+!
n+<äTπø n|ü&É|ü&ÉT Äj·Tq e<ä›≈£î yÓﬁ‚ﬂyê&çì. Ä ñj·÷´\
|”≥MT<ä Äj·Tq≈£î m<äTs¡T>± ≈£Ls¡TÃ+fÒ ` Ç<ä›] ãs¡Te⁄‘√ Ä #Ó≥Tºø=eTà
e+>∑T‘·÷ ˝Òdü÷Ô >±*yê≥+>± ≈£<äT\T‘·÷ ñ+fÒ ` n<=ø£ ∫Á‘·yÓTÆq
nqTuÛÑ÷‹. Äj·Tq J$‘êqTuÛÑyê*ï $+≥÷ uÛÑ$wü´‘·TÔqT r]Ã~<äT›ø√yê\ì
Ä•+#·&É+˝À Äq+<ä+! Ä ñj·÷´ |”≥MT<ä Äj·Tq m<äTs¡T>±H˚ ø±<äT
` Äj·Tq >∑T+&Ó˝À¢ ≈£L&Ü ø±düÔ #√≥T dü+bÕ~+#·Tø=HêïqT. n+<äTπø
Äj·Tq ÄbÕ´j·T+>± <ä>∑Zs¡ #˚sêÃs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°130
Ä s√E ≈£L&Ü yÓﬁ≤ﬂqT. H˚qT ø£q|æ+#·>±H˚ ÄbÕ´j·T+>± ªsê u≤ã÷! sê!μ nì qe⁄«‘·÷ ÄVü‰«ì+#˚ eTìwæ Ä
s√E Hê sêø£qT >∑eTì+#˚ dæú‹˝À ˝Òs¡T.
n‘·ì m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶qT!
Ä Äq+<ëqTuÛÑ÷‹ qT+&ç Äj·Tq ‘˚s¡Tø√˝Ò<äT. Ä nqTuÛÑ÷‹ì #Ó]ù|j·T&ÜìøÏ H˚qT kÕVü≤dæ+#·˝Ò<äT. n˝≤H˚
eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ìeTTcÕ\T <=]¢b˛j·÷sTT. Hê≈£î ‘Ó*j·Tø£H˚ Hê˝À zs¡TŒ q•+∫+<äq&ÜìøÏ ì<äs¡Ùq+>± z
bı&ç<ä>∑TZ >=+‘·TqT yÓT\¢>± |üsêeT]Ù+∫+~.
Äj·Tq @ø±Á>∑‘·≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–+~. n|ü&ÉT ns¡yÓ÷&ÉTŒ ø£qTï\‘√ qqTï #·÷dü÷Ô ªm|ü&=#êÃe⁄ u≤ã÷!μ nì
n&ç>±s¡T.
ªªÄbÕ´j·T‘· m˝≤ ñ+≥T+~?μμ nì n&ç–‘˚ n~ Äj·Tq |æ\T|ü⁄˝≤ ñ+≥T+<äì #Ó|üŒ#·TÃ.
ªªn<äèwüºe+‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
II.
Hê e÷≥ #Ó$ì |ü&É&É+‘√ Äj·Tq ô|<äe⁄\T n+<äeTsTTq e+|ü⁄*ï dü+‘·]+#·Tø=HêïsTT. Ä e+|ü⁄ dü+<äT˝À¢
∫s¡Tqe⁄« ∫Á‘·+>± Çs¡Tø=ÿì+~.
ªªne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&ÉT n<äèwüºe+‘·T&˚!
nqTuÛÑ÷‹øÏ |üsêø±wü˜ ‘·è|æÔ. Ä e÷≥+≥T+fÒ n‘·ì yÓTT>∑+ ‘·è|æÔ‘√ yÓ*–b˛‘·÷ ñ+~. ≈£î‘·÷Vü≤\+‘√ n‘·ìï
#·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶qT.
ªª≈£Ls√Ã u≤ã÷! ≈£Ls√Ã. Ä n<äèwüºe+‘·T&ç ø£<∏ä #ÓbÕŒ\ì mH√ïkÕs¡T¢ nqTø=HêïH˚ ø±˙ m+<äTø√ m|üŒ{Ïø£|ü&ÉT
yêsTT<ë|ü&ÉT‘·÷ e∫Ã+~ ` <˚ìø£sTTHê düeTj·T+ dü+<äs¡“¤+ ø£*dæ sêyê*. e∫Ã+~ >∑<ë? $qTu≤ã÷!μμ
>∑‘êìï HÓeTπsdü÷Ô uÛÑ$wü´‘Y dü+<äs¡Ùq+‘√ nqTuÛÑ÷‹ì bı+<äT‘·÷ z eTVü‰eTÚì |ü⁄+>∑e⁄&ç˝≤ z uÛÑ+–eT˝À
≈£Ls¡TÃqï Äj·Tq eT∞ﬂ e÷eT÷\T dæú‹øÏ e#êÃ&ÉT. ø£<∏ä #Ó|üŒ&ÜìøÏ ‘·\|ü+&çq ‘ê‘·j·T´qT ‘·\|æ+|ü#˚düTÔHêïs¡T.
|ü&ÉeT{Ï ø=+&É ø=qø=eTTà MT<ä ã+‹˝≤ yÓ*–b˛‘·THêï&ÉT dü÷s¡T´&ÉT. eT] ø±ùd|ü{Ï˝À ø±\|ü⁄s¡Twüß&ç ø±*‘·qTï‘√
ø=+&Éø±e |ü&ç ˝Àø±ìï ì+&ÉT Nø£{Ï‘√ ì+ù|yê&ÉT ` #êe⁄‘Ó*$ nqï≥T¢>± eTãT“‘·Tqø£\≈£î #·T≥÷º »Øn+#·T
#·T{≤º&ÉT. eTT>∑∆eTH√Vü≤s¡+>± ñ+~ |ü&ÉeT{Ï~X¯. n|ü&É|ü&˚ nø£ÿ&ç #Ó≥¢MT<ä #˚s¡T‘·Tqï |ü≈£åî\T ns¡TdüTÔHêïsTT.
ÁbÕs¡úHê\j·T+˝ÀH˚yÓ÷ ‘·+ãTs¡ ÁX¯ó‹ düe]+|ü⁄ düqï>± $ì|ædü÷Ô ñ+~. Äj·Tq #ÓãT‘·THêï&ÉT. H˚qT $+≥THêïqT.
ªªu≤ã÷! Çs¡yÓ’j˚T+&É¢ øÏ+<ä{Ïe÷≥. mø£ÿ&ç qT+&ç edüTÔHêïH√ nø£ÿ&çøÏ m+<äT≈£î yÓﬁ≤ﬂH√ Ç|ü&ÉsTT‘˚ eT‹øÏ
sêe≥+ ˝Ò<äTø±˙ Ç+{ÏøÏ edüTÔHêïqT ¬s’˝À¢. <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT s√E Á|üj·÷D+. mìï edü‘·T\T+&çHê ¬s’˝À¢ ¬s+&ÉT
s√E Á|üj·÷DeT+fÒ bı<äT›b˛e&É+ ø±düÔ ø£wüºy˚T! |üø£ÿqTqï Á|üj·÷D°≈£î\T ø£\T|ü⁄>√\T‘·q+ ø£\yêﬁ¯ﬂsTT‘˚ |òüs¡yê˝Ò<äT
ø±˙ eT÷‹_–+∫ ≈£Ls¡TÃH˚ s¡ø±˝…’‘˚ eTØ Çã“+~. Ç˝≤+{Ï Çã“+<äT˝À¢ qT+&ç ãj·T≥|ü&Ü\+fÒ n˝≤+{Ï düeTj·÷˝À¢
|ü⁄düÔø±˝Ò eTq H˚kÕÔ\T. @eT+{≤yé?μμ

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 131
Ç+<äT˝À nq&ÜìπøeTT+~? ` Äj·Tq #Ó|ü⁄Ôqï~ nø£ås¡dü‘·´+. n+<äTπø nq&ÉyÓT+<äTø£ì $q&Üìπø dæ<ä∆|ü&ç u≤>±
düs¡T›ø=ì ≈£Ls¡TÃHêïqT.
Äj·Tq eT‹πø$T e∫Ã+<√ @yÓ÷ ‘Ó*j·T<äT. ñqï≥T¢+&ç z |æ∫Ãyê&ç˝≤ qe⁄«‘·THêïs¡T. H˚qT ÄX¯Ãs¡´|ü&Ü¶qT!
nq&É+ ø£+fÒ n~]|ü&Ü¶qq&É+ düeT+»dü+. Ä dæú‹ qT+&ç H˚qT ‘˚s¡Tø=qø£eTT+<˚ Äj·TqeT∞ﬂ >∑+;Ûs¡+>± e÷]b˛j·÷s¡T.
á e÷s¡TŒ≈£î rs¡TŒ≈£î<äs¡ø£ H˚qT ìyÓ«s¡|ü&ç #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT.
ªªHê≈£î ‘Ó\TdüTu≤ã÷? qTe⁄« ÄX¯Ãs¡´|ü&ÉT‘·THêïeì. ø±s¡D+ @MT˝Ò<äT. eTq ‘Ó\T>∑Tyêﬁ¯óﬂ eTqdüT˝À yÓT~˝≤s¡T.
n+‘˚!μμ
‘Ó\T>∑Tyêﬁ¯óﬂ eTqdüT˝À yÓT<ä\&ÜìøÏ Äj·Tq qe⁄«≈£î eTT&çô|≥Tºø√˝Òø£ Hê ≈£qTu§eT eTT&ç|ü&ç+~. Äj·Tq
Á>∑Væ≤+#ês¡T.
ªª‘Ó\T>∑Tyêﬁ¯ﬂ≈£î ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&É+‘· n_Ûe÷q+ u≤ã÷!μμ n+≥÷ eT∞ﬂ ø±ùd|ü⁄ $s¡>∑ã&ç qyê«s¡T.
Äj·Tq qe⁄« Ä|ü⁄ø=H˚ es¡≈£î H˚qT H√s¡T ‘Ós¡e≈£î+&Ü Äj·TH˚ï #·÷dü÷Ô ñ+&çb˛j·÷qT. Äj·Tq qe⁄« Ä|ü>±H˚`
me]uÛ≤wüMT<ä yêﬁ¯ﬂ≈£î n_Ûe÷q+ ñ+≥T+~ >∑<ä+&û! n+<äT˝À ‘·|ü≈£L&Ü ˝Ò<äT.
ªªn<˚ u≤ã÷ n<˚? H˚qH˚B n<˚!!` Ä ‘Ó\T>∑TMT~ n_Ûe÷q+ ñ+~ #·÷XÊeP? |üø£ÿqTqï yê&ç #˚‹˝À ‘Ó\T>∑T
|ü⁄düÔø£+ ø±˙ ˝Ò<ë z yês¡Ô|üÁ‹ø£ ø±˙ ø£+≥|ü&ç‘˚ #ê\T!` <ëì <äT+|ü<Ó>∑! ` Ä n_Ûe÷q+ eTØ m≈£îÿyÓ’b˛‘·T+~.μμ
‘Ó\T>∑Tyê&çì ìsê›øÏåD´+>± ø={Ïºq <Óã“ Hê≈£L ‘·–*+~. <Óã“ ‘·>∑T\T‘·THêï eTTø°ÿeT÷\>∑sêì <Óã“ n~.
n+<äTπø Äj·Tq‘√ ø£*dæ H˚q÷ ø±ùd|ü⁄ Vü‰sTT>± qe⁄«ø=HêïqT ` @&Ée˝Òø£ q$«q≥T¢!
ªªH˚qT ≈£L&É ‘Ó\T>∑Tyê&çH˚ ø£<ë u≤ã÷! |üø£ÿqTqï Á|üj·÷D°≈£î&ç #˚‹˝À z |üÁ‹ø£ ø£+≥|ü&˚dü]øÏ yÓTT<ä≥ e+–
e+– #·÷XÊqT ` n~ ‘Ó\T>∑T |üÁ‹ø£ ne⁄H√? ø±<√? ‘Ó\TdüTø=+<ëeTì! z ‘Ó\T>∑T yês¡|üÁ‹ø£ nì ‘Ó*ùddü]øÏ n‘·&ÉT
#·<äTe⁄‘·Tqï ù|J˝À¢øÏ ìøÏÿìøÏÿ #·÷XÊqT. Hê nedüúqT >∑eTì+∫q Ä ô|<ä›eTìwæ n<√s¡ø£eTsTTq #·÷|ü⁄qT $dæπsdü]øÏ
|üs¡<Ûë´q+>± m{À #·÷düTÔqï≥T¢ q{Ï+#êqT. m+‘·ùd|ü⁄? ø±ùd|ü⁄. n+‘·˝ÀH˚ eT∞ﬂ yÓTT<ä{Ïπø e∫Ã+~ |ü]dæú‹. Hê≈£î
‘Ó*j·Tø£H˚ Hê #·÷|ü⁄\T Ä |üÁ‹ø£ yÓ’|ü⁄ eTﬁ≤ﬂsTT. Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q Ä ô|<ä›eTìwæ ` bÕ|ü+! eT+∫ eTìwæ˝≤ ñ
Hêï&ÉT. Ä yês¡|üÁ‹ø£qT Hê #˚‹ø£+~+∫ n+‘·ø£+fÒ eT+∫|üì n|üŒ{ÏøÏ ˝Òq≥T¢ ‘·q |ü&Éø£MT<ä eTTdüT>∑T‘·ìï |ü&ÉTø=Hêï&ÉT.
H˚qT Ä |üÁ‹ø£qT ÄbÕ´j·T+>± n+<äTø=HêïqT ` m+‘·sTTHê ‘Ó\T>∑TyêDÏí ø£<ë u≤ã÷!μμ nì #Ó≥TºMT<ä #˚]q |æ≥º\T
m–]b˛j˚T≥+‘· >∑{Ïº>± qe⁄« n+<äTø=Hêïs¡T.
n+‘·˝À z q&çej·TdüT‡ eTìwæ nø£ÿ&çøÏ sêe&É+‘√ ø£<∏ë>∑eTq+ ≈£î+≥T|ü&ç+~. z ˝≤e⁄bÕ{Ï |ü⁄düÔø±ìï ¬s+&ÉT
#˚‘·T\‘√ bı~$ |ü≥Tºø=ì ì\ã&ç ñHêï&É‘·&ÉT. ãVüQXÊ n<˚<äsTTHê z ∫{≤º|ü⁄düÔø£+ ø±e#·TÃ. Ä e´øÏÔì #·÷dü÷ÔH˚
` ªsêej·÷´! sê? n+≥÷ |æ*#êsêj·Tq. n‘·&ÉT #·÷|æq #√≥+‘ê dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·÷ ªªô|≥ºeTqï #√≥+‘ê ø£+&ÉT¢
eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<Ûä\sTTq |æ\¢\T, yêﬁ¯ﬂ n<Û√>∑‹øÏ <ë]rùdÔ |ü⁄≥º>∑‘·T\T+&Ée⁄. Ç~ e÷Á‘·+
eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ nì n+≥÷ |ü⁄düÔø±ìï n‘·ì #˚‹ ø£+~+#ês¡T. Ä #Óe⁄\≈£î á e÷≥\≈£î u≤>± bı+‘·Hê\T
≈£î~]q≥T¢+~. n‘·&ÉT H√s¡T ø£<ä|ü˝Ò<äT ø±˙ e+– qeTdüÿ]+∫ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°132
ªªHê ‘Ó\T>∑T‘·Hêìï >∑T]+∫ #ÓãT‘·÷ Ä–b˛j·÷qTø£<ä u≤ã÷! <˚X¯+ø±ì <˚X¯+˝À y˚ﬁ¯ø±ìy˚ﬁ¯ z ‘Ó\T>∑T
yês¡|üÁ‹ø£ #˚‹ø£+<ä&É+‘√ >∑&ç∫q Á|üj·÷D+ø£+fÒ >∑&Éyê*‡q Á|üj·÷D+ ø±düÔ Vü‰sTT>± ñ+≥T+<äqï qeTàø£+ ≈£î~]+~.
ù|J\T ‹|ü‘·÷ z#√≥ Ä–b˛j·÷qT!μμ
Ä e÷≥+≥÷ Äj·Tq Ä–b˛j·÷s¡T!
n˝≤ #·÷ùddü]øÏ Hê\T>∑sTT<äT u≤s¡ <ä÷s¡+˝À q\T>∑Ts¡sTT<äT>∑Ts¡T |æ\¢\T. >√ﬁ¯óﬂ –\T¢ø=+≥÷ ì\ã&Ü¶s¡T.
Äj·TqyÓ’|ü⁄ Bq+>± #·÷dü÷ÔHêïs¡T. Äj·Tq <äèwæº yêﬁ¯ﬂMT<ä |ü&˚dü]øÏ nÁ|üj·T‘·ï+>± yêﬁ¯ﬂ ‘·\T yê*b˛‘·THêïsTT.
Ä |æ\¢yêﬁ¯ﬂ uÛ≤eq ns¡úeTsTT+<äqï≥T¢>± Äj·Tq ˝Ò∫ yêﬁ¯ﬂ<ä>∑Z]øÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. yêﬁ‚ﬂ<√ #ÓbÕŒs¡T. Äj·Tq ≈£L&Ü
yêﬁ¯ﬂπø<√ #ÓãT‘·÷ ˇø£&ç uÛÑT»+‘·{Ïº eTs=ø£&ç ãT>∑Z\T –*¢ Ç+ø=ø£&ç ‘·\ì$Tsê&ÉT. n+‘˚! |üs¡T>√ |üs¡T>∑T. Ä |æ\¢\T
Äq+<ëìπø ø±ﬁ¯óﬂ e∫Ãq≥T¢>± |üs¡T>∑+<äTø=Hêïs¡T. n˝≤ yÓ&ÉT‘·Tqï Ä |æ\¢*ï n˝≤H˚ #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶s¡T ø±ùd|ü⁄. Ä
‘·s¡Tyê‘· ‘·q˝À ‘êqT qe⁄«ø=+≥÷ e∫Ã ñj·÷´\|”≥ MT<ä ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
ªªu≤ã÷! ˇø£|üŒ{Ï‘√ b˛*Ã#·÷ùdÔ ‘Ó\T>∑T˝À #ê˝≤ |üÁ‹ø£\T edüTÔHêïsTT. Ç|ü&ÉT #ê˝≤ #ê˝≤ ø£<∏ä*ï ≈£L&Ü
Á|ü#·T]düTÔHêïsTT. Á|ü#·T]+∫q Á|ü‹ø£<∏ä≈£î z u§eTàqT ≈£L&Ü y˚sTTdüTÔHêïs¡T. nsTT‘˚ u§eTàqT #·÷dæ ø£<∏äqT #·<äyê\qï
ø√]ø£ ø£*π> rs¡T˝À u§eTà\T #ê˝≤ ns¡T<äT>± ø£ì|ædüTÔ+{≤sTT. @eT+{≤yé?μμ
rs¡ì |üqT˝À¢ ‘· eTTqø£\e⁄‘·Tqï Ä eTìwæøÏ Ç+‘· |üØø£å#˚ùd r]ø£ m˝≤ <=]øÏ+~? ` nì ÄX¯Ãs¡´|ü&ÉT‘·÷
ªì»y˚Tq+&û!μ nHêïqT.
ªªÇ+‘·≈£î eTTqTù| nHêïqT >∑<ä
u≤ã÷! Ä yês¡Ô|üÁ‹ø£ ù|J\T ‹|ü‘·÷
z#√≥ Ä–b˛j·÷qì! Ä |üÁ‹ø£˝À
n˝≤+{Ï u§eTà ø£+≥|ü&ç+~. n+<äTπø
Ä–b˛j·÷qTμμ Ä u§eTà ø£*–+∫q
nqTuÛÑ÷‹ eTs¡˝≤ eTqdüT˝À
yÓT~*+<˚yÓ÷? Äj·Tq ø±ùd|ü⁄ ns¡yÓ÷&ÉTŒ
ø£qTï\‘√ n˝≤H˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T.
ªªn~ z ¬s’\Tô|f…º. Ä ô|f…º˝À z
≈£îÁs¡yê&ÉT n&ÉTø=ÿ+≥÷Hêï&ÉT. yê&ÉT #˚sTT
#ê|æ ì\ã&çq rs¡T... yê&ç#·÷|ü⁄˝À¢
ø={§º∫Ãq≥T¢qï CÀs¡T... qqTï
Äø£≥Tºø=HêïsTT. n+<äTπø Ä ø£<∏äqT ÄdüøÏÔ>±
#·~yêqT.μμ
Äj·Tq #·÷|ü⁄*ï Äø£≥Tºø=qï Ä u§eTà... Ä u§eTà yÓqø£ ø£<∏äqT $+<ëeTqï ≈£î‘·÷Vü≤˝≤ìï Äj·Tq |üdæ>∑{≤º&ÉT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦düeTj·T+, dü+<äs¡“¤+ ø£*dæsêe&ÉeT+fÒ @$T{Ï? ø=ìï ñ<ëVü≤s¡D\T
‘Ó\Œ+&ç.
♦ªª‘Ó\T>∑Tyê]øÏ ‘Ó\T>∑+fÒ uÀ˝…&É+‘· n_Ûe÷q+μμ Bì >∑T]+∫ MT
n_ÛÁbÕj·÷\T #Ó|üŒ+&ç.
♦ª|æ\¢\T m+<äTø√dü+ e∫Ã ñ+{≤s¡T? Äj·Tq yê]‘√ @+ e÷{≤¢&ç
ñ+{≤s¡T? }Væ≤+#·+&ç.
♦ø£<∏ä |ü⁄düÔø±\T ˝Ò<ë Ç‘·s¡ |ü⁄düÔø±˝À¢ u§eTà\T m+<äT≈£î y˚kÕÔs¡T?
♦eè<äT∆&çì Äø£≥Tºø=qï u§eTà @$T{Ï? Ä u§eTàqT #·÷dæ m˝≤+{Ï
nqTuÛÑ÷‹ì bı+<ë&ÉT?
♦yês¡|üÁ‹ø£˝Àì eè<äT∆&ÉT #·~$q ø£<∏ä @yÓTÆ ñ+≥T+~?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 133
III.
ªªqTe⁄« #·÷dü÷ÔH˚ ñ+{≤e⁄ u≤ã÷ ¬s’ﬁ¯ﬂ˝À¢ Á|üj·÷D+ #˚ùd≥|ü&ÉT |ü≥TºeTì |ü<˚+&ÉT¢ ì+&Éì ≈£îÁs¡yêﬁ¯óﬂ. Ä
ô|f…ºqT á ø£&ÉqT+&ç Ä ø£&É<ëø± ‘·T&ÉTkÕÔs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä ô|f…º˝Àì ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT ì\ã&ç #˚sTT#êkÕÔs¡T. ‘√∫q
yê&ÉT ‘√∫q+‘· ÇùdÔ <ë+‘√ |üP≥ >∑&ÉT|ü⁄ø=+{≤s¡T. Ä |æ\¢yê&ÉT ≈£L&Ü n˝≤+{Ï ø√e≈£î #Ó+~q yê&˚!μμ Ä
e÷≥+≥T+fÒ Äj·Tq >=+‘·T ‘·&Éã&ç+~ ` ãVüQXÊ á <˚X¯+˝À Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î m+<äs¡T ã* ne⁄‘·THêïs√
nì.
ªªÄ |ü<˚+&É¢ ãT&É‘·&ÉT Äô|f…ºqT á ∫e] qT+&ç Ä ∫e]<ëø± ‘·T&ÉTkÕÔ&ÉT. Äô|’ ˇø=ÿø£ÿ] eTT+<äT #˚sTT
#êdü÷Ô... Ç∫Ãqyê&çøÏ z qeTkÕÿs¡+ |ü&˚dü÷Ô... ˝Ò<äqï yêﬁ¯ﬂyÓ’|ü⁄ Bq+>± #·÷dü÷Ô... z e´øÏÔ eTT+<äT ì\ã&É‘ê&ÉT.
ì\ã&ç e÷eT÷\T>± #˚sTT#êkÕÔ&ÉT. Ä e´øÏÔ yêDÏí <ä>∑Z]øÏ |æ\TkÕÔ&ÉT. Ä |æ\T|ü⁄˝Àì ÄbÕ´j·T‘· m+‘√ ÄX¯qT
πs¬ø‹ÔdüTÔ+~. ≈£îÁs¡yê&ÉT Ä e´øÏÔ <ä>∑Z]øÏ yÓﬁ¯‘ê&ÉT. ª˙ ù|πs$T{Ï u≤ã÷!μ nì Äs¡+_ÛkÕÔ&ÉT. ô|’dü*#˚Ã Á|üj·T‘·ï+
#˚j·T≈£î+&Ü! Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT @eTqTø=Hêï&√ @yÓ÷? z ìs¡¢ø£å´yÓTÆq #·÷|ü⁄ $dæπsdæ ªHêù|s¡T <=¬s’sêCŸ!μμ nì n+≥÷
#˚‹˝Àì ô|’dü*ï n˝≤ m>∑πsdüTø=+≥÷ <äsê®>± yÓ[ﬂb˛‘ê&ÉT. n˝≤ yÓ[ﬂb˛‘·Tqï ≈£îÁs¡yê&ç <Û√s¡DÏøÏ yÓTT<ä≥ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç
Ä ‘·s¡Tyê‘· Ä˝À#·q˝À |ü&É‘ê&Ü e´øÏÔ! ÇB ø£<∏ä!!μμ nì ‘êqT #·~$q ø£<∏äqT ≈£î¢|üÔ+>± #Ó|æŒ`
ªªu≤ã÷! H˚q÷ ≈£L&Ü Ä˝À#·q˝À |ü&Ü¶qT. ì»y˚T>∑<ë? m+<äs√ yê&ç á&ÉT |æ\¢\T CÒãT\T ø=&ÉT‘·THêïs¡T.
Á|üj·÷D≤˝À¢ @eTs¡TbÕ≥T>± ñ+fÒ #˚‹ø£+~q kÕe÷qT¢ |ü≥Tºø=ì ñ&ÜsTTdüTÔHêïs¡T. eT]ø=+‘·eT+~ ìø£èwüßº\T
ø£\yêﬁ¯ﬂ #˚‘·T˝À¢ ‘√\Tu§eTà\e⁄‘·THêïs¡T. Ç+ø=+‘·eT+~ Ç+&É¢eTT+<äT ì\ã&ç ø£&ÉT|ü⁄eT+≥*ï ø£+{Ï#·÷|ü⁄˝À¢
ì\T|ü⁄‘·THêïs¡T. n˝≤+≥|ü&ÉT n+‘√ Ç+‘√ |üì#˚dæ bı≥º >∑&ÉT|ü⁄ø√yê\qTø√e&É+ >=|üŒ dü+>∑‘˚ø£<ä u≤ã÷?`
ì»+>± yê&ÉT <=¬s’sêCÒ!μμ
u≤ã÷! Hê Ä˝À#·q˝À¢ H˚qT+fÒ dü]>±Z Ç˝≤+{Ï dü+|òüT≥H˚ Hê ø£+≥|ü&ç+~. Ä ¬s’\Tô|f…º˝À!!
á ø£<∏ä MT<ä ø£<∏äqT $Hê\qï ≈£î‘·÷Vü≤\+ ô|]–+~ Hê˝À!
ªªu≤ã÷! –õ>±&ç>∑÷&ÉT ñ+≥T+~ #·÷XÊe⁄ >∑<ä÷? <ëìï |”#·T>± |”øÏ ‘·\MT<ä n‹øÏ+∫q≥T¢+~ ` ã÷&ç<äs¡+>∑T
‹]–q yÓ+Á≥Tø£*ï #·÷düTÔ+fÒ! q\¢ì q÷HÓ˝À ‘·&çd” ‘·&Éeø£ eTT+<˚ |æ+&ç ‘=&ÉTø=ÿqï≥T¢HêïsTT ` n+B n+<äì ìø£ÿs¡T
#=ø±ÿ! ndü\T ˇ+{Ïs¡+>∑T eT+∫<äsTTHê <äTeTTà eTs¡ø£\Tø£{Ïº q\T|ü⁄ ‘Ó\T|ü⁄ ø£*dæq ã÷&ç<äs¡+>∑T ‘˚*+~ ˇﬁ¯ﬂ+‘ê
bı&É\T bı&É\T>±! nsTTHê ø£ﬁ¯ﬂ˝À¢ ÄX¯ #êe˝Ò<äT. #˚düTÔqï |üì˝À ÁX¯<ä∆ ‘·>∑Z˝Ò<äT. |ü≥TºeTì |ü<˚ﬁ¯ﬂsTTHê ì+&Éì
yê&çyÓ’|ü⁄ #·÷XÊqT. Ä ‘·s¡Tyê‘· #·÷|ü⁄ eTs¡\TÃø=HêïqT. nsTTHê yê&ÉT ø£ﬁ¯ﬂ˝À¢H˚ yÓT<äT\T‘·THêï&ÉT. #·~$q ø£<∏ä
eTqdüT‡qT ‘=\Tdü÷Ô ñ+~. Hê˝À z Ä˝À#·q ‘·ﬁ¯ó≈£îÿq yÓT]dæ+~. Ä˝À#·qqT Ä#·s¡D˝À ô|{≤º\qï ‘·\+|ü⁄‘√
n˝≤π> |ü&ÉTø=HêïqT. |ü&Éø£ MT<ä! ø£ﬁ¯óﬂ eT÷düTø=qï≥T¢HêïH˚ ø±˙ #·÷&É>∑\T>∑T‘·THêïqT. $|æŒq |üÁ‹ø£ m<äMT<ä
$düÔ]+∫ |ü&ÉTø=ì >∑T+&Ó #·|ü&ÉT $+≥÷ ñ+~!μμ
n+‘·˝À ª≥|tμ eTqï X¯ã›+ $ì|æ+∫+~. e÷ Ç<ä›] #·÷|ü⁄ n≥T eT[ﬂ+~. z |æ≥º ¬s≥º$&ç∫+~. n~ Ä ñ
j·÷´ |”≥MT<ä Ç<ä›] eT<Ûä´>± |ü&ç+~. |üø£ÿq |ü&ç ñqï z bÕ‘· ø±–‘êìï n+<äTø=ì H˚Hê ¬s≥ºqT ‘·T&ÉTdüTÔ+fÒ `
n<√s¡ø£+>± qyê«sêj·Tq.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°134
ªªu≤ã÷! |æ≥º ¬s≥ºy˚dæ+~ ø£<ë? m+<äT≈£î yÓj·÷´*? n+fÒ @eTì #Ó|üŒ>∑\+? n~ <ëì dü«uÛ≤e+. n+‘˚!
eTqTwüß dü«uÛ≤yê\T ≈£L&É n˝≤H˚ ñ+{≤sTT. Á|üj·T‹ï+∫ |òü*‘êìï kÕ~Û+#·&É+˝À ø=+<ä]øÏ Äq+<ä+. ndü\T
Á|üj·T‘êï Á|üy˚Tj·Ty˚T ˝Ò≈£î+&Ü J$‘êìï ø=qkÕ–+#ê\qï~ ø=+<ä] ø√]ø£. Hê J$‘·eT+‘ê Ç˝≤+{Ï Á|üj·T‘êï\‘√H˚
ø=qkÕ>∑T‘·÷ ñ+~. n+<äTπø Ä ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£î MT<ä ≈£L&Ü z Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqTμμ ` n+≥÷
ø±ùd|ü⁄ Ä>±s¡T.
Ä ‘·s¡Tyê‘· `
ªªÄ"! ¬s’\T ô|f…º˝À ≈£îÁs¡yê&çì >∑T]+∫ #Ó|üPÔ, e#êÃqT ø£<ä÷! ne⁄qT. eTs√ Hê\T>∑sTT<äT ìeTTcÕ˝À¢ H˚qT
|ü&ÉTø=ì ñqï #√≥Tes¡≈£î }&ÉTÃø=+≥÷ e#êÃ&ÉT. nø£ÿ&É ø±ùd|ü⁄ Ä>±&ÉT. Ä– ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢qï qqTï ` Ä
ø±–‘êìï e÷]Ã e÷]Ã #·÷XÊ&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· qqTï ˝Ò|ü&ÜìøÏ yÓT\¢>± ‘·{≤º&ÉT.
H˚H˚yÓ÷ n|üŒ{ÏøÏ eTVü‰ìÁ<äb˛‘·Tqï≥T¢>± Ä$*dü÷Ô ˝Ò∫ ã<ä∆ø£+>± ˇﬁ¯óﬂ $s¡T#·Tø=qï≥T¢>± q{Ï+∫ ` Ä ‘·s¡Tyê‘·
ø£+&ÉT¢ ‘Ós¡∫ #·÷XÊqT Ä ≈£îÁs¡yêDÏí. ˇ~– ì\ã&ç $qj·T+>± yê&ÉT Hê #˚‹ø£+~+#ê&Ü ø±–‘êìï! n~ ø±–‘·y˚T!
ø±˙ ` ˝Àø£+ <äèwæº˝À <ëì $\Te nsTT<äT s¡÷bÕj·T\T!!
Ä ≈£îÁs¡yêDÏí |üØøÏå+#·&ÜìøÏ Hê Á|üj·T‘·ï+>± H˚qT C≤s¡ $&ç∫q ø±–‘·eT~!
e÷s¡T e÷{≤¢&É≈£î+&Ü yê&ç #˚‹˝À zbÕe˝≤ ø±düT ô|{≤ºqT. e÷≥˝À¢øÏ ~+|æ‘˚ ø£<∏ä˝À ≈£îÁs¡yê&ç e÷~]
e÷{≤¢&É≈£î+&Ü yÓ[¢b˛‘ê&˚yÓ÷? nì dü+<˚Vü≤+. Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT bÕe˝≤ &ÉãT“\+<äTø=ì ¬s+&ÉT #˚‘·T\T CÀ&ç+∫
qeTdüÿ]+#ê&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· ‘·q |üì˝À ‘êqT ©qeTj·÷´&ÉT.
ªªu≤ã÷!μμ nbÕ´j·T+>± |æ*#êqT.
e÷≥ #Ó$ì |ü&É&É+‘√ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT ˝Ò∫ Hê m<äTs¡T>± ì\ã&Ü¶&ÉT.
ªªqT$«|ü&ÉT ∫qï |æ\¢yê&ç$. á |üì #˚dæ ã‘·>∑Z\T>∑T‘êe⁄. u≤>±H˚ ñ+~. nsTT‘˚ Ç+ø=Hêïﬁ¯ﬂ≈£î ô|<ä›yê&çee⁄‘êe⁄.
n|ü&û |üì #˚j·T˝Òe⁄. #˚dæHê n+<äs¡÷ ìqTï ‘·|ü|ü&É‘ês¡T. n|ü&Ó˝≤ ã‘·T≈£î‘êe⁄ u≤ã÷?μμ
Hê e÷≥\T yê&çøÏ njÓ÷eTj·T+>± $ì|æ+∫q≥T¢+~. ne÷j·Tø£+>± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&ÉT.
ªªn+<äTπø u≤ã÷! á ej·TdüT˝À #·<äTe⁄ø=+fÒ ` Ä ej·TdüT˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃ.μμ
ªª‘·{≤\Tq ¬s’\T |ü{≤º\T ‘·|æŒHê n+‘· ÄX¯Ãs¡´|ü&˚yê&ÉT ø±<˚yÓ÷ Ä ≈£îÁs¡yê&ÉT, n+‘·≈£î $T+∫q ÄX¯Ãsê´ìï
|ü⁄\TeTTø=Hêï&ÉT yÓTT>∑+˝À ªqHÓïe«Ø˝Àø£+˝À #·~$+#˚ yêﬁ¯ﬂq≥Tº>±. n~ Á>∑Væ≤+#êqT. n+<äTπø.μμ
ªªHê‘√ e#˚ÃkÕÔyê u≤ã÷μμ
‘· e+#ê&ÉT!
ªªÄ ≈£îÁs¡yê&˚ á ≈£îÁs¡yê&ÉT u≤ã÷!μμ
ns¡∆ >∑+≥≈£î eTTqT|ü⁄ Äj·Tq bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+∫q ≈£îÁs¡yê&ÉT ø£qT eTT+<äT ø£~* Ç<ä›]eT<Ûä´ dü+ã+<Ûä+
eTqdüT‡˝ÀyÓT~* ` n≥÷ Ç≥÷ ø£<ä\˝Ò≈£î+&Ü ≈£Ls¡TÃHêïqT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 135
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦¬s’\T ô|f…º˝À ‘·T&ÉTdüTÔqï u≤\T&çì
#·÷dæ, Ç˝≤+{Ï ìø£èwüº J$‘ê\≈£î
m+‘·eT+~ ã* ne⁄‘·THêïs¡ì
eè<äT∆&ÉT uÛ≤$+#·&É+ dü¬s’+<˚Hê?
m+<äT≈£î?
♦ªªÁ|üj·T‘·ï+ #˚dæ |òü*‘ê\T kÕ~ÛùdÔ
Äq+<ä+ ø£\TZ‘·T+~μμ B+‘√ MTs¡T
@ø°uÛÑ$kÕÔsê?
♦n+<äs¡T |æ\¢\÷ ‘·|üŒìdü]>± ã&çøÏ yÓ[ﬂ #·<äTe⁄ø√yê* ø£<ë! eT]n˝≤
m+<äT≈£î »s¡>∑&É+˝Ò<äT?
♦>∑T+&Ó˝À¢ì Äq+<ä+ ø£]– eTT‘ê´˝≤¢
ø£˙ï{Ï s¡÷|ü+˝À sêe&É+μμ n+fÒ
MTπø$T ns¡úyÓTÆ+~? Ç~ @ @
dü+<äsê“¤\˝À »s¡T>∑T‘·T+~? MT
nqTuÛÑyê\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦ªªˇø£ e´øÏÔ u≤<Ûä´‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæú‹øÏ
düe??+ m|ü&?T #˚s?T‘·T+<??? nH˚
Äy˚<äq dü¬s’+<˚Hê? m+<äT≈£î?
ªª@eTT+~ u≤ã÷? |ü~eT+~˝À yê&É÷ ˇø£ÿ&Éj·÷´&ÉT. nsTT‘˚
|ü≥Tº<ä\‘√ #·<äTe⁄ø=Hêï&ÉT. ø£èwæøÏ ‘·–q |òü*‘·+. eT+∫ ñ<√´>∑y˚T e∫Ã+~.
Ä ‘·s¡Tyê‘· z Ç+{Ïyê&çì #˚XÊqT. ñ<√´>∑+‘√ }s¡Te~*b˛‘·÷ ªªu≤ãj·÷´!
H˚HÓ|ü&ÉT |ü⁄{≤ºH√ Hê≈£î ‘Ó*j·T<äT. me]øÏ |ü⁄{≤ºH√ ≈£L&Ü ms¡>∑qT. m+<äT≈£î
|ü⁄{≤ºH√ Ä˝À∫+#·e\dæq nedüs¡+ ˝Òø£b˛sTT+~. nsTT‘˚ ` H˚qT |ü⁄{Ïºq
s√E e÷Á‘·+ á $<ë´q>∑s¡+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq s√E. Ä s√E H˚˙ J$‘·+˝À
eTs¡e˝ÒqT. n+<äTπø Ä s√Eq MT ¬sø£ÿ&ÉTHêï H˚ HÓø£ÿ&ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î
Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTq n<äèwüº+>± uÛ≤$kÕÔqT. á J$‘· ø±\eT+‘ê
n˝≤+{Ï n<äèwüº+ \_Û+#˚ ˝≤>∑Tq Äos¡«~+#·+&ç.μμ n+≥÷ bÕ<ë\MT<ä
|ü&Ü¶&ÉT.
Äj·Tq >=+‘·T >±<ä›~ø£yÓTÆ b˛sTT+~. e÷≥\T |üP&ÉTø£b˛‘·THêïsTT.
>∑T+&Ó˝À¢ì Äq+<ä+ ø£ﬁ¯ﬂ˝À¢ ø£]– eTT‘ê´\T>± e÷] sê\T‘·THêïsTT!
ªªdü]>±Z á s√CÒu≤ã÷! ` u≤ãT $<ë´q>∑s¡+˝À n&ÉT>∑Tô|{Ïºq s√E.
n<˚ u≤ãT |ü⁄{Ïºq s√E!μμ
Ä ø£qTø=\≈£î˝À¢ ø£˙ïﬁ¯óﬂ ì*#êsTT. m<äTø£ì n&ç–‘˚ @eTì #Óù|Œ~?
ªªu≤ã÷! Ç~ y˚|ü#Ó≥Tº. düVü≤»+>± ªy˚|ü#Ó≥Tºμ nì #Ó$ì|ü&É&É+‘√
ª#˚<äTμ nqïuÛ≤eq eTqdüT˝À yÓT<äT\T‘·T+~. nsTT‘˚ Ä y˚|ü #Ó≥TºqT ÄÁX¯sTTùdÔ
` ˙&ÉìdüTÔ+~. ~qeT÷ z ø±j·T q$T* $T+>∑>∑*–‘˚ Bs¡Èyê´<ÛäT˝Òï qj·T+
#˚düTÔ+~. |ü+{Ï|ü⁄\¢>± H√{Ï»ãT“*ï b˛>=&ÉT‘·T+~. n˝≤π> u≤ã÷! ªn&Éø£ÿ
‹H˚yêﬁ¯óﬂ nìμ |ü{Ïº+#·Tø√≈£î+fÒ Ä ã‘·Tπøÿ n+øÏ‘·yÓTÆb˛j˚T~.
nHêeT≈£î˝…’b˛‘ês¡T. ˇø£ $<Ûä+>± #ÓbÕŒ\+fÒ yêﬁ¯óﬂ ø=&ç>∑{Ïºq BbÕ\T. ø±dü+‘· kÕqTuÛÑ÷‹, z|æø£qT s¡+>∑]+∫
ø=&çq˝≤ ‘·fÒºdæ ‘·–q+‘· #·eTTs¡Tb˛dæ e‹Ôì m>∑<√ùdÔ ` n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Ò ø±e#·TÃ. @Hê{Ïø√ ˇø£Hê{ÏøÏ n$
ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT!μμ
ˇπø ˇø£e´øÏÔ Ä˝À#·q Ä#·s¡D>± e÷]‘˚ ˇø£ eTVü‰dü+düú mìïø=&ç>∑{Ïºq BbÕ\≈£î ÄÁX¯j·T$T∫Ã+~? ` ˇø£e´øÏÔ
u≤<Ûä´‘·*ï d”«ø£]+#˚ dæú‹øÏ düe÷»+ m~π>~ m|ü&√? düe÷<Ûëq+ <=s¡ø£ì Á|üX¯ï qqTï dü‘·eT‘·+ #˚düTÔ+fÒ ` #˚<äT
ìC≤ìï ‹j·T´>± |ü*øÏdüTÔ+fÒ Ä eTVü‰eT˙wæøÏ eTqdüT‡≈£î #˚‘·T˝§ùdÔ qeTdüÿ]+∫+~!

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°136
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. ªª>√s¡+‘· BbÕ\Tμμ nH˚ o]¸ø£ á bÕsƒêìøÏ ‘·–q $<Ûä+>± ñ+<ë? m+<äT≈£î? düø±s¡D+>± #·]Ã+#·+&ç.
2. bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ªy˚|ü#Ó≥Tºμ >∑T]+∫ $e]+∫q, e]í+∫q yêø±´\T @y˚T$T ñHêïsTT? yê{Ïì >∑T]Ô+∫
#·<äe+&ç.
3. bÕsƒ¡+˝Àì øÏ+~ ù|sê\T #·<äe+&ç. Ä ù|sê\˝À y˚{Ï >∑T]+∫ $e]+#ês√ ‘Ó\Œ+&ç, Ä ù|sê˝À¢ì $es¡D /
es¡íq≈£î dü+ã+~Û+∫q ø°\ø£ |ü<ë\qT sêj·T+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç
Äj·Tq ìMT*‘· ..................
............... eT÷>∑uÀj·÷s¡T.
<ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT .................
|üs¡eX¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T.
Ä q>∑s¡+˝À n‘·&ÉT ..................
‘˚*b˛‘·T+{≤s¡T.
sêÁ‹ @&ÉT >∑+≥ ..................
ø£eT |ü+&ÉTe⁄>± ñ+≥T+~.
|ü&ÉeT{Ï ø=+&É ø√q ø=eTà ..................
............... $+≥THêïqT.
ù|sê
$es¡D / es¡íq≈£î #Ó+~q
ø°\ø£ |ü<ë\T
<˚ì >∑T]+∫ $es¡D /
es¡íq ñ+~
4. øÏ+~ yêø±´\T #·<äe+&ç. mes¡T, me]‘√, @ dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T?
n) ne⁄qT u≤ã÷! ì»+>± n‘·&ÉT n<äèwüºe+‘·T&˚!
Ä) ªªô|≥ºeTqï#√≥+‘ê ø£+&ÉT¢ eT÷düTø=ì dü+‘·ø±\T ô|&ÉT‘·THêïqT. nHê<∏ä\sTTq |æ\¢\T, yêﬁ¯ﬂ n<Û√>∑‹øÏ
<ë]rùdÔ |ü⁄≥º>∑‘·T\T+&Ée⁄μμ Ç~ e÷Á‘·+ eTqdüT˝À ô|≥Tºø√+&ç!μμ
Ç) ªªn<äèwüºe+‘·T&çøÏ ø£˙ï{Ï‘√ n_Ûùwø£+ »s¡T>∑T‘·Tqï|ü&ÉT!μμ
á) MT¬sø£ÿ&ÉTHêï, H˚qø£ÿ&ÉTHêï ‘·eT bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝Ò¢ neø±XÊìï eTVü‰ n<äèwüº+>± uÛ≤$kÕÔqT.
ñ) n$ >√s¡+‘· BbÕ˝Òø±e#·TÃ. @Hê{Ïø° ˇø£ Hê{ÏøÏ n$ ø=+&É+‘· yÓ\T>∑TìkÕÔsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 137
5. ù|sê #·~$, Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
ã‘·ø£&ÜìøÏ ñ<√´>∑+ yÓ‘·T≈£îÿ+{≤s¡T ø=+<äs¡T. J$‘êìøÏ ns¡ú+ yÓ‘·T≈£îÿ+{≤s¡T eT]ø=+<äs¡T ....
\ø°Îø±+‘·+ ¬s+&√ ø√e≈£î #Ó+<äT‘ês¡T. ˇø£ _&É¶ ø£˙ïs¡T ‘·T&Ée&Éy˚T uÛ≤>∑´+. ˇø£ _&É¶≈£î ‘·*¢ ø±e&É+ Ç+ø±
uÛ≤>∑´+. n˝≤+{Ï~ \ø°Îø±+‘·+ ns¡yÓ’ mì$T~ eT+~ nHê<Ûä\≈£î neTà˝≤ e÷sês¡T. yê]øÏ ø£+{Ï bÕ|ü
nj·÷´s¡T. ô|’ô|’q #˚ùdÔ ñ<√´>∑+ ne⁄‘·T+~. Vü≤è<äj·T+ qT+∫ #˚ùdÔ e÷qe‘·«+ ne⁄‘·T+~. \ø°Îø±+‘·+
e÷qMj·T eT÷]Ô. M~∏ u≤\T>± eTTÁ<ä|ü&çq nHê<Ûä\≈£î $XÊK yêøÏ≥ H˚&=ø£ neTè‘·Vü≤düÔ+ <=]øÏ+~.
ø£qï‘·*¢ ˇ&ç <äøÏÿq≥ºsTT+~. M] J$‘ê\≈£î n+&É>± H˚qT+{≤q+≥÷ b˛&É÷] \ø°Îø±+‘·+ eTT+<äT≈£î
e∫Ã+~. e÷≥\T ø±<äT ` >∑‘· |ü<˚ﬁ¯óﬂ>± ÄbÕ´j·T‘êqTsê>±\qT #˚‘·˝À¢ #·÷|ü⁄‘√+~. ns¡yÓ’ mì$T~
eT+~ Åd”º{Ÿ ∫Å\¶Hé≈£î neTà>± ne‘·]+∫+~. ø£qï _&É¶ ø£+fÒ M~∏u≤\H˚ m≈£îÿe>± #·÷düT≈£î+~.
Á|üX¯ï\T
n) ô|’ ù|sê jÓTTø£ÿ ªñ<˚›X¯+μ sêj·T+&ç.
Ä) ô|’ ù|sê <˚ì >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒdüTÔ+~?
Ç) ô|’ ù|sê˝Àì ø°\ø£ |ü<ë\qT @] sêj·T+&ç.
á) ªneTè‘· Vü≤düÔ+μ nH˚ |ü<ëìøÏ ns¡úy˚T$T{Ï?
ñ) ªÅd”º{Ÿ ∫Å\¶Héμ n+fÒ mes¡T?
6. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) s¡#·sTT‘· á ø£<∏ëìø£ ÁbÕs¡+uÛÑ+˝À y˚{Ï >∑T]+∫, @eTì e]í+#ê&ÉT? Ä) eè<äT∆&ç e<ä›≈£î e∫Ãq ª≈£îÁsê&ÉT Á|üe]Ô+∫q rs¡T m˝≤ ñ+~? s¡#·sTT‘· n‘·&ç Á|ües¡ÔqqT @ @
yêø±´\‘√ $e]+#ê&ÉT?
Ç) $<ë´q>∑s¡+ ˇø£ $<ë´\j·T+ ø£<ë! <ëì Äes¡D, yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+~?
á) eè<äT∆&ÉT #˚düTÔqï ùdyê ø±s¡´Áø£eT+ >∑T]+∫ ˝Àø£+ @eTqT≈£îH˚~? <ëìøÏ eè<äT∆&ç Á|ü‹düŒ+<äq
m˝≤ ñ+~?
ñ) eè<äT∆&ÉT yês¡|üÁ‹ø£˝À #·~$q ø£<∏ä @$T{Ï?
ñ) ¬s’\T ô|f…º˝À }&ÉTdüTÔqï u≤\T&ç >∑T]+∫ eè<äT∆&ÉT @+ #˚XÊ&ÉT?
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ªª>√s¡+‘· B|ü+μμ ø£<∏ëìø£ <ë«sê MTs¡T Á>∑Væ≤+∫q eTTK´yÓTÆq ◊<äT $wüj·÷\T sêj·T+&ç.
Ä) ªªÄ ≈£îÁs¡yê&ç ã‘·T≈£îMT<ä ≈£L&Ü z Á|üj·T‘·ï+ #˚j·÷\ì dü+ø£*Œ+#êqT.μμ nqï eè<äT∆&ÉT @+
Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT? <ëì |òü*‘·+ m˝≤ ñ+~
?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°138
Ç) ªªu≤ã÷! á ej·TdüT‡˝À #·<äTe⁄ø=+fÒ, Ä ej·TdüT‡˝À dü+bÕ~+#·Tø√e#·TÃμμ á yêø£´+ >∑T]+∫ MT
n_ÛÁbÕj·÷*ï sêj·T+&ç.
á) ˇ+≥]>± ñqï|ü&ÉT |ü⁄düÔø±˝Ò eTq H˚kÕÔ\Tμμ nH˚ yêø£´+‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? m+<äT≈£î?
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ø£<∏ëìø£˝Àì eè<äT∆ì bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï, >=|üŒ<äHêìï kı+‘·e÷≥˝À¢ sêj·T+&ç. Ä) eè<äT∆&ÉT, Á|üjÓ÷»≈£î&Ó’q j·TTe≈£îì eT<Ûä´ ñqï dü+ã+<Ûä+ m˝≤+{Ï~? yê] eT<Ûä´ ñqï dü+ã+<Ûëìï,
nqTsê>±ìï MT kı+‘· e÷≥˝À¢ $e]+#·+&ç.
3. øÏ+~ n+XÊ >∑T]+∫ düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) ª$<ë´\j·T+μ Äes¡D m˝≤ ñ+<√ bÕsƒ¡+˝À e]í+∫Hê $<Ûëq+ #·~yês¡T ø£<ë! Bì Ä<Ûës¡+>±
MTs¡T MT bÕsƒ¡XÊ >∑T]+∫ ˝Ò<ë ˇø£ eT+∫ πøåÁ‘·+ >∑T]+∫ e]í+∫ sêj·T+&ç.
Ä) bÕsƒ¡+˝À <ë<ë|ü⁄ ¬s+&ÉT eT÷&ÉT ........... |üs¡eX¯+‘√ bÕ&ÉT‘·THêïs¡T. ù|sê #·<äe+&ç. BìøÏ
dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘·+ ^j·T+&ç. s¡+>∑T\T y˚j·T+&ç. ø£$‘· sêj·T+&ç.
Ä) eè<äT∆&ç ¬s’\T Á|üj·÷D+˝Àì yês¡ |üÁ‹ø£ |üsƒ¡q+ $wüj·T+ Ä<Ûës¡+>± eè<äT∆&ÉT, ô|<ä›eTìwæ eT<Ûä´
Vü‰dü´ dü+uÛ≤wüD\T sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. á øÏ+<ä Ç∫Ãq ¬s+&˚dæ |ü<ë\T ø£*|æ kı+‘· yêø±´\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T+&ç.
n) $qj·T+` $<Û˚j·T‘·
Ä) sêE ` eT≈£î≥+
Ç) Á|ü<˚X¯+ ` Á|üXÊ+‘·‘·
á) >∑T&çôd ` B|ü+
ñ) Á|üj·÷D+` kÂø£s¡´+
2. øÏ+~ yêø±´\˝À ^‘· ^dæq |ü<ë\≈£î nsêú\T sêj·T+&ç.
ñ<ëˆˆdü+»yÓ\T>∑T ˝À ‘·{≤ø£+˝Àì ˙s¡T ø=‘·Ô<äq+ dü+‘·]+#·T≈£î+~.
dü+»yÓ\T>∑T R dü+<Ûë´ düeTj·T+˝À yÓ\Te&˚ ø±+‹.
n) Hê |ü⁄{Ïºq s√Eq e÷ Hêqï>±] Äosê«<ä+ rdüT≈£îHêïqT.
Ä) sêE Á|üø£è‹ n+<ë*ï ‘·<˚ø£+>± #·÷dü÷Ô ì\ã&Ü¶&ÉT.
Ç) •e |ü⁄düÔø±\‘√ ø±\πøå|ü+ #˚dü÷Ô ñ+{≤&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 139
á) sêDÏ eTTK+ ì+&Ü bÂ&És¡T |ü⁄\TeTT ≈£î+~.
ñ) \‘· bÕsƒêìï #·ø£ÿ>± Äø£[+|ü⁄ #˚düT≈£î+~.
3. á øÏ+~ yê{Ïì #·<äe+&ç. yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q |ü<ëìï sêj·T+&ç.
n) Vü‰dü´ dü+|òüT≥q #·÷dæq|ü&ÉT edüTÔ+~.
Ä) #·<äTe⁄ e\¢ edüTÔ+~.
Ç) u≤<Ûä e\¢ edüTÔ+~.
á) ÁX¯eT e\¢ edüTÔ+~.
ñ) yê´j·÷eT+ e\¢ edüTÔ+~.
4. nHê<Ûä\qT #˚s¡Bùd dü+düú\qT nHê<Ûä X¯s¡D≤\j·÷\T n+{≤s¡T ø£<ë! Ç˝≤+{Ïy˚ eT]ø=ìï ñHêïsTT. øÏ+<ä
Ç∫Ãq düe÷#ês¡+ Ä<Ûës¡+>± yê{Ïì sêj·T+&ç.
n) |ü≈£åî\qT s¡øÏå+#˚ dü+düú :
Ä) »+‘·Te⁄\qT s¡øÏå+#˚ dü+düú :
Ç) eè<äT∆\qT #˚s¡Bùd dü+düú :
á) $‘·+‘·Te⁄\qT Ä<ä]+#˚ dü+düú :
ñ) eTH√yÓ’ø£\´+ >∑ yê]øÏ #˚j·T÷‘·ì#˚Ã dü+düú:
}) ≈£îwüß˜s√>∑T |ü⁄qsêyêdüπø+Á<ä+ :
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦MT bÕsƒ¡XÊ Á>∑+<∏ë\j·T+˝Àì @<Ó’Hê ø£<∏ä |ü⁄düÔø£+ qT+&ç >±ì ˝Ò<ë @<Ó’Hê e÷´>∑C…’qT qT+&ç >±ì
kÕe÷õø£ ùde, e÷qedü+ã+<Ûë\T, >∑Ts¡T•wü´dü+ã+<Ûä+ yÓTT<ä\>∑T $wüj·÷\≈£î dü+ã+~Û+∫q eT+∫
ø£<∏äqT #·~$ m+|æø£ #˚j·T+&ç. <ëìï sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç. n~ MT≈£î m+<äT≈£î q∫Ã+<√, <ë+{À¢ì
>=|üŒ‘·qy˚T$T{À ìy˚~ø£ sêj·T+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ |ü<ë˝À¢ì |ü⁄+bÕ«<˚X¯ dü+~Û, ≥T>±>∑eT dü+~Û, n‘·« dü+~Û, ~«s¡Tø£Ô≥ø±s¡ dü+<ÛäT |ü<ë\qT >∑T]Ô+∫
$&ÉBdæ dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
düs¡dü+|ü⁄e÷≥,ø£f…º<äT≥,∫+‘ê≈£î,‘·÷>∑T≥Tj˚T´\, q≥ºq&É$,
eTT<äT›≥T+>∑s¡eTT, eT<ÛäTs¡+|ü⁄ø±e´+,|ü˝…¢≥÷s¡T, sêeTj·T´

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 141
13._Ûø£å
` lHê<∏äT&ÉT
Á>∑+<Ûä+ ` uÛ≤>∑+ : ø±oK+&É+
dü|üÔe÷XÊ«düeTT qT+&ç (yê´düT&ÉT ø±•MT<ä ø√|æ+#·T≥)
(134, 137, 142, 143, 154, 155, 158, 159, 162, 164,
166, 182, 183, 184, 185)
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
|üs¡eT |ü$Á‘·eTT, |üs¡y˚TX¯«s¡TìøÏ Á|”bÕÁ‘·eTT nsTTq ø±•˝À y˚<äyê´düT&ÉT ‘·q |ü~y˚ eT+~ •wüß´\‘√
ìedædüTÔHêï&ÉT. y˚<ä$uÛÑ»q #˚dæqyê&ÉT, |ü+#·eTy˚<ä+>± ù|s¡T>=qï eTVü‰uÛ≤s¡‘êìï s¡∫+∫qyê&ÉT, ÁãVü≤àC≤„ìjÓÆTq
yê´düT&ÉT |üs¡eT •euÛÑ≈£îÔ&ÉT, ÁãVü≤àC≤„qdü+|üqTï&ÉT. •e<Ûäsêàìï bÕ{Ïdü÷Ô Áu≤V”≤àeTTVüAs¡Ô+˝ÀH˚ ìÁ<ä˝Ò∫,
ÁbÕ‘·]«<ÛäT\˙ï |üP]Ô>±$+#·Tø=ì, eT<Ûë´Vü≤ïeTT<ëø± •e|ü⁄sêD |üsƒ¡q+ #˚dæ, •wüß´\‘√≈£L&Ü ø±oq>∑s¡+˝À
_Ûøå±≥q+ #˚kÕÔ&ÉT. •wüß´\T, ‘êqT y˚πs«s¡T>± _Ûø£å≈£î yÓ[ﬂ, ‘Ó∫Ãq ÄVü‰sêìï sê•b˛dæ, ‘Ó∫Ãq<ëì˝À dü>∑+ n‹~Û
nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î düeT]Œ+∫, $T–*q~ yêﬁ¯óﬂuÛÑTõdü÷Ô+{≤s¡T. ˇø£s√E ø±o $X¯«Hê<ÛäT&çøÏ yê´düTì |üØøÏå+#ê\qï
dü+ø£\Œ+ ø£*–+~.......

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°142
Á|üÁøÏj·T
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒ¡+ eTT+<äTqï ù|sê #·<äe+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë\øÏ+<ä ^‘·^j·T+&ç.
∫yê{Ï nsê∆\qT |ü⁄düÔø£+ ∫es¡Tqï ªª|ü<ë\T`nsêú\Tμμ |ü{Ïºø£˝À yÓ‘·ø£+&ç. ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄ #·÷dæ
‘Ó\T‡ø√+&ç.
n_Ûq+<äq yê´dü+ :
bÕsƒ¡´|ü]#·j·T+ :

_Ûø£å nH˚ bÕsƒê´+X¯+ lHê<∏äTì ªø±oK+&ÉeTTμ qT+&ç ùdø£]+#·&ÉyÓTÆq~.
ø£$ |ü]#·j·T+
Ä+Á<Ûäyêvàj·T+˝À ø£$Á‘·j·T+ ‘·sê«‘· n+‘·{Ï Á|ü‹uÛ≤e+‘·T&ÉT nì|æ+#·T≈£îqï ø£$
lHê<∏äT&ÉT. e÷s¡j·T, ;Ûe÷+ã M] ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T. düTe÷s¡T 1380`1470 eT<Ûä´ø±˝≤ìøÏ
#Ó+~qyê&ÉT. ¬s&ç¶sêE ø=\Te⁄˝À ÄkÕúqø£$>± ñHêï&ÉT. ô|<äø√eT{Ï y˚e÷¬s&ç¶ ø±\+˝À
$<ë´~Ûø±]>± |üì#˚XÊ&ÉT. ¬s&ç¶sêE ø=\Te⁄˝À <ë<ë|ü⁄ Çs¡yÓ’ dü+e‘·‡sê\T sêC≤ÁX¯j·T+
bı+<ë&ÉT. ÁbÂ&ÛÉ<˚esêj·T ÄkÕúq+˝À ª&ç+&çeTT&ÉTμ nH˚ >=|üŒ |ü+&ç‘·Tì‘√ yê>±«<ëìøÏ~–,
n‘·DÏí z&ç+∫ n‘·ì ø£+#·T&ÛÉø£ÿqT |ü>∑T\>={Ïº+#ê&ÉT. ø£qø±_Ûùwø£+ #˚sTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
ªø£$kÕs¡«uÛÖeTμ nH˚~ lHê<∏äTì _s¡T<äT.
eTs¡T‘·Ôsê≥Ã]Á‘·, XÊ*yêVü≤q dü|üÔX¯‹, |ü+&ç‘êsê<Ûä´ #·]Á‘·, X¯è+>±s¡HÓ’wü<Ûä+, ;ÛeTK+&É+, ø±oK+&É+,
Vü≤s¡$˝≤dü+, <Ûäq+»j·T$»j·T+, Áø°&Ü_ÛsêeT+, •esêÁ‹eTVü‰‘·à´+, |ü˝≤ï{Ï Ms¡#·]Á‘·, q+<äq+<äq #·]Á‘·\T
lHê<∏äTì s¡#·q\T. lHê<∏äTì #·eT‘êÿsêìøÏ, ˝Àø±qTo\qøÏ, s¡dæø£‘·øÏ J$‘·$<ÛëHêìøÏ n<ä›+ |üfÒº #ê≥Te⁄\T
#ê˝≤ ñHêïsTT.
ñ<ä∆+&É ©\, ñuÛÑj·T yêÁøöŒ&Ûç, s¡kÕuÛÑT´∫‘·ã+<Ûä+, dü÷øÏÔ yÓ’∫Á‹ lHê<∏äTì ø£$‘ê\ø£åD≤\T, lHê<∏äTì
ø£$‘êyÓ’•cÕº´ìøÏ n‘·ì d”dü|ü<ä´ s¡#·Hê yÓ’uÛÑe+ ˇø£ ì<äs¡Ùq+. lHê<∏äTì d”dü|ü<ë´\T e÷s¡Z<äs¡Ùø±˝…’ >=|üŒ
nqTuÛÑ÷‹ì ø£*–kÕÔsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 143
I
‘˚ˆˆ^ˆˆ HÓ≥Tºø=ì ø±j·T ;i…+&É |ü≥º|ü>∑\T
‘êqT •wüß´\T ì*¢\T¢ <ä|üŒ≈£î+&É"
>±•ø± $Á|ü>∑èVü≤ yê{Ïø£ H=qs¡TÃ
qœ $<ë´>∑Ts¡T+&ÉT _Ûøå±≥q+ãT. 1
‘˚ˆˆ^ˆˆ e+&ÉT#·THêïs¡eTqT H=ø£ÿ eq»H˚Á‘·
‹]– s¡eTàqT H=ø£ÿ ˝Ò"B"¬> uÀ"&ç
$<˚eø±s¡´+ãT H˚"&ÉqT" <ÓiejÓ÷s¡TÔ
<ë«' ø£yê≥+ãT" <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó 2
lHê<∏äT&ÉT nekÕq<äX¯˝À ìsêÁX¯j·TT&Ó’ |üqTï\T #Ó*¢+#·˝Òø£ •ø£å\T nqTuÛÑ$+∫q|ü&ÉT ≈£L&Ü ªuÒ\‘·q+μ
˝Ò<äT. düVü≤»yÓTÆq sê»dü+ <äT'K+˝À ≈£L&Ü ‘·>∑Z˝Ò<äT.
ªª~$» ø£$es¡T >∑T+&çj·T˝Ÿ ~>∑TZs¡q>∑
qs¡T>∑T#·THêï&ÉT lHê<∏äT&ÉeTs¡|ü⁄]øÏμμ nì nq>∑\
Ä‘·àôdúÌs¡´+ ø£\yê&ÉT. s¡dæ≈£î&ÉT, •euÛÑ≈£îÔ&ÉT, ˝Àø£E„&ÉT nsTTq lHê<∏äeTVü‰ø£$ ‘Ó\T>∑T ø£e⁄˝À¢ ñqï‘·|”sƒ¡+
n\+ø£]+∫ Á|üdüTÔ+‹+|üã&çHê&ÉT.
áHê&ÉT ª_Ûø£å+μ nH˚ e÷≥ πøe\+ ªn&ÉT≈£îÿ‹q&É+μ nH˚ ˙#êsêúìøÏ |ü]$T‘·yÓTÆ+~
???, ??|ü&?T ?_Û??? nH˚~ |üs?eT|ü$Á‘·y?T?q Áe‘·+. ?e?&?T _Û??X?«s?T&?T>? Á|üdæ~,
>∑Ts¡Te⁄\T •wüß´\≈£î, ªC≤„q_Ûø£åμ ô|fÒºyêﬁ¯óﬂ ãT<äT∆&ÉT _Ûøå±eè‹Ô‘√H˚ Jeq+ kÕ–+#˚yê&ÉT—
uÖ<äT∆\+<ä]ø° n<˚ Jeq dü÷Á‘·+>± e÷]+~. >∑Ts¡T≈£î\+˝À #·<äTe⁄≈£îH˚ sê»≈£îe÷s¡T˝…’Hê
_Ûøå±≥q+‘√ $<ë´]úJeq+ >∑&çù|yês¡T. _Ûø£åô|fÒºyêﬁ¯óﬂ≈£L&Ü n~ eTVü‰|ü⁄D´ø±s¡´+>±
uÛ≤$+∫, ‘·eT Ç+{ÏøÏ e∫Ãq yêﬁ¯ﬂ≈£î ªn‹~∏<˚y√uÛÑe!μ nì qeTdüÿ]+∫, |üPõ+∫,
_Ûø£ådüeT]Œ+#˚yês¡T. n≥Te+{Ï _Ûøå±Áe‘·+‘√ J$+∫q y˚<äyê´düeTVü≤]¸ ø±oq>∑s¡+˝À
bı+~q ˇø£ nqTuÛÑey˚T á ª_Ûø£åμ bÕsƒ¡+.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°144
d”ˆˆ eTT+–≥ >√eTj·T+ãTq >√eTTKeTT B]Ã
ø£&É\T Hê\TZ>∑ ÁeTT>∑TZø£i¿yÓ{Ïº,
j·T‹~∏q#√Ãì*Œ j·Ts¡È´ bÕ<ä´eTT*∫Ã
|ü⁄wüŒ>∑+<Ûä+ãT\" ã÷»ùddæ,
Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTTq
qqï+ãTMT"<ä HÓj·T´_Û|òüT]+∫,
|òüπÕj·TkÕ|üP|ü ãVüQ|ü<ës¡∆eTT\‘√
uÛÑøÏÔ$XÊ«dü ‘ê‘·Œs¡´>∑]eT"
‘˚ˆˆ^ˆˆ u…≥Tº<äTs¡T e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å _Û≈£åî≈£î\≈£î"
>∑+ø£D+ãT\‘√ dü÷&ç>∑eTT\T sêj·T"
>∑ÁeTø£s¡eTT Áu≤Vü≤àD≤+>∑q\T ø±•
qqï|üPs¡í uÛÑyêì ø£≥ºqT">∑T" C…\T\T 3
ø£+ˆˆ Ä |üs¡eT |ü⁄s¡+Á<ÛäT\j·T+
<˚ |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£åsTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
πsbÕ&ç y˚T\Tø£ì j˚T
H˚bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+∫‹H√? 4
‘˚ˆˆ^ˆˆ ñ|üedæ+‘·TeTT>±ø£ H˚"&ÉT&ç– eT&ç"–
j·TdüÔ$T+#·T#·T qTqïyê" &ÉVæ≤eT uÛ≤qT"
&Ó*¢ bÕs¡D¬ø’q ˝Ò<Ó≥T¢ eTq≈£î?
e÷<ÛäTø£s¡_Ûø£å Áu≤Vü≤àD eT+~s¡eT\ 5
eˆˆ nì j·÷sêÁ‹ >∑&É|æ eTiTHê"&ÉT eT<Ûë´Vü≤ïø±\+ãTq •wüß´\T+<ëqT
y˚iy˚i y˚<äyê´düT+&ÉT $Á|üuÛÑeq yê{Ïø£ _Ûøå±≥q+u§qs¡Œ+uÀsTT,
‘=\THê"{Ïj·T≥¢ eTTø£ÿ+{Ïe÷j·T H˚eT#ÓÃø£+{Ïj·TT e+≥ø£+ãT
ô|≥º≈£îqï" >∑≥ø£≥+ã&ç _Ûøå±bÕÁ‘·+ãT q≥ºq&ÉTM~∏+ã>∑T\yÓ’∫ ø√bÕy˚X¯+ãTq ` 6
‘˚ˆˆ^ˆˆ <ÛäqeTT˝Ò≈£î+&Ó<äs¡T eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\+<äT
eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT\" C…&ÉT">±ø£ yÓ÷ø£å\øÏåà
$<ä´j·TTqT eT÷"&ÉT ‘·s¡eTT yÓ&É\e\j·TT"
ã+#· »qT\≈£î" >±•ø±|ü≥ºDeTTq 7
eˆˆ nì bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü+ <ä\+#·T
qqes¡+ãTq H=ø£ÿ $Á|üuÛÑeq+ãT yê"øÏ≥+ u≤s¡«‹ ÁbÕø£è‘· y˚wü+ãTq 8

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 145
XÊˆˆ Äø£+sƒ¡+ãT>∑ ì|ü⁄¶ e÷<ÛäTø£s¡ _Ûøå±qï+ãT uÛÑøÏå+|ü"|ü>±
˝Ò≈£îqï+>∑&ÉT q+>∑˝≤¬sÃ<äe⁄ y˚T˝Ò? ˝…dü‡! XÊ+‘·T+&Éy˚!
˙ ø£+f…Hé eT‹V”≤qT˝Ò ø£≥ø£{≤! ˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝Ÿ
XÊø±Vü‰s¡T\T" >∑+<äuÛÀE\T, •˝À+#Û·Á|üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdüT˝Ÿ! 9
‘˚ˆˆ^ˆˆ z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqïj·T÷s¡T"
>∑qï‘·*¢j·TT H=ø£ÿ s¡÷|üqï ˙‹?
j·T≥T $X‚wæ+∫ •e⁄ì j·Tsê∆+>∑\øÏåà
ø±•— sTTM«{Ï MT"<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ? 10
eˆˆ Ç{Ïºø±•ø±q>∑s¡+ãT MT<ä _Ûø£å˝Ò≈£î+&ÉT≥ ø±s¡D+ãT>± ˙j·T+‘·
yê&ÉT ø£≥ø£≥+ã&ç X¯|æsTT+|ü+<ä\+#·TH˚? $X‚wæ+∫ j·÷"ø=qï
yê"&Ée⁄ >±e⁄q ˙ j·Tedüs¡+ãTq ìqTï ôV≤#·TÃ >∑T+<ë&ÉT≥ eTeTT
y√"{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î yÓT#·TÃ>±<äT. e÷ sTT+{ÏøÏ+ >∑T&ÉTes¡eTTà! ≈£î&ç∫
≈£Ls¡TÃqï |æeTà≥+ >=ìïe÷≥\T ˙‘√ Hê&É">∑\e⁄. nìq
qeTàVü‰kÕ~Û«+>∑ì, bÕsêX¯s¡T´+&ç≥Tº\ìjÓT ` 11
‘˚ˆˆ^ˆˆ ndüÔ$T+|ü>∑" CÒdæHê" &ÉVæ≤eTø£s¡T&ÉT
•wüß´˝Ò">±ø£ j·Tj·TT‘·+ãT ∫>∑Ts¡TuÀ"&ç
Áe‘·eTT ‘·|æŒ uÛÑTõ+|ü+>∑ e\qT>±<äT
H˚"&ÉT ìqï{Ï eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãT 12
#·ˆˆ nqe⁄&ÉT q\¢q$« ø£eT˝≤qqsTT≥¢qT, ˝…dü‡>±ø£, jÓ÷
eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´qs¡eTTà $X¯«Hê
<∏äTìø£è|ü ù|]à HÓ+<äs¡‹<∏äT˝Ÿ #·qT<Ó+∫q" >±eT<Û˚qTe⁄+
ãì >=qTq≥T¢ ô|≥Tº<äT qbÕs¡eTT˝…’q j·T;Û|æ‡‘êqïeTT˝Ÿ 13
eˆˆ nìqq≥¢ø±ø£ eTVü‰Á|ükÕ<ä+ãì y˚<äyê´düT+&ÉT •wüß´\+>∑÷s¡TÃø=ì
uÛ≤^s¡<∏äøÏ+ »ì j·TT|üdüŒs¡Ù+u≤#·]+∫ j˚T‘Ó+∫q ` 14
‘˚ˆˆ^ˆˆ >=&ÉT>∑T bÕ>∑ –\ø£\T >∑T\ø£]+|ü
ì+<äT _+u≤dü´ jÓT<äTs¡T>± H˚>∑T <Ó+∫
#ÛêÁ‘· düVæ≤‘·+ãT>±" ãsêX¯s¡‘·q÷E
ã+‹kÕ–+#Ó uÛÑTøÏÔXÊ˝≤+‘·s¡eTTq 15

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°146
uÛ≤yê\T :
1. $<ë´>∑Ts¡T&Ó’q yê´düeTVü≤]¸ •wüß´\‘√ ≈£L&ç |ü≥º|ü>∑\T, ô|]–q n~Ûø£yÓTÆq m+&É˝À ø±oq>∑s¡+˝Àì
Áu≤Vü≤àDM~∏˝À _Ûø£åø√dü+ Ç˝…¢ÌHê ‘·|üŒ≈£î+&Ü (˝Ò<ë) Ç\T¢HÓ’Hê ‘·|æŒ+#·≈£î+&Ü Ç*¢\÷¢ ‹s¡T>∑kÕ>±&ÉT.
2. ˇø£ Ç˝≤¢\T ªe+&ÉT‘·THêï+μ n+≥Tqï~— eTs=ø£ Åd”Ô ªeTs¡ s¡+&çμ n+≥Tqï~— Ç+ø=ø±$&É ás√E Áe‘·+
(<˚eø±s¡´+) nì #ÓãT‘·Tqï~— y˚s=ø±$&Ó’‘˚ ndü\T ‘·\T|ü⁄˝Ò ‘Ós¡e&É+ ˝Ò<äT.
3. ø±oq>∑s¡+˝Àì Ç˝≤¢+Á&ÉT nqï|üPs¡íuÛÑyêìøÏ Á|æj·TyÓTÆq #Ó\T\T>± ù|s¡T>±+∫qyês¡T. yêﬁ¯óﬂ _Ûøå±s¡úyÓTÆ e∫Ãq
yêﬁ¯ﬂqT kÕøå±‘·TÔ •e⁄&ç>± uÛ≤$+∫, n|ü⁄s¡÷|ü+>± Ä<ä]kÕÔs¡T. yêøÏ{À¢ Äe⁄ù|&É‘√ #·ø£ÿ>± n*øÏ, Hê\T>∑+#·T\÷
ø£*ùd≥≥T¢ eTT>∑TZô|{Ïº, <ëì eT<Ûä´˝À e∫Ãq n‹~∏ì ì\u…{Ïº, ø±ﬁ¯ﬂ≈£L, #˚‘·T\≈£L ˙[ﬂ∫Ã, |üPe⁄\‘√,
>∑+<Ûä+‘√ yê]ì n]Ã+∫, X¯óÁuÛÑ+>± ø£&ç–q ã+>±s¡T|üﬁËﬂ+˝À nqï+ MT<ä HÓsTT´ ∫\ø£]+∫, |ü+&ÉT¢, |üs¡e÷qï+,
|æ+&çe+≥\T #˚]Ã, uÛÑøÏÔ $XÊ«kÕ\T ñ{Ïº|ü&ÉT‘·T+&É>± _Ûø£å düeT]ŒkÕÔs¡T. (ªn‹~∏<˚y√uÛÑe!μ nH˚ uÛ≤s¡rj·T
dü+Á|ü<ëj·÷ìï á |ü<ä´+˝À e]í+#ê&ÉT ø£$)
4. ªn≥Te+{Ï |ü⁄D´Åd”Ô\Tqï áH˚\˝À ˇø£ÿ¬s’Hê _Ûø£å düeT]Œ+&É+ ˝Ò<ä+fÒ ÄX¯Ãs¡´+>± ñqï~. ás√E ñ<äj·Ty˚T
˝Ò∫, @ bÕ|æwæºyêì eTTK+ #·÷XÊH√μ nqT≈£îHêï&ÉT yê´düT&ÉT (<äTsêàs¡TZ yÓTTVü≤+ #·÷ùdÔ <äTwüŒ]D≤e÷\T
ø£\TZ‘êj·Tqï~ $XÊ«dü+. n+<äTπø ñ<äj·T+ ˝Ò∫q|ü&ÉT >±˙, bÕ&É´$T #·+Á<√<äj·÷ìï >∑eTì+∫q|ü&ÉT
>±˙ ÇwüºyÓTÆq yêﬁ¯ﬂ eTTK+ #·÷&É≥+— ø±sê´s¡úyÓTÆ yÓﬁ¯óÔqï|ü&ÉT ≈£î\Åd”Ô\T m<äTs¡T sêe&É+ nH˚ dü+Á|ü<ëj·÷\T
@s¡Œ&Ü¶sTT. ø±˝≤+‘·s¡+˝À Ç$ $X¯«dü˙j·T‘·qT ø√˝ÀŒ‘·÷+&É≥+ >∑eTHês¡Ω+)
5. düπs, Çø£ _Ûøå±≥q+ e÷ì á s√E≈£î ñ|üyêkÕH˚ï #˚<ë›+. y˚&çøÏs¡D≤ dü÷s¡T´&ÉT ndüÔ$TdüTÔHêï&ÉT. πsô|’Hê
eTq≈£î á Áu≤Vü≤àD yê{Ïø£˝À ñ|üyêkÕ+‘· uÛÀ»HêìøÏ dü]|ü&É _Ûø£å <=s¡ø£ø£ b˛<äT.
6. nì yê´düT&ÉT •wüß´\‘√ Ä sêÁ‹ eTsƒ¡+˝À >∑&ç|æ, eTs¡THê&ÉT j·T<Ûë$~Û>± eT<Ûë´Vü≤ï düeTj·÷ìøÏ •wüß´\T,
‘êqT y˚s¡Ty˚s¡T>± $Á|üyê{Ïø£˝À¢ _Ûøå±≥q+ #˚j·TkÕ>±s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï s√E˝≤>±H˚ $X¯«Hê<∏äTì e÷j·Te\¢ @
Ç˝≤¢\T _Ûø£åô|≥º˝Ò<äT. <ë+‘√ u≤<Ûä|ü&ç ø√|ü+‘√ _Ûøå±bÕÁ‘·qT q≥ºq&ç M~∏˝À eTTø£ÿ\T eTTø£ÿ\j˚T´≥≥T¢ $dæ]
Äy˚X¯+‘√`
7. ªá ø±o |ü≥ºD+˝À ìedæ+#˚ eTqTwüß\≈£î eT÷&ÉT ‘·sê <ëø± <Ûäq+, $<ä´, yÓ÷ø£å+ ˝Ò≈£î+&ÉT>±ø£!μ
8. nì Äø£*<ä|ü\#˚ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·Tqï yê´düT&ÉT X¯|æ+#·uÀsTTq düeTj·T+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDeT+~s¡|ü⁄ yêøÏ≥
bÕs¡«r<˚$kÕe÷q´ Åd”Ô y˚wü+˝À
9. Ç|ü&ÉT >=+‘·T<ëø± ‹q&ÜìøÏ _Ûø£å<=s¡ø£˝Ò<äì Ç+‘·>± ∫+<äT\Ty˚düTÔHêïe⁄ ø£<ë! Ç~ ˙≈£î eT+∫<ë?
u≤>∑Tqï~. ì»+>± ˙e⁄ XÊ+‘· dü«uÛ≤e⁄&Éyê? |æ&ç¬ø&ÉT e]–+»\‘√ ø±\+ yÓﬁ¯ﬂãT#˚Ãyês¡T, XÊø±Vü‰s¡+‘√,
<äT+|ü\‘√dü]ô|≥Tº≈£îH˚yêﬁ¯óﬂ, <äT+|ü\T‹ì Áã‹πøyêﬁ¯óﬂ, s√ﬁ¯ﬂe<ä› _j·T´+ @s¡Tø=ì Jeq+ kÕ–+#˚ eTTqT\T
˙ø£+f… ‘Ó*$‘·≈£îÿe yêﬁ≤ﬂ?
10. ªñqï}s¡T ø£qï‘·*¢‘√ düe÷q+μ nH˚ ˙‹ ˙≈£î ‘Ó*j·T<ë? n+‘·ø£+f… $X‚wæ+∫ •e⁄ì nsê∆+>∑\øÏÎjÓÆTq á
ø±oq>∑] MT<ä ˙$+‘· ø√|ü+ #·÷|æ+#·&É+ ‘·>∑THê? nì eT+<ä*+∫+~. ô|<ä›eTT‘ÓÔÌ<äTe s¡÷|ü+˝À ñqï
bÕs¡«r<˚$.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 147
11. ªÇ≥Te+{Ï ø±oq>∑s¡+ MT<ä πøe\+ _Ûø£å<=s¡≈£˝Ò<äì ˙˝≤+{Ï ñ‘·ÔeTT&ÉT u≤<Ûä|ü&ç X¯|æ+#ê\qTø√e&Ée÷?
#ê˝≤ Äø£*‘√qTqïyê&Ée⁄ ø±ã{Ïº á düeTj·T+˝À ìqTï m≈£îÿe>± u≤<Ûäô|≥º&É+ e÷e+{Ï >∑èVæ≤DT\≈£î
ÁX‚wü˜+ø±<äT. e÷sTT+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏsê! ‹ì ≈£Ls¡TÃqï ‘·sê«‘· ˙‘√ ø=ìï dü+>∑‘·T\T e÷{≤¢&Ée\dæ ñqï~.μ
nq>± á eTVü‰kÕ~Û«ì #·÷dæ, yê´düT&ç{≤¢ nHêï&ÉT `
12. ‘·©¢! (|ü\¢e >±Ár!) dü÷s¡T´&ÉdüÔ$TdüTÔHêï&ÉT. H˚qT >±ø£ |ü~y˚\eT+~ •wüß´\THêïs¡T. n+<ä]‘√ ø£*dæ uÛÑTõ+#˚
Hê Áe‘·+ $&ç∫ô|{Ïº MT Ç+≥ H˚H=ø£ÿ&çH˚ uÛÑTõ+#·˝ÒqT. ás√E ìqï{ÏøÏ eTs¡THê&˚ø£<ë! (n+fÒ ìqï{Ï˝≤π>
ás√E ≈£L&Ü ñ|üyêdü+ ‘·|üŒ<äì <Ûä«ì)
13. nì y˚<äyê´düT&ÉT |ü\ÿ>± ø=+#Ó+ q$« |ü<äàeTTœjÓÆTq Ä Ç˝≤¢\T ªdüπs˝Ò! eTT˙+Á<ë! $X¯«Hê<ÛäTì <äj·Te\¢
m+‘·eT+~ n‹<∏äT\T e∫ÃHê ø±eT<Û˚qTe⁄qT ø£*Zj·TTqï≥T¢ ø√]q |ü<ësêú\˙ï nq+‘·+>± @sêŒ≥T #˚j·T>∑\qT
H˚qT. ˙ •wü´>∑D≤ìï rdüTø=ì yÓ+≥H˚ sê!μ nqï~.
14. nq>±, ªdüπs! eTVü‰Á|ükÕ<ä+μ nì, y˚<äyê´düT&ÉT •wüß´\qT rdüTø=ì >∑+>±q~øÏ yÓ[ﬂ, kÕïq Ä#·eTHê<äT\T
|üP]Ô >±$+#·Tø=ì sê>±`
15. >=&ÉT>∑T bÕe⁄ø√ﬁ¯ﬂ –\ø£\T yÓ÷>∑T‘·T+&É>± #·+Á<äeTTœjÓÆTq Ä Ç˝≤¢\T yê]øÏ m<äTπs– ÄVü≤«ì+∫+~. •wüß´\
düVæ≤‘·+>± yê´düT&ÉT uÛÀ»qXÊ\˝À ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. n|ü&ÜyÓT |ü+øÏÔøÏ e&É¶q kÕ–+∫+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°148
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. øÏ+~ |ü<ä´+ #·<äe+&ç. Ç~ me]>∑T]+∫ #ÓãT‘√+<√ #Ó|üŒ+&ç. dü÷ú˝≤s¡ú+ sêj·T+&ç.
d”ˆˆÁ‹X¯s¡D kÕïq+ãT" Bs¡TÃ uÛ≤^s¡~∏
•e<Ûäs¡àeTT\T #Ó|ü •wü´‘·‹øÏ
qT<äs¡b˛wüDeTT #˚j·TTqT e÷<ÛäTø£s¡eè‹Ô
*+>±s¡Ãq+ãT" >∑*Œ+#·T ìj·T‹
eTTøÏÔeT+≥|ü eT<Ûä´eTTq" ãTsêDeTT ôd|ü"
ã+#êø£ås¡+ãT »|ü+ãTùdj·TT
uÛÑ÷‹ düsê«+^DeTT>∑ düeTT<ä÷∆[+#·T
<Ûä]sTT+#·T s¡TÁ<ëø£å<ëeTø£eTT\T
rˆˆ^ˆˆÁX¯ó‘·T\T Hê\TZ H˚s¡ŒiÏ∫q dü÷ø£åàãT~∆
ÁãVü≤à dü+y˚~ j·÷~|ü⁄sêDø£s¡Ô,
uÛ≤s¡‘êU≤´q dü+Væ≤‘· Á|ü<∏äeTdüTø£$,
>∑+<Ûäe‹|ü{Ïº ♦j·÷q+<äø±qqeTTq
(♦ ø±o q>∑s¡+˝Àì eHêqìï ªÄq+<äø±qq+μ n+{≤s¡T)
2. bÕsƒ¡+˝À ª@bÕbÕ‘·Tàì eTTK+ #·÷XÊH√μ nqï ˝Àø√øÏÔ ñqï~ ø£<ë! n~ á ø±˝≤ìøÏ ≈£L&Ü e]ÔdüTÔ+<ë?
‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·+&ç.
3. bÕsƒ¡+ #·~$, eTTU≤´+XÊ\T sêj·T+&ç.
4. ªÄø£+sƒ¡+ãT>∑.................•˝À+#Û·Á|üÁø£eTT˝Ÿ ‘ê|üdüT˝Ÿ!μ |ü<ë´ìøÏ Á|ü‹|ü<ës¡∆+ sêj·T+&ç.
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. yê´düs¡÷|ü düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) bÕsƒ¡+˝Àì ø£<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± sêj·T+&ç.
Ä) ø√|ü+ ø±s¡D+>± yê´düT&ÉT ø±oq>∑sêH˚ï X¯|ü+#ê\qT≈£îHêï&ÉT ø£<ë! ªø√|ü+ ` eTìwæ $#·ø£åDqT
q•+|üCÒdüTÔ+~.μ nH˚ n+X¯+ MT<ä 20 yêø±´\≈£î$T+#·ì yê´dü+ sêj·T+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 149
2. \|òüTT düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) yê´düTì bÕÁ‘· dü«uÛ≤yêìï $e]+#·+&ç.
Ä) yê´düTì‘√ kÕe÷q´Åd”Ôs¡÷|ü+˝À ñqïbÕs¡«‹ nqïe÷≥˝Ò$?
Ç) lHê<∏äø£$ì >∑T]+∫ $e]+#·+&ç.
á) ªH˚&ÉT ìqï{ÏøÏ eTiTHê"&ÉT ì≈£îÿe+ãTμ á e÷≥\T mes¡T me]‘√ @dü+<äs¡“¤+˝À nHêïs¡T? M{Ï
n+‘·sês¡∆y˚T$T{Ï?
1. ªø√|ü+ ‘·–Z+#·Tø√e&É+ eT+∫~!μ nH˚ n+XÊìï uÀ~Ûdü÷Ô $TÁ‘·TìøÏ ˝ÒK sêj·T+&ç.
2. _Ûø£å, s¡ø£å, |üØø£å, düMTø£å, $eø£å...... e+{Ï |ü<ë\‘√ ˇø£ #·ø£ÿì uÛ≤yêìï Á|üø£{Ï+#˚ ø£$‘· sêj·T+&ç.
˝Ò<ë
bÕsƒ¡+˝Àì $es¡D Ä<Ûës¡+>± yê´düTì }Vü‰∫Á‘·+ ^j·T+&ç.
˝Ò<ë
MT≈£î q∫Ãq n+X¯+ MT<ä ˇø£ ∫qï |ü<ä´+ sêj·T+&ç.
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
1. øÏ+~ yêø±´˝À¢ ^‘·^∫q |ü<ë\≈£î |üsê´j·T|ü<ë\T sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥+ãT <Óie<äT eì‘· jÓTTø£‘Ó.
Ä) Á|üøå±[‘·+u…’q |üdæ"&ç #·≥TºeeTT.
Ç) bÕsêX¯s¡T´+&ÉT ≈£åî‹ŒbÕkÕ |üs¡eX¯ó+&Ó’ X¯|æsTT+|ü"<ä\+#ÓqT.
á) ÇM«{ÏMT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT ‘·>∑THÓ?
á) ndüÔ$T+|ü>∑ CÒdæHê&ÉT
nVæ≤eTø£s¡T&ÉT.
2. øÏ+~ |ü<ë\qT kı+‘·yêø±´˝À¢ ñ|üjÓ÷–+∫ sêj·T+&ç.
n) <ë«'ø£yê≥eTT Ä) MøÏå+#·T Ç) n+>∑q á) eT#ÓÃø£+{Ï ñ) ≈£î+<ë&ÉT≥ }) uÛÑTøÏÔXÊ\
3. øÏ+~ yêø±´\˝Àì HêHêsê∆\qT >∑T]Ô+∫ sêj·T+&ç.
n) M&ÉT @M&ÉT yê&√>±ì <äTcÕÿs¡´eTT\qT M&ÉT#·THêï&ÉT.
Ä) <˚X¯uÛ≤wü\+<äT ‘Ó\T>∑T˝…dü‡j·Tì sêj·TT\T ˝…dü‡>± ã*¬øqT.
Ç) >∑Ts¡Tì e÷≥\T $qï Ç+Á<äT&ÉT ø£s¡T›ì >∑Ts¡T&Ó’q dü÷s¡T´ì >∑*dæ >∑Ts¡TjÓ÷»q #˚j·TkÕ–Hê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°150
4. øÏ+~ Á|üø£è‹ |ü<ë\≈£î dü¬s’q $ø£è‹ |ü<ë\qT m+|æø£ #˚j·T+&ç.
n) $<ä´ ( )
ø£) $~j·T #·) $»® ≥) $<Ó› ‘·) $<Ûä´
Ä) _Ûø£åeTT ( )
ø£) ã‘ÓÔeTT #·) ã#·Ã ≥) _#·Ã ‘·) _#·ÃeTT
Ç) j·÷Á‘· ( )
ø£) j·T‘·s¡ #·) C≤‘·s¡ ≥) C…’Á‘· ‘·) j·T‘·qeTT
á) eT‘·‡´eTT ( )
ø£) eTNÃ¤ #·) eT‹Ôj·TeTT ≥) eT#ÓÃeTT ‘·) eT‘·ÔeTT
ñ) s¡‘·ïeTT ( )
ø£) s¡‘·qeTT #·) s¡#·Ã ≥) s¡#·ÃeTT ‘·) s¡‘·ÔeTT
}) |ü+øÏÔ ( )
ø£) |ü+‘·T\T #·) |ü‹Ô ≥) ã+‹ ‘·) |ü+≈£î
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
♦``````````````````
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄qX¯Ãs¡D
1. øÏ+~ bÕ<ë˝À¢ì dü+<ÛäT\qT >∑T]Ô+∫ dü+~Û dü÷Á‘ê\qT sêj·T+&ç.
n) |ü⁄D≤´+>∑qj·TT _Ûø£åsTT&É<äjÓT´" >∑{≤!
Ä) ø±•— sTTM«{Ï MT<ä HêÁ>∑Vü≤eTT <ä>∑THÓ.
Ç) z eTT˙X¯«s¡! $qej·T´ j·TTqïj·T÷s¡T.
2. øÏ+~ \øå±´˝À¢ @j˚T #Û·+<ë\THêïjÓ÷ >∑T]Ô+∫ düeTq«j·T+ #˚j·T+&ç.
n) eTTìes¡! ˙e⁄ •wü´>∑DeTT+>=ì #·j·T´qs¡eTTà. Ä) j·÷´~eT X¯øÏÔ : dü+j·T$Tesê! Ç≥Ts¡eTàì |æ˝…Ã Vü≤düÔ dü+.
Ç) eTTø=ÿ‘·TÔ #Óø=ÿ‘·TÔeTT ø£qTïãT\TeTT.
|ü]#·j·T+
1. øÏ+~ \øå±´\qT #·<äe+&ç.
n) •yêõ ø£ﬁ≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#ê&ÉT.
Ms¡T\≈£î kÕ<Ûä´eTT ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë!

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 151
Ä) >=|üŒ yê]‘√ bÕ≥T kÕe÷qT´\T >ös¡$+|üã&ÉT<äTs¡T.
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ësêìï >∑÷&Ü dæ>∑HÓøÏÿkÕÔs¡T.
á ¬s+&ÉT \øå±´˝À¢ ˇø£ $wüj·÷ìï eTs√ $wüj·T+‘√ düeT]údüTÔHêï+ ø£<ä÷!
yÓTT<ä{Ï \ø£å´+˝À
•yêõ ø£ﬁ≤´DÏ <äTsêZìï kÕ~Û+#·&É+ ` $X‚wü$wüj·T+.
Ms¡T\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë! ` kÕe÷q´ $wüj·T+.
n+fÒ $X‚wü $wüj·÷ìï kÕe÷q´ $wüj·T+‘√ düeTs¡úq #˚j·T≥+ »]–+~.
Çø£ ¬s+&Ée \ø£å´+˝À
>=|üŒyê]‘√bÕ≥T kÕe÷qT´\T >ös¡$+#·ã&É&É+ ` kÕe÷q´ $wüj·T+.
|üPe⁄\‘√bÕ≥T <ës¡+ dæ>∑HÓø£ÿ≥+ ` $X‚wü $wüj·T+.
n+fÒ B+{À¢ kÕe÷q´ $wüj·÷ìï $X‚wü $wüj·T+‘√ düeTs¡úq #˚j·T≥+ »]–+~.
Ç˝≤ $X‚wü kÕe÷q´ $wüj·÷\qT |üs¡düŒs¡+ düeT]ú+∫ #Ó|æŒqf…¢Ì‘˚ n{Ïº n\+ø±sêìï nsêú+‘·s¡Hê´kÕ\+ø±s¡+
n+{≤s¡T.
\ø£åD+: $X‚wü $wüj·÷ìï kÕeTHê´ $wüj·T+‘√>±ì kÕeTHê´ $wüj·÷ìï $X‚wü $wüj·T+‘√>±ì düeT]ú+∫
#Ó|üŒ&É+.
øÏ+~ \øå±´\≈£î düeTq«j·T+ sêj·T+&ç.
n) Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<äeTTqT \+|òæT+#ÓqT.
eTVü‰‘·Tà\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±ì~ ˝Ò<äT ø£<ë!
Ä) ªy˚T|òüTT&É+ãT~øÏ b˛sTT »\+ãTμμ ‘Ó∫Ã ÇkÕÔ&ÉT.
˝Àø√|üø£s¡TÔ\øÏ~ düVü≤»>∑TDeTT.
dü÷øÏÔ
ÁbÕC…≈£îº|üì
lHê<∏äT&ÉT d”dü|ü<ä´s¡#·q≈£î Á|üdæ~∆. lHê<∏äT&ÉT s¡∫+∫q @yÓ’Hê 5 |ü<ë´\T (y˚πs«s¡T Á>∑+<Ûë qT+&ç)
ùdø£]+#·+&ç. yê{Ïì sêj·T+&ç. ‘·s¡>∑‹˝À bÕ&ç $ì|æ+#·+&ç. >√&É |üÁ‹ø£˝À Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°152
∫Á‘·Á^e+
` <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®
#·<äe+&ç ` Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒ+&ç.
s¡ø±Ô\T z&ÉT‘√qï e÷ sêôd‡˝Ÿ<ësY >∑ã>∑u≤ @<√sêdæ Ä ø±–‘êìï Hêø±*øÏ ø£{≤ºs¡T. ø£{Ïº qqTï
|ü+»s¡+˝À+∫ e<ä*ô|{≤ºs¡T. n‘·ì ø£ﬁ¯¢˝À¢ ø£ì|æ+∫q Ä+<√ﬁ¯qqT ã{Ïº yêﬁ¯ﬂ+‘ê rÁeyÓTÆq Ä|ü<ä˝À ñ
Hêïs¡˙, eTTK´kÕúes¡+ qT+∫ dü‘·«s¡ düVü‰j·T+ Ä•düTÔHêïs¡˙ ns¡úeTsTT+~. yÓ+≥H˚ ø±*øÏ ø£{Ïºq düe÷#ês¡
|üÁ‘·+‘√ düVü‰ >±*˝ÀøÏ m–sêqT. m˝≤¬>’Hêdüπs |òüTÀ+&é y˚∫ñ+&˚ Á|ü<Ûëq kÕúes¡+ <ä>∑Zs¡≈£î #˚s¡Tø=ì rsê\qï
‘·|üq. ª#˚sê*μ, ª#˚] rsê*μ. nì eTqdüT˝À |ü<˚|ü<˚ nqTø=HêïqT. |ü*øÏq Á|ürkÕØ Ä e÷≥\T ~e´eT+Á‘ê˝≤¢
HêeTqdüT˝À u≤>± Hê≥Tø=ìb˛sTT Hê≈£î q÷‘·q »edü‘ê«\qT n+~+#·kÕ>±sTT. n|üŒ{Ïπø u≤>±ô|’øÏ #˚s¡Tø=HêïqT
ø±ã{Ïº ˇø£ÿkÕ] Hê\T>∑T~≈£îÿ˝≤ ø£\j·Tpdæ |ü&ÉeT≥~X¯qT >∑Ts¡TÔ|ü{Ïº Ä ~X¯>± m>∑s¡Hês¡+_Û+#êqT. e+ø£s¡
{Ï+ø£s¡ e÷sêZ˝À¢ |æ∫Ã>± m–] ∫≥º∫es¡≈£î >∑eT´+ #˚] |òüTÀ+&é #˚‹MT<ä yê˝≤qT. s¡ôd‡˝Ÿ<ësY n+~+∫q Ä
düe÷#êsêìï |òüTÀ+&é >∑ã>∑u≤ #·~$ dü+‘√wü+‘√ <äTøÏÿf…<äT›˝≤ s¡+¬ø ô|{≤ºs¡T. Áù|eT>± Hê ‘· ì$Tsês¡T.
Á|üX¯ï\T:
1. ô|’ ù|sê˝Àì e÷≥\T mes¡T #ÓãT‘·THêïs¡T?
2. düe÷#êsêìï me] e<ä› qT+&ç me]øÏ #˚sêÃs¡T?
3. düe÷#êsêìï #˚s¡y˚j·T&ÜìøÏ @ |üøÏåì ñ|üjÓ÷–+∫ ñ+{≤s¡T? m+<äT≈£î?
4. düe÷#êsêìï #˚s¡y˚dæq |üøÏå˝Àì >=|üŒ \ø£åD≤\T @$?
bÕsƒê´+X¯ ñ<˚›X¯+ / H˚|ü<∏ä´+
eTq <˚X¯+˝À eèø£å dü+|ü<ä, |üøÏå dü+|ü<ä nbÕs¡+. ◊‘˚ M{Ï >∑T]+∫ ‘Ó*j·TCÒùd eT+∫ |ü⁄düÔø±\T
ns¡T<äT>± ñHêïsTT. |üPs¡«ø±\+˝À düe÷#êsêìï #˚s¡y˚j·T&ÜìøÏ bÕe⁄sê\qT ñ|üjÓ÷–+#˚yês¡T. bÕe⁄sê\
|ü⁄≥Tºø£,yê{Ï Jeq $esê\≈£î dü+ã+~Û+∫q ø£<∏äHê\‘√ ≈£L&çq |ü⁄düÔø£+ ∫Á‘·Á^e+. ø£\ø£‘êÔ˝À z ô|+|ü⁄&ÉT
bÕe⁄s¡+, <ëìï ô|+#˚ z u≤\T&É÷, yêﬁ¯¢ ø£<∏äqT eTqdüT≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îb˛j˚T˝≤ #Ó|æŒq |ü⁄düÔø£+ ∫Á‘·Á^e+.
bÕe⁄sê JeHêìøÏ dü+ã+~Û+∫q n‹ dü÷ø£Î $esê\T Ä |ü⁄düÔø£+˝À ñHêïsTT. ∫Á‘·Á^e+ |æ\¢\ø√dü+
sêdæq |ü⁄düÔø£y˚T ◊Hê BìøÏ Á|üø£è‹ |ü]o\≈£î\qT ≈£L&Ü n\]+#˚ X¯øÏÔ ñ+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 153
Á|üÁøÏj·T
ª∫Á‘·Á^e+μ nH˚~ ˇø£ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ù|s¡T. Á|üdüTÔ‘· bÕsƒ¡´uÛ≤>∑+ <Ûäq>√bÕ˝Ÿ
eTTKØ® sêdæq ªª∫Á‘·Á^e+μμ ` z bÕe⁄s¡+ ø£<∏ä. nH˚ |ü⁄düÔø£+˝À qT+&ç d”«ø£]+#ês¡T.
Bìï H˚wüq˝Ÿ ãTø˘Á≥dtº, Ç+&çj·÷ dü+düú Á|ü#·T]+∫+~. Ç~ nqTyê<ä ø£<∏ä.
|ü≈£åî\≈£î dü+ã+~Û+∫q XÊÅd”Ôj·T $C≤„Hêìï n+~düTÔ+~. Bìï ‘Ó\T>∑T˝ÀøÏ
nqTe~+∫qyês¡T <ëdü] neTπs+Á<ä.
$<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T
∫bÕsƒêìøÏ eTT+<äT ù|sê˝À sêdæ ñqï n+XÊìï #·<äe+&ç @+ Á>∑Væ≤+#ês√ #Ó|üŒ+&ç.
∫bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q ∫Á‘ê\qT #·÷&É+&ç. bÕsƒ¡+˝Àì $wüj·÷ìï }Væ≤+#·+&ç.
∫bÕsƒ¡+ #·<äe+&ç. ns¡ú+ø±ì |ü<ë øÏ+<ä ^‘· ^j·T+&ç.
∫ns¡ú+ ø±ì yêø±´\≈£î nsêú\qT bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ ∫es¡ ñqï ª|ü<ë\T ` nsêú\Tμ |ü{Ïºø£qT ˝Ò<ë ì|òüT+≥Te⁄qT>±ì #·÷dæ ‘Ó\T‡ø√+&ç.
ø£$ |ü]#·j·T+
$•wüº s¡#·sTT‘· <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® ù|s¡T n‹ ø=~› eT+~ uÛ≤s¡rj·TT˝Ò $ì ñ+{≤s¡T.
Äj·Tq sêdæq $\ø£åD |ü⁄düÔø£+ ª∫Á‘·Á^e+μ. á |ü⁄düÔø£+ 1928˝À ªq÷´ u…Ø yÓT&É˝ŸμqT ¬>\T#·T≈£î+~.
u≤\kÕVæ≤‘·´+˝À $X‚wüø£èwæ #˚dæqyê]øÏ ªnyÓT]ø£Hé ˝…’ÁãØ nk˛dæj˚TwüHéμ yês¡T Ç#˚Ã $•wüº
|ü⁄s¡kÕÿs¡+ ªªq÷´u…ØyÓT&É£˝Ÿμμ. á ãVüQeT‹ ¬>\TÃø=ìï @¬ø’ø£ uÛ≤s¡rj·T s¡#·sTT‘· ªª<Ûäq>√bÕ˝Ÿ
eTTKØ®μμ.
<Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ® 1890˝À ø£\ø£‘êÔ <ä>∑Zs¡ |ü⁄{≤ºs¡T. yêﬁ¯¢ ≈£î≥T+ã+yês¡T ø£\ø£‘êÔ≈£î
<ä>∑Zs¡˝À ñqï z eT+~s¡+˝À |üPC≤s¡T\T>± ñ+&˚yês¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ‘·q u≤\´+ >∑&ç|æq <Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®
|ü+<=$Tà<˚ﬁ¯¢ ej·TdüT‡˝À nyÓT]ø± yÓﬁ≤ﬂs¡T. ø±*bò˛]ïj·÷, kÕºHébò˛sY¶ $X¯«$<ë´\j·÷˝À¢ #·<äTe⁄ø=Hêïs¡T. nyÓT]ø£Hé
j·TTe‹ì $yêVü≤e÷&ç ‘·qJ$‘·eT+‘ê nø£ÿ&˚ >∑&çbÕs¡T. s¡#·q\T #˚j·T&É+, ñ|üHê´kÕ\T Çe«&É+ Çy˚ Äj·Tq
eTTK´ yê´|üø±\T. »+‘·Te⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫q ‘=$Tà~ |æ\¢ |ü⁄düÔø±\T sêkÕs¡T. M{Ï˝À 1922˝À sêdæq
ªªø£]~m*ô|ò+{Ÿμμ, 1928˝À sêdæq ªª|òüTÀ+&é ~ Vü≤+≥sYμμ, ª1929˝À sêdæq ªªVü≤]~ »+–˝Ÿ u≤ø˘μμ |ü⁄düÔø±\T #ê˝≤
ÁbÕ#·Ts¡´+ bı+<ësTT.
$<˚X¯+˝À ñHêï @Hê&É÷ Äj·Tq uÛ≤s¡‘·<˚XÊ˙ï, uÛ≤s¡rj·TeT÷˝≤\qT eT]Ãb˛˝Ò<äT. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ >∑T]+∫,
Çø£ÿ&ç ø£<∏ä >∑T]+∫ ≈£L&Ü s¡#·q\T #˚|ü{≤ºs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°154
I. |ü⁄≥Tºø£
|ü~ \??? ?HêuÛ∫ ñ+<ä? eTq+ #?|ü??H˚ ?Ÿ??‘ê? eTVü?q>s?+?
ø£˙dü+ Çs¡yÓ’ \ø£å bÕe⁄sê\T ñ+{≤sTT. Á|ür eT÷&√ ≈£îÁsê&ç <ä>∑Zs¡ ø£˙dü+
ˇø£ &É»qT yês¡Ô\T yÓ÷ùd bÕe⁄sê\T, –]ø˘ bÕe⁄sê\÷, |æ–* |æ≥º\÷,
ã+‹ bÕe⁄sê\÷ ñ+&É≥+ ø£<äT›. bÕe⁄sê\qT eT∫Ãø£ #Ój·T´&É+ nqï ø£ﬁ¯
y˚˝≤~ dü+e‘·‡sê\T>± uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ø=qkÕ>∑T‘√+~. Ä ø£ﬁ¯ |ü⁄D´e÷ nì
|ü≈£åî\qT Áù|$T+#˚ yê]ì n\]+#˚ |æ–*|æ≥º, ã+‹ bÕe⁄s¡+ nqï ¬s+&ÉT
$•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê C≤‘·T\qT uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Á|ü|ü+#êìøÏ n+~+∫+~. mH√ï
X¯‘êu≤›\qT+N sêE\÷, j·TTesêE\÷, sêDT\÷, j·TTesêDT\÷ ‘·eT‘·eT
#·\Tesê‹ eT+~sê\˝Àq÷ kÕe÷qT´\÷, ìs¡Tù|<ä\÷ ‘·eT ‘·eT Çﬁ¯Sﬂ,
|üP]ﬁ¯ﬂ˝Àq÷`bÕe⁄sê MT<ä Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\qT ≈£î]|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T.
ÁX¯<ë∆ Ädü≈£îÔ\qT #·÷|ædü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. >=|üŒyêﬁ¯ﬂ |üP<√≥\÷, bòÂ+f…q÷¢ >±ìe«+&ç, kÕe÷qT´ |üP\eT&ÉT\÷, |üﬁ¯ﬂ
#Ó≥÷¢ >±ìe«+&ç ` ne˙ï s¡ø£s¡ø± s¡+>∑T s¡+>∑T bÕe⁄sê\‘√q÷, ˙*ø£ﬁ¯ﬂ‘√ ≈£îe≈£îe˝≤&˚ >∑Te«\‘√q÷ ì+&ç
ñ+&É&É+ ø£<äT›.
á Hê{Ïø° $<˚oj·TT˝…e¬s’Hê eTq eTVü‰q>∑sê\≈£î e∫Ãq≥ºsTT‘˚ yêﬁ¯ﬂ≈£î ñ˝≤¢düø£s¡yÓTÆq #·\¢ì>±*˝À –]ø°\T
ø=fÒº bÕe⁄sê ãè+<ë\T ø£ì|ækÕÔsTT. Ä ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄sê\≈£î ‘·eT ‘·eT &Üu≤ Çﬁ¯ﬂ MT<ä ì\ã&ç ‘Ó\¢C…+&Ü\T
}|ü⁄‘·÷ dü+πø‘ê\T n+~+#˚ ndü+U≤´ø£yÓTÆq ≈£îÁsêﬁ¯óﬂ ø£qã&É‘ês¡T. Ä ˙˝≤ø±X¯+˝À bÕe⁄sê >∑T+|ü⁄\T ô|qT
y˚T|òü÷\˝≤>± kÕ–b˛e&É+ ø£ì|ædüTÔ+~. yÓTT<ä≥ n$ ∫qï ∫qï ãè+<ë\T>± @s¡Œ&ç ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT Çﬁ¯ﬂ
MT<ä z Çs¡yÓ’ ì$TcÕ∫Õ≥T #Óø£ÿs¡T¢ ø=&É‘êsTT. Ä ‘·sê«‘· n$ Áø£eTÁø£eT+>± ô|’ô|’øÏ kÕ–b˛‘êsTT. $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\
qT+∫ yÓ\Te&çq y˚s¡T y˚s¡T ãè+<ë\˙ï yÓT\¢>± ø£\>∑*dæb˛‘êsTT. ˇø£ ãèVü≤‘·Ôs¡ düeT÷Vü≤+>± s¡÷bı+<äT‘êsTT.
ø£qT#·÷|ü⁄≈£î n+<äq+‘· m‘·TÔ≈£î m–dæb˛‘êsTT. n˝≤ ø£\>∑*dæ, m>∑dæ >∑+≥ ‘·s¡ã&ç m–sêø£ ‹]– n˙ï $&ç$&ç>±
‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT Çﬁ¯ﬂ≈£î #˚s¡Tø=+{≤sTT. q>∑s¡+˝Àì Çﬁ¯óﬂ >∑T˝≤;, |üdüT|üP, ‘Ó\T|üP }<ë˝≤¢+{Ï s¡ø£s¡ø±\
s?+>T? ñHê?, dü??\+>? yê{? ?|???|ü\T ? |ü]e?D+?, ? Ä???? ñ+{∫sTT. nsTTHê eT] Ä y˚∫~
bÕe⁄sê\T mHÓïH√ï <ä÷sê\T ø£*dæyÓT*dæ m–]Hêø£, ‹]– ø£∫Ã‘·+>± ‘·eT ‘·eT Çﬁ¯ﬂ≈£L, >∑÷ﬁ¯ﬂ≈£L m˝≤
#˚s¡Tø√>∑\T>∑T‘·THêïsT÷ nqï~ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ $wüj·Ty˚T. ìC≤ìøÏ bÕe⁄sê\≈£î n<äT“¤‘·yÓTÆq ~XÊ|ü]C≤„q+ ñ+~.
@qT>∑T\÷, bÕe⁄sê\ø£Hêï ‘·eT ‘·eT j·T»e÷qT\|ü≥¢ m≈£îÿe $XÊ«dü+ Á|ü<ä]Ù+#˚ ÁbÕDT\qT H˚ì+‘·es¡≈£L
#·÷&É˝Ò<äT. á ¬s+&ç{Ï‘√q÷ Hê≈£î düìïVæ≤‘· |ü]#·j·T+ ñ+~. eqd”eT˝Àì >∑»sêE\T>±ìe«+&ç. q>∑s¡ d”eT\˝Àì
|üøÏå Á|ü|ü+#·+˝À ¬s+&ÉT <äèXÊ´\T n‹eTH√Vü≤s¡yÓTÆq$. >∑T&ÉT¶ã<ä›\T ø={Ïº ‘·*¢|üøÏå
|æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·|ü⁄ yÓ\T>∑T yÓ\T¢e˝ÀøÏ rdüTø=ìsêe&É+ n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï~. n˝≤
e∫Ãq |æ\¢|üøÏå H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢ |üøÏå ô|+|üø£+ ø=qkÕ–+#·&É+ ¬s+&Ée~.
∫Á‘·Á^e+ ô|+|üø£+ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~. Ç+‘·≈£L ª∫Á‘·Á^e+μ mes¡T? <ëì
ô|+|üø£+ m˝≤ kÕ–+~? n~ m˝≤ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃø=+~? bÕsƒ¡+ #·~$ ‘Ó\TdüTø√+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 155
bÕe⁄sê\T >±ìe«+&ç, n$ ‘·eT j·T»e÷qT\+fÒ ÁbÕD+ ô|&É‘êsTT. s√»+‘ê mø£ÿ&Óø£ÿ&É ‹]–Hê, @ >∑>∑q d”eT˝À¢
m–]Hê ∫es¡øÏ n$ ‘·eT≈£îqï n<äT“¤‘·yÓTÆq n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+‘√ n$ ‘·eT $TÁ‘·T&É÷, düVü≤#·s¡T&É÷ nsTTq
e÷qe⁄&ç |ü+#·≈£î #˚s¡T≈£î+{≤sTT.
Hê ô|+ô|&ÉT @qT>∑T ù|s¡T ªø£]μ, Hêø√ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄s¡+ ≈£L&Ü
ñ+~. <ëì ù|s¡T ª∫Á‘·Á^e+μ ª∫Á‘·μ n+fÒ ñ˝≤¢düuÛÑ]‘·yÓTÆq s¡+>∑T\‘√
ì+&çq ` nì ns¡ú+. ªÁ^e+μ n+fÒ ø£+sƒ¡+. Hê bÕe⁄s¡+ yÓT&É ∫Á‘· $∫Á‘·
es??uÛÑ]‘·+ nq? e?. n|ü&?|ü&?T n+<äT? e? b?e?sê?? ?Vü∫]$\T?
yÓT&É>±&ÉTμ nì eTT<äT›>± |æ\Tdü÷Ô ñ+{≤qT.
ìC≤ìøÏ ∫Á‘·Á^e+ |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ Vü≤]$\T¢ yÓT&É‘√ ñ{Ïº|ü&É˝Ò<äT.
>T&?T? ?+ ?j·T|ü&ɶ|ü&?T @ s?+>T\? ?e?. y?T\?>? sE\?,
yêsê\÷ >∑&ç#˚ø=B› <ëìøÏ áø£\T ô|]>±sTT. nsTTHê eT÷&√HÓ e#˚Ã<ëø±
<ëì eHÓï∫HÓï >∑T]+∫q Ä#·÷ø° j˚Te÷≈£î ‘Ó*dæsê˝Ò<äT. ø±˙ ˇø£kÕ]
ì+&ÉT>± áø£\T ô|]>±ø£, Ä áø£\T n‹düT+<äs¡yÓTÆq s¡+>∑T\‘√ ì+&Üø£,
` ÇVü≤ n+<ä+˝À <ëìøÏ kÕ{Ïsê>∑ bÕe⁄s¡+ e÷ }ﬁÀﬂ ˝Ò<äì
düŒwüºeTsTT+~. e÷ }ﬁÀﬂ <ë<ë|ü⁄ q\uÛ…’y˚ ô|+|ü⁄&ÉT bÕe⁄sê\T ñHêïj·Tqï
dü+>∑‹ eTq+ eT]Ãb˛≈£L&É<äT. nìï y˚ bÕe⁄sê\˝Àq÷ n‹
düT+<äs¡yÓTÆq<äqï e÷≥ e÷ ∫Á‘·Á^e+.
II
∫Á‘·Á^e+ ø£<∏äqT H˚qT yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ïï+N yÓTT<ä˝…&É‘êqT. eTT+<äT <ëì ‘·*¢<ä+Á&ÉT >∑T]+∫
#?|ü?=+<?+. <?? ‘·+Á&?|ü??? z ?]?° y?TTq>?&?T. ‘·*?|ü??? z yês?? b?e?s?+. Ä sE?? n~
n‹ düT+<äs¡yÓTÆq bÕe⁄s¡+. ≈£î©q e+XÊìøÏ #Ó+~q bÕe⁄s¡+. Ä ¬s+&ÉT $•wüºyÓTÆq bÕe⁄sê\÷
»‘·>∑{≤ºsTT. >∑T&ÉT¢ ô|{≤ºsTT. yê{ÏøÏ |ü⁄{Ïºq ∫Á‘·Á^e+ n+<äTe\¢H˚ ‘·sê«‹s√E˝À¢ j·TT<ä∆s¡+>±˝À¢q÷
XÊ+‹ düeTj·÷˝À¢q÷ nyÓ÷|òüT+>± |üì#Ój·T´>∑ yêsêÔVü≤]jÓÆTq bÕe⁄s¡+>± s¡÷bı+~+~. ‘·*¢
|üøÏå qT+&ç ‘Ó*$‘˚≥\T dü+bÕ~+#·T≈£î+~. ‘·+Á&ç|üøÏå qT+&ç y˚>∑+, #·Ts¡T≈£î<äq+, kÕVü≤dü+
dü+‘·]+#·T≈£î+~. n˝≤ düeT≈£Ls¡TÃ≈£îqï X¯øÏÔj·TT≈£îÔ |ü⁄D´e÷ nì n~ mH√ï kÕs¡T¢ X¯‘·èe⁄ <ë&ç
qT+&ç ÄK]ø£åD+˝À ` Ä <ë&ç #˚k˛Ôqï &˚>∑ ‘·\MT<ä qT+#˚ –]ø°\T ø={Ïº ` ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–+~. Ä eTT#·Ã≥T¢
düeTj·TeT? dü+<äs???eT? dü]?L&?q|ü&?T eTsk?] #?|ü?=+<?+.
Ç+ø± >≤T&ÉT?˝À ñqï|ü∏&˚ √Á‘·Á^e+ z Á|üe÷<ä+ ˝À+√ ‘·è{Ï˝À m˝∫ ‘·|æŒ+#·T≈£î+<≥ eTT+<äT #Ó|ü⁄‘êqT. Ä
s√EqT H˚qT m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝ÒqT. ‘·*¢ bÕe⁄s¡+ ô|{Ïºq ¬s+&ÉT>∑T&É¢˝À ˇø£<ëìï bıs¡bÕ≥Tq C≤s¡$&ç∫ |ü>∑\>={Ïºq
s√»~. Ä ‘Ó*$e÷*q |üìøÏ H˚qT áHê{Ïø° dæ>∑TZ|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤qT. u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ ñ+{≤qT. H˚qT |ü>∑\>={Ïºq Ä
¬s+&√ >∑T&ÉT¶˝À Á|ü|ü+#·+˝À¬ø˝≤¢ n‹ $•wüºyÓTÆq bÕe⁄s¡+ ñ+&˚<˚yÓ÷ me]øÏ ‘Ó\TdüT! Ä <äTs¡È≥q Ç˝≤ »]–+~.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ø£\ø£‘êÔ q>∑s¡+˝Àì |æ\¢\T |ü≈£åî\
Áù|$T≈£î\ì m˝≤ #Ó|üŒ>∑\s¡T?
♦MT ÁbÕ+‘·+˝À @ @ |ü≈£åî\T m≈£îÿe>± ñ+{≤sTT? yê{Ï ø√dü+ MTπs+ #˚düTÔHêïs¡T?
♦bÕe⁄sê >∑T]+∫ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*Z+#˚ $wüj·÷ìï ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡Tø£<ë! nfÒ¢ $T>∑‘ê |ü≈£åî˝À¢ ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+#˚ $wüj·÷\T @eTTHêïsTT?
♦$XÊ«dü+ Á|ü<ä]Ù+#·&É+ n+fÒ @$T{Ï?
♦n+‘·' Áù|s¡D≤ã\+ n+fÒ @$T{Ï? Bìe\¢ eTq+ @+ #˚j·T>∑\+?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°156
e÷~ Hê\T>∑+‘·düTú y˚T&É. Ä y˚T&É MT~ bÕe⁄sê >∑÷ﬁ¯óﬂ ñ+&˚$. ‘·*¢bÕe⁄s¡+ >∑T&É¢qT bı<äT>∑T‘√qï >∑÷{Ïì
H˚qT z s√E X¯óÁuÛÑ+ #˚<ë›eTì yÓﬁ≤ﬂqT. ‘·*¢|æ≥ºqT eTè<äTe⁄>± ˝Ò|æ rdæ z |üø£ÿq ñ+#êqT. ‘·sê«‘· ˇø√ÿ >∑T&ÉT¶H˚
C≤Á>∑‘·Ô>± rdæ |üø£ÿ>∑÷{À¢ ñ+#êqT. Ä Á|üø£ÿ >∑÷{Ï˝À >∑{ÏºbÕ{Ï #Óø£ÿ ‘·|üŒ n&ÉT>∑Tq |”#·÷ Ä≈£î n\eTT˝≤¢+{Ï yÓT‘·Ô{Ï
|ü<ësêú\T ˝Òe⁄. >∑T&É¢qT |üø£ÿ>∑÷{Ï˝À ñ+#êø£ yÓTT<ä{Ï>∑÷{Ï˝Àì #Ó‘êÔ #Ó<ësêìï rdæbÕπsùd |üì˝À |ü&Ü¶qT. Ä |üì
eTT–kÕø£ ˇø£ >∑T&ÉT¶qT rdüTø=∫Ã <ëì j·T<∏ëkÕúq+˝À ñ+#êqT. ¬s+&√ >∑T&ÉT¶ MT<ä yÓT\¢>± <Ûäè&ÛÉ+>± H˚ #˚‹ì ñ+∫q
???D+? ?]?+<? Á|üe?<ä+. H˚Hê >T&ɢ e?]?&?? ñq?|ü&?T ` ?+{? ?|???|üqT ‘·Tb??qT m>Ts?>={ϺqT?>? Hê
yÓTTVü‰ìï @<√ ã\+>± ‘êøÏ+~. rsê #·÷ùdÔ n~ ‘·+Á&çbÕe⁄s¡+. ¬sø£ÿ\‘√ ã\+>± Hê yÓTTVü‰ìï yÓ÷<äT‘√+~. Ç+ø±
<ës¡TD+ @eT+fÒ Hê eTT≈£îÿ MT<ä ‘·q >√ﬁ¯ﬂqT ≈£L&Ü ~>∑y˚dæ+<ä~. Ä H=|”Œ Ä >∑>∑TsêŒ≥÷ ` yê{Ï |ü⁄D´e÷ nì
?s+& >T&?T?qT Hê?? ‘?*j·T??+&?H˚ m|ü&?T e~?k?H e~?k?qT. n???wü?+ MT<ä Ä ‘·+Á&?|ü???? <ä?s?+>?
‘·]y˚Tj·T>∑*>±qT. á ˝À|ü »s¡>∑e\dæq Á|üe÷<ä+ »s¡>∑H˚ »]–+~. ¬s+&√ >∑T&ÉT¶ |ü–* ∫ÛHêï_ÛqïyÓTÆ Hê ø±ﬁ¯ﬂ
<ä>∑Zs¡ |ü&ç ñ+~. Hê MT<ë, Ä ~≈£îÿe÷*q ‘·+Á&ç|üøÏå MT<ë Hê≈£î ˇﬁ¯óﬂ ‘Ó*j·Tì ø√|ü+ e∫Ã+~. Hê MT<ä Hê¬ø+<äT≈£î
ø√|ü+ e∫Ã+B n+{≤sê ` ‘·+Á&ç bÕe⁄s¡+ qT+∫ n˝≤+{Ï <ë&ç »s¡>∑e#·Ãì H˚qT }Væ≤+∫ ñ+&Ü*>∑<ë...
C≤Á>∑‘·Ô|ü&ç ñ+&Ü*>∑<ë. H˚H˚<√ >∑T&É¢ì dü+Á>∑Væ≤+#·&ÜìøÏ e#êÃqqTø=+<ë ‘·+Á&ç|üøÏå. Ä nC≤„q+‘√ n~ ÁbÕD≤\≈£î
‘Ó–+∫ eTØ Hê MT<ä <ë&ç #˚dæ+~. >∑T&É¢qT m‘·TÔ≈£î b˛≈£î+&Ü Ä|ü⁄<ëeTqTø=+~. bı<äT>∑T ø±\+˝À >∑÷ﬁ¯ﬂqT
X??ÁuÛÑ|üs?#˚|ü&?T n?? s??? dü+|?üTq\?L, <?&?T\?L eTq+ dæ<ä |ü&? ñ+&?*.
düs ` eT?∫? eTq ??<ä <ä>Zs??? e<?+. >T&?T? ?|? ?|+??qT eTT???‘ b?&? |æ\?|ü???? ? Á|ü|ü+#·+??? m|ü&?T
rdüT≈£îsêyê˝À ‘·*¢|üøÏåøÏ ø£∫Ã‘·+>± ‘Ó\TdüT. ‘·+Á&ç|üøÏå ≈£L&Ü n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ >∑T&É¢MT<ä ≈£Ls=Ãì bı~π>e÷≥ ì»y˚T>±ì
bı<ä>∑≥+ nqï |üìì eT÷&ç+≥ ¬s+&ÉTe+‘·T\T ìs¡«Væ≤+#˚~ ‘·*¢|üπøå. Ä $T–*q eT÷&√e+‘·T bı~π>~ ‘·+Á&ç|üπøå
nsTTHê |æ\?|ü???*? Á|ü|ü+#·+??? m|ü&?T rdüT??sêyê* nq? $wüj·T+ <???? ‘?*j·T<äT. Ä |ü]C∫?q+ ‘·*?|ü??? k?‘·T?.
>∑T&ÉT¶˝Àì |ü#·ÃkıHê, ‘Ó\¢ kıHê ø£\>∑\dæ ÁbÕD+ b˛düTø=ì |æ\¢|üøÏå>± s¡÷bı+~ Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|≥º{≤ìøÏ
dü+dæ<ä∆eTj˚T´ X¯óuÛÑeTTVüAs¡Ô+ e∫Ã+<äì ‘·*¢|üøÏåøÏ n+‘· ø£∫Ã‘·+>± m˝≤ ‘Ó\TdüTÔ+B nqï~ eTq }Vü≤ø£+<äì
$wüj·T+. n˝≤π> ô|’ô|+≈£î MT<ä @ #√≥Tq m+‘· ã\+‘√ eTT≈£îÿ‘√ ‘êø±˝À ≈£L&Ü ‘·*¢|üøÏåøÏ ≈£åîDí+>± ‘Ó\TdüT.
|æ\¢|üøÏåøÏ @ >±j·TeT÷ ‘·>∑\≈£î+&Ü dü¬s’q Á|ü<˚X¯+˝À dü¬s’q düeTj·T+˝À eTT≈£îÿ‘√ >∑T&ÉT¶qT ã<ä›\T>=≥º&É+, |æ\¢|üøÏåì
Á|ü|ü+#·+˝ÀøÏ ÄVü‰«ì+#·&É+ ` Çe˙ï Hê≈£î n<äT“¤‘·eTì|ækÕÔsTT.
∫Á‘·Á^e+ |ü⁄≥º≥+ ≈£L&Ü dü]>±Z H˚qT ô|’q $e]+∫q≥Tº>±H˚ »]–+~. >∑T&É¢qT bı<ä>∑≥+ yÓTT<ä˝…{Ïºq
Çs¡ejÓ÷´ s√Eq ‘·*¢|üøÏå >∑T&ÉT¶ MT<ä ≈£Ls√Ãe&É+ e÷H˚dæ |üø£ÿ |üø£ÿq ‘êsê&É≥+ >∑eTì+#êqT. ‘·+Á&ç|üøÏå y˚T&ÉMT~
|æ≥º>√&ÉMT+∫ ~–e∫Ã >∑T&ÉT¶qT bı<ä>∑&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q Á|ü‹kÕØ ‘·*¢|üøÏå Ä ‘·+Á&ç|üøÏåì eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫ <ä÷s¡+>±
‘·]y˚Tùd~. ªªqHÓï+<äTøÏ˝≤ ‘·]y˚TdüTÔHêïyé?μμ nqï≥Tº>± Ä ‘·+Á&ç|üøÏå ≈£îe≈£îe˝≤&˚~. ªªyÓﬁ¯ﬂej·÷´ yÓﬁ¯óﬂ. m+‘√
eTTK´yÓTÆq |üì˝À ñHêïqT. Çã“+~ ô|≥º≈£î+&Ü |üø£ÿ≈£î yÓﬁ¯óﬂμμ nqï≥Tº>± ‘·*¢|üøÏå ‘·+Á&ç|üøÏåì eT]ø±düÔ <ä÷s¡+>±
HÓfÒºùd~. ∫e]øÏ ‘·+Á&ç|üøÏåøÏ nø£ÿ&ÉTï+∫ yÓﬁ¯ﬂø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT.
n<ä+‘ê #·÷dæ Hê≈£î ø£+>±s¡T yÓTT<ä\sTT+~. >∑T&ÉT¢ bı<ä>∑&É+ |üPs¡Ôyê«\˙, |æ\¢ |üøÏå ÁbÕD+ b˛düTø=ì
>∑T&ÉT¶˝À+∫ ãj·T≥|ü&ç‘˚ #·÷&Ü\˙ Hê≈£î eTVü‰ ÄÁ‘·+>± ñ+~. eT] ‘·*¢|üøÏå Á|ües¡Ôq #·÷ùdÔ $∫Á‘·+>± ñ+<ëj˚T!
Ä+<√ﬁ¯q‘√, ÄdüøÏÔ‘√, ÄÁ‘·+>± >∑÷{Ïπødæ #·÷&ÉkÕ>±qT. z >∑+≥ >∑&ç∫+~. |ü]dæú‹˝À e÷s¡TŒ ˝Ò<äT. eTs√ eTTbÕŒe⁄>∑+≥

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 157
>&?#ê?? ‘·*?|ü??? y?T&? n? ?? ?|ü‘·? ÁX?<ä >? @< $qkՅ+~. ?VüQX? >T&?T??|ü ??<ä*?? X?u∫?\sTT
ñ+&Ü\$. yÓT\¢>± ‘·*¢|üøÏå X¯Øs¡+˝À düŒ+<äq yÓTT<ä\sTT+~. <ëì X¯Øs¡eT+‘ê @<√ rÁe Á|üø£+|üq bÕ≈£î‘√+<ë
nì|æ+∫+~. ‘·*¢|üøÏå˝À @<√ ~e´ dü+ø£\Œ+ #√≥T#˚düT≈£îqï≥Tº nì|æ+∫+~. ‘· ìøÏÿ+∫ >∑T]#·÷dæ+~. ¬s+&˚ ¬s+&ÉT
eTT≈£îÿbı≥¢‘√ >∑T&ÉT¶qT |ü>∑\>={Ïº+~. |æ\¢|üøÏå ãj·T≥|ü&ç+~.
ˇﬁ¯¢+‘ê eTT≈£îÿ... ∫qï bÕ{Ï X¯Øs¡+. dü«\Œ+>± ø£+|æk˛Ôqï
X¯Øs¡+. ªÇHêïﬁ¯Sﬂ ‘êqT ÁX¯eT|ü&ç+B, m<äTs¡T#·÷k˛ÔqïB
Ç˝≤+{Ï ã\V”≤qyÓTÆq ìdü‡Vü‰j·TyÓTÆq ns¡“¤ø£yÓTÆq |æ\¢|üøÏå
ø√düe÷?μ nì ‘·*¢|üøÏå ÄX¯Ãs¡´|ü&çq≥T¢ nì|æ+∫+~. nsTTHê
|æ\¢|üøÏå ìdü‡Vü‰j·T‘·qT >∑eTì+∫q eTs¡Tø£åD+ ‘·*¢|üøÏå <ëìì
‘·q s=eTTà˝Àì ˙* áø£\e÷≥Tq bı<äe⁄ø=+~.
III. ∫Á‘·Á^e+ #·<äTe⁄
|üøÏå Á|ü|ü+#·+˝À ¬s+&ÉT <äèXÊ´\T n‹ eTH√Vü≤s¡yÓTÆq$. >∑T&ÉT¶ ã<ä›\T>={Ïº
‘·*¢|üøÏå |æ\¢|üøÏåì á Á|ü|ü+#·|ü⁄ yÓ\T>∑T yÓ\T¢e˝ÀøÏ rdüT≈£îsêe&É+ n+<äT˝À
yÓTT<ä{Ï~. n˝≤ e∫Ãq |æ\¢|üøÏå H√{ÏøÏ ÄVü‰s¡+ n+~dü÷Ô ‘·*¢|üøÏå ô|+|üø£+
ø=qkÕ–+#·&É+ ¬s+&Ée~. ∫Á‘·Á^e+ ô|+|üø£+ m+‘√ nqTsê>∑+‘√ kÕ–+~.
eTq+ ∫qï |æ\¢*ï m‘·TÔø=ì ˝≤*ùdÔ Ä |æ\¢\≈£î m˝≤+{Ï Vü‰sT÷ kÂK´eT÷
\_ÛkÕÔjÓ÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ‘·+Á&ç|üøÏå, ‘·*¢|ü≈£åî qT+∫ n˝≤+{Ï yÓ#·Ã<äq+
\_Û+∫+~.
#·+{Ï|ü≈£åî\T m~– e#˚Ã düeTj·T+˝À yê{Ï >∑÷ﬁ¯ﬂ˝À eTØ m≈£îÿe>± yÓT‘·Ô{Ï <ä÷B, |”#·T ˝≤+{Ï |ü<ësêÔ\qT
ñ+#·>∑÷&É<äT. yê{Ïì ‘·>∑T yÓ÷‘ê<äT˝ÀH˚ ñ+#ê*. ˝Òø£b˛‘˚ >∑÷&ÉT eTØ yÓ#·ÃHÓ’b˛‘·T+~. ns¡ø=s¡ C≤„q|ü⁄ bÕe⁄sê\
ô|+|üø£+<ës¡T\T |æ\¢|ü≈£åî\T m~π> düeTj·T+˝À ‘·eT X¯Øsê qT+#˚ #ê˝≤ yÓ÷‘ê<äT˝À yÓ#·Ã<äHêìï $&ÉT<ä\
#˚kÕÔj·Tqï $wüj·T+ Á>∑Væ≤+#·s¡T. á düeTj·T+˝À bÕe⁄sê >∑÷ﬁ¯ﬂqT eTØ ‘·s¡#·T>± X¯óÁuÛÑ+ #Ój·T´≥+ ≈£L&Ü
eT+∫~>±<äT. ‘·*¢|üøÏå, ‘·+Á&ç|üøÏå Ä∫ ‘·÷∫ >∑÷{Ï˝À ñ+#˚ Á|ü‹ edüTÔeP |æ\¢|üøÏå düTKkÂø£sê´\≈£î <√Vü≤<ä+ #˚kÕÔsTT.
|ü⁄{Ïºq ¬s+&√Hê{Ï qT+#˚ ∫Á‘·Á^e+ ‘·q ‘·˝À¢ ‘·+Á&√ >∑÷{ÏøÏ e∫Ãq Á|ü‹kÕØ ‘·q eTT≈£îÿ ‘Ós¡∫ ‘·q >∑T˝≤;s¡+>∑T
ˇ+{Ïì ã+‹˝≤ ñ_“+#·&É+ Hê≈£î düŒwüº+>± >∑Ts¡TÔ+~. u≤sê¢ ‘Ós¡∫q |æ\¢|ü≈£åî H√ﬁ¯ﬂ˝À¢ ô|<ä› |ü≈£åî\T ‘êeTT dü+bÕ~+∫q
<Ûëq´|ü⁄–+» qT+∫ ñ‘·Œ‹Ô #˚dæq bÕ\qT b˛kÕÔsTT. n˝≤ b˛dæq Ä |ü<ës¡ú+ m+‘√ yÓT‘·Ô>± ñ+≥T+~. ô|<ä›|ü≈£åî\T
eTT+<ädüTÔ>± ‘êeTT dü+bÕ~+∫q –+»©ï $‘·ÔHê©ï ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À ø±ùd|ü⁄ Hêqì∫Ã yÓT‘·Ôãs¡TkÕÔsTT. Ä ‘·sê«‘˚ Ä
ÄVü‰sêìï |æ\¢\≈£î n+~kÕÔsTT. |æ\¢|ü≈£åî\≈£î HÓ\s√E ej·TdüT e∫Ãq|ü⁄&ÉT ≈£L&Ü ô|<ä› |ü≈£åî\T ‹qï>± –+»*ï
n+~+#·e⁄. eTT+<äT ‘·eT ø£+sƒ¡+˝À yÓT‘·Ôã]#êπø n+~kÕÔsTT.
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦MTs¡T m|üŒ{Ïø° eTs¡∫b˛˝Òì s√E @~? m+<äT≈£î?
♦‘Ó*$e÷*q |üqT\T n+fÒ @$T{Ï?
♦MT MT<ä MTπø m|ü&Ó’Hê ø√|ü+ e∫Ã+<ë?
m+<äT≈£î?
♦bÕe⁄s¡+ >∑÷&ÉT m˝≤ ñ+<√ ‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T ø£<ë! MT≈£î ‘Ó*‡q |üøÏå >∑÷ﬁ¯óﬂ m˝≤ ñ+{≤jÓ÷ #Ó|üŒ+&ç. |üøÏå >∑÷ﬁ¯ﬂ˙ï ˇπø˝≤ ñ+{≤j·÷?
♦~e´ dü+ø£\Œ+ #√≥T #˚düTø√e&É+ n+fÒ @$T{Ï?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°158
e÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ Äø£* m≈£îÿe. ˇø£ ô|<ä›|üøÏå ‘·q <ä>∑Zπs ñ+&ç ˝≤*dü÷Ô ‘·q u≤>√>∑T\T #·÷dü÷Ôñ+&É>±, ¬s+&√
|üøÏå ‘·q ø√dü+ ÄVü‰s¡ùdø£s¡D˝À ìeT>∑ïyÓTÆ ñ+&˚˝≤ #˚ùd~ ∫Á‘·Á^e+. ‘·*¢‘√ dü] düe÷q+>± ‘·+Á&ç ≈£L&Ü ∫Á‘·Á^e+
u≤>√>∑T\T dü]#·÷&É&É+˝Àq÷, ÄVü‰s¡+ n+~+#·&É+˝Àq÷ bÕ\T|ü+#·Tø=+<äì Hê n+#·Hê, ‘·*¢<ä+Á&ÉT ÁX¯e÷,
ÁX¯<ë∆ |ü⁄D´e÷ nì ∫Á‘·Á^e+ eTVü‰ @|ü⁄>± m~–+~. >∑T˝≤;s¡+>∑T e÷] |üdüT|ü⁄ ø£*dæq ‘Ó\T|ü⁄s¡+>∑T e∫Ã+~.áø£\T
sêqTHêïj·Tq&ÜìøÏ á s¡+>∑T e÷s¡TŒ yÓTT<ä{Ï dü÷#·q. ‘·sê«‘· ∫qï ∫qï u§&çô|˝≤¢ eTTﬁ¯¢ |ü+~ eTTﬁ¯¢˝≤+{Ï áø£\T
e#êÃsTT. <ëì ø£ﬁ¯ﬂ <ä>∑Zsê, H√{Ï <ä>∑Zsê n|üŒ{Ï<ëø± y˚˝≤&ÉT‘·÷ ñqï |üdüT|ü⁄|ü#·Ãì #·sêà\T sê*b˛j·÷sTT.
bı&Éyê{Ï, >∑{ÏºbÕ{Ï, dü÷~˝≤+{Ï eTT≈£îÿ s¡÷|ü⁄ ~<äT›≈£î+~. m+‘·ã\yÓTÆq eTTø√ÿ... z dü+|òüT≥q #Ó|ü⁄‘êqT.
∫Á‘·Á^yêìøÏ eT÷&ÉTyêsê ej·Tdü|ü⁄&ÉT <ëì >∑÷{Ï˝ÀøÏ ˇø£ NeT bÕøÏ+~. >∑÷{Ï n+#·Tq ≈£Ls=Ãìñqï
∫Á‘·Á^e+ me] ñ|ü<˚X¯eT÷ ˝Ò≈£î+&ÜH˚ Ä NeTqT ≥≈£îÿq ‘·q eTT≈£îÿ‘√ bı&ç∫+~. n|üŒ{Ï<ëø± @ø£K+&É+>± kÕ–q
Ä NeT ˇø£ÿ <Óã“‘√ ¬s+&ÉT eTTø£ÿ˝…’b˛sTT+~. ‘·q eTT≈£îÿ‘√ Ä NeT ‘·Tqø£\qT ø£~|æ #·÷dæ ‘êqT #˚dæq |òüTqø±s¡´+
@$T{À ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚dæ+~ ∫Á‘·Á^e+. n~ @<√ ‹H˚ edüTÔe⁄ nqTø=ì ‘·eT bÕe⁄sê C≤‹øÏ $TÁ‘·T&Ó’q
Ä ne÷j·Tø£|ü⁄ q\¢NeTqT ∫Á‘·Á^e+ bı&ç∫ #·+|æq<äq&É+˝À dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT. ‘êqT #˚dæq |üì#·÷dæ ∫Á‘·Á^e+
|üXÊ?‘êÔ|ü |ü&ç+<ä eTq+ nqTø≥e#·T?. @<˚yÓTÆHê √Á‘·Á^e+ eT?∫? m|ü∏&É÷ ‘·q J$‘·+˝À eTs≥kÕ] NeTqT
#·+|ü˝Ò<äT.
|ü⁄{Ïºq ◊<√ yêsêìø£˝≤¢ ∫Á‘·Á^e+ ‘·qT |ü⁄{Ïºq >∑÷{ÏqT+∫ u…’≥≈£î ¬>+‹ bÕe⁄sêﬁ¯ﬂ >∑÷ﬁ¯ﬂ <ä>∑Zs¡ ñ+∫q eT{Ïº
eT÷≈£îﬁ¯ﬂ˝À+∫ eT+∫˙ﬁ¯óﬂ ‘êπ> kÕúsTTøÏ #˚s¡T≈£î+~. s√p kı+‘·+>± ÄVü‰s¡+ dü+bÕ~+#·T≈£îH˚ Á|üj·T‘êï\T
#˚düTÔqï|üŒ{Ïø° ∫Á‘·Á^e+ dü÷ú\+>± ‘·q ÄVü‰s¡+ ø√dü+ ‘·*¢<ä+Á&ÉT MT<˚ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~. Hê eTT+CÒ‹ MT<ä ≈£Ls=Ãì
ns¡#˚‹˝À –+»*ï ˇø=ÿø£ÿ{Ï>± bı&ÉT#·T≈£î ‹H˚~. >±s¡&ûyê&ÉT #·eT‘êÿs¡+>± ã+‘·T\qT >±*˝ÀøÏ m>∑πsdæ |ü≥Tºø=H˚
$<Ûä+>± ∫Á‘·Á^e+ –+»\qT ‘·q >=+‘·T˝À ô|’ø° øÏ+<äø° Ä&ç+∫ Ä ‘·sê«‘· ≥≈£îÿq $T+π>~. n˝≤ $T+–q Á|ü‹kÕØ
Hê?dæ #·?dæ ?uÛÑ? u∫>? #˚düT?Hê?qT ><ä?! e? neT? Hêq? ?|? ??|ü MT<ä #·*??>T‘·THê?s?T. ><?... yê???
~–e#êÃø£ H˚HÓ+‘· #·Ts¡T¬ø’q <ëH√ï yêﬁ¯ﬂ≈£î #Ó|ü⁄‘êe⁄>∑<ä÷!μ nqï≥Tº>± Hêπødæ #·÷ùd~. ø±˙ @e÷≥ø±e÷≥
#Ó|ü∏ø=+<ë+. X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\T ô|+bı+~+#·Tø≥e&É+˝À Hê <ä>≤Zs¡ ñqï bÕe⁄sê\T nìï{À¢øÏ √Á‘·Á^ey˚T eT+<äø=&ç.
Ä s√E˝À¢H˚ H˚H√ $wüj·T+ ø£ìô|{≤ºqT. >±* <äTe÷sê˝À¢, ø£ﬁ¯óﬂ eT÷düT≈£îb˛j˚T <äTeT÷à Çdüø£˝À¢ bÕe⁄sê\T
ìsê≥+ø£+>± m˝≤ m>∑s¡>∑\T>∑T‘êjÓ÷ Hê≈£î n|üŒ{Ï<ëø± ‘Ó*j·T<äT. s√Es√Eø° ô|]– ô|<ä›<äe⁄‘·Tqï ∫Á‘·Á^yêìï
<ä>∑Zs¡ qT+&ç >∑eTì+#˚ Áø£eT+˝À z s√E <ëì ø£ﬁ¯ﬂ MT<ä≈£î düqïbÕ{Ï #·s¡à|ü⁄ bıs¡ kÕ– sêe&É+ >∑eTì+#êqT. <ëì
ø£+{Ï #·÷|ü⁄>±˙ b˛e&É+˝Ò<äT>∑<ë nì uÛÑj·T|ü&ç eT]ø±düÔ |üØø£å>± #·÷&É≥+ ø√dü+ ∫Á‘·Á^yêìï Hê yÓTTVü≤+ <ä>∑Zs¡≈£î
˝≤≈£îÿHêïqT. n˝≤ ˝≤>∑>±H˚ ∫Á‘·Á^e+ ‘·q ã+>±s¡T s¡+>∑T ø£ﬁ¯óﬂ$bÕŒ]Ã >∑÷{Ï˝À yÓq≈£îÿ yÓq≈£îÿ yÓ[ﬂb˛sTT+~.
nsTTHê #ÓsTT´C≤∫ |ü≥Tºø=ì y˚T&ÉMT<ä≈£î rdüT¬øﬁ≤ﬂqT. Ä y˚T HÓ eT+&ÉTf…+&É˝À <ëì ø£qT¬s|üŒ*ï |ü]o*+#êqT.
n|ü&?T ???|æ++<ä~: <?? ??qT?s|ü?\?? nqT?+<Ûä+>? eTs |ü\?? #·s??|ü?b?s? ñ+~. H˚qT <?? y?TTVü???
dü÷s¡T´ìπødæ ‹|æŒq Á|ü‹kÕØ ∫Á‘·Á^e+ ‘·q ã+>±s¡T ø£ﬁ¯ﬂMT<ä≈£î Ä #·s¡à|ü⁄ bıs¡qT kÕ>∑˝≤π>~. n~ ø£ﬁ¯ﬂ≈£î s¡ø£åD
ø£*–+#˚ #·s¡à|ü⁄bıs¡ n˙, <ëì kÕj·T+‘√ bÕe⁄sê\T >±*<äTe÷sê˝À¢>±˙, ‹qï>± dü÷s¡T´ì ~X¯>± >±˙ @ Çã“+B
˝Ò≈£î+&Ü m>∑s¡>∑\e˙ uÀ<Ûä|ü&ç+~.
eTs√ ¬s+&ÉT yêsê\T >∑&ç#˚dü]ø£˝≤¢ ∫Á‘·Á^e+ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃ≈£î+~. |ü⁄{Ïº+~ |üøÏå |ü⁄≥Tºπø nsTTHê Ä m>∑s¡&É+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 159
H˚s¡«&É+ nqï~ n+‘· düT\uÛÑ+>± »s¡>∑˝Ò<äT. eTq |æ\¢>±ﬁ¯ﬂ≈£î
˙ﬁ¯ﬂ+fÒ Çwüºy˚T>±e#·TÃ. ø±˙ á‘· H˚s¡TÃø√yê\+fÒ eTTì–
‘˚\&ÉeT÷ ˙ﬁ¯óﬂ $T+>∑&ÉeT÷ ‘·|üŒe⁄ >∑<ë... n˝≤π> |æ\¢
bÕe⁄sê\T ≈£L&Ü m+‘√ ø£wüº|ü&ç‘˚>±˙ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃø√˝Òe⁄.
∫Á‘·Á^yêìøÏ ‘·q ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+ $wüj·T+˝À @<√
dü+ø√#·+ ñqï≥Tº+~. >∑+≥ ‘·s¡ã&ç y˚T&É MT<ä u≤>± >±*
e#˚Ã#√≥ ≈£Ls¡TÃHêï ¬sø£ÿ\T $|æŒ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À e÷Á‘·+
<ëì <Û√s¡DÏ ìeTà≈£î ˙¬s‹Ôq≥Tº ñ+&˚~. á dü+>∑‹ düŒwüº+
ne&É+ø√dü+ MT≈£î e÷ y˚T&É m˝≤ ñ+≥T+<√ #Ó|ü⁄‘êqT.
e÷~ Hê\T>∑+‘·düTú Ç\T¢. y˚T&ÉMT<ä #·T≥÷º |ü<Ûëï\Tπ>ﬁ¯ﬂ
|æ˝≤¢&É+‘· m‘ÓÔÌq ã*wüºyÓTÆq ø±+Áø°≥T |æ≥º>√&É. y˚dü$ø±\+˝À
sêÁ‹|üP≥ y˚TeT+‘ê y˚T&ÉMT<˚ |ü&ÉT≈£îH˚yêﬁ¯ﬂ+. n˝≤+{Ï
düeTj·÷˝À¢ me¬s’Hê bıs¡bÕ≥Tq ìÁ<ä˝À q&ÉT#·T≈£î+≥÷
yÓ[ﬂHê y˚T&ÉMT+∫ yêﬁ¯óﬂ ne÷+‘·+>± |ü&çb˛≈£î+&Ü
n&ÉT¶ø=H˚+‘· m‘·TÔ ñqï |æ≥º>√&É n~.
IV
∫Á‘·Á^yêìï s√E rdüT¬ø[ﬂ Ä |æ≥º>√&É MT<ä e~˝Ò yê&çì. nø£ÿ&É Ä >±\T˝À¢ n~ n˝≤ >∑+≥ ‘·s¡ã&ç
≈£Ls=Ãì ñ+&˚~. n+‘˚ ‘·|üŒ m>∑s¡&É+ –>∑s¡&É+ nqï |üqT˝ÒM ô|≥Tºø=H˚~ >±<äT. Ç˝≤ ø±<äì ˇø£s√E |æ≥º >√&É øÏ+<ä
ø±dæì XËq>∑–+»\T b˛kÕqT. øÏ+<äøÏ ~–e∫Ã Ä –+»*ï ‹ì bıeTàì ∫Á‘·Á^yêìï |æ*#êqT. ª@${° dü+>∑‹?μ
nqï≥Tº>± ø±ùd|ü⁄ #·÷dæ+~. H˚qT rdüT≈£îyÓ[ﬂ ‘·q≈£î Ä –+»*ï ‹ì|æ+#·uÀe&É+˝Ò<äì düŒwüºeTj·÷´ø£ n~ |æ≥º>√&ÉMT<˚
n≥÷ Ç≥÷ |ü#ês¡T¢ #Ój·T´&É+ yÓTT<ä\Tô|{Ïº+~. n&ÉbÕ<ä&ÉbÕ yÓT&ÉìøÏÿ+∫ Hê\T>∑&ÉT>∑T\T øÏ+<äqTqï –+»*ï
#·÷&É≥+ e÷Á‘·+ e÷q˝Ò<äT. n˝≤ Ä ìsêXÊ uÛÑ]‘·yÓTÆq Hê≥ø£+ z bÕe⁄>∑+≥ <ëø± ø=qkÕ–+~. ∫≥º∫es¡≈£î n~
dü+ø√#êìï n~Û>∑$T+∫ |æ≥º>√&ÉMT+∫ øÏ+<ä≈£î <ä÷ø£H˚ <ä÷øÏ+~. <ëì ø±ﬁ¯óﬂ H˚\qT ‘êπø düeTj·T+˝À n|üŒ{Ï<ëø±
@Hê&É÷ ‘Ós¡#·Tø=ì ñ+&Éì <ëì ¬sø£ÿ\T ` n~ –+»\MT<ä yê* u≤˝…qT‡ #˚düT≈£îH˚ Á|üÁøÏj·T˝À nÁ|üj·T‘·ï+>±
Vü∫s?ê‘·T?>? #·???>? $|ü??Hê?sTT. m+‘·{? |?üTq $?j·T+!
Ä s√E˝À¢H˚ <ëì áø£ s¡+>∑T e÷s¡&É+ >∑eTì+#êqT. n+‘·>± Äø£≥Tºø√˝Òì ã÷&ç<äs¡+>∑T ø£\dæq ˙*es¡í|ü⁄
áø£\≈£î ã<äT\T>± <ëì ˇﬁ¯¢+‘ê düeTTÁ<ä|ü⁄ ˙*s¡+>∑T áø£\‘√ <Ûä>∑<Ûä>± yÓTs¡ekÕ–+~. <ëì yÓT&É ÁbÕ+‘·+
dü÷s¡´ø±+‹˝À Ç+Á<Ûä<ÛäqdüT‡ esêí |üPdü >=\TdüT˝≤ XÀ_Û\¢kÕ–+~.
m>∑s¡&É+ nqï eTVü≤‘·Ôs¡yÓTÆq |òüT{≤ºìøÏ #˚s¡T≈£î+~ ∫Á‘·Á^e+. <ëì ‘·©¢, ‘·+Á&û, ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s¡&É+ H˚]ŒkÕÔj·Tì
m<äTs¡T#·÷kÕqT. á 2˝À|ü Hê≈£î #˚‘·qsTTq Ø‹˝À Hê e+‘·T Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕqT. s√p ∫Á‘·Á^yêìï eTDÏø£≥Tº
MT<ä ñ+#·Tø=ì ø=~› ì$TcÕ√ÕπT #˚‹ì ô|’ø° øÏ+<äø° |ü<˚ |ü<˚ ø£~ù|yê&çì. n˝∫ ø£~|æq|ü∏&ÉT √Á‘·Á^e+ u∫˝?qT‡
ì\<=≈£îÿø√e&É+ ø√dü+ ¬sø£ÿ\T $|üŒ&É+ eTT&Ée&É+ #˚ùd~. n˝≤ <ëìøÏ ¬sø£ÿ\T eTT&Ée&É+ $|üŒ&É+ n\yê≥sTT+~.
ø±˙ m>∑s¡&É+ n+fÒ Ç+ø± #ê˝≤ ‘·‘·+>∑+ ñ+~ ø£<ë... Ä $T–*q bÕsƒê\T H˚s¡Œ&É+ Hê |ü]~Û˝À ˝Ò<äT >∑<ë...
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦|æ\¢|üøÏåì <ëì‘·*¢ m˝≤ ô|+∫+<√ ‘Ó\T‡≈£îHêïs¡T ø£<ë! eT] $TeTà*ï mes¡T, m˝≤ y˚s¡T>± ô|+#ês√ #Ó|üŒ+&ç.
♦ªª|òüTqø±s¡´+#˚j·T&É+μμ nH˚ yêø£´+ qT+&ç MTπs+
Á>∑Væ≤+#ês¡T? Ç˝≤ Bìï Ç+ø± @ @ dü+<äsê“¤\˝À
yê&É‘ês¡T?
♦ªª@ e÷≥ø±e÷fÒ nì @ @ dü+<äsê“\˝À
ñ|üjÓ÷–kÕÔs¡T?
♦ªbÕe⁄s¡+μ ø£+{Ï˝Àì Á|ü‘˚´ø£‘·qT >∑T]Ô+#ês¡Tø£<ë!
Ç+ø± Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄ / |ü≈£åî\≈£î dü+ã+~Û+∫q
Á|ü‘˚´ø£‘·\T @eTTHêïsTT?

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°160
Ä˝À∫+#·+&ç`#Ó|üŒ+&ç
♦ªªìeTà≈£î ˙¬s‘·Ô&É+μμ nì @ @
dü+<äsê“¤\˝À yê&É‘ês¡T?
♦ªeTVü≤‘·Ôs¡ |òüT{≤ºìøÏ #˚s¡Tø√e&É+μ
n+fÒ @$T{Ï? BìøÏ ø=ìï
ñ<ëVü≤s¡D\T ‘Ó\Œ+&ç.
♦y˚T HÓ ∫e] s√E˝À¢
yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+<√
‘Ó\T‡ø=Hêïs¡T ø£<ë! #·*ø±\+˝À
yê‘êes¡D+ m˝≤ ñ+≥T+<√ MT
e÷≥˝À¢ e]í+#·+&ç.
♦ª∫Á‘·Á^e+ m>∑s¡&ÜìøÏ <ëì
‘·+Á&ç |üøÏå @+ #˚dæ+~? ‘·*¢ |üøÏå
@+ #˚dæ+~? nfÒ¢ ∫qï |æ\¢\T
q&Éø£ H˚s¡TÃø√e&É+ m˝≤
»s¡T>∑T‘·T+<√ #Ó|üŒ+&ç.
ndü\T m+<äTø° ÄÁ‘·+ nì MTs¡T nqTø√e#·TÃ. ‘√{Ï bÕe⁄sê\‘√ b˛*ùdÔ ∫Á‘·Á^e+ m>∑s¡&É+ $wüj·T+˝À yÓqø£ã&ç
ñ+&É≥+ <ëìøÏ ˇø£ ø±s¡D+. nB ø±≈£î+&Ü pHéHÓ e#˚Ãdæ+<ä+fÒ esê¸\T n+<äTø=+{≤sTT. esê¸\T yÓTT<ä\j·÷´sTT
n+fÒ |ü≈£åî\≈£î <ä÷sê\T m>∑s¡&É+ nkÕ<Ûä´eTe⁄‘·T+~. n+#˚‘· esê¸ø±\+ eTT+#·Tø=#˚ÃeTT+<äT>±H˚ ∫Á‘·Á^yêìøÏ
m>∑s¡&É+ H˚πsŒj·÷* nqTø=HêïqT.
y˚T HÓ Ç+ø± ø=~› s√E˝À¢H˚ eTT>∑TdüTÔ+~ nq>± ‘·+Á&ç|üøÏå ∫Á‘·Á^yêìøÏ m>∑s¡&É+ H˚πsŒ |üì #˚|ü{Ïº+~. Ä s√E
n|üŒ{Ï<ëø± ã\+>± M∫ }s¡TqT #·\¢ãs¡∫q ñ‘·Ôs¡|ü⁄ >±* düqï–*¢ eT+Á<ä+>± kÕ>∑T‘√+~. Äø±X¯+ ø£&ç–q
*eTT‘·?+∫ ?s??\+>? ñ+~. <äTeTT? <Ûä? ???+&? yê‘êes?D+ dü«#·ä+>? ñ+~. }???? Ǔ?? ?|???|ü\?,
<ä÷sêq ñqï |ü+≥bı˝≤\÷ ` n˙ï düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔHêïsTT. eT<Ûë´Vü≤ï+ eT÷&ÉT >∑+≥\y˚ﬁ¯. ∫Á‘·Á^e+ y˚T&É
|æ≥º>√&ÉMT<ä ≈£Ls¡TÃì ñ+~. n|üŒ{Ï<ëø± #·T≥Tº|üø£ÿ –]ø°\T ø=&ÉT‘·Tqï ‘·+Á&ç |üøÏå e∫Ã m+&Éø±>∑T‘·Tqï ∫Á‘·Á^e+
|üø£ÿq yê*+~. yê* ∫Á‘·Á^e+ πødæ z #·÷|ü⁄ #·÷dæ+~. ªª@+ yêjYT ã&ÉT<ë∆jYT. eT÷&ÉT HÓ\T ì+&ÜsTT. Ç+ø±
m–πs Á|üj·T‘êï˝Ò+ ˝Òyê? uÛÑj·Te÷? ndü\T qTe⁄« bÕe⁄sêìyê, yêqbÕeTTyê?μμ nqï≥Tº>± ∫Á‘·Á^e+ πødæ #·÷dæ+~.
∫Á‘·Á^e+ ñ\T≈£L |ü\T≈£L ˝Ò≈£î+&Ü >∑+;Ûs¡+>± ñ+&çb˛sTT+~. ‘·+Á&ç |üøÏåøÏ ∫Á¬s‘·TÔ ø=∫Ã+~ >±uÀ\T ` bÕe⁄sê\
|òüø°ÿ˝À ≈£îe≈£îyê ≈£Ldü÷Ô ∫Á‘·Á^yêìï >∑~›+#· kÕ–+~. Ä >∑~›+|ü⁄ »&çyêq
qT+∫ ‘·|æŒ+#·T≈£î+<ëeTì ∫Á‘·Á^e+ |üø£ÿ|üø£ÿ≈£î »s¡>∑kÕ–+~. ‘·+Á&ç |üøÏå
|ü≥Tº $&Ée≈£î+&Ü ≈£L‘·\T ô|&ÉT‘·÷ ¬sø£ÿ\T ≥|ü≥|ü˝≤&çdü÷Ô ‘·q÷ »s¡>∑kÕ–+~.
∫Á‘·Á^e+ Ç+ø± Ç+ø± »]–+~. ‘·+Á&ç |üø°å »s¡>∑≥+ ø=qkÕ–+∫+~.
∫≥º∫e]øÏ ∫Á‘·Á^e+ |æ≥º>√&É n+#·T≈£î
#˚]+~. Ç+ø±düÔ »]–‘˚ øÏ+<ä|ü&˚ dæú‹øÏ
#˚s¡T≈£î+~. ñqï≥Tº+&ç ‘·+Á&ç |üøÏå ‘·q
uÛ≤sêqï+‘ê ∫Á‘·Á^e+ MT<ä yÓ÷ùddæ+~.
∫Á‘·Á^e+ >√&ÉMT<ä qT+∫ C≤s¡H˚ C≤]+~. n˝≤ ˇø£ n&ÉT>∑T C≤]+<√ ˝Ò<√
d”«j·Ts¡ø£åD ø√dü+ ndü+ø£*Œ‘·+>± ¬sø£ÿ\T $bÕŒ]Ã >±*˝À ‘˚*+~. e÷
dü+‘√cÕìøÏ ne<ÛäT\T ˝Òe⁄. n|üŒ{Ï<ëø± øÏ+<ä n+‘·düTú˝Àì ˙ﬁ¯ﬂ ≈£î+&û\˝À
»\ø±˝≤&ÉT‘·Tqï ‘·*¢ |üøÏå yÓT≥¢MT<äT>± y˚T&ÉMT~øÏ #˚s¡T≈£îì ‘·q÷ ∫Á‘·Á^yêìøÏ
kÕj·T+>± m>∑s¡kÕ–+~. n˝≤ n$ ¬s+&É÷ m+‘·˝Ò<äHêï |ü~ ì$TcÕ∫Õ≥T
m?sêsTT. Ä??X?+? ?]?°\T ?={Ϻ e? ??+<ä?? yê∫sTT. n∫ yê?|ü&?T
‘·*¢|üøÏå ¬sø£ÿ\T eTT&ç∫ j·T<∏ë˝≤|ü+>± ‘êqT yê\<ä\∫q Á|ü<˚X¯+˝À X¯óÁuÛÑ+>±
yê*+~. ∫Á‘·Á^e+ e÷Á‘·+ HêHê bÕ≥T¢ |ü&ç+~. ˇø£fÒ ø£+>±s¡T. ˇﬁ¯ﬂ+‘ê
ˇDT≈£î. yê˝Ò ø£åD+˝À <ëì ø±ﬁ¯óﬂ H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ b˛j·÷sTT. n˝≤
H˚\qT sêdüT≈£î+≥÷ yÓﬁ¯ó‘·÷, ¬sø£ÿ*ï ø£+>±s¡T ø£+>±s¡T>± ≥|ü≥|ü˝≤&çdü÷Ô,
‘·qqT ‘êqT u∫?qT? #˚düT??+? u∫>? eTT+<äT?? kՅ Ä?+~. n∫ Ä?q|ü&?T
<ëì s=eTTà >√&ÉqT ‘êøÏ+~. >∑ãT≈£îÿq ¬sø£ÿ\T eTT&ç#˚dæ+~. m˝≤¬>’‘˚H˚+
πøåeT+>± yê* Ä–+~ ø£<ë ` ∫Á‘·Á^e+ ñ‘˚Ô»+‘√ s=|üŒkÕ–+~. ‘·*¢|üøÏå
<ëì|üø£ÿ≈£î #˚] eTT≈£îÿ‘√ ì$T]+~. <ëì s=eTTà≈£î ‘·q s=eTTà ‘êøÏ+∫+~. ∫qï |æ˝≤¢&çì ˝≤*+∫q≥Tº>± ˝≤*∫+~.
‘êqT #˚|ü{Ïºq ø±s¡´+ $»j·Te+‘·+>± eTT–j·T≥+ >∑eTì+∫q ‘·+Á&ç|üøÏå »\ø±˝≤&É≥+ ø√dü+ øÏ+~ n+‘·düTú˝Àì

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 161
I.ne>±Vü≤q ` Á|ü‹düŒ+<äq
1. eTqTwüß˝≤¢π> |ü≈£åî\≈£î »+‘·Te⁄\≈£î ≈£L&Ü ‘·eT |æ\¢\qT ô|+#·&É+ m˝≤>√ ‘Ó\T‡μμ Bìô|’ MT n_ÛÁbÕj·÷ìï
‘Ó\Œ+&ç. ø±s¡D≤\qT $e]dü÷Ô e÷{≤¢&É+&ç.
2. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ |ü{Ïºø£qT |üP]+#·+&ç.
Ç$ #˚j·T+&ç
3. bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T sêj·T+&ç.
n) ∫Á‘·Á^e+ @ ej·TdüT‡˝À @y˚T+ #˚j·T>∑*Z+<√ bÕsƒ¡+ Ä<Ûës¡+>± sêj·T+&ç.
Ä) ∫Á‘·Á^yêìøÏ <ëì ‘·*¢|üøÏå, ‘·+Á&ç|üøÏå qT+&ç @y˚T$T dü+Áø£$T+#êsTT?
Ç) ∫Á‘·Á^e+ >∑T]+∫ $e]dü÷Ô n~ düT+<äs¡yÓTÆq<äì, eT+<äø=&ç<äì, @|ü⁄>± m~–+<äì s¡#·sTT‘·
m+<äTø£Hêï&ÉT?
á) ∫Á‘·Á^e+ >∑T]+∫ eTq≈£î $e]düTÔqï~ mes¡T? ‘êqT #˚dæq |üìøÏe÷*q |üì nì <˚ì >∑T]+∫
#ÓbÕŒ&ÉT?
ñ) |æ\?|ü??? ?dü?Vü?j·T+>? ñq?|ü&?T, ñ‘˚Ի+‘ >?uÛÑsê|ü&?q|ü&?T ‘·*? |ü??? @+ #˚dæ+~?
}) ª<Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®μ >±s¡T #˚dæq kÕVæ≤r ùde @$T{Ï?
4. øÏ+~ ù|sê #·<äe+&ç. dü¬s’q $es¡D‘√ U≤∞\T |üP]+#·+&ç.
#ê‘·ø£|ü≈£åî eTT≈£îÿ\T #ê˝≤ ∫qï$. ‘êeTT m>∑Ts¡T‘·÷H˚ >±*˝Àì ø°≥ø±\qT |ü≥Tºø√>∑\e⁄. H√s¡T
uÀsê¢ ‘Ós¡∫ ‘·eTyÓ’|ü⁄≈£î e#˚Ã #ê‘·ø£ |ü≈£åî u≤]qT+&ç ø°≥ø±\T ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ <ë<ë|ü⁄ nkÕ<Ûä´+.
#ê‘·ø£|ü≈£åî\T |ü]e÷D+˝À #ê˝≤ ∫qï$. yê{ÏøÏ ãs¡Te⁄˝…‘˚Ô kÕeTs¡ú´+ ≈£L&Ü ‘·≈£îÿy˚! n+<äTπø n$ yê{Ï
>∑÷ﬁ¯ﬂ ìsêàD+˝À >∑&û¶>±<ä+, |”#·÷|ü‹Ô, düqïbÕ{Ï #Ó≥Tº¬seTà\T... e+{Ï ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTÔe⁄\H˚ yê&É‘êsTT.
yê{Ï ø±ﬁ¯óﬂ bı{Ïº>± ñ+{≤sTT. bı&Éyê{Ï ø±ﬁ¯óﬂqï |ü≈£åî˝À¢ ñ+&˚ #·Ts¡T≈£î<äq+ M{Ï ø±ﬁ¯ﬂ˝À¢ ø£ì|æ+#·<äT.
n+<äTø£ì Ç$ ¬>+‘·&É+, <ä;ÛeTì <ä÷ø£&É+ e+{Ï |üqT\T #Ój·T´˝Òe⁄. ◊‘˚ yê{Ï ø=πøÿ˝≤¢+{Ï ø±*y˚ﬁ¯ﬂ
ù|sê dü+U´ ù|sê˝À $e]+∫q eTTK´yÓTÆq $wüj·÷\T ù|sê≈£î ‘·–q o]¸ø£
1e ù|sê
2e ù|sê
10e ù|sê
15e ù|sê
16e ù|sê

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°162
|ü⁄D´e÷nì n$ ‘·eT >√ﬁ¯ﬂ‘√ m˝≤+{Ï C≤s¡T&ÉT Á|ü<˚XÊ˝À¢HÓ’Hê n‘·T≈£îÿb˛sTT ñ+&çb˛>∑\e⁄. ø±ã{Ïº n$
nì‘·s¡kÕ<Ûä´yÓTÆq HÓ’|ü⁄D´+‘√, ≈£îX¯\‘·‘√ bÕ\sê‹ e+{Ï qTqï{Ï >√&É*ï, Á|ü<˚XÊ\qT |ü≥Tºø=ì yÓﬁ¯ﬂ>∑\e⁄.
#ê‘·ø£|ü≈£åî\T ‘·eT >∑÷ﬁ¯ﬂqT ì]à+#·Tø√e&ÜìøÏ Çﬁ¯ﬂ #·÷s¡T ~>∑Teq >√&É˝À¢ì ‘=Ás¡\qT mqTïø=+{≤sTT.
#ê‘·ø£ |ü≈£åî\T sê*q Ä≈£î©ï, >±*˝À m>∑sê&˚ >∑&ç¶b˛#·*ï eTT≈£îÿq ø£s¡#·Tø=ì >∑÷{À¢øÏ #˚s¡TkÕÔsTT. yê{Ïì
‘·eT ˝≤˝≤»˝≤ìï õ>∑Ts¡T˝≤ yê&ç >∑÷{Ï ñ|ü]‘·\+ MT<ä n‹øÏkÕÔsTT. yê{Ï ˝≤˝≤»\+ z n<äT“¤‘·
|ü<ës¡ú+. n~ m+&ç >∑{Ïº|ü&ç+<ä+fÒ e÷eT÷\T>± yê&˚ @ õ>∑Ts¡÷ <ëìøÏ kÕ{Ïsê<äT. ÇB #ê‘·ø£|ü≈£åî\
yêdüTÔø£ﬁ≤HÓ’|ü⁄D´+.
n) #ê‘·ø£|ü≈£åî\T ‘˚*ø£bÕ{Ï edüTÔe⁄\‘√ >∑÷ﬁ¯ﬂqT ì]à+#·T≈£î+{≤sTT. m+<äTø£q>±
Ä) #ê‘·ø£|ü≈£åî\T <ä;ÛeTì <ä÷ø£&É+, ¬>+‘·&É+ #Ój·T´˝Òe⁄. m+<äTø£q>±
Ç) qTqï{Ï >√&É\T, Á|ü<˚XÊ˝À¢ ≈£L&Ü C≤s¡≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ ø±s¡D+
á) #ê‘·ø£|ü≈£åî ˝≤˝≤»\+ yê{Ï >∑÷{Ï ìsêàD+˝À m+‘√ eTTK´yÓTÆ+~. m+<äTø£q>±
ñ) yêdüTÔø£ﬁ≤ HÓ’|ü⁄D´+ nq>±
II.e´ø°Ôø£s¡D ` düè»Hê‘·àø£‘·
1. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 4, 5, yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ∫Á‘·Á^e+ >∑T]+∫ MT≈£î ÄX¯Ãs¡´+ ø£*–+∫q $wüj·÷\T @$?
Ä) e÷qe⁄\qT bÕe⁄\≈£î $TÁ‘·T\÷, düVü≤#·s¡T\ì s¡#·sTT‘· m+<äT≈£î nHêï&ÉT?
Ç) ∫Á‘·Á^e+ ‘·+Á&ç|üøÏå >∑T]+∫ sêj·T+&ç.
2. øÏ+~ Á|üX¯ï\≈£î Ä˝À∫+∫ 10, 12 yêø±´˝À¢ düe÷<ÛëHê\T sêj·T+&ç.
n) ∫Á‘·Á^e+ >∑T]+∫ MT kı+‘· e÷≥˝À¢ e]í+#·+&ç. Ä) ∫Á‘·Á^e+ ô|+|üø£+‘√ |æ\¢ ô|+|üø±ìï b˛*Ã sêj·T+&ç.
3. düè»Hê‘·àø£+>± / Á|üX¯+kÕ‘·àø£+>± sêj·T+&ç.
n) ª∫Á‘·Á^e+μ nH˚ bÕe⁄s¡+ |æ\¢ m˝≤ |ü⁄{Ïº+~? m˝≤ m>∑s¡&É+ H˚s¡TÃø=qï~ ‘Ó\TdüTø=Hêïs¡T ø£<ë! nfÒ¢
MT≈£î ‘Ó*‡q ˝Ò<ë MT |ü]düsê˝À¢ì @<Ó’Hê |üøÏå / »+‘·Te⁄ >∑T]+∫ MTs¡T ≈£L&Ü ˇø£ ø£<∏äHêìï
sêj·T+&ç. (á bÕsƒ¡+˝≤>±)
Ä) á eT<Ûä´ø±\+˝À ôd˝Ÿbò˛Hé ≥es¡¢ qT+&ç e#˚Ã y˚&ç$TøÏ ø=ìï |üøÏå C≤‘·T\T n+‘·]+∫ b˛‘·THêïsTT.
nfÒ¢ m+&Üø±\+˝À rÁeyÓTÆq y˚&çøÏ ‘êﬁ¯˝Òø£, ‘ê>∑&ÜìøÏ ˙s¡T n+<ä¡ø£ eTè‘·T´yê‘·|ü&ÉT‘·THêïsTT.
|ü≈£åî\T Ç+<äTø√dü+ ‘·eTqT ø±bÕ&É&ÜìøÏ ‘·–q #·s¡´\T #˚|ü≥ºeTì ‘·eT ‘√{≈£î e∫Ãq |æ\¢\‘√
dü+uÛ≤wæ+#êsTT. Ä |æ\¢\T, |ü≈£åî eT<Ûä´ dü+uÛ≤wüDqT }Væ≤+∫ sêj·T+&ç.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 163
III.uÛ≤cÕ+XÊ\T
|ü<äC≤\+
1. øÏ+~ |ü<äã+<Ûë\qT ñ|üjÓ÷–+∫ kı+‘·yêø±´\T sêj·T+&ç.
n) ÁX¯<ë∆dü≈£îÔ\T Ä) Áù|eT, ÄbÕ´j·T‘·\T Ç) es¡íuÛÑ]‘·+
á) eHÓï∫HÓï\T ñ) kÕ{Ïsêe&É+ }) düeTj·T+, dü+<äs¡“¤+
ãTT) ~≈£îÿe÷*q m) ìdü‡Vü‰j·T‘· @) Vü‰sTTkÂK´+
2. øÏ+~ |ü<ë\qT $e]+∫ sêj·T+&ç.
n) $»j·Te+‘·+ ø±e&É+ n+fÒ
Ä) ñ\T≈£L |ü\T≈£L ˝Ò≈£î+&É&É+ n+fÒ
3. øÏ+<ä ‘Ó*Œq yê{Ï >∑T]+∫ bÕsƒ¡+˝À @ @ |ü<ë\‘√ e]í+#ês¡T?
n) >∑~›+|ü⁄\T :
Ä) bÕe⁄sê\T :
Ç) >∑Te«\T :
á) bÕe⁄sê >∑T+|ü⁄ :
ñ) bÕe⁄s¡+ yÓT&É :
}) |ü⁄{Ïºq |æ\¢|üøÏå :
ãTT) ∫Á‘·Á^e+ eTT≈£îÿ :
m) ∫Á‘·Á^e+ ˇﬁ¯óﬂ :
@) ∫Á‘·Á^e+ yÓT&É ÁbÕ+‘·+:
IV.uÛ≤cÕ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T
1. ªª<Ûäq>√bÕ˝Ÿ eTTKØ®μμ sêdæq ªª∫Á‘·Á^e+ z bÕe⁄s¡+ ø£<∏äμμ nH˚ |ü⁄düÔø±ìï ˝Ò<ë |ü≈£åî >∑T]+∫ ‘Ó*ù|
@<Ó’Hê ˇø£ |ü⁄düÔø±ìï Á>∑+<∏ë\j·T+ qT+&ç #·<äe+&ç. MTs¡T ‘Ó\T‡ø=qï $yêsê\T sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç
(˝Ò<ë) n+‘·sê®\+ <ë«sê @yÓ’Hê ¬s+&ÉT |ü≈£åî $esê\T, yê{Ï ∫Á‘ê\T ùdø£]+∫ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
2. ªª∫Á‘·Á^e+μμ nH˚ |üøÏå ù|s¡T |ü+#·‘·+Á‘· ø£<∏ä˝À¢ ≈£L&Ü ñ+~. |ü+#·‘·+Á‘·+ ø£<∏ä |ü⁄düÔø£+ #·<äe+&ç. MTs¡T
#·<ä$q ø£<∏ä >∑T]+∫ sêdæ Á|ü<ä]Ù+#·+&ç.
V.yê´ø£s¡D≤+XÊ\T
|ü⁄q'X¯´s¡D

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°164
1. øÏ+~ n\+ø±sê \ø£åD≤\T sêj·T+&ç.
n)X‚¢wü Ä) nsê∆+‘·s¡Hê´dü
2. øÏ+~ #Û·+<√Ø‘·T \ø£åD≤\T sêj·T+&ç.
n)d”dü+ Ä) Ä≥yÓ\~ Ç) ‘˚≥^‹
3. øÏ+~ \øå±´˝À¢ì n\+ø±sê\qT >∑T]Ô+#·+&ç.
n)H˚qT |ü<ë´ ‘√s¡D+ #·÷düTÔHêïqT.
Ä) leT+‘Y #=ø±ÿ eT˝…¢ |üPe⁄ e˝… ‘Ó\¢>± ñ+~.
|ü]#·j·TeTT
1. øÏ+~ \øå±´ìï |ü]o*+#·+&ç.
B+{À¢ >∑>∑, uÛÑ, », dü nH˚ >∑D≤\T yê&Éã&Ü¶sTT ø£<ä÷!
ˇø£≥e bÕ<ä+, eT÷&Ée bÕ<ä+˝À >∑D≤ dü+K´ ¬s+&Ée, Hê\Ze bÕ<ë˝À¢ì >∑D≤ dü+K´ ˇπø á
s¡ø£+>± ñ+~ ø£<ä÷!
Äs¡e >∑D+ ª»μ>∑D+ e÷Á‘·y˚T ñ+~ ø£<ä÷!
¬s+&ÉT Hê\T>∑T bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£ås¡+ >∑Ts¡Ty˚ ø£<ë!
Ç˝≤+{Ï \ø£åD≤\T ø£*– ñ+&˚ |ü<ä´+ @+{À ‘Ó\TkÕ? n<˚ ø£+<ä |ü<ä´+.
i)>∑>∑ (>±), uÛÑ, », dü, q nH˚ >∑D≤\T+{≤sTT.
ii)yÓTT<ä{Ï bÕ<ä+ \|òüTTe⁄‘√ yÓTT<ä˝…’‘˚ n˙ï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ \|òüTTe⁄>±qT, >∑Ts¡Te⁄‘√ yÓTT<ä˝…’‘˚
nìï bÕ<ë˝À¢ yÓTT<ä{Ï nø£ås¡+ >∑Ts¡Te⁄>±qT ñ+≥T+~.
Ä |üs¡ eT |ü⁄s¡+ Á<ÛäT j·T+
U I I I I U I I U
uÛÑ dü dü
<˚ |ü⁄ D≤´+>∑q eTT _Ûø£å sTT&É<ä jÓT´" >∑{≤!
U U U I I I UI U I I U I U
>∑>∑ uÛÑ » dü dü
πsbÕ &ç y˚T\T ø£ì j˚T
UU I U I I I U
>∑>∑ » dü
H˚ bÕ bÕ‘·Tàì eTTK+ãT ˙øÏå+ ∫‹H√?
U U U I I I U I UU I I U
>∑>∑ uÛÑ » >∑>∑ dü

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 165
iii)¬s+&Ée, Hê\T>∑e bÕ<ë˝À¢ì ∫e] nø£ås¡+ >∑Ts¡Te⁄>±H˚ ñ+≥T+~.
iv)1, 2 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤ñ\, 3, 4 bÕ<ë˝À¢ (3 G 5) 8 >∑D≤\T ñ+{≤sTT. Äs¡e >∑D+ ªª»μμ>∑D+
>±ì ªªq\μμqT >±ì e÷Á‘·y˚T yê&Ü*.
v) Hê\T>∑e >∑D+ yÓTT<ä{Ï nø£åsêìøÏ @&Ée >∑D+ ‘=* nø£åsêìøÏ j·T‹ #Ó\T¢‘·T+~.
vi)ÁbÕdü ìj·TeT+ ñ+≥T+~.
vii)ª»μ>∑D+ uÒdæ >∑D+ ø±sê<äT.
MT ªyÓHÓï\μ bÕsƒ¡+˝Àì Hê˝ÀZ |ü<ä´+ |ü<ä|ü&ç |üPs¡«~XÊdü‹.....................nH˚ |ü<ë´ìøÏ düeTq«j·T+
#˚j·T+&ç.
dü÷øÏÔ
Á|ü‹ ÁbÕDÏ˝Àq÷ nq+‘· X¯øÏÔ ìe⁄s¡T>∑|æŒ
ñ+~. J$+#˚ Á|ü‹ ÁbÕD°, XÊ«dæ+#˚ Á|ü‹
JM nq+‘· X¯øÏÔøÏ Ä\yê\+.
»+‘·Te⁄\÷, |ü≈£åî\˝À≈£L&Ü Ä<Ûë´‹àø£
uÛ≤yê\T ñ+{≤sTT.

eTq
Ç‹Vü‰kÕ\T
1. leTÁ<ëe÷j·TD+
2. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+
ñ|üyê#·ø±\T

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 167

m+<äTø° sêe÷j·TD+?
e÷qe J$‘êìï dü+düÿ]+#·>∑ eTVü‰ø±e´+ sêe÷j·TD+.
Ç~ »]–q ø£<∏ä. e÷qe Vü≤è<äj·÷ qT+&ç m|üŒ{Ïø° »s¡>∑ì ø£<∏ä.
ªne÷àHêqï nqTsê>∑+, |ü⁄Á‘·T n_Ûe÷q+ ` nqï<äeTTà\
nqTã+<Ûä+, uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô dü+ã+<Ûä+ ` >∑Ts¡TuÛÑøÏÔ, •cÕ´qTs¡øÏÔ `
ùdïVü≤|òü\+, <Ûäs¡àã\+ ` $qj·T+‘√ ˇ<ä>∑&É+, $y˚ø£+‘√ m<ä>∑&É+
`Jeø±s¡TD´uÛ≤eq, Á|üø£è‹˝≤\qμ ` Ç˝≤ J$‘· bÕsêÙ«\HÓìï+{ÏH√
|ü{Ïº #·÷|ædüTÔ+~ sêe÷j·TD+. sêe÷j·TD≤ìï #·<äe&ÉeT+fÒ
J$‘êìï #·<äe&Éy˚T. sêe÷j·TD+ bÕsêj·TD Á>∑+<∏ä+ø±<äT, Ä#·s¡D
Á|ü<Ûëq Á>∑+<∏ä+. ñ‘·ÔeT <Ûäsêà\qT Ä#·]ùdÔ eTìwæ eT˙wæ>± m˝≤
m<ä>∑>∑\&√ H˚s¡TŒ‘·T+~. ∫qï ∫qï bÕÁ‘· <ë«sê düeTTqï‘·
dü+<˚XÊqï+~düTÔ+~. sêeTTìe+{Ï Ä<äs¡ÙeT÷]Ô, sêe÷j·TD+ e+{Ï
Ä<äs¡Ùø±e´+ ªquÛÑ÷‘√ quÛÑ$wü´‹!μ eTìwæ ñqï+‘·ø±\+
sêe÷j·TD+ ñ+≥T+~.
Á|ü|ü+#· kÕVæ≤‘·´+˝ÀH˚ Ä~ø±e´+ sêe÷j·TD+. yê©àøÏ
eTVü≤]¸ Bìì s¡∫+∫ ªÄ~ø£$μ>± ø°]Ôbı+<ë&ÉT. ªsêe÷j·TD+,
bÂ\düÔ´e<Ûä, d”‘êj·÷X¯Ã]‘·+ eTVü≤‘Yμ nH˚ eT÷&ÉT ù|s¡T¢
Bì≈£îHêïsTT. Äs¡T ø±+&É ($uÛ≤>∑+) ‘√, Çs¡yÓ’ Hê\T>∑T y˚\
XÀ¢ø±\‘√, dü+düÿè‘· uÛ≤wü˝À Ç~ s¡∫+|üã&ç+~. ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
mH√ï sêe÷j·TD≤\T e#êÃsTT. eTq <˚X¯+˝ÀH˚ ø±<äT Á|ü|ü+#·+˝Àì
|ü\T<˚XÊ˝À¢ á sêe÷j·TD ø£<∏ä eTq≈£î ø£ì|ædüTÔ+~. yê] yê]
Á|ü‹uÛÑqqTdü]+∫ yê©àøÏ ø£<∏ä≈£î CÀ&ç+|ü⁄\T #˚dæq ø£e⁄\÷ ñHêïs¡T.
ny˚ ì»+ nqï+‘·>± Á|ü#ês¡+ bı+<ësTT ø=ìï dü+|òüT≥q\T.
yê©àøÏ sêe÷j·TD ø£<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± n+~+#˚ Á|üj·T‘·ï+
Ç~. düeTTqï‘· düe÷C≤ìï ì]à+#·&Éy˚T \ø£å´+>± #˚dæq
∫s¡TÁ|üj·T‘·ï$T~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°168

u≤\ø±+&É+
leTHêïsêj·TDTì ìs¡+‘·s¡+ düà]+#˚ Hês¡<äeTVü≤]¸ ˇø£Hê&ÉT eTTìÁX‚wüß˜&Ó’q yê©àøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏ e#êÃ&ÉT. Hês¡<äT&ÉT
‘·|üdæ«, >=|üŒ e÷≥ø±]. yê©àøÏ õC≤„dü‘√ Hês¡<äT yê]q&ç>±&ÉT (õC≤„düj˚T $C≤„HêìøÏ eT÷\+). ªz eTVü≤Ø¸! n˙ï eT+∫
>∑TD≤\T ø£\yê&ÉT, m{Ïº Ä|ü<ä\T #·T≥TºeTT{ÏºHê ‘=Dø£ìyê&ÉT, <Ûäs¡à+ ‘Ó*dæqyê&ÉT, ÄÁX¯sTT+∫qyê]ì Ä<äT≈£îH˚yê&ÉT,
e÷≥‘·|üŒìyê&ÉT, düø£ ÁbÕDT\≈£î y˚T\T#˚ùdyê&ÉT, Ms¡T&ÉT, BÛs¡T&ÉT, ndü÷j·T˝Òìyê&ÉT, n+<äeTTqïyê&ÉT... Ç˝≤+{Ï
X¯óuÛÑ\ø£åD≤\T ø£\yê&ÉT me¬s’Hê á ˝Àø£+˝À ñHêïsê?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. Hês¡<äT&ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√ düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT.
ªeTVü‰eTT˙! Çìï \ø£åD≤\T ˇπø e´øÏÔ˝À ≈£î<äTs¡Tø√e&É+ kÕ<Ûës¡D+>± »s¡T>∑<äT. ø±˙, ˙e⁄ ‘Ó*|æq $•wüº >∑TD≤\˙ï
eT÷ØÔuÛÑ$+∫qyê&ÉT lsêeTT&Éμì ‘Ó*bÕ&ÉT. sêe÷j·TD>±<∏äqT dü+øÏå|üÔ+>± yê©àøÏøÏ $ì|æ+#ê&ÉT Hês¡<äT&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç
ÁãVü≤à˝Àø±ìøÏ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT.
sêeTø£<∏ä yê©àøÏ eTqdüT˝À Hê≥T≈£îb˛sTT+~. Hês¡<äTì e÷≥\T Ç+ø± #Ó$˝À Ç\T¢ ø£≥Tº≈£îì b˛s¡T‘·THêïsTT.
>∑+>±qB düMTbÕq>∑ ‘·eTkÕq~øÏ kÕïq+ #˚j·T&ÜìøÏ ãj·T˝Ò›sê&ÉT. uÛÑs¡<ë«C≤~ •wüß´\T yÓ+≥q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ‘·eTkÕq~
eT+∫yêì eTqdüTe˝Ò dü«#·Ã¤+>± ñ+~.
kÕïHêì¬ø’ q~˝ÀøÏ ~–q yê©àøÏ #·T≥÷ºe⁄qï Á|üø£è‹ n+<ë\≈£î |üs¡e•düTÔHêï&ÉT. düMT|ü+˝À ˇø£ ø=eTàô|’q Áøö+#·
|ü≈£åî »+≥qT #·÷XÊ&ÉT. yê{Ï nqTsê>∑+ eTT#·Ã≥>=\T|ü⁄‘·Tqï~. yê{Ï eT<ÛäTs¡<Ûä«qT\T MqT\$+<äT #˚düTÔHêïsTT. Ç+‘·˝À
ˇø£ y˚≥>±&ÉT Á≈£Ls¡u≤D+‘√ eT>∑|üøÏåì H˚\≈£L˝≤Ã&ÉT. n~ HÓ‘·TÔs√&ÉT‘·÷ $\$\˝≤&ÉT‘·÷ ÁbÕD≤\qT $&É∫+~. Ä m&Éu≤≥TqT
‘·≥Tºø√˝Òì Ä&É|üøÏå ‘·\¢&ç*¢b˛sTT+~. Vü≤è<äj·T $<ës¡ø£yÓTÆq á <äèXÊ´ìï #·÷XÊ&ÉT yê©àøÏ. ø£s¡TDs¡dü+ C≤\Tyê]+~.
<Ûäsêày˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. yÓ+≥H˚ H√{Ï yÓ+≥ nÁ|üj·T‘·ï+>±...
e÷ìcÕ<ä Á|ü‹cÕ˜+‘·« eT>∑eT' XÊX¯«r' düe÷'ˆ j·T‘Y Áøö+#·$T<∏äTHê<˚ø£yéT neBÛ' ø±eTyÓ÷Væ≤‘·yéTˆˆ
(z øÏsê‘·T&Ü! Áøö+#·|üøÏå »+≥˝À |üs¡eX¯yÓTÆj·TTqï ˇø£ |üøÏåì #·+|æq ˙e⁄ XÊX¯«‘·eTT>± n|üø°]Ô bÕ˝>∑T<äTe⁄) nqï
e÷≥\T e#êÃsTT.
nqHÓ’‘˚ nHêï&ÉT ø±˙ ‘·s¡Tyê‘· n‘·ìπø ÄX¯Ãs¡´+y˚dæ+~. á e÷≥\T düe÷Hêø£åsê\T>∑ Hê\T>∑T bÕ<ë\‘√ \j·Tã<ä∆+>±
e#êÃsTT. Ç~ #Û·+<√ã<ä∆yÓTÆq XÀ¢ø£y˚Tqì ìsêú]+#·T≈£îHêï&ÉT. XÀø£+ qT+&ç XÀ¢ø£+ |ü⁄{Ïº+~. ÄÁX¯e÷ìøÏ ‹]–e#êÃs¡+<äs¡÷.
ø±ì Áøö+#·|üøÏå <ës¡TD <äèX¯´+ e÷Á‘·+ yê©àøÏ eTqdüT qT+&ç yÓqT~s¡>∑&É+ ˝Ò<äT. n<˚ Ä˝À#·q. n<˚ Äy˚<äq. Ç+‘·˝À
düèwæºø£s¡ÔjÓÆTq ÁãVü≤à yê©àøÏì #·÷&É&ÜìøÏ ÄÁX¯e÷ìøÏe#êÃ&ÉT. n‘·ìøÏ XÊÁk˛Ôø£Ô ñ|ü#êsê\˙ï #˚XÊ&ÉT yê©àøÏ. ÁãVü≤à yê©àøÏì

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 169

≈£Ls√ÃeTHêï&ÉT. ÁãVü≤à Ädüq+ø£Hêï ø=+#Ó+ ‘·≈£îÿe m‘·TÔ>∑ Ädüq+ô|’ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT yê©àøÏ. Ç~ ô|<ä›\|ü≥¢ Á|üe]Ô+#·e\dæq
rs¡T. ÁãVü≤à m<äTs¡T>± ñHêï Áøö+#·|üøÏå u≤<Ûä yê©àøÏì e<ä\&É+ ˝Ò<äT. eTqdüT˝À ªe÷ìcÕ<äμ XÀ¢ø£y˚T eT∞ﬂ <Ûä«ì+∫+~.
n˙ï ‘Ó*dæq ÁãVü≤à ∫s¡Tqe⁄«qT ∫+~dü÷Ô ªz ãTTw”X¯«sê! ˙e⁄ |ü*øÏq~ XÀ¢ø£y˚T. n~ Hê dü+ø£\Œ Á|üuÛ≤e+. á #Û·+<ädüT‡
(nqTwüßº|t) ˝ÀH˚ lsêeT#·]Á‘·qT sêj·TeTì Ä<˚•+#ê&ÉT. Hês¡<äT&ÉT düŒwüº+>± $e]+|üì sêeTø£<∏ë s¡Vü≤kÕ´\T ≈£L&Ü
düTŒ¤]kÕÔj·Tì nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. á uÛÑ÷eT+&É\eTTq |üs¡«‘ê\T, q<äT\T ñqï+‘·ø±\+ sêe÷j·TD>±<∏ä ø°]Ô+|üã&ÉT‘·T+<äì
Äos¡«~+#ê&ÉT. ÁãVü≤à Ä<˚XÊqTkÕs¡+ sêe÷j·TDs¡#·q≈£î lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT yê©àøÏ eTVü≤]¸.
njÓ÷<Ûë´ q>∑s¡+ :
düs¡j·T÷ qB rs¡+˝À ªø√dü\μ nqT düTÁ|üdæ<ä∆ <˚X¯eTT+~. n+<äT˝Àì<˚ ªnjÓ÷<Ûë´μ nH˚ eTVü‰q>∑s¡+. ªnjÓ÷<Ûë´μ
n+fÒ jÓ÷<ÛäT\≈£î »sTT+|üX¯ø£´+ø±ì~. eTqTe⁄ Bìì ì]à+#ê&ÉT. ø√dü <˚XÊìï <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE |ü]bÕ*düTÔHêï&ÉT.
n‘·&ÉT dü÷s¡´e+X¯+ yê&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. <˚e‘· |üøå±q sêø£ådüT\‘√ mH√ïe÷s¡T¢ j·TT<ä∆+ #˚dæqyê&ÉT. <Ûäs¡à|üsêj·TDT&ÉT.
Á|ü»\qT ø£qï_&É¶\e˝Ò #·÷düT≈£îH˚yê&ÉT. e•wü˜, yêeT<˚e⁄\T n‘·ì Á|ü<Ûëq|ü⁄s√Væ≤‘·T\T. düTeT+Á‘·T&ÉT yÓTT<ä\T>±>∑ mì$T~
eT+~ eT+Á‘·T\T. Ç‘·ì bÕ\q˝À ø√dü <˚X¯+ uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√ $\dæ*¢+~. Á|ü»\T <Ûäs¡àes¡ÔqT˝…’ düTKdü+‘√cÕ\‘√e⁄Hêïs¡T.
ªj·T<∏ësêC≤ ‘·<∏ë Á|üC≤'μ ` sêE m˝≤ ñ+fÒ Á|ü»\÷ n˝≤π> ñ+{≤s¡T.
mìï ñHêï dü+‘êq+ ˝Ò<äqï ∫+‘· <äX¯s¡<∏äTDÏí ≈£î+>∑Bdæ+~. dü+‘êqÁbÕ|æÔ¬ø’ nX¯«y˚T<Ûäj·÷>∑+ #˚j·÷\qï Ä˝À#·q
ø£*–+~. yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T, >∑Ts¡Te⁄\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. eTqdüT˝Àì e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. yês¡T ‘·<∏ëdüTÔ nHêïs¡T.
düs¡j·T÷q~øÏ ñ‘·Ôs¡ rs¡+˝À j·T»„y˚~ø£ dæ<ä∆yÓTÆ+~. eT+Ár kÕs¡~∏jÓÆTq düTeT+Á‘·T&ÉT á j·÷>±ìøÏ ãTTwü´X¯è+>∑ eTVü≤]¸ì
ÄVü‰«ìùdÔ |òü\e+‘·eTÚ‘·T+<äì dü÷∫+#ê&ÉT. ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT $uÛ≤+&Éø£ eTVü≤]¸ ≈£îe÷s¡T&ÉT. ìcÕ˜>∑]wüßº&ÉT. n‘·&ÉT mø£ÿ&É
ñ+fÒ nø£ÿ&É yêq\T u≤>± ≈£îs¡TkÕÔsTT. <äX¯s¡<∏äTì Ä»„y˚Ts¡≈£î ãTTwü´X¯è+>∑Tì dü>ös¡e+>± ‘√&=ÿìe#êÃs¡T. eT÷&ÉT s√E≈Õ≥T
nX¯«y˚T<Ûäj·T»„eTT XÊÁk˛Ôø£Ô+>± ìs¡«Væ≤+|üã&ç+~.
‘·s¡Tyê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ãTTwü´X¯è+>∑Tì‘√ |ü⁄Á‘·ÁbÕ|æÔ¬ø’ #˚j·Te\dæq Áø£‘·Te⁄qT >∑T]+∫ n&ç>±&ÉT. Ä uÛ≤sêìï
ãTTwü´X¯è+>∑Tìô|’H˚ ñ+#ê&ÉT. <äX¯s¡<∏äTì nuÛÑ´s¡∆qqT eTìï+∫q ãTTwü´X¯è+>∑T&ÉT ª|ü⁄Á‘·ø±y˚Twæºμ nH˚ j·÷>±ìï ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
Vü≤$düT‡\+<äTø√e&ÜìøÏ ÁãVü‰à~<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, dæ<äT∆\T, eTVü≤s¡T¸\T j·T»„XÊ\˝À Á|ü‘·´ø£åeTj·÷´s¡T.
n<˚ düeTj·T+˝À <˚e‘·\+<äs¡÷ ÁãVü≤àqT #˚] ‘·eT>√&ÉTqT yÓﬁ¯ﬂuÀdüT≈£îHêïs¡T. sêeD≤düTs¡T&ÉT ÁãVü≤à es¡ Á|üuÛ≤e+#˚
$Ás¡M>∑T#·T ‘·eTqT ∫Á‘·Væ≤+dü\≈£î >∑T]#˚düTÔHêïs¡Hêïs¡T. eTT˝À¢ø±\qT u≤~Û+#·&Éy˚T>±ø£ Ç+Á<äTìôd’‘·+ sê»´ÁuÛÑwüßºì #˚j·T&ÜìøÏ
|üPqTø=Hêï&Éì ‘Ó*bÕs¡T. n‘·ì <äT+&É>±\≈£î n+‘˚˝Ò<äHêïs¡T. ãTTwüß\T, j·Tø£å>∑+<Ûäs¡T« e÷≥ n≥T+∫ n‘·ì uÛÑj·T+‘√
dü÷s¡T´&ÉT, düeTTÁ<äT&ÉT, yêj·TTe⁄ ≈£L&Ü ‘·eT düVü≤»dæú‹ì Á|üø£{Ï+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡ì yêb˛j·÷s¡T. n‘·ì |”&É $s¡>∑&Éj˚T´
Ä˝À#·qqT ÁãVü≤àH˚ #Ó|üŒeTHêïs¡T.
ÁãVü≤à <˚e‘·\‘√ ªsêeDT&ÉT >∑+<Ûäs¡«, j·Tø£å, <˚e, <ëqe⁄\#˚ eTs¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü qqTï es¡+ ø√sê&ÉT. e÷qe⁄ |ü≥¢
n‘·ìøÏ #·T\ø£quÛ≤e+. n+<äTπø yê] >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#·˝Ò<äT. ø£qTø£ e÷qe⁄ì #˚‹˝ÀH˚ sêeDTìøÏ eTs¡D+ ø£\<äìμ
nHêï&ÉT. X¯‘·ø√{Ï <ä]Á<ë\≈£î nq+‘·ø√{Ï ñbÕj·÷\T.
Ç+‘·˝À leTVü‰$wüßíe⁄ X¯+K#·Áø£>∑<ë<Ûë]jÓÆT e#êÃ&ÉT. <˚e‘·\T Ä <˚e<˚e⁄ì nH˚ø£ $<Ûë\T>± düTÔ‹+#ês¡T. es¡>∑s¡«+#˚
ø£qTï$TqTï>±qø£ Á|üe]ÔdüTÔqï sêeDTì dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ e÷qe⁄&ç>± ne‘·]+#·eTì nuÛÑ´]ú+#ês¡T. <äX¯s¡<∏ä eTVü‰sêE
jÓTTø£ÿ eTT>∑TZs¡T uÛ≤s¡´\≈£î Hê\T>∑T s¡÷bÕ\˝À |ü⁄Á‘·T&Ée⁄ ø£eTàì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶s¡T. nuÛÑj·T$T#êÃ&ÉT ÄÁ•‘·e‘·‡\T&ÉT. n+<ä]
|üP»\+<äTø=qï |æeTà≥ n+‘·sêúqeTj·÷´&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°170

n|ü&ÉT j·T»„≈£î+&É+ qT+&ç ‘˚»düT‡‘√ ≈£L&çq ˇø£ ~e´|ü⁄s¡Twüß&ÉT Ä$s¡“¤$+#ê&ÉT. n‘·&ÉT ÁãVü≤à|ü+|ü>± e∫ÃHê&ÉT.
#˚‹˝À ã+>±s¡TbÕÁ‘·, yÓ+&çeT÷‘·‘√. n+<äT˝À ~e´bÕj·TdüeTT+~. <ëìì <äX¯s¡<∏äTqø£+~+#ê&ÉT. á bÕj·Tdü+
dü+|ü<ä\ìdüTÔ+~, Äs√>±´ìï ô|+bı+~düTÔ+<äHêï&ÉT. nìï{Ï˙$T+∫ dü+‘êHêìï Á|ükÕ~düTÔ+<äHêï&ÉT. ù|<äyêìøÏ ô|ìï~Û
<=]øÏqf…¢Ì+~. <äX¯s¡<∏äTì eTqdüT‡ Äq+<ä‘ê+&Ée+ #˚dæ+~.
~e´bÕj·TkÕìï ‘·q uÛ≤s¡´˝…’q øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT\≈£î |ü+#ê&ÉT. dü+e‘·‡s¡ø±\+ >∑&ç∫+~. #Ó’Á‘·X¯ó<ä∆qe$THê&ÉT
øödü\´≈£î lsêeTT&ÉT »ìà+#ê&ÉT. <äX¯$THê&ÉT ¬ø’πøsTTøÏ uÛÑs¡‘·T&ÉT, düT$TÁ‘·≈£î \ø£ÎD, X¯Á‘·T|òüTTï\T »ìà+#ês¡T. á yês¡Ô
$qï njÓ÷<Ûä´ Äq+<ädü+Á<äyÓTÆ+~.
sêeT\ø£ÎD uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T X¯óø£¢|üø£å #·+Á<äTìe˝Ò ô|s¡T>∑T‘·THêïs¡T. y˚<äXÊÁkÕÔ\quÛÑ´dæ+#ês¡T. <ÛäqT]«<ä´˝À HÓ’|ü⁄D´+
dü+bÕ~+#ês¡T. $C≤„qKqT\j·÷´s¡T. dü<äTZD≤\≈£î Ä≥|üf…ºÌHês¡T. ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú\≈£î ñ+&Ée\dæq \ø£åD≤*$. sêeTT&ÉT
m|ü&É÷ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ùde˝À ìeT>∑ïeTj˚T´yê&ÉT. ∫qïHê{Ï qT+&û nqïùdej˚T $Tqï>± uÛ≤$+#˚yê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç‘·&ÉT
sêeTTìøÏ ãVæ≤'ÁbÕD+. uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTï\T nH√´q´ Áù|e÷_Ûe÷Hê\T ø£\yês¡T.
ø±\#·Áø£+ ‹s¡T>∑T‘·Tqï~. ˇø£Hê&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·q eT+Á‘·T\T |ü⁄s√Væ≤‘·T\T yÓTT<ä˝…’q yê]‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT.
‘·q ≈£îe÷s¡T $yêVü≤ Á|ükÕÔeq #˚düTÔHêï&ÉT. dü]>±Z n<˚ düeTj·T+˝À nø£ÿ&É n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT eTVü‰‘˚»XÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·
eTVü≤]¸. düèwæºøÏ Á|ü‹düèwæº #˚j·T>∑ düeTs¡Tú&É‘·&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT m<äTπs– kÕ<äs¡+>± kÕ«>∑‹+#ê&ÉT. n‹~∏<˚y√uÛÑe ` n‹~∏
<˚e⁄ì‘√ düe÷q+. Ç~ ‘Ó*dæq <äX¯s¡<∏äT&ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tq≈£î düeTT∫‘·Ø‹q eTsê´<ä\T >±$+#ê&ÉT. }s¡ø£sês¡T eTVü‰‘·Tà\T.
$qj·T|üPs¡«ø£+>± #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ $XÊ«$TÁ‘·Tì sêø£≈£î ø±s¡D≤ìï n&ç>±&ÉT. ‘·qô|’ ø±s¡´uÛ≤s¡+ ô|&ç‘˚ HÓs¡y˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTì $qj·÷ìøÏ eTT]dæb˛j·÷&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªe•wüß˜ì ñ|ü<˚XÊ\qT bı+~q yê&ç$. ˙e⁄ Ç˝≤π> Á|üe]ÔkÕÔeμì
yÓT#·TÃø=Hêï&ÉT. eTVü‰‘·Tà e÷≥\T $+fÒ ñ‘·ÔeT dü+kÕÿs¡+ nãT“‘·T+~.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT <äX¯s¡<∏äTì‘√ ‘êqT e∫Ãq |üìì ‘Ó\T|ü⁄‘êqHêï&ÉT. <ëìì Ä#·]+#·eTHêï&ÉT. Ä&çqe÷≥ ‘·|üŒe<ä›Hêï&ÉT.
ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. ªz sêC≤! H˚H=ø£ j·TC≤„ìï dü+ø£*Œ+#êqT. ø±ì e÷Ø#· düTu≤VüQ\H˚ sêø£ådüT\T Ä j·TC≤„ìøÏ
$|òü÷ï\T ø£*–düTÔHêïs¡T. yê]ì ø√|æ+#·&ÜìøÏ, X¯|æ+#·&ÜìøÏ X¯øÏÔe⁄Hêï j·T»„Bø£å˝À ñHêïqT ø±ã{Ïº n~ Hê≈£î ‘·>∑ì|üì (ñ
∫‘êqT∫‘ê\T Á>∑Væ≤+#·≈£î+&Ü X¯øÏÔì <äT]«ìjÓ÷>∑|üs¡#·sê<äT). n+<äT¬ø’ dü‘·´|üsêÁø£eTT&ÉT, X¯Ss¡T&ÉT nsTTq lsêeTTì
|ü~~qeTT≈Õ≥T Hê yÓ+≥ |ü+|ü⁄. n‘·&˚ Ä sêø£ådüT\qT #·+|ü>∑ düeTs¡Tú&ÉT. Hê yÓ+≥ e∫Ã j·÷>∑ dü+s¡ø£åD #˚j·T&É+ e\¢
lsêeTTq≈£î nH˚ø£eTT\sTTq ÁX‚j·TdüT‡\T ø£\T>∑T‘êsTT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT{Ïº<√ Hê≈£î u≤>± ‘Ó\TdüT. Hêπø ø±<äT
e•wüß˜\yê]øÏ, yêeT<˚yê~ eTVü≤s¡T¸\≈£L ‘Ó\TdüT. yês¡+‘ê n+^ø£]+∫q ‘·sê«‘˚ sêeTTì Hê‘√ |ü+|üeTμì nHêï&ÉT.
á e÷≥\T $+≥T+fÒ <äX¯s¡<∏äTì >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&É¶~. #˚‘·T\T CÀ&ç+∫ ªeTVü≤Ø¸! Hê sêeTT&ÉT |ü<äVü‰πs+&ÉT¢ ≈£L&Ü
ì+&Éìyê&ÉT. <ÛäqT]«<ä´ Ç+ø± |üP]Ôø±˝Ò<äT. j·TT<ä∆$wüj·÷\‘√ ‘·>∑T |ü]#·j·T+ ˝Òìyê&ÉT. ø£qTø£ <äj·T#˚dæ Hê sêeTTì
ø√s¡ø£+&ç. n+‘·>± ø±yê\+fÒ <ÛäqTsê“DbÕDÏHÓ’ H˚qT MT yÓ+≥ekÕÔqT. MT j·÷>±ìï dü+s¡øÏå+#˚ u≤<Ûä´‘· Hê~. Çe˙ï
m≥T¢Hêï Hê sêeTTì e<ä* ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê Áã‘·Tø£˝ÒqT. e÷ H√eTT |ü+≥ sêeTT&ÉT. Ç+‘·≈£L Ä sêø£ådüT\T me] n+&É‘√
á <äT+&É>±ìøÏ ˇ&ç>∑{≤ºs¡μì n&ç>±&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT düe÷<Ûëq$Tdü÷Ô ªbÂ\düÔ´e+X¯E&Ó’q $ÁX¯edüT&ÉqT eTTì jÓTTø£ÿ ≈£îe÷s¡T&ÉT sêeD≤düTs¡T&ÉT. n‘·&ÉT
≈£îuÒs¡Tì k˛<äs¡T&ÉT. nH˚ø£ sêø£ådü ã˝≤\T ø£\yê&ÉT. ÁãVü≤àÇ∫Ãq nkÕ<Ûës¡D esê\e\¢ n‘·ì >∑s¡«+ Çã“&çeTTã“&Ó’+~.
eTT˝À¢ø±\qT n\¢ø£˝À¢\+ #˚düTÔHêï&ÉT. n≥Te+{Ï yêìøÏ j·T»„+ uÛÑ>∑ï+#˚j·T&ÉeTH˚~ n\Œ+>± ‘√düTÔqï~. n+<äTπø Ç≥Te+{Ï

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 171

|üqT\˝À bÕ˝§Zq&ÉT. e÷Ø#·düTu≤VüQ\T Ç‘·ì#˚ Áù|]‘·T˝…’ j·TC≤„\≈£î $|òü÷ï\qT ø£*–düTÔHêïs¡μq>±H˚ <äX¯s¡<∏äT&ÉT eT]+‘·
uÛÑj·T|ü&Ü¶&ÉT. j·TT<ä∆+˝À j·TeTTì‘√ düe÷qT˝…’q yê] HÓ<äTs√ÿe&ÜìøÏ Hê ∫ìïbÕ|üì |ü+|üqT. H˚qT ≈£L&Ü j·TT<ä∆ $wüj·T+˝À
nX¯≈£îÔ&Éqμì |ü*ø±&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTì e÷≥\≈£î $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT n–ZMT<ä >∑T–Z\yÓTÆHê&ÉT. ªÇ∫Ãqe÷≥ ‘·|üŒ≥+ MT Ç+{≤ e+{≤ ˝Ò<äT. ˙e+<äT\≈£î
dæ<ä∆|ü&ç‘˚ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ ‹]– yÓﬁ¯‘êqT. MTs¡T düTK+>± ñ+&É+&çμ nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. |ü]dæú‹ rÁe‘·qT >∑eTì+#ê&ÉT
e•wü˜eTVü≤]¸. Ç∫Ãq e÷≥ ì\u…≥Tºø√eTì <äX¯s¡<∏äTìøÏ Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. e÷≥ ì\u…≥Tºø√ì yêìøÏ <Ûäs¡àø±s¡´eTT˝≤#·]+∫q
|òü\+ q•düTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. $$<Ûëg Á|üjÓ÷>∑ <ä≈£åî&Ó’q $XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ sêeTTì |ü+|ü&É+˝À dü+X¯j·÷ìøÏ
‘êe⁄+&Ésê<äHêï&ÉT. sêeTTì |ü+|æ‘˚ y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+<äì düT‹yÓT‘·Ô>± dü÷∫+#ê&ÉT.
e•wüß˜ì Væ≤‘·e#·Hê\≈£î <äX¯s¡<∏äT&ÉT ‘·˝§>±Z&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. øödü\´‘√ ø£*dæ Äos¡«~+#ê&ÉT.
Á|üXÊ+‘·yÓTÆq eTqdüT‡‘√ $XÊ«$TÁ‘·Tq≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT.
$XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ <ÛäqTsê∆]jÓÆT sêeTT&ÉT q&ÉTdüTÔHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT nqTdü]düTÔHêï&ÉT. düs¡j·T÷qB rs¡+ yÓ+ã&ç
#ê˝≤ <ä÷s¡+ Á|üj·÷DÏ+#ês¡T eTT>∑TZs¡÷. ‘·s¡Tyê‘· sêeT\ø£ÎDT\≈£î ªã\μ ªn‹ã\μ $<ä´\qT|ü<˚•+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸.
M{Ï Á|üuÛ≤e+ e\¢ n\dü≥, Äø£*<ä|ü\T+&Ée⁄. s¡÷|üø±+‘·T\T ‘·>∑Ze⁄. ì<äTs¡˝À ñHêï, @eTs¡TbÕ≥T‘√ ñHêï sêø£ådüT˝ÒMT
#˚j·T˝Òs¡T. eTT˝À¢ø±˝À¢ m<äTs=&ç¶ ì\#˚yês¡T+&És¡T.
sêeTT&ÉT >∑Ts¡Tùde˝À ìeT>∑ïeTj·÷´&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì bÕ<äeTT˝§‘êÔ&ÉT. Ç‘·s¡ ùde\T #˚XÊ&ÉT. >∑Ts¡Tùde $X‚wü
|òü*‘êìïdüTÔ+~. düs¡j·T÷qB rs¡+˝ÀH˚ yês¡T Ä sêÁ‹ ìÁ~+#ês¡T.
‘Ó\¢yês¡T‘√+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeT\ø£ÎDT\≈£î y˚T˝§ÿ\T|ü⁄ |ü*ø±&ÉT.
øödü˝≤´ düTÁ|üC≤sêeT |üPsê«dü+<Ûë´ Á|ües¡Ô‘˚
ñ‹Ôwü˜ qs¡XÊs¡÷› ø£s¡Ôe´+ <Ó’ee÷Væ≤ïø£yéT.
ªøödü˝≤´<˚$ dü‘·‡+‘êqyÓTÆq z sêe÷! ‘·÷s¡TŒq ñwü'ø±+‘·T\T Á|üdü]düTÔHêïsTT. ì<äTs¡˝Ò∫ ì‘·´ø£s¡à\qT
Ä#·]+#·eTμHêï&ÉT. >∑Ts¡Tyêø£´+ •s¡kÕeVæ≤+#ê&ÉT sêeTT&ÉT \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ. eT∞ﬂ Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+~. düs¡j·T÷
>∑+>±q<äT dü+>∑eT Á|ü<˚XÊìï #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç $X‚cÕ\qT >∑Ts¡TeTTK‘·' ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. C≤„Hêìï bı+<ä&É+˝À
ìs¡+‘·s¡+ nÁ|üeT‘·TÔ˝…’ ñ+&É&É+ ñ‘·ÔeT $<ë´s¡Tú \ø£åD+.
Á|üj·÷D+ kÕ>∑T‘·Tqï~. ªeT\<äμ, ªø£s¡÷X¯μ nH˚ »q|ü<ë\≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ç+Á<äTì nqTÁ>∑Vü≤ $X‚wü+#˚‘· á ÁbÕ+‘ê\T
<Ûäq<ÛëHê´ düeTè~∆ì ø£*– ñ+&˚$. ø±ì ª‘ê≥ø£μ nH˚ j·TøÏåDÏ á ÁbÕ+‘ê\≈£î e∫Ã $<Ûä«+kÕìï düèwæº+∫+~. |ü⁄≥Tºø£‘√H˚
y˚sTT @qT>∑T ã\+ ø£*–q áyÓTqT mes¡÷ m~]+#·˝Òø£b˛‘·THêïs¡T. ªn–ïøÏ Ä»´+‘√&Ó’q≥T¢μ áyÓT‘√u≤≥T áyÓT ≈£îe÷s¡T&ÉT
ªe÷Ø#·T&ÉTμ $s¡T#·Tø£|ü&ÉT‘·÷ á »q|ü<ë\qT n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚düTÔHêï&ÉT. <äTwüßºsê˝…’q ‘ê≥ø£qT e~Û+#·eTì sêeTTì‘√
nHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ˇø£ÿø£åD+ sêeTT&ÉT eTÚqeTTÁ<ä<ë˝≤Ã&ÉT. sêeTTì uÛ≤e+ Á>∑Væ≤+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªÅd”Ôì m˝≤
#·+bÕ\H˚ dü+X¯j·T+ e<äT›. n<Ûäs¡à|üsêj·TDjÓÆTq ‘ê≥ø£qT #·+|æ‘˚ <√wü+ sê<äμì ø£s¡Ôe´eTT|ü<˚•+#ê&ÉT. yÓ+≥H˚ sêeTT&ÉT
<äè&ÛÉìX¯Ãj·TT&Ó’ n+»* |òüT{Ï+#ê&ÉT. ªMTs¡T #Ó|æŒq≥T¢>±q&É#·Tø=eTàì e÷Hêqï>±s¡T qqTï Ä<˚•+#ês¡T. yê] Ä»„ Hê≈£î
•s√<Ûës¡´eTμì |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\HêdüøÏÔì #ê{≤&ÉT. n˝≤π> >∑Ts¡Te⁄ Ä»„qT bÕ*+#·T≥ •wüß´ì>± ‘·q ø£s¡Ôe´eTì uÛ≤$+∫
‘ê≥ø£e<Ûä≈£î ñ<äT´≈£îÔ&Ó’Hê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°172

$ø£è‘êø±s¡+‘√ $s¡T#·T≈£î|ü&ÉT‘·Tqï ‘ê≥ø£ #˚‘·T\qT ‘·q ì•‘· u≤D≤\#˚ K+&ç+#ê&ÉT sêeTT&ÉT. nsTTHê Äy˚X¯+‘√
MT~øÏ edüTÔqï ‘ê≥ø£ eTT≈£îÿ #Óe⁄\qT ø√dæy˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘ê≥ø£ Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. ‘êqT ø£qã&É≈£î+&Ü yêﬁ¯ﬂô|’
sêﬁ¯ﬂ yêq≈£î]|ædüTÔqï~. Ç<ä+‘ê >∑eTìdüTÔHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. dü+<Ûë´ø±\+ düMT|ædüTÔqï~. á˝Àù| ‘ê≥ø£qT |üs¡˝Àø±ìøÏ
|ü+|üeTì |ü⁄s¡e÷sTT+#ê&ÉT. dü+<Ûë´ø±\+˝À sêø£ådüT\T eTVü‰ã˝≤ìï bı+<äT‘ês¡T. m<äTs√ÿe&É+ ø£wüº+. Çø£ @ e÷Á‘·+
Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü sêeTT&ÉT X¯ã›y˚~Û $<ä´qT Á|ü<ä]Ùdü÷Ô u≤D Á|üjÓ÷>∑+ #˚XÊ&ÉT. ø£åDø±\+˝À ‘ê≥ø£ H˚\ô|’ã&ç ÁbÕD≤\qT
e~*+~. ‘ê≥ø£ e<Ûä‘√ <äTwüº dü+Vü‰sêìøÏ lø±s¡+ #·T{≤º&ÉT sêeTT&ÉT. Ç+Á<ë~ <˚e‘·\T sêeTTì düTÔ‹+#ês¡T. dü+‘·Twüßº&Ó’q
$XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ sêeTTq≈£î mH√ï ~yê´ÁkÕÔ\qT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. >∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑Væ≤ùdÔ Çe«˝Òì<˚$T{Ï? bı+<ä˝Òì<˚$T{Ï?
sêeT\ø£ÎD düVæ≤‘·+>± $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªdæ<ë∆ÁX¯eT+μ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. n<˚ n‘·ì j·T»„uÛÑ÷$T. sêeT\ø£ÎDT\T $qj·T+>±
#˚‘·T\T CÀ&ç+∫ >∑Ts¡Te⁄>±]ì j·T»„Bø£åqT d”«ø£]+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T. eTìï+#ê&ÉT eTVü≤]¸. j·T»„BøÏå‘·T&Éj·÷´&ÉT. eTs¡THê&˚
j·T»„+ ÁbÕs¡+uÛÑyÓTÆ+~. Äs¡T s√E≈Õ≥T kÕπ> á j·T»„ $wüj·T+˝À n‘·´+‘· C≤>∑s¡÷≈£î˝…’ ñ+&ÉeTì sêeT\ø£ÎDT\≈£î
dü÷∫+#ês¡T eTTqT\T. ◊<äTs√E˝…’+~. ø£+{ÏMT<ä ≈£îqT≈£î˝Ò≈£î+&Ü j·TC≤„ìï ø±bÕ&ÉT‘·THêïs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. ø£s¡Ôyê´ìï
HÓs¡y˚s¡Ã&É+˝À Ç+‘· ìwü˜ ñ+&Ü*. ∫e]s√E ñqï≥Tº+&ç ˇø£ÿkÕ]>± j·T»„≈£î+&É+qT+&ç C≤«\T m>∑dæ|ü&Ü¶sTT. Ç~
sêø£ådüT sêø£≈£î dü÷#·q.
e÷Ø#· düTu≤VüQ\T nqT#·s¡T\‘√ e#êÃs¡T. j·T»„y˚~ø£ |ü]düsê\T s¡ø£Ôes¡¸+‘√ ‘·&çdæ eTT<ä›j·÷´sTT. sêeTT&ÉT ªo‘˚wüße⁄μ
nqï e÷qyêÁkÕÔìï e÷Ø#·Tìô|’ Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. <ëì <Óã“≈£î e÷Ø#·T&ÉT q÷s¡T jÓ÷»Hê <ä÷s¡+ m–] düeTTÁ<ä+˝À
|ü&çb˛j·÷&ÉT. düŒèVü≤ø√˝ÀŒsTT –s¡–sê ‹s¡T>∑T‘·÷ ø=≥Tº≈£îb˛‘·THêï&ÉT. eTs¡T ìeTTwü+˝À Äπ>ïj·÷g+‘√ düTu≤VüQì eø£ådüú˝≤ìï
Áeø£ÿ\T #˚XÊ&ÉT. yêj·Tyê´g+‘√ $T>∑‘ê sêø£ådüT uÛÑs¡‘·+|ü{≤º&ÉT. sêø£ådüu≤<Ûä‘=\–+~. j·T»„+ ì]«|òüTï+>± »]–+~.
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT dü+‘√wæ+#ê&ÉT. düeTs¡Tú˝…’q •wüß´\qT #·÷dæ @ >∑Ts¡Te⁄ dü+‘√wæ+#·&ÉT?
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·÷H˚ï sêeT\ø£ÎDT\T $XÊ«$TÁ‘·Tì m<äT≥ $qj·T+‘√ ì*#ês¡T. Ç+ø± @$T #˚j·÷˝À
ÄC≤„|æ+#·eTHêïs¡T. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªz sêe÷! $T~∏˝≤q>∑s¡ Á|üuÛÑTe⁄, |üs¡eT<Ûë]à≈£î&Ó’q »qø£ eTVü‰sêE ˇø£ j·TC≤„ïìï #˚j·T
dü+ø£*Œ+#ê&ÉT. eTq+ nø£ÿ&ÉøÏ yÓﬁ¯<ë+. nø£ÿ&É n<äT“¤‘·yÓTÆq ˇø£ eTVü‰<ÛäqTdüT‡+~. ˙e⁄ #·÷&Ée#·TÃqHêï&ÉT. dü+dæ<äT∆\j·÷´s¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. eTTìqqTdü]dü÷Ô $T~∏\yÓ’|ü⁄>± eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·THêïs¡T.
n&ÉT>∑T\‘√bÕ≥T e÷≥\÷ kÕ>∑T‘·THêïsTT. sêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î ‘·eT e+X¯ |ü⁄≥Tº |üPs√«‘·Ôsê\qT $e]+#ê&ÉT
$XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. Ä sêÁ‹ XÀD≤qB rs¡+˝À $ÁX¯$T+#ês¡T. eTs¡THê&ÉT |ü$Á‘· >∑+>±q~ì <ä]Ù+#ês¡T. kÕïHê˝≤#·]+∫
$<äT´ø£Ô <Ûäsêà\qT HÓs¡y˚sêÃs¡T. >∑+>± eè‘êÔ+‘êìï $q>√s¡T‘·THêïqì $qj·T+>± n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. $ì|æ+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT.
õC≤„düT˝…’q •wüß´\T, $C≤„ìjÓÆTq >∑Ts¡Te⁄ ` Çø£ C≤„q Á|ükÕsêìøÏ n&ÉT¶+≥T+<ë?
bÕ‘êﬁ¯+˝À ã÷&ç<ä≈£î|üŒ˝…’ |ü&çe⁄qï ‘·q |æ‘·s¡T˝…’q dü>∑s¡T\≈£î ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£*Œ+#·&ÜìøÏ dü+ø£*Œ+#ê&ÉT uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT.
n+<äT≈£î ˇø£fÒ e÷s¡Z+ >∑+>∑qT yê] ã÷&ç<ä≈£î|üŒ\ô|’ Á|üeVæ≤+|üCÒj·T&É+. ø±ì Äø±X¯+˝Àì >∑+>∑qT bÕ‘êﬁ≤ìøÏ ~+|ü&É+
ˇø£ |ü{≤ºq »]π>|üH˚Hê? nsTTHê <äè&ÛÉdü+ø£˝≤ŒìøÏ nkÕ<Ûä´yÓTÆq~ ˝Ò<äT. uÛÑ^s¡<∏äT&ÉT rÁeyÓTÆq ‘·|üdüT‡#˚XÊ&ÉT. ÁãVü≤àqT,
•e⁄ì yÓT|æŒ+#ê&ÉT. mìï n&É¶+≈£î\T m<äT¬s’Hê dü+ø£\Œ+ qT+&ç |üø£ÿ≈£î ‘·|üø√˝Ò<äT. >∑+>∑qT bÕ‘êﬁ¯+<ëø± rdüT≈£îyÓﬁ¯ﬂ&É+˝À
dü|òü eTH√s¡<∏äT&Éj·÷´&ÉT. n+<äTπø |ü≥Tº<ä $wüj·T+˝À ªuÛÑ^s¡<∏ä Á|üj·T‘·ï+μ nqï C≤rj·T+ @s¡Œ&ç+~. uÛÑ^s¡<∏äTì e+X¯+˝Àì
yê&˚ sêeTT&ÉT.
>∑+>±e‘·s¡D+ >∑÷]Ã $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT sêeTTq≈£î #Ó|üŒ&É+˝À ˇø£ Ä+‘·s¡´eTT+~. ‘·q |üPØ«≈£î\T m+‘·>=|üŒyês√
‘Ó\TdüT≈£îì <ëìø£qT>∑TD+>± q&Ée&É+. |æ‘·s¡T\|ü≥¢ m+‘· uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T+&Ü˝À ‘Ó\|ü&É+. |ü{Ïºq |üì |òü\e+‘·eTj˚T´es¡≈£î

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 173

|ü≥Tº<ä m˝≤e⁄+&Ü˝À #Ó|üŒ&É+. nsTT‘˚ Çe˙ï H˚s¡T>± #Ó|üŒ˝Ò<äT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. nsTTHê Ä+‘·sê´ìï Á>∑Væ≤+#ê&ÉT sêeTT&ÉT.
Ç<˚ ñ‘·ÔeT >∑Ts¡T•wüß´ e´eVü‰s¡+.
$T~∏˝≤q>∑s¡ düMTbÕìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&É ˇø£ ÄÁX¯e÷ìï #·÷XÊ&ÉT sêeTT&ÉT. n~
bÕ‘·<Ó’Hê n+<ä+>± n>∑T|ædüTÔqï~. ø±ì »q dü+#ês¡y˚T ˝Ò<äT. @$T{° ∫Á‘·eTì n&ç>±&ÉT sêeTT&ÉT. n~ >ö‘·eT eTVü≤]¸
ÄÁX¯eTeTì, Ä ø£<∏äq+‘ê $e]+#ê&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. ªeTVü‰‘·|üdü‡+|üqTï&Ó’q >ö‘·eT eTVü≤]¸ ‘·q uÛ≤s¡´jÓÆTq nVü≤\´‘√ á
ÄÁX¯eT+˝À ñ+&˚yê&ÉT. ˇø=H=ø£ dü+<äs¡“¤+˝À nVü≤\´ n|üsê<Ûä+ #˚dæq<äì uÛ≤$+∫ ÄÁ>∑¨<äÁ>∑T&Éj·÷´&ÉT >ö‘·eTT&ÉT.
y˚ dü+e‘·‡sê\T nqïbÕHê<äT\T ˝Òø£ yêj·TTe⁄H˚ ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+≥÷ á ÄÁX¯eT+˝ÀH˚ ã÷&ç<ä˝À |ü&çe⁄+&ÉeTì
X¯|æ+#ê&ÉT. me«]ø° ø£qã&É≈£î+&Ü ñ+{≤eHêï&ÉT. sêeTTì sêø£‘√ XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*– ì»s¡÷bÕìï bı+<äT‘êeHêï&ÉT.
ø£qTø£ sêe÷! >ö‘·e÷ÁX¯eT+˝À ø±\TyÓ÷|æ nVü≤\´≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+#·TeTμì $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ÄC≤„|æ+#ê&ÉT.
ø£sƒ√s¡Bø£å˝À ñ+&ç ã÷&ç<ä#˚ø£|üŒã&çq nVü≤\´ bı>∑#˚ ø£|üŒã&çq n–ï ‘˚»düT‡e˝… ñ+~. Ä eTVü‰‘·Tàsê*ì sêeTT&ÉT
#·÷XÊ&ÉT. sêeTTì <äs¡Ùq+‘√ ÄyÓT≈£î XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£*–+~. nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT\T sêeTTì j·T<∏ë$~Û>± >ös¡$+#ês¡T. yê]
dü‘êÿsê\+<äTø=ì sêeTT&ÉT $XÊ«$TÁ‘·Tì yÓ+≥ \ø£ÎD düVæ≤‘·T&Ó’ $T~∏˝≤ q>∑sêìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT.
$T~∏˝≤q>∑s¡+˝À Á|üuÛÑTyÓ’q »qø£eTVü‰sêE M]ì düeTT∫‘·+>± düe÷<ä]+#ê&ÉT. $T~∏\˝À nVü≤˝≤´ >ö‘·eTT ô|<ä›
≈£îe÷s¡T&Ó’q X¯‘êq+<äT&ÉT sêeT<äs¡Ùq+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. ‘·q ‘·*¢qT<ä∆]+∫q+<äT\≈£î ø£è‘·»„‘ê+»\T\T düeT]Œ+#ê&ÉT.
eTVü‰‘·|üXÊÙ*jÓÆTq $XÊ«$TÁ‘·Tì nqTÁ>∑Vü≤+ bı+<ä>∑\>∑&É+ #ê˝≤ $X‚wüeTì sêeTTì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸
nkÕ<ÛëD X¯øÏÔkÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT X¯‘êq+<äT&ÉT. ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À eTq‘√e⁄qïyê] >=|üŒ<äq+ eTqπø ‘Ó*j·T<äT.
eTs¡THê&ÉT ÁbÕ‘·'ø±˝≤q »q≈£î&ÉT $XÊ«$TÁ‘· sêeT\ø£ÎDT\qT ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ø£s¡Ôy√´|ü<˚X¯+ #˚j·Te\dæ+~>±
$XÊ«$TÁ‘·Tì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. n|ü&ÉT Á|ü‘·T´‘·Ôs¡$Tdü÷Ô $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT ªMs¡T <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE ≈£îe÷s¡T\T. »>∑Á‘·Œdæ<äT∆˝…’q
Ms¡T\T. MT e<ä›qTqï <ÛäqTdüT‡qT #·÷&Ü\qT≈£î+≥THêïs¡T. <ëìì #·÷|æ+#·+&ç. X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+~. yêﬁ¯ﬂ eTT#·Ã{≤
rs¡T‘·T+<äHêï&ÉT. n|ü&ÉT »q≈£î&ÉT ‘·qe<ä›qTqï ª•e<ÛäqTdüT‡μ #·]Á‘·qT $e]+#ê&ÉT. j·÷>∑+ ø=s¡≈£î uÛÑ÷$Tì <äTqTï#·T+&É>±
ne÷àsTT <=]øÏ+<äì, Hê>∑{Ï#ê\Tq <=]øÏq+<äT≈£î ªd”‘·μ>± ÄyÓT Á|üdæ~∆¬øøÏÿ+<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. áyÓTqT |üsêÁø£eTe+‘·TìøÏyê«\qï
‘·q n_ÛeT‘êìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. •e<ÛäqTdüT‡qT m≈£îÿô|≥º>∑\yê&˚ d”‘·≈£î ‘·–q uÛÑs¡Ô nHêï&ÉT. >∑‘·+˝À m+<äs√ sêE\T e∫Ã
•e<ÛäqTdüT‡ m≈£îÿô|≥º&ÜìøÏ $|òü\Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡ì, m≈£îÿô|≥º&É+ e÷≥ m˝≤ ñHêï ø£˙dü+ ø£<ä*+#·˝Òø£b˛j·÷s¡Hêï&ÉT.
Ç<ä+‘ê$ì •e<ÛäqTdüT‡qT ‘Ó|æŒ+#·eTHêï&ÉT $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT. düπsqHêï&ÉT »q≈£î&ÉT. ã*wüß˜\T, Bs¡Èø±j·TT˝…’q ◊<äTy˚\
eT+~ n‹ø£wüº+ MT<ä •e<ÛäqTdüT‡‘√ ≈£L&çq ù|{Ïø£qT rdüT≈£îe#êÃs¡T. $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ nqTeT‹‘√ <ÛäqTdüT‡ eT<Ûä´uÛ≤>±ìï
ne©\>± |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT sêeTT&ÉT. <ÛäqT]«<ä´j·T+<äT Ä]‘˚]q sêeTTì #˚sTT k˛øÏq+‘·H˚ Ä <ÛäqTdüT‡ e+–+~. $+{ÏHê]ì
dü+~Û+#ê&ÉT. y˚\ø=\~ dü<ädüT´\T ÄX¯Ãs¡´+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. n˝…¢‘ê&ÉTqT Äø£sêí+‘·eTT ˝≤>±&ÉT sêeTT&ÉT. |æ&ÉT>∑TbÕ≥Te˝Ò
uÛÑj·T+ø£s¡X¯u≤›ìï #˚dü÷Ô $\T¢ ô|òﬁ¯óﬂq $]–+~. $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT, »q≈£î&ÉT, sêeT\ø£ÎDT\T‘·|üŒ $T>∑‘êyês¡+‘ê eT÷s¡Ã¤y√j·÷s¡T.
Ç∫Ãqe÷≥ Á|üø±s¡+ »q≈£î&ÉT d”‘êsêeTT $yêVü≤+ »s¡|ü&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&Éj·÷´&ÉT. <äX¯s¡<∏äeTVü‰sêE≈£î es¡Ôe÷q+
|ü+bÕ&ÉT. njÓ÷<Ûä´ qT+&ç n+<äs¡÷ ‘·s¡*e#êÃs¡T. »q≈£î&ÉT ‘·q ≈£îe÷¬sÔ˝…’q d”‘·qT sêeTTq≈£î, }]àﬁ¯qT \ø£ÎDTq≈£î,
‘·q ‘·eTTà&ÉT ≈£îX¯<Ûä«Eì ≈£îe÷¬sÔ˝…’q e÷+&É$ì uÛÑs¡‘·Tq≈£î, ÁX¯ó‘·ø°]Ôì X¯Á‘·T|òüTTïq≈£î Ç∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT.
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± ø£˝≤´D+ »]–+~.
eTs¡THê&ÉT $XÊ«$TÁ‘· eTVü≤]¸ ø=‘·Ô <ä+|ü‘·T\qT Äos¡«~+∫, <äX¯s¡<∏ä »qø£eTVü‰sêE\qT M&=ÿì Væ≤e÷\j·T|üs¡«‘êìøÏ
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. ‘·s¡Tyê‘· ã+<ÛäT$TÁ‘· düy˚T‘·+>± <äX¯s¡<∏äT&ÉT njÓ÷<Ûä´≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°174

<ë]˝À M]øÏ |üs¡X¯ósêeTT&ÉT m<äTs¡T>± e#êÃ&ÉT. n‘·&ÉT Á|üﬁ¯j·Tø± s¡TÁ<äTìe˝Ò ñHêï&ÉT. >∑+Á&É>=&É¶*ì,
<ÛäqTsê“DeTT\qT <Ûä]+#ê&ÉT. Á|ü»®«]˝Ò¢ n–ïe˝Ò uÛÑj·T+ø£s¡+>± ñHêï&ÉT. ø£åÁ‹j·TT&É+fÒ Ç‘·ìøÏ dü]|ü&É&ÉT. |üPs¡«+ ø£åÁ‹j·TT&Ó’q
ø±s¡ÔMsê´s¡T®qT&ÉT Ç‘·ì ‘·+Á&çjÓÆTq »eT<ä–ïì #·+bÕ&ÉT. n|üŒ{Ï qT+&ç ø£åÁ‹j·T ìs¡÷à\HêìøÏ ø£+ø£D+ ø£≥Tº≈£îHêï&ÉT.
Çs¡yÓ’ ˇø£ÿkÕs¡T¢ uÛÑ÷ Á|ü<äøÏåD+ #˚dæ m+‘√ eT+~ ø£åÁ‹j·TT\qT ‘·q >∑+Á&É>=&É¶*øÏ ã*sTT#êÃ&ÉT.
|üs¡X¯ósêeTT&ÉT lsêeTTì‘√ ‘·qe<ä›qTqï yÓ’wüíe <ÛäqTdüT‡HÓ≈£îÿô|≥ºeTì düyê\T $dæsê&ÉT. düπsqì sê|òüTe⁄&ÉT ne©\>±
m≈£îÿô|{≤º&ÉT. z≥$Tq+^ø£]+∫q |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ‘·‘Yø£åDy˚T eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘êìøÏ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT. ÄVü‰! nVü≤+ø±s¡yÓT+‘·
nqs¡ú<ëj·Tø£+.
<äX¯s¡<∏äT&ÉT dü|ü]yês¡+>± njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·T&ÉT X¯Á‘·T|òüTTïì‘√ y˚Tqe÷eT yÓ+≥ ‘ê‘·>±]+{ÏøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T ‘·*¢<ä+Á&ÉT ùde˝À, >∑Ts¡Te⁄ ùde˝À ‘·]düTÔHêïs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 175

njÓ÷<Ûë´ ø±+&É+
<äX¯s¡<∏äTìøÏ |ü⁄Á‘·T\ô|’ mq˝Òì Áù|eT. ‘·q X¯Øs¡+ qT+&ç |ü⁄{Ïºq Hê\T>∑T #˚‘·T\e˝Ò M]ì uÛ≤$+#ê&ÉT. á q\T>∑Ts¡T
≈£îe÷s¡T\˝À uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T <˚XÊ+‘·s¡eT+<äT ñ+&É&É+e\¢ u…+>∑ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. yêﬁ¯ﬂqT eT∞ﬂeT∞ﬂ ‘·\#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
<äX¯s¡<∏äTìøÏ lsêeTTìô|’ eT≈£îÿe m≈£îÿe. <ëìøÏ ø±s¡D+ lsêeTT&ÉT dü<äTZDsê• ø±e&Éy˚T. s¡÷|ü+˝Àq÷ >∑TD+˝Àq÷
ÁX‚wüß˜&ÉT. eTVü‰Ms¡T&ÉT. yÓT‘·Ô>± e÷{≤¢&ÉT‘ê&ÉT. X¯s¡Dqïyê]ì ø±bÕ&ÉTyê&ÉT. ø√|üeTT, >∑s¡«eTT ˝Òìyê&ÉT. dü‘·´+ |ü*πøyê&ÉT.
|üs¡T dü+|ü<äqT Ä•+#·ìyê&ÉT. BqT\qT Ä<äTø=H˚yê&ÉT. ø±˝≤ìï eè<∏ë#˚j·T≈£î+&Ü C≤„qT\‘√ dü»®qT\‘√ $$<Ûä $wüj·÷\qT
#·]Ã+#˚yê&ÉT. $qj·To*. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, >∑Ts¡Te⁄ |ü≥¢ ìX¯Ã\uÛÑøÏÔø£\yê&ÉT. k˛eT]‘·q+, @eTs¡TbÕ≥T˝Òìyê&ÉT. ø£ﬁ¯\˝À
Ä]‘˚]qyê&ÉT. ndü÷j·T, e÷‘·‡s¡´+ ˝Òìyê&ÉT. Á|ü»\|ü≥¢ yê‘·‡\´+ ø£\yê&ÉT... Çìï eT+∫>∑TD≤\≈£î bÕ<Ó’q lsêeTT&É+fÒ
‘·*¢<ä+Á&ÉT\πø ø±<äT, Á|ü»\+<ä]ø° |üs¡eT Á|”‹.
düø£ >∑TD≤_ÛsêeTT&Ó’q lsêeTT&ÉT ‘·eT≈£î Á|üuÛÑTe⁄ ø±yê\ì Á|ü»\ø√]ø£ ` BìøÏ ‘√&ÉT ªH˚qT J$+∫e⁄qï|ü&˚
lsêeTT&ÉT sêC…’‘˚ m+‘· u≤>∑T+≥T+~? H˚HÓ+‘·>± dü+‘√wækÕÔH√?μ nì ñ$«ﬁ¯Sﬂs¡T#·THêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. eT+Á‘·T\‘√
Ä˝À∫+∫ lsêeTTì j·TTesêEqT #˚j·T&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT. sê»´+˝Àì Á|üeTTKT\qT, C≤q|ü<äT\qT,
kÕeT+‘·sêE\qT, Á|ü»\qT |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTTì j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·÷ìï yÓ\¢&ç+#ê&ÉT. Ç~ n+<äs¡≈£î
q∫ÃqfÒ¢Ì‘˚H˚ nqTeT‹ìe«eTHêï&ÉT. Bìø£Hêï Á|ü»\≈£î y˚T\Tø£*–+#˚~ @<Ó’Hê ñHêï Ä˝À∫+∫ #Ó|üŒeTHêï&ÉT.
Á|üC≤qTs¡+»ø£bÕ\q n+fÒ Ç<˚. düuÛÑ˝Àìyês¡+‘ê lsêeT |ü{≤º_Ûùwø±H˚ï düeT]údü÷Ô Vü≤s¡¸<Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T.
sêC≤»„y˚Ts¡≈£î e•wüß˜&ÉT eT+Á‘·T\≈£î, n~Ûø±s¡T\≈£î |ü{≤º_Ûùwø£eT¨‘·‡yêìøÏ @sêŒ≥¢qT #˚j·Te\dæ+<äì Ä<˚•+#ê&ÉT.
<äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTì |æ*|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT e∫Ã ‘·+Á&çøÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeTTì n≈£îÿq
CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ã+>±s¡T dæ+Vü‰düq+MT<ä ≈£Ls√Ãu…{≤º&ÉT. ∫s¡Tqe⁄«\T ∫+~dü÷Ô ªsêe÷! ˙ düT>∑TD≤\‘√ Á|ü»\qT yÓT|æŒ+#êe⁄.
ø£qTø£ ˙e⁄ j·TTesê» |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚düTø√yê*. ˙ u≤<Ûä´‘· ô|s¡T>∑T‘·Tqï~. eT]+‘· $qj·Te+‘·T&ç$ ø±yê*. õ‘˚+Á~j·TT&ç$
ø±yê*... n+≥÷ sê»<Ûäsêà\qT q÷]b˛XÊ&ÉT. ‘·+Á&çe<ä› ôd\e⁄rdüTø=ì ‘·*¢jÓÆTq øödü\´ e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT.
ÄyÓT ÄodüT‡ \+<äT≈£îHêï&ÉT. e•wüß˜ì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î |ü{≤º_Ûùwø±ìøÏ nqTe⁄>± d”‘·‘√≈£L&ç ñ|üyêdü Bø£åqT ¬>’ø=Hêï&ÉT.
lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ eT¨‘·‡yêì¬ø’ njÓ÷<Ûä´ ‘·qqT‘êqT n\+ø£]+#·T≈£î+~. q>∑s¡eT+‘ê Äq+<äXÀuÛÑ ‘ê+&É$düTÔqï~.
Ç~ #·÷dæq eT+<Ûäs¡ ø£+{À¢ ì|ü\T b˛düT≈£îqï~. ¬ø’πøsTT n‘·Ôyê]+{ÏøÏ e∫Ãq|ü&ÉT yÓ+≥e∫Ãq ns¡D|ü⁄<ëdæ eT+<Ûäs¡.
|üs¡T>∑T |üs¡T>∑Tq ¬ø’πøsTT e<ä›≈£î yÓ[ﬂ |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+ #Ó|æŒ+~. ¬ø’πøsTT #ê˝≤ Äq+~+∫, yês¡Ô #Ó|æŒq+<äT≈£î eT+<Ûäs¡≈£î
$\TyÓ’q ãVüQe÷Hêqï+~+∫+~. ìX‚Ãwüß˜sê˝…’+~ eT+<Ûäs¡. <äT'œ+#·e\dæq düeTj·T+˝À m+<äT≈£î dü+‘√wædüTÔHêïeì

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°176

ì\Bdæ+~ ¬ø’πøsTTì. ªHê≈£î sêeTT&ÉT, uÛÑs¡‘·T&ÉT Ç<ä›s¡÷ düe÷qy˚T. sêeTT&ÉT |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ&ÉT ne⁄‘·THêï&É+fÒ n+‘·ø£Hêï
Hê≈£î Äq+<äy˚TeTT+≥T+<äqïμ~ ¬ø’πøsTT.
¬ø’πøsTT e÷≥\T $ì eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£î+~ eT+<Ûäs¡. ªsêeTT&ÉT sêC…’‘˚ øödü\´ sê»e÷‘· ne⁄‘·T+~. n|ü&ÉT e÷‘√bÕ≥T
˙e⁄ ≈£L&Ü ÄyÓT≈£î <ëdæee⁄‘êe⁄. sêeTTìøÏ ˙ ø=&ÉT≈£î <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+~. sêeTTì dü+‘êHêìπø ‘·s¡Tyê‹ ø±\+˝À
sêC≤´~Ûø±s¡+ edüTÔ+~. ø±ì uÛÑs¡‘·Tì dü+‘êHêìøÏ sêe&É+ X¯Sq´+. ø£qTø£ uÛÑs¡‘·TìøÏ sêC≤´~Ûø±s¡+ <äπøÿ≥≥T¢, sêeTT&ÉT
n&Ée⁄ bÕ\j˚T´≥≥T¢ #·÷&ÉeTμì <äTs√“<Ûä #˚dæ+~. ¬ø’πøsTT eTqdüTe÷]+~. #Ó|ü&ÉT e÷≥\T #˚≥T≈£î ø±s¡D+. ‘·–q
ñbÕj·÷ìï #Ó|üŒeTì eT+<Ûäs¡qT ø√]+~ ¬ø’πøsTT. >∑‘·+˝À <äX¯s¡<∏äT&ÉT Ç∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT|üjÓ÷–+#·Tø=eTàì
dü÷∫+∫+~ eT+<Ûäs¡. á dü÷#·q y˚Ts¡≈£î <äX¯s¡<∏äTì e\q esê\T bı+<ä&ÜìøÏ ø√|ü>∑èVü≤+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫+~ ¬ø’πøsTT.
<äX¯s¡<∏äT&ÉT lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£ yês¡ÔqT ‘Ó\|ü&ÜìøÏ ¬ø’ø£e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. ø£{Ïø£H˚\ô|’ ñqï~ ¬ø’πøsTT. rÁeyÓTÆq
n\ø£‘√qTqï~. <äX¯s¡<∏äT&ÉT z<ës¡Ã&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. ø±ì n‘·ì Á|üj·T‘·ïeT+‘ê ã÷&ç<ä˝À b˛dæq |ü˙ï¬s’+~. @+
#˚j·÷˝À bÕ\Tb˛˝Ò<äT. $wüj·TeT&ç>±&ÉT. n<˚ n<äqT>± uÛ≤$+∫+~ ¬ø’πøsTT. ªHêø=ø£ ø√]ø£e⁄+~. <ëìì MTπs rsêÃ*.
n˝≤ rs¡TkÕÔqì e÷≥ Çyê«\μqï~. ÁbÕD≤ìøÏ ÁbÕDyÓTÆq lsêeTTìô|’ ˇ≥Tº ô|{Ïº düπsqHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. Ç+πø eTqdüT˝Àì
e÷≥qT #Óù|Œdæ+~. >∑‘·+˝À MT]∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT Ç|ü&ÉT ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. lsêeTTì ø=s¡≈£î @sêŒ≥T#˚dæq
düHêïVü‰\‘√ uÛÑs¡‘·TìøÏ |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚j·÷*. lsêeTT&ÉT Hês¡N¬s\T, õ+ø£#·s¡à+ <Ûä]+∫, »{≤<Ûë]jÓÆT <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ
yÓ[ﬂ ‘ê|üdüeè‹Ô˝À |ü<äTHê\TZ dü+e‘·‡sê\T ñ+&Ü*. lsêeTT&ÉT Ç|ü&˚, H˚qT #·÷düTÔ+&É>±H˚ ãj·T\T<˚sê*μ nì ø√]+~.
¬ø’πøsTT e÷≥\≈£î düŒèVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. ‘·qTïø=ì edüTÔqï <äT'K+‘√ ª¬ø’ø±!
sêeTT&ÉT ˙πø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT. uÛÑs¡‘·Tìø£Hêï m≈£îÿe>± ìqTï ùd$+#ê&ÉT. n≥Te+{Ï yêDÏí n&Ée⁄ bÕ˝Ò®j·TeTì
n&É>∑&ÜìøÏ ˙≈£î H√¬s˝≤ e∫Ã+~? Hê sêeTTì $&ç∫ H˚qT ˇø£ÿ ø£åDyÓTÆHê Áã‘·Tø£˝ÒqT. #˚‘·T\T CÀ&çdüTÔHêï. ˙ bÕ<ë\T
|ü≥Tºø=+{≤... sêeTTì e÷Á‘·+ Hê≈£î <ä÷s¡+ #˚j·Te<ä›μì Áã‹e÷˝≤&ÉT. ø£]ƒq• ø£˙ï{ÏøÏ ø£s¡T>∑T‘·T+<ë? ¬ø’πøsTT e÷s¡˝Ò<äT.
lsêeTTì ‘√&=ÿì sêe\dæ+~>± ¬ø’πøsTT düTeT+Á‘·Tì ÄC≤„|æ+∫+~. sêC≤»„ø±yê\Hêï&ÉT düTeT+Á‘·T&ÉT. ªlsêeTTì
#·÷&Ü\ì ñ+~ yÓ+≥H˚ rdüT≈£îs¡eTàμHêï&ÉT <äX¯s¡<∏äT&ÉT. sêC≤»„ bÕ{Ï+#·ã&ç+~. lsêeTT&ÉT e∫Ã, <äX¯s¡<∏äTìøÏ, ¬ø’πøsTTøÏ
bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. <äX¯s¡<∏äTìøÏ e÷≥sêe&É+ ˝Ò<äT ø£˙ïﬁ¯óﬂ ‘·|üŒ. ‘·+Á&ç u≤<Ûä≈£î ø±s¡Dy˚T$T{À ‘Ó*j·Tø£
dü‘·eT‘·eTe⁄‘·THêï&ÉT <ëX¯s¡~∏. ¬ø’πøsTTì n&ç>±&ÉT. ª>∑‘·+˝À HêøÏ∫Ãq ¬s+&ÉT esê\qT n&ç>±qT. ìqTï <äèwæº˝À ñ+#·Tø=ì
yê{Ïì ñ\¢+|òæT+#˚+<äT≈£î #·÷düTÔHêïs¡T. yê{Ïì ˙e⁄ bÕ{ÏkÕÔqì Á|üe÷D+#˚ùdÔ #Ó|ü⁄‘êqTμ nqï~ ¬ø’πøsTT.
sêeTT&ÉT ø£åD+ ≈£L&Ü Ä˝À∫+#·˝Ò<äT ªHê ‘·+Á&˚ Hê≈£î >∑Ts¡Te⁄, bÕ\≈£î&ÉT, Væ≤‘·T&ÉT. n‘·&ÉT Ä<˚•+#ê˝Òø±ì $cÕìï
‘ê>∑&Üì¬ø’Hê, düeTTÁ<ä+˝À <ä÷ø£&Üì¬ø’Hê dæ<ä∆y˚T. ‘·+Á&ç >±] ø√]ø£ @$T{À #Ó|æ‘˚ ‘·|üŒø£ bÕ{ÏkÕÔqT. sêeTT&ÉT Ä&çqe÷≥
‘·|üŒ&Éμì |ü*ø±&ÉT. lsêeTTì |æ‘·èuÛÑøÏÔ, dü‘ê´qTs¡øÏÔ n˝≤+{Ï~.
¬ø’πøsTT ¬s+&ÉT esê >∑T]+∫ #Ó|æŒ+~. sêeTTì eTTK+˝À m˝≤+{Ï e÷s¡TŒ˝Ò<äT. dü+‘√cÕ\≈£î bı+>∑ø£b˛e&É+,
u≤<Ûä\≈£î ≈£î+>∑ø£b˛e&É+ dæú‘·Á|üE„ì \ø£åD+. ªne÷à! ˙e⁄ #Ó|æŒqfÒ¢ #˚kÕÔ. uÛÑs¡‘·T&É+fÒ Hê≈£î ÁbÕD+. n‘·ì |ü{≤º_Ûùwø±ìï
>∑÷]Ã Hêqï>±s¡T Hê≈£î #Ó|æ‘˚ ø±<ä+{≤Hê? Äj·Tq e÷≥\qT bÕ{Ï+#·≈£î+&Ü ñ+&É>∑\Hê? Hê≈£î sê»´ø±+ø£å˝Ò<äT. ‘·+Á&çøÏ
ùde#˚j·T&É+, Äj·Tq Ä»„\qT bÕ{Ï+#·&É+ø£Hêï $T+∫q <Ûäsêà#·s¡D+ e÷qe⁄\≈£î Ç+ø=ø£{Ï ˝ÒH˚˝Ò<äT. Hêqï>±s¡T qqTï
dü«j·T+>± Ä<˚•+#·≈£îHêï MTs¡T #ÓbÕŒs¡T ø£<ë! n~#ê\T. H˚ì|ü&˚ <ä+&Éø±s¡D≤´ìøÏ ãj·T\T<˚s¡T‘êqμHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 177

lsêeTTì e÷≥\T $qï <äX¯s¡<∏äT&ÉT XÀø£uÛ≤s¡+‘√ düŒèVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç bÕ<ë\≈£î Á|üD$T˝≤¢&ÉT.
¬ø’πøsTT bÕ<ë\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. n+‘·'|ü⁄s¡+ qT+&ç ãj·T≥≈£î e#êÃ&ÉT. \ø£ÎDTì‘√ ø£\dæ øödü˝≤´e÷‘·qT <ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT.
‘·q ns¡D´yêdü $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. Ä e÷≥\T $+≥÷H˚ øödü\´ >∑+Á&É>=&É¶*#˚ qs¡ø£ã&É¶ eT~›#Ó≥Tº˝≤ H˚\ô|’ |ü&çb˛sTT+~.
n+‘·T˝Òì Äy˚<äq≈£î ˝ÀHÓ’+~. eqyêkÕìøÏ yÓﬁ¯ﬂe<ä›ì øödü˝≤´ \ø£ÎDT\T |ü]|ü]$<Ûë lsêeTTq≈£î q#·ÃC…|üŒpXÊs¡T.
ø±ì lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç e÷≥πø ‘·˝§>±Z&ÉT. yÓﬁ¯ﬂø£ ‘·|üŒ<äHêï&ÉT. ¬ø’πøsTT|ü≥¢ ‘·q≈£î @e÷Á‘·+ nHê<äs¡uÛ≤e+ ˝Ò<äHêï&ÉT. ‘·q
|ü{≤º_Ûùwø£+ Ä–b˛e&ÜìøÏ ¬ø’πøsTT ø±s¡D+ ø±<äì, $~Û Áù|s¡D#˚ ÄyÓT n{≤¢ e÷{≤¢&ç+<äì düeT]ú+#ê&ÉT. ‘·q≈£î sê»´yÓTÆHê
eqyêdüyÓTÆHê düe÷qy˚Tqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT.
|ü⁄Á‘· yê´yÓ÷Vü≤+‘√ øödü\´ lsêeTTì yÓ+≥ eqyêkÕìøÏ dæ<ä∆|ü&ç+~. ø±ì uÛÑs¡ÔqT e<ä*sêe&É+ <Ûäs¡à+ø±<äHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. m˝≤>√ eTqdüTqT dæú$T‘·|üs¡#·Tø=ì øödü\´ lsêeTTì B$+∫+~. ªsêe÷! dü‘·TŒs¡Twüß u≤≥˝À q&ÉTe⁄. ˙
<Ûäs¡ày˚T ˙≈£îs¡ø£å. ˙e⁄ #˚dæq ‘·*¢<ä+Á&ÉT ùde, ˙ dü‘·´ ã\+ ˙≈£î s¡ø£å>± ñ+{≤sTT. ˙≈£î m˝≤+{Ï u≤<Ûä\T ø£\T>∑≈£î+&ÉT>±ø£μ
nì X¯óuÛ≤odüT‡\+~+∫+~.
nø£ÿ&ç qT+&ç d”‘êeT+~sêìøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q eqyêdü $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. njÓ÷<Ûä´˝À m˝≤ eTdü\Tø√yê˝À
d”‘·≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT. ø±ì d”‘· sêeTTìyÓ+fÒ eqyêkÕìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£î+~. Ä e÷fÒ lsêeTTì‘√ #Ó|æŒ+~. ªMTs¡T
˝Òø£ dü«s¡ZdüTU≤\T \_Û+∫Hê Çwüº|ü&ÉqT. |ü‹ì nqTdü]+#·&Éy˚T dü‹øÏ <Ûäs¡à+, düTKÁ|ü<ä+, X¯óuÛÑÁ|ü<äeTμì ‘Ó*|æ+~. lsêeTT&ÉT
n+^ø£]+#·ø£ ‘·|üŒ˝Ò<äT. ‘·qqT ≈£L&Ü yÓ+≥ rdüT¬øﬁ¯ﬂeTì \ø£ÎDT&ÉT lsêeTTì ÁbÕ<Û˚j·T|ü&Ü¶&ÉT. lsêeTTì ùdyêuÛ≤>∑´+
eTT+<äT Á‹˝Àø±~Û|ü‘·´+ ≈£L&Ü ∫qï<˚qì, düø£˝À|ü#êsê\T #˚ùd neø±X¯+ ‘·qøÏeTàì nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. düπsqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.
‘·*¢jÓÆTq düT$TÁ‘·≈£î, Äràj·TT\≈£î á $wüj·T+ ‘Ó*|æ yê] ÄyÓ÷<ëìï bı+<äeTHêï&ÉT.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äX¯s¡<∏äTì <ä]Ù+#·&ÜìøÏ ãj·T\T<˚sês¡T. ø±*q&Éø£‘√ edüTÔqï lsêeTTì #·÷dæ Á|ü»\T
u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T. \ø£ÎDTìe˝… ‘êeT+<äs¡÷ sêeTTì yÓ+≥ yÓﬁ≤¢\qTø=Hêïs¡T. sêeTT&ÉT ñ+fÒ #ê\T n~ n&É$jÓÆTHê ‘·eT
bÕ*{Ï njÓ÷<Û˚´qqT≈£îHêïs¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <äX¯s¡<∏äTì eT+~sêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. <äX¯s¡<∏äT&ÉT sêDT\+<ä]˙ s¡|æŒ+#ê&ÉT.
n+<äs¡÷ $\|ædüTÔHêïs¡T ¬ø’πøsTT ‘·|üŒ. <äX¯s¡<∏äTì eT+~s¡+ ø£˙ï{ÏXÊ nsTT+~.
¬ø’πøsTT dü«j·T+>± ‘Ó∫Ã Ç∫Ãq Hês¡ Ns¡\qT d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T <Ûä]+#ês¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qeTdüÿ]+#ês¡T. düT$TÁ‘·
\ø£ÎDTì‘√ ªHêj·THê, lsêeTTì ˙ ‘·+Á&çjÓÆTq <äX¯s¡<∏äTì>±, d”‘·qT qqTï>± uÛ≤$+#·T. n&É$ì njÓ÷<Ûä´ nqTø√.
düTK+>± yÓ[ﬂ s¡eTàμì B$+∫+~. düTeT+Á‘·T&ÉT s¡<∏ëìï dæ<ä∆+#˚XÊ&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T s¡<∏ëìï mø±ÿs¡T. s¡<∏ä+ y˚>∑+>±
eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·Tqï~. lsêeTTì $&ÉTe˝Òø£ ø=+<äs¡T bÂs¡T\T Ä s¡<∏ëìøÏ ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄˝≤, yÓqTø£ uÛ≤>∑+˝À y˚˝≤&Üs¡T.
eT+>∑ﬁ¯ yê<ä´|òüTÀwü‘√ e÷s√à>∑e\dæq njÓ÷<Ûä´ Äs¡ÔHê<ë\‘√ ì+&çb˛sTT+~. <äX¯s¡<∏äT&ÉT rÁeyÓTÆq u≤<Ûä‘√ øödü˝≤´eT+~sêìøÏ
e#êÃ&ÉT. øödü˝≤´<˚$ XÀø£eT÷]Ôe˝Ò ñ+~. düT$TÁ‘ê<˚$ ÄyÓTqT z<ë]Ã+~.
lsêeTTì s¡<∏ëìï ˙&Ée˝Ò nqTdü]düTÔHêïs¡T Á|ü»\T. njÓ÷<Ûä´≈£î eTs¡*bı+&Éì lsêeTT&ÉT m+‘·>±H√ #Ó|ü⁄‘·THêï&ÉT.
ªMTπs njÓ÷<Ûä´≈£î s¡+&ç ˝Ò<ë y˚TeTT MT yÓ+≥ sêe&ÜìøÏ nqTeT‹+#·+&çμ nì y˚&ÉT≈£î+≥THêïs¡T Á|ü»\T. s¡<∏ä+ ‘·eTkÕqB
rsêìøÏ #˚]+~. Ä sêÁ‹ n+<äs¡÷ nø£ÿ&˚ $&ç~ #˚XÊs¡T. ‘Ó\¢yês¡T‘·Tqï~. n\dü≥#˚ bÂs¡T\+<äs¡÷ >±&ÛÉìÁ<ä˝À ñHêïs¡T.
Ç+ø± yêﬁ¯ﬂqT ÁX¯eTô|≥º&É+ lsêeTTq≈£î Çwüº+˝Ò<äT. n+<äTπø yêﬁ¯óﬂ ìÁ<ä˝Ò#˚˝Àù| nø£ÿ&ç qT+&ç yÓﬁ≤ﬂ\ì \ø£ÎDTì‘√
nHêï&ÉT. düTeT+Á‘·Tì kÕs¡<∏ä´+˝À d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T nø£ÿ&ç qT+&ç ãj·T\T<˚sês¡T. ìÁ<ä˝Ò∫q bÂs¡T\T lsêeTT&ÉT
ø£qã&Éø£b˛e&É+‘√ ‹ø£eTø£|ü&Ü¶s¡T. ‘·eT yÓTT<äT›ìÁ<äqT ‘êy˚T ì+~+#·T≈£îHêïs¡T. #˚ùd~˝Òø£ njÓ÷<Ûä´≈£î ‹s¡T>∑TeTTK+
|ü{≤ºs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°178

s¡<∏ä+ y˚<äÁX¯ó‹, >√eTr, düq+~ø± q<äT\qT <ë{Ï+~. ø√dü <˚X¯|ü⁄ bı*y˚Ts¡\≈£î #˚s¡T≈£î+~. nø£ÿ&ç qT+&ç njÓ÷<Ûä´yÓ’|ü⁄>±
‹]– lsêeTT&ÉT qeTdüÿ]+#ê&ÉT. eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘·÷ >∑+>± rsêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä rs¡+˝À X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡eTTqï~.
ª>∑TVüQ&ÉTμ Ä Á|ü<˚XÊìøÏ sêE. n‘·&ÉT lsêeTuÛÑ≈£îÔ&ÉT. lsêeTT&ÉT e#êÃ&Éqï yês¡Ô $ì ‘·q yê]‘√ lsêeTTì <ä>∑Zs¡≈£î
ãj·T˝Ò›sê&ÉT. >∑TVüQì #·÷dæ sêeTT&ÉT \ø£ÎDTì‘√bÕ≥T m<äTπs– ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. Ä sêÁ‹ >∑TVüQì Ä‹<∏ä´+ rdüT≈£îHêï&ÉT.
eTs¡THê&ÉT lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î >∑TVüQ&ÉT HêeqT dæ<ä∆+ #˚XÊ&ÉT. ªlsêeTT&ÉT eTÁ]bÕ\qT ‘Ó|æŒ+#ê&ÉT. yê{Ï‘√
‘·q≈£î \ø£ÎDTq≈£î »&É\qT dæ<ä∆|üs¡#ê&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T »{≤<Ûës¡T\j·÷´s¡T. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T |ü&Ée mø±ÿs¡T. ne‘·*
rsêìøÏ rdüT≈£îyÓﬁ≤ﬂ\ì Hê$≈£î\≈£î dü÷∫+#ê&ÉT >∑TVüQ&ÉT. lsêeTT&ÉT düTeT+Á‘·TìøÏ, >∑TVüQìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ nqTeT‹ì#êÃ&ÉT.
HêeqT eTT+<äT≈£î kÕ–+#·e\dæ+~>± Hê$≈£î\qT Ä<˚•+#ê&ÉT.
q~ eT<Ûä´˝À Hêe kÕ>∑T‘·Tqï~. d”‘· >∑+>∑qT ÁbÕ]ú+∫+~. Hêe <äøÏåD rsêìøÏ #˚]+~. Hêe~–q lsêeTT&ÉT d”‘ê
\ø£ÎD düy˚T‘·T&Ó’ eHê\≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î eTT+<äT \ø£ÎDT&ÉT yÓqø£ d”‘·, ÄyÓT yÓqø£ lsêeTT&ÉT
q&ÉTdüTÔHêïs¡T. kÕj·T+ø±˝≤ìø£˝≤¢ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯e÷ìøÏ #˚sês¡T. Ç~ >∑+>± j·TeTTq dü+>∑eT Á|ü<˚X¯+˝À ñ+~. eTTì yê]øÏ
n‹~∏dü‘êÿsê\T #˚XÊ&ÉT. eqyêdüø±˝≤ìï Ä ÁbÕ+‘·+˝ÀH˚ >∑&É|üeTì ø√sê&ÉT. ø±ì sêeTT&ÉT düT‹yÓT‘·Ô>± ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT.
»qT\≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+&Éì, ÄÁX¯eTyêkÕìøÏ nqTyÓ’q Á|ü<˚X¯y˚T<Ó’Hê dü÷∫+#·eTì lsêeTT&ÉT ø√sê&ÉT. |ü~
Áø√düT <ä÷s¡+˝À ª∫Á‘·≈£L≥+μ nH˚ |ü$Á‘·yÓTÆq |üs¡«‘· Á|ü<˚X¯+ ñ+<äì, eTVü≤s¡T¸ ìyêdükÕúqyÓTÆq n<˚ ‘·–q #√≥ì
uÛÑs¡<ë«E&ÉHêï&ÉT. eTVü≤]¸ dü÷#·qqqTdü]+∫ j·TeTTHêq~ì <ë{Ï ∫Á‘·≈£L≥+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nqï
Ä<˚X¯+ Á|üø±s¡+ nø£ÿ&É H˚πs&ÉT ø£Ás¡\‘√ ≈£î{°sêìï ì]à+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. düXÊÅd”Ôj·T+>± n+<äT˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.
á $wüj·÷qï+‘ê >∑÷&ÛÉ#ês¡T <ë«sê >∑TVüQ&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. >∑TVüQì <ë«sê düTeT+Á‘·T&ÉT Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. düTeT+Á‘·T&ÉT
>∑TVüQì e<ä› ôd\e⁄ rdüTø=ì njÓ÷<Ûä´≈£î yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT düTeT+Á‘·Tì <ë«sê sêeTTì $wüj·÷\qT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT.
øödü˝≤´ <äX¯s¡<∏äT Äy˚<äq≈£î n+‘·T˝Ò<äT. <äX¯s¡<∏äT&ÉT >∑‘·+˝À ‘êqT eTTìu≤\≈£îì bıs¡u≤≥T>± #·+|æq dü+|òüT≥qqT,
n‘·ì ‘·*¢<ä+Á&ÉT*∫Ãq XÊbÕìï >∑Ts¡TÔ#˚düT≈£îHêï&ÉT. n<˚ |ü⁄Á‘· $jÓ÷>±ìøÏ ø±s¡DeTHêï&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤≥T≈£î eTqdüT
ø£ø±$ø£\yÓTÆ+~ <äX¯s¡<∏äTìøÏ. <äT'U≤–ïøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ >∑T+&Ó #·\¢ã&ç+~. ns¡úsêÁ‹ ‘·s¡Tyê‘· <äX¯s¡<∏äT&ÉT ndüTe⁄\T u≤kÕ&ÉT.
n+<äs¡÷ u≤e⁄s¡TeTHêïs¡T.
<äX¯s¡<∏äTì <˚Vü‰ìï ‘Ó’ Á<√DÏ˝À uÛÑÁ<ä|üs¡#ês¡T. edæwüß˜ì Ä»„y˚Ts¡≈£î <ä÷‘·\T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\qT rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
yÓﬁ≤ﬂs¡T. @&ÉTs√E\T Á|üj·÷D+ #˚dæ mì$T<äeHê&ÉT njÓ÷<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T. ‘·+Á&ç eTs¡D≤ìøÏ
‘·\¢&ç˝≤¢&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. ‘·+Á&ç n+‘·´ ÁøÏj·T\qT uÛÑs¡‘·T&ÉT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeT eqyêdü $wüj·T+˝À ‘·*¢ì ‘·|üã{≤º&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eT+<Ûäs¡qT #·+|ü&ÜìøÏ ñ<äT´≈£îÔ&Ó’q X¯Á‘·T|òüTTï&ÉT uÛÑs¡‘·Tì
e÷≥ $ì $s¡$T+#·T≈£îHêï&ÉT. eT+Á‘·T\T uÛÑs¡‘·Tì sêC≤´~Ûø±s¡+ #˚|ü≥ºeTHêïs¡T. ø±ì uÛÑs¡‘·T&ÉT n+^ø£]+#·˝Ò<äT. ªô|<ä›yê&Ó’q
lsêeTT&˚ sêEø±yê*. Äj·Tq≈£î ã<äT\T H˚qT |ü<äTHê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T eqyêdü+ #˚kÕÔqT. #·‘·Ts¡+>∑ ã˝≤\qT dæ<ä∆|üs¡#·+&ç.
H˚qT yÓ[ﬂ lsêeTTì njÓ÷<Ûä´≈£î rdüT≈£îekÕÔqTμ nì ‘Ó*bÕ&ÉT.
uÛÑs¡‘·T&ÉT njÓ÷<Ûë´yêdüT\‘√ ≈£L&ç ãj·T\T<˚sê&ÉT. X¯è+–uÒs¡|ü⁄s¡+ #˚sê&ÉT. >∑TVüQ&ÉT uÛÑs¡‘·Tì Ä+‘·s¡´+ ‘Ó*j·Tø£
j·TT<ä∆düqï<äT∆&Éj·÷´&ÉT. rsê $wüj·T+ ‘Ó*dæ m<äTπs– uÛÑs¡‘·Tì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. >∑TVüQì düVü≤ø±s¡+‘√ uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯eT+
#˚s¡T≈£îHêï&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. eTVü≤]¸ dü‘êÿsê\+~ ∫Á‘·≈£L≥+ yÓ’|ü⁄ Á|üj·÷DÏ+#ês¡+<äs¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 179

n&É$˝À eTè>∑eTT n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. ø±s¡Dy˚T$T{À #·÷&ÉeTHêï&ÉT \ø£ÎDTì‘√ lsêeTT&ÉT. yÓ+≥H˚ \ø£ÎDT&ÉT
ˇø£ ô|<ä› eT~› #Óf…ºø±ÿ&ÉT. $wüj·T+ ns¡úyÓTÆ+~. #Ó≥Tº ~– lsêeTTì e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. ªuÛÑs¡‘·T&ÉT <äTs¡T“~∆‘√ düôd’q´+>±
edüTÔHêï&ÉT. eTq <ÛäqTsê“D≤\qT dæ<ä∆+#˚düT≈£î+<ëeTμHêï&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì Ä˝À#·q˝À bıs¡bÕ≥T ñ+<äì
#ÓbÕŒ&ÉT. uÛÑs¡‘·T&É˝≤+{Ïyê&ÉT ø±<äHêï&ÉT. ª\ø£ÎD≤! ˇø£y˚ﬁ¯ ˙≈£î sê»´ø±+ø£å ñ+fÒ #Ó|ü uÛÑs¡‘·TìøÏ #Ó|æŒ Ä sêC≤´ìï ˙πø
Ç|æŒkÕÔqμqHêï&ÉT. Ç+‘·˝À uÛÑs¡‘·T&ÉT |üs¡íXÊ\≈£î #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. lsêeTTì #·÷&É>±H˚ <äT'U≤ìï Ä|ü⁄ø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. X¯Á‘·T|òüTTï&ÉT
lsêeTTì bÕ<ë\ô|’ã&Ü¶&ÉT. lsêeTTì ø£ﬁ¯ﬂ qT+&ç nÁX¯ó<Ûës¡\T ≈£î]XÊsTT. ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. uÛÑs¡‘·Tì ≈£îX¯\
Á|üX¯ï\T y˚XÊ&ÉT. Á|üdü+>∑eXÊ‘·TÔ sê»˙‹ <Ûäsêà\qT uÀ~Û+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ‘·+Á&ç eTs¡Dyês¡Ô $ì $\|æ+#ê&ÉT. lsêeTTì
njÓ÷<Ûä´≈£î s¡eTàì, sêEe⁄ø£eTàì dü$qj·T+>± ÁbÕ]ú+#ê&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT. ø±ì ‘·+Á&çe÷fÒ •s√<Ûës¡´eTì lsêeTT&ÉT
n+^ø£]+#·˝Ò<äT. lsêeTTì HêdæÔø£yê<ä+‘√ ˇ|æŒ+|üp#ê&ÉT C≤u≤*. Ç‘·&ÉT <äX¯s¡<∏äTì |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT. ø±ì C≤u≤* yê<ëìï
lsêeTT&ÉT K+&ç+#ê&ÉT.
uÛÑs¡‘·Tì nuÛÑ´s¡úq y˚Ts¡≈£î lsêeTT&ÉT bÕ<äTø£\qT nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT. n|ü&ÉT uÛÑs¡‘·T&ÉT ªnHêï! á bÕ<äTø£ MT<äH˚
sê»´bÕ\HêuÛ≤sêìï ñ+#·T‘êqT. á |ü<äTHê\T>∑T dü+e‘·‡sê\T H˚qT≈£L&Ü »≥\qT <Ûä]+∫, Hês¡Ns¡\T ø£{Ïº, eqyêdü
ìj·Te÷\‘√, q>∑s¡+ yÓ\T|ü ñ+{≤qT. |ü<äTHê\Ze dü+e‘·‡s¡+ ø±>±H˚ ˙ <äs¡Ùq+ ø±≈£î+fÒ n–ï Á|üy˚X¯+ #˚kÕÔqμHêï&ÉT.
düπsqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ä<äs¡Ù k˛<äs¡uÛ≤eeT+fÒ Ç~. uÛÑs¡‘·T&ÉT q+~Á>±eT+ #˚s¡Tø=ì, bÕ<äTø£\≈£î |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT.
lsêeTT&ÉT d”‘ê \ø£ÎD düy˚T‘·+>± nÁ‹eTVü≤]¸ ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. nÁ‹ nqdü÷j·T\T M]øÏ düeTT∫‘· eTsê´<ä\T
#˚XÊs¡T. eTVü‰|ü‹Áe‘·jÓÆTq nqdü÷j·÷<˚$ d”‘·≈£î ~e´eÁkÕÔuÛÑs¡D≤\ì∫Ã+~. eTT˙X¯«s¡T ÄodüT‡\T rdüTø=ì d”‘ê sêeT
\ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°180

ns¡D´ ø±+&É+
<ä+&Éø±s¡D´+ |ü$Á‘· Á|ü<˚X¯+. Á|üXÊ+‘· Á|ü<˚X¯+. nø£ÿ&É eTTqT ÄÁX¯e÷\T mH√ï ñHêïsTT. |ü≈£åî\T, eTè>±\T `
düø£ ÁbÕDT\≈£î düTs¡øÏå‘·yÓTÆq ÁbÕ+‘·+ n~. nø£ÿ&É ˝Àø£ πøåeT+ ø√dü+ j·T»„j·÷>±\T »s¡T>∑T‘·THêïsTT. ÄÁX¯eT düeTT<ëj·÷ìï
#·÷&É>±H˚ n˝…¢‘ê&ÉTqT <ÛäqTdüT‡qT+&ç y˚s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. nø£ÿ&É $qj·÷ìøÏ ‘·|üŒ Ms¡‘ê«ìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<äT. mø£ÿ&É
m{≤¢ Á|üe]Ô+#ê˝À ‘Ó\TdüTø√e&Éy˚T ñ∫‘·»„‘·. Ç~ lsêeTTì˝À dü+|üPs¡í+>± ñ+~.
d”‘ê sêeT \ø£ÎDT\≈£î eTVü≤s¡T¸\T kÕ<äs¡ kÕ«>∑‘·+ |ü*ø±s¡T. Ä düeTT<ëj·T+˝Àì ˇø£ |üs¡íXÊ\˝À $&ç~ @sêŒ≥T#˚XÊs¡T.
eTs¡THê&ÉT ñ<äj·T+ ì‘√´∫‘· ø£s¡à\qT eTT–+#·Tø=ì eTVü≤s¡T¸\≈£î M&√ÿ\T |ü*øÏ d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T Á|üj·÷D≤ìï
ø=qkÕ–+#ês¡T.
eq+ eT<Ûä´≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ç+‘·˝À $ø£è‘êø±s¡+˝À ñqï $sê<ÛäT&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT ne÷+‘·+>± d”‘êsêeT\ø£ÎDT\
ô|’øÏ $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT ‘·q uÛÑTC≤\ô|’ y˚düTø=ì rdüT≈£îb˛kÕ>±&ÉT. d”‘· >∑>√Z\T ô|&ÉT‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\T
$sê<∏äTì ¬s+&ÉT uÛÑTC≤\qT q]øÏy˚XÊs¡T. H˚\ô|’ ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT $sê<∏äT&ÉT. eTTwæº|òü÷‘ê\‘√, yÓ÷ø±ﬁ¯ﬂ‘√ <ë&ç#˚XÊs¡T
sêeT\ø£ÎDT\T. m+‘·≈£L #êeì $sê<∏äTì >√‹˝À bÕ‹ô|≥º&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆\j·÷´s¡T. yÓ+≥H˚ $sê<∏äT&ÉT ‘·q |üPs¡«ø£<∏äqT
$e]+#ê&ÉT. ‘·T+ãTs¡T&ÉqT >∑+<Ûäs¡T«&Ó’q ‘êqT ≈£îuÒs¡Tì XÊ|ü+#˚ sêø£ådüT&ç>± e÷]q $wüj·T+ ‘Ó*bÕ&ÉT. lsêeTTì e\¢
XÊ|ü$eTTøÏÔ ø£\T>∑T‘·T+<äqï ≈£îuÒs¡Tì e÷≥\qT C≤„|üø£+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. <ä>∑Zs¡˝ÀH˚ ñqï X¯s¡uÛÑ+>∑ eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·Tø=eTàì,
X¯óuÛÑ+ »s¡T>∑T‘·T+<äì lsêeTTìøÏ #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·qqT >√‹˝À |üP&ÉÃeTHêï&ÉT. n˝≤π> #˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T.
$sê<∏äTì e÷≥ Á|üø±s¡+ X¯s¡uÛÑ+>∑ eTVü≤]¸ <äs¡ÙHêìøÏ ãj·T˝Ò›sês¡T. X¯s¡uÛÑ+>∑T&ÉT eTVü‰‘·|üdæ«. <Ó’ekÕøå±‘êÿs¡+ bı+~qyê&ÉT.
lsêeTTì #·÷dæ lsêeT <äs¡Ùq+ ø√düy˚T ‘êqT y˚∫e⁄HêïqHêï&ÉT. ‘·q ‘·|ü'|òü˝≤qï+‘ê lsêeTTìøÏ <Ûës¡y√kÕ&ÉT. uÛÑ$wü´‘·TÔ˝À
lsêeTT&ÉT #˚j·Te\dæq sêeDdü+Vü‰sêìøÏ Ç~ ≈£L&Ü ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+~. ˇø£ eTVü‰ø±s¡´ kÕ<Ûäq˝À me]e+‘·Tyês¡T
düVü≤ø±s¡eT+~+#ê*‡+<˚. n#·{ÏøÏ #˚s¡Te˝ÀH˚ ñqï ªdüTrø£åíμ eTVü≤]¸ì <ä]Ù+#·eTì lsêeTTq≈£î dü÷∫+#ê&ÉT X¯s¡uÛÑ+>∑eTVü≤]¸.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T #·÷düTÔ+&É>±H˚ ‘·q <˚Vü‰ìï $&É∫ n–ï‘˚»düT‡‘√ ÁãVü≤à˝Àø£+ #˚sê&ÉT.
nø£ÿ&ç eTTqT\+<äs¡÷ lsêeTTì e<ä›≈£î e∫Ã ‘·eT>√&ÉTqT yÓﬁ¯ﬂuÀdüT≈£îHêïs¡T. sêø£ådüT\T eTTqT\ô|’ #˚ùd nø£è‘ê´\qT
@ø£s¡Te⁄ô|{≤ºs¡T. sêø£ådüT #˚‹˝À ã˝…’q eTTqT ø£ﬁ‚ãsê\qT #·÷|æ+#ês¡T. sêø£ådüT u≤] qT+&ç s¡øÏå+#·eTì ÁbÕ]ú+#ês¡T.
yê]‘√ lsêeTT&ÉT ªeTVü‰‘·Tà˝≤sê! MTs¡T qqTï ÁbÕ]ú+#·&É+‘·>∑<äT. ÄC≤„|æ+#ê*. MT Ä»„\qT H˚qT •s¡kÕeVæ≤kÕÔqμHêï&ÉT.
nVü≤+ø£]+#·≈£î+&Ü ‘·q u≤<Ûä´‘·qT >∑T]Ô+#·&É+˝ÀH˚ >=|üŒ<äqeTT+~.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T düTrø£åí eTVü≤]¸ ÄÁX¯eT+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. lsêeT <äs¡Ùq+ ø√düy˚T düTrø£åí eTVü≤]¸ <˚Vü≤+ $&ÉTe≈£î+&Ü
ñHêï&ÉT. ‘·q ‘·|üX¯ÙøÏÔq+‘ê lsêeTTq≈£î <Ûësê<ä‘·Ô+ #˚XÊ&ÉT. eTs¡THê&ÉT eTVü≤]¸ nqTeT‹ rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 181

<ä+&Éø±s¡D´+˝Àì eTTqT ÄÁX¯e÷\qT dü+<ä]Ùdü÷Ôb˛‘·THêïs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ø=+‘·ø±\+
ñ+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü~ dü+e‘·‡sê\T >∑&ç∫+~. eT∞ﬂ düTrø£åí eTVü≤]¸ e<ä›≈£î e#êÃs¡T. n‘·ì‘√ n>∑düÔ´ eTVü≤]¸ì
<ä]Ù+#·Tø√yê\qï ‘·eT Äø±+ø£åqT yÓ*ãT#êÃs¡T. düTrø£åí eTVü≤]¸ e÷sêZìï #ÓbÕŒ&ÉT. ‘·q ÄÁX¯e÷ìøÏ <äøÏåD+>± Hê\TZjÓ÷»Hê\
<ä÷s¡+˝À n>∑düÔ´ k˛<äs¡Tì ÄÁX¯eT+, nø£ÿ&çøÏ jÓ÷»q<ä÷s¡+˝À n>∑kÕÔ´ÁX¯eT+ ñ+<äì ‘Ó*bÕ&ÉT. eTVü≤]¸e<ä› ôd\e⁄
rdüTø=ì ãj·T\T<˚sês¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
kÕj·T+ø±˝≤ìøÏ n>∑düÔ´k˛<äs¡Tì ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Çø£ÿ&√ $wüj·T+ #Ó|üø√yê*. n>∑düÔ´k˛<äs¡Tì ù|πsyÓ÷
#Ó|üŒã&É˝Ò<äT. mø£ÿ&É dü+<äs¡“¤+ e∫ÃHê n>∑düÔ´ÁuÛ≤‘· (k˛<äs¡T&ÉT) nH˚ #Ó|üŒã&Ü¶&ÉT. n+<äTπø ù|s¡T ‘Ó*j·Tì yê]ì ªn>∑düÔ´ÁuÛ≤‘·μ
n+≥T+{≤s¡T. á |ü<äã+<Ûä+ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&ç+~. n>∑düÔ´k˛<äs¡Tì Ä‹<∏ä´+˝À ÄsêÁ‹ >∑&çbÕs¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
ñ<äj·÷H˚ï n>∑kÕÔ´ÁX¯eT+ yÓ’|ü⁄>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊs¡T.
n>∑düTÔ´&ÉT ‘·|üX¯ÙøÏÔ dü+|üqTï&ÉT. Äø±XÊìï‘êøÏq $+<Ûä´ |üs¡«‘· >∑sê«ìï nD∫qyê&ÉT. ªn>∑yéT düÔ+uÛÑj·Tr‹ n>∑düÔ´'μ
|üs¡«‘êìï düÔ+_Û+|üCÒdæqyê&ÉT ø£qTø£ n>∑düTÔ´&Éj·÷´&ÉT.
lsêeTTì sêø£qT >∑eTì+∫ n>∑düTÔ´&ÉT •wü´düy˚T‘·+>± m<äTπs>±&ÉT. n‹~∏ì >ös¡$+#˚ dü+Á|ü<ëj·TeT~. lsêeTT&ÉT
d”‘ê\ø£ÎD düy˚T‘·T&Ó’ eTVü≤]¸øÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. n>∑düTÔ´&ÉT lsêeTTq≈£î ~e´<ÛäqTdüT‡, nø£åj·T‘·÷D°sê\T, nyÓ÷|òüTyÓTÆq
K&ÜZìï ãVüAø£]+#ê&ÉT. »j·T+ ø£\T>∑T‘·T+<äì Äos¡«~+#ê&ÉT. ø£cÕº\‘√ ≈£L&çq eqyêkÕìøÏ d”‘· ø√]sêe&É+ kÕVü≤düeTì
n_Ûq+~+#ê&ÉT. ÄyÓT≈£î>∑ uÛÑs¡ÔèÁù|eTqT yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
lsêeTT&ÉT ‘êeTT ìedæ+#·&ÜìøÏ nqTyÓ’q ÁbÕ+‘êìï dü÷∫+#·eTì n>∑düTÔ´ì nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. ˇø£ÿ ø£åD+
<Ûë´qeT>∑Tï&Ó’Hê&ÉT eTVü≤]¸. ‘·s¡Tyê‘· lsêeTTì‘√ ªÇø£ÿ&çøÏ ¬s+&ÉT jÓ÷»Hê <ä÷s¡+˝À ª|ü+#·e{Ïμ nH˚ Á|ü<˚X¯+ ñ+~.
nø£ÿ&É |òü˝≤\≈£î, »˝≤ìøÏ ø=<äTe˝Ò<äT >√<ëeØqB rs¡eT+<äTqï Ä ÁbÕ+‘·+˝À »qdü+#ês¡+ ñ+&É<äT. Á|üXÊ+‘·+>±
ñ+≥T+<äμì ‘Ó*bÕ&ÉT. n>∑düTÔ´ì e<ä› M&√ÿ\T bı+~ |ü+#·e{ÏøÏ Á|üj·÷DeTj·÷´s¡T d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T.
<ë]˝À ã*wü˜yÓTÆq ˇø£ ô|<ä› Á>∑<ä›qT #·÷XÊs¡T. |üøÏå s¡÷|ü+˝À ñ+&˚ sêø£ådüT&˚yÓ÷qqT≈£îHêïs¡T. n‘·DÏí n&ç>±s¡T.
‘·qù|s¡T ª»{≤j·TTe⁄μ n˙ <äX¯s¡<∏äTq≈£î $TÁ‘·T&Éq˙ #Ó|ü≈£îHêï&ÉT. ‘·q e+X¯ #·]Á‘·q÷ X¯øÏÔ kÕeTsêú´\qT $e]+#ê&ÉT
»{≤j·TTe⁄. ‘·q ‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄q≈£î d”‘·s¡ø£åD u≤<Ûä´‘·qT n|üŒ–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì Ä»„y˚Ts¡≈£î
|ü+#·e{Ï˝À |üs¡íXÊ ìsêàD+ #˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
|ü+#·e{Ï˝À Jeq+ Á|üXÊ+‘·+>± >∑&ÉTdüTÔqï~. ˇø£Hê&ÉT lsêeTT&ÉT |ü⁄sêDø£<∏ë Á|üdü+>∑+˝À ñHêï&ÉT. Ç+‘·˝À
ªX¯Ss¡ŒDKμ nH˚ sêø£ådæ nø£ÿ&çøÏ e∫Ã+~. áyÓT sêeD≤düTs¡Tì #Ó˝…¢\T. lsêeTTì kÂ+<äsê´ìøÏ eTT>∑T∆sê˝…’+~. ‘·qqT
#˚|ü≥ºqTqï~. ‘·eT eT<Ûä´ n&ÉT¶>± ñqï d”‘ê\ø£ÎDT\qT #·+|æ‹+{≤qqï~. lsêeTT&ÉT |ü]Vü‰dü+>± \ø£ÎDTì e<ä›≈£î
yÓﬁ¯ﬂeTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT ‘êqT nqï≈£î <ëdüT&Éqì ‘·q‘√ ñ+fÒ X¯Ss¡ŒDK ≈£L&Ü <ëdü´+ #˚j·÷*‡edüTÔ+<äì, n+<äTπø
lsêeTTì #˚s¡&Éy˚T düããì düe÷<Ûëq$T#êÃ&ÉT. lsêeTTìyÓ’|ü⁄ ‹]–+~ X¯Ss¡ŒDK. d”‘· ñ+&É&É+e˝Ò¢ ‘·qqT ìsêø£]düTÔHêï&Éì
n≥Tº&çøÏb˛sTT+~. d”‘ê<˚$ n&ÉT¶ ‘=\–+#·Tø√yê\ì ÄyÓTô|’ <ë&çøÏ ~–+~.
Á≈£Ls¡T˝…’q <äTwüßº\‘√ |ü]Vü‰dü+ |üìøÏsê<äT. n~ Á|üe÷<äø£s¡+. Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü X¯Ss¡ŒDKqT $s¡÷|æì#˚j·TeTHêï&ÉT
lsêeTT&ÉT. nqï Ä»„j˚T Ä\dü´+ ` X¯Ss¡ŒDK eTT≈£îÿ #Óe⁄\T ‘Ó–|ü&Ü¶sTT \ø£ÎDTì ø£‹Ô<Óã“≈£î. \uÀ~uÀeTì yÓTT‘·TÔø=+≥÷
k˛<äs¡T&Ó’q Ks¡Tì e<ä›≈£î yÓ[ﬂ+~ X¯Ss¡ŒDK. Ks¡T&ÉT |ü<ëï\T>∑T eT+~ jÓ÷<ÛäT\qT |ü+bÕ&ÉT. yês¡+‘ê lsêeTTì #˚‹˝À
eT{Ïº>∑s¡#ês¡T. Ç~ #·÷dæq X¯Ss¡ŒDK Ks¡Tì e<ä›≈£î yÓ[ﬂ #Ó|æŒ+~. Ks¡<ä÷wüDT\T |ü<ëï\T>∑Ty˚ eT+~ sêø£ådüT\‘√
sêeTTìMT<ä≈£î <ä+&Ó‘êÔs¡T. eT÷&ÉT >∑&çj·T˝À¢ yê]q+‘ê j·TeT|ü⁄]øÏ |ü+|æ+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°182

á yês¡Ô nø£+|üqT&ç <ë«sê y˚>∑+>± \+ø£≈£î#˚]+~. nø£+|üqT&ÉT sêeD≤düTs¡Tì >∑÷&ÛÉ#ês¡T˝À¢ ˇø£&ÉT. $wüj·T+
J]í+#·Tø√˝Òì sêeDT&ÉT lsêeTTì Vü≤‘·e÷s¡TkÕÔqì Äy˚X¯|ü&Ü¶&ÉT. nø£+|üqT&ÉT ndüVü‰j·TX¯Ss¡T&Ó’q lsêeTTì e~Û+#·&É+
<˚yêdüTs¡T\≈£î ≈£L&Ü kÕ<Ûä´+ø±<äì ‘˚˝ÒÃXÊ&ÉT. ø±ì n+<äT≈£î ‘·–q ˇø£ ñbÕj·÷ìï #ÓbÕŒ&ÉT. ªlsêeTTì uÛ≤s¡´ d”‘·
n+<ë sê•. lsêeTTì ÁbÕD+. m˝≤¬>’Hê ÄyÓTqT n|üVü≤]ùdÔ #ê\T ` Ä m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ sêeTT&ÉT J$‘êìï
#ê*kÕÔ&ÉTμ nì. Ç~ sêeDTìøÏ m+‘·>±H√ q∫Ã+~.
eTs¡THê&ÉT<äj·Ty˚T s¡<∏ä+ô|’ Äø±X¯+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô e÷Ø#·Tì ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. d”‘· n|üVü≤s¡D $wüj·T+
‘Ó*bÕ&ÉT. á |üì˝À ‘·q≈£î düVü‰j·T|ü&ÉeTHêï&ÉT. e÷Ø#·T&ÉT eT+&ç|ü&Ü¶&ÉT. ªz sêø£åùd+Á<ë! á dü÷#·q ˙¬øe&ç#êÃ&ÉT?
ì»+>± n‘·&ÉT ˙≈£î $TÁ‘·Tì s¡÷|ü+˝À ñqï X¯Á‘·Te⁄. lsêeTT&ÉT dæ+Vü≤+ e+{Ïyê&ÉT. dæ+Vü≤+e<ä›≈£î yÓﬁ¯ﬂ&É+ m+‘·
Á|üe÷<ä+? ô|’>± Ç‘·s¡T\≈£î Vü‰ì #˚j·÷\H˚ Ä˝À#·q ˝Ò≈£î+&Ü Á|üXÊ+‘·+>± ñqï sêeTTì ø£$«+#·&É+ ø=]$‘√ ‘·\>√ø√ÿe&Éy˚T.
XÊ+‹+∫, á Ä˝À#·q $s¡$T+∫ düTœ+#·μeTì dü<äT|ü<˚X¯+ #˚XÊ&ÉT. sêeDTì Äy˚X¯+ ‹s¡T>∑T eTTK+ |ü{Ïº+~. sêeDT&É÷
‹s¡T>∑TeTTK+ |ü{≤º&ÉT \+ø£≈£î.
Ks¡<ä÷wüD Á‹X¯s¡T\T, |ü<ëï\T>∑T y˚\eT+~ sêø£ådüMs¡T\T sêeTTì<Ûë{ÏøÏ ì\Te˝Òø£ j·TeTTì Ç+{À¢ ‘·\<ë#·Tø√e&Üìï
J]í+#·Tø√˝Òø£b˛sTT+~ X¯Ss¡ŒDK. \+ø£≈£î |üs¡T>∑TBdæ+~. eT+Á‘·T\‘√ ø=\Te⁄B]q sêeDTì düuÛÑ˝ÀøÏ yÓ[ﬂ+~. $ø£è‘·s¡÷|ü+‘√
e∫Ãq #Ó˝…¢* BHêedüúqT #·÷∫≈£L&Ü #·*+#·˝Ò<äT sêeDT&ÉT. X¯Ss¡ŒDK Äy˚X¯+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~. sêeDTì eT÷s¡â‘ê«ìï
m+&É>∑{Ïº+~. lsêeTTìe\¢ \+ø£≈£î eTT|üyê{Ï\¢>∑\<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. ªkÂ+<äs¡´e‹jÓÆTq d”‘·≈£î ‘·–q uÛÑs¡Ôe⁄ ˙y˚qμì
sêeDTì˝À ø=‘·Ô ÄX¯\qT πs¬ø‹Ô+∫+~.
ˇø£yÓ’|ü⁄ e÷Ø#·Tì e÷≥\T, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ X¯Ss¡ŒDK |ü\T≈£î\T \+πøX¯óì eTqdüTqT ≈£î~ù|düTÔHêïsTT. njÓ÷eTj·T+˝À
|ü&Ü¶&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D+˝Àì eT+∫#Ó&ÉT\qT Ä˝À∫+#ê&ÉT. lsêeTTì ã\+‘√ ‘·q ã˝≤ìï b˛\TÃ≈£îHêï&ÉT. ∫es¡≈£î d”‘·qT
n|üVü≤]+#·&Üìπø ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT eT∞¢ e÷Ø#·Tìe<ä›≈£î yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D≈£î ã+>±s¡T˝Ò&ç>± e÷] düVü≤ø£]+#·eTHêï&ÉT. Ä Ä˝À#·qqT
$s¡$T+#·Tø√eTì \+πøX¯óìøÏ |ü]|ü]$<Ûë q#·ÃC…|üŒpXÊ&ÉT e÷Ø#·T&ÉT. $XÊ«$TÁ‘·Tì j·÷>∑ dü+s¡ø£åD dü+<äs¡“¤+˝À sêeTu≤D+
jÓTTø£ÿ s¡T∫ @$T{À ‘êqT ‘Ó\TdüT≈£îHêïqHêï&ÉT. e÷Ø#·Tì e÷≥\qT ô|&É#Ó$q ô|{≤º&ÉT sêeDT&ÉT. eT÷s¡Tâ\≈£î Væ≤‘·uÀ<Ûä\T
#Ó$¬øø£ÿe⁄.
#Ó|æŒq≥T¢ #˚j·T≈£î+fÒ ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì ‘Ó–+∫ #ÓbÕŒ&ÉT sêeDT&ÉT. ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓ[‘˚ lsêeTT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT.
yÓﬁ¯ﬂ≈£î+fÒ sêeDT&ÉT #·+|ü⁄‘ê&ÉT. ªeTT+<äTqTsTT´ yÓqø£>=sTT´μ˝≤ ñ+~ e÷Ø#·Tì dæú‹. ∫es¡ø=ø£ ìX¯Ãj·÷ìø=#êÃ&ÉT.
sêeDTì‘√ ª˙ #˚‹˝À #êe&É+ ø£Hêï lsêeTTì #˚‹˝À #êe&Éy˚T qj·T+. Hê »qà ‘·]düTÔ+<äìμ ‘˚*Ã#ÓbÕŒ&ÉT.
e÷Ø#·T&ÉT ã+>±s¡T˝Ò&ç>± e÷] lsêeTTì ÄÁX¯eT ÁbÕ+‘·+˝À ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT. |üP\Tø√j·T&ÜìøÏ e∫Ãq d”‘ê<˚$ Ä
õ+ø£qT #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´|ü&ç+~. sêeT\ø£ÎDT\qT |æ*∫+~. yês¡T Ä eTè>±ìï #·÷XÊs¡T. \ø£ÎDT&ÉT n~ e÷j·÷eTè>∑y˚Tqì
ìdü‡+X¯j·T+>± |ü*ø±&ÉT. e÷Ø#·T&˚ á s¡÷|ü+˝À e∫Ã ñ+{≤&ÉHêï&ÉT. y˚≥≈£îe#˚Ã sêE\qT e÷j·÷eTè>∑s¡÷|ü+˝À
#·+|ü&É+ e÷Ø#·Tq≈£î ø=‘·Ô<˚MTø±q<äHêï&ÉT. Ç˝≤+{Ï ˝Ò&ç Á|ü|ü+#·+˝À ñ+&É<äì nqTe÷Hêìï yÓ*ãT#êÃ&ÉT. d”‘· e÷Á‘·+
|ü≥Tºe<ä\˝Ò<äT. ‘·q≈£î n<Ó+‘√ q∫Ã+<äì, rdüT≈£îsêyê\ì ø√]+~. ‘ÓùdÔ ÄÁX¯eT+˝À Áø°&Ü eTè>∑+>± ñ+≥T+<äì,
njÓ÷<Ûä´#˚sêø£ n+‘·'|ü⁄sêìπø n\+ø±s¡eTÚ‘·T+<äì Ä•+∫+~.
d”‘· ÇcÕºìï Á‘√dæ|ü⁄#·Ã˝Òø£ Ä e÷j·T˝Ò&çì #·+|æ nsTTHê düπs ‘˚e&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&Éj·÷´&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘ê<˚$
s¡ø£åD $wüj·T+˝À »{≤j·TTe⁄ düVü‰j·T+‘√ nÁ|üeT‘·Ô+>± ñ+&ÉeTì \ø£ÎDTì Ä<˚•+#ê&ÉT. e÷j·T˝Ò&çì |ü≥Tºø√e&ÜìøÏ
ãj·T˝Ò›sê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 183

eTè>±ìï ÁbÕD+‘√ |ü≥Tºø√yê\ì X¯‘·$<Ûë˝≤ Á|üj·T‹ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+~qfÒº n+~ n+<ä≈£î+&Ü |üs¡T>∑TBdüTÔqï<ë
eTè>∑+. Çø£ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqTø=ì u≤D≤ìï dü+~Û+#ê&ÉT, Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. u≤D|ü⁄ <Óã“≈£î ‘ê{Ï #Ó≥º+‘· m‘·TÔ m–]
uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô |ü&çb˛j·÷&ÉT e÷Ø#·T&ÉT ì» dü«s¡÷|ü+‘√. sêeTTì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì nqTø£]dü÷Ô ªnjÓ÷´ d”‘ê! njÓ÷´
\ø£ÎD≤!μ nì _>∑Zs¡>± ns¡Tdü÷Ô ndüTe⁄\T u≤kÕ&ÉT. á e÷≥\≈£î d”‘ê\ø£ÎDT\T m+‘· ø£\es¡|ü&É‘ês√qì uÛÑj·T|ü&çHê&ÉT
lsêeTT&ÉT.
e÷Ø#·Tì ø£+sƒ¡<Ûä«ìì sêeTTì~>± uÛ≤$+∫ d”‘· Ä+<√ﬁ¯q#Ó+~+~. lsêeTT&ÉT @<√ Ä|ü<ä˝À ∫≈£îÿ≈£îHêï&Éì
‘·\∫+~. Ä<äTø√e&ÜìøÏ yÓ+≥H˚ yÓﬁ¯ﬂeTì \ø£ÎDTì |ü⁄s¡e÷sTT+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT #·*+#·˝Ò<äT. Ç~ lsêeTTì dü«s¡+
ø±<äHêï&ÉT. e÷Ø#·Tì e÷j·÷C≤\eTHêï&ÉT. ªne÷à! ˙ s¡ø£åD uÛ≤s¡+ lsêeTT&ÉT Hêø£|üŒ–+#ê&ÉT. ìqTï Ç˝≤ ˇ+≥]>±
e<ä*yÓﬁ¯ﬂ˝Òqμì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. d”‘· Äy˚X¯+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. eTqdüT˝À @<√ <äTcÕº˝À#·q‘√ Ç˝≤ Á|üe]ÔdüTÔHêïeì
ìwüO˜s√≈£îÔ˝≤&ç+~. #˚ùd~˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT ãj·T\T<˚s¡&ÜìøÏ dü+dæ<äT∆&Éj·÷´&ÉT. ªne÷à! ˙≈£î uÛÑÁ<äeT>∑T>±ø£. eq<˚e‘·\T
ìqTï s¡øÏå+‘·Ts¡T>±ø£. Hê≈£î n|üX¯≈£îHê\T ‘√düTÔHêïsTT. eT∞ﬂ ˙e⁄ e÷ nqï‘√ ø£*dæ ñ+&É>± #·÷ùd uÛ≤>∑´+ ø£\T>∑T‘·T+<√?
˝Ò<√?μ nì yêb˛j·÷&ÉT. d”‘· eTÚq+>± ñqï~. nø£ÿ&ç qT+&ç yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ @e÷Á‘·+ eTqdüÿ]+#·≈£îHêï d”‘·≈£î qeTdüÿ]+∫
lsêeTT&ÉT yÓ[ﬂq ~X¯>± q&É#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT yÓﬁ¯ﬂ&Üìï >∑eTì+#ê&ÉT sêeDT&ÉT. n<˚ n<äqT>± düHêï´dæ y˚wü+˝À d”‘· düeTøå±ìøÏ e#êÃ&ÉT. j·T‹
s¡÷|ü+˝À e∫Ãq sêeDTì Ädüq+ô|’ ≈£Ls¡TÃ+&Éu…{Ïº düeTT∫‘·+>± n‹~∏ eTsê´<ä\T #˚dæ+~ d”‘·. eT<Ûä´eT<Ûä´˝À sêeT\ø£ÎDT\
ø√dü+ yêøÏ*yÓ’|ü⁄ #·÷düTÔqï d”‘·≈£î ìsêX‚ $T>∑T\T‘·Tqï~. sêeDT&ÉT d”‘· >∑T]+∫q $esê\T n&ç>±&ÉT. ‘Ó*|æ+~. düHêï´dæ
$esê\qT ø√]+~. ‘êqT sêø£ådüsêE \+πøX¯«s¡T&Éqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ‘·qqT |ü‹>± d”«ø£]+#·eTì n&ç>±&ÉT. n˝≤#˚ùdÔ
n+‘·T˝Òì uÛÀ>∑uÛ≤>±´\‘√ $\dæ\T¢‘êeì ÄX¯#·÷bÕ&ÉT. Ä e÷≥\≈£î d”‘· eT+&ç|ü&ç+~. sêeDTDÏí ‘·èD°ø£]+∫ e÷{≤¢&ç+~.
lsêeTTì |üsêÁø£e÷ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. ªqqTï n|üVü≤]+∫ ˙ #êe⁄qT ˙y˚ ø=ì‘Ó#·TÃø√≈£îμ nì ôV≤#·Ã]+∫+~.
sêeDTì ø£qTï\T ì|ü\T #Ós¡T>∑T‘·THêïsTT. düHêï´dæ y˚cÕìøÏ düHêï´dü$T#êÃ&ÉT. |ü~‘·\‘√ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq ‘·q
ì»dü«s¡÷|ü+‘√ d”‘· m<äT≥ ì\#ê&ÉT. ã\e+‘·+>± d”‘·qT ‘·q s¡<∏ä+˝À \+ø£≈£î ‘·s¡*düTÔHêï&ÉT. d”‘· ªsêe÷! sêe÷!μ
n+≥÷ Äs¡ÔHê<ë\qT #˚düTÔqï~. ÄyÓT y˚<äq ns¡D´s√<äqsTT´+~.
n|ü&É|ü&˚ ìÁ<ä≈£î|üÁø£$TdüTÔqï »{≤j·TTe⁄≈£î d”‘ê<˚$ Äs¡ÔHê<ë\T $qã&Ü¶sTT. #·÷ùd dü]ø£˝≤¢ d”‘·qT n|üVü≤]+#·T≈£î
b˛‘·Tqï sêeDT&ÉT ø£+≥ã&Ü¶&ÉT. »{≤j·TTe⁄ sêeDTDÏí m~]+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûä´ b˛s¡T ¨s¡T>± kÕ–+~. ∫s¡e≈£î sêeDT&ÉT
K&ÉZ+‘√ »{≤j·TTe⁄ ¬sø£ÿ\qT, ø±ﬁ¯ﬂqT q]øÏy˚kÕ&ÉT. H˚\ô|’ ≈£L˝≤&ÉT »{≤j·TTe⁄. s¡ø£Ô+‘√ ‘·&Édæ eTT<ä›sTTq n‘·ìï #·÷dæ
d”‘· Ä‘·àã+<ÛäTe⁄ b˛>=≥Tº≈£îqï≥T¢ ÄÁø£+~+∫+~.
sêeDT&ÉT d”‘ê<˚$ì rdüTø=ì Äø±X¯e÷s¡Z+ |ü{≤º&ÉT. BqjÓÆTq d”‘· V”≤qT&Ó’q sêeDTDÏí |ü] |ü] $<Ûë <ä÷wæ+∫+~.
Ç+‘·˝À ˇø£ |üs¡«‘· •Ks¡+ô|’ ◊<äT>∑Ts¡T yêqs¡eTTKT´\qT d”‘· #·÷dæ+~. ñ‘·ÔØj·T|ü⁄ ø=+>∑T˝À ‘·q ÄuÛÑs¡D≤\qT ø=ìï+{Ïì
eT÷≥>∑{Ïº yê] eT<Ûä´ |ü&˚≥≥T¢ e<ä*+~. ˇø£y˚ﬁ¯ n≥TyÓ’|ü⁄>± lsêeTT&ÉTeùdÔ ‘·q >∑T]+∫ yêqs¡T\T ‘Ó*j·TCÒkÕÔs¡H˚ ∫qï
ÄX¯.
sêeDT&ÉT d”‘·‘√ \+ø£≈£î #˚sê&ÉT. ‘·q n+‘·'|ü⁄s¡+˝À d”‘·qT+#ê&ÉT. ‘·q yÓ’uÛÑeeT+‘ê #·÷|æ+#ê&ÉT. <ëìì
‘·èDÁbÕj·T+>± uÛ≤$+∫+~ d”‘·. ø£ìø£]+#·eTì ø±ﬁ¯ﬂô|’ã&Ü¶&ÉT. ìsêø£]+∫+<ë eTVü‰kÕ~Û«. uÛÑ]+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT <äX¯ø£+sƒ¡T&ÉT.
Äy˚X¯+‘√ ªyÓTÆ~∏©! ˙≈£î |üHÓï+&ÉT HÓ >∑&ÉT$düTÔHêïqT. á˝À|ü⁄ Hê <ë]øÏ sê≈£î+fÒ eTs¡THê&˚ ÁbÕ‘·'ø± uÛÀ»HêìøÏ
e+≥yêﬁ¯óﬂ ìqTï dæ<ä∆+#˚kÕÔs¡μì u…~]+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç sêø£ådüT\‘√ ªáyÓTqT nXÀø£eHêìøÏ rdüT≈£îbı+&ç. eq+ eT<Ûä´ ˇø£

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°184

s¡Vü≤dü´ Á|ü<˚X¯+˝À ñ+∫ #·T≥÷º ø±|ü˝≤>± ñ+&É+&ç m˝≤>√ ˇø£˝≤>∑ áyÓTqT ˇ|æŒ+#·+&çμ nì ÄC≤„|æ+∫ s¡Tdüs¡Tdü˝≤&ÉT‘·÷
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. Ä&É|ü⁄ eT<Ûä´ õ+ø£˝≤>∑ sêø£ådü Åd”Ô eT<Ûä´ d”‘· _≈£îÿ_≈£îÿeT+≥÷ ø±˝≤ìï >∑&ÉT|ü⁄‘·Tqï~.
e÷Ø#·Tì e~Û+∫ lsêeTT&ÉT yÓqT~]>±&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT m<äTs¡j˚T´ dü]øÏ ìX‚Ãwüßº&Éj·÷´&ÉT. d”‘·qT ˇ+≥]>± e<ä*
m+<äT≈£î e#êÃeì ì\BXÊ&ÉT. »]–q $wüj·÷\T |üPdü>∑T∫Ãq≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. Ç<ä›s¡÷ ÄÁX¯e÷ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘ê<˚$ C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. eqeT+‘ê yÓ‹ø±s¡T. d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. d”‘· C≤&É #Ó|üŒeTì Á|üø£è‹ì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT
lsêeTT&ÉT. ÄyÓT m&Éu≤≥TqT ‘·≥Tºø√˝Òø£ ø£˙ïs¡T eTT˙ïs¡T>± $\|æ+#ê&ÉT. Äy˚<äq Äy˚X¯+>± e÷]+~. ˝Àø±\qT <Ûä«+dü+
#˚j·T&ÜìøÏ lsêeTT&ÉT dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT z<ës¡TŒ yêø±´\‘√ nqïqT XÊ+‘·|üs¡#ê&ÉT.
ns¡D´+˝À d”‘·qT yÓ<äT≈£î‘·÷ yÓﬁ¯ó‘·Tqï sêeT\ø£ÎDT\≈£î »{≤j·TTe⁄ ø£ì|æ+#ê&ÉT. s¡ø£Ô+‘√ ‘·&çdæq n‘·ìì >∑T]Ô+#·˝Ò<äT
lsêeTT&ÉT. MT<äT $TøÏÿ* n‘·&ÉT >∑<ä›s¡÷|ü+˝À ñqï sêø£ådüT&Éì d”‘·q‘·&˚ uÛÑøÏå+∫e⁄+{≤&É˙ ÁuÛÑeT|ü&Ü¶&ÉT. u≤D+‘√ #·+|ü&ÜìøÏ
|üPqT≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À »{≤j·TTe⁄ »]–q $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. sêeDT&ÉT d”‘·qT n|üVü≤]+#ê&Éì, m<äT]+∫q ‘·qø°>∑‹
|ü{Ïº+#ê&Éì $e]+#ê&ÉT. n|üVü≤s¡D≈£î >∑T¬s’q d”‘·, nekÕq<äX¯˝À Äràj·TT&ÉT ` sêeTTì <äT'K+ ¬s+&ç+‘·˝…’+~. ‘·q
‘·+Á&çøÏ Äràj·TT&Ó’q »{≤j·TTe⁄ |ü≥¢ |æ‘·èuÛÑøÏÔì Á|ü<ä]Ùdü÷Ô n‘·ì X¯Øsêìï ì$Tsê&ÉT. »{≤j·TTe⁄ ø£qTïeT÷XÊ&ÉT. lsêeTT&ÉT
»{≤j·TTe⁄q≈£î <äVü≤q dü+kÕÿsê\T #˚XÊ&ÉT. n‘·ìøÏ ñ‘·ÔeT>∑‘·T\T ø£\>±\ì >√<ëe]˝À »\‘·s¡ŒD≤\T #˚XÊ&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\T <ä+&Éø±s¡D´+ qT+&ç Áøö+#ês¡D≤´ìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç eq+˝À uÛÑj·T+ø£s¡T&Ó’q ˇø£ sêø£ådüTì
#·÷XÊs¡T. n‘·ì ‘· yÓT&É ø£qã&É&É+˝Ò<äT. ø£&ÉT|ü⁄ uÛ≤>∑+˝À eTTKeTT+~. m<äô|’q ˇπø ø£qTï ñ+~. jÓ÷»q+ bı&Ée⁄
yê´|æ+∫q #˚‘·T\T. Ä #˚‘·T\˝À |ü≈£åî\qT, eTè>±\qT |ü{Ïº‹+{≤&ÉT. n‘·ìù|s¡T ªø£ã+<ÛäT&ÉTμ. ‘·q düMT|ü+˝ÀøÏ e∫Ãq
sêeT\ø£ÎDT\qT ne÷+‘·+>± ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√ |ü≥Tº≈£îHêï&ÉT. n‘·ì #˚‘·T˝À¢ ∫øÏÿ‘˚ ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ me]‘·s¡+ø±<äT.
n+<äTπø ªø£ã+<Ûä Vü≤kÕÔ\Tμ nqï C≤rj·T+ |ü⁄≥Tº≈£îe∫Ã+~. ø£ã+<ÛäT&ÉT sêeT\ø£ÎDT\qT uÛÑøÏå+#·&ÜìøÏ H√s¡T‘Ós¡#ê&ÉT.
nqï<äeTTà*<ä›s¡÷ ‘·eT K&ÜZ\‘√ düTHêj·÷dü+>± yê&ç uÛÑTC≤\qT qs¡øÏy˚XÊs¡T. ø£ã+<ÛäT&ÉT ≈£î|üŒ≈£L˝≤&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\
>∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. ‘·q >∑T]+∫ #Ó|ü≈£îHêï&ÉT. XÊ|üø±s¡D+>± ‘·qø° $ø£è‘·s¡÷|ü+ ÁbÕ|æÔ+∫+<äHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
ø£ã+<ÛäTì‘√μ. ªe÷≈£î sêeDTì ù|s¡T e÷Á‘·y˚T ‘Ó*dæ+~. n‘·ì s¡÷|ü+, ñ+&˚#√≥T, X¯øÏÔkÕeTsêú´\T ‘Ó*j·Te⁄. yê{Ïì
#Ó|üŒe\dæ+<äμì n&ç>±&ÉT. düe÷<Ûëq+>± ø£ã+<ÛäT&ÉT ªlsêe÷! HêøÏ|ü&ÉT ~e´C≤„q+˝Ò<äT. Hê X¯Øsêìï <äVæ≤ùdÔ Hê ì»s¡÷|ü+
edüTÔ+~. n|ü&ÉT #Ó|üŒ>∑\qμHêï&ÉT. ø£ã+<ÛäTì X¯ØsêìøÏ n–ïdü+kÕÿs¡+#˚XÊs¡T sêeT\ø£ÎDT\T. ÄC≤« qT+&ç ~e´<˚Vü≤+‘√
ãj·T{ÏøÏ e#êÃ&ÉT ø£ã+<ÛäT&ÉT. d”‘ê<˚$ <=]πø ñbÕj·÷ìï lsêeTTq≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+<äT≈£î düTÁ^e⁄ì yÓTÆÁ‹ u≤>±
‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT. yê* düTÁ^e⁄ ø£<∏äqT $e]+#ê&ÉT. düTÁ^e⁄ì #˚πs <ë]ì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì nqTeT‹ì rdüTø=ì
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü«sêZìøÏ yÓﬁ≤¢&ÉT.
ø£ã+<ÛäT&ÉT dü÷∫+∫q e÷s¡Z+˝À Á|üj·÷DÏdü÷Ô |ü+bÕdüs¡düT‡qï ÁbÕ+‘êìøÏ #˚sês¡T sêeT\ø£ÎDT\T. Ä rs¡+˝À ñqï
X¯ã] ÄÁX¯e÷ìøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. X¯ã] ‘·|üdæ‡<äT∆sê\T, C≤„qejÓ÷eè<äT∆sê\T. lsêeT<äs¡Ùq+‘√ ÄyÓT ‘·qTe⁄ |ü⁄\øÏ+∫+~.
|ü+bÕrs¡+˝À <=]πø |ü+&É¢qT kÕ«$TøÏ düeT]Œ+∫+~. ‘·q »qà <Ûäq´yÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì nqTeT‹ìbı+~ ‘·q
<˚Vü‰ìï n–ïøÏ ÄVüQ‹ #˚dæ n–ïø±+‹‘√ }s¡ú«˝Àø±\≈£î yÓ[ﬂ+~.
nø£ÿ&ç qT+&ç ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ Á|üj·÷De÷j·÷´s¡T sêeT\ø£ÎDT\T. <ë]˝À |ü+bÕdüs√esêìï <ä]Ù+#ês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 185

øÏwæÿ+<Ûë ø±+&É+
|ü+bÕdüs√es¡ ÁbÕ+‘·+ |üs¡eT s¡eTD°j·T+>± ñ+~. Á|üø£è‹ ‘·q n+<ë\qT Äs¡uÀdüT≈£îqï≥T¢>± ñ+~. ø±ì lsêeTTì
eTqdüTqT @e÷Á‘·+ dü+‘√wüô|≥º˝Òø£b˛sTT+~. ô|’>± d”‘· m&Éu≤≥T Äy˚<äq nH˚ n–ïøÏ Ä»´+ b˛dæq≥T¢>± lsêeTTì
u≤<ÛäqT eT]+‘·ô|+∫+~. \ø£ÎDT&ÉT }s¡&ç+#ê&ÉT. ªnHêï á <Ó’Hê´ìï e<ä\T. n<˚ eTq≈£î y˚T\T#˚düTÔ+~. #˚dæq Á|üj·T‘·ï+
$|òü\yÓTÆq|ü&ÉT, dü+|ü<ä\qT b˛>=≥Tº≈£îqï|ü&ÉT n<ÛÓ’s¡´|ü&É≈£î+&Ü Á|üj·T‘·ï+#˚ùdÔ eT+∫ |òü*‘·eTT+≥T+~. ñ‘ê‡Vü≤y˚T
ã\+. ñ‘ê‡Vü≤eTTqïyêìøÏ nkÕ<Ûä´eTH˚~˝Ò<äT. yês¡T m≥Te+{Ï ø£cÕº˝§∫ÃHê yÓqø£&ÉT>∑Ty˚j·Ts¡T. eTq Á|üj·T‘êïìï
ø=qkÕ–<ë›+. e~HÓ>±s¡T ‘·|üŒø£ \_ÛkÕÔs¡μì <ÛÓ’s¡´+ #ÓbÕŒ&ÉT.
ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘·+ qT+&ç sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. >∑T+&Ó˝À sêsTT|ü&É¶≥ºsTT+~. Ä Ç<ä›s¡T Ms¡T\T
‘·q nqïjÓÆTq yê*|ü+|ü>± e#êÃπsyÓ÷qì uÛÑj·T+‘√ eDøÏb˛‘·THêï&ÉT. <ÛäqTsê“¤D≤\T <Ûä]+∫q yêﬁËﬂes√ e÷s¡Ty˚wü+˝ÀyÓ[ﬂ
ø£qTø√ÿeTì Ä+CH˚j·TTDÏí Ä<˚•+#ê&ÉT.
düTÁ^e⁄ì Äq‹ô|’ sêeT\ø£ÎDT\Tqï #√{ÏøÏ ˇø£ÿ >∑+‘·Ty˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. düHêï´dæ s¡÷|ü+˝À yê] e<ä›≈£î
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. yê] s¡÷bÕìï bı–&Ü&ÉT. yê] |ü]#·j·T+ n&ç>±&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\T eTÚqeTTÁ<ä <ë˝≤Ãs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yê]‘√
yêqs¡sêE düTÁ^e⁄&ÉT <Ûäsêà‘·Tà&ÉT, eTVü‰Ms¡T&ÉT ‘·q nqïjÓÆTq yê*#˚ e+∫+|üã&Ü¶&ÉT. s¡ø£åD¬ø’ C≤Á>∑‘·Ô‘√ ‹s¡T>∑T‘·THêï&ÉT.
H˚qT düTÁ^e⁄ì eT+Á‹ì. qqTï ªVü≤qTeT+‘·T+&Éμ+{≤s¡T. düTÁ^e⁄&ÉT MT‘√ ùdïVü‰ìï ø√s¡T‘·THêï&ÉT. H˚qT yêj·TT|ü⁄Á‘·T&ÉqT.
mø£ÿ&ç¬ø’Hê yÓ[ﬂsê>∑ X¯øÏÔ >∑\yê&ÉqT. düTÁ^e⁄&ÉT |ü+|ü>± á s¡÷|ü+˝À MTe<ä›≈£î e#êÃqTμ nì #êø£#·ø£´+>± e÷{≤¢&Ü&ÉT.
$wüj·÷ìï #Óù|Œ|ü<ä∆‹˝À m+‘√ H˚s¡TŒqT Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥rs¡T lsêeTTì Äø£≥Tº≈£î+~. \ø£ÎDTì‘√
ªÇ‘·&ÉT y˚<ë\qT, yê´ø£s¡D≤ìï ≈£åîDí+>± #·~yê&Éqï~ ìX¯Ãj·T+. ˝Ò≈£î+fÒ e÷≥˝À¢ Ç+‘· düŒwüº‘· ñ+&É<äT. ‘·&Éu≤≥T,
‘=+<äs¡bÕ≥T ˝Ò≈£î+&Ü, ‘·|ü\T |ü\ø£≈£î+&Ü, dü¬s’q dü«s¡+‘√ #Ó|üŒ<ä\#·T≈£îqï $wüj·÷ìï eTqdüT≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îH˚≥≥T¢ #ÓbÕŒ&ÉT.
áj·Tq e÷{≤¢&˚ rs¡T#·÷ùdÔ #·+|ü&ÜìøÏ ø£‹Ô m‹Ôq X¯Á‘·Te⁄≈£î ≈£L&Ü #˚‘·T\Tsêe⁄μ nì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT. e÷≥≈£îqï X¯øÏÔ
n≥Te+{Ï~.
Vü≤qTeT+‘·Tì‘√ \ø£ÎDT&çH˚ e÷{≤¢&ÉeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT+‘·Tì n_ÛÁbÕj·÷\≈£î düeTà‹ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷. ‘·eT
eè‘êÔ+‘êìï $e]+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. ‘·eT≈£î düTÁ^e⁄ì düVü‰j·T+ m+‘√ ‘·–q<äHêï&ÉT. düHêï´dæs¡÷|ü+ e<ä* sêeT\ø£ÎDT\qT
uÛÑTC≤\ô|’ møÏÿ+#·Tø=ì ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT Vü≤qTeT. n+‘·≈£î eTT+<˚ uÛÑj·T+‘√ eT\j·T–]øÏ #˚]q
düTÁ^e⁄ì sêeT\ø£ÎDT e<ä›≈£î rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Ä+»H˚j·TT&ÉT.
lsêeT düTÁ^e⁄\T n–ïkÕøÏå>± $TÁ‘·T˝…’Hês¡T. düTÁ^e⁄&ÉT ªsêe÷! áHê&ÉT ˙e⁄ Hê≈£î ÁbÕD$TÁ‘·T&ÉyÓ’Hêe⁄. Ç|üŒ{Ï
qT+&ç düTK<äT'U≤\˝À eTq+ ˇø£ÿ{Ï>±H˚ ñ+<ë+. yê* uÛÑj·T+ qqTï e<ä\&É+˝Ò<äT. ˙ nuÛÑj·T+ ø±yê*μ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°186

lsêeTT&ÉT eT+<äVü‰kÕìï∫+~dü÷Ôμ düTÁ^yê! Ä|ü<ä˝À Ä<äT≈£îH˚yê&˚ >∑<ë $TÁ‘·T&ÉT. ˙ uÛ≤s¡´qT n|üVü≤]+∫q yê*ì ‘·|üŒø£
e~ÛkÕÔqμì e÷{Ç#êÃ&ÉT. düTÁ^e⁄ì eTqdüT≈£î<äT≥|ü&ç+~.
lsêeT düTÁ^e⁄\T ùdïVü≤|üPs¡«ø£+>± e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥Tqï|ü&ÉT d”‘ê<˚$ m&ÉeTø£qTï, yê* m&ÉeTø£qTï, sêeD≤düTs¡Tì
m&ÉeTø£qTï ˇø£ÿkÕ]>± n~sêsTT. d”‘·≈£î m&ÉeTø£qTï n<äs¡&É+ X¯óuÛÑdü÷#·qø£+. eT>∑yê]øÏ n~ nX¯óuÛÑdü÷#·ø£+. Ç~
uÛ≤$|ü]D≤e÷\≈£î dü÷#·q.
düTÁ^e⁄&ÉT >∑‘·+˝À ‘êqT q\T>∑Ts¡T eT+Á‘·T\‘√ ø=+&Éô|’ ñqï|ü&ÉT ˇø£ sêø£ådüT&ÉT Åd”Ôì ã\e+‘·+>± rdüT≈£îb˛e&É+
#·÷XÊeTHêï&ÉT. ÄyÓT ªsêe÷!μ ª\ø£ÎD≤!μ nì _>∑Zs¡>± ns¡e&É+ $HêïeTHêï&ÉT. ‘·eTqT #·÷dæ q>∑ eT÷≥qT C≤s¡$&É∫+<äì
#Ó|æŒ, Ä ÄuÛÑs¡D≤\qT ‘Ó∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT yê{Ïì #·÷dæ ø£˙ï{Ï dü+Á<äeTj·÷´&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT ªnHêï! á
πøj·T÷sê\qT, ≈£î+&É˝≤\qT H˚qT >∑Ts¡TÔ|ü≥º˝ÒqT. ø±ì ø±* n+<Ó\T e÷Á‘·+ e÷ e~HÓ>±]y˚. ÄyÓT≈£î ì‘·´+ bÕ<ë_Ûe+<äq+
#˚j·T&É+e\¢ H˚qT M{Ïì >∑Ts¡TÔ|ü{≤ºqμHêï&ÉT.
lsêeTTì XÀø±ìï b˛>=fÒº Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. d”‘ê<˚$ì rdüT≈£îsêe&É+˝À ‘êqT ‘·–q Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔqHêï&ÉT.
dü|ü]yês¡+>± sêeDTDÏí Vü≤‘·e÷πsÃ+<äT≈£î ‘·q X¯øÏÔj·TT≈£îÔ\ìï+{Ï˙ $ìjÓ÷–kÕÔqHêï&ÉT. <äT'K+ nqs¡ú<ëj·Tø£+ ø£qTø£
m|ü&É÷ <äT'œ+#·e<ä›Hêï&ÉT. m\¢|ü&É÷ <äT'œ+#˚yê]øÏ düTKeTT+&É<äT. ‘˚»düT‡ ø°åDÏdüTÔ+~. ˇø=ÿø£ÿ|ü&ÉT ÁbÕD≤\T ì\e&Éy˚T
ø£wüº+>± ñ+≥T+~. ø£qTø£ <äT'K dæú‹ qT+&ç ãj·T≥ |ü&ÉeTì <ÛÓ’s¡´e#·Hê\qT e*¢+#ê&ÉT.
ªz sêe÷! ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT ‘·q ùdïVæ≤‘·Tì ø√dü+ dü+|ü<ä\qT, düTU≤\qT, ∫es¡≈£î ‘·q ÁbÕD≤\qT ≈£L&Ü $&Ée&ÜìøÏ
dæ<ä∆|ü&É‘ê&ÉT. ÁbÕD$TÁ‘·T\yÓTÆq eTq+ ùdïVü≤<Ûäsêàìï #·ø£ÿ>± bÕ{Ï<ë›eTμHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n+<äT≈£î n+^ø£]dü÷Ô ªñ|üø±s¡+
»s¡>∑&Éy˚T $TÁ‘·Tìe\¢ |òü\+ ` n|üø±s¡+ #˚j·T&É+ X¯Á‘·Te⁄ \ø£åD+. ˙ uÛ≤s¡´q|üVü≤]+∫q yê*ì ás√CÒ #·+|ü⁄‘êqμHêï&ÉT.
yê*‘√ yÓ’s¡yÓT+<äT≈£î e∫Ã+<√ ‘Ó\T|üeTHêï&ÉT düTÁ^e⁄ì. >∑‘·ø£<∏äqT lsêeTTì #Ó$qy˚XÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
ªe÷ nqï yê* eTVü‰ã\XÊ*. ô|<ä›yê&ÉT ø£qTø£ e÷ ‘·+Á&ç ‘·s¡Tyê‘· øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêC…’Hê&ÉT. e÷j·÷$ nH˚ yêìøÏ e÷
nqï‘√ yÓ’s¡+. ˇø£Hê{Ï ns¡úsêÁ‹ e÷j·÷$ øÏwæÿ+<Ûä≈£î e∫Ã yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. y˚TyÓT+‘·>± yê]+∫Hê yê*
$q≈£î+&Ü yêì‘√ b˛s¡T≈£î dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. eTeTTà #·÷&É>±H˚ e÷j·÷$ uÛÑj·T+‘√ yÓqT~]– |æø£ÿã\+#·÷bÕ&ÉT. y˚TeTT
yÓ+ã&ç+#ê+. n‘·&ÉT ˇø£ ô|<ä› uÛÑ÷>∑èVü≤+˝ÀøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. yê* Äy˚X¯+‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. qqTï _\«<ë«s¡+ e<˚› ñ+&ÉeTHêï&ÉT.
e÷j·÷$ì #·+|æ ekÕÔqì yÓﬁ≤¢&ÉT. dü+e‘·‡s¡yÓTÆ+~. nqïC≤&˚˝Ò<äT. Hê ÄX¯\T n&ÉT>∑+{≤sTT. Ä+<√ﬁ¯q m≈£îÿyÓ’+~.
Ç+‘·˝À qTs¡T>∑T‘√≈£L&çq s¡ø£Ô+ >∑TVü≤ qT+&ç ãj·T≥≈£î edüTÔqï~. ˝À|ü sêø£ådüTì$, nqï>±] ns¡T|ü⁄\T $ì|ædüTÔHêïsTT.
e÷j·÷$#˚‹˝À e÷j·Tqï #·ìb˛j·÷&ÉqT≈£îHêïqT. sêø£ådüT&ÉT ãj·T≥≈£î ekÕÔ&˚yÓ÷qì ø=+&É+‘· ã+&É‘√ _\<ë«s¡+
eT÷ùdXÊqT. eTÚq+>± øÏwæÿ+<Ûä≈£î e#êÃqT. eT+Á‘·T\T Hê <ë«sê düe÷#êsêìï sêã{≤ºs¡T. ã\e+‘·+>± qqTï sêEqT
#˚XÊs¡T. ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yê* e#êÃ&ÉT. qqTï sêE>± #·÷dæ ø£qT˝…Ás¡CÒkÕ&ÉT, Hê ≈£îe÷s¡T\qT #Ós¡kÕ\˝À ã+~Û+#ê&ÉT.
m+‘· Áã‹e÷*Hê ø£å$T+#·˝Ò<äT. dü]ø£<ë qqTï sê»´ÁuÛÑwüßºDÏí #˚j·T&Éy˚Tø±<äT. Hê uÛ≤s¡´ s¡TeTqT n|üVü≤]+#ê&ÉT. ÁbÕD;Û‹‘√
|üs¡T>∑T\TrkÕqT. düeTdüÔ uÛÑ÷eT+&É\+ ‹]>±qT. ∫es¡≈£î á ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘êìï #˚s¡T≈£îHêïqT. eT‘·+>∑eTTì XÊ|ü+
ø±s¡D+>± yê* Çø£ÿ&É≈£î sê˝Ò&ÉT. yê* <äT+<äT_Û nH˚ sêø£ådüTì #·+|æ $dü]y˚dæq|ü&ÉT Ä sêø£ådüTì H√{Ï qT+&ç s¡ø£Ô
_+<äTe⁄\T eT‘·+>±ÁX¯eT+ô|’ |ü&Ü¶sTT. n+<äT≈£î ø√|æ+∫q eTTì ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘·+ô|’ ø±*&ç‘˚ yê* eTs¡DÏkÕÔ&Éì
X¯|æ+#ê&ÉTμ n+≥÷ düTÁ^e⁄&ÉT ‘·q ø£<∏äq+‘ê #Ó|üø=#êÃ&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 187

lsêeTTì ã\yÓT{Ïº<√ ‘Ó\TdüTø√yê\qT≈£îHêï&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. <ëìøÏ »yêãT>± lsêeTT&ÉT ø±* u§≥qÁy˚*‘√ nø£ÿ&É
|ü&çe⁄qï <äT+<äT_Û ndæú|ü+»sêìï |ü~jÓ÷»Hê <ä÷s¡+ |ü&˚≥≥T¢ ∫$Tày˚XÊ&ÉT. ˇπø u≤D+‘√ @&ÉT eT~›#Ó≥¢qT N˝≤Ã&ÉT.
dü+‘√wæ+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
yê* e<Ûä≈£î Çø£ @ e÷Á‘·+ Ä\dü´+ e<ä›ì lsêeTTì ‘=+<äs¡ô|{≤º&ÉT. n+<äs¡÷ øÏwæÿ+<Ûä≈£î yÓﬁ≤ﬂs¡T. düTÁ^e⁄&ÉT
uÛÑj·T+ø£s¡+>± >∑]®dü÷Ô yê*ì j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. eTVü‰ã\XÊ*jÓÆTq yê* ø£åD≤\˝À nø£ÿ&É yê˝≤&ÉT. Ç<ä›] j·TT<ä∆+
nø£ÿ&É uÛÑj·÷qø£ yê‘êes¡D≤ìï düèwæº+∫+~. yê*düTÁ^e⁄\T ˇπø b˛*ø£‘√ ñHêïs¡T. n+<äTπø lsêeTT&ÉT yê*ì düŒwüº+>±
>∑T]Ô+#·˝Òø£b˛j·÷&ÉT. yê* $»è+uÛÑD≈£î ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. lsêeTTì ø=s¡≈£î #·÷XÊ&ÉT. ø£ì|æ+#·˝Ò<äT.
>∑T+&Ó>∑TuÛÒ\TeT+~. ÁbÕDuÛÑj·T+‘√ ãTTwü´eT÷ø±ìøÏ |üs¡T>∑T\TrXÊ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. nø£ÿ&É≈£î yÓﬁ¯ﬂ˝Òì yê* düTÁ^e⁄ì ªã‹ø±e⁄b˛μ
nì eTs¡*b˛j·÷&ÉT.
\ø£ÎD Vü≤qTeT+‘·T\‘√ ≈£L&ç lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄ì e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. düTÁ^e⁄&ÉT dæ>∑TZ‘√ ‘·\~+#·T≈£îHêï&ÉT. ª˙
dü÷#·q bÕ{Ï+∫q+<äT≈£î |òü*‘·$T<˚Hê?μ nì Á|ü•ï+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ndü\T $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. düTÁ^e⁄ì >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ
M\T>± ªHê>∑πødüs¡|ü⁄\‘·μqT yÓT&É˝À y˚j·TeTì \ø£ÎDTq≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. nqï Ä»„qT yÓ+≥H˚ neT\T#˚XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
|üP\‘√ ì+&çq Ä \‘·qT <Ûä]+∫ düTÁ^e⁄&ÉT ‹]– j·TT<ë∆ìøÏ düqï<ä∆eTj·÷´&ÉT.
øÏwæÿ+<Ûä≈£î Á|üj·÷DeTj·÷´s¡+<äs¡÷. düTÁ^e⁄&ÉT yê*ì eT∞ﬂ j·TT<ë∆ìøÏ ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. yê* n&ÉT>∑TeTT+<äT≈£î y˚XÊ&ÉT.
ø±ì n‘·ì uÛ≤s¡´ ‘ês¡ n&ÉT¶|ü&ç+~. ˇø£kÕ] z&çb˛sTT <Óã“\T ‹qï düTÁ^e⁄&ÉT eT∞¢ ÄVü‰«ì+#·&É+ yÓqTø£ @<√ Ä+‘·s¡´+
ñ+<äì n_ÛÁbÕj·T|ü&ç+~. düTÁ^e⁄ìøÏ lsêeTT&ÉT n+&É>± ñHêï&Éqï $wüj·÷ìï Á|ükÕÔ$+∫+~. j·TT<ë∆ìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&É+ πøåeT+ø±<äì
yê]+∫+~. ‘ês¡e÷≥\qT ô|&É#Ó$q ô|{≤º&ÉT yê*. j·TT<ä∆~X¯>± n&ÉT>∑T\T y˚XÊ&ÉT.
yê*düTÁ^e⁄ b˛s¡T rÁe+>± kÕ>∑T‘·Tqï~. s¡ø£Ô+ ø±s¡T‘·THêï |ü{Ïº+#·T≈£îH˚ dæú‹˝À ˝Òs¡T yê]<ä›s¡T. yÓT\¢yÓT\¢>± düTÁ^e⁄ì
X¯øÏÔ düqï–\T¢‘·Tqï~. e÷{Ïe÷{ÏøÏ ~≈£îÿ\T #·÷düTÔHêï&ÉT. n‘·ì Ä+‘·s¡´+ ns¡úyÓTÆ+~ lsêeTTìøÏ. $wüdüs¡Œ+‘√ düe÷qyÓTÆq
u≤D≤ìï e~˝≤&ÉT yê* MT<ä≈£î. n~ ø£åD≤\˝À yê* eø£å'düú\+˝À Hê≥T≈£îqï~. yê* H˚\ô|’ yê*b˛j·÷&ÉT. düŒèVü≤ø√˝ÀŒj·÷&ÉT.
s¡ø£Ô|ü⁄eT&ÉT>∑T˝À |ü&çe⁄qï yê* ø=+‘·ùd|ü{ÏøÏ ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\qT #·÷XÊ&ÉT. lsêeTTì‘√ ªñ‘·ÔeTT&Éì ù|s¡Tbı+~q
˙e⁄ Ç+‘· n<Ûäs¡à+>± m+<äT≈£î Á|üe]Ô+#êe⁄? ˙≈£î ˙ <˚XÊìøÏ H˚HÓqï&É÷ n|üø±s¡+ #˚j·T‘·\ô|≥º˝Ò<äT. n˝≤+≥|ü&ÉT
qHÓï+<äT≈£î #·+|üe\dæe∫Ã+~. ìqTï m~]+∫ j·TT<ä∆y˚T #˚j·T˝Ò<äT. y˚s=ø£]‘√ b˛s¡T‘·Tqï|ü&ÉT m+<äT≈£î <=+>∑<Óã“
rXÊeμì ì\BXÊ&ÉT. d”‘ê<˚$ ø=s¡≈£î düTÁ^e⁄ì ÄÁX¯sTT+#·&É+ø£Hêï ‘·qqT ø√]e⁄+fÒ u≤>∑T+&˚<äHêï&ÉT. ˇø£ÿs√E˝À
d”‘ê<˚$ì ‘Ó∫Ã n|üŒC…ù|Œ yê&Éqì |ü*ø±&ÉT. sêeDTì j·TT<ä∆+˝À ã+~Û+∫ ‘Ó∫Ã eTT+<äT+#˚ yê&çqì ‘Ó*bÕ&ÉT.
lsêeTT&ÉT yê* n_ÛÁbÕj·÷\qT Á‘√dæ|ü⁄#êÃ&ÉT. ‘·eTTàì uÛ≤s¡´qT #Ós¡ã≥Tº≥ e+{Ï n<Ûäsêà\≈£î ˇ&ç>∑{Ïºq+<äTq
eTs¡D<ä+&Éq $~Û+#êqHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T&ç$ ø£qTø£ #ê≥T>± ñ+&ç #·+|ü&É+˝À ‘·|ü˝Ò<äHêï&ÉT.
lsêeTTì e÷≥\T $qï yê* ‘·q ‘·|üqT ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. eTìï+#·eTì <√dæ˝§>±Z&ÉT. uÛÑs¡Ô $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï
‘ês¡ |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq e∫Ã+~. eTs¡DX¯j·T´ô|’ |ü&çe⁄qï yê* Bqdæú‹ì #·÷dæ+~. >∑T+&Ó #Ós¡Tej˚T´≥≥T¢ @&çÃ+~.
ÁbÕjÓ÷|üy˚XÊìøÏ dæ<ä∆|ü&çq ‘ês¡qT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT z<ësêÃ&ÉT. ‘ês¡, n+>∑<äT u≤<Ûä´‘·qT düTÁ^e⁄q≈£î n|üŒC…bÕŒ&ÉT yê*.
‘·qyÓT&É˝Àì ~e´yÓTÆq düTes¡íe÷\qT düTÁ^e⁄qøÏ∫Ã yÓ+≥H˚ <Ûä]+#·eTHêï&ÉT. ˝Ò≈£î+fÒ yê* #·ìb˛sTTq eTs¡Tø£åDy˚T Ä
e÷ jÓTTø£ÿ X¯øÏÔ q•düTÔ+~. ø=&ÉT¬ø’q n+>∑<äTìøÏ J$‘·+˝À m˝≤ q&É#·Tø√yê˝À ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. u≤D+ e\¢ ø£\T>∑T‘·Tqï
u≤<Ûä n+‘·ø£+‘·≈£L n~Ûø£yÓTÆ ÁbÕD≤\qT e~˝≤&ÉT. yê* J$‘ê<Ûë´j·T+ eTT–dæ+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°188

düTÁ^e Vü≤qTeT<ë<äT\T lsêeTTì e<ä›≈£î e#êÃs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTì‘√ düTÁ^e⁄ì |ü{≤º_Ûùwø£ $wüj·T+
Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. Bì¬ø’ øÏwæÿ+<Ûä≈£î s¡eTàì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·+Á&ç Ä»„y˚Ts¡≈£î |ü<ëï\T>∑T dü+e‘·‡sê es¡≈£î @ Á>±eTeTTq>±ì
q>∑s¡eTTq >±ì n&ÉT>∑Tô|≥ºqì #Ó|æŒ |æ‘·èyêø£´ |ü]bÕ\qqT eTs√e÷s¡T #ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. düTÁ^e⁄q≈£î X¯óuÛÑ+
|ü*ø±&ÉT. ‘êqT Á|üdüeD–] j·T+<äT ñ+{≤qHêï&ÉT. esê¸ø±\+ b˛j·÷ø£ d”‘êH˚«wüD Á|üj·T‘·ï+ ÁbÕs¡+_Û+#·eTì düTÁ^e⁄ì
Ä<˚•+#ê&ÉT. düπsqHêï&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
øÏwæÿ+<Ûä≈£î sêE>± düTÁ^e⁄&ÉT, j·TTesêE>± n+>∑<äT&ÉT |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔ\j·÷´s¡T. ø±\+ >∑&ÉTdüTÔqï~. X¯s¡‘êÿ\+ e∫Ã+~.
d”‘êH˚«wüD ø±s¡´uÛ≤sêìï düTÁ^e⁄q≈£î >∑Ts¡TÔ#˚XÊ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·<äqT>∑TD+>± ùdq\qT düMTø£]+#·eTì ùdHê|ü‹jÓÆTq
ª˙\Tìμ ÄC≤„|æ+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. Ç~ lsêeTTìøÏ ‘Ó*j·T<äT. \ø£ÎDTDÏí |æ*∫ düTÁ^e⁄ì e<ä›≈£î yÓﬁ¯ﬂeTHêï&ÉT.
\ø£ÎDT&ÉT øÏwæÿ+<Ûä≈£î |üj·TqeTj·÷´&ÉT. düTÁ^e⁄&ÉT sê»uÛÀ>±\˝À z\˝≤&ÉT‘·THêï&ÉT. d”‘ê<˚$ m&Éu≤≥T˝À ì\Te⁄Hê
˙s¡e⁄‘·Tqï nqï>±s¡T, ì\TyÓ‘·TÔ ìs¡¢ø£å´+‘√ düTÁ^e⁄&ÉT ` ÄÁ>∑Vü≤+ ø£≥º\T ‘Ó+#·T≈£î+~ \ø£ÎDTìøÏ. ãTdü\T ø=&ÉT‘·THêï&ÉT.
n‘·ì eTT+<äT≈£î sêe&ÜìøÏ me]ø° ø±ﬁ≤ﬂ&É&É+˝Ò<äT. yêqs¡T\÷, eT+Á‘·T˝Òø±<äT ` düTÁ^e⁄ì |ü]dæúr n+‘˚. eT+~s¡
<ë«s¡+ e<ä›≈£î e∫Ãq \ø£ÎDTì‘√ e÷{≤¢&É{≤ìøÏ ‘ês¡ yÓ[ﬂ+~. Åd”Ô\|ü≥¢ ø√|ü+ Á|ü<ä]Ù+#·sê<äì XÊ+‹+#ê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
d”‘êH˚«wüD≈£î düTÁ^e⁄&ÉT lø±s¡+ #·T{≤º&Éì ‘ês¡ \ø£ÎDTìøÏ ‘Ó*|æ+~. n+‘·'|ü⁄s¡+˝À ñqï düTÁ^e⁄ì ø£*XÊ&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
lsêeTTì <äj·Te\¢H˚ ‘ê˙ dæú‹˝À ñHêïqì ø£è‘·»„‘· Á|üø£{Ï+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. eTVü‰ |üsêÁø£eTXÊ*jÓÆTq lsêeTTq≈£î ‘·q
düVü‰j·T+ ì$T‘·Ôe÷Á‘·y˚TqHêï&ÉT. ‘·qyÓ’|ü⁄qT+&ç @<Ó’Hê ‘·|ü »]–‘˚ eTìï+#·eTHêï&ÉT. \ø£ÎDT&ÉT XÊ+‹+#ê&ÉT. ‘·q
nqï>±] e<ä›≈£î düTÁ^e⁄ì s¡eTàHêï&ÉT.
düTÁ^e⁄&ÉT $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À>∑ yêqs¡ Ms¡T\qT sêe\dæ+~>± #Ó|üŒeTì Vü≤qTeT+‘·Tì ÄC≤„|æ+#ê&ÉT. |ü~s√E˝À¢|ü⁄
sê≈£î+fÒ yê]øÏ eTs¡D<ä+&Éq ‘·|üŒ<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á yês¡ÔqT nìï ~≈£îÿ\≈£L y˚>∑+>± |ü+bÕ&ÉT.
|òü*‘·+>± ø√≥¢eT+~ yêqs¡jÓ÷<ÛäT\T øÏwæÿ+<Ûä≈£î #˚s¡T≈£î+≥THêïs¡T. düTÁ^e⁄ì Ä»„ n≥Te+{Ï~. <ëìøÏ ‹s¡T>∑T˝Ò<äT. n+<äTπø
ªdüTÁ^yê»„μ nH˚~ C≤rj·T+>± dæús¡|ü&É¶~.
lsêeTTì‘√ düTÁ^e⁄&ÉT düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T sêø£qT >∑T]+∫ ‘Ó*bÕ&ÉT. d”‘·C≤&ÉqT ‘Ó\TdüTø√e&É+, sêeDTì
ìyêkÕìï |üdæ>∑≥º&Éy˚T Á|ü<Ûëqø£s¡Ôe´eTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì dü÷#·q y˚Ts¡≈£î d”‘êH˚«wüD¬ø’ yêqs¡ Ms¡T\qT q\T~≈£îÿ\≈£î
|ü+bÕ&ÉT ‘·÷s¡TŒ ~≈£îÿq≈£î ª$q‘·Tìμ Hêj·Tø£‘·«+˝À ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. <äøÏåD ~≈£îÿ≈£î n+>∑<äTì Hêj·Tø£‘·«+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT,
C≤+ãe+‘·T&ÉT yÓTT<ä˝…’q Á|üeTTKT\‘√ ≈£L&çq ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. y˚Tqe÷eTjÓÆTq düTùwDTì Hêj·Tø£‘·«+˝À |ü&ÉeTs¡≈£î,
X¯‘·e* Hêj·Tø£‘·«+˝À ñ‘·Ôs¡ ~X¯≈£î ùdqqT |ü+bÕ&ÉT. ˇø=ÿø£ÿ ~≈£îÿq @j˚T Á|ü<˚XÊ\>∑T+&Ü yÓﬁ≤¢˝À, nø£ÿ&É @y˚T$T
ñ+{≤jÓ÷ $es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT. Ä Á|ü<˚XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫q n‘·ì C≤„q+ #·÷ùdÔ eTT≈£îÿq y˚˝ÒdüT≈£î+{≤+.
HÓ\s√E˝À¢ düe÷#ês¡+ ‘ÓeTàì düTÁ^yê»„. d”‘êH˚«wüDqT dü|òü\+ #˚j·T>∑ düeTs¡Tú&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&˚qì düTÁ^e⁄ì qeTàø£+.
Vü≤qTeT+‘·T&É÷ n+‘˚ $XÊ«dü+‘√ ñHêï&ÉT. lsêeTTì uÛ≤eq≈£L&Ü n<˚. n+<äTπø ‘·qù|s¡T #Óø£ÿã&çq ñ+>∑sêìï
Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. Bìì d”‘· #·÷ùdÔ sêeT<ä÷‘·>± Vü≤qTeTqT qeTTà‘·T+<äHêï&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT qeTdüÿ]+∫
sêeTeTTÁ~ø£qT Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTì bÕ<ë\≈£î Á|üD$T*¢ Á|üe÷DeTj·÷´&ÉT.
d”‘êH˚«wüD≈£î ãj·T\T<˚] HÓ\s√E\T ø±edüTÔqï~. ‘·÷s¡TŒ, |ü&ÉeTs¡, ñ‘·Ôs¡ ~≈£îÿ\≈£î yÓ[ﬂqyêﬁ¯óﬂ rÁe+>± yÓ~øÏ
yÓ~øÏ ]ø£ÔVü≤kÕÔ\‘√ yÓqT~]>±s¡T. >∑&ÉTe⁄ eTT–ùdHê{ÏøÏ Á|üdüeD–]˝À lsêeTTì‘√ ñqï düTÁ^e⁄ì e<ä›≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
d”‘·C≤&É¬ø’ #˚dæq ø£èwæ |òü*+#·˝Ò<äì $qï$+#·T≈£îHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT á $wüj·T+˝À ø£è‘·ø£è‘·T´&Í‘ê&Éì BÛe÷ e´ø£Ô+#˚XÊs¡T.
m+<äTø£+fÒ sêeDT&ÉT d”‘·qT rdüT¬ø[ﬂ+~ <äøÏåD+yÓ’|ü⁄πø >∑<ë.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 189

n+>∑<äTì Hêj·Tø£‘·«+˝À <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄≈£î ãj·T\T<˚]q Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTT<ä\>∑Tyês¡T nDTeDTe⁄Hê >±*düTÔHêïs¡T.
düTÁ^e⁄&ç∫Ãq >∑&ÉTe⁄ |üPs¡ÔsTT+~. @+ #˚j·÷˝À ‘√#·&É+ ˝Ò<äT. ‘·eT yês¡T ìsêX¯ |ü&É≈£î+&Ü C≤Á>∑‘·Ô|ü&Ü¶&ÉT n+>∑<äT&ÉT.
$s¡øÏÔ bı+<ä≈£î+&Ü <ÛÓ’s√´‘ê‡Vü‰\‘√ eT+<äT≈£î kÕ–‘˚ $»j·T+ e]düTÔ+<äì Áù|πs|æ+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√
eTT+<äT≈£î ø£~˝≤s¡T.
Vü≤qTeT<ë<äT\T ˇø£ ô|<ä› >∑TVü≤e<ä›≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. n~ ªãTTø£å_\eTTμ. ˇø£ sêø£ådüTì nBÛq+˝À ñ+~. u≤>±
n\dæb˛sTTq yêqs¡T\qT Äø£*<ä|ü\T |ü{Ïº |”&çdüTÔHêïsTT. >∑TVü≤˝ÀøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. n+‘ê njÓ÷eTj·T+>± ñ+~. ∫es¡≈£î
dü«j·T+Á|üuÛÑ nH˚ jÓ÷–ì nqTÁ>∑Vü≤+‘√ Äø£*<ä|ü\qT rs¡TÃ≈£îHêïs¡T. ÄyÓTqT ÁbÕ]ú+∫ ÄyÓT ‘·|ü' Á|üuÛ≤e+ e\¢ ø£åD≤\˝À
ˇø£ ô|<ä›düeTTÁ<ä|ü⁄ ˇ&ÉT¶≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T. Ä düeTTÁ<ëìï ªeT¨<ä~Ûμ n+{≤s¡T. ñyÓ«‘·TÔq ˝Ò#˚ n n\»&ç uÛÑj·÷ìï
ø£*–düTÔqï~.
düeTTÁ<ärs¡+˝À yêqs¡T\+‘ê düe÷y˚X¯eTj·÷´s¡T. @+ #Ój·÷´˝À rÁe+>± #·]Ã+#·T≈£î+≥THêïs¡T. d”‘· C≤&É ø£ìô|≥º≈£î+&Ü
düTÁ^e⁄ì #˚s¡sê<äqT≈£îHêïs¡T.
M] e÷≥˝À¢ ª»{≤j·TTe⁄μ Á|ükÕÔeqqT $Hêï&ÉT ªdü+bÕ‹μ. Ç‘·&ÉT |üøÏåsêE, »{≤j·TTe⁄q≈£î nqï. ¬sø£ÿ\T˝Òø£ |ü&çe⁄Hêï&ÉT.
dü+bÕ‹ ‘·q k˛<äs¡Tì eTs¡D≤ìøÏ m+‘√ $\|æ+#ê&ÉT. ~e´<äèwæº‘√ \+ø£˝À d”‘· ñqï |ü]dæú‘·T\qT ø£qT\≈£î ø£{Ïºq≥T¢
$e]+#ê&ÉT. \+ø£≈£î m˝≤ yÓﬁ≤¢˝À #ÓbÕŒ&ÉT. Ç+‘·˝À ÄX¯Ãs¡´ø£s¡+>± dü+bÕ‹øÏ ¬sø£ÿ\T yÓTT*#êsTT. |üs√|üø±s¡|ü⁄D´+
}]πøb˛‘·T+<ë? n+<äs¡÷ Äq+~+#ês¡T. ‘·q ¬sø£ÿ ã˝≤ìï ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ ]e⁄«q Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT dü+bÕ‹.
yêqs¡ Ms¡T\T ã\|üsêÁø£e÷\qT Á|ü<ä]Ù+#·&É+ <ë«sêH˚ d”‘êH˚«wüD dü|òü\eTÚ‘·T+<äqï ìX¯Ãj·÷ìøÏ e#êÃs¡T. ø±ì
e+<ä jÓ÷»Hê\T yÓ[ﬂsê>∑\yê¬se«s¡ì ‘·]ÿ+#·T≈£î+≥THêïs¡T. Ç≥Te+{Ï |ü]dæú‘·T˝À¢ ø±s¡´Vü‰ì ø£\T>∑≈£î+&Ü ø±bÕ&É>∑\yê&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&=ø£ÿ&˚qì ì>∑TZ<˚˝≤Ã&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. Ä düeTj·T+˝À Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£#√≥ @ø±+‘·+>± ≈£Ls¡TÃìe⁄Hêï&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì #˚sê&ÉT C≤+ãe+‘·T&ÉT. n‘·ì X¯øÏÔj·TT≈£îÔ˝…+‘·{Ïy√ ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Áù|πs|æ+#ê&ÉT. BìøÏ yêqs¡T Á|üX¯+dü\T
‘√&Ó’HêsTT. Ç+πøeTT+~? Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√ ã˝≤ìï |ü⁄+E≈£îHêï&ÉT. n<äT“¤‘·yÓTÆq ‘˚»düT‡‘√
yÓ\T>∑T‘·THêï&ÉT. yêqs¡T\‘√ ªH˚qT y˚Ts¡T|üs¡«‘êìï nHêj·÷dü+>± y˚\e÷s¡T¢ #·T≥º>∑*>±qT uÛÑ÷eT+&É˝≤ìï düeTTÁ<ä+˝À
eTT+#·>∑\qT, Á>∑Vü≤ qø£åÁ‘ê\qT n~Û>∑$T+#·>∑\qT, |üs¡«‘ê\qT qT>∑TZ qT>∑TZ #˚j·T>∑\qT. eTVü‰düeTTÁ<ë\qT ne©\>±
<ë≥>∑\qμì Ä‘·àX¯øÏÔì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. Á|ü‹yê]˝À @<√ ˇø£ X¯øÏÔ ñ+≥T+~. dü¬s’q Áù|s¡D <=]øÏ‘˚ n~ yÓ*øÏedüTÔ+~.
Vü≤qTeT+‘·Tì e÷≥\≈£î C≤+ãe+‘·T&ÉT Äq+~+#ê&ÉT. ªHêj·THê! ˙ <ÛÓ’s√´‘ê‡Vü‰\≈£î ‘·–q≥T¢ e÷{≤¢&Üe⁄. ˙
e÷≥\T yêqs¡T eTqdüT˝À >∑÷&ÉTø£≥Tº≈£îqï <äT'U≤ìï <ä÷s¡+ #˚XÊsTT. n+<äs¡+ ˙ X¯óuÛ≤ìï ø√s¡T‘·THêï+. ãTTwüß\T,
eè<ä∆yêqs¡T\T, >∑Ts¡Te⁄ nqTÁ>∑Vü≤+‘√ á düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·T. ˙ sêø£¬ø’ m<äTs¡T#·÷düTÔ+{≤+. eTq yêqs¡T ÁbÕD≤\˙ï
˙ô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄Hêïj·Tìμ ‘Ó*bÕ&ÉT. ‘êqT \+|òæT+#˚ düeTj·T+˝À ‘·q ã˝≤ìï uÛÑ÷$T uÛÑ]+#·˝Ò<äì, eTùV≤+Á<ä|üs¡«‘·
•Ksê\T n+<äT≈£î ‘·–qeì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT |ü*øÏ eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚sê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°190

düT+<äs¡ ø±+&É+
eTVü‰ã\T&Ó’q e÷s¡T‹ dü÷s¡T´ìøÏ, eTùV≤+Á<äTìøÏ, yêj·TTe⁄q≈£î, ÁãVü≤à≈£î, Ç‘·s¡<˚e‘·\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. ‘·q
X¯Øsêìï ô|+#ê&ÉT. ˇﬁ¯óﬂ$]#ê&ÉT. Á|üﬁ¯j·Tø± y˚T|òüT>∑s¡®q e˝Ò eTVü‰Hê<ä+#˚XÊ&ÉT. #˚‘·T\qT q&ÉTeTTô|’ ñ+#ê&ÉT. bÕ<ë\qT
<ä{Ïº+#ê&ÉT. #Óe⁄\qT ]øÏÿ+#ê&ÉT. ‘√ø£qT $<ä˝≤Ã&ÉT. n+>∑<ë~ eTVü‰Ms¡T\‘√, ªyêj·TTy˚>∑+‘√ kÕ–b˛j˚T sêeTu≤D+˝≤>∑
\+ø£≈£î yÓﬁ¯‘êqT. nø£ÿ&É d”‘êe÷‘·qT #·÷&É˝Ò≈£î+fÒ n<˚ y˚>∑+‘√ dü«sêZìøÏ yÓﬁ¯ﬂ≥+. nø£ÿ&É ≈£L&Ü d”‘êe÷‘· <äs¡Ùq+
ø±≈£î+fÒ sêeDTì ã+~Û+∫ rdüT≈£îekÕÔ. @~@yÓTÆHê ø±s¡´dü|òü\‘·‘√ ‹]–ekÕÔμqì |ü*ø±&ÉT. ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq n+‘·]ø£å+˝ÀøÏ
m–sê&ÉT. lsêeTø±s¡´eTTq≈£î yÓﬁ¯ó‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ dü÷s¡T´&ÉT ‘êbÕìï ø£*–+#·˝Ò<äT. yêj·TTe⁄ #·\¢>± Á|üdü]+#ê&ÉT.
<˚e‘·\T, >∑+<Ûäs¡T«\T, eTVü≤s¡T¸\T ø°]Ô+#ês¡T.
düeTTÁ<äeTTô|’ kÕ–b˛‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·Tì #·÷dæ kÕ>∑s¡T&ÉT düVü‰j·T|ü&É<ä\#ê&ÉT. ‘êì+‘·yê&ÉTø±e&ÜìøÏ Çøå±«≈£î
Á|üuÛÑTyÓ’q dü>∑s¡T&˚ø±s¡DeTì kÕ>∑s¡Tì n_ÛÁbÕj·T+. Ä Çøå±«≈£î ≈£î\‹\≈£î&Ó’q lsêeTTì ø±s¡´eTTq¬ø’ yÓﬁ¯ó‘·Tqï Vü≤qTeT+‘·TìøÏ
ÁX¯eT ø£\>∑≈£L&É<äqT≈£îHêï&ÉT. düeTTÁ<äeTT˝À ñqï yÓTÆHê≈£îì ãj·T≥≈£î yÓ&É\eTHêï&ÉT. n‘·ì ã+>±s¡T –]•Ksê\ô|’
Vü≤qTeT ˇøÏ+‘· $ÁXÊ+‹ì rdüTø√>∑\&Éì uÛ≤$+#ê&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT düπsqHêï&ÉT. ˇø£ÿkÕ]>± düeTTÁ<ä+ eT<Ûä´ qT+&ç ô|’øÏ
˝Ò#ê&ÉT. nø£kÕà‘·TÔ>± ô|’øÏ ˝Ò∫q yÓTÆHê≈£îì Ä≥+ø£eTT>± ‘·\#ê&ÉT e÷s¡T‹. ‘·q m<ä‘√ HÓ{Ïºy˚XÊ&ÉT. yÓTÆHê≈£î&ÉT nãT“s¡|ü&Ü¶&ÉT.
e÷qes¡÷|ü+˝À –]•Ks¡+ô|’ ì\#ê&ÉT. düeTTÁ<äTì ø√]ø£qT ‘Ó*bÕ&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yÓTÆHê≈£îì‘√ ª˙ Ä<äs¡|üPs¡«ø£yÓTÆq
e÷≥\≈£î ‘·è|æÔ|ü&Ü¶qT. Ä‹<∏ä´+ n+<äT≈£îqïfÒ¢ uÛ≤$+#·T. düeTj·T+˝Ò<äT. Ä>∑&ÜìøÏ M\T˝Ò<äìμ #Ó|æŒ #˚‹‘√ n‘·DÏí ‘êø±&ÉT.
Ä‹<∏ä´+ Á>∑Væ≤+∫q≥T¢>± ‘Ó*|æ eTT+<äT≈£îkÕ>±&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì |üØøÏå+#·&ÜìøÏ e∫Ãq ªdüTs¡düμ nH˚ Hê>∑e÷‘· n‘·ì dü÷ø£Î ãT~∆ì, düeTj·Tdü÷Œ¤]Ôì #·÷dæ Äq+~+∫
Äos¡«~+∫+~. ªdæ+Væ≤ø£μ nH˚ sêø£ådæ Vü≤qTeT+‘·Tì $T+>±\ì #·÷dæ+~. ø±ì Vü≤qTeTj˚T ‘·q yê&çjÓÆTq >√ﬁ¯ﬂ‘√ dæ+Væ≤ø£qT
N*Ãy˚XÊ&ÉT.
Á‹≈£L≥ |üs¡«‘·eTTô|’ ñqï \+ø£≈£î #˚sê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. q÷s¡T jÓ÷»Hê\T Á|üj·÷DÏ+∫Hê nDTe÷Á‘·yÓTÆHê
n\dæb˛˝Ò<äT. X¯Á‘·T<äTπs“¤<ä´yÓTÆq \+ø£qT #·÷XÊ&ÉT. n+<äT˝À Á|üy˚•+#·&ÜìøÏ sêÁ‹ düeTj·Ty˚T nqT≈£L\eTqT≈£îHêï&ÉT.
n+‘·es¡≈£î y˚∫ ñHêï&ÉT. sêÁ‹ø±>±H˚ |æ*¢ Á|üe÷D+˝À ‘·q X¯Øsêìï ≈£î~+#·T≈£îì \+ø£˝ÀøÏ Á|üy˚•+#ê&ÉT. Ç+‘·˝À
\+ø±~Û<˚e‘· (\+øÏDÏ) n‘·ìï #·÷dæ+~. ª˙yÓes¡T? m+<äTø=#êÃeμì ì\Bdæ+~. j·T<∏ës¡ú+ #Ó|üŒeTì >∑~›+∫+~. ‘·qqT
ø±<äì \+ø£˝À Á|üy˚•+#·&É+ kÕ<Ûä´+ø±<äqï~. ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì Vü≤qTeT+‘·Tì u…~]+∫+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT
ª\+ø±q>∑s¡+ n+<ä+>± ñ+≥T+<äì ‘Ó\TdüT≈£îHêïqT. ˇø£kÕ] #·÷dæb˛yê\ì e#êÃqT. #·÷kÕø£ e∫Ãq <ë]H˚ yÓﬁ¯‘êqμì
#ÓbÕŒ&ÉT. \+øÏDÏ uÛÑj·T+ø£s¡+>± ns¡Tdü÷Ô ‘·q ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± ø={Ïº+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTVü‰Hê<ä+ #˚dü÷Ô

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 191

m&ÉeT#˚‹‘√ \+øÏDÏô|’ ˇø£ÿ<Óã“y˚XÊ&ÉT. Åd”Ô nì >∑{Ïº>± ø=≥º˝Ò<äT. ø±ì Äe÷Á‘·+ <Óã“πø ≈£L\ã&çb˛sTT+~ \+øÏDÏ.
ÁãVü≤àes¡+ C≤„|üø£+ #˚düT≈£î+~. yêqs¡T&ÉT \+øÏDÏì »sTT+∫q|ü&ÉT sêø£ådüT\≈£î ø°&ÉTeT÷&ÉT‘·T+<äì ÁãVü≤à #ÓbÕŒ&ÉT. Ä
düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+<äì Vü≤qTeT+‘·Tì‘√ |ü*øÏ+~. \+ø£˝ÀøÏ yÓﬁ¯ﬂeTì #Ó|æŒ+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTTK<ë«s¡+ >∑T+&Ü \+ø£˝ÀøÏ yÓﬁ¯ﬂ˝Ò<äT. ÁbÕø±s¡+ô|’ qT+&ç <ä÷øÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. n~ ≈£L&Ü m&ÉeT bÕ<ä+
eTT+<äTu…{Ïº. X¯Á‘·Te⁄ e<ä›≈£î yÓﬁ‚ﬂ dü+Á|ü<ëj·T+ Ç~. \+ø£˝À Á|üy˚•+∫q e÷s¡T‹ ∫Á‘·$∫Á‘ê˝…’q Ç+&É¢qT #·÷XÊ&ÉT.
dü+^‘· e÷<ÛäTsê´ìï #·$#·÷XÊ&ÉT. y˚<ä|òüTÀwüqT $Hêï&ÉT. s¡ø£s¡ø± yê]ì #·÷XÊ&ÉT. düsê«+>∑ düT+<äs¡yÓTÆq sêeDTì uÛÑeHêìï
#·÷XÊ&ÉT. mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. eTVü‰bÕs¡Ù«, ≈£î+uÛÑø£s¡í, $;ÛwüD, eT¨<äs¡, $s¡÷bÕø£å, $<äT´õ®Vü‰«<äT uÛÑeHê\˙ï
yÓ‹ø±&ÉT.
sêeD≤+‘·'|ü⁄s¡+˝ÀøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. m+<äs√ Åd”Ô\T #Ó˝≤¢ #Ó<äs¡T>± ìÁ<äb˛e&É+ #·÷XÊ&ÉT. Á|ü‘˚´ø£ X¯j·T´ô|’ |üe[+∫q ˇø£
Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT. eTVü‰ kÂ+<äs¡´+‘√ yÓ*–b˛‘·Tqï ÄyÓT sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä]. ø±ì Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘·j·Tì ÁuÛÑ$T+#ê&ÉT.
d”‘·qT #·÷XÊqqTø=ì >∑+‘·T\T y˚XÊ&ÉT. ø=~›ùd|ü{Ïπø ‘·q Ä˝À#·q ‘·|üŒì Á>∑Væ≤+#ê&ÉT. lsêeTTì m&Éu≤dæ d”‘· Ç˝≤
ñ+&É>∑\T>∑T‘·T+<ë? nì nqT≈£îHêï&ÉT. ÄyÓT d”‘·ø±H˚ø±<äì ìX¯ÃsTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
mø£ÿ&Ü d”‘· C≤&É ‘Ó*j·Tø£b˛j˚Tdü]øÏ d”‘· eTs¡DÏ+∫<˚yÓ÷qì dü+<˚Væ≤+#ê&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. d”‘· C≤&ÉqT
ø£ìô|≥º˝Òø£b˛sTTq ‘êqT @ eTTK+ ô|≥Tº≈£îì n+>∑<ë<äT\≈£î #ÓbÕŒ\ì Äy˚<äq #Ó+<ë&ÉT. nsTTHê ìs¡T‘ê‡Vü≤|ü&É≈£L&É<äì
ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. Ç+‘· es¡≈£î yÓ‘·ø£ì ÁbÕ+‘ê\≈£î yÓﬁ≤ﬂ\ì rsêàì+#·T≈£îHêï&ÉT. mø£ÿ&É≈£î yÓ[ﬂHê ìsêX‚ |ü\ø£]düTÔqï~.
d”‘· ø£qã&É˝Ò<äì #Ó|æ‘˚ lsêeTT&ÉT J$+#·&ÉT. n‘·&ÉT ˝Òø£ \ø£ÎDT&ÉT+&É&ÉT. M] eTs¡D yês¡Ô $ì uÛÑs¡‘· X¯Á‘·T|òüTTï\T+&És¡T.
|ü⁄Á‘·T eTs¡D≤ìøÏ ‘·≥Tºø√˝Òø£ øödü˝≤´ düT$TÁ‘· ¬ø’πøsTT\T ‘·qTe⁄\T #ê*kÕÔs¡T. Á|æj·T$TÁ‘·Tì M&ç düTÁ^e⁄&ÉT ã‘·Tø£&ÉT.
<ëì‘√ s¡eT, ‘ês¡, n+>∑<äT\T $T>∑\s¡T. Ç~ #·÷dæ yêqs¡C≤‹ á ˝Àø±ìï M&ÉT‘·T+~. Ç+<ä] eTs¡D≤ìøÏ ø±s¡D+
ø±e&É+ø£Hêï ÁbÕjÓ÷|üy˚X¯+‘√ ÁbÕD≤\T e<ä\&Éy˚T eT+∫<äì|æ+∫+~ e÷s¡T‹øÏ. ø±ì ‘·]ÿ+∫ #·÷ùdÔ Ä‘·àVü≤‘·´ø£Hêï
ã‹≈£î+&É&Éy˚T mH√ï $<Ûë ñ‘·ÔeTeTì|æ+∫+~. #·∫Ã kÕ~Û+#˚<˚$T{Ï? ã‹øÏ‘˚ düTU≤\qT, X¯óuÛ≤\qT bı+<äe#·TÃ. ã‹øÏ
ñqïyês¡T mqï&Ó’Hê ø£\TdüTø√e#·TÃ. n+<äTπø ÁbÕD≤\qT ì\T|ü⁄ø√yê\ì ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT.
n|üŒ{Ïes¡≈£î yÓ‘·ø£ì nXÀø£eq+˝ÀøÏ yÓﬁ≤ﬂ\qT≈£îHêï&ÉT. d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î, s¡TÁ<ä, Ç+Á<ä, j·TeT, yêj·TT<˚e⁄\≈£î
dü÷s¡´#·+Á<ä eTs¡T<äZD≤\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT. nXÀø£eq+˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. Ç+Á<äTì q+<äqeq+ ˝≤>± ñ+~ nXÀø£eq+.
nDTeDTe⁄ yÓ~ø±&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. m‘ÓÔÌq •+X¯óbÕeèøå±ìï mø±ÿ&ÉT. eT*q eÁkÕÔ\qT ø£≥Tº≈£îqï ˇø£ Åd”Ôì #·÷XÊ&ÉT.
ÄyÓT #·T≥÷º sêø£ådüÅd”Ô\THêïs¡T. ÄyÓT ø£è•+∫e⁄+~. BHêedüú˝À ñ+~. ÄyÓT d”‘·j˚T nì|æ+∫+~ Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. ÄyÓT
<Ûä]+∫q ÄuÛÑs¡D≤\qT #·÷XÊ&ÉT. sêeTT&ÉT #Ó|æŒq yê{Ï‘√ dü]b˛‘·THêïsTT. ãTTwü´eT÷ø£ |üs¡«‘·+ô|’ |ü&çq ÄuÛÑs¡D≤\T áyÓT
X¯Øs¡+ô|’ ø£ì|æ+#·&É+˝Ò<äT. M≥ìï{Ï˙ <äèwæº˝À ô|≥Tºø=ì ÄyÓT d”‘·j˚Tqì <äè&ÛÉ|üs¡#·T≈£îHêï&ÉT. Ä eèø£å+ô|’H˚ ñ+&çb˛j·÷&ÉT.
d”‘ê<˚$ì #·÷&É>±H˚ Vü≤qTeT+‘·Tì ø£qTï qT+&ç Äq+<ëÁX¯ó\T C≤sêsTT. lsêeTTì düà]+#·Tø=ì qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
y˚≈£îeC≤eTsTT+~. y˚<ä|òüTÀwü\T $qã&ÉT‘·THêïsTT. ìÁ<ä˝Ò∫q sêeDT&ÉT nXÀø£eq+yÓ’|ü⁄ n&ÉT>∑T\T y˚düTÔHêï&ÉT.
düT>∑+<Ûä‘Ó’˝≤\‘√ ‘·&ÉTeã&çq ø±>∑&Ü\qT <Ûä]+∫q Åd”Ô\T eTT+<äT q&ÉTdüTÔHêïs¡T. sêeDTì ‘˚»düT‡ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´#·øÏ‘·T&Éj·÷´&ÉT
Vü≤qTeT. d”‘· e<ä›≈£î e∫Ã sêeDT&ÉT qj·÷Hê uÛÑj·÷q d”‘· eTqdüTe÷πsÃ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì m{Ïº Á|ü˝ÀuÛ≤\≈£î ‘êqT
˝§+>∑qì d”‘· ‘˚*Ã#Ó|æŒ+~. lsêeTTì qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ kÕ<Ûä´+ø±<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. sêeDTì˝À Äy˚X¯+ ô|\T¢_øÏ+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°192

¬s+&ÉT HÓ >∑&ÉTe⁄ $~Û+#ê&ÉT. m˝≤¬>’Hê d”‘·qT ‘·q <ë]øÏ ‘ÓeTàì sêø£ådü Åd”Ô\qT Ä<˚•+∫ ‘·q uÛÑeHêìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
sêø£ådü Åd”Ô\T mH√ï s¡ø±\T>± d”‘·≈£î q#·ÃC…ù|Œ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊs¡T. ÄyÓT ìsêø£]+∫+~. ∫es¡≈£î d”‘·qT #·+|ü⁄‘êeTì
uÛÑj·Tô|{≤ºs¡T. á <äT'dæú‹øÏ d”‘· m+‘√ $\|æ+∫+~. lsêeTTìøÏ <ä÷s¡yÓTÆ Áã‘·ø£&É+ø£Hêï X¯Øsêìï $&Ée&Éy˚T y˚T\qï~.
á e÷≥\qT $ì ø=+<äs¡T sêø£ådü Åd”Ô\T sêeDTìø° $wüj·T+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. Ç+ø=+<äs¡T ‘·ø£åDy˚T d”‘·qT
ã+~Û+#·>∑\eTHêïs¡T. n+‘·es¡≈£î ì<äT]+∫q Á‹»≥ n|ü&˚ y˚T˝§ÿ+~. Á‹»≥ $;ÛwüDTì ≈£L‘·Ts¡T. sêø£ådü Åd”Ô\qT n<ä*+∫+~.
‘·q≈£î e∫Ãq ø£\qT #Ó|æŒ+~. ªy˚sTT Vü≤+dü\‘√ ≈£L&çq |ü\¢øÏô|’ \ø£ÎDTì‘√ lsêeTT&ÉT ≈£Ls¡TÃq≥T¢ #·÷XÊqT. düeTTÁ<ä+
eT<Ûä´ ˇø£ ‘Ó\¢ì |üs¡«‘·+ô|’ d”‘· ≈£Ls√Ãe&É+ #·÷XÊqT. q÷HÓ|üPj·Tã&çq X¯Øs¡+‘√ sêeDT&ÉT H˚\ô|’ ã&ç ñ+&É&É+
#·÷XÊqT. q\¢ì Åd”Ô X¯Øs¡eT+‘ê ãTs¡<ä |üPdüTø=ì mÁs¡ì egeTT\T ø£{Ïº, sêeDTì yÓT&É≈£î ‘ê&ÉTø£{Ïº <äøÏåD+yÓ’|ü⁄>±
á&ÉTÃ≈£îyÓﬁ¯ﬂ&É+ #·÷XÊqT. esêVü≤+ô|’ sêeDT&ÉT, yÓTTdü*ô|’ Ç+Á<äõ‘·÷Ô, ˇ+f…ô|’ ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT <äøÏåD~X¯>± yÓﬁ¯ﬂ&É+ #·÷XÊqT.
\+ø£ ∫ÛHêï_Ûqï+ ø±e&É+ #·÷XÊqTμ nqï~. dü«|üï+˝À $e÷q<äs¡Ùq+ ø±e&Üìï ã{Ïº d”‘· ø√]ø£ dæ~∆düTÔ+<äì, sêeDTìøÏ
$HêX¯+ ‘·|üŒ<äì, lsêeTTìøÏ »j·T+ ø£\TZ‘·T+<ä˙ #Ó|æŒ+~.
ÁbÕD‘ê´>±ìøÏ dæ<ä∆|ü&É¶ d”‘·≈£î X¯óuÛÑX¯≈£îHê\T ‘√#êsTT. #Ó≥Tºô|’ ñqï Vü≤qTeT+‘·T&ÉT d”‘ê<˚$ì m˝≤ ø±bÕ&ÉTø√yê˝À
nì eT<∏äq|ü&Ü¶&ÉT. sêeTø£<∏ë>±qy˚T dü¬s’q e÷s¡ZeTì m+#·T≈£îHêï&ÉT. d”‘ê<˚$øÏ $q|ü&˚≥≥T¢ sêeTø£<∏äqT e]í+#ê&ÉT.
d”‘ê<˚$ nìïyÓ’|ü⁄˝≤ #·÷dæ+~. #Ó≥Tºô|’ ñqï Vü≤qTeT+‘·Tì #·÷dæ ÄX¯Ãsê´ìøÏ ˝ÀHÓ’+~. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT #Ó≥Tº~– qeTdüÿ]+#ê&ÉT.
ªne÷à ˙yÓes¡T? ˇø£y˚ﬁ¯ d”‘ê<˚$y˚ nsTT‘˚ X¯óuÛÑeT>∑T>±ø£. <äj·T‘√ $wüj·TeTT\T #Ó|üeTμì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·qqT ªd”‘·μ
n+{≤s¡ì ‘Ó*|æ+<ë kÕ~Û« ` ‘·q eè‘êÔ+‘·eT+‘ê $e]+∫+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘êqT lsêeT <ä÷‘·qì #Ó|üø=Hêï&ÉT. <ä>∑Zs¡>± edüTÔqï e÷s¡T‹ì #·÷dæ sêeDTì>± nqTe÷ì+∫+~
d”‘·. ì»+>± sêeT<ä÷‘·y˚ nsTT‘˚ sêeTTì >∑T]+∫ $ì|æ+#·eT+~. d”‘· ø√]ø£ô|’ Vü≤qTeT lsêeTTì s¡÷|ü >∑TD≤\qT
$e]+#ê&ÉT. lsêeT eTTÁ~ø£qT düeT]Œ+#ê&ÉT. <ëìì #·÷dæ |üs¡e÷q+<äuÛÑ]‘·Tsê˝…’+~ d”‘·. ‘·q<Ó’Hê´ìï $e]+∫ lsêeTTì
‘·«s¡>± \+ø£≈£î rdüT≈£îe∫Ã sêø£ådü #Ós¡qT+&ç ‘·qqT $&ç|æ+#·eTì e÷s¡T‹øÏ #Ó|æŒ+~. n+‘·<ëø± m+<äT≈£î? ‘·q M|ü⁄ô|’
≈£Ls¡TÃ+fÒ ‘·ø£åDy˚T lsêeTTì düìï~ÛøÏ #˚s¡TkÕÔqHêï&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. Ç+‘· ∫qïyê&ç$ m˝≤ rdüT¬øﬁ¯ﬂ>∑\eì Á|ü•ï+∫+~.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ‘·q $X¯«s¡÷bÕìï Á|ü<ä]Ù+#ê&ÉT. dü+‘√wæ+∫+~ d”‘·. nsTTHê Vü≤qTeT‘√ yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ ìsêø£]+∫+~.
|üs¡|ü⁄s¡Twüßì ‘êø£qqï~. lsêeTT&ÉT sêeDTì dü+Vü≤]+∫ ‘·qqT rdüT≈£îb˛e&Éy˚T Äj·Tq kÕúsTTøÏ ‘·–q<äqï~.
ªne÷à! Hê yÓ+≥ sêe&É+ ˙≈£î n+^ø±s¡jÓ÷>∑´+ ø±≈£î+fÒ lsêeTT&ÉT >∑T]Ô+#·>∑ @<Ó’Hê Äqyê\T ÇeTàμì n&ç>±&ÉT
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. ‘·eT nqTã+<ÛëìøÏ >∑Ts¡TÔ>± ø±ø±düTs¡Tì ø£<∏ä #Ó|æŒ+~. ø=+>∑TeTT&ç $|æŒ n+<äT˝Àì ~e´#·÷&ÜeTDÏì
Vü≤qTeT+‘·TìøÏ∫Ã+~.
d”‘ê<˚$ <äs¡Ùq+‘√ Á|ü<Ûëq ø±s¡´+ eTT–dæ+~ Vü≤qTeT+‘·TìøÏ. sêeDT&ÉT, n‘·ì ôd’q´|ü⁄ X¯øÏÔ kÕeTsêú´\qT ≈£L&Ü
‘Ó\TdüTø√yê\ì|æ+∫+~. n+<äT≈£î nXÀø£eHêìï <Ûä«+dü+ #˚j·T&Éy˚T e÷s¡Z+>± uÛ≤$+#ê&ÉT. nqT≈£îqï+‘ê #˚XÊ&ÉT Ä
ø£|æMs¡T&ÉT. sêø£ådü Åd”Ô\T |üs¡T>∑T|üs¡T>∑Tq yÓ[ﬂ \+πøX¯óìø°$wüj·T+ #ÓbÕŒs¡T. sêeDT&ÉT mquÛ…’y˚ eT+~ sêø£ådüT\qT |ü+bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT yê]ì eT≥Tºô|{≤º&ÉT. ‘·qô|’øÏ e∫Ãq »+ãTe÷*ì, eT+Á‹|ü⁄Á‘·T˝Ò&ÉT>∑T]ì sêeDTì ùdHê|ü‘·T˝…’<äT>∑T]ì,
nø£å≈£îe÷s¡TDÏí n+‘·yÓTT~+#ê&ÉT. ∫es¡≈£î Ç+Á<äõ‘·TÔ ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+∫ Vü≤qTeT+‘·Tì ã+~Û+#ê&ÉT. ÁãVü≤àes¡+#˚
n~ Vü≤qTeT+‘·Tìô|’ ø£åDø±\y˚T |üì#˚düTÔ+~. nsTTHê ø£≥Tºã&çe⁄qï≥T¢ q{Ï+#ê&ÉT Vü≤qTeT. sêeDTì eTT+<äT
Á|üy˚X¯ô|{≤ºs¡‘·ìì. sêeDT&É&ÉT>∑>± ‘êqT sêeT <ä÷‘·qì #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eTyÓT˝≤+{Ï<√ düuÛ≤eTTK+>± #ê{≤&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 193

düVæ≤+#·˝Òì sêeDT&ÉT Vü≤qTeT+‘·Tì #·+|üeTì Ä»„ Ç#êÃ&ÉT. <ä÷‘·qT #·+|ü&É+ uÛ≤e´+ ø±<äHêï&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. Ç‘·s¡
|ü<ä∆‘·T˝À¢ <ä÷‘·qT <ä+&ç+#·e#·TÃqHêï&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£≈£î ì|üŒ+{Ï+∫ \+ø£+‘ê ø£\j·T ~|üŒeTHêï&ÉT sêeDT&ÉT. ã≥º\‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ‘√ø£qT #·T{≤ºs¡T.
q÷HÓ‘√ ‘·&çbÕs¡T. ‘√ø£≈£î ì|üô|{Ïº }s¡+‘ê }πs–düTÔHêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT ˇø£ÿkÕ]>± Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. $;ÛwüDTì
uÛÑeq+ ‘·|üŒ \+ø£ø£+‘ê ì|üô|{≤º&ÉT. n+<äTπø ª(d”‘·qT) #·÷dæs¡eTà+fÒ (\+ø£qT) ø±*Ãe#êÃ&Éìμ kÕyÓT‘· |ü⁄{Ïº+~.
\+ø£+˝À Vü‰Vü‰ø±sê\T $TqTïeTT{≤ºsTT.
\+ø£qT ø±˝≤Ãø£ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT düeTTÁ<ä+˝À ‘√ø£qT #·˝≤¢s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ‘√ø£‘√bÕ≥T Äj·Tq ø√|ü+≈£L&Ü #·˝≤¢]+~.
‘êqT ‘·|ü #˚XÊqqT≈£îHêï&ÉT. ø√|ü+ m+‘√ nqs¡ú<ëj·Tø£eTqT≈£îHêï&ÉT. \+ø£+‘ê ø±* e÷‘· d”‘ê<˚$ ≈£L&Ü <äVæ≤+|üã&ç
ñ+≥T+<äì u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. e∫Ãq |üìì #˚CÒ‘·T˝≤ bÕ&ÉT#˚düTø=qï+<äT≈£î ‘·qqT ‘êqT ì+~+#·T≈£îHêï&ÉT. ø±ì mø£ÿ&√ ∫qï
ÄX¯. ‘·q ‘√ø£H˚ ø±\Ãì n–ï<˚e⁄&ÉT |üs¡eT |üPE´sê˝…’q d”‘·qT <äVæ≤kÕÔ&Ü? nì <ÛÓ’s¡´+ ‘Ó#·TÃ≈£îHêï&ÉT. Ç+‘·˝À d”‘·
πøåeT+>± ñ+<äì #ês¡DT <ë«sê ‘Ó\TdüTø=ì #ê˝≤ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. d”‘·eTà e<ä›≈£î #˚] bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT. ÄyÓT
nqTeT‹‘√ ‹s¡T>∑T Á|üj·÷DeTj·÷´&ÉT.
ªn]wüºeTTμ nH˚ |üs¡«‘·eTTHÓø±ÿ&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç Äø±X¯+˝ÀøÏ m–sê&ÉT. eT<Ûä´˝À Äràj·T|üPs¡«ø£+>± yÓTÆHê≈£î&çì ‘êøÏ
y˚>∑+>± Á|üj·÷D+ ø=qkÕ–+#ê&ÉT. eTùV≤+Á<ä–]øÏ #˚s¡Tø√uÀ‘·T+&É>± eTVü‰Hê<ä+ #˚XÊ&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT <ëìì $ì
bı+–b˛j·÷&ÉT. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT $»j·TT&Ó’ ‹]–edüTÔHêï&Éì yêqs¡T\≈£î ‘Ó*bÕ&ÉT.
Vü≤qTeT+‘·T&ÉT eTùV≤+Á<ä–] •Ks¡+ô|’ n&ÉT>∑Tô|{≤º&ÉT. yêqs¡T\+‘ê #·T≥÷º#˚sês¡T. ô|<ä›\≈£î qeTdüÿ]+#ê&ÉT Vü≤qTeT.
ªø£qT>=+{Ï d”‘·eTàμqT nì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ Äq+~+#ês¡T. \+ø± Á|üj·÷D $X‚cÕ\qT yê]øÏ $e]+#ê&ÉT e÷s¡T‹.
n+>∑<äT&ÉT ªz Ms¡T˝≤sê! d”‘ê<˚$ C≤&É ‘Ó*dæq ‘·s¡Tyê‘· ≈£L&Ü ÄyÓT ˝Ò≈£î+&Ü lsêeTTì e<ä›≈£î yÓﬁ¯ﬂ&É+ düããTø±<äT.
\+ø£≈£î yÓ[ﬂ sêeDTì #·+|æ d”‘·qT rdüTø=ì lsêeTTì e<ä›≈£î yÓﬁ¯<ëμeTì nHêï&ÉT. C≤+ãe+‘·T&ÉT n+>∑<äTì e÷≥\qT
K+&ç+#ê&ÉT. lsêeT düTÁ^e⁄\T d”‘·qT #·÷∫s¡eTàHêïπsø±ì rdüT≈£îs¡eTàq˝Ò<äT. ô|’>± sêeDTì dü+Vü≤]kÕÔqì lsêeTT&ÉT
Á|ü‹»„ #˚dæj·TTHêï&ÉT. <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑˙j·Tsê<äHêï&ÉT. n+<äs¡÷ yÓ[ﬂ »]–q $wüj·÷\qT ìy˚~<ë›eTHêï&ÉT.
<ë]˝À n+<äs¡÷ eT<ÛäTeq+˝ÀøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. ‘˚HÓ\T ‘ê>±s¡T. eT<ÛäTeHêìï <Ûä«+dü+#˚XÊs¡T. eT<ÛäTeq+ düTÁ^e⁄ì s¡ø£åD˝À
ñqï~. n‘·ì y˚Tqe÷eT <ä~ÛeTTKT&ÉT <ëìï ø±bÕ&ÉT‘·THêï&ÉT. yêqs¡T <Ûë{ÏøÏ <ä~ÛeTTKT&ÉT >±j·÷ bÕ\j·÷´&ÉT.
yÓ+≥H˚ yÓ[ﬂ düTÁ^e⁄ìø° $wüj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT. Ç<ä+‘ê X¯óuÛÑdü÷#·ø£+>± uÛ≤$+#ê&ÉT düTÁ^e⁄&ÉT.
n+>∑<ä Vü≤qTeT<ë<äT<äT\T lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄&ÉTqï #√≥T≈£î #˚sês¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTTq≈£î kÕcÕº+>∑ qeTkÕÿs¡+
#˚XÊ&ÉT. ªø£qT>=+{Ï d”‘·eTàqTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT Äq+<ëìøÏ n+‘·T˝Ò<äT. d”‘· Ç∫Ãq #·÷&ÜeTDÏì lsêeTTq≈£î
düeT]Œ+#ê&ÉT Vü≤qTeT. lsêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î d”‘êH˚«wüD eè‘êÔ+‘êìï #ÓbÕŒ&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°194

j·TT<ä∆ ø±+&É+
lsêeTT&ÉT Vü≤qTeT+‘·Tì kÕVü≤kÕìï Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. >∑s¡T‘·à+‘·T&ÉT, yêj·TT<˚e⁄&ÉT, Vü≤qTeT+‘·TìøÏ ‘·|üŒ á
eTVü‰düeTTÁ<ëìï \+|òæT+#·&ÜìøÏ Ç‘·s¡T\≈£î kÕ<Ûä´+ ø±<äHêï&ÉT. Ç∫Ãq |üìì kÕ~Û+#·&Éy˚T>±ø£, <ëìøÏ uÛÑ+>∑+ ø£\T>∑≈£î+&Ü
<ëìø£qTã+<ÛäyÓTÆq Ç‘·s¡ ø±sê´\qT kÕ~Û+#˚yê&ÉT ñ‘·ÔeTT&Ó’q ùde≈£î&ÉT. πøe\+ Ç∫Ãq |üìH˚ HÓs¡y˚πsÃyê&ÉT eT<Ûä´eTT&ÉT.
‘·q≈£î kÕeTs¡ú´+ ñHêï Ç∫Ãq |üìì |üP]Ô#˚j·Tìyê&ÉT n<ÛäeTT&ÉT. d”‘ê<˚$ ≈£îX¯ yês¡Ô #Ó|æŒ eT¨|üø±s¡+ #˚dæq
Vü≤qTeT+‘·Tq≈£î @$Tj·T´>∑\q+≥÷ <ä>∑Zs¡≈£î rdüTø=ì >∑{Ïº>± >∑T+&Ó≈£î Vü≤‘·TÔ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Ç<˚ ‘êìj·T´>∑\
düs¡«dü«eTHêï&ÉT. Ä<äsê_Ûe÷Hê\≈£î $T+∫q ÄdæÔ ñ+&É<äT ø£<ë!
lsêeTTì eTqdüT˝À eT∞ﬂ <äT'K+ bı+–bı]¢+~. düTÁ^e⁄&ÉT }s¡&ç+#ê&ÉT. ìs¡T‘ê‡Vü≤+ Á|üjÓ÷»Hê\qT HêX¯q+
#˚düTÔ+<äHêï&ÉT. <äT'K+ XÖs¡´ |üsêÁø£e÷\qT ~>∑C≤s¡TdüTÔ+<äHêï&ÉT. X¯Á‘·Te⁄ $wüj·T+˝À Ç|ü&ÉT <äT'K+ ø±<äT, Áø√<Ûä+
#·÷|üe\dæq düeTj·TeTì dü÷∫+#ê&ÉT. eTVü‰düeTTÁ<ä+ô|’ ùd‘·Te⁄qT ø£≥º≈£î+&Ü \+ø£qT »sTT+#·&É+ Ç+Á<ë~ <˚e‘·\≈£L
ø±ì|üì nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT n&ÉT>∑>± Vü≤qTeT+‘·T&ÉT \+ø±q>∑s¡+˝Àì s¡ø£åD e´edüúqT >∑÷]Ã $es¡+>± #ÓbÕŒ&ÉT.
eT<Ûë´Vü≤ïyÓTÆ+~. á $»j·T eTTVüAs¡Ôy˚T \+ø± Á|üj·÷D≤ìøÏ ‘·–q<äì lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄ì‘√ nHêï&ÉT. lsêeTT&ÉT
yêqs¡T\‘√, ª˙\T&ÉT ôd’q´eTTq≈£î e÷s¡Z+ #·÷|ü⁄‘·÷ eTT+<äTq&Éyê*. \ø£å˝≤~ yêqs¡T\T n‘·DÏí nqTdü]+#ê*. u≤\Ts¡T
eè<äT∆\T, ã\V”≤qT\T øÏwæÿ+<Ûä˝ÀH˚ ñ+&Ü*. düTÁ^yê! H˚qT Vü≤qTeT+‘·Tì uÛÑT»eTTô|’, \ø£ÎDT&ÉT n+>∑<äTì uÛÑT»eTTô|’
≈£Ls=Ãì eTT+<äT≈£î kÕ>∑T‘ê+. ˙e⁄ |ü\¢øÏHÓøÏÿ e÷‘√bÕ≥T sêyê*. C≤+ãe+‘·T&ÉT, düTùwDT&ÉT, y˚>∑<ä]Ù ôd’q´+ yÓqTø£uÛ≤>∑+˝À
ñ+&ç s¡ø£åD≤ u≤<Ûä´‘·qT #·÷&Ü*. yÓﬁ‚ﬂe÷s¡Z+˝À q>∑sê\T, Á>±e÷\T ñ+fÒ yê{Ï˝ÀøÏ yÓﬁ¯ﬂsê<äT. »\, |òü\, dü+Á<äyÓTÆq
eT÷\+ #·÷&Ü*. e÷s¡Z+ yÓ+≥ eTq+ Á|üj·÷DÏ+#ê*μ nì sêeTT&ÉT dü÷∫+#ê&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+ ñs¡ø£\T y˚düTÔ+fÒ n+<äs¡÷
düeTTÁ<ärsê*ï #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
\+ø£˝À sêeDT&ÉT eT+Á‘·T\‘√ düe÷y˚X¯eTj·÷´&ÉT. yêqs¡T\qT m<äTs=ÿì \+ø£qT ø±bÕ&ÉTø√e&ÜìøÏ @+ #˚j·÷˝À
ìs¡ísTT+#·eTHêï&ÉT. düuÛÑ˝Àì yês¡T sêeD, Ç+Á<äõ‘·TÔ |üsêÁø£e÷ìï bı–&Üs¡T. qs¡yêqs¡T\qT ˝…ø£ÿ#˚j·÷*‡q nedüs¡+
˝Ò<äì ô|<ä$ $]#ês¡T. ªsêeTTì Vü≤‘·e÷s¡Ã>∑\eμì \+πøX¯óìøÏ Ä‘·àôdúÌsê´ìï ø£*–+#ês¡T. Á|üVü≤düTÔ&ÉT yÓTT<ä˝…’qyês¡T
X¯Á‘·Tùdq\qT ‘êy˚T ‘·T<äeTT{Ïº+#·>∑\eTì &É+u≤\T |ü*ø±s¡T.
Çe˙ï $Hêï&ÉT sêeDTì k˛<äs¡T&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. sêø£ådüT\‘√ ªX¯Á‘·Te⁄ X¯øÏÔ kÕeTsêú´\qT ‘Ó\TdüTø√≈£î+&Ü yê]ì
#·T\ø£q>± uÛ≤$+#·≈£L&É<äT. lsêeTT&ÉT eTqπø+ n|üø±s¡+ #˚XÊ&ÉT. eTq sêCÒ d”‘·qT n|üVü≤]+#·T≈£îe#êÃ&ÉT. Bìe\¢
bÕ|ü+ edüTÔ+~. ø°]Ô Á|ü‹wü˜\T eT+≥>∑\TkÕÔsTT. Äj·TTwüß¸ ‘·>∑TZ‘·T+~. dü+|ü<ä\˙ï q•kÕÔsTT. ø£qTø£ d”‘·qT lsêeTTìøÏ
n|üŒ–+#·&Éy˚T nìï $<Ûë˝≤ eT+∫~. nqedüs¡+>± ø£\Vü≤+ ‘Ó#·TÃø√e&É+ <˚ìøÏ? ô|’>± lsêeTTì e+{Ï eTVü‰Ms¡Tì‘√

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 195

j·TT<ä∆+ ‘·>∑<äT! n+≥÷ sêeDTìyÓ’|ü⁄ ‹]>±&ÉT. ªnHêï! nqedüs¡+>± ø√|æ+#·&É+ eT+∫~ø±<äT. n~ <ÛäsêàìøÏ Ä≥+ø£eTÚ‘·T+~.
düTU≤\qT <ä÷s¡+#˚düTÔ+<äμì Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±&ÉT. $;ÛwüDTì á Væ≤‘·uÀ<Ûä ª#Ó${Ïyêì eTT+<äT X¯+KeT÷~q≥¢μsTT+~. sêeDTì
uÛÑeHêìøÏ e∫Ãq ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT ≈£L&Ü sêeDTDÏí ‘·|ü|ü{≤º&ÉT. d”‘ê|üVü≤s¡D düeTj·T+˝À ‘·eTqT dü+Á|ü~+∫ ñ+fÒ
u≤>∑T+&˚<äHêï&ÉT. Ç|ü&ÉT Ä˝À∫+∫ Á|üjÓ÷»q+ ˝Ò<äHêï&ÉT. Ç<ä+‘ê ª>∑‘·»\ùd‘·Tã+<Ûäqy˚Tμ (˙ﬁ¯óﬂb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘·
n&ÉT¶ø£≥ºy˚j·T&É+)qì ≈£î+&É ã<ä›\Tø={Ïºq≥Tº #ÓbÕŒ&ÉT. ª˙e⁄ X¯Á‘·Te⁄ |ü≥¢ e´eVü≤]+∫q rs¡T dü¬s’q~ ø±<äT, lsêeTT&ÉT
ìqTï Ç+ø± #·+|ü≈£î+&Ü ñ+&É&É+ ˙ n<äèwüº+μ nHêï&ÉT. Çe˙ï m˝≤ ñHêï lsêeTTì ‘·T<äeTT{Ïº+#˚ uÛ≤s¡+ ‘·q<˚qì
Á|üø£{Ï+#·T≈£îHêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT.
sêeDT&ÉT $;ÛwüDTì e÷≥\≈£î Áø√<Ûëy˚XÊ\≈£î ˝Àqj·÷´&ÉT. rÁekÕúsTT˝À ì+~+#ê&ÉT. nqï ‘·+Á&ç‘√ düe÷qT&Éì
n‘·ì ì+<ä\qT düVæ≤+#ê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. ø±ì sêeDTì n<Ûäs¡àe÷sêZìï e÷Á‘·+ düeT]ú+#·˝Ò<äT. <Ûäs¡à+ M&çq sêeDTì
M&É&Üìπø $;ÛwüDT&ÉT ìs¡ísTT+#·T≈£îHêï&ÉT. ¬s+&ÉT >∑&çj·T˝À¢ sêeT\ø£ÎDT\Tqï#√{ÏøÏ q\T>∑Ts¡T nqT#·s¡T\‘√ #˚sê&ÉT.
Äø±X¯+˝ÀH˚ ì*∫ lsêeTTì X¯s¡DTø√sê&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT <ëX¯s¡~∏. $;ÛwüDT&ÉT lsêeTTì bÕ<ë\ô|’
yê˝≤&ÉT. sêeDTì $wüj·÷\˙ï dü+øÏå|üÔ+>± #ÓbÕŒ&ÉT. lsêeTT&ÉT $;ÛwüDTì‘√ ªH˚qT sêeDTì ã+<ÛäT$TÁ‘· düy˚T‘·+>±
Vü≤‘·e÷]Ã ìqTï sêEqT #˚kÕÔqμì ‘·eTTà\ô|’ ˇfÒºdæ #ÓbÕŒ&ÉT. á |üì˝À ‘êqT j·T<∏ëX¯øÏÔ düVü‰j·T|ü&É>∑\qì $;ÛwüDT&ÉT
e÷≥ Ç#êÃ&ÉT. sêeTT&ÉT $;ÛwüDTì Ä*+>∑q+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. \ø£ÎDTì‘√ yÓ+≥H˚ düeTTÁ<ä»\+ ‘Ó∫Ã \+ø±sêE>±
$;ÛwüDTì |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔì #˚j·TeTHêï&ÉT. lsêeTTì Ä»„ yÓ+≥H˚ Ä#·s¡D s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. n+<äs¡÷ Äq+<ëìï Á|üø£{Ï+#ês¡T.
düeTTÁ<ëìï <ëfÒ ñbÕj·Ty˚T$T≥ì düTÁ^e⁄ì Á|ü•ï+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. düeTTÁ<äTì ÁbÕ]ú+#·&É+e\¢ Ç~
kÕ<Ûä´|ü&ÉT‘·T+<äHêï&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. lsêeTT&ÉT düeTTÁ<ärs¡+˝À <Ûäsê“¤düq+ô|’ ≈£Ls¡TÃì düeTTÁ<äTì ñbÕdæ+#ê&ÉT. eT÷&ÉT
sêÁ‘·T\T >∑&ç#êsTT. düeTTÁ<äT&ÉT m<äT≥ ì\Te˝Ò<äT. lsêeTTì ø£qTï\T mÁs¡u≤sêsTT. düeTTÁ<äT&ç nVü≤+ø±sêìï
nD>∑<=ø±ÿ\qT≈£îHêï&ÉT. ˙{Ïq+‘ê Ç+øÏb˛j˚T≥≥Tº #˚j·÷\qT≈£îHêï&ÉT. ÁãVü‰àÁkÕÔìï düà]+#ê&ÉT. Á|üø£è‘·+‘ê
n\¢ø£˝À¢\eTÚ‘·Tqï~. düeTTÁ<äT&ÉT uÛÑj·T|ü&ç bÕ]b˛‘·THêï&ÉT. |üs¡T¬>‘˚Ô yêìô|’ u≤D+ Á|üjÓ÷–+#·sê<äì Ä>±&ÉT lsêeTT&ÉT.
düeTTÁ<äT&ÉT <ë]øÏ e#êÃ&ÉT. \+ø£≈£î yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ <ë]ìkÕÔqHêï&ÉT. m≈£îÿô|{Ïºq u≤D+ eè<∏ëø±sê<äT. mø£ÿ&É Á|üjÓ÷–+#ê˝À
#Ó|üŒeTHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. bÕbÕ‘·Tà\T <√|æ&ç<ës¡T\T ñ+&˚ ªÁ<äTeT≈£î\´eTTμô|’ Á|üjÓ÷–+#·eTHêï&ÉT düeTTÁ<äT&ÉT. n~
»]–b˛sTT+~.
$X¯«ø£s¡à ≈£îe÷s¡T&Ó’q ªq\T&ÉTμ •\Œø£ﬁ≤ì|ü⁄DT&ÉT. ñ‘ê‡Vü≤+, X¯øÏÔ ñqïyê&ÉT. ùd‘·Te⁄ (e+‘Óq) qT ì]à+#·&ÜìøÏ
n‘·&˚ jÓ÷>∑T´&Éì düeTTÁ<äT&ÉT ‘Ó*bÕ&ÉT. Ä ùd‘·Te⁄qT ‘êqT uÛÑ]kÕÔqì e÷{Ç#êÃ&ÉT. ùd‘·Te⁄ ìsêàD≤ìøÏ yêqs¡ Hêj·T≈£î\≈£î
Ä»„ Ç#êÃ&ÉT lsêeTT&ÉT. n+<äs¡÷ eTVü‰s¡D´+ <ë] |ü{≤ºs¡T. ô|<ä›ô|<ä› #Ó≥¢qT ã+&Ésêﬁ¯ﬂqT yÓ÷düT≈£îedüTÔHêïs¡T. düeTTÁ<ä+˝À
|ü&˚düTÔHêïs¡T. yê{Ï <Óã“≈£î düeTTÁ<ä+˝Àì ˙s¡T Äø±XÊìøÏ sêø£b˛ø£\T kÕ–düTÔqï~. q\Tì dü÷#·q\qqTdü]+∫ ø=\‘·\
Á|üø±s¡+ ùd‘·Te⁄ ø£≥ºã&ÉT‘·Tqï~. e+<äjÓ÷»Hê bı&Ée⁄, |ü~ jÓ÷»Hê yÓ&É\TŒ>∑ ùd‘·Te⁄ ◊<äT s√E˝À¢ ì]à+#·ã&É¶~.
lsêeT\ø£ÎDT\T düTÁ^e⁄ì‘√ ø£\dæ eTT+<äTq&ÉTdüTÔHêïs¡T. ôd’q´+ yê]ì nqTdü]düTÔqï~. ôd’q´+˝À ø=+<äs¡T yÓqTø£
q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T ùd‘·Te⁄ eT<Ûä´uÛ≤>∑+˝À, eT] ø=+<äs¡T ¬s+&ÉT |üø£ÿ˝≤ q&ÉTdüTÔHêïs¡T. ø=+<äs¡T düeTTÁ<ä+˝À <ä÷øÏ
á<äT‘·÷ edü÷Ô+fÒ eT]ø=+<äs¡T Äø±X¯+˝À m–] edüTÔHêïs¡T. yês¡T #˚ùd ø√˝≤Vü≤˝≤ìøÏ düeTTÁ<äy˚T eTÚq+ <ë*Ã+~.
n+<äs¡÷ ne‘·* rs¡+ #˚sês¡T.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°196

lsêeTT&ÉT j·TT<ä∆˙‹ì nqTdü]+∫ ôd’Hê´ìï $$<Ûä $uÛ≤>±\T>± $uÛÑõ+#ê&ÉT. me] u≤<Ûä´‘·\qT yêﬁ¯ﬂ≈£î n|üŒ–+#ê&ÉT.
sêeDTì eT+Á‘·T˝…’q X¯óø£kÕs¡DT\T lsêeTTì ã\+ ‘Ó\TdüTø√yê\ì yêqs¡ s¡÷bÕ\T<ë*Ã yêqs¡T\˝À #˚sês¡T. $;ÛwüDT&ÉT
yê]ì >∑T]Ô+∫ lsêeTTì m<äT≥ ì*bÕ&ÉT. ø£å$T+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·eT >∑T]+∫ Ç+ø± @eTHêï ‘Ó\TdüTø√yê\+fÒ
n&ÉT¶˝Ò<äì yê]øÏ #ÓbÕŒ&ÉT. d”‘·qT yÓ+≥H˚ n|üŒ–+#·ø£b˛‘˚ ‘·q #˚‹˝À #êe⁄ ‘·|üŒ<äì sêeDTìøÏ #Ó|üŒe\dæ+~>± dü÷∫dü÷Ô
X¯óø£kÕs¡DT\qT |ü+|æ+∫y˚XÊ&ÉT. yês¡T yÓ[ﬂ Çø£ÿ&ç $wüj·÷\˙ï bı\T¢uÀ≈£î+&Ü sêeDTìøÏ ‘Ó*bÕs¡T.
sêeDT&ÉT d”‘· $wüj·T+˝À eTs=ø£ m‘·TÔ>∑&É y˚XÊ&ÉT. nXÀø£eq+ yÓ[ﬂ sêeTT&ÉT ‘·q#˚‹˝À Vü≤‘·T&Ó’Hê&Éì d”‘·‘√
|ü*ø±&ÉT. ÄyÓT qeTà˝Ò<äT. e÷j·÷$jÓÆTq $<äT´õ®VüQ«ì |æ*#ê&ÉT. n‘·&ÉT lsêeTTì<˚ nì|æ+#˚ e÷j·÷•s¡düT‡qT,
<ÛäqTsê“D≤\qT rdüTø=ìe∫Ã #·÷|æ+#ê&ÉT d”‘·≈£î. Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê ‘·HêïÁX¯sTT+#·eTì d”‘·qT ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. d”‘·
≈£î$T*b˛sTT+~. sêeDT&ÉT ‘·q uÛÑeHêìøÏ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT. $;ÛwüDTì uÛ≤s¡´ ªdüs¡eTμ d”‘·qT }s¡&ç+∫+~. Ç<ä+‘ê sêø£ådü
e÷j·T nì #Ó|æŒ+~. lsêeTT&ÉT πøåeTy˚Tqì ‘Ó*|æ+~.
lsêeT#·+Á<ë<äT\T yêqs¡ôd’q´+‘√ düTy˚ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. ÄsêÁ‹ nø£ÿ&˚ >∑&çbÕs¡T. m‘ÓÔÌq Ä |üs¡«‘· •Ks¡+
qT+&ç \+ø±q>∑s¡ XÀuÛÑqT #·÷XÊs¡T. \+ø£˝À y˚T&Éô|’uÛ≤>∑+˝À Øƒ$>± ≈£Ls¡TÃqï sêeDTì lsêeTT&ÉT #·÷XÊ&ÉT. yêqs¡
Á|üeTTKT\÷ #·÷XÊs¡T. düTÁ^e⁄&ÉT ˇø£ÿ ñ<äT≥Tq˝Ò∫ ø√|ü+‘√ }–b˛‘·THêï&ÉT. ø£åD≤\˝À düTy˚ |üs¡«‘·+ qT+&ç sêeD
uÛÑeq+ô|’ yê˝≤&ÉT. ‘êqT lsêeTTì $TÁ‘·T&Éqì, ‘·q qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+ ‘·s¡+ø±<äì \+πøX¯óì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT.
sêeDTìô|’øÏ <ä÷øÏ n‘·ì øÏØ{≤ìï rdæ H˚\≈£îø={≤º&ÉT. ¬s∫Ãb˛j·÷&ÉT sêeDT&ÉT. ªdüTÁ^yê! Ç+‘· es¡≈£î ˙e⁄ Hê ø£+≥ã&É˝Ò<äT.
˝Ò≈£î+fÒ m|ü&√ V”≤qÁ^e⁄&Ée⁄ (‘· ‘Ó–qyê&Ée⁄) nj˚T´yê&ç$μ n+≥÷ >∑]®+#ê&ÉT. Ç<ä›] eT<Ûë´ u≤Vü‰u≤Væ≤ j·TT<ä∆+
»]–+~. düTÁ^e⁄&ÉT sêeDTì eTT|üŒ‹|üŒ\T ô|{Ïº ø£åD≤\˝À ]e⁄«q m–] düTy˚ |üs¡«‘·+ô|’ yê˝≤&ÉT. lsêeTT&ÉT düTÁ^e⁄ì
düTìï‘·+>± eT+<ä*+#ê&ÉT. ‘=+<äs¡|ü&ç Ç˝≤+{Ï kÕVü≤kÕ\T #˚j·Te<ä›ì dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT.
sêeDTì e<ä›≈£î n+>∑<äTì sêj·Tu≤]>± |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. d”‘·qT n|üŒ–+#·≈£î+fÒ lsêeTTì #˚‹˝À eTs¡D+
‘·<∏ä´eTì, \+ø£≈£î $;ÛwüDT&ÉT sêEø±>∑\&Éì lsêeTTì yêø£´+>± sêeDTìøÏ $ì|æ+#ê&ÉT n+>∑<äT&ÉT. düuÛÑ n≥Tº&çøÏb˛sTT+~.
q\T>∑Ts¡T sêø£ådüT\T n+>∑<äT&çô|’ $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶s¡T. n+>∑<äT&ÉT yê]ì ‘·q #·+ø£˝À Ç]øÏ+#·Tø=ì ÁbÕkÕ<ä+ô|’øÏ m–sê&ÉT.
nø£ÿ&ç qT+&ç yê]ì ã\+>± H˚\ô|’øÏ $dæsê&ÉT. dæ+Vü≤Hê<ä+ #˚dæ Äø±X¯e÷s¡Z+˝À lsêeTTì #˚sê&ÉT. sêeDTì uÛ≤e+
ns¡ú+#˚düT≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. <ÛäqTdüT‡≈£î |üì #ÓbÕŒ*‡q düeTj·T+ ÄdüqïyÓTÆ+<äì ns¡ú+#˚düT≈£îHêï&ÉT.
\+ø£ô|’ <ä+&Éj·÷Á‘· yÓTT<ä˝…’+~. \+ø£qT Hê\T>∑TyÓ’|ü⁄ qT+&û ôd’q´+‘√ eTT≥º&ç+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. ‘·q uÛÑeq+
MT<ä qT+&ç |ü]dæú‹ì >∑eTì+#ê&ÉT \+πøX¯ó&ÉT. BsêÈ˝À#·q˝À|ü&Ü¶&ÉT. j·TT<ä∆+ yÓTT<ä˝…’+~. Çs¡T ôd’Hê´\T rÁe+>±
b˛sê&ÉT‘·THêïsTT. Ä+»H˚j·TTì #˚‹˝À »+ãTe÷*, düTùwDTì #˚‹˝À $<äT´Hêà* eTs¡DÏ+#ês¡T. Nø£{Ï˝À mes¡T mes√
(sêø£ådüT&Ü? yêqs¡T&Ü?) n&ç– ‘Ó\TdüT≈£îì eTØ ø=≥Tº≈£î+≥THêïs¡T.
n+>∑<äTì #˚‹˝À sêeD≈£îe÷s¡T&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ z&çb˛j·÷&ÉT. ‘·≥Tºø√˝Òø£b˛j·÷&ÉT. ø£|ü≥ j·TT<ë∆ìøÏ ~>±&ÉT.
sêeT\ø£ÎDT\qT eT÷s¡Ã¤b˛j˚T≥Tº#˚dæ Hê>±g+‘√ ã+~Û+#ê&ÉT. yês¡T eTs¡DÏ+#ês¡ì ÁuÛ≤+‹|ü&ç sêeDTìe<ä›≈£î yÓ[ﬂ $wüj·÷ìï
‘Ó*bÕ&ÉT. sêeDT&ÉT n_Ûq+~+#ê&ÉT. sêeDTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î Á‹C≥ yÓTT<ä˝…’qyês¡T d”‘·qT |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ô|’ j·TT<ä∆
uÛÑ÷$TøÏ rdüT≈£îyÓﬁ≤ﬂs¡T. H˚\ô|’ ã&çñqï sêeT\ø£ÎDT\qT d”‘· #·÷dæ+~. eTs¡DÏ+#ês¡ì uÛ≤$+∫ ø£˙ïs¡T ø±\«\T >∑fÒº˝≤
@&çÃ+~. |üø£ÿH˚ ñqï Á‹»≥ z<ës¡TŒ‘√ ≈£L&çq <ÛÓ’sê´ìï∫Ã+~. sêeT\ø£ÎDT&ÉT Áã‹πø ñHêïs¡ì Ä<Ûësê\T #·÷|æ+∫+~.
yêqs¡ôd’q´+ Á|üdüqï+>± ñ+&É&É+ ˇø£ ø±s¡D+. nìï+{Ïø° $T+∫ ªuÛÑs¡Ô eTs¡DÏ+∫q Åd”Ôì |ü⁄wüŒø£ $e÷q+ rdüTø=ìsê<äTμ

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 197

nì #Ó|üŒ&É+‘√ d”‘· eTqdüT ≈£î<äT≥|ü&ç+~. >∑s¡T‘·à+‘·Tì sêø£‘√ sêeT\ø£ÎDT\T Hê>±g Á|üuÛ≤e+ qT+&ç $eTT≈£îÔ˝…’Hês¡T.
yêqs¡T\T ª»j·T»j·Tμ <Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T. n$ sêeDTì >∑T+&Ó˝À ªn|üμ X¯u≤›ìï CÀ&ç+#·Tø=ì Á|ü‹<Ûä«ìdüTÔHêïsTT. Vü≤qTeT+‘·Tì
#˚‹˝À <Ûä÷Áe÷≈£åî&ÉT, nø£+|üqT&ÉT, n+>∑<äTì u≤]q|ü&ç eÁ»<ä+Áwüßº&ÉT, ˙\TìøÏ ∫øÏÿ Á|üVü≤düTÔ&ÉT j·TeT|ü⁄]u≤≥|ü{≤ºs¡T.
sêeDTì u≤DX¯øÏÔøÏ düTÁ^e⁄&ÉT eT÷s¡Ã¤b˛j·÷&ÉT. lsêeTT&ÉT $\¢+<äT≈£îHêï&ÉT. nqïqT yê]+∫ \ø£ÎDT&ÉT sêeDTì
m~]+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. yêqs¡ùdqô|’ X¯s¡es¡¸<Ûës¡≈£î]|ædüTÔHêï&ÉT sêeDT&ÉT. Ä+CH˚j·TT&ÉT sêeDTì <Ûë{ÏøÏ
n&ÉT¶ø£≥ºy˚XÊ&ÉT. ns¡#˚‹‘√ Vü≤qTeT+‘·Tì ã\+>± #·s¡#ê&ÉT sêeDT&ÉT. #·*+∫b˛j·÷&ÉT e÷s¡T‹. ø£åD+˝À ‘˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
ns¡#˚‹‘√ sêeDTì ˇø£ÿ <Óã“ y˚XÊ&ÉT. ø£+|æ+∫b˛j·÷&ÉT <äX¯Á^e⁄&ÉT. ‘˚s¡T≈£îì ªyêqsê! uÛÑﬁ≤, Hê≈£î X¯Á‘·Te⁄y˚ nsTTHê ˙
X¯øÏÔì yÓT#·TÃ≈£î+≥THêïqμì j·TT<ä∆ düVü≤è<äj·T‘·qT #ê{≤&ÉT sêeDT&ÉT.
sêeDT&ÉT Á|üjÓ÷–+∫q ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûä+ \ø£ÎDTì m<ä˝À Hê≥T≈£î+~. düŒèVü≤<ä|æŒHê&ÉT \ø£ÎDT&ÉT. n‘·DÏí
m‘·TÔø=ì yÓﬁ≤ﬂ\ì X¯‘·$<Ûë˝≤ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\T&Ó’Hê&ÉT sêeDT&ÉT. n+‘·˝À Ä+»H˚j·TT&ÉT sêeDTìô|’ <ë&ç#˚XÊ&ÉT.
eø£å'düú\+ô|’ eTTwæ˜|òü÷‘·+‘√ sêeDTì ≈£L\ã&˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. \ø£ÎDTì lsêeTTì e<ä›≈£î #˚sêÃ&ÉT. Vü≤qTeT ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î
n‘·ì uÛÑTC≤\ô|’ ≈£Ls¡TÃì sêeDTì‘√ b˛s¡T#˚XÊ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì |üsêÁø£eT+ eTT+<äT sêeDTì <ÛäqTdüT‡, øÏØ≥+
<ëk˛Vü≤eTj·÷´sTT. <äj·T‘·\#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. sêeDTì‘√μ ˙e⁄ j·TT<ä∆+˝À n\dæb˛j·÷e⁄. ùd<ärs¡TÃø=ìsê. n|ü&ÉT Hê
ã\y˚T$T{À ‘Ó\TdüTÔ+<äμì düT‹yÓT‘·Ô>± #ÓbÕŒ&ÉT.
n+‘·'|ü⁄sêìøÏ ‹]–yÓ[ﬂ Hê nee÷quÛ≤s¡+ sêeDT&çì ˇø£ #√≥ ≈£Ls√Ã˙j·T&É+ ˝Ò<äT. ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ìÁ<ä˝Ò|üeTHêï&ÉT
sêeDT&ÉT. n‹ø£wüº+ MT<ä Ä |üì kÕ<Ûä´eTsTT+~ sêø£ådüT\≈£î. ≈£î+uÛÑø£s¡TíìøÏ Äs¡T HÓ\T ìÁ<ä ˇø£s√E uÛÀ»q+. n+<äTπø
ª≈£î+uÛÑø£s¡íìÁ<äμ nH˚~ ˇø£ C≤rj·T+>± uÛ≤wü˝ÀøÏ e∫Ã+~. ≈£î+uÛÑ≈£s¡Tí&ÉT sêeDTì düMT|æ+#ê&ÉT. »]–+<ä+‘ê #ÓbÕŒ&ÉT
sêeDT&ÉT. ‘Ó*$>∑\yês¡T »]–q <ëìì >∑÷]Ã Ä˝À∫+#·s¡Hêï&ÉT ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT. ‘·q≈£î düVü‰j·T|ü&ÉeTì ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì
ø√sê&ÉT sêeDT&ÉT. ªÄ|ü<ä bÕ˝…’q yêìì Ä<äTø=H˚yê&˚ ì»yÓTÆq $TÁ‘·T&ÉT. ‘·|ü<ë] |ü{Ïº ø£cÕº˝À¢ |ü&É¶yê]øÏ #˚j·T÷‘·ì∫Ã
Ä<äTø=H˚yê&˚ Ä|ü⁄Ô&Éμì sêeDT&ÉHêï&ÉT. ≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<ä∆düqï<äT∆&Éj·÷´&ÉT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tí&ÉT j·TT<ä∆+˝À yêqs¡T\qT #êe⁄<Óã“ rdüTÔHêï&ÉT. yêqs¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·˝À<ë] |ü{≤ºs¡T. lsêeTTì
ÄÁX¯sTT+#ês¡T. ª◊+Á<ëgeTTμ‘√ ≈£î+uÛÑø£s¡Tíì •s¡düT‡qT K+&ç+∫ XÊX¯«‘· ìÁ<ä˝ÀøÏ |ü+bÕ&ÉT lsêeTT&ÉT. lsêeTTì u≤D<Ûë{ÏøÏ
≈£î+uÛÑø£s¡Tíì ‘· \+ø£˝À |ü&çb˛sTT+~. Ä ‘· ‘·>∑\&É+ e\¢ sê»M<∏äT\˝Àì Ç+{Ïø£|ü\T, m‘ÓÔÌq ÁbÕø±sê\T ≈£L*b˛j·÷sTT.
≈£î+uÛÑø£s¡Tíì eTs¡Dyês¡Ô sêeDTì Á≈£î+>∑Bdæ+~.
sêeD ≈£îe÷s¡T&Ó’q n‹ø±j·TT&ÉT \ø£ÎDTì ÁãVü‰àÁkÕÔìøÏ ã˝…’Hê&ÉT. ‘·eTTàì, ø=&ÉT≈£îqT b˛>=≥Tºø=ì ‘·\¢&ç\T¢‘·Tqï
sêeDTì z<ësêÃ&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. uÛ≤s¡+ ‘·qô|’ y˚düTø=ì. j·TT<ä∆s¡+>±ìøÏ e#êÃ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\ô|’ ÁãVü‰àÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT.
sêeTTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î sêeTTì‘√bÕ≥T \ø£ÎDT&ÉT düŒèVü≤ø√˝ÀŒsTTq≥T¢ |ü&çe⁄Hêï&ÉT. yês¡T eTs¡DÏ+#ês¡qT≈£îHêï&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ.
‘·+Á&çø° yês¡ÔqT ‘Ó*bÕ&ÉT.
yêqs¡ôd’q´ •_s¡+˝À n\»&ç yÓTT<ä˝…’+~. $;ÛwüDT&ÉT <ÛÓ’s¡´+ #ÓbÕŒ&ÉT. sêeT\ø£ÎDT\≈£î @MTø±˝Ò<äHêï&ÉT. ÁãVü≤àj·T+<ä*
>ös¡e+‘√ ngu≤<ÛäqT nqTuÛÑ$+#ês¡ì ‘Ó*bÕ&ÉT. ÁãVü‰àg Á|üuÛ≤e+‘√ ns¡yÓ’@&ÉT ø√≥¢ eT+~ Vü≤‘·T\j·÷´s¡T. #ê˝≤eT+~
<Óã“‹Hêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT, $;ÛwüDT&ÉT, C≤+ãe+‘·Tì ø√dü+ yÓ‘·T≈£î‘·THêïs¡T. C≤+ãe+‘·T&ÉT ø£ì|æ+#ê&ÉT. dü]>±Z
#·÷&É˝Òø£b˛‘·THêïqHêï&ÉT. <Ûä«ìì ã{Ïº $;ÛwüDTì >∑T]Ô+#êqHêï&ÉT. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT πøåeTy˚THêμ nì n&ç>±&ÉT. Ä+‘·s¡´+
n+‘·T∫ø£ÿ˝Ò<äT $;ÛwüDTìøÏ. ªVü≤qTeT+‘·T&ÉT J$ùdÔ yêqs¡ôd’q´+ #·∫ÃHê ã‹øÏqfÒ¢ ˝Ò<ë Vü≤qTeT eTs¡DÏùdÔ n+<äs¡+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°198

ã‹øÏñHêï #·∫Ãq yê]‘√ düe÷qy˚TqHêï&ÉTμ C≤+ãe+‘·T&ÉT. C≤+ãe+‘·Tì Ä<˚X¯+ô|’ Væ≤e÷\j·÷\≈£î yÓ[ﬂ nø£ÿ&É ñqï
düsö«wü~Û eTVü‰|üs¡«‘·eTTqT ô|\¢–+∫ rdüT≈£îe#êÃ&ÉT Vü≤qTeT+‘·T&ÉT. zwü<ÛäT yêdüqπø sêeT\ø£ÎDT >±j·÷\˙ï
eT≥Te÷j·TeTj·÷´sTT. #·ìb˛sTTq yêqs¡T\T eT∞ﬂ ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêïs¡T. düTÁ^yê»„‘√ yêqs¡T\T \+ø£≈£î ì|üô|{≤ºs¡T.
X¯Á‘·T|üøå±ìï e÷qdæø£+>± <Óã“rj·T<ä\#ê&ÉT Ç+Á<äõ‘·TÔ. Vü≤qTeT<ë~ yêqs¡Ms¡T\T #·÷düTÔ+&É>± e÷j·÷d”‘·qT
dü+Vü≤]+#ê&ÉT. n+<äs¡÷ ì»y˚TqqT≈£îHêïs¡T. yês¡Ô ‘Ó*dæ lsêeTT&ÉT XÀø£dü+Á<ä+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. Ç<ä+‘ê Ç+Á<äõ‘·TÔ
e÷j˚Tqì $;ÛwüDT&ÉT ‘Ó\|ü&É+‘√ n+<äs¡÷ }|æ]|”\TÃ≈£îHêïs¡T.
X¯‘·èdü+Vü‰sêìøÏ Ç+Á<äõ‘·TÔ ì≈£î+_Û˝≤ n_Û#ês¡¨e÷ìï ‘·\ô|{≤º&ÉT. <ëìì uÛÑ+>∑+#˚j·T&ÜìøÏ sêe÷qT»„‘√ \ø£ÎDT&ÉT
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. Ç+Á<äõ‘·TÔ \ø£åDT eT<Ûä´ |òüTÀs¡ j·TT<ä∆+ »]–+~. ª◊+Á<ëgeTTμqT Á|üjÓ÷–+∫ Ç+Á<äõ‘·TÔ ‘·\qT H˚\sê˝≤Ã&ÉT
\ø£ÎDT&ÉT. lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì yÓT#·TÃ≈£îHêï&ÉT.
sêeDT&ÉT j·TT<ä∆uÛÑ÷$T˝À Á|üﬁ¯j·Tø± s¡TÁ<äTì˝≤ $»è+_ÛdüTÔHêï&ÉT. yêqs¡ Ms¡T\T ‘·≥Tºø√˝Òø£ j·TT<ä∆s¡+>∑+ qT+&ç
ø±*øÏ ãT~∆ #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T. eTs=ø£yÓ’|ü⁄ düTÁ^e⁄ì #˚‹˝À $s¡÷bÕ≈£åî&ÉT, eT¨<äs¡T&ÉT eT{Ïº>∑s¡#ês¡T.
j·TT<ä∆+ ∫e] n+ø±ìøÏ #˚s¡T‘·Tqï~. sêeT\ø£ÎDT\‘√ sêeDTìb˛s¡T rÁe‘·s¡eTe⁄‘·Tqï~. sêeDT&ÉT $;ÛwüDTì
#·+|ü&ÜìøÏ ã˝…¢eTTHÓ‘êÔ&ÉT. n~ eTVü‰X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq~. $;ÛwüDTìøÏ ÁbÕD≤bÕj·T dæú‹ì >∑eTì+∫q \ø£ÎDT&ÉT sêeDTìô|’
u≤D≤\qT ≈£îeTà]+#ê&ÉT. m≥÷ ‘√#·ø£ $;ÛwüDTì #·+ù| Á|üj·T‘êìï $s¡$T+#·T≈£îqï sêeDT&ÉT \ø£ÎDTìô|’ ÄÁ>∑Væ≤+∫
ªX¯øÏÔμ nH˚ Äj·TT<Ûëìï Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. n~ >∑eTì+∫q lsêeTT&ÉT ªX¯øÏÔμì y˚&ÉT≈£îHêï&ÉT. ª˙˝Àì #·+ù|X¯øÏÔ q•+#·T>±ø£μ
nì. n+‘˚ ` n~ ÁbÕDX¯øÏÔì ø√˝ÀŒsTT+~. \ø£ÎDTì m<äô|’ ã\+>± Hê≥T≈£î+~. H˚\ô|’ |ü&çb˛j·÷&ÉT \ø£ÎDT&ÉT.
yêqs¡T\T Ä Äj·TT<Ûëìï m+‘· Á|üj·T‹ï+∫Hê \ø£ÎDTì m<ä qT+&ç rj·T˝Òø£b˛j·÷s¡T. sêeTT&ÉT ‘·q ¬s+&ÉT #˚‘·T\‘√
ãj·T{ÏøÏ ˝≤– $s¡∫y˚XÊ&ÉT. Çø£ ñù|øÏå+∫ ˝≤uÛÑ+ ˝Ò<äqT≈£îHêï&ÉT, lsêeTT&ÉT yêqs¡T\‘√, á ˝Àø£+˝À Çø£ sêeDT&√?
sêeTT&√? $T–* ñ+&É&É+ ‘·<∏ä´+μ nHêï&ÉT. lsêeTTì $\T$<ë´bÕ+&ç‘ê´ìøÏ m<äTs¡Tì\Te˝Òø£ sêeDT&ÉT uÛÑj·T+‘√
|üs¡T>∑T\T rXÊ&ÉT.
|ü&çb˛sTTq \ø£ÎDTì #·÷∫ $\$\˝≤&çb˛j·÷&ÉT lsêeTT&ÉT. ª@<˚X¯eT+<Ó’Hê uÛ≤s¡´ <=s¡ø£e#·TÃ. ã+<ÛäTe⁄\T <=s¡ø£e#·TÃ.
ø±ì \ø£ÎDTì e+{Ï ‘·eTTà&ÉT <=s¡ø£&Éìμ ø£˙ïs¡Tø±sêÃ&ÉT. düTùwDT&ÉT \ø£ÎDTì |üØøÏå+∫ #·ìb˛˝Ò<äì ìsê∆]+#ê&ÉT.
düTùwDTì dü÷#·qy˚Ts¡≈£î Vü≤qTeT+‘·T&ÉT zwü<ÛäT\T ‘˚e&ÜìøÏ y˚>∑+>± yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. zwüBÛ|üs¡«‘êH˚ï ‘Ó#êÃ&ÉT. zwüBÛ Á|üuÛ≤e+‘√
\ø£ÎDT&ÉT ˝Ò∫≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. |ü≥ºsêì Äq+<ä+‘√ lsêeTT&ÉT ª\ø£ÎD≤ ˙e⁄ eTs¡DÏ+∫ ñ+fÒ Hê $Cj·÷ìøÏ ns¡úy˚T˝Ò<äT.
n|ü&ÉT d”‘·‘√>±ì Hê ÁbÕD≤\‘√ø±ì @+ Á|üjÓ÷»q+μ nHêï&ÉT.
Ç+Á<äT&ÉT |ü+|ü>± e÷‘·* ~e´s¡<∏ä+‘√ düVü‰ lsêeTTì e<ä›≈£î e#êÃ&ÉT. Á|ü<äøÏåD |üPs¡«ø£+>± qeTdüÿ]+∫ lsêeTT&ÉT
s¡<∏ëìï n~Ûs√Væ≤+#ê&ÉT. j·TT<ä∆uÛÑ÷$TøÏ kÕ–+<ës¡<∏ä+. $T>∑‘ê s√» ø£Hêï _Ûqï+>± ñ+BHê{Ï j·TT<ä∆+. ø=+‘·ùd|ü⁄
me]¬øes¡÷ rdæb˛ì $<Ûä+>± $»è+_Û+#ês¡T. sêqTsêqT sêeTTì<˚ ô|’#˚sTT ne⁄‘·Tqï~. sêeDTì kÕs¡~∏ >∑eTì+#ê&ÉT.
s¡<∏ëìï |üø£ÿ≈£î eT[ﬂ+#ê&ÉT. n˝≤ #˚j·T&É+ nee÷q+>± uÛ≤$+∫q sêeDT&ÉT kÕs¡~∏ô|’ ì|ü\T #Ó]>±&ÉT. s¡<∏ä+ eT∞ﬂ
sêeTTì eTT+<äT ì*∫+~. j·TT<ä∆+ #·÷&É&ÜìøÏ n>∑düTÔ´&ÉT <˚e‘·˝‘√ ≈£L&ç nø£ÿ&É≈£î e#êÃ&ÉT. lsêeTTìøÏ ªÄ~‘·´
Vü≤è<äj·T+μ ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. lsêeTTì u≤D≤\‘êøÏ&çøÏ sêeDTì ‘·\T H˚\sê\T‘·THêïsTT. ø±ì yÓ+≥H˚ ∫Á‘·+>± eT∞ﬂ
yÓTT\TdüTÔHêïsTT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 199

Äø±XÊìøÏ Äø±X¯+, düeTTÁ<äTìøÏ düeTTÁ<äy˚T düe÷qyÓTÆq≥T¢ sêeTsêeD j·TT<ë∆ìøÏ sêeTsêeD j·TT<ä∆y˚T düe÷qeTqï≥T¢
kÕ>∑T‘·Tqï~. ÁãVü‰àg Á|üjÓ÷>∑+ #˚j·Te\dæ+~>± ªe÷‘·*μ lsêeTTq≈£î dü÷∫+#ê&ÉT. lsêeTT&ÉT ÁãVü‰àg Á|üjÓ÷>∑+‘√
sêeD≤düTs¡Tì n+‘·yÓTT+~+#ê&ÉT.
nqïjÓÆTq sêeDTì eTs¡D≤ìøÏ u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT $;ÛwüDT&ÉT. <äVü≤q dü+kÕÿsê\≈£î nqTeT‹ìe«eTì lsêeTTì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT.
ªe´≈£îÔ\T J$+∫e⁄qï+‘·es¡πø yÓ’s¡eTT+&Ü*. ‘·s¡Tyê‘· <ëìì e<ä*y˚j·÷*. eTq ø±s¡´+ HÓs¡y˚]+~. ø±e\dæq dü+kÕÿsê\qT
#˚j·TeTì nHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ªÇ|ü&ÉT sêeDT&ÉT ˙¬ø{À¢ Hê≈£L nfÒ¢ >ös¡yêdüŒ<äT&ÉTμ nì ‘·q $XÊ Vü≤è<äj·÷ìï
#ê≥T≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. sêeDTì uÛ≤s¡´ eT+&√<ä] uÛÑs¡Ô eTs¡D≤ìøÏ |ü⁄f…º&ÉT <äT'K+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛sTT+~. $;ÛwüDT&ÉT
sêeDTìøÏ ñ‘·Ôs¡ÁøÏj·T\qT ìs¡«]Ô+#ê&ÉT.
lsêeTTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î \ø£ÎDT&ÉT $;ÛwüDTì \+ø±sêE>± |ü{≤º_Ûwæ≈£îÔì #˚XÊ&ÉT. d”‘·‘√ ‘·q $»j·Tyês¡ÔqT
‘Ó\T|üeTì Vü≤qTeT+‘·Tì Ä<˚•+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. Vü≤qTeT yÓ+≥H˚ yÓ[ﬂ á X¯óuÛÑyês¡ÔqT d”‘·eTà #Ó$˝À y˚XÊ&ÉT. ÄyÓT
Äq+<ëìøÏ ne<ÛäT˝Ò¢e⁄. Ç+‘·ø±\+ #·T≥÷º#˚] u≤~Û+∫q sêø£ådü Åd”Ô\qT #·+|ü&ÜìøÏ nqTeT‹ìeTàHêï&ÉT Vü≤qTeT. ‘·>∑ì
|üì, e<ä›ì yê]+∫+~ d”‘·.
$;ÛwüDT&ÉT |ü\¢øÏ˝À d”‘ê<˚$ì lsêeTTì e<ä›≈£î #˚sêÃ&ÉT. dü+‘√wü+‘√ uÛÑs¡ÔqT #˚]+~ d”‘·. d”«ø£]+#·&ÜìøÏ ìsêø£]+#ê&ÉT
d”‘ê|ü‹. ªHê e+X¯ Á|ü‹wü˜ ì\T|ü⁄ø√e&Üì¬ø’ <äTwüº sêeDTì #Ós¡ qT+&ç ìqTï $&ç|æ+#êqT. Ç+‘·ø±\+ |üs¡Tì |ü+#·q
ñqï+<äTq ˙ Á|ües¡Ôq >∑T]+∫ Hê≈£î dü+<˚Vü≤eTT+~. ø£qTø£ ˙e⁄ ˙ Çwüº+ e∫Ãq #√{ÏøÏ yÓﬁ¯ﬂe#·TÃμqì lsêeTT&ÉT
nHêï&ÉT. lsêeTTì e÷≥\T eTT\T≈£î˝≤¢ >∑T#·TÃ≈£îHêïsTT d”‘·≈£î. kÕúsTTøÏ <ä–q≥T¢>± e÷{≤¢&É˝Ò<äì sêeTTì‘√ nqï~.
lsêeTTq≈£î $XÊ«dü+ ø£*–+#·&ÜìøÏ ªn–ï Á|üy˚X¯+μ ˇø£ÿfÒ X¯s¡D´eTì uÛ≤$+∫+~. lsêeTTì eTqôd]– \ø£ÎDT&ÉT
∫‹ì dæ<ä∆|üs¡#ê&ÉT. d”‘· n–ï˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫+~. nø£ÿ&ç yês¡+‘ê Ä+<√ﬁ¯q#Ó+<ës¡T. n–ï<˚e⁄&ÉT dü«j·T+>± d”‘ê <˚$ì
rdüT≈£îe∫Ã ÄyÓT >=|üŒ<äHêìï yÓ\¢&ç+#ê&ÉT. lsêeTTì d”«ø£]+#ê*‡+~>± ø√sê&ÉT.
d”‘· >∑T]+∫ ‘·qø£+‘ê ‘Ó\TdüHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. ÄyÓT o\+ jÓTTø£ÿ >=|üŒ<äHêìï eTT˝À¢ø±\≈£î #ê≥&Üìπø n–Á|üy˚X¯+
#˚düTÔHêï }s¡T≈£îHêïqHêï&ÉT. d”‘·qT <ä>∑Zs¡≈£î rdüT≈£îHêï&ÉT.
|üs¡eT•e⁄&ÉT lsêeTTì Á|üX¯+dæ+#ê&ÉT. <äTwüºdü+Vü‰s¡+#˚dæq lsêeTTì Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ\q #˚j·TeTHêï&ÉT.
lsêeTTì ø√]ø£ y˚Ts¡≈£î Ç+Á<äT&ÉT eTè‘·T˝…’|ü&çe⁄qï yêqs¡T\qT eT∞¢ ã‹øÏ+#ê&ÉT. $;ÛwüDT&ÉT \+ø£˝À ø=+‘·ø±\+
ñ+&Ée\dæ+<äì lsêeTTì nuÛÑ´]ú+#ê&ÉT. uÛÑs¡‘·Tì ø=s¡≈£î ‘êqT ‘·«s¡>± Á|üj·÷D+ ø±e\dæ+<˚qHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. yêqs¡T\qT
yê] dü«kÕúHê\≈£î yÓﬁ¯ﬂeTì#Ó|æŒ, $;ÛwüDTì M&√ÿ\T n+<äT≈£îHêï&ÉT. |ü⁄wüŒø£$e÷q+˝À njÓ÷<Ûä´≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT <ë]˝À
Äj·÷ Á|ü<˚XÊ\˙ï d”‘·≈£î #·÷|ü⁄‘·THêï&ÉT. uÛÑs¡<ë«C≤ÁX¯e÷ìï dü+<ä]Ù+#ês¡T. lsêe÷»„‘√ Vü≤qTeT+‘·T&ÉT lsêeTT&ÉT edüTÔqï
$wüj·÷ìï uÛÑs¡‘·TìøÏ, >∑TVüQìøÏ eTT+<äT>± yÓ[ﬂ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. yê¬s+‘√ Äq+~+#ês¡T.
|ü⁄wüŒø£ $e÷q+˝À q+~Á>±eT+ #˚s¡T≈£îqï d”‘êsêeT\ø£ÎDT\≈£î uÛÑs¡‘·T&ÉT, Á|üeTTKT\T |òüTq+>± kÕ«>∑‘·+ |ü*ø±s¡T.
d”‘êsêeT\ø£ÎDT\T øödü\´, düT$TÁ‘·, ¬ø’πøsTT, e•wüß˜ bÕ<ë\≈£î Á|üD≤e÷\T n]Œ+#ês¡T. uÛÑs¡‘·T&ÉT lsêeTTì #·s¡D≤\≈£î
bÕ<äT≈£\qT ‘=&ç>±&ÉT. uÛÑs¡‘·Tì Áù|eT‘√ n≈£îÿq CÒs¡TÃ≈£îHêï&ÉT lsêeTT&ÉT.
n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± lsêeT |ü{≤º_Ûùwø£eT¨‘·‡e+ »]–+~. j·TTesêE>± ñ+&Ü*‡+~>± lsêeTT&ÉT \ø£ÎDTì
ø√sê&ÉT ø±ì n‘·&ÉT m+‘· e÷Á‘·+ ˇ|üø√˝Ò<äT. uÛÑs¡‘·Tì j·TTesêE>± #˚XÊ&ÉT. j·T»„j·÷>±~ Áø£‘·Te⁄\qT ì]«|òüTï+>±
ø=qkÕ–düTÔHêï&ÉT lsêeTT&ÉT. Á|ü»\qT ø£qï_&É¶\e˝Ò #·÷düT≈£î+≥THêï&ÉT. m˝≤+{Ï á‹ u≤<Ûä\T ˝Òe⁄. n+<äs¡÷ <Ûäs¡àã<ä∆+>±
q&É#·Tø=+≥THêïs¡T. Ç˝≤ |ü<äø=+&ÉTy˚ dü+e‘·‡sê\T Á|üC≤qTs¡+»ø£+>± |ü]bÕ*+#ê&ÉT lsêeTT&ÉT. n+<äTπø ªsêeTsê»´+μ
nqï e÷≥ H˚{Ïø° Ä<äs¡ÙyÓTÆ ì\∫+~.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 201

11111
uÛ≤s¡rj·TT ÁbÕNq Ç‹Vü‰kÕ\T sêe÷j·TD uÛ≤s¡‘ê\T. Á|ü‹ uÛ≤s¡rj·TT&É÷ á Ç‹Vü‰kÕ\qT ‘Ó\TdüTø=ì ñ+&É≥+
nedüs¡+. yÓTT<ä≥ Ç$ ÄX¯ós¡÷|ü+˝À ñ+&É≥+ e\q nH˚ø£ s¡ø±˝…’q e÷s¡TŒ\T #˚s¡TŒ\÷ #Ó+<äT‘·÷ e#êÃsTT. á ø£<∏ä\T
yÓTT<ä≥ dü+düÿ è‘·+˝À s¡∫+|üã&ç, \øå±Çs¡yÓ’nsTT<äTy˚ XÀ¢ø±\‘√ ø£*Zq ãèVü≤‘êÿe´+ eTVü‰uÛ≤s¡‘·+. n+<äTπø eTVü‰uÛ≤s¡‘·
eT÷\ø£<∏äqT $<ë´s¡Tú\T ‘Ó\TdüTø=ì ñ+&É≥+ nedüs¡+. ‘·sê«‘· Á|ü|ü+#·+˝Àì nH˚ø£ uÛ≤wü˝À¢øÏ nqTe~+|üã&Ü¶sTT.
uÛ≤s¡‘·+˝À ñqï ø£<∏ä, dü+|òüT≥q\T, bÕÁ‘·\T, <Ûäs¡àdü÷øå±à\T Ä ø£<∏äqT »>∑~«U≤´‘·+ #˚XÊsTT. n+<äTπø uÛ≤s¡‘·+
<Ûäs¡àXÊg+>±, ãVüQ|ü⁄sêD≤ ø£\sTTø£˝≤, y˚<ë+‘·+>±, ˙‹XÊg+>±, eTVü‰ø±e´+>±, düs¡«\ø£åD dü+Á>∑Vü≤+>±, >=|üŒø£<∏ä>±
ù|¬sìïø£>∑qï~. Ç~ <ë«|üs¡ j·TT>∑+ ∫e] s√E˝À¢ »]–qø£<∏ä. ªuÛ≤s¡‘·+˝À ˝Òì~ Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü˝Ò<äT. Á|ü|ü+#·+˝À
ñqï<ä+‘ê uÛ≤s¡‘·+˝À ñqï~. <Ûäsêàs¡úø±eTyÓ÷ø£å dü+ã+<ÛäyÓTÆq @ dü+<˚Vü‰ì¬ø’Hê eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝À düe÷<Ûëq+ <=s¡T≈£î‘·T+<äì
Á|ür‹.
eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì Á|ü<Ûëq ø£<∏ä bÕ+&Ée⁄\T ` øös¡e⁄\≈£î dü+ã+~Û+∫+~. ø=ìï ‘·sê\T eTT+<äT≈£îyÓ[ﬂ yêﬁ¯ﬂ e+X¯Áø£eT+
‘Ó\TdüT≈£î+≥÷, ø£˙dü+ ‘ê‘·\Hê{Ï ø£<∏ëÁø£eT+ #·<äTe⁄ø=+<ë+.
.1. Ä~|üs¡«+.
nC≤MTﬁ¯ó&ÉH˚ sêE≈£î >∑ ≈£îe÷s¡T˝À¢ eTTKT´&ÉT dü+es¡DT&ÉT— n‘·ì ø=&ÉT≈£î ≈£îs¡Te⁄— ≈£îs¡Te⁄ ‘·qj·TT&ÉT $<ä÷s¡<∏äT&ÉT—
$<ä÷s¡<∏äTì |ü⁄Á‘·T&ÉT nqX¯ó«&ÉT— nqX¯ó«ì düT‘·T&ÉT |üØøÏå‘·TÔ— |üØøÏå‘·TÔì ø=&ÉT≈£î ;ÛeTùdqT&ÉT— ;ÛeTùdqTì ≈£îe÷s¡T&ÉT
Á|ü‹ÁX¯e⁄&ÉT— Á|ü‹ÁX¯e⁄ì q+<äqT&ÉT Á|ür|ü⁄&ÉT— Á|ür|ü⁄ìøÏ eTT>∑TZs¡T ‘·qj·TT\T. yêﬁ¯óﬂ <˚yê|æ, X¯+‘·qT&ÉT, u≤Væ≤¢≈£î&ÉT.
<˚yê|æ u≤\´+˝ÀH˚ ‘·|üdüT‡ #˚j·T&ÜìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&É+‘√ ¬s+&Ée ≈£îe÷s¡T&Ó’q X¯+‘·qT&ÉT sê»j·÷´&ÉT.
X¯+‘·qT&ÉT m+‘√ >=|üŒyê&ÉT. eTVü‰ã\|üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT. Á|ü»\qT ø£qï_&É¶˝≤¢ bÕ*+#˚yê&ÉT. ˇø£ s√E y˚≥ø√dü+
n&É$øÏ yÓ[ﬂq X¯+‘·qT&ÉT y˚{≤&ç n\dæb˛sTT >∑+>±rs¡+ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&=ø£ n|ü⁄s¡÷|ü˝≤eD´e‹, n‹˝Àø£ düT+<ä]
nsTTq ~yê´+>∑q ø£ì|æ+∫+~. ÄyÓTqT #·÷dæq X¯+‘·qT&ÉT <ëVü≤+ $wüj·T+ ≈£L&Ü eTs¡∫b˛sTT, ªªH˚qT uÛÑs¡‘· sêC≤´ìï,
bÕ*+#˚ sêEqT. Vü≤dæÔHê|ü⁄s¡+ e÷ |ü≥ºD+. ìqTï nsêú+–>± d”«ø£]+#ê\qT≈£î+≥THêïqT. <äj·T#˚dæ ø±<äq≈£îμμ nHêï&ÉT.
n+<äT≈£î ÄyÓT, ªªeTVü‰sêC≤! MT≈£î uÛ≤s¡´qT ø±e&ÜìøÏ Hê≈£L Çwüºy˚T. Hê ù|s¡T >∑+>∑. ø±ì, Hê #·s¡´\qT ø±<äq≈£L&É<äT.
n{≤¢ ø±<äqï eTs¡Tø£åD+ H˚qT yÓ[ﬂb˛‘êqTμμ nqï~.
X¯+‘·qT&É+<äT≈£î n+^ø£]+∫ ÄyÓTqT $yêVü≤+ #˚düT≈£îHêï&ÉT. yêﬁ¯óﬂ m+‘√ nH√´q´+>± J$+#ês¡T. >∑+>∑≈£î ˇø£
≈£îe÷s¡T&ÉT »ìà+#ê&ÉT. ø=&ÉT≈£î |ü⁄{Ïºq yÓ+≥H˚ ÄyÓT Ä u≤\T&çï >∑+>± Á|üyêVü≤+˝À e~*ô|{Ïº+~. X¯+‘·qT&ÉT ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷&ÉT,
u≤<Ûä|ü&Ü¶&ÉT. ø±ì Ç∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡+ ÄyÓT #·s¡´\qT n&ÉT¶ø√˝Ò<äT. ‘·sê«‘· ¬s+&√ dü+‘êq+ ø£*–+~. á kÕØ eT>∑_&˚¶.
>∑+>∑ n‘·&çï ≈£L&Ü Á|üyêVü≤+˝À e~*+~. eT÷&ÉT, Hê\T>∑T, ◊<äT... n{≤¢ @&ÉTs¡T>∑T ≈£îe÷s¡T\q÷ >∑+>± q~˝À e~*+~.
mì$T<√ dü+‘êq+ ≈£L&Ü eT>∑|æ\¢yê&˚. n‘·DÏí ≈£L&Ü |ü⁄≥º>±H˚ Á|üyêVü≤+˝À e~˝Ò+<äT≈£î ñ<äT´≈£îÔsê\sTT´+~ ÄyÓT.
ªªÄ>∑T! ndü\T ˙yÓes¡T? m+<äT≈£î Hê J$‘·+˝ÀøÏ Á|üy˚•+#êe⁄? Ç+‘· n+<äyÓTÆq ˙˝À ø£qï_&É¶\qT #·+|ü⁄≈£îH˚ ø£]ƒq
Vü≤è<äj·T+ m+<äT≈£îqï~? á mì$T<äe dü+‘êHêHÓ’ïHê #·+|ü≈£î+&Ü e~*ô|≥Tº. yêDÏí HêøÏ#˚ÃôdjYTμμ nHêï&ÉT >∑+>∑qT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°202

n&ÉT¶≈£î+≥÷ X¯+‘·qT&ÉT.
ªªeTVü‰sêC≤! H˚qT dü«s¡Z˝Àø£yêdæì, Hê ù|s¡T >∑+>∑. XÊ|üeXÊq e÷qyêø±s¡+˝À Çø£ÿ&É »ìà+#êqT. Hê≈£î |ü⁄{Ïºq
≈£îe÷s¡T\+<äs¡T ≈£L&Ü e•wüß˜ì XÊ|ü+ bı+~qyêﬁ‚ﬂ. |ü⁄≥º>±H˚ yêﬁ¯ﬂqT ˙ﬁ¯ﬂ˝À e~* yÓ÷ø£å+ ø£*–+#·TeTì yêﬁ¯óﬂ ø√s¡&É+
e\¢H˚ H˚Hê|üì #˚XÊqTμμ nqï~ >∑+>∑.
e÷≥\T sêø£ ì\ã&çb˛sTTq X¯+‘·qT&ç‘√ Ç+ø± Ç˝≤ nqï~ >∑+>∑ ` ªª˙e⁄ Ä&çq e÷≥ ‘·|æŒ, Hê|üìì n&ÉT¶≈£îHêïe⁄
ø±ã{Ïº H˚ìø£ÿ&É ñ+&É˝ÒqTμμ n+≥÷ ≈£îe÷s¡Tì‘√ düVü‰ n<äèX¯´yÓTÆb˛sTT+~ >∑+>∑.
Ç+Á~j·TìÁ>∑Vü≤+, <ëq+, ø£åeT, C≤„q+, <ÛÓ’s¡´+, <äj·T, ãT~∆, |üsêÁø£eT+ ø£*–q y˚T<Ûë$ X¯+‘·qT&ÉT. »]–q <ëìøÏ
∫+‹dü÷Ô ø±\+ eè<∏ë #˚j·Tø£ eTqdüTqT |ü]bÕ\q˝À ì*|æ, eT∞ﬂ ô|[ﬂ #˚düTø√≈£î+&Ü Jeq+ kÕ–+#ê&ÉT. düTe÷s¡T
eTTô|Œ¤Ìj˚T´ﬁ¯óﬂ >∑&ç∫+‘·sê«‘· ˇø£s√E >∑+>± rs¡+˝À $Vü≤]dü÷Ô, ˇø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq <äèX¯´+ #·÷XÊ&ÉT. nø£ÿ&É ÄC≤qTu≤VüQe⁄,
n‘·´+‘· düT+<äs¡T&ÉT ◊q ˇø£ j·TTe≈£î&ÉT ng$Hê´dü+ #˚dü÷Ô, ‘·q u≤D≤\‘√ >∑+>± Á|üyêVü‰ìï n&ÉT¶≈£î+≥THêï&ÉT. n+‘·˝À
nø£ÿ&=ø£ ~e´Åd”Ô ø£ì|æ+∫, ªªs¡+&ç eTVü‰sêC≤! MTø√düy˚T m<äTs¡T#·÷düTÔHêïqTμμ nqï~ X¯+‘·qT&çï eT]+‘· ÄX¯Ãs¡´#·øÏ‘·T&çï
#˚dü÷Ô.
X¯+‘·qT&çøÏ ÄyÓT e÷≥\T ns¡ú+ ø±˝Ò<äT. ÄyÓTqT mø£ÿ&√ #·÷dæq≥T¢ >∑Ts=Ô∫Ã+~. mes√ yÓ+≥H˚ düTŒ¤s¡D≈£î sê˝Ò<äT.
n‘·ì nqTe÷Hê\qT |ü{≤|ü+#Ó\T #˚dü÷Ô ÄyÓT ‘·q e÷≥*ï ø=qkÕ–+∫+~` ªªX¯+‘·q eTVü‰sêC≤! H˚qT >∑+>∑qT. eTTô|Œ¤Ì
dü+e‘·‡sê ÁøÏ‘·+ ˇø£ ≈£îe÷s¡T&çï rdüTø=ì yÓﬁ≤ﬂqT ø£<ë! Ä ≈£îe÷s¡T&˚ á eTVü‰Ms¡T&ÉT. ù|s¡T <˚eÁe‘·T&ÉTμμ nqï~.
ªªø£*kı#˚Ãø±˝≤ìøÏ q&ç#=#˚Ãø=&ÉT≈£îqT #·÷dæ bı+–b˛j·÷&ÉT X¯+‘·qT&ÉT. <˚eÁe‘·T&ÉT ‘·+Á&çøÏ bÕ<ë_Ûe+<äq+ #˚XÊ&ÉT.
ø=&ÉT≈£îqT n≈£îÿq CÒs¡TÃø=ì |ü⁄\øÏ‘·>±Á‘·T&Ó’ |ü⁄Á‘·>±Á‘·|ü]wü«+>∑ kÂU≤´ìï nqTuÛÑ$dü÷Ô Äq+<ä u≤cÕŒ\T sê˝≤Ã&ÉT. >∑+>∑q÷,
<˚eÁe‘·TD°í ‘·q‘√bÕ≥T sêC≤´ìøÏ s¡eTàHêï&ÉT. >∑+>∑ n+<äT≈£î ˇ|üø√˝Ò<äT. ªªHê XÊ|ü+ r]+~. á ≈£îe÷s¡TDÏí ˙ ø£|üŒ–+#·&É+‘√
u≤<Ûä´‘· ≈£L&Ü |üPs¡ÔsTT´+~. Ç‘·DÏí rdüTø=ì yÓﬁ¯óﬂμμ n+≥÷ X¯+‘·qTì »yêãTø√dü+ m<äTs¡T #·÷&É≈£î+&Ü dü«s¡Z+yÓ’|ü⁄
kÕ–b˛sTT+~.
<˚eÁe‘·T&ÉT kÕe÷qT´&ÉT ø±<äT. e•wü˜ eTVü≤]¸e<ä› y˚<ë\qT n<Ûä´j·Tq+ #˚XÊ&ÉT— X¯óÁø±#ês¡T´ìe<ä›, ãèVü≤düŒ‹e<ä›
<Ûäs¡à˙‹ XÊÁkÕÔ\T #·<äTe⁄≈£îHêï&ÉT— |üs¡X¯ósêeTTì <ä>∑Zs¡ X¯ÁkÕÔg$<ä´\˙ï H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. XÊg bÕs¡+>∑‘·T&ÉT, Ms¡T&ÉT, j·TT<ä∆
ì|ü⁄DT&ÉT, düT+<äs¡T&ÉT, BÛs¡>∑+;Ûs¡T&Ó’q <˚eÁe‘·T&çï #·÷dæ Vü≤dæÔHê|ü⁄s¡ Á|ü»\+‘ê Äq+<ä|üs¡eX¯ó˝…’Hês¡T. ˇø£ X¯óuÛÑeTTVüAsêÔq
X¯+‘·qT&ÉT <˚eÁe‘·TìøÏ j·TÚesê»´ |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT. nsTT‘˚ ø£<∏ä nqTø√ì eT\T|ü⁄ ‹]–+~ Çø£ÿ&˚.
ñ‘·ÔeTT&Ó’q ø=&ÉT≈£î sêC≤´ìøÏ e∫Ãq+‘·sê«‘· X¯+‘·qT&çøÏ m+‘√ eTqXÊÙ+‹ ø£*–+~. n‘·&ÉT eT∞¢ ì+&ÉT j·Te«qT&Ó’q≥T¢
»edü‘ê«\‘√ $Vü≤]+#·kÕ>±&ÉT. á H˚|ü<∏ä´+˝À ˇø£ s√E j·TeTTHê rsêìøÏ y˚≥≈£î yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. qB rsês¡D´+˝À $Vü≤]dü÷Ô+&É>±
~e´yÓTÆq |ü]eTﬁ¯+ n‘·ì eTT≈£îÿ|ü⁄{≤\qT ‘êøÏ+~. Ä |ü]eTﬁ≤ìøÏ eX¯ó&Ó’, Ä ~≈£îÿqT yÓ‘·T≈£îÿ+≥÷ yÓ[ﬂq X¯+‘·qT&ÉT ˇø£
»q|ü<ëìï (|ü˝…¢qT) #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&=ø£ ndüe÷q kÂ+<äs¡´e‹ n‘·ìøÏ ø£ì|æ+∫+~. ÄyÓT Ä Ä≥$ø£ sêC≤´ìøÏ
Hêj·T≈£î&Ó’q <ëX¯sêE ô|+|ü⁄&ÉT ≈£L‘·Ts¡T ` dü‘·´e‹. ÄyÓTqT ‘·qøÏ∫Ã $yêVü≤+ »]|æ+#·eTì n&ç>±&ÉT X¯+‘·qT&ÉT.
‘·q ≈£L‘·Ts¡T n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT <ëX¯sêE. ªªeTVü‰sêC≤! Hê _&É¶≈£L&Ü ìqTï Çwüº|ü&ÉT‘·Tqï~. MT n+‘·{Ï
#·Áø£e]ÔøÏ uÛ≤s¡´>±e&É+ ÄyÓT n<äèwüº+— $j·T´eT+<ä&É+ Hê uÛ≤>∑´+. ø±ì, MTs=ø£ÿ Á|ü‹»„ #˚j·÷*. Hê ≈£L‘·Ts¡T≈£î |ü⁄{Ïºq
ø=&ÉT≈£îH˚ MT ‘·<äq+‘·s¡+ sêC≤´_Ûwæ≈£îÔ&çï #˚j·÷*μμ nHêï&ÉT. <˚eÁe‘·TDÏí ø±<äì, Ç+ø=ø£]ì Vü≤dæÔq≈£î sêE>± #˚j·T&É+
X¯+‘·qTìøÏ q#·Ã˝Ò<äT. eTqdüT #·+|ü⁄ø=ì sê»<ÛëìøÏ ‹]– yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 203

sêC≤´ìøÏ #˚s¡T≈£îqï X¯+‘·qT&ç eTqdüT eTqdüT˝À ˝Ò≈£î+&Ü b˛sTT+~. y˚ﬁ¯≈£î ‹q&ÉT— ìÁ<ä dü]>±Z ˝Ò<äT— sê#·ø±sê´\˝À¢
bÕ\T|ü+#·Tø√&ÉT— ÇcÕº>√wüßº\T˝Òe⁄— ø=&ÉT≈£î‘√q÷ eTTqT|ü{Ï˝≤ dü+‘√wü+>± e÷{≤¢&É≥+ ˝Ò<äT. <˚eÁe‘·T&ÉT _Ûwü>∑«s¡T\qT
dü+Á|ü~+#ê&ÉT. CÀ´‹wüß´\q&ç>±&ÉT `me] Á|üj·T‘·ïeT÷ dü‘·Œ¤*‘êìïe«˝Ò<äT. s√>±ì¬ø’‘˚ eT+<äT+≥T+~>±˙, eTH√yê´~ÛøÏ
eT+<Óø£ÿ&ÉT+~? ∫es¡≈£î ≈£îXÊÁ>∑ãT~∆ ◊q <˚eÁe‘·T&ÉT eT+Á‹ MT<ä ˇ‹Ô&ç ‘Ó∫Ã, ndü\T dü+>∑‹ ‘Ó\TdüT≈£îHêï&ÉT. kÕeT+‘·sêE˝À¢
ô|<ä›yêﬁ¯ﬂqT ø=+‘·eT+~ì yÓ+≥u…≥Tºø=ì <ëX¯sêE e<ä›≈£î yÓﬁ≤ﬂ&ÉT.
<ëX¯sêE <˚eÁe‘·T&çï kÕ<äs¡+>± ÄVü‰«ì+∫, düeTT∫‘· Ø‹˝À dü‘·ÿ]+#ê&ÉT. ‘·sê«‘· <˚eÁe‘·T&ÉT ‘·q ‘·+Á&çøÏ
dü‘·´e‹‘√ $yêVü≤+ »]|æ+#·eTì <ëX¯sêEqT n]ú+#ê&ÉT. ªª˙ n+‘·{Ï ã\e+‘·T&Ó’q |ü⁄Á‘·T&ÉT+&É>± Hê _&É¶≈£î ø£*π>
dü+‘êHêìøÏ sê»´+ <äø£ÿ&É+ ø£\¢. n+<äTπø H˚qT ÄyÓT $yêVü‰ìøÏ n&ÉT¶ #Ó|üŒø£ ‘·|üŒ˝Ò<äTμμ n+≥÷ qs¡à>∑s¡“¤+>± ‘·q
eTqdüT˝Àì e÷≥qT #ÓbÕŒ&ÉT <ëX¯sêE.
n+<äT≈£î <˚eÁe‘·T&ÉT ªªMTø± nqTe÷q+ nedüs¡+˝Ò<äT. H˚qT sêC≤´_Ûùwø£+ #˚düTø√qT. dü‘·´ere÷‘· ≈£îe÷s¡T˝πø
sêC≤´~Ûø±s¡+ <ä≈£îÿ‘·T+<äì Ç+‘·eT+~ ô|<ä›\eTT+<äT e÷{ ÇdüTÔHêïqTμμ nHêï&ÉT. <ëX¯sêE ‘·è|æÔ|ü&É˝Ò<äT. ªª˙e+fÒ
ñ‘·ÔeTT&Ée⁄. ø±ì, ˙ ≈£îe÷s¡T\T ìqïqTdü]kÕÔs¡qï qeTàø£+ ˝Ò<äT ø£<ë!μμ nHêï&ÉT.
ˇø£ÿ ø£åD+ Ä˝À∫+∫q <˚eÁe‘·T&ÉT ` n+<äs¡÷ $H˚≥≥T¢ ˇø£ ;ÛwüDyÓTÆq Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT. ªªm+‘·{Ï ‘·|üŒì |ü]dæú‘·T˝Òs¡Œ&çHê
H˚qT sê»´|ü]bÕ\q #˚j·TqT. $yêVü≤+ #˚düTø√qT. Ä»qà ÁãVü≤à#ê]>±H˚ ñ+&çb˛‘êqTμμ nì.
‘·+Á&ç ø√dü+, ‘·+Á&ç düTK+ ø√dü+ Ä$<Ûä+>± ‘·q düeTkÕÔìï ‘ê´>∑+ #˚j·T&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü&çq <˚eÁe‘·Tì ìs¡íj·÷ìøÏ
ô|<ä›\+<äs¡÷ ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. <˚e‘·\T ªÇ+‘·{Ï ‘ê´>∑ãT~∆ ø£*Zq á eTVü≤˙j·TT&ÉT e÷qy√‘·ÔeTT&ÉTμμ n+≥÷ |üP\yêq
≈£î]|æ+#ês¡T. n|ü&ÉT ˝Àø±\˙ï n‘·ì ;ÛwüDyÓTÆq ìs¡íj·÷ìï #·÷dæ ª;Ûwüßà&ÉTμ nì >ös¡$+#êsTT. n|üŒ{Ï qT+&û <˚eÁe‘·T&ÉT
;Ûwüßà&ÉT nj·÷´&ÉT. X¯+‘·qT&ÉT ø=&ÉT≈£î ‘ê´>∑ãT~∆øÏ #·*+∫b˛j·÷&ÉT. ªdü«#·Ã¤+<ä eTs¡D X¯øÏÔμì n‘·ìøÏ nqTÁ>∑Væ≤+#ê&ÉT.
n+fÒ ;Ûwüßà&ÉT ‘êqT ø√s¡T≈£îqï+‘· ø±\+ J$kÕÔ&ÉT. ‘·q+‘· ‘êqT ø√s¡T≈£î+fÒH˚>±˙ eTs¡D+ n‘·ì <ä]CÒs¡<äT.
22222
X¯+‘·qTìøÏ dü‘·´e‹ e\¢ Ç<ä›s¡T ≈£îe÷s¡T\T ø£*>±s¡T. yêﬁ¯óﬂ ∫Á‘ê+>∑<äT&ÉT, $∫Á‘·Ms¡T´&ÉT. ∫Á‘ê+>∑<äT&ÉT ‘·qqT
$T+∫q ã\e+‘·T&ÉT ˝Ò&Éqï >∑s¡«+‘√ $Ás¡Mπ>yê&ÉT. ‘·+Á&ç ‘·sê«‘· n‘·ìπø |ü{≤º_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT ;Ûwüßà&ÉT. ø±ì ã\
>∑]«‘·T&Ó’q ∫Á‘ê+>∑T&ÉT >∑+<Ûäs¡T«\‘√ j·TT<ä∆+ #˚dæ #·ìb˛j·÷&ÉT. ;Ûwüßà&ÉT $∫Á‘·Ms¡T´&çì sêEqT #˚XÊ&ÉT. ø±osêE
≈£îe÷¬sÔ\T eTT>∑TZs¡÷ n‹˝Àø£ kÂ+<äs¡´e‘·T\ì ‘Ó*dæ, dü«j·T+esêìøÏyÓ[ﬂ, n+ã, n+_ø£, n+u≤*ø£ nH˚ Ä eTT>∑TZ]ì
‘Ó∫Ã $∫Á‘·Ms¡T´ìøÏ $yêVü≤+ #˚j·TuÀj·÷&ÉT. n|ü&ÉT n+ã ‘êqT n+‘·≈£î eTT+<˚ kÕﬁ¯«sêEqT e]+#êqì, dü«j·T+es¡+˝À
n‘·DÒí |ü‹>± bı+<ë\qT≈£îHêïμqì #Ó|æŒ+~. ô|<ä›\‘√ Ä˝À∫+∫, n+ãqT ÄyÓT ÇcÕºqTkÕs¡+ yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ nqTeT‹+∫,
n+_ø£qT, n+u≤*ø£qT ‘·eTTàìøÏ∫Ã ô|[ﬂ #˚XÊ&ÉT ;Ûwüßà&ÉT. ø±ì ø=+‘·ø±˝≤ìπø $∫Á‘·Ms¡T´&ÉT ø£åj·Tyê´~ÛÁ>∑düTÔ&Ó’ |üs¡˝Àø£+
#˚s¡T≈£îHêï&ÉT. |ü]dæú‹ eT∞ﬂ yÓTT<ä{Ïø=∫Ã+~.
dü‘·´e‹ Ä˝À#·q˝À |ü&ç+~. ‘êqT ø√s¡T≈£îqïfÒ¢ ‘·q ≈£îe÷s¡T\≈£î sêC≤´~Ûø±s¡+ <äøÏÿ+~ ø±ì, uÛ≤>∑´V”≤qT˝…’q
ø=&ÉT≈£î\T n~ |üP]Ô>± nqTuÛÑ$+#·˝Òø£b˛>± yês¡düT\T ≈£L&Ü ˝Ò≈£î+&Ü sêC≤´ìï ~≈£îÿe÷*q<ëìï #˚dæ J$‘ê\qT #ê*+#ês¡T.
n+<äTπø ;ÛwüßàDÏí $yêVü≤+ #˚düTø=eTàì, sê#·]ø±ìï HÓs¡|ü⁄eTì ø√]+~. ø±ì ;Ûwüßà&ÉT m+‘·e÷Á‘·+ ˇ|üø√˝Ò<äT. uÛÑs¡‘·≈£î\+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°204

dü‘·´+, <Ûäs¡à+, XÊ+‹, nVæ≤+dü nH˚ e÷sêZ\≈£î Á|ürø£ nì, @~ @yÓTÆHê ‘êqT Ä ¬s+&ÉT |üqT\÷ #˚j·T˝Òqì nHêï&ÉT.
n|ü&ÉT ô|<ä›\‘√ Ä˝À∫+∫, yê´düT&çì |æ*|æ+∫, n‘·&çï n+_ø£, n+u≤*ø£\≈£î dü+‘êq+ ø£*π>≥≥T¢ es¡MTj·TeTì
ÁbÕ]ú+#ês¡T. (yê´düT&ÉT |üPs¡«+ dü‘·´e‹ ≈£îe÷s¡T&˚) nsTT‘˚ n+_ø£, n+u≤*ø£\T yê´düTì s¡÷|ü+ #·÷dæ ndüVæ≤´+#·T≈£îHêïs¡T.
‘·|üŒìdü¬s’, e+XÊìï ì\u…≥º&ÜìøÏ n‘·ì‘√ dü+‘êHêìï bı+<ës¡T. ‘·‘·Œ¤*‘·+>± n+_ø£≈£î >∑T&ç¶yê&Ó’q <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT.
n+u≤*ø£≈£î bÕ*b˛sTTq <˚Vü≤+‘√ bÕ+&ÉTsêp »ìà+#ês¡T. n+_ø£ Áù|s¡D‘√ ÄyÓT <ëdæ Ä eTVü≤˙j·TTì e\q
≈£îXÊÁ>∑ãT~∆jÓÆTq $<äTs¡T&çï bı+~+~.
<Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT, bÕ+&ÉTsêE, $<äTs¡T&ÉT ô|]– ô|<ä›yêﬁ¯ﬂj·÷´s¡T. <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ sê»´|ü{≤º_Ûùwø£+ #˚dæ, bÕ+&ÉTsêEqT,
$<äTs¡TDÏí n‘·ìøÏ düVü‰j·T|ü&˚≥T¢ ìj·T$T+#ê&ÉT ;Ûwüßà&ÉT. eTVü‰ã\e+‘·T&Ó’q bÕ+&ÉTsêE, >=|üŒ ˙‹XÊgE„&Ó’q $<äTs¡T&ÉT
‘·eT ‘·eT $<ÛäT\T düeTs¡ú+>± ìs¡«]Ôdü÷Ô ≈£îs¡Te+X¯ø°]Ôì, Vü≤dæÔHê |ü⁄s¡XÀuÛÑqT ÇqTeT&ç+|üCÒdüTÔHêïs¡T. ;Ûwüßà&ÉT <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ
>±+<Ûës¡sêE düTã\Tì ≈£îe÷¬sÔ >±+<Ûë]‘√ $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT. uÛÑs¡Ô n+<ÛäT&Ó’q+<äTq >±+<Ûë] ≈£L&Ü J$‘ê+‘·+
ø£ﬁ¯ﬂ≈£î >∑T&É¶ø£≥Tºø=ì >∑&É|ü{≤ìøÏ ìs¡ísTT+#·T≈£îqï~. >±+<Ûë] yÓ+≥ n‘·ì ‘·eTTà&ÉT X¯≈£îì ≈£L&Ü ‘√&ÉT>± e#êÃ&ÉT
Vü≤dæÔq≈£î ` bÕ+&ÉTsêE≈£î ≈£î+ruÛÀEì <ä‘·Ô|ü⁄Á‹ø£ (edüT<˚e⁄ì k˛<ä]) jÓÆTq |üè<∏ä‘√ $yêVü≤+ #˚XÊ&ÉT. |üè<∏äπø ª≈£î+‹μ nH˚
ù|s¡T ≈£L&Ü ñqï~. nfÒ¢ eTÁ<äsêC≤´~Û|ü‹ X¯\T´&ÉT ‘·q k˛<ä] e÷Á~ì bÕ+&ÉTsêEøÏ∫Ã ô|[ﬂ #˚XÊ&ÉT. ‘·sê«‘· bÕ+&ÉTsêE
sê»´$düÔs¡D ø√dü+ C…’Á‘·j·÷Á‘· #˚XÊ&ÉT. eT>∑<Ûä, $<˚Vü≤, ø±o, X¯ó+uÛÑ, |ü⁄+Á&É ‘·~‘·s¡ sêC≤´\qT ¬>*∫ sêC≤´ìï düT$XÊ\+,
düT<äè&ÛÉ+ #˚XÊ&ÉT. $<˚Vü≤sê»´+ qT+∫ <˚eø£eTVü‰sêE <ëdæ ≈£L‘·Ts¡TqT ‘Ó∫Ã, ‘·eTTà&ÉT $<äTs¡Tìø° $yêVü≤+ »]|æ+#ê&ÉT.
yê´düeTVü≤]¸ Vü≤dæÔq≈£î e∫Ãq|ü&ÉT >±+<Ûë] ‘·q uÛÑs¡Ôe+{Ï ã\e+‘·T˝…’q e+<äeT+~ ≈£îe÷s¡T\T ø±yê\ì ø√]+~.
ª˙ ø√]ø£ HÓs¡y˚s¡T‘·T+<äμ<äì Äos¡«~+#ê&ÉT yê´düT&ÉT. bÕ+&ÉTsêE≈£î j·TT<ä∆+, y˚≥ ÇwüºyÓTÆq yê´|üø±\T. ˇø£s√E ‘·q
uÛ≤s¡´*<ä›]‘√ y˚≥≈£î ãj·T\T<˚sê&ÉT. n&É$˝À øÏ+<äeTT&ÉH˚ eTTì, ‘·q uÛ≤s¡´‘√ eTè>∑s¡÷|ü+˝À dü+#·]dü÷Ô+&É>± Ä ¬s+&ÉT
˝Òﬁ¯ﬂq÷ ‘·q u≤D≤\‘√ dü+Vü≤]+#ê&ÉT bÕ+&ÉTsêE. øÏ+<äeTT&ÉT #·ìb˛‘·÷ ì»s¡÷|ü+ bı+~, ªªuÛ≤s¡´qT ‘êøÏ‘˚ ˙e⁄ ≈£L&Ü
#·ìb˛‘êμμeì X¯|æ+#ê&ÉT.
á XÊ|ü+ ø±s¡D+>± bÕ+&ÉTsêE˝À yÓ’sê>∑´+ #√≥T #˚düT≈£îqï~. øÏ+<äeT <ä+|ü‘·T\qT #·+|æq+<äT≈£î m+‘·>±H√
|üXÊÃ‘êÔ|ü+ #Ó+<ë&ÉT. ‘êqT düHê´dü+ rdüTø=ì Ç≥TqT+∫ ÇfÒ yÓ[ﬂb˛‘êqì, uÛ≤s¡´\qT sê»<ÛëìøÏ yÓﬁ¯ﬂeTHêï&ÉT. ø±ì
uÛ≤s¡´\+<äT≈£î ˇ|üø√˝Ò<äT. ªMT˝≤π> y˚TeT÷ düHê´dü ìj·Te÷\T bÕ{ÏkÕÔ+. eTT>∑TZs¡eT÷ Ä $<Ûä+>± yêqÁ|ükÕúÁX¯eT Jeq+
>∑&ÉT|ü⁄<ë+μ nHêïs¡T. (yêq Á|ükÕúÁX¯eT+ n+fÒ eè<ë∆|ü´+˝À kÕ+kÕ]ø£ ã+<Ûë\qT e~*, ø£+<äeT÷˝≤\T uÛÑTõdü÷Ô, uÛÑ>∑e+‘·Tì
>∑T]+∫ <Ûë´q+ #˚dü÷Ô uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\T kÕ–+#˚ Jeq+) bÕ+&ÉTsêE n+<äT≈£î düeTà‹+∫, <Ûäq, ø£qø£, edüTÔyêVü≤Hê\˙ï
|ü]yês¡+‘√ Vü≤dæÔq≈£î |ü+|ü⁄‘·÷, ‘·eT ìs¡íj·÷ìï eTVü‰sêE <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ, ;ÛcÕà~ ô|<ä›\≈£L ‘Ó*j·TCÒj·TeTHêï&ÉT. Ä
$wüj·T+ ‘Ó\TdüTø=ì n+‘ê <äT'œ+#ês¡T.
uÛ≤s¡´*<ä›]‘√ ø£*dæ |üs¡«‘ê\˙ï <ë≥T≈£î+≥÷ yÓ[ﬂ, ∫es¡≈£î >∑+<Ûäe÷<äq |üs¡«‘·+ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT bÕ+&ÉTsêE. nø£ÿ&É
ø=Hêïﬁ¯óﬂ+&ç, Ä ‘·sê«‘· ãTTwüß\≈£î ì\j·TyÓTÆq X¯‘·X¯è+>∑ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&ç qT+&ç #ê˝≤ eT+~ ãTTwüß\T
ÁãVü≤à˝Àø£+ yÓﬁ¯SÔ+fÒ ‘êq÷ ekÕÔqHêï&ÉT bÕ+&ÉTsêE. n|ü&Ü ãTTwüß\T ` |æ‘·è, <˚e, ãTTwæ, eTqTwü´ ãTTD≤\T rs¡TÃ≈£îqïyêπs
ÁãVü≤à˝Àø£ Á|üy˚XÊìøÏ ns¡TΩ\T. MT≈£î dü+‘êqjÓ÷>∑+ ñqï~. MT uÛ≤s¡´\T ‘·|üŒø£ |ü⁄Á‘·T\qT ø£+{≤s¡T. Ä ‘·sê«‘·H˚ }s¡ú«˝Àø£
Á|üy˚XÊìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚j·T+&çμμ nì Äos¡«~+#ês¡T ` bÕ+&ÉTsêE á $wüj·T+ ≈£î+r<˚$ e<ä› Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 205

≈£î+r<˚$, ‘êqT ø£HÓï>± ñqï|ü&ÉT <äTsê«dü eTVü‰eTTìì ùde\‘√ dü+‘√wüô|≥º>± Äj·Tq eT+Á‘êìï ñ|ü<˚•+#ê&Éì,
<ëìe\¢ ø√s¡≈£îqï <˚e‘· <ë«sê dü+‘êq+ ø£\T>∑T‘·T+<äì #Ó|æŒ+~. bÕ+&ÉTsêE |üs¡e÷q+<ä uÛÑ]‘·T&Ó’, <˚e‘·\˝À eTT+<äT>±
j·TeT<Ûäs¡àsêEqT ÄyêVü≤q #˚düTø=eTàHêï&ÉT. n‘·ìe\¢ <Ûäs¡àe+‘·T&Ó’q ≈£îe÷s¡T&ÉT ø£\TZ‘ê&Éì nHêï&ÉT. ≈£î+‹ j·TeT<Ûäs¡àsêEqT
ÁbÕ]ú+∫+~. n‘·&ÉT XÖs¡´e+‘·T&ÉT, <Ûäs¡à∫+‘·qT&Ó’q ø=&ÉT≈£îqT Á|ükÕ~+#ê&ÉT. n‘·ìøÏ j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉH˚ ù|s¡T ô|≥Tº≈£îHêïs¡T.
á $wüj·T+ Vü≤dæÔq˝À ‘Ó*dæ+~. n|üŒ{Ïπø yê´düTì es¡+ bı+~q >±+<Ûë] >∑s¡“¤+ <Ûä]+∫ ¬s+&˚+ﬁË’ﬂ+~. dü+‘êq+ e÷Á‘·+
ø£\T>∑˝Ò<äT. ‘·qø£+f… eTT+<äT ‘·q ‘√{Ïø√&É\T dü+‘êHêìï ø£q&É+ ÄyÓT≈£î <äTdü‡Vü≤yÓTÆ+~. u≤<Ûä‘√ >∑s¡“¤$#˚Ã¤<äq+ #˚düT≈£îqï~.
ÇqT|ü>∑T+&ÉT ˝≤+{Ï |æ+&É+ ãj·T≥|ü&ç+~. á $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï yê´düT&ÉT ÄyÓTqT z<ë]Ã, ªªá |æ+&Üìï q÷{≤ ˇø£ÿ
≈£î+&É˝À¢ uÛÑÁ<ä|üs¡#·+&ç! MT ø√]ø£ HÓs¡y˚s¡T‘·T+~μμ nHêï&ÉT. yê´düT&ÉT #Ó|æŒqfÒ¢ #·\¢ì ˙ﬁ¯óﬂ ∫\ø£]+#·&É+‘√ Ä |æ+&É+
q÷{§ø£ÿ eTTø£ÿ\T>± $&çb˛sTT+~. ¬s+&˚ﬁ¯ﬂ ‘·sê«‘· yê{Ï˝À qT+&ç <äTs√´<ÛäqT&ÉT, <äTXÊÙdüqT&ÉT, <äTdü‡VüQ&ÉT, <äTX¯Ù\T&ÉT,
»\dü+<ÛäT&ÉT, düeTT&ÉT, düVüQ&ÉT, $+<äT&ÉT, nqT$+<äT&ÉT, <äTs¡›s¡T¸&ÉT, düTu≤VüQ&ÉT yÓTT<ä\T>±>∑ q÷s¡T>∑Ts¡T ø=&ÉT≈£î\T,
ª<äTdü‡\μ nH˚ ≈£L‘·Ts¡÷ »ìà+∫+~.
nø£ÿ&É X¯‘·X¯è+>∑ |üs¡«‘·+ MT<ä bÕ+&ÉTsêE Áb˛‘ê‡Vü≤+‘√ ≈£î+‹ yêj·TT<˚e⁄&çï ÁbÕ]ú+∫ eTVü‰ ã\e+‘·T&Ó’q ;ÛeTT&çì
ø£qï~. ;ÛeTT&Ó+‘·{Ï ã\e+‘·T&É+fÒ |üdæyê&ÉT>± ñqï|ü&˚ ‘·*¢ ˇ&ç qT+&ç C≤] ã+&ÉMT<ä |ü&ç‘˚ ã+&É uÛÑﬁ¯óﬂq
ã<ä›˝…’b˛sTT+~>±ì, n‘·&ÉT ñ≈£îÿ>∑T+&ÉT˝≤ #Ó≈£îÿ #Ó<äs¡ ˝Ò<äT. ‘·sê«‘· Ç+Á<äTì eT+Á‘·ã<äT∆&çï#˚dæ ns¡T®qT&çì ø£qï~. e÷Á~
‘êqT ≈£L&Ü dü+‘êqe‹qe⁄‘êqì, eT+Á‘·|òü\+ ‘·q≈£L <äπøÿ≥≥T¢>± nqTÁ>∑Væ≤+#·TeTì ≈£î+‹ì ø√]+~. ≈£î+‹ Ç∫Ãq
eT+Á‘·X¯øÏÔ‘√ n•«˙ <˚e‘·\qT ÁbÕ]ú+∫ ø£e |æ\¢\qT ø£qï~. yêﬁ¯ﬂ≈£î q≈£î\T&ÉT, düVü≤<˚e⁄&Éì HêeTø£s¡D+ #˚XÊs¡T.
‘·sê«‘· ˇø£s√E @ø±+‘·+>± ñqï e÷Á~ì #·÷dæ ÄyÓTqT ‘êø£uÀj·÷&ÉT bÕ+&ÉTsêE. ‘êøÏq eTs¡Tø£åD+ øÏ+<äeTTì XÊ|ü+
ø±s¡D+>± ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒj·÷&ÉT. _&É¶ u≤<Ûä´‘·qT nø£ÿ≈£î n|üŒ–+∫, uÛÑs¡Ô‘√bÕ≥T ªdüVü≤>∑eTq+μ #˚dæ+~ e÷Á~.
nø£ÿ&ç ãTTwüß\T ≈£î+‹ì, bÕ+&ÉTq+<äqT\qT yÓ+≥rdüTø=ì e÷Á~, bÕ+&ÉTsêE ndæúø£\‘√ Vü≤dæÔq≈£î #˚s¡Tø=ì,
»]–q dü+>∑‘·+‘ê $e]+#ês¡T. $wüj·T+ ‘Ó\TdüTø=ì <Ûäè‘·sêÁcÕº<äT\T m+‘·>±H√ <äT'œ+∫, ‘·>∑T Ø‹ ÁXÊ<ä∆ ø£s¡à\T
ìs¡«Væ≤+#ês¡T. dü‘·´e‹ m+‘·>±H√ s√~+#·kÕ–+~. n|ü&ÉT yê´düT&ÉT, ª<äTs√´<ÛäHê<äT\e\q eT]ìï rÁe
|ü]D≤e÷˝Òs¡Œ&É‘êsTT. n|ü&ÉT ˙$+ø± ‘·≥Tºø√˝Òe⁄. ø±ã{Ïº Ç|ü&˚ ‘·|üdüT‡‘√ Jeq+ bÕeq+ >±$+#·Tø√μ nì kÕ+‘·«q
|ü]#ê&ÉT. dü‘·´e‹ ;ÛcÕà<äT nqTeT‹‘√ n+_ø£, n+u≤*ø£\‘√ ø£*dæ n&É$øÏ yÓ[ﬂ ‘·|üX¯Ãs¡´‘√ nq‹ ø±\+˝ÀH˚
dü«s¡ZÁbÕ|æÔH=+<ës¡T.
33333
øös¡e⁄\T, bÕ+&Ée⁄\T Vü≤dæÔHê|ü⁄s¡+˝À ø£*dæ yÓT*dæ J$düTÔHêïs¡T. n+<ä]˝Àø° ã\e+‘·T&ÉT ;ÛeTùdqT&ÉT— n+<ä]˝Àø°
<äTsêàs¡TZ&ÉT>± ù|s¡T‘Ó#·TÃ≈£îqïyê&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT. düVü≤»ã\e+‘·T&Ó’q ;ÛeTT&ÉT ‘·q nqï<äeTTà\qT Ä≥|ü{Ïº+#˚yê&ÉT.
ˇø=ÿø£ÿkÕ] |ü~eT+~˙ |æ≥º*ï |ü{Ïºq≥T¢ #·+ø£˝À¢ Ç]øÏ+#·Tø=ì rdüTø=ìb˛j˚Tyê&ÉT— ˙ﬁ¯ﬂ˝À¢ eTT+#˚yê&ÉT— E≥T¢|ü≥Tºø=ì
˝≤≈£îÿb˛j˚Tyê&ÉT. Ä≥˝≤&˚≥|ü&ÉT m+‘·eT+~ ÄbÕ\ì #·÷dæHê Ä|ü˝Òø£b˛j˚Tyêﬁ¯óﬂ. Çe˙ï ;ÛeTT&ÉT qe⁄«˝≤≥ø√düy˚T
#˚ùdyê&ÉT ø±ì, n‘·ìøÏ me«] MT<ë <˚«wü+ ˝Ò<äT. nsTT‘˚ <äTs√´<ÛäqT&ÉT e÷Á‘·+ Á|ü‹ #·s¡´q÷ <˚«wüãT~∆‘√, |ü>∑‘√
|ü]o*+#˚yê&ÉT. ;ÛeTTì ø±s¡D+>± n‘·&ç˝À bÕ+&Ée⁄\+<ä]MT<ë |ü>∑, Á|ürø±s¡+ s¡>∑T\TÿHêïsTT. @ e÷Á‘·+ neø±X¯+
<=]øÏHê ;ÛeTT&çï #·+|æy˚j·÷´\ì, bÕ+&Ée⁄\qT Vü≤dæÔq qT+&ç ‘·]$TyÓj·÷´\˙ nqT≈£î+≥÷+&˚yê&ÉT. ì»+>±H˚ ˇø£s√E

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°206

n‘·ìøÏ n≥Te+{Ï neø±X¯+ ªñ<äø£Áø°&Éq+μ s¡÷|ü+˝À e∫Ã+~.
øös¡e bÕ+&Ée⁄\T X¯≈£îì yÓTT<ä˝…’q yê]ì yÓ+≥u…≥Tºø=ì, >∑+>±rs¡+˝Àì Á|üe÷Dø√{Ï nH˚ düú˝≤ìøÏ ªñ<äø£Áø°&Éq+μ
Ä&É&ÜìøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. <äTs√´<ÛäqT&ÉT eTT+<äT>±H˚ nø£ÿ&É #˚ùd uÛÀ»´|ü<ësêú˝À¢ ;ÛeTTìø√dü+ ‹q&ÜìøÏ y˚πs @sêŒ≥T¢ #˚sTT+∫,
n+<äT˝À $wü+ ø£*|æ+#ê&ÉT. ñ<äø£Áø°&Éq+ (˙ﬁ¯ﬂ˝À Ä&É≥+)˝À u≤>± n\dæb˛sTTq yêﬁ¯ﬂ+‘ê #·ø£ÿ>± uÛÀ»Hê\T #˚XÊs¡T.
;ÛeTTìøÏ <äTs√´<ÛäqT&˚ <ä>∑Zs¡T+&ç ø=dü]ø=dü] ‹ì|æ+#ê&ÉT. n~ #·÷dæ <Ûäs¡àsêE, ‘·eTTà&ÉT <äTs√´<ÛäqTì˝À |ü]es¡Ôq ø£*Z+<äì
dü+‘√wæ+#ê&ÉT ø±ì n~ ø£|ü≥Áù|eT nì qeTà˝Òø£b˛j·÷&ÉT. u≤>± ‹qï ‘·sê«‘· me]øÏ yêﬁ¯óﬂ ‘·eT≈£î πø{≤sTT+∫q
düú˝≤˝À¢ n\dæb˛sTT Bs¡È ìÁ<ä˝À¢øÏ C≤s¡T≈£îHêïs¡T. n<˚ n<äqT>± <äTs√´<ÛäqT&ÉT ‘·q ‘·eTTàﬁ¯ﬂ‘√ ø£*dæ, ;ÛeTT&çï ô|<ä› ô|<ä›
r>∑\‘√ ã+~Û+∫, m‘ÓÔÌq ˇ&ÉT¶ qT+∫ >∑+>∑˝ÀøÏ $dæπsXÊ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· @MT ms¡T>∑q≥T¢ ;ÛeTT&ÉT ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<äì
u≤<Ûä|ü&ÉT‘·÷ n+<ä]‘√bÕ≥T yÓ‹ø±&ÉT. n‘·&ÉT eTT+<˚ yÓ[ﬂb˛j·TT+&Ée#·TÃqì n+<äs¡÷ ìsê∆s¡D≈£î e∫Ã Vü≤dæÔq≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
;ÛeTT&ÉT ‘·|æŒb˛sTTq dü+>∑‹ ‘Ó*dæ n+<äs¡÷ ø£\‘· #Ó+<ës¡T ` <äTs√´<ÛäHê<äT\T ‘·|üŒ.
>∑+>∑˝À $dæ]y˚j·Tã&É¶ ;ÛeTT&ÉT Hê>∑˝Àø£+ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&É uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq bÕeTT\T ø±fÒj·T&É+ e\¢ ‹qï
ÄVü‰s¡+˝Àì $wüeT+‘ê $s¡T>∑T&Ó’+~. Hê>∑˝Àø£ Hêj·T≈£î&Ó’q yêdüTøÏ, Äs¡´≈£î&ÉT ;ÛeTTì $esê\T ‘Ó\TdüTø=ì, n‘·&ÉT ‘·eT
#·T≥ºy˚Tqì Á>∑Væ≤+∫, mì$T~ bÕÁ‘· ì+&ÉT>± ñqï s¡dü+ Á‘ê–+#ês¡T. <ëì e\¢ n‘·ìøÏ yÓj˚T´qT>∑T ã\+ e∫Ã+~.
‘·sê«‘· n‘·&çï Á|üe÷Dø√{Ïe<ä› e~˝ÒXÊs¡T. mì$T<√ s√Eq <äsê®>± Ç\T¢ #˚s¡T≈£îqï ;ÛeTT&çï #·÷dæ n+<äs¡÷
ÄX¯Ãsê´q+<äeT>∑Tï\j·÷´s¡T. <äTs√´<ÛäqT&ÉT e÷Á‘·+ ª‘êH=ø£{Ï ‘·\ùdÔ, <Ó’eyÓTTø£{Ï ‘·\∫+~ø£<ëμ n+≥÷ rÁe
$#ês¡eT>∑Tï&Éj·÷´&ÉT. <äTs√´<ÛäqTì ≈£îÁ≥ >∑T]+∫ ‘Ó*dæHê, Ä $wüj·T+˝À >=&Ée ô|≥Tºø√sê<äì, düVü≤q+ eVæ≤+#·eTì
$<äTs¡T&ÉT ≈£î+‹ì, <Ûäs¡àsêEq÷ ø√sê&ÉT.
;Ûwüßà&ÉT øös¡e bÕ+&Ée⁄\≈£î <ÛäqT]«<ä´ H˚]Œ+#·e\dæq düeTj·Te÷düqïyÓTÆ+<äì Á>∑Væ≤+∫, ø£èbÕ#ês¡T´ì |æ*|æ+∫,
yêﬁ¯ﬂq‘·ìøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT. |æ\¢\T #ê˝≤ ñ‘ê‡Vü≤+>± ng$<ë´uÛ≤´dü+ #˚düTÔHêïs¡T. á düeTj·T+˝À ˇø£kÕ] Ä&ÉT≈£î+≥÷+&É>±
ã+‹ ˇø£{Ï ˝À‘Ó’q u≤$˝À |ü&çb˛sTT+~. q÷{≤ nsTT<äT>∑Ts¡÷ nø£ÿ&çøÏ #˚] ã+‹ì m˝≤ rdüTø√yê˝À ‘Ó*j·Tø£
‹ø£eTø£|ü&ÉT‘·THêïs¡T. n|ü&ÉT Ä <ë]q yÓﬁ¯óÔqï Á<√DT&ÉT yêﬁ¯ﬂqT #·÷XÊ&ÉT. yÓ+≥H˚ ‘·q y˚*≈£îqï ñ+>∑sêìï ≈£L&Ü Ä
˙{Ï˝ÀøÏ $dæπsXÊ&ÉT. |æ\¢\T ÄX¯Ãs¡´b˛j·÷s¡T. ns¡T®qTì #˚‹˝Àì <ÛäqTsê“D≤\T rdüTø=ì, neTTà\qT ã+‹øÏ dü+~Û+∫,
ˇø£<ëìyÓqTø£ ˇø£{Ï>± yê{Ïì nqTdü+<Ûëì+∫ yêﬁ¯ﬂ ã+‹ì ãj·T{ÏøÏ rj·T&Éy˚T>±ø£, Ä Á|üÁøÏj·T <ë«sêH˚ ñ+>∑sêìï
≈£L&Ü rdæ #·÷|æ+#ê&ÉT. á n<äT“¤‘·+ #·÷dæ ÄX¯Ãs¡´b˛sTTq u≤\Ts¡+‘ê ‘·eT ‘ê‘·j·T´ ;Ûwüßàìe<ä›≈£î yÓ[ﬂ »]–+<ä+‘ê
|üPdü>∑T∫Ãq≥T¢ #ÓbÕŒs¡T. ;Ûwüßà&ÉT Á<√DT&çï ø£\TdüTø=ì, ‘·q eTqTeT\qT <ÛäqT]«<ë´bÕs¡+>∑‘·T\qT #˚j·Te\dæ+~>± n]ú+#ê&ÉT.
Ä $<Ûä+>± Á<√DT&ÉT ≈£îs¡TbÕ+&Ée⁄\≈£î ng $<ä´\qT H˚]Œ+#·kÕ>±&ÉT.
Á<√DTì ø=&ÉT≈£î nX¯«‘êúeT. Á<√DT&çøÏ n‘·&É+fÒ düVü≤»+>±H˚ Á|ü‘˚´ø±_Ûe÷q+. nsTT‘˚ ns¡T®qT&ÉT Á<√DT&ç|ü≥¢
n$T‘· uÛÑøÏÔ Á|ü|ü‘·TÔ\T #·÷ù|yê&ÉT. $<ä´ eT]j·TT n<Ûä´j·Tq+ |ü≥¢ ≈£L&Ü mq˝Òì ÁX¯<ä∆ø£qãs¡#˚yê&ÉT. M{Ï‘√ Á<√DT&ÉT
Á|üdüqTï&Ó’ ns¡T®qT&çï ‘·q≈£î n‘·´+‘· Á|æj·T •wüß´ì>± Á|üø£{Ï+∫, Á|ü|ü+#·+˝À ìqTï $T+∫q <ÛäqTsê∆s¡T&ÉT ˝Ò&Éqï Ø‹>±
r]Ã~<äT›‘êqHêï&ÉT. ø±ì ø=ìï s√E˝À¢H˚ ns¡T®qTì ‘·\<äH˚ï $\Tø±&ÉTHêï&Éqï dü+>∑‹ yêﬁ¯ﬂ≈£î nqTuÛÑe+˝ÀøÏ e∫Ã+~.
Á<√DTì ng $<ë´ |ü{ÏeT >∑T]+∫ $ì, $$<Ûä <˚XÊ yêﬁ¯óﬂ n‘·ì e<ä›≈£î $<ä´ H˚s¡TÃø√e&ÜìøÏ e#˚Ãyêﬁ¯óﬂ.
n˝≤+{Ïyêﬁ¯ﬂ˝À ˇø£s√E ìwü<ÛäsêE Væ≤s¡D´<ÛäqT«ì ≈£îe÷s¡T&ÉT @ø£\e⁄´&É÷ ñHêï&ÉT. ø±ì, @ø£\e⁄´&ÉT ‘·≈£îÿe≈£î˝≤ìøÏ
#Ó+~qyê&Éì n‘·ìøÏ $<ä´H˚s¡Œ&Üìï ‹s¡düÿ]+#ê&ÉT Á<√DT&ÉT. nsTTHê ìsêX¯ #Ó+<ä≈£î+&Ü, @ø±Á>∑‘·‘√ kÕ<Ûäq #˚ùdÔ

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 207

m+‘·{Ï ø£wüºyÓTÆq |üqT\HÓ’Hê kÕ~Û+#·e#·TÃì, n+<äT≈£î ≈£î\uÛÒ<ë\T n&É¶+øÏ ø±H˚s¡eì ìs¡÷|æ+#ê&ÉT @ø£\e⁄´&ÉT. Á<√DTì
Á|ü‹eT ô|≥Tºø=ì, n‘·&˚ï >∑Ts¡Te⁄>± uÛ≤$+∫ ìs¡+‘·s¡ ø£sƒ√s¡kÕ<Ûäq‘√ ‹s¡T>∑T˝Òì $\Tø±&Ó’Hê&ÉT. Ç~ ‘Ó*dæq ns¡T®qT&ÉT
‘·qqT $T+∫q yê&ÉTHêï&Éì >∑Ts¡Te⁄≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ns¡T®qTìe\¢ ˝Àø±ìøÏ ˇø£ eT¨|üø±s¡+ »s¡T>∑e\dæ ñqï~. @ø£\e⁄´ì
ø±s¡D+>± Ä \ø£å´+ HÓs¡y˚s¡<˚yÓ÷qqï uÛÑj·T+‘√ >∑Ts¡T<äøÏåD>± ‘·q≈£î ≈£î&ç#˚‹ u§≥qÁy˚*ì Çe⁄«eTì @ø£\e⁄´&çï n&ç>±&ÉT.
@ø£\e⁄´&ÉT u§≥qy˚\Tì∫Ã ‘·q >∑Ts¡TuÛÑøÏÔì #ê≥T≈£îHêï&ÉT. •wü´ Áù|eT≈£î Á<√DT&ÉT, >∑Ts¡TuÛÑøÏÔøÏ @ø£\e⁄´&ÉT, ns¡T®qT&É÷
Á|ü‹uÛ≤e+‘·T&ÉT>± Á|üdæ~∆>±+#ês¡T.
≈£îs¡TbÕ+&Ée⁄ ng$<ë´uÛ≤´dü+ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· ˇø£s√E ng$<ë´Á|ü<äs¡ÙqqT @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT Á<√DT&ÉT. n+<äT˝À
ns¡T®qTì Á|ü‘ê|ü+ #·÷dæ n+<äs¡÷ ÄX¯Ãsê´<äT“¤‘· uÛÑj·T $Vü≤«\T¬s’Hês¡T. ns¡T®qTì $T+∫q $\Tø±&ÉT á Á|ü|ü+#·+˝À mø£ÿ&Ü
˝Ò&É+&É÷ »j·T»j·T<Ûë«Hê\T #˚XÊs¡T n+‘ê. dü]>±Z n|ü&˚ ø£s¡Tí&ÉT <ÛäqTwü˜+ø±s¡+ #˚dü÷Ô s¡+>∑eT<Ûä´+˝ÀøÏ e∫Ã, ªn+‘·≈£î
$T+∫q ng $Hê´dü+ H˚qT Á|ü<ä]ÙkÕÔμ q+≥÷ düyê\T $dæsê&ÉT. n~ #·÷dæ ns¡T®qT&ÉT ø£\es¡|ü&Ü¶&ÉT. ª‘·qø=ø£ ‘√&ÉT
<=]ø±μ&É+≥÷ <äTs√´<ÛäqT&ÉT eTVü≤<ëq+<ä|ü&Ü¶&ÉT. n‘·&ÉT n‹s¡<∏äT&ÉH˚ dü÷‘·Tì (s¡<∏ëìï ‘√˝Òyêì) ø=&ÉT≈£î ø±ã{Ïº ø£åÁ‹j·TT\‘√
b˛{°øÏ nqs¡TΩ&ÉHêï&ÉT ø£èbÕ#ês¡T´&ÉT. yÓ+≥H˚ <äTs√´<ÛäqT&ÉT, ªn‘·&çï n+>∑sêC≤´ìøÏ sêEqT #˚düTÔHêïμqì Á|üø£{Ï+∫ ø£j·÷´ìøÏ
ø±\T<äTy˚«≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. ªÇ~ ng $<ë´ Á|ü<äs¡Ùq ø±ì, j·TT<ä∆ Á|ü<äs¡Ùq ø±<äμì ô|<ä›\+<äs¡÷ dü]›#Ó|æŒ, Ä yê‘êes¡D+
dü<äT›eTDÏπ>≥≥T¢ #˚XÊs¡T.
á dü+|òüT≥q ‘·sê«‘· ≈£îs¡TbÕ+&Ée⁄ eT<Ûä´ bıs¡bı#êÃ\T n~Ûø£eTj·÷´sTT. <Ûäè‘·sêÁwüßºì˝À ≈£L&Ü ‘·q ø=&ÉT≈£î\ø£+fÒ
bÕ+&Ée⁄\T m≈£îÿe >ös¡yê<äsê\T bı+<äT‘·THêïs¡qï ádüT Á|üy˚•+∫+~.
ª‘·qqT nee÷ì+∫q Á<äT|ü<äT&çï |ü{Ïº‘Ó∫Ã Çe«&Éy˚T ‘êqTø√s¡T≈£îH˚ >∑Ts¡T<äøÏåDμ nì ≈£îs¡TbÕ+&Ée⁄\‘√ nHêï&ÉT
Á<√DT&ÉT. øös¡e⁄˝…e«s¡÷ n~ kÕ~Û+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. eTVü‰Ms¡T&Ó’q ns¡T®qT&ÉT ø£wüºkÕ<Ûä´yÓTÆq Ä ø±sê´ìï n\y√ø£>± kÕ~Û+∫
#·÷|æ+#ê&ÉT. Á<äT|ü<äT&çï s¡<∏ä+ø=eTTà≈£î ≈£≥Tºø=ì ‘Ó∫Ã Á<√DTì ø±ﬁ¯ﬂMT<ä |ü&˚XÊ&ÉT. ns¡T®qTì U≤´‹ eT]+‘· n~Ûø£yÓTÆ+~.
Ä ‘·sê«‘· bÕ+&Ée⁄\T eTVü≤˙j·TT˝…’q ãTTwüß\e<ä›, eTVü‰‘·Tà e<ä› nìï $<ä´\÷ kÕ+>√bÕ+>∑+>± H˚]Ã ‘·eT ãT~∆≈£îX¯\‘·qT,
ÁX¯<ë∆dü≈£îÔ\q÷ #ê≥T≈£îHêïs¡T. <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT ô|<ä›yê&Ó’q j·TT~Ûwæ˜s¡T&çøÏ j·TÚesêC≤´_Ûùwø£+ #˚XÊ&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ns¡T®qT&ÉT
k˛<äs¡T˝…’q ;ÛeTq≈£î düVü≤<˚e⁄\qT ‘√&ÉT rdüTø=ì, ‘·+Á&ç˝≤>± C…’Á‘·j·÷Á‘· #˚dæ eT]+‘· sê»´$düÔs¡D >±$+#ê&ÉT. bÕ+&ÉTsêE
ôd’‘·+ »sTT+#·˝Òø£b˛sTTq kÂMs¡<˚X¯+‘√bÕ≥T ‘·÷s¡TŒ |ü•ÃeT ~>±“¤>±\qT »sTT+∫ ≈£îs¡Te+X¯ ø°]Ôì ÇqTeT&ç+|üCÒXÊ&ÉT.
<Ûäè‘·sêÁwüßºì eTH√y˚<äq eT]+‘· n~Ûø£yÓTÆ+~. eTs√ |üø£ÿ <äTs√´<ÛäqT&ÉT #Ó$˝À CÀØ>∑˝≤ ‘·q u≤<Ûäq+‘ê M\T ∫øÏÿq|ü&É˝≤¢
yÓﬁ¯ﬂuÀdüT≈£î+≥THêï&ÉT. á |ü]dæú‘·T˝À¢ bÕ+&Ée⁄\qT Vü≤dæÔq qT+&ç <ä÷s¡+>± |ü+|æ+#ê\ì, n<˚ n<äqT>± <äTs√´<ÛäqT&ÉT
Á|ü»\qT eT∫Ãø£ #˚düTø=ì sêC≤´~Ûø±sêìï d”«ø£]+#ê\ì <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT n+‘·s¡+>∑ dü∫e⁄&Ó’q ø£DÏ≈£îì‘√ ≈£L&ç |üHêï>∑+
|üHêï&ÉT. n+<äT≈£î bÕ+&Ée⁄\qT yês¡D≤e‘·+ nqT q>∑sêìøÏ |ü+|ü&ÜìøÏ @sêŒ≥T #˚XÊs¡T. nø£ÿ&É yê]ø√dü+ \ø£ÿ‘√
Ç+{Ïì ì]à+#ês¡T. á ≈£îÁ≥ ‘Ó*dæHê, ô|<äHêj·Tq≈£î m<äTs¡T #Ó|üŒ˝Òø£ j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT ‘·*¢‘√, ‘·eTTàﬁ¯ﬂ‘√ ø£*dæ yês¡D≤e‘êìøÏ
#˚s¡T≈£îHêï&ÉT.
44444
yês¡D≤e‘· Á|ü»\T bÕ+&Ée⁄\qT #·÷&É≥y˚T ‘·q≈£î eTVü‰<äèwüº+>± uÛ≤$+#ês¡T. bÕ+&Ée⁄\ø£ÿ&É ˇø£ @&Ü~bÕ≥THêïs¡T.
<äTs√´<ÛäqTì |üøå±q \ø£ÿ Ç+{Ïì ‘·>∑T\u…{Ïº, bÕ+&Ée⁄\qT düJe<äVü≤q+ #˚j·T&ÜìøÏ ìj·T$T+#·ã&çq |ü⁄s√#·qT&ÉT düeTj·T+

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°208

ø√dü+ ø±#·Tø=ì ñHêï&ÉT. á ˝À|ü⁄ $<äTs¡T&ÉT ˇø£ qeTàø£yÓTÆq eTìwæì |ü+|æ, \ø£ÿ Ç+{Ï qT+&ç n&É$˝ÀìøÏ ˇø£
kıs¡+>∑e÷s¡Z+ ‘·$«+#ê&ÉT. |ü⁄s√#·qT&ç‘√ düVü‰ Ä Ç+{Ïì bÕ+&Ée⁄˝Ò <äVæ≤+#˚dæ n+<äT˝À qT+&ç düTs¡øÏå‘·+>± ãj·T≥|ü&Ü¶s¡T.
j·÷<äè∫Ã¤ø£+>± Ä düeTj·÷ìøÏ nø£ÿ&É ˇø£ _Û\¢Åd”Ô ‘·q ◊<äT>∑Ts¡T ≈£îe÷s¡T\‘√ ñ+~. yêﬁ¯óﬂ ≈£L&Ü Ä eT+≥\≈£î ÄVüQ‹
nsTTHês¡T. yêﬁ¯ﬂqT #·÷dæ bÕ+&Ée⁄˝Ò #·ìb˛j·÷s¡qTø=ì øös¡e⁄\T ÁXÊ<ä∆ø£s¡à\T ≈£L&Ü ìs¡«Væ≤+#ês¡T.
bÕ+&Ée⁄\T Nø£{À¢ n&É$˝À dü+#·]dü÷Ô+&É>± Væ≤&ç+ã nqT sêø£ådü ø±+‘· #·÷dæ+~. ;ÛeTùdqT&çï ‘=* #·÷|ü⁄˝ÀH˚
e\∫+~, ‘·qqT ô|[ﬂ #˚düTø=eTàì ø√]+~. n+‘·˝À ÄyÓT nqï Væ≤&ç+u≤düTs¡T&ÉT nø£ÿ&çøÏ e#êÃ&ÉT. ;ÛeTT&ÉT n‘·DÏí
dü+Vü≤]+∫ ‘·*¢, nqï <Ûäs¡àEqTì nqTeT‹‘√ Væ≤&ç+ãqT ô|ﬁ≤ﬂ&Ü&ÉT. ˇø£ dü+e‘·‡s¡+ ‘·sê«‘· yêﬁ¯ﬂ≈£î |òüT{À‘·ÿ#·T&ÉT nH˚
ø=&ÉT≈£î ø£*>±&ÉT. n‘·&ÉT eTVü‰ã\e+‘·T&ÉT, düø£ $<ë´e+‘·T&ÉT, sêø£ådüe÷j·T\˙ï |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT. ;ÛeTùdqTì
nqTeT‹‘√ |òüT‘√‘·ÿ#·T&ÉT ‘·*¢ì rdüTø=ì ‘·eT ìC≤yêkÕìøÏ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT.
yê´düT&ÉT bÕ+&Ée⁄\qT ø£*dæ, ªª@ø£#·Áø£|ü⁄sêìøÏ yÓﬁ¯ﬂ+&ç. MT≈£î y˚T\T »s¡T>∑T‘·T+~. MT≈£î sê»´+, düø£ düTU≤\T
dü+ÁbÕ|æÔkÕÔμμj·Tì Äos¡«~+#ê&ÉT. nsTT‘˚ dü¬s’q düeTj·T+˝ÀH˚ MT¬ses√ ‘Ó*j·÷*. n+‘·es¡≈£L Á|ü#·Ã¤qï y˚cÕ˝À¢H˚ ñ+&É≥+
eT+∫<äì dü÷∫+#ê&ÉT.
@ø£ #·Áø£|ü⁄s¡+˝À ˇø£ Áu≤Vü≤àDT Ç+{À¢ ñHêïs¡T bÕ+&Ée⁄\T. yêﬁ¯ﬂ~ ∫qï ≈£î≥T+ã+. uÛ≤s¡´, uÛÑs¡Ô, ≈£L‘·Ts¡T,
ø=&ÉT≈£î. bÕ+&Ée⁄\T j·÷#·ø£ eè‹Ô‘√ J$düTÔHêïs¡T. ˇø£s√E j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT ns¡T®q q≈£î düVü≤<˚e⁄\‘√ ø£*dæ _Ûø£åø√dü+
yÓﬁ≤ﬂs¡T. Áu≤Vü≤àD ≈£î≥T+ã+ ô|<ä›>± s√~dü÷Ô+fÒ ø±s¡D+ n&ç–+~ ≈£î+‹. ãø±düTs¡&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT q>∑s¡+˝Àì yêﬁ¯ﬂqT+&ç
s√E≈£î ˇø√ÿ ≈£î≥T+ã+ qT+∫ ˇø£ eTìwæì, ã+&Ó&ÉT nqï+, ¬s+&ÉT m<äT›\qT ÄVü‰s¡+>± rdüT≈£î+{≤&ÉT. Ç~ ˇ|üŒ<ä+.
á s√E ‘·eT ≈£î≥T+ã+ e+‘·T>±ã{Ïº, me]ï |ü+bÕ˝À ‘√#·ø£ u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêï+μ nì #ÓbÕŒ&ÉT j·T»e÷ì. n|ü&ÉT
≈£î+r<˚$, ªª˙≈£î ˇø£ÿ&˚ ø=&ÉT≈£î ø±ã{Ïº u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïyé. Hê≈£î ◊<äT>∑Ts¡THêïs¡T n+<äT˝À ˇø£]ï |ü+|ækÕÔμμqqï~.
Áu≤Vü≤àDT&É+<äT≈£î ˇ|üø√˝Ò<äT. ‘·q ø=&ÉT≈£î eTVü‰Ms¡T&Éì, Ä ãø±düTs¡T&çï n+‘·yÓTT+~kÕÔ&Éì yêﬁ¯ﬂ≈£î q#·ÃC…|æŒ, ;ÛeTTDÏí
|ü+|æ+~ ≈£î+‹. ;ÛeTT&ÉT Ä ãø±düTs¡TDÏí e~Û+∫, @ø£#·Áø£ |ü⁄s¡yêdüT XÀø£+ rsêÃ&ÉT.
bÕ+#ê˝≤BÛX¯ó&Ó’q Á<äT|ü<äT&ÉT Á<√D≤#ês¡T´ì #˚‘· |üsêuÛÑ$+|üã&É¶ ‘·sê«‘· n+<äT≈£î Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√yê\ì, Á<√DTì
dü+Vü≤]+#·>∑ eTVü‰Ms¡Tì ø√dü+ ˇø£ $X‚wüyÓTÆq j·T»„+ #˚XÊ&ÉT. j·T»„|òü\+>± n‘·ìøÏ n–ï≈£î+&É+ qT+&˚ ˇø£ ~e´yÓTÆq
|ü⁄Á‘·T&ÉT \_Û+#ê&ÉT. n‘·ì ù|s¡T <äèwüº<äT´eTTï&ÉT. n‘·ì‘√bÕ≥T ˇø£ ≈£L‘·Ts¡÷ \_Û+∫+~. ÄyÓT ù|s¡T ø£èwüí. Á<äT|ü<äTì
≈£L‘·Ts¡T ø±e&É+e\¢ n+<äs¡÷ ÄyÓTqT Á<Í|ü~ nì |æ*#ês¡T. Á<Í|ü~ q\¢>± ñHêï m+‘√ n+<äyÓTÆ+~. ÄyÓT X¯Øs¡+ qT+&ç
m\¢|ü&É÷ $ø£dæ+∫q q\¢ø£\Te kÂs¡uÛÑ+ yê´|ædü÷Ô+&˚~. >∑‘· »qà˝À ÄyÓT ‘·q≈£î eT+∫ uÛÑs¡Ôø±yê\ì X¯+ø£s¡Tì >∑T]+∫
‘·|üdüT‡ #˚dæ+~. •e⁄&ÉT Á|ü‘·´ø£å+ ø±>±H˚ ªuÛÑs¡Ôø±yê*! uÛÑs¡Ôø±yê*! nì ◊<äTkÕs¡T¢ ø√]+~. n+<äT≈£î X¯+ø£s¡T&ÉT ª‘·<∏ëdüTÔ!μ
nHêï&ÉT. ª˙≈£î ◊<äT>∑Ts¡TuÛÑs¡Ô\T+{≤s¡T. ‘·|üŒ<äT! nsTTHê ˙e⁄ #·]‘ês¡Túsê*$ ne⁄‘êe⁄μ nì Äos¡«~+#ê&ÉT.
ãø±düTs¡Tì e<Ûëq+‘·s¡+ bÕ+&Ée⁄\qT ø£*dæq yê´düT&ÉT yêﬁ¯ﬂqT bÕ+#ê\|ü⁄s¡+ yÓﬁ¯óﬂeTì ñ<√“~Û+#ê&ÉT. nø£ÿ&É
ìs¡«Væ≤düTÔqï Á<Í|üB dü«j·T+esêìøÏ yÓﬁ¯óﬂeTì ≈£L&Ü #ÓbÕŒ&ÉT. yê´düTì Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î bÕ+&Ée⁄\T Áu≤Vü≤àD y˚cÕ˝À¢H˚
bÕ+#ê\|ü⁄s¡+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. dü«j·T+es¡ düuÛÑ˝À Áu≤Vü≤àD düeT÷Vü≤+˝ÀH˚ ≈£Ls¡TÃHêïs¡T.
Á<äT|ü<äT&ÉT dü«j·T+es¡ düHêïVü≤+˝À uÛ≤>∑+>± eT‘·‡´j·T+Á‘êìï @sêŒ≥T#˚XÊ&ÉT. ô|’q j·T+Á‘·eT<Ûä´+˝À –s¡–sê ‹s¡T>∑T‘·Tqï
#˚|üqT øÏ+<ä ˙ﬁ¯ﬂ˝À Á|ü‹_+u≤ìï #·÷dü÷Ô ø={Ïºq yê]øÏ Á<Í|ü~ì∫Ã $yêVü≤+ #˚kÕÔqì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. øös¡e⁄˝À¢ #ê˝≤
eT+~ Ä|üì #˚j·T˝Òø£ uÛÑ+>∑|ü&Ü¶s¡T. Ç‘·s¡ ø£åÁ‹j·T Ms¡T\÷ $|òü\eTj·÷´s¡T. ø£s¡Tí&ÉT n\y√ø£>± <ÛäqTdüT‡HÓ‹Ô m≈£îÿô|{ÏºHê

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 209

ªdü÷‘·|ü⁄Á‘·T&çï H˚qT e]+#·μqqï~ Á<Í|ü~. n|ü&ÉT nqï nqTeT‹ rdüTø=ì ns¡T®qT&ÉT j·T+Á‘·uÛÒ<äHêìøÏ dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT.
n+<äs¡÷ ÄX¯Ãs¡´#·øÏ‘·T˝…’ #·÷dü÷Ô+&É>± ns¡T®qT&ÉT eT‘·‡´j·T+Á‘êìï #Û˚~+#ê&ÉT. ø£åÁ‹j·TT\≈£î n~ nee÷qø£s¡+>± ñ+<äì
yêﬁ¯ﬂ+‘ê Á<äT|ü<äTì MT~øÏ ø£‹Ô<ä÷XÊs¡T. yêﬁ¯ﬂ+<ä]˙ ;Ûe÷s¡T®qT\T m~]+#ês¡T. lø£èwüßí&ÉT ø£*Œ+#·Tø=ì n+<ä]˙ XÊ+‘·|ü]∫,
j·TT<ä∆+ ìyê]+#ê&ÉT. Á<Í|ü~ì yÓ+≥u…≥Tºø=ì bÕ+&Ée⁄\T Ç+{ÏøÏ yÓ[ﬂ ‘·*¢‘√ ªªne÷à! _Ûø£årdüTø=ì e#êÃ+!μμ nHêïs¡T
ãj·T{ÏqT+#˚. ˝À|ü\Tqï ≈£î+r<˚$ $esê\T ‘Ó\TdüTø√≈£î+&ÜH˚ ªªn+<äs¡÷ |ü+#·Tø√+&ç Hêj·THê!μμ nì Ä<˚•+∫+~.
_&É¶\T ‘Ó∫Ã+~ _Ûø£åø±<äì, ne÷àsTT nì ‘Ó*dæ ÄX¯Ãs¡´b˛sTT, |üXÊÃ‘êÔ|ü+‘√ ≈£î+–b˛sTT+~ ≈£î+‹. n+<äs¡÷ $#ês¡+‘√
ñ+&É>± yê´düuÛÑ>∑yêqT&ÉT e∫Ã ªÁ<Í|ü~ |üPs¡«»qà˝À bı+~q es¡+ ø±s¡D+>± á |ü]dæú‹ ø£*Z+~. uÛÑ>∑e+‘·Tì esêìøÏ
‹s¡T>∑T+&É<äT. ◊<äT>∑T]˙ ÄyÓT $yêVü≤+ #˚düTø√e&É+ <Ûäs¡ày˚Tμqì Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚XÊ&ÉT. Á<äT|ü<äT&ÉT ‘·q ≈£L‘·Ts¡TqT dü«j·T+es¡+˝À
¬>*∫q Ms¡T&ÉT ns¡T®qT&˚qì, Áu≤Vü≤àD y˚cÕ˝À¢ ñqïyêﬁ¯óﬂ bÕ+&Ée⁄\qï dü+>∑‹ ‘Ó*dæ m+‘√ dü+‘√wæ+#ê&ÉT. yê´düTì
dü÷#·q y˚Ts¡≈£î ◊<äT>∑T]ø° ‘·q ≈£L‘·Ts¡T‘√ ô|[ﬂ »]|æ+∫, <Ûäq ø£qø£ edüTÔyêVü≤Hê\‘√ ‘·è|ü⁄Ô\qT #˚XÊ&ÉT. lø£èwüßí&ÉT ≈£L&Ü
nH˚ø£ ø±qTø£\T düeT]Œ+#ê&ÉT.
bÕ+&Ée⁄\T Á<äT|ü<äTì bÕ+#ê\sê»´+˝À ñHêïs¡ì, eT‘·‡´j·T+Á‘· uÛÒ<äq yÓTTq]Ãqyê&ÉT ns¡T®qT&˚qì Vü≤dæÔHê|ü⁄s¡+˝À
ñqï ≈£îs¡Te+X¯düTú\ø£+<ä]ø° ‘Ó*dæ+~. <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT, <äTs√´<Ûäq <äTwüº#·‘·Twüºj·T+ (<äTs√´<ÛäqT&ÉT, <äTXÊÙdüqT&ÉT, ø£s¡Tí&ÉT,
X¯≈£îì) ‘·|üŒ n+<äs¡÷ m+‘√ Äq+~+#ês¡T. yêﬁ¯ﬂqT dü>ös¡e+>± |æ*|æ+∫, ns¡∆sê»´+ n|üŒ–+#·TeTì <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ
#ÓbÕŒs¡T ;ÛcÕà~ ô|<ä›\T. ‘·|üŒìdü¬s’ yêﬁ¯ﬂqT $<äTs¡Tì#˚ |æ*|æ+∫, ns¡∆sêC≤´ìï @\Tø=eTàì #Ó|æŒ, U≤+&ÉeÁ|ükÕúìøÏ |ü+|æ+#ê&ÉT
<Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT. U≤+&ÉeÁ|üdüú+˝À n<äT“¤‘·yÓTÆq sê»uÛÑeq+ ì]à+#ês¡T. n~ dü«s¡ZXÀuÛÑqT dü+‘·]+#·T≈£îqï~. n+<äTπø
U≤+&ÉeÁ|ükÕúH˚ï Ç+Á<äÁ|üdüúeTHêï&ÉT <Ûäs¡àsêE>± ù|s¡T>±+∫q j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT. z X¯óuÛÑeTTVüAsêÔq <Ûäs¡àsêE≈£î |ü{≤º_Ûùwø£+
#˚XÊs¡T ô|<ä›\T. n+<äs¡÷ düTK+>± J$düTÔHêïs¡T. Ç+Á<äÁ|üdüú+˝À <Ûäs¡àsêE bÕ\q ` ø£è‘·j·TT>±ìï >∑Ts¡TÔ≈£î ‘Ó#˚Ã+‘· yÓ’uÛÑe+>±
ñ+~.
Ç{≤¢ ñ+&É>± Hês¡<äT&ÉT Ç+Á<äÁ|ükÕúìøÏ e#êÃ&ÉT. Á<Í|ü~‘√ bÕ+&Ée⁄\T ø±|ü⁄s¡+ #˚j·T&ÜìøÏ ˇø£ ìj·TeT+
@s¡Œs¡#·Tø√e&É+ eT+∫<äì, n~ <Ûäs¡àdüeTà‘·eTT, Hê´j·TdüeTà‘·eT÷ ø±yê\ì ˇø£ dü÷#·q #˚XÊ&ÉT. Ä dü÷#·q Á|üø±s¡+
Á<Í|ü~ bÕ+&Ée⁄\≈£î ˇø=ÿø£ÿ dü+e‘·‡s¡+ ˇø£]øÏ uÛ≤s¡´>± ñ+&Ü*. Ä düeTj·T+˝À ‘·øÏÿq q\Te⁄s¡÷ e÷‘·èuÛ≤e+‘√,
yê‘·‡\´+‘√ ÄyÓT|ü≥¢ e´eVü≤]+#ê*. ÄyÓT uÛÑs¡Ô‘√ ñqï >∑èVü≤+˝ÀøÏ me¬s’Hê Á|üy˚•ùdÔ |üHÓï+&˚ﬁ¯óﬂ eqyêdü+ #˚j·÷*. Ä
ìj·TeT+ n+<ä]ø° q∫Ã+~. Ä Á|üø±s¡y˚T yêﬁ¯óﬂ q&ÉT#·Tø√kÕ>±s¡T. á ìj·TeT+ Á|üø±s¡+ Á<Í|ü~ <Ûäs¡àsêE≈£î uÛ≤s¡´>±
ñqï düeTj·T+˝À ˇø£ dü+|òüT≥q »]–+~.
ˇø£ Áu≤Vü≤àDT&ÉT ns¡T®qTì‘√ ‘·q >√dü+|ü<äqT <=+>∑\T <√#·Tø=ì yÓﬁ¯óÔHêïs¡T. ø±bÕ&ÉTeT+≥÷ yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT.
n~ $qï ns¡T®qT&ÉT Ä\dü´+ #˚j·T≈£î+&Ü ‘·q ngX¯ÁkÕÔ\T rdüT≈£îHêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝À <Ûäs¡àsêE Á<Í|ü~‘√ nÁkÕÔ\Tqï
>∑~˝ÀH˚ ñHêï&ÉT. ‘·q≈£î •ø£å|ü&Ü¶düπs, <Ûäsêàìï s¡øÏå+#·&Éy˚T Á|ü<Ûëq ø£s¡Ôe´+>± uÛ≤$+∫, ns¡T®qT&ÉT <=+>∑ u≤]qT+&ç Ä
uÛÑ÷düTs¡Tì >√<ÛäHêìï ø±bÕ&ç, n‘·ìøÏ n|üŒ–+#ê&ÉT. <Ûäs¡às¡ø£åDsTT‘˚ nsTT´+~ø±ì, ìj·TeT uÛÑ+>∑+ #˚dæq ns¡T®qT&ÉT
•øå±s¡TΩ&Éj·÷´&ÉT. <Ûäs¡àsêE ø£å$T+#êqHêï $q≈£î+&Ü |üHÓï+&ÉT dü+e‘·‡sê\T ‘·q ≈£î≥T+u≤ìøÏ <ä÷s¡+>± eqyêkÕìøÏ
dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. á j·÷Á‘· eTVü‰uÛ≤s¡‘·ø£<∏ä˝À ns¡T®qTì rs¡új·÷Á‘·>± Á|üdæ<ä∆eTsTT´+~.
á j·÷Á‘·˝À ns¡T®qT&ÉT e+<ä\ø=~› n&Ée⁄\T, düs√esê\T, |ü⁄D´rsêú\T, <˚XÊ\T, düeTTÁ<ë\T #·÷XÊ&ÉT. Vü≤]<ë«sY˝À
ñ+&É>± Hê>∑ø£q´ ñ\÷∫ì |ü]Dj·Te÷&Ü&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç eTùV≤+Á<ä |üs¡«‘· düMT|ü+˝Àì eTDÏ|ü⁄s¡+ #˚], ∫Á‘·yêVü≤qTì
≈£L‘·Ts¡T ∫Á‘ê+>∑<äqT ô|ﬁ≤ﬂ&Ü&ÉT. yêﬁ¯ﬂ≈£î ø£*–q ø=&ÉT≈£î≈£î ãÁuÛÑTyêVü≤qT&ÉH˚ ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. Ä ‘·sê«‘· düeTTÁ<ä rsêq

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°210

>∑ |ü+#·rsêú˝À¢ (n>∑düÔ´, kÂuÛÑÁ<ä, bÂ˝ÀeT, ø±s¡+<Ûä, uÛ≤s¡<ë«») kÕïqe÷&ç, XÊ|üeX¯ó˝…’q n|ü‡s¡dü Åd”Ô\≈£î XÊ|ü$yÓ÷#·q+
ø£*Z+#ê&ÉT. nø£ÿ&ç qT+&ç >√ø£s¡í πøåÁ‘·+ MT<äT>± Á|üuÛ≤dü rsêúìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT. nø£ÿ&É ns¡T®qTì Äràj·T $TÁ‘·T&Ó’q ø£èwüßí&ÉT
ø£*XÊ&ÉT. Ç<ä›s¡÷ ¬s’e‘·ø£ |üs¡«‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. ø£èwüßíì n_ÛeT‘·+ y˚Ts¡≈£î ùde≈£î\T düø£ @sêŒ≥÷¢ >±$+#ês¡T.
$TÁ‘·T*<ä›s¡÷ #ê˝≤ø±\+ ø£*dæ ñHêïs¡T nø£ÿ&˚. ¬s’e‘·ø±Á~ ñ‘·‡e+˝À ã\sêeTø£èwüßí k˛<ä] düTuÛÑÁ<äqT #·÷dæq ns¡T®qT&ÉT
ÄyÓTqT Çwüº|ü&Ü¶&ÉT. $TÁ‘·Tì ø√]ø£ HÓ]–q ø£èwüßí&ÉT ª˙ ø£+f… jÓ÷>∑T´&Ó’q uÛÑs¡Ô Hê #Ó˝…¢*øÏ+¬øes¡THêïs¡T? dü«j·T+es¡+˝À
ÄyÓT ìqTï e]+#·≈£î+fÒ ˙ ÄX¯j·T+ HÓs¡y˚s¡<äT, ø±ã{Ïº m‘·TÔø=ìb˛sTT $yêVü≤+ #˚düTø√μ nHêï&ÉT. ns¡T®qT&ÉT n+<äTø√dü+
j·T‹ï+#·>± j·÷<äe Ms¡T\+‘ê n&ÉT¶ø√ p#ês¡T. ø£èwüßí&ÉT yêﬁ¯ﬂqT XÊ+‘·|üs¡∫, sêø£ådü$~Ûì $yêVü≤+ #˚düTø√e&É+ <√wü+
ø±<äì q#·ÃC…|æŒ, XÊÁk˛Ôø£Ô$~Ûì ô|[ﬂ»]|æ+#·TeTì ã\sêeTT&çï ø√sê&ÉT. $yêVü‰q+‘·s¡+ dü+e‘·‡s¡ø±\+ <ë«s¡ø£˝À ñ+&ç,
‘·sê«‘· eqyêdüø±˝≤ìï |üP]Ô#˚dæ, düTuÛÑÁ<ëdüy˚T‘·T&Ó’ Ç+Á<äÁ|ükÕúìøÏ #˚s¡T≈£îHêï&ÉT ns¡T®qT&ÉT. bÕ+&Ée⁄\T, |ü]yês¡+, düeTdüÔ
Á|üC\÷ m+‘·>±H√ dü+‘√wæ+#ês¡T. düTuÛÑÁ<ës¡T®qT\≈£î n_ÛeTqT´&ÉT »ìà+#ê&ÉT. n‘·&ÉT nìï $<ä´\÷ H˚s¡TÃ≈£îHêï&ÉT.
‘·+Á&çe<ä› <ÛäqTπs«<ä+ nuÛÑ´dæ+#ê&ÉT.
bÕ+&Ée⁄\+<äs¡÷ Á<Í|ü~e\¢ dü+‘êqe+‘·T\j·÷´s¡T. j·TT~Ûwæ˜s¡TìøÏ Á|ü‹$+<ÛäT´&ÉT— ;ÛeTùdqTìøÏ düT‘·k˛eTT&ÉT—
ns¡T®qTìøÏ ÁX¯ó‘·ø£s¡Tà&ÉT— q≈£î\TìøÏ X¯‘ê˙≈£î&ÉT— düVü≤<˚e⁄ìøÏ ÁX¯ó‘·ùdqT&ÉT nH˚ |ü⁄Á‘·T\T ø£*>±s¡T. Mﬁ¯ﬂ+‘ê y˚<ä $<ä´\‘√bÕ≥T
ns¡T®qTì e<ä› X¯ÁkÕÔg $<ä´ quÛÑ´dæ+#ês¡T.
ø£ècÕís¡T®qT\T »\$Vü‰sêì¬ø’ ˇø£s√E j·TeTTHê rsêìøÏ yÓﬁ≤ﬂs¡T. nø£ÿ&É n–ï<˚e⁄&ÉT ˇø£ j·÷#·≈£î&Ó’ e∫Ã, ‘·q
Äø£* rs¡TÃeTì n&ç>±&ÉT. ø£ècÕís¡T®qT\T n+<äT≈£î ˇ|ü≈£îHêïs¡T. n|ü&ÉT n–ï ‘·q U≤+&Ée eHêìï <äVæ≤+#·&Éy˚T uÛÀ»qeTì,
‘êqT n–ï<˚e⁄&çqì, eq+˝À Ç+Á<äTì ùdïVæ≤‘·T&Ó’q ‘·ø£å≈£î&ÉT ø±|ü⁄s¡+ ñ+&É≥+e\¢ <äVæ≤+#·˙j·T≈£î+&Ü n&ÉT¶≈£î+≥THêï&Éì
ndü\T dü+>∑‹ #ÓbÕŒ&ÉT. n+<äT≈£î ø£ècÕís¡T®qT\T ‘·eT e<ä› dü]jÓÆTq Äj·TT<Ûë\T ˝ÒeHêïs¡T. n|ü&ÉT n–ï ns¡T®qTìøÏ
>±+&ûyêìï, nø£åj·T ‘·÷D°sê˙ï düeT≈£LsêÃ&ÉT. ø£èwüßíìøÏ düT<äs¡Ùq#·Áø±ìï, øöyÓ÷<äøÏ nH˚ >∑<äqT Ç#êÃ&ÉT. yê] kÕj·T+‘√
U≤+&Ée <äVü≤Hêìï j·T<∏˚#·Ã¤>± |üP]Ô#˚XÊ&ÉT. nsTT‘˚ Ä düeTj·T+˝À ≈£îs¡TπøåÁ‘êìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&É+ e\¢ ‘·ø£å≈£î&ÉT #·ìb˛˝Ò<äT. n‘·ì
ø=&ÉT≈£îqT Ç+Á<äT&ÉT ø±bÕ&Ü&ÉT. »]‘·, ÄyÓT |æ\¢\qT n–ï <˚e⁄&ÉT <äVæ≤+#·≈£î+&Ü e~˝ÒXÊ&ÉT. eTj·TT&ÉH˚ sêø£ådüT&ÉT
ns¡T®qTì X¯s¡DTC§∫Ã ÁbÕD≤\T ø±bÕ&ÉT≈£îHêï&ÉT.
.2. düuÛ≤|üs¡«+.
‘·q ÁbÕD≤\T ø±bÕ&çq+<äT≈£î ø£è‘·»„‘·>± ªeTj·TdüuÛÑμ nH˚ z n<äT“¤‘·yÓTÆq uÛÑeHêìï bÕ+&Ée⁄\≈£î ì]à+∫ Ç#êÃ&ÉT
eTj·TT&ÉT.
eTj·TT&ÉT n<äT“¤‘· eTDÏeTj·T uÛÑeq+ (y˚sTT Vü≤kÕÔ bı&Ée⁄ yÓ&É\TŒ\‘√, ∫Á‘· $∫Á‘· edüTÔ, eèø£å dü+|ü‹Ô‘√) ì]à+∫
Çe«&É+‘√bÕ≥T ;ÛeTTìøÏ >∑<äqT, ns¡T®qTìøÏ <˚e<ä‘·ÔeTH˚ X¯+U≤ìï, nbÕs¡<ÛäqsêdüT\q÷ bÕ+&Ée⁄\≈£î ø±qTø£\T>±
düeT]Œ+#·T≈£îHêï&ÉT. ˇø£s√E Hês¡<äT&ÉT dü«s¡Z+ qT+∫ edü÷Ô, ªsê»dü÷j·T j·÷>∑+ #˚j·T+&ç! Ç~ MT ‘·+Á&ç>±] ø√]ø£.
Bìe\¢ MT≈£î j·TX¯düT‡, MT‘·+Á&çøÏ dü«s¡ZdüTK+ n~Ûø£eTe⁄‘êsTTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT. <Ûäs¡àsêE á $wüj·TyÓTÆ ô|<ä›\+<ä] dü\Vü‰\T
rdüT≈£îHêï&ÉT. sê»dü÷j·T j·÷>∑eT+fÒ Ç‘·s¡ sêE\+<ä] MT<ä @ø£#Û·Á‘ê~Û|ü‘·´+ kÕ~Û+#·&Éy˚T. á H˚|ü<∏ä´+˝À e´‹πsø£‘·\qT
nD∫y˚j·T&É+, j·TT<ë∆\T #˚j·T&ÉeT÷ dü+uÛÑ$düTÔ+~. n+<äs¡÷ j·÷>∑+ #˚j·T&Üìï Áb˛‘·‡Væ≤+#ês¡T. lø£èwüßí&ÉT e÷Á‘·+
eT>∑<ÛäqT bÕ*+#˚ »sêdü+<ÛäT&ÉT nH˚ø£eT+~ sêE\qT »sTT+∫, ã\>∑]«‘·T&Ó’ yêﬁ¯ﬂ#˚‘· }&ç>∑+ #˚sTT+#·T≈£î+≥THêï&ÉT.
n‘·&çï »sTTùdÔH˚ sê»dü÷j·T+ $»j·Te+‘·eTe⁄‘·T<äì dü\Vü‰ Ç#êÃ&ÉT. ø£èwüßíì dü\Vü‰ qqTdü]+∫, n‘·&çï ø£èwüßíì

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 211

yÓ+≥u…≥Tºø=ì eT>∑<Ûä≈£î #˚s¡T≈£îHêïs¡T bÕ+&Ée⁄\T. me«]‘√ j·TT<ä∆+ #˚kÕÔμeì ø£èwüßí&ÉT »sêdü+<ÛäT&çï n&ç>±&ÉT. ã\e+‘·T&Ó’q
»sêdü+<ÛäT&ÉT ‘·q‘√ düe÷q ã\T&Ó’q ;ÛeTT&çï m+#·T≈£îHêï&ÉT. Ç<ä›]ø° |ü<äeT÷&ÉT s√E\T n$sêeT+>± eT\¢j·TT<ä∆+
»]–+~. |ü<ëï\T>√ s√E »sêdü+<ÛäT&çï, ø£èwüßíì dü\Vü‰ Ä<Ûës¡+>± e~Û+#ê&ÉT ;ÛeTT&ÉT. sêE\+<äs¡÷ #Ós¡kÕ qT+&ç
$eTT≈£îÔ\j·÷´s¡T. bÕ+&Ée⁄\≈£î nH˚ø£ ø±qTø£\T düeT]Œ+∫, <Ûäs¡àsêE kÕs¡«uÛÖeT‘ê«ìï Äq+<ä+>± n+^ø£]+#ês¡T. <Ûäs¡àsêE
sêE\+<ä]˙ |æ*|æ+∫, sê»dü÷j·Tj·÷>∑+ ÁbÕs¡+_Û+#ê&ÉT.
n+<ä]ø£+f… eTT+<äT>± lø£èwüßí&çï |üs¡eT<Ó’e+>± uÛ≤$+∫ |üPõ+#ê&ÉT <Ûäs¡àsêE. Ä |üP»qT Äπøå|ædü÷Ô, •X¯óbÕ\T&ÉT
n+<ä]˙ <ä÷wæ+#·&É+ yÓTT<ä\Tô|{≤º&ÉT. n‘·ì ‘·*¢øÏ∫Ãq e÷≥ Á|üø±s¡+ e+<ä ‘·|ü\T |üP]Ôø±e&É+‘√ •X¯óbÕ\Tì •s¡düT‡qT
K+&ç+#ê&ÉT ø£èwüßí&ÉT. sê»dü÷j·T j·÷>∑+ |üPs¡ÔsTTq ‘·sê«‘· <äTs√´<ÛäqT&ÉT eTj·TdüuÛÑqT <ä]Ù+#ê&ÉT. <Ûäs¡àsêE bı+~q
>ös¡yê<äsê\≈£î, ø°]Ô dü‘êÿsê\≈£î n‘·ì >∑T+&Ó eT+&çb˛sTT+~. eTj·TdüuÛÑ X¯Á‘·Te⁄≈£î e÷j·TdüuÛÑ˝≤ >√#·]düTÔ+~. ˝Òì$
ñqï≥T¢, ñqï$ ˝Òq≥T¢ ÁuÛÑ$T+|üCÒdüTÔ+~. ndü÷j·÷|üs¡T&Ó’q <äTs√´<ÛäqTìøÏ n˙ï n{≤¢π> ø£ì|æ+#êsTT. ˙ﬁ¯óﬂ ˝Òì #√≥
ñqï≥T¢, >∑TeTà+ ñqï#√≥ ˝Òq≥÷¢ ø£ì|æ+∫, $s¡T<ä∆Á|ües¡Ôq\‘√ nee÷Hê∑Õ\j·÷´&ÉT. neùV≤ﬁ¯q\qT bı+<ë&ÉT.
<ë+‘√ n‘·ì˝À Á|ürø±πs#·Ã¤ y˚Ts¡T|üs¡«‘êìï $T+∫b˛sTT+~. ndü÷j·T, nee÷q+, n‘·ì˝À <˚«cÕìï ô|+#êsTT. X¯≈£îì‘√,
ø£s¡Tíì‘√, <äTXÊÙdüqTì‘√ ø£*dæ bÕ+&Ée⁄\qT |üsêuÛÑ$+#˚ ñbÕj·÷\qT #·]Ã+#ê&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT. ªªj·TT<ä∆+˝À yêﬁ¯ﬂqT
»sTT+#·˝Ò+ ø±ã{Ïº, p<ä+˝À z&ç<ë›+. j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT p<äe´düqÁ|æj·TT&ÉT. n‘·ìï s¡|æŒ<ë›+!μ nHêï&ÉT X¯≈£îì. <Ûäè‘·sêÁwüßºì
<ë«sê bÕ+&Ée⁄\qT Vü≤dæÔq≈£î |æ*|æ+#ês¡T.
yÓTT<ä≥ <Ûäs¡àsêE p<ëìøÏ düTeTTK‘· #·÷|ü≈£îHêï, X¯≈£îì ¬s#·Ã>=≥º&É+‘√ Ä≥≈£î dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT. ø±ì p<ä+˝À dæ<ä∆Vü≤düTÔ&Ó’q
e÷j·T n≈£åî\T>∑ X¯≈£îì eTT+<äT n‘·ì bÕ∫ø£˝ÒM bÕs¡˝Ò<äT. Á|ü‹kÕØ X¯≈£îì ¬>*#ê&ÉT. edüTÔyêVü≤Hê\‘√ yÓTT<ä\Tô|{Ïº,
düeTdüÔ sêC≤´˙ï p<ä+˝À |üD+>± ô|{≤º&ÉT j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT. ‘·sê«‘· ‘·eTTàﬁ¯ﬂ q+<ä]˙ z&çb˛j·÷&ÉT. <Ûäs¡àã<äT∆˝…’q ;Ûe÷s¡T®q
q≈£î düVü≤<˚e⁄\T nqï e÷≥≈£î m<äTsê&Éø£ ‘·\e+#·T≈£îHêïs¡T. ‘·sê«‘· <Ûäs¡àsêE ‘·qqT ‘êqT |üD+>± ô|{≤º&ÉT. ‘·qT≈£L&Ü
z&çb˛sTTq ‘·sê«‘· ∫es¡≈£î Á<Í|ü~ì ˇ&Ü¶&ÉT. ÄyÓTqT ≈£L&Ü z&çb˛j·÷&ÉT.
<äTs√´<ÛäHê<äT\T bÕ+&Ée⁄\qT dü÷{Ïb˛{Ï e÷≥\‘√ u≤<Ûäô|≥º&Éy˚T >±ø£ Á<Í|ü~ì düuÛÑø°&ÉTÃø=ì e#êÃs¡T. n+<äs¡÷
#·÷dü÷Ô+&É>± <äTXÊÙdüqT&ÉT ÄyÓTqT $egqT CÒj·T&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&çï m~]+#·˝Òø£ n+<äs¡÷ ‘·\T
e+#·T≈£îHêïs¡T. <Ûäs¡àX¯è+K ã<äT∆˝…’q bÕ+&Ée⁄\÷ H√s¡T yÓT<ä|ü˝Òø£b˛j·÷s¡T. n|ü&ÉT Á<Í|ü~ ‘·qqT ø±bÕ&ÉeTì ø£èwüßíìï
Ä]Ô‘√ ÁbÕ]ú+∫+~. Bq»H√<ë∆s¡≈£î&Ó’q Ä yêdüT<˚e⁄&ÉT Á|ü#·Ã¤qï s¡÷|ü+˝À nø£ÿ&çøÏ e∫Ã, nø£åj·TeÁkÕÔ*∫Ã ÄyÓT >ös¡yêìï
ì\u…{≤º&ÉT. n|ü&ÉT mH√ï <äTX¯Ù≈£îHê\T ‘√#êsTT. uÛÑj·T|ü&çq <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT Á<Í|ü~ì @+ø±yê˝À ø√s¡Tø=eTàHêï&ÉT. Á<Í|ü~
yÓTT<ä≥ sêC…’q j·TT~Ûwæ˜s¡T&çï <ëdü´ $eTT≈£îÔ&çï #˚j·TeTì n&ç–+~. ¬s+&√ es¡+>± uÛÑs¡Ô\+<äs¡˙ $&ÉT<ä #˚j·TeTì n&ç–+~.
eT÷&√es¡+ ÄyÓT ø√s¡Tø√q|üŒ{Ïø° düeTdüÔ dü+|ü<ä\q÷, sêC≤´˙ï ‹]– Ç#˚ÃdüTÔHêïqì, Ç+Á<äÁ|ükÕúìøÏ yÓ[ﬂ düTK+>±
ñ+&ÉeTì W<ës¡´+ Á|üø£{Ï+#ê&ÉT <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT. n+‘·≈£î eTT+<˚ Á<Í|ü~øÏ »s¡T>∑T‘·Tqï nee÷Hêìï uÛÑ]+#·˝Òì ;ÛeTT&ÉT
<äTXÊÙdüqTì >∑T+&Ó N*Ã s¡ø£Ô+ ‘ê>∑T‘êqì, <äTs√´<ÛäqTì ‘=&É\T $s¡>=Z{Ïº #·+|ü⁄‘êqì ;ÛwüDyÓTÆq Á|ü‹»„\T #˚XÊ&ÉT. yÓTT‘·Ô+
MT<ä <Ûäè‘·sêÁwüßºì nqTÁ>∑Vü≤+‘√ bÕ+&Ée⁄\T Ç+Á<äÁ|ükÕúìøÏ |üj·TqeTj·÷´s¡T. ô|<ä›\+‘ê dü+‘√wæ+#ês¡T. ø±ì <äTs√´<ÛäHê<äT˝…’q
<äTwüº #·‘·Twüºj·÷ìøÏ Ç~ ø£+≥–+|ü⁄>± e÷]+~. ‘êeTT dü+bÕ~+∫q düeTkÕÔìï eTTdü* >∑T&ç¶ sêE n|üŒq+>± Ç∫Ãy˚XÊ&Éì
Äy˚<äq #Ó+<ës¡T. ákÕ] |üHÓï+&˚+&ÉT¢ eqyêdü+, ˇø£ j˚T&ÉT nC≤„‘·yêdü+ |ü+<Ó+>±dü÷Ô, bÕ+&Ée⁄\qT p<ä e÷&É{≤ìøÏ
s¡eTàì ÄVü‰«ì+#·eTHêïs¡T <Ûäè‘·sêÁwüßºDÏí. <äTs√´<ÛäqTì e÷≥ø±<äq˝Òø£ q>∑s¡+ e~* yÓ[ﬂq yêﬁ¯ﬂqT yÓqøÏÿ |æ*|æ+#ê&ÉT
<Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°212

ákÕ] ≈£L&Ü ¬>\T|ü⁄ X¯≈£îì<˚. ˇ|üŒ+<ä+ Á|üø±s¡+ z&çq yêﬁ¯óﬂ |üHÓï+&˚ﬁ¯óﬂ eqyêdü+ #˚j·÷*. ‘·sê«‘· ˇø£ dü+e‘·‡s¡+
nC≤„‘·yêdü+ n+fÒ me]ø° ‘Ó*j·T≈£î+&Ü Jeq+ >∑&ÉbÕ*. ˇø£y˚ﬁ¯ ‘Ó*ùdÔ eT∞ﬂ |üHÓï+&˚+&ÉT¢ eqyêdü+. @&Ü~ nC≤„‘·yêdü+
#˚j·÷*. z≥$T, nee÷Hêìï eT÷≥ >∑≥Tºø=ì, uÛ≤s¡´ Á<Í|ü~‘√ ≈£L&Ü nø£ÿ&ç qT+&˚ Hês¡Ns¡\T <Ûä]+∫ n&Ée⁄˝À¢øÏ
ãj·T\T<˚sês¡T bÕ+&Ée⁄\T. ‘·*¢ ≈£î+r<˚$ $<äTs¡Tì+≥ ñ+&çb˛sTT+~. Á|ü»\+‘ê á |ü]D≤e÷ìøÏ m+‘·>±H√ u≤<Ûä|ü&Ü¶s¡T.
≈£îs¡Te+X¯ HêX¯q+ ‘·|üŒ<äHêïs¡T $E„\T. Ç+Á<äÁ|ükÕúìøÏ øös¡e⁄ Á|ü‹ì~Û>± Á<√D≤#ês¡T´&ÉTì ìj·T$T+#ês¡T.
.3. ns¡D´|üs¡«+ (eq|üs¡«+).
bÕ+&Ée⁄\T n&Ée⁄\≈£î yÓﬁ¯SÔ yê]+∫Hê $q≈£î+&Ü #ê˝≤ eT+~ dü»®qT\T yêﬁ¯ﬂMT<ä n_Ûe÷q+ #·+|ü⁄ø√˝Òø£
yÓ+≥e#êÃs¡T. @ Ä<Ûës¡eT÷˝Òì ‘êeTT e∫Ãq yêﬁ¯ﬂ≈£î @+ @sêŒ≥T¢ #˚j·T>∑\eTqï $#ês¡+ j·TT~Ûwæ˜s¡T&çï |”&ç+∫+~.
n|ü&ÉT dü÷s¡T´&çï ÁbÕ]úùdÔ n‘·&=ø£ bÕÁ‘·ì#êÃ&ÉT. Ä bÕÁ‘·˝À ø±yê\qT≈£îqï |ü<ësêú\T ø±e\dæqìï düeT≈£Ls¡T‘êsTT. n<˚
nø£åj·TbÕÁ‘·. bÕ+&Ée⁄\T n&Ée⁄˝À¢ ˇø£ #√≥Tq ñ+&Éø£ Áø£eT+>± ˇø£ düú\+ qT+&ç eTs=ø£ düú˝≤ìøÏ e÷s¡T‘·THêïs¡T. Ç˝≤
e÷s¡T‘·÷ yês¡T ø±eT´ø£ eq+˝À ñqï|ü&ÉT lø£ècÕí<äT\T e∫Ã kÕ+‘·«q|ü]#ês¡T. Á<Í|ü~ ‘·q Äy˚<äqq+‘ê #Ó|ü≈£îqï~.
j·TT<ä∆+ »s¡T>∑T‘·T+<äì, ø£cÕº\T ‘=\–b˛‘êj·Tì #Ó˝…¢*ì z<ësêÃ&ÉT ø£èwüßí&ÉT. yê´düT&ÉT <Ûäs¡àsêEqT ø£*dæ, sêuÀj˚T
j·TT<ä∆+˝À $»j·T+ kÕ~Û+#˚+<äT≈£î nedüs¡yÓTÆq X¯ÁkÕÔÁkÕÔ\ø√dü+ ns¡T®qTDÏí ‘·|üdüT‡≈£î |ü+|ü⁄eTì #ÓbÕŒ&ÉT. ns¡T®qT&ÉT nqï
nqTeT‹‘√ X¯+ø£s¡T&çï ‘·q ‘·|üdüT‡‘√ yÓT|æŒ+∫ bÕX¯ó|ü‘êg+ bı+<ë&ÉT. Ç+Á<äTì ø√dü+ ‘·|üdüT‡ #˚ùdÔ, ‘·q n+X¯‘√
»ìà+∫q ns¡T®qT&çøÏ Áù|eT‘√ düeTkÕÔÁkÕÔ\ìe«&Éy˚T>±ø£, ‘·q dæ+Vü‰düq+ dü>∑uÛ≤>∑+˝À n‘·&çï ≈£Ls¡TÃ+&Éu…≥Tºø=ì Ä<ä]+#ê&ÉT.
Ç+Á<äTìø√]ø£ y˚Ts¡≈£î ns¡T®qT&ÉT ∫Á‘·ùdqT&ÉqT >∑+<Ûäs¡T«ì e<ä› dü+^‘· Hê{≤´\qT nuÛÑ´dæ+#ê&ÉT.
<˚edüuÛÑ˝À ñ+&É>± ns¡T®qT&=ø£kÕ] }s¡«•ì ‘·<˚ø£ <äèwæº‘√ #·÷XÊ&ÉT. ÄyÓT ns¡T®qT&ÉT ‘·qqT Áù|$TdüTÔHêï&ÉqT≈£îqï~.
n‘·ì >∑TD>∑D≤\≈£î eTT>∑T∆sê˝…’ @ø±+‘·+>± ñqï|ü&ÉT, e<ä›≈£î #˚], ‘êqT n‘·&çï Áù|$TdüTÔHêïqì #Ó|æŒ+~. n|ü&ÉT
ns¡T®qT&ÉT ` ªªne÷à! ˙e⁄ e÷ e+oj·TT\≈£î ‘·*¢$. Hê≈£î ≈£î+r<˚$ m+‘√, ˙e⁄ ≈£L&Ü n+‘˚!μμ n+≥÷ bÕ<ë_Ûe+<äq+
#˚XÊ&ÉT. Ä e÷≥\T }s¡«•øÏ q#·Ã˝Ò<äT. ô|’>± ø√|ü+ ‘Ó|æŒ+#êsTT ` ªªHê|ü≥¢ ˙e⁄ q|ü⁄+dü≈£î&ç˝≤ Á|üe]Ô+#êe⁄>±ã{Ïº,
q|ü⁄+dü≈£î&ÉyÓ’b˛<äTe⁄ >±ø£!μμ nì X¯|æ+∫+~. ∫+‘êÁø±+‘·T&Ó’q ns¡T®qT&ÉT Ç+Á<äTì‘√ »]–+~ $e]+#ê&ÉT. Ç+Á<äT&ÉT
u≤<Ûä|ü&Ée<ä›ì, á XÊ|üÁ|üuÛ≤e+ @&Ü~bÕ≥T e÷Á‘·y˚T ñ+≥T+<äì, eqyêdü+ ‘·sê«‘· nC≤„‘·yêdü+˝À á XÊ|üy˚T ˙≈£î
es¡+>± |ü]D$TdüTÔ+<äì Äos¡«~+#ê&ÉT.
‘·sê«‘· ns¡T®qT&ÉT ‘·q k˛<äs¡T\qT ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. n&Ée⁄\˙ï ‹s¡T>∑T‘·÷ <Ó’«‘·eHêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É ø£èwüßí&ÉT
dü‘·´uÛ≤e÷ düVæ≤‘·T&Ó’ bÕ+&Ée⁄\qT ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. dü‘·´uÛ≤eT‘√ e÷{≤¢&ç Á<Í|ü~ m+‘√ kÕ+‘·«q bı+~+~. bÕ+&Ée⁄\T
<Ó’«‘·eq+˝À ñqï dü+>∑‹ øös¡e <äTwüº#·‘·Twüºj·÷ìøÏ ‘Ó*dæ+~. Äeq+˝À ñqï >√e⁄\qT ø±bÕ&˚ HÓ|ü+ (|òüTÀwüj·÷Á‘·)‘√
bÕ+&Ée⁄\≈£î ‘·eTyÓ’uÛÑyêìï #·÷|æ+∫ H=|æŒ+#ê\qT≈£îHêïs¡T. nìï @sêŒ≥÷¢ #˚düTø=ì bÕ+&Ée⁄\T ãdü#˚dæq Á|ü<˚XÊìøÏ
yÓﬁ≤ﬂs¡T. n|ü&ÉT <Ûäs¡àsêE sê»]¸j·T»„+ #˚düTÔHêï&ÉT. ø±yê\ì Ä Á|ü<˚XÊìï ‘·q Áø°&Ü+>∑D+>± e÷]Ã bÕ+&Ée⁄\qT
øå√uÛÑ≈£î >∑T]#˚j·÷\ì, düs√es¡+˝ÀøÏ dü|ü]yês¡+>± Á|üy˚•+#·uÀsTTHês¡T ø±ì, ‘êH=ø£{Ï ‘·\∫‘˚ <Ó’eyÓTTø£{Ï ‘·\∫+<äqï≥T¢,
düs√es¡ Á|üy˚XÊìï ∫Á‘·ùdqT&ÉH˚ >∑+<Ûäs¡«sêE n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT. Ä düeTj·T+˝À ‘êeT÷ nø£ÿ&É »\Áø°&É˝≤&É‘êeTHêï&ÉT. <ë+‘√
$yê<ä+ eTT~]+~. s√wü+‘√ <äTs√´<ÛäqT&ÉT j·TT<ä∆+ #˚XÊ&ÉT. ø±ì >∑+<Ûäs¡«sêE n+<ä]˙ ∫{Ï¬ø˝À z&ç+∫ ø£s¡í<äTs√´<ÛäqT\qT
‘·q s¡<∏ä+ ø=eTTà≈£î ø£≥Tºø=ì rdüTø=ì b˛kÕ>±&ÉT. Ç~ ‘Ó*dæ ;Ûe÷s¡T®qT\T dü+ãs¡|ü&Ü¶s¡T. ø±ì j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT yêﬁ¯ﬂqT
|æ*∫, ªeTq+ <ëj·÷<äT\yÓTÆHê ˇπø e+X¯+ yêﬁ¯ﬂ+. $&ç>± ñqï|ü&ÉT e+<äeT+~ y˚s¡T, ◊<äT>∑Ts¡T y˚s¡T. ø±ì Ç‘·s¡T\T
eTqô|’øÏ eùdÔ e÷Á‘·+ eTq+ q÷{≤ ◊<äT eT+~$T. <äTs√´<ÛäqT&çï $&ç|æ+#·Tø=ìs¡+&ç!μ nì Ä<˚•+#ê&ÉT. nqïe÷≥qT
ø±<äq˝Òø£ >∑+<Ûäs¡T« qT+&ç yêﬁ¯ﬂqT $&ç|æ+#·Tø=ì ‘Ó#êÃs¡T ;Ûe÷s¡T®qT\T . <Ûäs¡àsêE <äTs√´<ÛäqT&çøÏ ãT<äT∆\T #Ó|æŒ |ü+|æ+#ê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 213

bÕ+&Ée⁄\qT nee÷ì+#·&ÜìøÏ yÓ[ﬂ, ‘êH˚ nee÷q+bÕ˝…’q <äTs√´<ÛäqT&ÉT ÁbÕjÓ÷|üy˚XÊìøÏ (Ä‘·àVü≤‘·´≈£î) dæ<ä∆|ü&Ü¶&ÉT.
X¯≈£îì, ø£s¡Tí&ÉT, <äTXÊÙdüqT&ÉT n‘·&çï yê]+#ês¡T.
66666
bÕ+&Ée⁄\T ‹]– ø±eT´ø£eHêìøÏ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É ˇø£ s√E Á<Í|ü~ ˇ+≥]>± ñqï düeTj·T+˝À Ä <ë]q
yÓﬁ¯óÔqï »j·TÁ<ä<ÛäT&ÉT (ôd’+<Ûäe⁄&ÉT) ÄyÓTqT #·÷dæ, yÓ÷Væ≤+∫, ‘·q yÓ+≥ rdüTø=ì b˛kÕ>±&ÉT. n‘·ì yÓ+≥ dæ+<ÛäT, kÂMs¡,
•_, Á‹>∑sêÔ~ <˚XÊ ôd’q´+ ≈£L&Ü ñqï~. Á<Í|ü~ ‘·qqT ø±bÕ&ÉeTì m\T¬>‹Ô ns¡∫+~. $wüj·T+ ‘Ó\TdüT≈£îqï bÕ+&Ée⁄\T
yêì ôd’Hê´\q+‘ê #Ó˝≤¢ #Ó<äs¡T#˚dæ, n‘·&ÉT ‘·eT k˛<ä] <äTdü‡ uÛÑs¡Ô>±e&É+e\q ÁbÕD_Ûø£å ô|{≤ºs¡T>±˙, ‘· >=]–+∫,
nee÷q|üs¡∫, Væ≤+dæ+∫ |ü+|æ+#ês¡T. Ä nee÷q uÛ≤s¡+‘√ düsêdü] Vü≤]<ë«s¡+ #˚s¡Tø=ì •e⁄&çï >∑T]+∫ ø£sƒ√s¡ ‘·|üdüT‡
#˚XÊ&ÉT. ns¡T®qT&ÉT˝Òì düeTj·T+˝À bÕ+&Ée⁄\qT ˇø£ÿs√E »sTT+#·>∑*π> es¡+ dü+bÕ~+#ê&ÉT. ø±eT´ø£eq+˝Àì nqTuÛÑe+
‘·sê«‘· bÕ+&Ée⁄\T eT∞¢ <Ó’«‘·eHêìøÏ yÓﬁ≤¢s¡T.
Ç~˝≤ ñ+&É>± ø£s¡TíìøÏ dü«|üï+˝À dü÷s¡T´&ÉT kÕøå±‘·ÿ]+∫, ªÇ+Á<äT&ÉT ø£|ü≥ j·÷#·≈£îì y˚wü+˝À ˙e<ä›≈£î e∫Ã
ø£e#·≈£î+&É˝≤\T n&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ˙ ÁbÕD≤\qT ø±bÕ&˚ Ä ¬s+&ç+{Ïì e÷Á‘·+ <ëq+#˚j·Te<ä›ì ôV≤#·Ã]kÕÔ&ÉT. ø±ì ø£s¡Tí&ÉTμ
<ëq+ #˚j·T&É+ Hê dü«uÛ≤e+. ÁbÕD+ b˛sTTHê á ìj·Te÷ìï e÷qTø√μq+{≤&ÉT. nqï≥T¢>±H˚ eTs¡Tdü{Ïs√E j·÷#·≈£î&Ó’
e∫Ãq Ç+Á<äTìøÏ dü+‘√wü+>± ‘·q ø£e#·≈£î+&É˝≤\qT X¯Øs¡+ qT+&ç y˚s¡T#˚dæ ÇkÕÔ&ÉT ø£s¡Tí&ÉT. n‘·ì <ëq >∑TD≤ìøÏ
<˚e‘·\T ôd’‘·+ eTT>∑T∆˝…’ |üP\yêq ≈£î]|ækÕÔs¡T. ˝Àø£eT+‘ê ø°]ÔdüTÔ+~. <˚y˚+Á<äT&ÉT ≈£L&Ü X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq uÛÑT»+>±ÁkÕÔìï
ÇkÕÔ&ÉT. nsTT‘˚ ªn~ Ä|ü‘êÿ\+˝À Á|üjÓ÷–+#ê\ì, ˇø£ÿkÕπs ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì #Ó|ü⁄‘ê&ÉT.
Ç˝≤ ñ+&É>± ˇø£Hê&ÉT <Ó’«‘·eq+˝À Vü≤sƒê‘·TÔ>± ˇø£ dü+|òüT≥q »]–+~. n–ïì ‘·j·÷s¡T#˚düT≈£îH˚+<äT≈£î eTTqT\T
n&Ée⁄˝À¢ ªns¡DÏμ nH˚ ø£Ás¡qT ñ|üjÓ÷–düTÔ+{≤s¡T. mø£ÿ&ç qT+#√ ˇø£ ˝Ò&çe∫Ã ˇø£ eTTì ns¡DÏì m‘·TÔ≈£îb˛sTT+~. n‘·&û
dü+>∑‹ bÕ+&Ée⁄\e<ä› yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. <ëìï |ü≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î yêﬁ¯óﬂ |üs¡T>∑TrXÊs¡T. n~yêﬁ¯ﬂ≈£î ∫ø£ÿ≈£î+&Ü, nÁkÕÔ\≈£L
˝§+>∑≈£î+&Ü |üs¡T¬>‘·ÔkÕ–+~. yêﬁ¯óﬂ eT]+‘· |ü≥Tº<ä\‘√ <ëìï yÓ+ã&ç+#ês¡T. n{≤¢ yÓ+ã&çdü÷Ô, ˇø£ ø°ø±s¡D´+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T.
n\dü≥‘√, <ä|æŒø£‘√ ˇø£ #Ó≥TºøÏ+<ä |ü&çb˛j·÷s¡T. <Ûäs¡àsêE q≈£î\Tì‘√, |ü]düsê˝À¢ mø£ÿ&Ó’Hê ˙ﬁ¯óﬂ+fÒ rdüTø=ì s¡eTàHêï&ÉT.
q≈£î\T&ÉT nø£ÿ&çøÏ ø=~› <ä÷s¡+˝À ñqï ˇø£ düs¡düT‡˝À ˙ﬁ¯óﬂ ‘˚e&ÜìøÏ yÓ[ﬂ, Ä ˙ﬁ¯óﬂ ‘ê– nø£ÿ&˚ $>∑‘·Je⁄&Ó’b˛j·÷&ÉT.
n|ü&ÉT <Ûäs¡àsêE $T>∑‘ê k˛<äs¡T\qT eTT>∑TZ]ì |ü+bÕ&ÉT. n+<ä]ø° n<˚ >∑‹ |ü{Ïº+~. ∫es¡≈£î <Ûäs¡àsêCÒ dü«j·T+>±
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. nø£ÿ&=ø£ j·T≈£åî&ÉT ô|<ä› ø=+>∑ s¡÷|ü+˝À ø£ì|æ+∫ ªHê Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T #Ó|üŒ+<˚ ˙ﬁ¯óﬂ ‘ê>∑e<ä›Hêï, eT÷s¡â+>±
˙ ‘·eTTà\T ÁbÕD≤\T b˛>=≥Tº≈£îHêïs¡T. ˙yÓ’Hê »yêãT\T #Ó|üŒμeTHêï&ÉT. <Ûäs¡àsêE j·T≈£åîì Á|üX¯ï\ìï{Ïø° dü¬s’q düe÷<ÛëHê\T
#Ó|æŒ, n‘·ì‘√ esê\T bı+~, ‘·q ‘·eTTàﬁ¯ﬂqT ã‹øÏ+#·T≈£îHêï&ÉT. Ä j·T≈£åî&Óes√ø±<äT, <Ûäs¡àsêE ‘·+Á&ç ` kÕøå±‘·÷Ô
j·TeT<Ûäs¡àsêCÒ. ªnC≤„‘·yêdü+˝À bÕ+&Ée⁄\qT mes¡÷ >∑T]Ô+#·˝Òs¡qTμ es¡+ ≈£L&Ü Á|ükÕ~+#ê&ÉT.
eqyêdü+ eTT–j·T&É+‘√H˚ <Ó’«‘·eq+˝Àì eTTqT\+<ä]e<ë› ôd\e⁄ rdüTø=ì nø£ÿ&ç qT+&ç ãj·T\T<˚sês¡T ` Á<Í|üB
düVæ≤‘·+>± bÕ+&Ée⁄\T.
.4. $sê≥|üs¡«+.
j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT ‘·eTTà\+<ä]‘√ ø£*dæ #·]Ã+∫, nC≤„‘· yêdü+ eT‘·‡´<˚X¯ sêC…’q $sê≥Tì e<ä› |üP]Ô#˚j·T&É+ düeTT∫‘·+>±
ñ+≥T+<äì ìs¡ísTT+#ê&ÉT. bÕ+&Ée⁄\+fÒ Á|ü‘˚´ø±_Ûe÷q+>∑ $sê≥Tì ø=\T«˝À ‘·eT @&Ü~ J$‘·+ düC≤e⁄>± kÕ–b˛‘·T+<äì

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°214

n+<äs¡÷ nqT≈£îHêïs¡T. nø£ÿ&É j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT ≈£+≈£îuÛÑ≥Tº ù|s¡T‘√ bÕ∫ø£˝≤&˚ Áu≤Vü≤àDT&ç>± ;ÛeTT&ÉT e\¢e⁄&ÉT (e\T&ÉT)
nH˚ e+≥yê&ÉT>± ns¡T®qT&ÉT ãèVü≤qï nH˚ ù|s¡T‘√ dü+^‘· qè‘ê´#ês¡T´&ÉT>± q≈£î\T&ÉT Á>∑+~∏≈£î&ÉT (<ëeTÁ>∑+~∏) nH˚
ù|s¡T‘√ nX¯«bÕ\≈£î&ÉT>± düVü≤<˚e⁄&ÉT ‘·+ÁrbÕ\T&ÉTμ nH˚ ù|s¡T‘√ >√s¡ø£å≈£î&ÉT>± Á<Í|ü~ ôd’s¡+Á~Û nH˚ ù|s¡T‘√ sêD° düT<Û˚cÕí<˚$
<ëdæ>± #˚sês¡T. yêﬁ¯ﬂ≈£î »j·TT&ÉT, »j·T+‘·T&ÉT, $»j·TT&ÉT, »j·T‘˚‡qT&ÉT, »j·T<ä“\T&ÉH˚ s¡Vü≤dü´Hêe÷\T @sêŒ≥T #˚XÊ&ÉT
j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT.
$sê≥Tì u≤eeT]~jÓÆTq ø°#·≈£î&ÉT yê] ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&ÉT eTVü‰ã\e+‘·T&ÉT, Åd”Ô˝À\T&ÉT. n‘·&ÉT ôd’s¡+Á~Ûì #·÷dæ
yÓ÷Væ≤+#ê&ÉT. ‘·qqT ô|ﬁ≤ﬂ&ÉeTì ã\e+‘·+ #˚XÊ&ÉT. Á<Í|ü~ (ôd’s¡+Á~Û) n‘·DÏí ‹s¡düÿ]+∫+~, ‘·q uÛÑs¡Ô\T >∑+<Ûäs¡T«\ì,
yêﬁ¯ﬂ≈£î á $wüj·T+ ‘Ó*ùdÔ düVæ≤+#·s¡ì, #êe⁄ ‘·|üŒ<äì ôV≤#·Ã]+∫+~. nsTTHê ø°#·≈£î&ÉT $q˝Ò<äT. Ä eTVü‰kÕ~Û«ì sêE
düeTø£å+˝ÀH˚ nee÷ì+#ê&ÉT. ÄyÓT u≤<ÛäqT #·÷dæq e\T&ÉT Á<Í|ü~#˚‘· yêDÏí qs¡ÔqXÊ\≈£î |æ*|æ+∫, uÛÑj·T+ø£s¡+>±
#·+|æ, yêì nej·Tyê\˙ï bı≥º˝À ≈£Lsê&ÉT. ôd’s¡+Á~Û|ü≥¢ n+<ä]ø° uÛÑj·TuÛÑ≈£îÔ\T ô|]>±sTT.
nC≤„‘·yêdü+ |üP]Ô>±edüTÔHêï bÕ+&Ée⁄ Ä#·÷ø° ‘Ó*j·Tø£b˛e&É+‘√ <äTs√´<ÛäqTì˝À Ä+<√ﬁ¯q n~Ûø£yÓTÆ+~. ≈£îs¡T
Ms¡T\+<ä]˙, ô|<ä›\q÷ ø£*dæ düe÷˝À#·q+ #˚XÊ&ÉT. ø°#·ø£ e<Ûä >∑T]+∫ ‘Ó*dæ+~. <Ûäs¡àes¡ÔqT˝…’q bÕ+&Ée⁄\T mø£ÿ&ÉT+fÒ
nø£ÿ&É ãTT‘·Te⁄\T düÁø£eT+>± q&ÉT#·T≈£î+{≤j·Tì, sê»´+ düT_Ûø£å+>± ñ+≥T+<äì, Á|ü»\T düTKXÊ+‘·T\‘√ J$kÕÔs¡ì
#ÓbÕŒs¡T ô|<ä›\T. Ä \ø£åD≤\˙ï eT‘·‡´sê»´+˝À bı&Édü÷|ü≥+‘√ $sê≥Tìô|’øÏ j·TT<ë∆ìøÏ yÓﬁ≤ﬂ\ì, nø£ÿ&É yêﬁ¯óﬂ+fÒ ‘·|üŒø£
ãj·T≥|ü&É‘ês¡ì ‘·\+#ê&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT. eTT+<äT>± Á‹>∑s¡Ô sêC…’q düTX¯s¡àqT ˇø£ |üø£ÿ qT+∫ $sê≥sê»´+ô|’ <ä+&Ó‹Ô
\ø£å>√e⁄\qT ‘√\Tø=ìbıeTàì, ‘·sê«‘· ;Ûwüà, Á<√D, ø£sêí~ eTVü‰≤Ms¡T\‘√ ø£*dæ ‘êqT eTs√|üø£ÿ qT+&ç <ë&ç#˚dæ $T>∑‘ê
>√e⁄\qT n|üVü≤]kÕÔqì <äTs√´<ÛäqT&ÉT eP´Vü≤s¡#·q #˚XÊ&ÉT.
nqT≈£îqï Á|üø±s¡+ eTT+<äT>± düTX¯s¡à <äøÏåD+yÓ’|ü⁄ qT+&ç <ä+&Ó‹Ô >√e⁄\qT ‘√\Tø=ìb˛kÕ>±&ÉT. Ä $wüj·T+ ‘Ó*dæ
$sê≥T&ÉT düôd’q´+>± j·TT<ë∆ìøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. n‘·ì‘√bÕ≥T e\T&ÉT, ‘·+ÁrbÕ\T&ÉT, <ëeTÁ>∑+~∏ ≈£L&Ü j·TT<ä∆+˝À bÕ˝§ZHêïs¡T.
dü]>±Z n<˚ düeTj·÷ìøÏ ñ‘·Ôs¡ >√Á>∑Vü≤D+ $wüj·T+ ‘Ó*dæ+~. n|ü&ÉT sê»<Ûëì˝À $sê≥Tì ≈£îe÷s¡T&ÉT uÛÑ÷$T+»j·TT&ÉT
(ñ‘·Ôs¡T&ÉT), ãèVü≤qï e÷Á‘·y˚T ñHêïs¡T. ªHê≈£î dü¬s’q kÕs¡~∏ ñ+fÒ øös¡e⁄\qT ∫{Ï¬ø˝À z&ç+#˚kÕÔμqì ñ‘·Ôs¡T&ÉT Á|ü>∑˝≤“¤\T
|ü\Tø£kÕ>±&ÉT. ãèVü≤qï kÕs¡~∏>± ñ+&É{≤ìøÏ dæ<ä∆eTj·÷´&ÉT. nsTTwüº+>±H˚ ãèVü≤qï\qT rdüTø=ì j·TT<ä∆s¡+>±ìøÏ yÓ[ﬂq
ñ‘·Ôs¡T&ÉT <ä÷s¡+ qT+∫ ≈£îs¡TMs¡T\qT #·÷dæ, uÛÑj·T+‘√ s¡<∏ä+ ~– bÕ]b˛kÕ>±&ÉT. ãèVü≤qï n‘·DÏí Ä|æ, uÛÑj·T|ü&Éqedüs¡+
˝Ò<äì, ‘êqT yêﬁ¯ﬂqT »sTTkÕÔqì, s¡<∏ä+ q&ç|æ+#·TeTì Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT. ‘êeTT $sê≥Tì ø=\Te⁄˝ÀøÏ e#˚ÃeTT+<äT X¯MTeèø£å+
MT<ä <ë∫q Äj·TT<Ûë qT+&ç >±+&Ûûyêìï, nø£åj·T‘·÷D°sê\qT rdüTø=ì, øös¡e⁄\‘√ ‘·\|ü&Ü¶&ÉT. n‘·ì Ms¡‘ê«ìï #·÷dæ
ns¡T®qT&˚ nqT≈£îHêïs¡T. <äTs√´<ÛäqT&ÉT ‘êqT ns¡T®qTDÏí >∑T]Ô+#êqì, nC≤„‘·yêdüuÛÑ+>∑eTsTT´+<äì dü+ãs¡|ü&Ü¶&ÉT. ø±˙,
;Ûwüßà&ÉT n˙ï ˝…ø£ÿ>∑{Ïº n|üŒ{Ïπø bÕ+&Ée⁄ nC≤„‘·yêdüø±\+ eTT–dæb˛sTT+<äì Á|üø£{Ï+#ê&ÉT. ns¡T®qT&ÉT X¯Á‘·Te⁄\+<ä]˙
eT÷]Ã¤‘·T\qT >±$+#ê&ÉT.
eTs√|üø£ÿ düTX¯s¡à‘√ »]–q j·TT<ä∆+˝À ;ÛeTT&ÉT ndüe÷q |üsêÁø£eT+ #·÷|æ, nq÷Vü≤´$»j·÷ìï $sê≥TìøÏ kÕ~Û+∫
ô|{≤º&ÉT. q>∑sêìøÏ dü+‘√wü+>± #˚s¡T≈£îqï $sê≥TìøÏ, ø=&ÉT≈£î ˇø£ÿ&˚ øös¡e Ms¡T\‘√ j·TT<ë∆ìøÏ yÓﬁ≤ﬂ&Éqï dü+>∑‹
‘Ó*dæ+~. ªn‘·qT ‹]–sêe&É+ ø£\¢μ nì Ä+<√ﬁ¯q‘√ <äT'œ‘·T&Éj·÷´&ÉT. n+‘·˝À ñ‘·Ôs¡T&ÉT ‹]–e#êÃ&ÉT. ‘·q $»j·÷ìøÏ
ãèVü≤qï˝Ò ø±s¡DeTì, Äj·TH˚ j·TT<ä∆+#˚dæ øös¡e⁄\q+<ä]˙ z&ç+#ê&Éì #ÓbÕŒ&ÉT. eTs√ ¬s+&ÉT s√E˝À¢ yêﬁ¯óﬂ ‘·eT
ì»s¡÷bÕ\‘√ $sê≥TìøÏ <äs¡Ùq $T#êÃs¡T. $sê≥sêE ÄX¯Ãsê´q+<ä #·øÏ‘·T&Ó’, ‘êy˚TyÓTÆHê n|ü#êsê\T #˚dæ ñ+fÒ
ø£å$T+#ê*‡+~>± ÁbÕ]ú+#ê&ÉT. ‘·q ≈£L‘·T¬s’q ñ‘·Ôs¡qT $yêVü≤+ #˚düTø=eTàì ns¡T®qT&çï ø√sê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 215

ns¡T®qT&ÉT ªñ‘·Ôs¡ Hê •wüß´sê\T. ÄyÓT Hê≈£î ≈£L‘·Ts¡T‘√ düe÷q+. H˚HêyÓTqT $yêVü≤e÷&É˝ÒqTø±ì, Hê ≈£îe÷s¡T&Ó’q
n_ÛeTqT´ìøÏ∫Ã ô|[ﬂ #˚j·T+&ç, ø√&É*ì #˚düT≈£î+{≤qHêï&ÉT. ñ‘·Ôsê_ÛeTqT´ $yêVü≤+ yÓ’uÛÑe+>± »]–+~. $sê≥T&ÉT
bÕ+&Ée⁄\≈£î ñ|übÕ¢e´ |ü≥ºD+˝À $&ç~ì @sêŒ≥T#˚XÊ&ÉT. ø£èwüíã\sêe÷~ j·T<äTMs¡T\+‘ê yêﬁ¯ﬂqT ø£\TdüT≈£îHêïs¡T.
ø±osêE, Á<äT|ü<äeTVü‰sêE, eèwæº, uÛÀ», n+<Ûäø£ ‘·~‘·s¡ sêE\+‘ê bÕ+&Ée⁄\qT ø£\TdüTø=ì, ‘·eT ôd’q´<ÛäHê~ dü+|ü‘·TÔ\˙ï
<Ûäs¡àsêE |üs¡+#˚dæ, m\¢y˚ﬁ¯˝≤ <Ûäs¡àsêE ùde≈£î ‘·eT dü+dæ<ä∆‘·qT Á|üø£{Ï+#ês¡T.
.5. ñ<√´>∑|üs¡«+.
bÕ+&Ée|üø£å H˚‘·\+‘ê $sê≥Tì ø=\Te⁄˝À düe÷y˚X¯eTj·÷´s¡T. <äTs√´<ÛäqTì qT+&ç ‘·eT ns¡∆sê»´+ ‘êeTT <Ûäs¡àã<ä∆+>±
rdüTø√yê\ì, nsTT‘˚ n‘·ìøÏ Ç#˚Ã ñ<˚›X¯+ ˝Ò<äT >∑qTø£ j·TT<ë∆ìøÏ dæ<ä∆+ ø±yê\ì n+<äs¡÷ ìs¡ísTT+#ês¡T. ‘·eT ‘·eT
ì»ìyêkÕ\≈£î yÓﬁ≤ﬂs¡T.
j·TT<ä∆+ nìyês¡´eTì, Çs¡T|üøå± yêﬁ¯óﬂ ‘·eT≈£î düVü≤ø£]+#·>∑\yê] düVü‰j·÷ìï n]údü÷Ô... dü+Á|ü~+|ü⁄\T ÁbÕs¡+_Û+#ês¡T.
n+<äT˝À uÛ≤>∑+>± <äTs√´<ÛäqT&ÉT <ë«s¡ø£≈£î yÓ[ﬂ lø£èwüßí&çï ø£\TdüT≈£îHêï&ÉT. nsTT‘˚ n‘·qT yÓﬁ‚ﬂdü]øÏ ø£èwüßí&ÉT ø£|ü≥ìÁ<ä
q{ÏdüTÔHêï&ÉT. n‘·qT ø£èwüßíì ‘·\yÓ’|ü⁄ ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT. ‘·sê«‘· ns¡T®qT&ÉT e#êÃ&ÉT. n‘·&ÉT ø£èwüßíì ø±ﬁ¯ﬂ #Ó+‘· ≈£Ls¡TÃHêï&ÉT.
lø£èwüßí&ÉT ˝Ò∫ eTT+<äT>± ns¡T®qT&çï #·÷dæ, @+ ø±yê\Hêï&ÉT, ‘·sê«‘· <äTs√´<ÛäqT&çï #·÷dæ ª˙πø+ ø±yê*?μ nì n&ç>±&ÉT.
ns¡T®qT&ÉT ø£èwüßí&çï ø√s¡T≈£îHêï&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT |ü~y˚ ôd’Hê´ìïø√s¡T≈£îHêï&ÉT.
X¯\T´&ÉT <äTs√´<ÛäqTì |üø£å+ #˚s¡T‘·÷H˚ bÕ+&Ée⁄\≈£î e÷≥ düVü‰j·T+ #˚kÕÔqì e÷{Ï#êÃ&ÉT. Çø£ ‘·eT ns¡D´,
nC≤„‘·yêkÕ\T eTT–kÕj·Tì, n+<äTe\¢ ‘·eT sê»´+ ‘·eTø°j·Te\dæ+<äì, ˝Ò≈£î+fÒ j·TT<ä∆+ ‘·|üŒ<äì <ÛÍeTT´&ÉqT |ü⁄s√Væ≤‘·Tì‘√
<Ûäs¡àsêE <Ûäè‘·sêÁwüßºì e<ä›≈£î sêj·Tu≤s¡+ |ü+bÕ&ÉT. n‘·ì $»„|æÔì Vü≤dæÔq˝À n+<äs¡÷ düeT]ú+#ês¡T. <äTs√´<ÛäqTìøÏ
q#·ÃC…|üŒpXÊs¡T. <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT ≈£L&Ü dü+»j·TT&çï bÕ+&Ée⁄ e<ä›≈£î j·TT<ä∆+ e<ä›ì, dü+~Û#˚düTø=ì düK´+>± ñ+&É{≤ìøÏ
dæ<ä∆|ü&ÉeTì, n<˚ ‘·q≈£L düeTà‘·eTì, <äTs√´<ÛäqTì ‘·|ü\T ø£å$T+#·eT˙ sêj·Tu≤s¡+ |ü+|æ+#ê&ÉT. <Ûäs¡àsêE ≈£L&Ü
j·TT<ä∆+ ‘·eT≈£î düeTà‘·+ ø±<äì, ns¡úsê»´MTj·T≈£îHêï ◊<ä÷[ﬂ∫ÃHê #ê\Tqì dü+»j·TTì‘√ dü+<˚X¯+ |ü+bÕ&ÉT. dü+»j·TT&ÉT
á dü+>∑‘·+‘ê <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ ‘Ó*j·TCÒXÊ&ÉT. $<äTs¡T&ÉT <Ûäè‘·sêÁwüßºìøÏ nH˚ø£ ˙‘·T\T ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. n~ ª$<äTs¡˙‹μ>±
Á|üdæ<ä∆yÓTÆ+~. <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT <äTs√´<ÛäqTìøÏ dü+~Û#˚düTø√e&É+ y˚T\ì ñ|ü<˚•+#ê&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT n+^ø£]+#·˝Ò<äT. dü÷~yÓTTq
yÓ÷ù|+‘· H˚ ≈£L&Ü yêﬁ¯ﬂø°j·TuÀqì düŒwüº+ #˚XÊ&ÉT. ‘·sê«‘· ∫e] Á|üj·T‘·ï+>± lø£èwüßí&ÉT bÕ+&Ée⁄ <ä÷‘·>± sêj·Tu≤s¡+
HÓs¡bÕ&ÉT. bÕ+&Ée⁄\+<ä] n_ÛÁbÕj·÷\÷ ‘Ó\TdüTø=ì, øös¡edüuÛÑ˝À ìy˚~+#ê&ÉT. dü+~ÛøÏ ˇ|üø√ø£b˛‘˚ j·TT<ä∆eTH˚ n–ï˝À
øös¡e⁄\T $T&É‘·˝≤¢ ø±*b˛‘ês¡ì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT |ü+‘·+ $&ÉTe˝Ò<äT, ô|’>± ‘·q $TÁ‘·T\‘√ ø£*dæ lø£èwüßí&çì
ã+~Û+#ê\ì #·÷XÊ&ÉT. lø£èwüí|üs¡e÷‘·àqT mes¡T ã+~Û+#·>∑\s¡T? yêﬁ¯ﬂ ≈£îÁ≥\qT ‘·T‘·TÔìj·T\T CÒdü÷Ô ø£èwüßí&ÉT ‘·q
$X¯«s¡÷bÕìï #·÷|æ+#ê&ÉT. Ä eTVü‰‘˚CÀeT÷]Ôì ;Ûwüà, Á<√D, $<äTs¡, ø£èbÕ#ês¡T´\T, eTVü≤s¡T¸\T ‘·|üŒ mes¡÷ #·÷&É˝Òø£b˛j·÷s¡T.
<Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT <˚e<˚e⁄ì ÁbÕ]ú+∫, Ä ~e´s¡÷bÕìï dü+<ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT. >±+<Ûë] ≈£L&Ü ≈£îe÷s¡Tì eTqdüT e÷s¡Ã&ÜìøÏ
m+‘·>±H√ Á|üj·T‹ï+∫ $|òü\yÓTÆ+~.
‘·sê«‘· ø£èwüßí&ÉT ø£s¡Tíìø£*dæ, ª˙e⁄ ≈£î+r<˚$ ≈£îe÷s¡T&Ée⁄. bÕ+&Ée⁄˝À¢ ÁX‚wüß˜&Ée⁄. ˙e⁄ yê] |üø£å+˝À #˚s¡T, y˚T\T
»s¡T>∑T‘·T+μ<äì Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚XÊ&ÉT. ø£s¡Tí&ÉT ªùdïVü‰ìøÏ ÁbÕD+ Ç#˚ÃH˚qT, <äTs√´<ÛäqTì e~*sê˝Òqì, qeTàø£Á<√Vü≤+ #˚j·T˝Òqì,
bÕ+&Ée⁄ kÕVü≤#·s¡´+˝À \_Û+#˚ ø√{Ï düTU≤\ø£+fÒ, <äTs√´<ÛäqTìø√dü+ ÁbÕD≤\]Œ+#·&Éy˚T ø°]Ô<ëj·Tø£eTì ø£èwüßíì e÷≥

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°216

‘√dæ|ü⁄#êÃ&ÉT. n≥T|æeTà≥ ø£èwüßíì Áù|s¡D‘√ ≈£î+‹ ≈£L&Ü Ä Á|üj·T‘·ï+ #˚dæ+~. ªø£qï‘·*¢ MT~ >ös¡e+‘√ ˙ ø=&ÉT≈£î˝À¢
ns¡T®qT&çï ‘·|üŒ, ‘·øÏÿq yêﬁ¯ﬂqT e~Û+#·μqì ø£s¡Tí&ÉT ÄyÓT≈£î e÷{Ï#êÃ&ÉT.
j·TT<ä∆+ ìX¯Ãj·TyÓTÆ+~. øös¡eôd’Hê´ìøÏ ;Ûwüà|æ‘êeTVüQ&ÉT düs¡«ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&ÉT>± ìj·T$T‘·T&Éj·÷´&ÉT. ª‘·qqT |ü<˚ |ü<˚
nee÷ì+#˚ ;Ûwüßà&ÉT #·ìb˛j˚T<ëø± ‘êqT Äj·TT<Ûä+ #˚|ü≥ºμqì ø£s¡Tí&ÉT Á|ü‹»„#˚dæ, j·TT<ä∆s¡+>∑+ qT+&ç ‘·|ü≈£îHêï&ÉT.
bÕ+&Ée⁄ düs¡«ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&ç>± Á<Í|ü~ Á<äTwüº<äT´eTTï&ÉT ìj·÷eTø£eTj·÷´&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT ‘·eT ã˝≤ã˝≤\qT düMTøÏå+#·T≈£î+≥÷
;Ûwüßà&çï ªMT j·TT<ä∆ $XÊs¡<ä‘·«+ ôd\Mj·TμeTì n&ç>±&ÉT. n+<äT≈£î ;Ûwüßà&ÉT ` ªªj·TT<ä∆+˝À qqTï $T+∫qyês¡T˝Òs¡T. H˚qT
n+<ä]‘√ nìï s¡ø±\T>± j·TT<ä∆+ #˚kÕÔqT ø±ì, •K+&ç HêeTT+<äT≈£î eùdÔ H˚qT nÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+#·˝ÒqTμ nì #ÓbÕŒ&ÉT.
m+<äTø£+fÒ n‘·&ÉT |üPs¡«»qà˝À ø±osêE ô|<ä›≈£îe÷¬sÔ n+ã. dü«j·T+es¡+˝À ;Ûwüßà&ÜyÓTqT ã\e+‘·+>± m‘·TÔø=ìe∫ÃHê,
ªkÕﬁ¯«sêEqT Áù|$T+#êμqì #Ó|üŒ&É+‘√ <äj·T‘·\∫bıeTàHêï&ÉT. kÕﬁ¯ó«&ÉT ≈£L&Ü ÄyÓTqT d”«ø£]+#·ø£ b˛e&É+‘√ |üs¡y˚TX¯«s¡Tì
>∑T]+∫ ‘·|üdüT‡#˚dæ, ;Ûwüßà&çï e~Û+#˚ es¡+ bı+~+~. Ä es¡Á|üuÛ≤e+‘√H˚ Á<äT|ü<äTìøÏ ≈£L‘·Ts¡T>± |ü⁄{Ïº, |ü⁄s¡Twüßì>±
J$düTÔqï~. ÄyÓTqT #·÷ùdÔ ;Ûwüßà&ÉT <ÛäqTôd‡≈£îÿô|≥º˝Ò&ÉT.
≈£îs¡TbÕ+&Éeôd’Hê´\T j·TT<ä∆+ ø√dü+ ≈£îs¡TπøåÁ‘·eTH˚ s¡DπøåÁ‘êìøÏ #˚s¡T≈£îHêïsTT.
77777
.6. ;Ûwüà|üs¡«+.
≈£îs¡TπøåÁ‘·+ nH˚ s¡Ddüú\+˝À ≈£îs¡TbÕ+&Éeôd’Hê´\T yÓ÷Vü≤]+|üã&Ü¶sTT. m<äTs¡T>± ø£ì|ædüTÔqï >∑Ts¡Te⁄\T, ‘ê‘·\T,
‘·+Á&ÉT\T, ã+<ÛäTe⁄\‘√ j·TT<ä∆+ #˚j·÷\qï $wüj·T+ ns¡T®qTìøÏ u≤<Ûäø£*Z+∫+~. nÁkÕÔ\Te~˝Òdæ j·TT<ä∆+ #˚j·TqHêï&ÉT.
n|ü&ÉT ø£èwüßí&ÉT ` me] $~Ûì yêﬁ¯óﬂ ‘·|üŒø£ ìs¡«]Ô+#ê\ì, ∫‘·ÔX¯ó~∆‘√ ø£èwæ#˚j·÷\ì, |òü*‘·+ uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT ìs¡ísTTkÕÔ&Éì,
ø£s¡à|òü˝≤ìï nqTuÛÑ$+#·&É+ m+‘·{Ïyê]¬ø’Hê ‘·|üŒ<äì ^‘·qT ñ|ü<˚•dü÷Ô (uÛÑ>∑eBZ‘· 18 n<Ûë´j·÷\T) ns¡T®qTDÏí ø£s¡Ôy√´qTàKT&çï
#˚kÕÔ&ÉT. j·TT~Ûwæ˜s¡T&ÉT ;ÛcÕà<äT e<ä›≈£î yÓ[ﬂ j·TT<ë∆ìøÏ nqTeT‹ì, Äosê«<ë˙ï rdüT≈£î+{≤&ÉT.
;Ûwüßàì H˚‘·è‘·«+˝À øös¡e⁄\T, Á<äTwüº<äT´eTTïì Hêj·Tø£‘·«+˝À bÕ+&Ée⁄\T ;Ûø£s¡+>± b˛sê≥+ kÕ–+#ês¡T. Ä j·TT<ä∆+
‘=$Tà~ s√E\T ìsê|òü÷≥+>± kÕ–+~. ‘=$Tà<äes√E lø£èwüßí&ÉT <Ûäs¡àsêE‘√ ª;Ûwüßà&ÉT #·ìb˛‘˚>±˙ MT≈£î $»j·T+
\_Û+#·<äT. Ç|üŒ{Ïπø ‘=+uÛ…’y˚ jÓ÷<ÛäT\qT MTs¡T ø√˝ÀŒj·÷s¡T. n‘·DÏí #·+|ü>∑*π> e÷s¡Z+ Äj·Tq <ë«sêH˚ ‘Ó\TdüTø√+&ç!μ
nHêï&ÉT. <Ûäs¡àsêE ;ÛwüßàDÏí ø£*dæ ªj·TT<ä∆+˝À y˚TeTT »sTT+#˚ e÷s¡Z+ #Ó|üμeTì n&ç>±&ÉT. ;Ûwüßà&ÉT ‘êqT #·ìb˛‘˚>±ì,
øös¡e⁄\qT »sTT+#·˝Òs¡ì #ÓãT‘·÷, •K+&çì eTT+<äT+#·Tø=ì j·TT<ä∆+ #˚j·TeTì dü\Vü‰Ç#êÃ&ÉT. |ü<äe s√E n<˚ eP´Vü‰ìï
nqTdü]+∫ ns¡T®qT&ÉT ;Ûwüßà&ç <˚Vü‰ìï n+>∑Tﬁ¯+U≤∞ ˝Ò≈£î+&Ü u≤D≤\‘√ ∫ÛÁ<ä+#˚XÊ&ÉT. nsTTHê ‘·+Á&ç>±]∫Ãq ªùd«#êÃ¤eTs¡Dμ
es¡+ e\¢ ;Ûwüßà&ÉT #êe˝Ò<äT. X¯Øs¡+˝À ~–q u≤D≤˝Ò X¯j·T´ (n+|üX¯j·T´)>± |ü&çb˛j·÷&ÉT.
Ä dæú‹˝À ;ÛwüßàìøÏ <ëVü≤+y˚ùdÔ ns¡T®qT&ÉT ‘·q |üs¡®q´ u≤D+‘√ bÕ‘êﬁ¯>∑+>∑qT ô|’øÏ ‘Ó|æŒ+∫ n‘·ì <ëVü≤+ rsêÃ&ÉT.
<Ûäs¡à», <äTs√´<ÛäHê~ bÂÁ‘·T\qT ;Ûwüßà&ÉT z<ësêÃ&ÉT, ø£èwüßíì kÕ+‘·«q e#·Hê\T ÁX¯<ä∆>± $Hêï&ÉT. ø£s¡Tí&ÉT ‘·qqT ø£å$T+#·eTì
y˚&ÉTø=q>± Áù|eT‘√ n‘·&çï B$+∫ Ç|üŒ{Ï¬ø’Hê bÕ+&Ée |üø£å+˝À #˚s¡eTì Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚XÊ&ÉT. ø£s¡Tí&ÉT ªùdïVü≤+ø√dü+ Hê
ÁbÕD≤\T ‘·èDÁbÕj·T+>± uÛ≤$kÕÔμqì, <äTs√´<ÛäqTì |üøå±H˚ï b˛sê&ÉT‘êqì, ;Ûwüßàì dü÷#·qqT ‘√dæ|ü⁄#êÃ&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 217

.7. Á<√D|üs¡«+.
#˚dæq Á|ü‹»„qqTdü]+∫ ø£s¡Tí&ÉT j·TT<ä∆s¡+>∑+˝ÀøÏ ~>±&ÉT. Á<√DT&ÉT düs¡«ôd’Hê´<Ûä´≈£åî&Éj·÷´&ÉT. düø£ X¯ÁkÕÔgy˚~jÓÆTq
Á<√DT&ÉT j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À söÁ<äs¡÷|ü+‘√ bÕ+&Éeùdqô|’ $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶&ÉT. >∑Ts¡Te⁄qT $T+∫q •wüß´&ÉT>± ø°]Ô>±+∫q ns¡T®qT&ÉT
n‘·&çï düeTs¡ú+>± m<äTs=ÿ Hêï&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT Á<√DTì‘√ ª<Ûäs¡àsêEqT |ü{Ïº ã+~ÛùdÔ eTq+ $»j·T+ kÕ~Û+∫qfÒ¢. Ä
|üì#˚j·T+&ç!μ nì yÓTTs¡ô|≥Tº≈£îHêï&ÉT. ªns¡T®qTDÏí $T>∑‘ê bÕ+&Ée⁄\qT+&ç <ä÷s¡+>± rdüTø=ìyÓﬁ‚Ô, Ä|üì #˚j·T&É+
düT\uÛÑeTe⁄‘·T+~. ø£ècÕís¡T®qT\qT »sTT+#·&É+ düèwæº˝À me«] ‘·s¡eT÷ø±μ<äHêï&ÉT Á<√DT&ÉT. dü+X¯|üÔ≈£î\T ns¡T®qT&çï ¬s#·Ã>={Ïº
j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À <äøÏåD+ yÓ’|ü⁄ <ä÷s¡+>± rdüTø=ìb˛j·÷s¡T. Ä düeTj·T+˝À $∫Á‘·eT÷, nuÛÒ<ä´eT÷ nsTTq |ü<äàeP´Vü≤s¡#·q
#˚XÊ&ÉT Á<√DT&ÉT. ns¡T®qT&ÉT˝Òì bÕ+&Ée⁄\T Ä eP´Vü‰ìï uÛÒ~+#·&ÜìøÏ nX¯≈£îÔ\T. Ä s¡Vü≤dü´+ ‘Ó*dæq n_ÛeTqT´&çï
eTT+<äTq&ÉTe⁄eTì, ‘êeTT yÓqTø£H˚ ekÕÔeTì <Ûäs¡àsêE ø√sê&ÉT. ô|<ä‘·+Á&ç Ä»„‘√, eT¨‘ê‡Vü≤+>± |ü<äàeP´Vü≤+˝ÀøÏ
#=s¡ã&Ü¶&ÉT n_ÛeTqT´&ÉT. |üs¡y˚TX¯«s¡Tì‘√ bı+~q es¡ã\+ #˚‘· »j·TÁ<ä<ÛäT&ÉT (ôd’+<Ûäe⁄&ÉT) <Ûäs¡àsêC≤<äT\qT n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT.
n_ÛeTqT´&ÉT ‘·q ‘·+Á&ÉT kÕj·T+ø√dü+ m<äTs¡T#·÷&É≈£î+&ÜH˚ eT¨Á>∑+>± j·TT<ä∆+ #˚XÊ&ÉT. ø£s¡í, Á<√D, ø£è|ü, nX¯«‘êúeT,
ãèVü≤<ä“\, ø£è‘·es¡à nH˚ Äs¡T>∑Ts¡T eTVü‰s¡<∏äT\T ˇø£ÿf…Æ, ˇ+≥] u≤\T&Ó’q n_ÛeTqT´ìô|’ ˇø£ÿkÕ]>± <ë&ç#˚XÊs¡T. s¡<∏ëìï
eTT≈£ÿ\T #˚XÊs¡T— >∑Ti≤¿\qT Vü≤‘·e÷sêÃs¡T— <ÛäqTdüT‡ $]#˚XÊs¡T— K&ÜZìï eTTø£ÿ\T #˚XÊs¡T— >∑<äqT qT>∑TZqT>∑TZ #˚XÊs¡T.
s¡ø£Ôdæø£ÔyÓTÆq <˚Vü≤+‘√, neTTà u≤<ÛäqT ‘·≥Tº≈£î+≥÷H˚, s¡<∏ä #·Áø±H˚ï düT<äs¡Ùq #·Áø£eTì|æ+#˚˝≤ eTVü‰Ms√∫‘·+>± j·TT<ä∆+
#˚XÊ&ÉT n_ÛeTqT´&ÉT. ø±ì n+<äs¡÷ eT÷≈£îeTà&ç>± <ë&ç #˚j·T&É+‘√ Ms¡dü«s¡ZeT\+ø£]+#ê&ÉT düTuÛÑÁ<ëq+<äqT&ÉT. ªeTs√
ns¡T®qT&ÉTμ nì X¯Á‘·Te⁄ #˚‘· ø=ìj·÷&Éã&ç, bÕ]úe <˚Vü‰ìï M&çHê, n+<ä]#˚‘· >=|üŒ kÕVü≤dæ≈£î&ç>±, eTVü‰Ms¡T&ç>±
ø°]Ô+|üã&Ü¶&ÉT n_ÛeTqT´&ÉT.
n_ÛeTqT´ì eTs¡D+‘√ n+<äs¡÷ <äT'KkÕ>∑s¡+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T. <Ûäs¡àsêE rÁe ìsêX¯˝À eTTì–b˛j·÷&ÉT. ìπs«<äeX¯ó
&Ó’b˛j·÷&ÉT. ns¡T®qTìøÏ, »]–q dü+>∑‘·+‘ê $e]+#ê&ÉT <Ûäs¡àsêE. n_ÛeTqT´ì eTs¡D≤ìøÏ |üs√ø£å+>± ø±s¡DyÓTÆq ôd’+<Ûäe⁄&çï
eTs¡Tdü{Ïs√E dü÷s¡T´&ÉdüÔ$T+#·ø£eTT+<˚ dü+Vü≤]kÕÔqì, n{≤¢ #˚j·T˝Òø£b˛‘˚ n–ïÁ|üy˚X¯+ #˚dæ <˚Vü≤+ #ê*kÕÔqì ;ÛwüD
Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT ns¡T®qT&ÉT. ns¡T®qT&ç qT+&ç »j·TÁ<ä<∏äTDÏí (ôd’+<Ûäe⁄&ÉT) ø±bÕ&É{≤ìøÏ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq eP´Vü≤s¡#·q #˚XÊ&ÉT
Á<√DT&ÉT. @&ÉT nøå√Væ≤DÏ ôd’q´+ eT<Ûä´ n‘·&çï <ë∫, ‘êeT+‘ê eTT+<äT+&ç ns¡T®qTì‘√ j·TT<ä∆+ #˚j·TkÕ>±s¡T Á<√D≤<äT\T.
dü÷s¡T´&ÉT |ü•ÃeT~X¯≈£î #˚s¡T≈£î+≥THêï&ÉT, »j·TÁ<ä<∏äT&çï ø£ìô|≥º˝Òø£b˛j·÷&ÉT ns¡T®qT&ÉT. n|ü&˚ Vü≤sƒê‘·TÔ>± Nø£{Ï |ü&˚≥≥T¢
#˚XÊ&ÉT ø£èwüßí&ÉT ‘·q eTj·÷X¯øÏÔ‘√. øös¡eùdq Äq+<ä ‘ê+&Ée+ #˚j·TkÕ–+~. »j·TÁ<ä<∏äT&ÉT #êeø£b˛>±, bÕ+&Ée eT<Ûä´eTT&ÉT
ns¡T®qT&ÉT Ä‘·à‘ê´>∑+ #˚ùd <äTdæú‹ <ë|ü⁄]+∫+~ nqT≈£îHêïs¡T n+‘ê. ôd’+<∏äe⁄&ÉT ìs¡“¤j·T+>± ôd’q´eT<Ûä´+ qT+&ç
ãj·T{Ïø=#êÃ&ÉT. n|ü&ÉT ø£èwüßí&ÉT ‘·q e÷j·TqT ñ|üdü+Vü≤]+∫, dü÷s¡T´&ÉT ø£q|ü&˚≥≥T¢ #˚XÊ&ÉT. ªns¡T®Hê! n~>√ dü÷s¡T´&ÉT
Ç~>√ »j·TÁ<ä<ÛäT&ÉT. yÓ+≥H˚ Mì ‘· qs¡T≈£î!μ nHêï&ÉT. n+<äs¡÷ #·÷dü÷Ô+&É>±H˚ yê&çu≤D+‘√ Ä ôd’+<Ûäyê<ÛäeTTì ‘·\
yÓTT+&Ó+ qT+&ç y˚s¡T #˚XÊ&ÉT ns¡T®qT&ÉT. n|ü&ÉT ø£èwüßí&ÉT eTs√ e÷≥ #ÓbÕŒ&ÉT. ªMì ‘·+Á&ç eè<ä∆ø£åÁ‘·T&ÉT, ‘·q ø=&ÉT≈£î
‘·\qT me&ÉT H˚\ô|’ bÕπskÕÔ&√ yêì ‘· e+<ä eTTø£ÿ\e⁄‘·T+μ<äì X¯|æ+∫ ñHêï&ÉT. yê&ç|ü&ÉT X¯eT+‘·|ü+#·ø£eq+˝À
‘·|üdüT‡ #˚düTÔHêï&ÉT. á ‘·\qT H˚\MT<ä |ü&É˙j·Tø£, düsêdü] yêì ‘·+Á&ç ˇ&ç˝À |ü&˚≥T¢ #˚sTTμ nHêï&ÉT. ns¡T®qT&ÉT eTs√
u≤D+‘√ Ä|üì |üP]Ô#˚XÊ&ÉT. Vü≤sƒê‘·TÔ>± ˇ&ç˝À|ü&É¶ ‘·\qT H˚\MT~øÏ $dæ]q eè<ä∆ø£åÁ‘·T&ÉT ‘· q÷s¡TeTTø£ÿ˝…’ #·#êÃ&ÉT.
‘·eTTà&ÉT n_ÛeTqT´&ÉT øös¡yê<ÛäeTT #˚‹˝À e~Û+|üã&ç Ms¡dü«s¡ZeT\+ø£]+∫Hê&Éqï $wüj·T+ ‘Ó\düT≈£îqï |òüT{À‘·ÿ#·T&ÉT
<Ûäs¡àsêE nqTeT‹‘√ j·TT<ä∆s¡+>∑+˝ÀøÏ ~>±&ÉT. ‘·q e÷j·÷j·TT<ä∆+‘√ øös¡e⁄ \ø£å˝≤~ ôd’Hê´\qT dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
n\+ãdüTDÏí e~Û+#ê&ÉT. nX¯«‘êúeTqT >±j·T|ü]#ê&ÉT, ø£s¡TíDÏí z&ç+#ê&ÉT. n+<ä]˙ HêHê j·÷‘·q\≈£î >∑T]#˚j·TkÕ>±&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°218

n|ü&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT ª˙e<ä› qTqï ~yê´ÁkÕÔìï Á|üjÓ÷–+∫ á |òüT{À‘·ÿ#·Tì |”&É $s¡>∑&É >±$+#·TμeTHêï&ÉT ≈£s¡Tíì‘√.
ns¡T®qTDÏí #·+|ü&É+ ø√dü+ Á|üjÓ÷–+#·≈£î+&Ü nfÒºô|≥Tº≈£îqï Ä nÁkÕÔìï ø£s¡Tí&ÉT ‘·q $TÁ‘·T&Éqï e÷≥ ø±<äq˝Òø£ |òüT{À‘·ÿ#·Tì
MT<ä Á|üjÓ÷–+#ê&ÉT. |òüT{À‘·ÿ#·T&ÉT s¡DuÛÑ÷$T˝À ≈£L*b˛j·÷&ÉT. |òüT{À‘·ÿ#·T&ÉT #·ìb˛j·÷&Éqï u≤<Ûäø£+f…, ø£s¡Tí&ÉT ~yê´ÁkÕÔìï
ns¡T®qTì MT<ä Á|üjÓ÷–+#˚ neø±X¯$Tø£˝Ò<äqï Äq+<ä+ Á|üø£{Ï+#ê&ÉT ø£èwüßí&ÉT.
j·TT<ä∆+ eT]+‘· ;Ûø£s¡ s¡÷|ü+ <ë*Ã+~. Á<√DT&ÉT Á<äT|ü<äT&çï dü+Vü≤]+#ê&ÉT. Á<äTwüº<äT´eTTï&ÉT ñÁ>∑T&Éj·÷´&ÉT. ns¡T®qT&ÉT
ªn<Ûäs¡à|üø£å+ #˚]q+<äT≈£î >∑Ts¡Te⁄HÓ’Hê ì]®+#·ø£ ‘·|üŒ<äqï ÄÁ>∑Vü≤+ |üPHê&ÉT. me¬s+‘· Á|üj·T‘·ï+ #˚dæHê Á<√DTDÏí e÷Á‘·+
»sTT+#·˝Òø£b˛j·÷s¡T. mquÛ…’jÓÆT<˚ﬁ¯ﬂ ej·TdüT‡˝Àq÷ qej·TTe≈£î&ç˝≤ b˛sê&ÉT‘·Tqï Á<√DT&çï m<äTs=ÿq&ÜìøÏ eP´Vü≤+
‘√#·ø£ ‹ø£eTø£|ü&ÉT‘·Tqï bÕ+&Ée⁄\≈£î ø£èwüßí&ÉT ñbÕj·T+ #ÓbÕŒ&ÉT ` ªÁ<√DTìøÏ ø=&ÉTø£+fÒ |ü+#·ÁbÕD≤\T. nX¯«‘êúeT
#·ìb˛j·÷&Éì <Ûäs¡àsêE nã<ä∆e÷&Ü*. <ë+‘√ n‘·&ÉT ngdüHê´dü+ #˚kÕÔ&ÉT. n|ü&ÉT nHêj·÷dü+>± e~Û+#·e#·TÃμ. BìøÏ
dü‘·´dü+<ÛäT&Ó’q <Ûäs¡àsêE ˇ|üø√˝Ò<äT. ø±ì j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À n|ü&˚ nX¯«‘êúeT nH˚ ù|s¡T>∑ @qT>∑T #·ìb˛sTT+~. n|ü&ÉT
<Ûäs¡àsêE ` ªnX¯«‘êúeT #·ìb˛j·÷&ÉT ø±ì n~ @qT>∑Tμ nHêï&ÉT. nsTT‘˚ yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+ >∑{Ïº>± ns¡∫, ¬s+&√ uÛ≤>∑+
$ì|æ+#·q≥T¢ >=DÏ>±&ÉT. dü‘·´yêvÏà nsTTq <Ûäs¡àsêE e÷≥\T $qï Á<√DT&ÉT ì»+>±H˚ ‘·q ø=&ÉT≈£î #·ìb˛j·÷&Éì
ngdüHê´dü+ #˚XÊ&ÉT. n<˚ n<äqT>± Á<äTwüº<äT´eTTï&ÉT K&ÉZ+‘√ Á<√DTì ‘·\qT yÓTT+&Ó+ qT+&ç y˚s¡T#˚XÊ&ÉT. á $wüj·T+
‘Ó*dæq nX¯«‘êúeT eT¨Á>∑T&Ó’ bÕ+&Ée⁄\qT e~ÛkÕÔqì Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT.
88888
.8. ø£s¡í|üs¡«+.
Á<√DTì eTs¡D+‘√ <äTs√´<ÛäqT&ÉT ø£s¡Tí&çï düs¡«ôd’Hê´~Û|ü‹ì #˚XÊ&ÉT. ø£s¡Tí&ç s¡<∏äkÕs¡~∏>± X¯\T´&çï m+|æø£ #˚düT≈£îHêï&ÉT.
eTÁ<ä <˚XÊ~Û|ü‹ X¯\T´&ÉT <Ûäs¡àsêE≈£î ≈£L&Ü j·TT<ä∆+˝À e÷≥ kÕj·T+ #˚kÕÔqì e÷{Ï∫Ã ñHêï&ÉT. n+<äTπø ø£s¡TíìøÏ
kÕs¡<∏ä´+ eVæ≤dü÷ÔH˚ ø£]ƒqyÓTÆq ì+<ë yêø±´\‘√, X¯Á‘·TMs¡T bı>∑&ÉÔ\‘√ n‘·&çï ìØ«s¡T´&çï #˚j·T&ÜìøÏ |üPqT≈£îHêï&ÉT.
(n+<äTπø eTq yÓ’|ü⁄ ñ+&ç ≈£L&Ü X¯Á‘·Te⁄\≈£î kÕj·T+#˚ùdyê]ì #·÷dæ Ç|üŒ{Ïø° X¯\´kÕs¡<Ûä´+ nH˚ e÷≥ ñ|üjÓ÷–düTÔHêï+).
ø£s¡Tí&ÉT j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À uÛÑj·T+ø£s¡+>± $»è+_Û+#ê&ÉT. øös¡eôd’q´+ n‘·ì $»è+uÛÑD‘√ Áù|πs|æ‘·T˝…’ ¬s{Ïº+∫q ñ‘ê‡Vü≤+‘√
j·TT<ä∆+ #˚j·TkÕ>±s¡T. eTs√|üø£ÿ bÕ+&Ée⁄˝À¢ |ü≥Tº<ä @e÷Á‘·+ ‘·>∑Z˝Ò<äT. ;ÛeTT&ÉT yÓTT<ä{Ïs√E qT+&û øös¡e⁄\qT es¡Tdüu…{Ïº
j·TeT|ü⁄]øÏ |ü+|ædü÷ÔH˚ ñHêï&ÉT. nX¯«‘êúeT ‘·+Á&çì ø√˝ÀŒsTTq|üŒ{Ï qT+&ç Á|ürø±πs#·Ã¤‘√ s¡–*b˛‘·÷H˚ ñHêï&ÉT. bÕ+&Ée⁄\T
≈£L&Ü n_ÛeTqT´&çï, |òüT{À‘·ÿ#·T&ûï ø√˝ÀŒsTT ≈£î|æ‘·T˝…’ ñHêïs¡T. á H˚|ü<∏ä´+˝ÀH˚ ;ÛeTTìøÏ <äTXÊÙdüqT&ÉT m<äTs¡j·÷´&ÉT
s¡Ds¡+>∑+˝À.
ˇø£ÿkÕ] ;ÛeTTìøÏ Á<Í|ü~øÏ ì+&ÉT düuÛÑ˝À »]–q |üsêuÛÑe+ >∑Ts¡TÔø=∫Ã+~. ‘·q Á|ü‹»„ n‘·HÓqï&É÷ eTs¡∫b˛˝Ò<äT.
<äTXÊÙdüqTì‘√ yÓTT<ä≥ >∑<ëj·TT<ä∆+#˚dæ, z&ç+∫, Äô|’ bÕ]b˛‘·Tqï <äTXÊÙdüqTì|ü{Ïº, H˚\MT<ä|ü&˚dæ, ‘·q yê&ç >√ﬁ¯ﬂ‘√
yêì >∑T+&ÓqT uÛÑj·T+ø£s¡+>± N˝≤Ã&ÉT. <√dæﬁ¯ﬂ‘√ HÓ‘·TÔs¡T ‘ê–, n+‘·{Ï‘√ Ä>∑ø£ yêì ù|>∑T\T Vü‰sê˝≤¢ yÓT&É˝À y˚düTø=ì
;Ûø£s¡+>± >∑]®+#ê&ÉT. n~ #·÷dæq X¯Á‘·Te⁄ >∑T+&Ó\$dæb˛j·÷sTT. ôd’ì≈£î\T #ê˝≤ eT+~ n~ #·÷dü÷ÔH˚ bÕ]b˛j·÷s¡T.
j·TT<ä∆s¡+>∑+˝À ø£sêís¡T®qT\T m<äTs¡j·÷´s¡T. ø£s¡Tí&ÉT n+‘·≈£î eTT+<˚ <Ûäs¡àsêE, ;ÛeTT&ÉT, q≈£î düVü≤<˚e⁄\T ‘·q #˚‹øÏ
∫øÏÿHê, ‘·*¢øÏ∫Ãq e÷≥Á|üø±s¡+ yêﬁ¯ﬂqT #·+|ü≈£î+&Ü e~*ô|{≤º&ÉT. ˇø£]H=ø£s¡T n~Ûπøå|æ+#·T≈£î+≥÷ ns¡T®qT&É÷, ø£s¡Tí&ÉT
|üs¡düŒs¡+ nÁkÕÔ\T Á|üjÓ÷–+#·Tø√kÕ>±s¡T. ø£s¡Tíìe<ä› ns¡T®qTì MT<ä Á|üjÓ÷–+#·&ÜìøÏ X¯øÏÔe+‘·yÓTÆq ng+ ˇø£{Ï Ç+ø±

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 219

$T–˝Ò ñ+~. n~ düs¡«eTTU≤g+. n~ m+‘√ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆ+~. n–ïøÏ yêj·TTe⁄ ‘√&Ó’q≥T¢ m|ü&√ U≤+&Ée<äVü≤q+˝À ‘·q
‘·*¢ #êe&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq ns¡T®qTìMT<ä Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√e&ÜìøÏ m<äTs¡T#·÷düTÔqï nX¯«ùdqT&ÉT (‘·ø£å≈£îì ø=&ÉT≈£î)
n<äèX¯´s¡÷|ü+˝À ø£s¡Tíì ‘·÷D°s¡+˝À #˚sê&ÉT. ø£s¡Tí&ÉT düs¡ŒeTTU≤g+ Á|üjÓ÷–+∫q|ü&ÉT <ëìï ÄeVæ≤+∫, $wü|üP]‘·+
>±$+∫ ns¡T®qTì MT~øÏ <ä÷düTø=ìb˛j·÷&ÉT. Ç<ä+‘ê >∑eTì+∫q ø£èwüßí&ÉT s¡<∏ëìï ã\+>± n&ÉT>∑Ty˚Ts¡ uÛÑ÷$T˝ÀøÏ
‘=ø±ÿ&ÉT. ns¡T®qTì ø£+sƒêìøÏ ‘·>∑\e\dæq u≤D+ øÏØ{≤ìøÏ ‘êøÏ+~. Ç+Á<äT&ÉT Á|ükÕ~+∫q Ä ~e´ øÏØ≥+ ≈£L&Ü
$cÕ–ïø°\˝À¢ |ü&ç ø±*, ø±+‹$V”≤qyÓTÆ |ü&çb˛sTT+~. <ë+‘√ ¬s∫Ãb˛sTTq ns¡T®qT&ÉT X¯s¡|üs¡+|üs¡>∑T]|æ+∫, s¡<∏ëìï,
kÕs¡~∏ì, ø£s¡TíD°í rÁe+>± >±j·T|ü]#ê&ÉT. n|ü&˚ ø£s¡Tíì s¡<∏ä+ H˚\˝ÀìøÏ ≈£î+–b˛kÕ–+~. H˚\˝À ~>∑ã&çq ‘·q s¡<∏ëìï
m‘˚Ô Á|üj·T‘·ï+ #˚j·TkÕ>±&ÉT ø£s¡Tí&ÉT. ø£s¡Tí&çï #·+|ü&ÜìøÏ n<˚ ‘·–q düeTj·TeTì, ng+ dü+~Û+#·TeTì ns¡T®qTDÏí Áb˛‘·‡Væ≤+#ê&ÉT
ø£èwüßí&ÉT. ªn~ n<Ûäs¡àμ eTì n&ÉT¶ø√ uÀsTTq ø£s¡TíDÏí ` ªn_ÛeTqT´DÏí #·+|ü&É+ n<Ûäs¡à+ ø±<ë?μ nì ì\BXÊ&ÉT ø£èwüßí&ÉT.
ø=&ÉT≈£î eTs¡D dü+|òüT≥q >∑Ts¡TÔ≈£îsê>±H˚ ns¡T®qT&ÉT ¬s{Ïº+∫q ø√|ü+‘√ ø£s¡Tí&çô|’ ~yê´g+ Á|üjÓ÷–+∫ ìVü≤‘·TDÏí #˚XÊ&ÉT.
ùdïVæ≤‘·Tì eTs¡D+‘√ <äTs¡“¤s¡XÀø£+˝À ≈£Ls¡T≈£îb˛j·÷&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT. Á|üeTTKT\+<äs¡÷ #·ìb˛sTTHê n‘·ì˝À
j·TT<ä∆$eTTK‘·≈£î ã<äT\T j·TT<√∆Hêà<ä+ $»è+_Û+∫+~. ø£s¡Tí&ÉT >=|üŒ<ëqo*. eTVü‰|üsêÁø£eTe+‘·T&ÉT, n‘·T*‘· X¯ÁkÕÔg
$<ë´bÕs¡+>∑‘·T&ÉT ø±˙ <äTwüßº&Ó’q <äTs√´<ÛäqTì kÕVü≤#·s¡´+˝À n<Ûäs¡à+ |üø£å+ eVæ≤+∫, ns¡ús¡Væ≤‘·+>± <˚Vü≤j·÷Á‘· #ê*+#ê&ÉT.
.9. X¯\´|üs¡«+.
ø£s¡Tí&ÉT #·ìb˛sTTq ‘·sê«‘· eTÁ<ä sêC…’q X¯\T´DÏí düs¡« ôd’Hê´<Ûä´≈£åîDÏí #˚XÊ&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT. X¯\T´&ÉT j·TT~Ûwæºs¡Tì‘√
»]–q |òüTÀs¡ j·TT<ä∆+˝À nqT#·s¡T\‘√ düVü‰ Vü≤‘·eTj·÷´&ÉT. X¯≈£îìì, n‘·ì ø=&ÉT¬ø’q ñ\÷≈£îì düVü≤<˚e⁄&ÉT dü+Vü≤]+#ê&ÉT.
Ä $<Ûä+>± <äTs√´<ÛäqTì 11 nøå√Væ≤DT ôd’q´eT+‘ê #·ìb˛sTT+~. πøe\+ e+<ä dü+K´˝À ôd’ì≈£î\T $T–˝≤s¡T. jÓ÷<ÛäT˝À¢
nX¯«‘êúeT, ø£è‘·es¡à, ø£èbÕ#ês¡T´&ÉT e÷Á‘·+ <äTs√´<ÛäqTì |üø£å+˝À ñHêïs¡T. á |ü]dæú‹q+‘ê #·÷dæq <äTs√´<ÛäqT&ÉT ø£å‘·>±Á‘·T&Ó’,
j·TT<ä∆uÛÑ÷$Tì e~* ˇø£ düs√es¡+˝À <ë≈£îÿHêï&ÉT. n‘·ìøÏ »\düÔ+uÛÑq $<ä´e#·TÃ. n+<äT˝ÀH˚ n&ÉT>∑Tq Vü‰sTT>± $ÁXÊ+‹
rdüT≈£î+≥THêï&ÉT.
Ä $wüj·T+ _Û\T¢\e\q j·TT~Ûwüß˜s¡TìøÏ ‘Ó*dæ+~. n‘·&ÉT ‘·eTTàﬁ¯ﬂqT, ø£èwüßí&çï yÓ+≥ô|≥Tºø=ì Ä eT&ÉT>∑T e<ä›≈£î
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. <äTs√´<ÛäqTDÏí ãj·T{Ïø=∫Ã j·TT<ä∆+ #˚j·TeTì ÄVü‰«ì+#ê&ÉT. ªe÷˝À @ ˇø£ÿ]ì dü+Vü≤]+∫Hê z≥$Tì n+^ø£]kÕÔμ
eTHêï&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT ` ‘·q≈£î >∑<ëj·TT<ä∆eT+fÒ ÇwüºeTì, ;ÛeTTì‘√ b˛sê&ÉT‘êqì Á|üø£{Ï+∫ düs√es¡+ qT+&ç yÓ\T|ü*øÏ
e#êÃ&ÉT.
;ÛeT <äTs√´<ÛäqT\T n‹;Ûø£s¡+>± ‘·\|ü&Ü¶s¡T. Ä j·TT<ä∆+˝À ;ÛeTT&ÉT n+‘·≈£î eTTqT|ü⁄#˚dæq Á|ü‹»„ Á|üø±s¡+ ‘·q
ã\yÓTÆq >∑<ä‘√ <äTs√´<ÛäqTì ‘=&É\T qTE® qTE®#˚XÊ&ÉT.
lø£èwüßí&ÉT Vü≤dæÔHê|ü⁄sêìøÏ yÓ[ﬂ, |òüTÀs¡j·TT<ä∆+‘√ ø=&ÉT≈£î eTs¡D+ n‘·´+‘· $cÕ<ä+˝À eTTì– ñqï >±+<ÛëØ
<Ûäè‘·sêÁwüßº\qT z<ësêÃ&ÉT. n<˚ düeTj·T+˝À nX¯«‘êúeT <äTs√´<ÛäqTì <äTdæú‹øÏ ∫+‹dü÷Ô, n‘·DÏí kÕ+‘·«q|ü]#˚ Á|üj·T‘·ï+
#˚XÊ&ÉT. <äTs√´<ÛäqT&ÉT Ä dæú‹˝Àq÷ nX¯«‘êúeTqT ôd’Hê´<Ûä´≈£åîDÏí #˚dæ, bÕ+&Ée⁄\qT #·+|æ, ‘·q≈£î ∫‘·ÔXÊ+‹ì ø£*–+#·eTHêï&ÉT.
.10. kÂ|æÔø£|üs¡«+.
nX¯«‘êúeT $T>∑‘ê Ç<ä›s¡T jÓ÷<ÛäT\‘√ dü+Á|ü~+∫ bÕ+&Ée⁄\qT ø£|ü≥+‘√ #·+bÕ\ì jÓ÷#·q #˚XÊ&ÉT. ø£èbÕ#ês¡T´&ÉT
j·TT<ä∆˙‹ì ‘Ó*|æ yê]+|üpXÊ&ÉT. ø±ì Á|ürø±s¡C≤«\‘√ s¡–*b˛‘·Tqï nX¯«‘êúeT ‘·q Á|üj·T‘êïìï düeT]ú+#·T≈£îHêï&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°220

ôd’Hê´<Ûä´≈£åîì e÷≥ ø±<äq˝Òø£ ø£èbÕ#ês¡T´&ÉT n‘·DÏí nqTdü]+#ê&ÉT. sêÁ‹|üP≥ n+<äs¡÷ ìÁ~dü÷Ôqï düeTj·T+˝À bÕ+&Ée
•_s¡+ #˚s¡T≈£îHêïs¡T. ãj·T≥ ø£è‘·es¡à, ø£èbÕ#ês¡T´\T ø±|ü˝≤ ø±dü÷Ô+&É>± nX¯«‘êúeT ˝À|ü*øÏ yÓﬁ¯ﬂuÀj·÷&ÉT ø±ì <ë«s¡+
e<ä› ˇø£ eTVü‰ø±j·TT&ÉT nH˚ø£ Vü‰kÕÔ\‘√, eT+&ÉT‘·Tqï n–ï C≤«\˝≤ ø±|ü˝≤ ø±dü÷Ô nX¯«‘êúeTqT ˝ÀìøÏ yÓﬁ¯¢≈£î+&Ü
n&ÉT¶≈£îHêï&ÉT. n‘·ì‘√ b˛sê&É˝Òø£, eTVü‰<˚e⁄&Éì >∑T]Ô+∫, Ä‘·à‘ê´>∑+ #˚düTø√uÀj·÷&ÉT. •e⁄&É‘·DÏí yê]+∫, K&ÜZìï#êÃ&ÉT.
Ä K&ÉZ+‘√ •_s¡+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫, ìÁ~düTÔqï Á<äTwüº<äT´eTTïDÏí, bÕ+&Ée⁄ ø=&ÉT≈£î\qT ◊<äT>∑T]˙ Vü≤‘·e÷sêÃ&ÉT. n+‘·{Ï‘√
Ä>∑ø£ •_s¡+˝Àì >∑Ti≤¿\qT, @qT>∑T\qT, y˚˝≤~eT+~ ôd’ì≈£î\q÷ ø£‹ÔøÏ ms¡>±$+#ê&ÉT. ìÁ<äeT‘·TÔ˝À ãj·T≥|ü&ç
bÕ]b˛p∫q yêﬁ¯ﬂq÷ |ü{Ïº Vü≤‘·e÷sêÃs¡T ø£è‘·es¡à ø£èbÕ#ês¡T´\T. Ä ‘·sê«‘· eTT>∑TZs¡÷ ø£*dæ <äTs√´<ÛäqTìøÏ »]–q
dü+>∑‹ n+‘ê $e]+#ês¡T. Ä yês¡Ô $qï ‘·sê«‘· ‘·è|æÔ>± ø£qTïeT÷XÊ&ÉT <äTs√´<ÛäqT&ÉT.
ø=&ÉT≈£î\+<äs¡÷ nX¯«‘êúeT nø£è‘ê´ìøÏ ã*ø±>± rÁeXÀø£+˝À eTTì–b˛sTT+~ Á<Í|ü~. j·TT~Ûwæ˜s¡T&É÷
XÀø£yê´≈£î\T&Ó’Hê&ÉT. ;Ûe÷s¡T®qT\T nX¯«‘êúeTqT dü+Vü≤]+#·&ÜìøÏ dæ<ä∆yÓTÆHês¡T. nX¯«‘êúe÷s¡T®qT eT<Ûä´ |òüTÀs¡ j·TT<ä∆+
»]–+~. |üs¡düŒs¡+ ÁãVü‰àÁkÕÔ\T Á|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïs¡T. mø£ÿ&É ¬s+&ÉT ÁãVü‰àÁkÕÔ\T ‘·\|ü&É‘êjÓ÷ nø£ÿ&É |üHÓï+&˚ﬁ¯óﬂ esê¸\T
|ü&Éeì eTVü≤s¡T¸\T Væ≤‘·uÀ<Ûä #˚j·T&É+‘√ ns¡T®qT&ÉT ‘·q ÁãVü‰àÁkÕÔìï ñ|üdü+Vü≤]+#ê&ÉT. Ä X¯øÏÔ ˝Òì nX¯«‘êúeT <ëìì ñ
‘·Ôs¡ >∑s¡“¤+˝Àì •X¯óe⁄MT~øÏ eT[ﬂ+#ê&ÉT. ‘·q ‘·\MT<äTqï $\TyÓ’q eTDÏì bÕ+&Ée⁄\øÏ#êÃ&ÉT. ì]¢|üÔyÓTÆq eTqdüT‡‘√ nø£ÿ&ç
qT+&ç n&Ée⁄˝À¢øÏ yÓ[ﬂb˛j·÷&ÉT.
.11. Åd”Ô|üs¡«+.
ø=&ÉT≈£î\T, ã+<ÛäTe⁄\T, ≈£îs¡TÁX‚wüß˜ eTs¡Dyês¡Ô e\q <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT, >±+<Ûë] XÀø£ düeTTÁ<ä+˝À eTTì–b˛j·÷s¡T.
yêﬁ¯ﬂqT dü+»j·TT&ÉT, $<äTs¡T&ÉT z<ësêÃs¡T. bÕ+&Ée⁄\T >±+<ÛëØ <Ûäè‘·sêÁwüßº\qT ø£\TdüTø√>±, >±+<Ûë] ;ÛeTTìô|’ ø√|æ+∫+~.
Ç+‘·{Ï ñ|üÁ<äyêìøÏ ø±s¡D+ ;ÛeTT&˚qì, ;ÛeTTDÏí <ä÷wæ+∫+~. yê´düT&ÉT, ;ÛeTT&ÉT ÄyÓTqT XÊ+‘· |üs¡#ês¡T.
Åd”Ô\+<äs¡÷ ‘·eT uÛÑs¡Ô\≈£î, |ü⁄Á‘·T\≈£î ‹˝≤+»\T\T düeT]Œ+#ês¡T. n|ü&ÉT ≈£î+‹ ø£s¡Tíì »qà s¡Vü≤dü´+ bÕ+&Ée⁄\≈£î
#Ó|æŒ+~. bÕ+&Ée⁄˝…+‘·>±H√ <äT'œ+#ês¡T.
.12. XÊ+‹|üs¡«+.
‘·qyêﬁ¯ﬂq+<ä]˙ #·+|ü⁄ø=ì á HÓ‘·TÔs¡T ≈£L&ÉT ‹q˝Òqì, ‘·q≈£î sê»´+ nø£ÿs¡˝Ò<äì eqyêkÕìøÏ yÓﬁ¯ﬂ&ÜìøÏ dæ<ä∆|ü&É¶
<Ûäs¡àsêEqT ns¡T®qT&ÉT XÊ+‹+|üCÒXÊ&ÉT. yê´düT&ÉT, lø£èwüßí&ÉT <Ûäs¡àsêEqT z<ë]Ã, Vü≤dæÔHê|ü⁄s¡ Á|üy˚XÊìøÏ ˇ|æŒ+#ês¡T.
<Ûäs¡àsêE lø£èwüßíì |üPõ+∫, j·TT<ä∆+˝À #·ìb˛sTTq Ms¡T ≈£î≥T+u≤\qT |òüTq+>± dü‘·ÿ]+#ê&ÉT. Ä ‘·sê«‘· ø£èwüßíì
nqTeT‹‘√ ;Ûwüßàì <ä]Ù+#·T≈£îHêï&ÉT. ;Ûwüßà&ÉT <Ûäs¡àuÀ<Ûä #˚XÊ&ÉT. dü‘·´+, <Ûäs¡à+, o\+, XÊ+‹, <ÛÓ’s¡´+, dü«#·Ã¤‘· ø±bÕ&ÉT≈£î+≥÷
ø£åÁ‹j·T<Ûäsêàìï ì]«]Ô+#·eTì, Hê´j·TbÕ\q #˚dæ dürÿ]Ô>∑&ç+#·eTì kÕ~Û+#·T≈£îqï n~Ûø±sêìï u≤<Ûä´‘·>± ìs¡«Væ≤+#·eTì
#ÓbÕŒ&ÉT. <Ûäs¡àbÕ\≈£î ø£<∏ä\qT #ÓbÕŒ&ÉT.
.13. nqTXÊdüq|üs¡«+.
sê»<ÛäsêàìøÏ, |ü]bÕ\q≈£î, Hê´j·÷ìøÏ, ø£s¡Ôe´ìs¡«Vü≤D≈£î dü+ã+~Û+∫q nH˚ø£ Á|üX¯ï\T n&ç>±&ÉT <Ûäs¡àsêE. z|æø£>±
yê≥ìï{Ïø° düe÷<ÛëHê\T #ÓbÕŒ&ÉT ;Ûwüßà&ÉT. <ëq+— dü«s¡Zqs¡ø±\qT ø£*–+#˚ ø£s¡à\T— ÁãVü≤àVü≤‘·´‘√ düe÷qyÓTÆq bÕbÕ\T—
>∑+>± e÷Vü‰‘·à´+— |üP»´|ü⁄s¡Twü\ø£åD≤\T— ø£Hê´$yêVü≤ $wüj·÷\T— >√ eTVü‰‘·à´+— X¯óuÛÑø£s¡à\T ` yê{Ï |òü*‘ê\T— Áu≤Vü≤àD
Á|üX¯+dü ` Äsê<Ûäq— j·T»„<ëq $X‚cÕ\T— ñ‘·ÔeTT\qT s¡øÏå+#·&É+, uÛÑ÷<ëq eTVæ≤eT, nqï, düTes¡í, »\<ëHê eTVæ≤eT—

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 221

Áe‘·, ìj·TeT, <äj·÷~ dü<äTZD≤ Á|üX¯+düqT uÀ~ÛkÕÔ&ÉT. <˚e‘·\T, ãTTwüß\T yÓTT<ä˝…’q yê] düàs¡D >=|üŒ‘·Hêìï $e]+#ê&ÉT.
$wüßídüVü≤ÁdüHêe÷ìï ≈£L&Ü bÕ+&Ée⁄\≈£î #ÓbÕŒ&ÉT. ∫es¡>± lø£èwüßíì nqTeT‹‘√ <˚Vü≤j·÷Á‘· #ê*+#ê&ÉT ;Ûwüßà&ÉT. <Ûäs¡àsêE
XÊgj·TTø£Ô+>± Ä eTVü≤˙j·TTìøÏ n+‘˚wæº dü+kÕÿs¡+ ìs¡«Væ≤+#ê&ÉT.
.14. nX¯«y˚T<Ûä|üs¡«+.
lø£èwüßí&ÉT <Ûäs¡àsêE≈£î Je⁄ì eTs¡D+, n‘·ì Á‹$<Ûä >∑‘·T\qT >∑T]+∫q (Jeq+, qs¡ø£+, dü«s¡Z+) C≤„quÀ<Ûä #˚dæ,
<äT'U≤ìï ñ|üX¯$T+|üCÒXÊ&ÉT. ‘·sê«‘· lø£èwüßí&ÉT <ë«s¡ø£≈£îyÓ[ﬂ, ‘·qyê] q+<ä]˙ ø£*dæ, ≈£îs¡TπøåÁ‘·j·TT<ä∆ $X‚cÕ\qT $e]+#ê&ÉT.
ñ‘·Ôs¡ eTè‘·•X¯óe⁄≈£î »qàì∫Ã+~. n+<äs¡÷ <äT'œ+#ês¡T. lø£èwüßíì ø£è|ü‘√ Ä u≤\T&ÉT ã‹ø±&ÉT. n‘·ìøÏ ª|üØøÏå‘·TÔμ nì
ù|s¡T ô|{≤ºs¡T. yê´düT&ÉT, lø£èwüßí Ä»„‘√ <Ûäs¡àsêE nX¯«y˚T<Ûäj·÷>±ìï Äs¡+_Û+#ê&ÉT. j·÷>±XÊ«ìï s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ns¡T®qT&ÉT
yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. sêE\+<äØï »sTTdü÷Ô yÓﬁ¯óÔqï ns¡T®qTDÏí ãÁuÛÑTyêVü≤qT&ÉT n&É¶–+∫, j·TT<ä∆+˝À e~Û+#ê&ÉT. ñ\÷∫ Hê>∑T\≈£î
Ä<Ûës¡uÛÑ÷‘·yÓTÆq dü+Je eTDÏì düà]+∫, <ë+‘√ ns¡T®qT&çï |ü⁄qØ®$‘·T&çï #˚dæ+~. ãÁuÛÑTyêVü≤qT&ÉT ‘·q ≈£îe÷s¡T&˚qì
‘Ó\TdüTø=ì ns¡T®qT&ÉT dü+‘√wækÕÔ&ÉT. <Ûäs¡àsêE nX¯«y˚T<∏äj·÷>∑+ |üP]Ô#˚kÕÔ&ÉT.
.15. ÄÁX¯eTyêVæ≤ø£|üs¡«+.
>±+<Ûë]‘√bÕ≥T <Ûäè‘·sêÁwüßº&ÉT Á|üC≤bÕ\q u≤<Ûä´‘·\qT <Ûäs¡àsêE≈£î n|üŒ–+∫ yêqÁ|ükÕúìøÏ ãj·T\T<˚sêê&ÉT. ≈£î+‹
≈£L&Ü yê]yÓ+≥ n&Ée⁄\≈£î yÓ[ﬂ+~. n&ÉT¶ø√ p∫q bÕ+&Ée⁄\qT, Á<Í|ü~ì z<ë]Ã+~. yêﬁ¯óﬂ >∑+>± rs¡+˝À ø=+‘·ø±\+
$ÁX¯$T+∫, ‘·sê«‘· ≈£îs¡TπøåÁ‘êìøÏ #˚s¡Tø=ì |òüTÀs¡yÓTÆq ‘·|üdüT‡#˚XÊs¡T. bÕ+&Ée⁄\T ‘·sê«‘· ø=+‘·ø±˝≤ìøÏ yêﬁ¯ﬂqT <ä]Ù+#·Tø=ì,
yê] dü+<˚XÊìï $Hêïs¡T. eqyêdü+˝À ñ+&É>±H˚ dü«sêZs√Vü≤D+ #˚dæq ≈£î+‹, >±+<Ûë], <Ûäè‘·sêÁwüßº\≈£î n+‘˚wæºì ìs¡«Væ≤+#ês¡T
bÕ+&Ée⁄\T.
.16. eTÚdü\|üs¡«+.
<Ó’y√|üVü≤‘·T˝…’q j·÷<äe⁄\T ˇø£s√E ø£èwüßíì ≈£îe÷s¡T&Ó’q kÕ+ãTìøÏ Åd”Ôy˚wü+ y˚dæ, >∑s¡“¤e‹˝≤ n\+ø£]+∫, eTVü‰
‘·b˛<ÛäqT˝…’q $XÊ«$TÁ‘·, ø£D«, Hês¡<ä eTVü≤s¡T¸ e<ä›≈£î yÓ[ﬂ, ªªá Åd”Ô ãÁuÛÑTì uÛ≤s¡´. áyÓT≈£î ø£*π> dü+‘êq+ >∑T]+∫
#Ó|üŒ+&ç!μμ nì n&ç>±&ÉT.
yêﬁ¯óﬂ ‘·eT ‘·|üX¯ÙøÏÔì, ~e´X¯≈£îÔ\q÷ n|üVü≤dæ+#·&É+ #·÷dæ, ÄÁ>∑Vü‰y˚X¯ó˝…’, ªªÇ‘·ì >∑s¡“¤+˝À ÇqT|üeTTdü\+ (s√ø£*)
|ü⁄&ÉT‘·T+~. n~ j·÷<äe⁄˝…’q n+<Ûäø£, eèwæº e+XÊ\qT HêX¯q+ #˚düTÔ+~. ã\sêeT ø£èwüßí\T ‘·|üŒ n+<äs¡÷ e÷ XÊbÕìøÏ
>∑T] ne⁄‘ês¡Tμμ nì X¯|æ+#ês¡T.
á $wüj·T+ ñÁ>∑ùdq eTVü‰sêE≈£î ‘Ó*dæ+~. kÕ+ãTìøÏ eTTdü\+ |ü⁄{Ïº+~ ì»+>±H˚. ø±ì yÓ+≥H˚ <ëìï #·÷s¡í+>±
e÷]Ã düeTTÁ<ä+˝À bÕs¡uÀsTT+#ê&ÉT sêE.
j·÷<äe⁄\T rs¡új·÷Á‘·\T #˚j·T&ÜìøÏ dü≈£î≥T+ã dü|ü]yês¡+>± ãj·T\T<˚sês¡T. yêﬁ¯óﬂ Á|üuÛ≤dü πøåÁ‘·+˝À düeTTÁ<ärsêq
$&ç~ #˚dæ düs¡<ë>± e÷{≤¢&ÉT≈£î+≥÷+&É>±H˚ n_ÛÁbÕj·TuÛÒ<ë\T ‘·˝…‹Ô, ˇø£]H=ø£s¡T ø=≥Tºø√e&É+ yÓTT<ä˝…{≤ºs¡T. @ Äj·TT<Ûë\T
˝Òì Ä Á|ü<˚X¯+˝À rs¡+˝Àì >∑&ç¶|üs¡ø£\T (‘·T+&ÉeTTôdÔ\T) #˚‘·T˝À¢øÏ rdüTø√>±H˚ n$ ø£åD≤˝À¢ ÇqT|ü s√ø£ﬁ¯óﬂ>± e÷]b˛j·÷sTT.
yê{Ï‘√ n+<äs¡÷ ˇø£]H=ø£s¡T ø=≥Tºø=ì Vü≤‘·T˝…’b˛j·÷s¡T. ã\sêeTT&ÉT ‘·|üdüT‡ #˚düTø√e&ÜìøÏ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. ‘·|üdüT‡ #˚düT≈£î+≥Tqï
ã\sêeTTDÏí <ä]Ù+#·Tø=ì, n&É$˝À ˇø£#√≥ H˚\ô|’ |ü&ÉTø=ì ñ+&É>± ª»s¡μ nH˚ y˚{>±ì u≤D+ <Óã“‘√ ÁbÕD≤\qT
‘·´õ+∫, ø£èwüßí&ÉT ne‘êsêìï ñ|üdü+Vü≤]+#ê&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°222

.17. eTVü‰Á|ükÕúìø£|üs¡«+.
eèwæºe+X¯ HêX¯Hêìï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£îqï <Ûäs¡àsêE, Ä e+X¯+˝Àì ø£èwüßíì eTqTeT&ÉT eÁEDÏí j·÷<äesêC≤´ìøÏ
sêEqT#˚kÕÔ&ÉT. Ç+Á<äÁ|üdüú+ sê»<Ûëì>± eÁEDÏí |ü]bÕ\q #˚j·T&ÜìøÏ ìs¡ísTTkÕÔs¡T. ‘·eT sêC≤´ìøÏ ≈£L&Ü |üØøÏå‘·TÔqT
sêE>± n_ÛùwøÏ+∫, yê[ﬂ<ä›]˙ C≤Á>∑‘·Ô>± #·÷düTø=eTàì düTuÛÑÁ<ä≈£î u≤<Ûä´‘·q|üŒ–+∫, uÛ≤s¡´ Á<Í|ü~, k˛<äs¡T\T ;Ûe÷s¡T®q
q≈£î düVü≤<˚e⁄\T nqTdü]dü÷Ô+&É>± <Ûäs¡àsêE yêqÁ|ükÕúìøÏ ãj·T\T<˚sê&ÉT. Ç<˚ eTVü‰Á|ükÕúq+. ã+<Ûë\qT ‘·èDÁbÕj·T+>±
‘·´õ+∫, u≤<Ûä´‘·\q˙ï düÁø£eT+>± n|üŒ–+∫, <˚Vü≤+MT<ä yÓ÷Vü≤+ $&ç∫, <Ó’e ∫+‘·q‘√ mø£ÿ&Ü ì\Te≈£î+&Ü <Ó’e+yÓ’ù|
|üj·Tì+#·&É+ eTVü‰Á|ükÕúH√<˚›X¯´+. n{≤¢ ãj·T\T<˚]q bÕ+&Ée⁄\T q<äT\÷, |üs¡«‘ê\÷ <ë≥T≈£î+≥÷ Væ≤e÷\j·÷ìï #˚sês¡T.
nø£ÿ&ç qT+&ç düTy˚Ts¡T |üs¡«‘êìï <ä]Ù+#·Tø=ì yÓﬁ¯SÔ+&É>± Á<Í|ü~ |ü&çb˛sTT+~.
n~ >∑eTì+N #·*+#·≈£î+&Ü eTT+<äT≈£î kÕ–b˛j·÷s¡T bÕ+&Ée⁄\T. ‘·sê«‘· ø=+‘·<ä÷s¡+ b˛j·÷ø£ düVü≤<˚e⁄&ÉT, Ä
‘·sê«‘· q≈£î\T&ÉT, ‘·<äq+‘·s¡+ ns¡T®qT&ÉT, Äô|’ ;ÛeTùdqT&É÷ es¡Tdü>± |ü&çb˛j·÷s¡T. ø±ì yÓTT<ä{Ï qT+&û nqTdü]düTÔqï
ˇø£ q\¢≈£îø£ÿ <Ûäs¡àsêE yÓ+≥ Ç+ø± edü÷ÔH˚ ñqï~. n|ü&ÉT Ç+Á<äT&ÉT ~e´s¡<∏ä+‘√ <Ûäs¡àsêE e<ä›≈£î e∫Ã, dü«sêZìøÏ
yÓﬁ≤›+ s¡eTàHêï&ÉT.
<Ûäs¡àsêE ‘·qø£+f… eTT+<äT |ü&çb˛sTTq uÛ≤s¡´q÷, k˛<äs¡T\q÷ eTT+<äT dü«sêZìøÏ #˚s¡ÃeTì n&ç>±&ÉT. n+<äT≈£î
<˚y˚+Á<äT&ÉT ∫s¡Tqe⁄«‘√, ªyêﬁ¯óﬂ ˙ø£+fÒ eTT+<˚ dü«s¡Z+ #˚s¡T≈£îHêïs¡Tμ nHêï&ÉT. ‘·q‘√ edüTÔqï ≈£îø£ÿqT ≈£L&Ü dü«sêZìøÏ
nqTeT‹+#·eTì ø√sê&ÉT <Ûäs¡àsêE. ªn~ ˙ |ü⁄D≤´qï+‘ê Vü≤]+∫y˚düTÔ+~, Çø£ÿ&˚ e~˝Òj·Tμ eTHêï&ÉT Ç+Á<äT&ÉT. ø±ì uÛÑøÏÔ
$XÊ«kÕ\‘√ ‘·qqqTdü]+#˚ XÊ«Hêìï e<ä\&É+ eTVü‰bÕ|ü+!μ nHêï&ÉT. n|ü&Ü X¯óqø£ s¡÷|ü+˝À ñqï <Ûäs¡à<˚e‘· ì»s¡÷|ü+‘√
kÕøå±‘·ÿ]+∫ <Ûäs¡àsêE dü<ë#ês¡ ãT~∆ì, düs¡«uÛÑ÷‘·<äj·Tq÷ Á|üX¯+dæ+∫ Äos¡«~+∫+~.
.18. dü«sêZs√Vü≤D|üs¡«+.
dü«s¡Z+˝À <Ûäs¡àsêE Hês¡<äT&çï <ä]Ù+#ê&ÉT. Hês¡<äT&ÉT dü«s¡ZÁbÕ|æÔ bı+~q øös¡e bÕ+&Éyê<äT\+<äs¡÷ Çø£ÿ&É ñHêïs¡ì,
eTs¡Ô´˝Àø£+˝Àì $uÛÒ<ë\≈£î, yÓ’wüe÷´\≈£L Çø£ÿ&É ‘êe⁄˝Ò<ä˙ $e]+#ê&ÉT. <Ûäs¡àsêE ‘·q yêﬁ¯ﬂq+<ä]˙ #·÷&É<ä\#·T≈£î+≥THêï
qHêï&ÉT. <˚y˚+Á<äT&ÉT n+<äT≈£î ‘·–q @sêŒ≥T¢ #˚XÊ&ÉT. ˇø£ <˚e<ä÷‘· <Ûäs¡àsêEqT ‘·q yÓ+≥ rdüTø=ì yÓﬁ≤ﬂ&ÉT. Çs¡T¬ø’q
<ë]˝À, <äTs¡Z+<Ûä|üP]‘·yÓTÆq yê‘êes¡D+˝À, X¯yê\T, Áù|‘ê‘·à q&ÉTeT, uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq Nø£{Ï˝À, >∑T+&Ó\$ùd Äs¡ÔHê<ë\
eT<Ûä´ ø=~› <ä÷s¡+ q&ç∫q ‘·sê«‘· <Ûäs¡àsêE $düT>∑T#Ó+~, ªdü«s¡Z+ Ç+‘· <äTs¡“¤s¡+>± ñ+<˚+? Ç~ uÛÑ]+#·˝Òø£b˛‘·THêïqT.
Ç+¬ø+‘· <ä÷s¡+ yÓﬁ≤ﬂ*?μ nì n&ç>±&ÉT <˚e<ä÷‘·qT.
ªªeTVü‰sêC≤! MT≈£î z|æ≈£îqï+‘·es¡πø á <ë]˝À |üj·TìkÕÔ+. Çø£ yÓqøÏÿ yÓﬁ≤›+ |ü<ä+&ç!μμ nHêï&ÉT <˚e<ä÷‘·.
<Ûäs¡àsêE yÓqøÏÿ ‹s¡>∑>±H˚, ªªeTVü‰sêC≤! <äj·T#˚dæ MTs¡T yÓqøÏÿ yÓﬁ¯ﬂø£+&ç. MTs¡Tqï+‘·ùd|ü⁄ y˚TeTT u≤<ÛäqT eTs¡∫b˛j·÷+.
ø£˙dü+ Ç+ø=+#Ó+ùd|ü⁄ Çø£ÿ&˚ ñ+&É+&ç!μμ nì BqyÓTÆq s√<äq\T $ì|æ+#êsTT. Ä |ü]düsê qT+&ç. Ä Äs¡ÔHê<ë\T ‘·q
‘·eTTàﬁ¯ﬂ$, uÛ≤s¡´ Á<Í|ü~$, nÁ>∑E&ÉT ø£s¡Tíì$, |ü⁄Á‘·T\T ñ|übÕ+&Ée⁄\T$. n$ $qï <Ûäs¡àsêE ~Á>±“¤+‹øÏ ˝Àqj·÷´&ÉT.
ªªHêyêﬁ¯ﬂ+<äs¡÷ m+<äTøÏ+‘· uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq qs¡ø£j·÷‘·qqT nqTuÛÑ$düTÔHêïs¡T? yê[ﬂ+‘· Bq dæú‹˝À ñ+&É>± Hê≈£î
dü«s¡Z kÂK´eTedüs¡+ ˝Ò<äT. eTT+<äTyêﬁ¯ﬂ≈£î dü«s¡ZdüTU≤ìï ø£*Œ+#·+&ç!μμ nì ÁbÕ]ú+#ê&ÉT <Ûäs¡àsêE.
n|ü&ÉT <˚y˚+Á<äTì‘√bÕ≥T <Ûäs¡à<˚e‘· ≈£L&Ü Á|ü‘·´ø£åeTsTT+~. ìC≤ìøÏ n‘·ì k˛<äs¡T\T, uÛ≤s¡´ nø£ÿ&É˝Òs¡ì, n<ä+‘ê
‘êeTT ø£*Œ+∫q e÷j·T nì, á |üØø£å˝À <Ûäs¡àsêE ø£è‘·ø£è‘·T´&Éj·÷´&Éì Á|üø£{Ï+#ês¡T. dü«s¡Z+˝À ≈£L&Ü Ä‘·àdüTK+ ø£+f…

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 223

<Ûäs¡àEì ÄÁ•‘· |üø£åbÕ‘·+ yêﬁ¯ﬂqT eTT>∑T∆\qT #˚dæ+~. ‘·q yêﬁ¯ﬂ+<ä]‘√ bÕ≥T dü«s¡ZkÂU≤´qïqTuÛÑ$+#·eTì Äos¡«~+#ês¡T.
düeTdüÔ<˚e‘·\qT, yê]‘√bÕ≥T $Vü≤]düTÔqï ‘·qyêﬁ¯ﬂ q+<ä]˙ #·÷dæ eTVü≤<ëq+<ëìï nqTuÛÑ$+#ê&ÉT <Ûäs¡àsêE.
yê´dü eTVü≤]¸ s¡∫+∫q á eTVü‰uÛ≤s¡‘· ø£<∏äqT »qy˚T»j·T eTVü‰sêE≈£î yÓ’X¯+bÕj·Tq eTVü≤]¸ #ÓbÕŒ&ÉT.
»qy˚T»j·TT&ÉT |üØøÏåqàVü‰sêEø=&ÉT≈£î. |üØøÏå‘·TÔ ñ‘·Ôsê_ÛeTqT´ dü+‘êq+. ($>∑‘· Je⁄&ÉT>± |ü⁄{Ïºq |üØøÏå‘·TÔqT ø£èwüí
uÛÑ>∑yêqT&˚ J$+|üCÒdæq dü+>∑‹ nX¯«y˚T~Ûø£ |üs¡«+˝À #·<äTe⁄≈£îHêïs¡T ø£<ë!)
|üØøÏåqàVü‰sêE ˇø£s√E y˚≥¬ø’ n&É$øÏ yÓ[ﬂ, n\dæb˛sTT, <ëVü‰]ÔjÓÆT ‹s¡T>∑T‘·÷+&É>± ˇø£ eTTì ø£ì|æ+#ê&ÉT.
n‘·&çï <ëVü≤+ rs¡TÃeTì n&ç–‘˚ ‘·b˛ìwü˜˝Àñqï Ä eTTì düe÷<Ûëq$Te«˝Ò<äT. n+<äT≈£î ÄÁ>∑Væ≤+∫q |üØøÏå‘·TÔ, Ä
|ü]düsê˝À¢ ø£ì|æ+∫q #·ìb˛sTTq bÕeTT ø£ﬁ‚ãsêìï n‘·ì yÓT&É˝À y˚dæ yÓﬁ≤ﬂ&ÉT.
Ä eTTì ù|s¡T X¯MT≈£î&ÉT. X¯MT≈£îì ø=&ÉT≈£î X¯è+–. ‘·q ‘·+Á&çì nee÷ì+∫qyê&ÉT @&ÉT~qeTT ˝À|ü ‘·ø£å≈£î&ÉH˚
düs¡Œ+ ø£s¡∫ #·∫Ãb˛‘êμ&Éì X¯|æ+#ê&ÉT. á $wüj·T+ ‘Ó*dæq |üØøÏåqàVü‰sêE |üXÊÃ‘êÔ|ü+‘√ $s¡≈£îÔ&Ó’ eTs¡D+ ‘·|æŒ+#·Tø√˝Òø£,
uÛ≤>∑e‘· ø£<∏ë ÁX¯eD+ #˚dü÷Ô, ‘·ø£å≈£îì ø±≥T≈£î >∑T] nsTT @&Ée s√E eTs¡DÏkÕÔ&ÉT. |üØøÏå‘·TÔ≈£î uÛ≤>∑e‘· ø£<∏ä #Ó|æŒqyê&ÉT
X¯óø£eTVü≤]¸.
|üØøÏå‘·TÔì ø=&ÉT≈£î »qy˚T»j·TT&ÉT ‘·q ‘·+Á&ç #êe⁄≈£î ø±s¡DyÓTÆq düs¡ŒC≤‹ yÓTT‘·Ô+ q•+#ê\ì ªdüs¡Œj·÷>∑+μ #˚XÊ&ÉT.
‘·ø£å≈£î&ÉT Ç+Á<ë~ <˚e‘·\qT ÁbÕ]ú+#·>±, Äd”Ô≈£î&ÉT e∫Ã düs¡Œj·÷>±ìï e÷ìŒ+∫, bÕeTT\˙ï q•+#·≈£î+&Ü ø±bÕ&Ü&ÉT‘ê&ÉT.
n|ü&ÉT yÓ’X¯+bÕj·TqT&ÉT yê´düTì dü÷#·q y˚Ts¡≈£î »qy˚T»j·TTì ø√]ø£qqTdü]+∫ á eTVü‰uÛ≤s¡‘· ø£<∏äq+‘ê $ì|ækÕÔ&ÉT.
ª»j·T+μ nH˚ ù|s¡T >∑*Zq á eTVü‰uÛ≤s¡‘·+ $q&É+, #·<äe&É+, C≤„Hêìï, $»j·÷ìï, dü‘·Œ¤*‘ê\qT, dü<äT“~∆˙
n+<äCÒdüTÔ+<äì, uÛ≤s¡‘· ø£<∏äqT »qy˚T»j·TTìøÏ $ì|æ+∫q yÓ’X¯+bÕj·TqT&ÉT ù|s=ÿHêï&ÉT.

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°224
|ü<ä$C≤„q+
nsêú\T
n
n+>∑˝≤s¡TÃ≥ R ∫+<äT\T y˚dü÷Ô ns¡e&É+
n+uÀ~Û R düeTTÁ<ä+, ø£&É*
nœ\+ R nX‚wü+, q•+#·ì~
n–Z+#·T R n‹X¯sTT+#·T
n#√Ã R Ädü eTj·÷q, nø£ÿ&É
nD≤ R s¡÷bÕsTT˝À |ü<äVü‰s√e+‘·T
n‹~∏ R ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘ê\T #·÷düTø√≈£î+&Ü Ç+{ÏøÏ
e#˚Ãyê&ÉT
n‹<Û˚j·TT\T RÄ‹<∏ä´+ Ç#˚Ãyês¡T
n~Û>∑$T+#·T R‘Ó*j·TT, bı+<äT
nqj·TeTT Rn‘·´+‘·eTT, neX¯´eTT, dü‘·‘·eTT, eT]eT]
nqe⁄&ÉT R nq>±, nqï|ü &ÉT
nqè‘·eTT Rndü‘·´eTT, ø£èwæ
n|üÁuÛÑ+X¯eTT Rn|üX¯ã›eTT, |ü&ÉT≥, uÛ≤cÕ$X‚wüeTT
n|üP|ü R |æ+&çe+≥
n_Û|òüT]+#·T R#·\T¢, ∫\ø£]+#·T
n_Ûs¡eT´eTT R #ê˝≤ n+<äyÓTÆq
n;Û|æ‡‘· Rø√]q
ne÷+‘·+>± R nø£kÕà‘·TÔ>±
nj·TT‘·eTT R|ü~y˚\T
niÏeTiÏ R dü+ÁuÛÑeT+ / ø£\‘·
nedüs¡+ãT R düeTj·T+
n$s¡ﬁ¯eTT R$s¡ﬁ¯eTTø±ì~ / <ä≥ºyÓTÆq
nVü≤s¡Vü≤+ R Á|ü‹~q+
nsêú+>∑\øÏÎ R X¯Øs¡+˝À dü>∑uÛ≤>∑yÓTÆq \ø°Î düe÷qTsê\T
(uÛ≤s¡´)
n]ú R y˚&ÉTyê&ÉT, yê~, ø=\Te⁄ø±&ÉT, ø√]q
ns¡È ´bÕ<ä´eTT\T R#˚‘·T\T, ø±ﬁ¯óﬂ ø£&ÉTø√ÿe&ÜìøÏ ˙[ﬂe«&É+
n\ŒeTT R dü÷ø£ÎeTT
ndüÔ<Ûä´düTÔ˝…’ RñìøÏ ø√˝ÀŒsTTqyê¬s’ (düs¡«+
#Ó<äs¡>=≥Tºø=qïyê¬s’)
ndüà#·Ã¤eT÷<Ûäe⁄\T R ôd’Hê´~Û|ü‘·T\T
ndæús¡ R dæús¡eTTø±ì~
Ä
Ä ø£+sƒ¡+ R >=+‘·T<ëø±
Ä#·÷ø° R C≤&É
Äj·T‹ R Á|üuÛ≤e+
Äj·T‘·Ô+ R dæ<ä∆+
Äj·TTe⁄ R ÁbÕD+
Äes¡D R Ä#êÃ¤<äq+, eT÷‘·
Äy˚X¯|üs¡T\T R‘=+<äs¡bÕ≥T‘√ e÷{≤¢&ÉTyês¡T
ÄÁ>∑Vü≤eTT R ø√|ü+
ÄbÕ´j·T‘· RÄ<äs¡D
ÄdüŒ+<ä<ä R n~πs
Ç
Ç+<äT_+ã G ndü´ R#·+Á<ä_+ãeTT e+{Ï eTTK+ ø£\~ /
#·+Á<äeTTœ
ÇHê+ R ãVüQeT‹, e÷q´eTT
á
á|æ‡‘·eTT Rø√]ø£
ñ
ñ|üdüŒs¡Ù R kÕïq, Ä#·eTHê~ø£eTT\T
ñbÕ]®‘·+ Rdü+bÕ<äq
ñ*j·TT R #·*+#·T
ñ˝≤¢düø£s¡yÓTÆq Rdü+‘√wüø£s¡yÓTÆq, Á|üø±X¯eTT
ñ<ä´eT+ R Á|üj·T‘·ï+
ñ<ä« è‹Ô R ñ<ä∆‹
m
m*$T R ø=\Te⁄ø±<äT, ø√]q

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 225
m*¢ R πs|ü⁄
@
@eTs¡TbÕ≥T R nC≤Á>∑‘·Ô
z
zs¡TŒ R düVü≤q+
zwü˜+ R ô|<ä$
W
W<ä∆‘·´eTT Rñ<ä∆‘·‘·«+
ø£
ø£+ø£DeTT\T Res¡TÔ˝≤ø±sê ÄuÛÑs¡D≤\T
ø£+<äuÛÀE\T R ø£+<äeTT\T ‹H˚yês¡T
ø£≥ø£≥ R nj·T´jÓ÷´
ø£≥ø£≥|ü&ÉT Ru≤<Ûä|ü&ÉT
ø£sƒês¡eTT R K&ÉZeTT
ø£qTï>∑e R ø£qTï\»+≥
ø£&É R ∫es¡
ø£<∏ë>∑eTq+ Rø£<∏äq&ç#˚ rs¡T
ø£s¡+ãT\T R #˚‘·T\T
ø£s¡e≥+ãT R uÛÑ]D… / –HÓï
ø£\uÛ≤wü R eT<ÛäTs¡uÛ≤wü
ø£\eT<Ûëq´+ Re]|ü+≥
ø£\Vü≤ø£+]ƒ R >=&Ée\T ô|≥Tºø=H˚ Åd”Ô, >∑j·÷´[
ø£ﬁ¯eﬁ¯+ R ‘=Á≥TbÕ≥T
ø±&ÉT R n&É$
ø±D≤∫ R ∫s¡ø± yêdükÕúq+
≈£î+<ë&ÉT R u≤<Ûäô|{Ïºq≥T¢ e÷{≤¢&É&É+
≈£î+_Û R @qT>∑T
≈£î&ÉTdüTÔqï R Á‘ê>∑T‘·Tqï, uÛÑTõ+#·T#·Tqï
≈£îdüTeTdüÔuÛÑ≈£eTT R|üP\>∑T‹Ô, |üP\>∑T#·Ã¤+
≈£L&É* R Hê\T>∑Ts√&ÉT¢ ø£*ùd #√≥T
ø£è•+#·T Rãø£ÿ{Ï\T¢, düqï–\T¢
πødüs¡eTT\T R|üPe⁄˝Àì |ü⁄bıŒ&ç>∑ uÛ≤>±\T
πø[ø£ R ˇø£ $<ÛäyÓTÆq qè‘·´+
¬ø’s¡ewü+&ÉeTT R ‘Ó\¢ø£\Te düeT÷Vü≤eTT
ø=+&Ü&ç R bı>∑&ç, düTÔ‹+∫
ø=qkÕ–+#·&É+ Rq&É|ü&É+
ø=&ç>∑{Ïºq BbÕ\T R Ä]b˛e&ÜìøÏ dæ<ä∆+>± ñqï BbÕ\T.
ø£\ŒqeTT R}Vü≤
ø£ÁeTø£s¡eTT\T RÇ+ô|’q #˚‘·T\T
K
K\T&ÉT R
UÒ<äeTT R XÀø£eTT
>∑
>∑]eT R ÁX‚wüºyÓTÆq
>∑>∑TsêŒ≥T RuÛÑj·TVü≤sê¸<äT #˚‘· y˚Tì yÓ+Á≥Tø£\T
ìø£ÿu§&ÉT#·T≥
>±~*düT‘· RÁ|æj·TyÓTÆq ≈£L‘·Ts¡T
>∑T] R \ø£å ´+
>∑T<ä›* R y˚s¡T¢ yÓTT<ä\>∑Tq$ ô|ﬁ¯ﬂ–+#Ó&ç kÕ<Ûäq+
>=+&ç¢ R ≈£î+&É˝≤ø±s¡ qè‘·´eTT
>=&ÉT>∑T bı<ä\T R >=&ÉT>∑T\T >∑ bÕe⁄ø√ﬁ¯óﬂ, ø£Ás¡#Ó|ü \T
>√eTj·TeTT R Äe⁄ù|&É
>√eTTKeTT R n\T≈£î≥ (Äe⁄ù|&É‘√ n\T≈£î≥)
>√s¡+‘·B|ü+ R ∫qï>± yÓ*π>B|ü+
|òüT
|òüTq eqC≤‘·˝À#·qR $XÊ\yÓTÆq ‘êeTs¡ e+{Ï ø£qTï\T >∑\~
|òü÷‘·eTT R <Óã“
|òüT÷]í\T¢ R‹s¡T>∑T&ÉT|ü&ÉT, ÁyÓ÷>∑T
|òüTÀwü R ñs¡TeTT, Äe⁄\eT+<ä, ø£+#·T
#·
#·≥TºeeTT R >∑]f…
#·|üŒ≥\T R #·|üŒ≥T¢
#·eT‘êÿs¡eTT RH˚s¡TŒ
#·j·TeTT RdüeT÷Vü≤eTT
#·j·T´q R yÓ+≥H˚, ‘·«s¡>±
#·s¡D<ä«+<ä«eTT R bÕ<äeTT\»+≥
#ê&ÉTŒ R $<ÛäeTT
∫>∑Ts¡TuÀ&ç R ∫>∑Ts¡T{≤≈£î e+{Ï X¯Øs¡+ >∑ Åd”Ô
∫s¡+‘·qT&ÉT RXÊX¯«‘·T&ÉT
NiT G m+&É R n~Ûø£yÓTÆq m+&É
#Óø£ÿs¡T¢ R n<˚|üì>± #·T≥Tº‹s¡>∑&É+
#Íø£u≤s¡T R‘·≈£îÿe $\Te >∑*–q

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°226
#Û·
∫ÛHêï_Ûqï+ R
#ÛêÁ‘·T\T R •wüß´\T
»
C≤q|ü<äT\T ReTqTwüß´\T
CÒe⁄s¡T R mÁs¡q>∑T
CÀø£ R j·TTø£ÔeTT, ñ‘ê‡Vü≤eTT, u≤>∑T
CÀ{Ï R <äT|üŒ{Ï
»«\qeTT R eT+≥
‘·
‘·+Á‘·+ R ñbÕj·T+
‘·&Ée⁄ R Ä\dü´eTT
‘·eT≈Õ≈£î ‹eTà\TR
‘ê+&Ée+ R ñ<ä∆‘·qè‘·´+
‘ê|üdüT\T R‘·|üdüT‡#˚düT≈£îH˚yês¡T
‘ês¡ø£ R #·Tø£ÿ
‘êsê&É&É+ R‹s¡T>∑T˝≤&É&É+, Jsê&É&É+
‹$Ts¡+ R Nø£{Ï
rs¡Tã&ç R r]ø£
‘·T#·Ã¤eTT R<äT'KeTT, X¯Sq´eTT
‘˚≥ R ìs¡à\eTT, düŒwüºeTT, $X¯<äeTT
‘=+{Ï R ‘=*¢
‘=i>∑T≥ R $&ÉT#·T≥, ‘·|æŒ+#·Tø=qT≥
‘√j·T~Û R düeTTÁ<ä+
‘·qàj·TT\T R‘·‘·‡«s¡÷|üyÓTÆq~
‘·s¡ÿ+ R }Vü≤, ø±s¡D+, ø√]ø£, ˇø£XÊg+
‘ê*à R ø£åeT
‘·T\´+ R düeTeTT, dü]
<ä
<äeTeTT R <ä+&√bÕj·TeTT, πø¢X¯eTT, Ç+Á~j·TeTT
<ä$Tà&ûR ◊<äTø±düT\HêD…+
~ø£è‹ R ~ø±Œ\T&ÉT
B~Û‹ R øÏs¡D+, yÓ\T>∑T
<äTwt G #·]‘· G Ä˝À#·q R #Ó&ÉT‘·\|ü⁄
<˚e⁄ﬁ≤ﬂ≥ RyÓ<äT≈£î˝≤≥
<ë«]ø£yê≥eTT R <ë«s¡ã+<ÛäeTT
q
q>±sê R ô|<ä›&ÛÉ+ø±
q*πs– R $»è+_Û+∫
ìø£ÿeTT R ì»eTT
ìœ\ R düeTdüÔ
ì#·j·TeTT RdüeT÷Vü≤eTT
ì<ëqeTT R eT÷\ø±s¡DeTT, HÓeTà~>±
ì<Ûë|òüTeTT Ry˚dü$, m+&Üø±\eTT
˙yês¡ eTTwæº+|ü#·T˝ŸRdüVü≤»+>± |ü+&˚ e&É¢qT |æ&ç¬ø&ÉT ñ+#·Tø=ì
ø£&ÉT|ü⁄ì+|ü⁄ø=H˚yê&ÉT
HÓi|üP‘· Rì+&ÉT>± |üPdæq~
HÓiÏ R |üP]Ô
HÓ≥Tºø=qT Rô|s¡T>∑T‘·Tqï
H=dü\T R qT<äTs¡T
H=øÏÿ R n~$T|ü{Ïº
ìs¡®qeTT R »qeTT˝Òì
ìcÕí‘·T&ÉT R H˚s¡Œ]
|ü
|ü+#·»qT&ÉT RbÕ+#·uÛÖ‹ø£ X¯Øs¡+ ø£\yê&ÉT (eTìwæ)
|ü–~ R $<ÛäeTT
|üì∫ R ìj·T$T+∫, |ü+|æ
|üs¡Væ≤‘ês¡ú+ RÇ‘·s¡T y˚T\Tø√s¡T{
|üsêeTs¡Ù R#·ø£ÿ>± $#ê]+#·T
|ü]Áyê»≈£î&ÉT RdüHê´dæ
bÕsêX¯s¡T´&ÉT R |üsêX¯s¡Tì ≈£îe÷s¡T&ÉT (yê´düT&ÉT)
bÕÁ‘· R ˇø£$<ÛäyÓTÆq ø£ﬁ¯
|ü⁄≥Tº≈£îs¡T|ü⁄ R ø±´q‡sY ÁeD+
|ü⁄j·TT˝À&ÉT RyÓqTBj·TT, dü+ø√∫+#·T
|üPs¡eTT R »\Á|üyêVü≤eTT
|ü⁄s¡+Á~Û R≈£î≥T+ãÅd”Ô
|ü⁄\düÔ´ÁãVü≤à R ÁãVü≤àe÷qdü |ü⁄Á‘·T&ÉT
ù|]DÏ R Ms¡Hê≥´+
ù|]à R n~Ûø£+, >=|üŒ
bı<ä\T R eè~∆#Ó+<äT, ô|s¡T>∑T
bı\T|ü⁄ R ˇ|ü , $<ÛäeTT
bÂsêDÏø±\T R|ü⁄sêD dü+ã+<ÛäyÓTÆq$

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 227
Á|üø£+|üqT&ÉT R $TøÏÿ* ã\+ ø£\yê&ÉT
Á|üD$T\¢&É+ RqeTdüÿ]+#·&É+
Á|ü$eT\ R #ê˝≤dü«#·Ã¤yÓTÆq
Á|üC≤„q+ R $X‚wüÁ|ü‹uÛÑ‘√≈£L&çq C≤„q+
Á|üøå±[‘·+ãT Rø£&ç–q~
ã
ã+‹ R es¡dü, |ü+øÏÔ, kÕeT÷Væ≤ø£ uÛÀ»HêìøÏ
es¡Tdü˝À ≈£Ls√Ãe&É+
ãd”Ô»q+ R |ü≥ºDyêdüT\T
ãT<ÛäT\T R|ü+&ç‘·T\T, $<ë«+düT\T
ãèVü≤‘·Ôs¡ R>=|üŒ<Ó’q
uÛÑ
uÛÑdæ‘·eTT R uÛÑdüàeTT
uÛÑø£åDeTT R‹+&ç
uÛÑøÏå+|üHé R ‹q>±
uÛ≤dæ\T¢ R Á|üø±•+#·T
uÛÑTøÏÔXÊ\ RuÛÀ»qXÊ\
uÛÑ÷s¡TVü≤+ R uÛÑ÷$T qT+&ç |ü⁄{Ïºq~ (#Ó≥Tº)
uÛÑ‘ê´\T R
eT
eT+<äø=&ç RyÓT\¢>± q&É#·Tyê&ÉT
eT+<äT\T R #=s¡e˝Òìyês¡T, n\TŒ&ÉT, ìsê“¤>∑T´&ÉT,
eT÷s¡Tâ&ÉT, eT+<äeT‹
eT+Á<ä+>± R>∑+;Ûs¡+>±
eT‹V”≤qT\T R eT‹˝Òìyês¡T
eT<ÛäTø£s¡_Ûø£å R‘·TyÓTà<ä˝≤ Ç*¢\T¢ ‹]– n&ÉTø√ÿe&É+
eTqq+ R ∫+‘·q, >∑eTq+
eTH√Vü≤s¡+ RÇ+ô|’q~, ã+>±s¡+
eT#·Ãø£+]ƒ RMTHêøÏå, #˚|üø£qT\T >∑ Åd”Ô
eTVü‰Á|ükÕÔq+ R Bs¡ÈÁ|üj·÷D+
eTTø£ÿ+{Ï ReT÷&ÉT ø£qT\T ø£\yê&ÉT (•e⁄&ÉT)
eTT\Tø£Ás¡ Rm&É¢qT bı&ç#Ó&ç eTTìø√\
eTT\T≈£î RyÓTTq<˚*q uÛ≤>∑+
eTT|æŒ]>=qT ReT÷&ÉT‘êﬁ¯óﬂ ô|qy˚düT≈£îqï≥T¢
eT÷s¡∆eTT Rq&ç‘·\
yÓT+&ÉT R n~Ûø£eTT
yÓ÷&ÉT R Ä≈£îsê*q eèø£å+
yÓ÷Vü≤eTTR nC≤„qeTT
yÓ÷ø£å\øÏÎ RyÓ÷ø£åeTHÓ&ÉT \øÏÎ (eTTøÏÔ)
eTÚ[ R dæ>∑
j·T
j·÷‘·q R rÁeyÓTÆq y˚<äq
s¡
s¡e[ R <Ûä«ì
s¡T>∑à‘· R »ãT“
πs– R m>∑dæ, $»è+_Û+∫
s√<ädæ R n+‘·]ø£å+
\
\˝≤eT R ÁX‚wü˜
˝≤‹ R
e
eq»H˚Á‘· Rø£eT\eTT e+{Ï ø£qTï\T >∑\~
es¡∆+‹ R eTs¡DÏ+∫q s√E
yêdüeTTR Ç\T¢
yê#·düŒ‹ R ãèVü≤düŒ‹
$uÛÑ÷‹M&É´eTT R
M&ÉT R |ü≥ºD+
yÓi|ü⁄ R uÛÑj·T+
y˚<√ø£Ô+ R y˚<ä+˝À #Ó|üŒ&çq
eÅø£Ô+ãT RH√s¡T
es¡íuÛÑ]‘·+ Rs¡+>∑T\eTj·T+
yêsêÔVü≤] Reè‘êÔ+‘·+ ‘Ó*dæø=ìb˛sTT #Ó|ü q~
$Á|üuÛÑeqyê{Ïø£\T RÁu≤Vü≤àD >∑èVü‰\Tqï M~∏
y√´eTeTT R Äø±X¯+
X¯
X¯‘êã›+ R q÷s¡T dü+e‘·‡sê ø±\+
XÊ+‘·T&ÉT RXÊ+‹>∑\yê&ÉT
•˝À+#Û·Á|üÁø£eTT\T R•\Á|üø£eTT\T (bı˝≤˝À¢ sê*q ø£+≈£î\qT
@s¡Tø=ì Áã‹πøyês¡T)
ñ+#Û·Á|üÁø£eTT\T (s√ﬁ¯ﬂe<ä› $T–*q
_j·T´+‘√ Jeq+ kÕ–+#˚yês¡T)
dü
dü+πø‘ê\T R>∑Ts¡TÔ\T, ù|s¡T, @sêŒ≥T

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°228
dü+Á‘êdü+ R $TøÏÿ* uÛÑj·T+
dü+øÏå|üÔ+ R ≈£î~+|ü⁄
dü<äT› R X¯ã›eTT
düs¡uÛÑ‘√‘ê‡Vü≤+ R n~Ûø£yÓTÆq ñ‘ê‡Vü≤+
düs¡«eTT R yÓTT‘·ÔeTT
düVü≤ÁkÕã›+ R y˚sTT dü+e‘·‡sê ø±\+
dü‘·Ô«eTT R<˚Vü≤ã\+
dü‘·Tÿ è‘·T\T Rdü‘êÿsê\T
kÕ+<Ûä´ R dü+<Ûë´ düeTj·T+
kÕ‹ R <äT≈£L\eTT, egeTT
kÕ~Û« R |ü‹Áe‘·
kÕìï<Ûä´eTT R kÕMT|ü´eTT, düMT|üeTT
kÕs¡eTT R #˚|ü, ã\eTT, ÁX‚wü˜+, <ÛäqeTT, ã\eTT
dæ+<Ûä÷]‘· R mÁs¡ì
düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·
dü÷&ç>∑eTT\T R>±E\T
ùddü\T R ‘·\+Áu≤\T, nø£å‘·\T
kÂ+»„ R ôd’>∑
kÂ»q´+ R eT+∫‘·q+
kÂ<ë$Tì R yÓTs¡T|ü⁄
kÂs¡uÛÑ+ RdüTyêdüq
düàs¡D R ‘·\|ü⁄
dæà‘·ø±+‹ R ∫s¡Tqe⁄« ø±+‹
dæï>∑∆ R düT≈£îe÷s¡yÓTÆq
Vü≤
Vü≤+>∑T\T R
Væ≤‘Ó’wüß\T Ry˚T\Tø√πsyês¡T
¨s¡T R rÁe‘·qT dü÷∫+#˚ <Ûä«ì $X‚wü+
ø£å
ø£å‹ŒbÕdü\T R≈£åî‘·TÔ (Äø£*), |æbÕdü (<ä|æŒø£), Äø£*<ä|ü \T
HêHês¡úeTT\T
n]∆ R y˚&ÉTyê&ÉT, yê~, ø=\Te⁄ø±&ÉT
ø£+ø£DeTT R‘√s¡eTT, ˙{Ï_+<äTe⁄, Åd”Ô\T #˚‹øÏ <Ûä]+#˚~
ø£<äTs¡T Rø£+&Ó, düqïìø£eTà, n‹X¯sTT+#·T
ø£ﬁ¯ R #·<äTe⁄, ne´ø£ÔeT<ÛäTs¡<Ûä«ì, •\Œ+, #·+Á<äTì˝À |ü<äVü‰s√e+‘·T
ø±\eTT R düeTj·T+, q\T|ü⁄, #êe⁄
≈£î+&É* R bÕeTT, HÓeT*, es¡TDT&ÉT
≈£î\eTT R e+X¯eTT, C≤‹, Ç\T¢
>∑&É R düÔ+uÛÑeTT, düeT÷Vü≤eTT
>∑TDeTT R dü«uÛ≤e+, $+{ÏHê]
>∑T&ç R <˚yê\j·T+, >∑T+Á&Éì^‘·, &˚sê
>∑Ts¡Te⁄ RñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT, ‘·+Á&ç, |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT
Á>∑Vü≤DeTT R ãT~∆, H˚Á‘·eTT, Ä<ä]+#·T≥
|òüT÷]í\T¢ RÁyÓ÷>∑T, ‹s¡T>∑T&ÉTã&ÉT
ì≥ºy=&ÉT#·T R ñbıŒ+>∑T, $»è+_Û+#·T, s√e÷+∫‘·eT>∑T
|òü\eTT R |ü+&ÉT, Á|üjÓ÷»q+, düTK+
eTTÁ<ä R >∑Ts¡TÔ, n#·TÃy˚j·T&É+, Hê≥´$X‚wü+
eqeTT R ‘√≥, n&É$, »\eTT
yêdü+ R Ç\T¢, eg+
yÓ*¢ R Á|ü yêVü≤eTT, |üs¡+|üs¡

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 229
|üsê´j·T|ü<ë\T
n–Z+#·T R n‹X¯sTT+#·T, n~Ûø£eT>∑T, m≈£îÿe>∑T
nq\+ R n–ï, eT+≥, ì|ü »«\q+
ns¡D´+ R $|æq+, n&É$
nqè‘·eTT Rndü‘·´+, nã<ä∆+ u§+≈£î
nqï+ R ãTe«, ≈£L&ÉT, uÀq+
nsê∆+– R uÛ≤s¡´, |ü‹ï, Ç˝≤¢\T
nVæ≤eTø£s¡T&ÉT Rdü÷s¡T´&ÉT, uÛ≤qT&ÉT, s¡$
ÄÁ>∑Vü≤+ R ø√|üeTT, Áø√<ÛäeTT, n\Tø£
Ä»„ R Ä<˚X¯eTT, Äq, ñ‘·Ôs¡Te⁄, ìπs∆X¯eTT
Ädü´eTT R eTTKeTT, ÄqqeTT, yÓ÷eTT
m\Tø£ R eT÷wæø£eTT, Kqø£eTT, m*ø£eTT
ø£sƒês¡eTT R K&ÉZeTT, ø£‹Ô, ndæ
ø£qTï R nøÏå, #·≈£åîe⁄, H˚Á‘·eTT, qj·Tq+
ø£|üŒ R ;Ûø£eTT, <äs¡T›s¡+, eT+&É÷s¡+, eT+&É÷ø£+
ø=+&Ü&ç R bı>∑&ç, düTÔ‹+∫, qT‹+∫
ø√]ø£ R yê+#Û·, ‘·èwüí
¬ø’s¡e+ R ø£\Te, ø£˝≤Ωs¡+, ≈£îeTT<ä+, Ç+Bes¡+
øöeTT~ R yÓHÓï\, #·+Á~ø£, CÀ´‘·‡ï
>∑èVü≤eTT R Ç\T¢, π>Vü≤eTT, ìπø‘·eTT
#·+Á<äT&ÉT R Ç+<äT&ÉT, X¯XÊ+≈£î&ÉT, ìXÊø£s¡T&ÉT
#ê&ÉTŒ R $<Ûä+, uÛÑ+–, Ø‹, rs¡T
‘·eTdüT‡ / ‘·eTeTT R Nø£{Ï, Ä+<Ûä´+, n+<Ûäø±s¡+, Çs¡T\T
‘ê+&Ée+ R ñ<ä∆‘·qè‘·´+, Hê≥´$X‚wü+
<äj·T R ø£è|ü, ø£ìø£s¡eTT, ø£s¡D
<˚Vü≤eTT R X¯Øs¡+, ‘·qTe⁄, ø±j·TeTT
qs¡T&ÉT R e÷qe⁄&ÉT, eTìwæ
q*πs>∑T R $»è_Û+#·T, eTdü\T
ì‘·‹ R düeT÷Vü≤+, >∑T+|ü⁄, ãè+<ä+
ìø£ÿeTT R ì»eTT, dü‘·´eTT
|ü˝…¢ R }s¡T, Á>±eT+
|üdæ&ç R ã+>±s¡+, ø±+#·q+, |ü⁄‘·Ô&ç
bÕsêX¯s¡T´&ÉT R yê´düT&ÉT, u≤<äsêj·TDT&ÉT
|üPe⁄ R ≈£îdüTeT+, |ü⁄wüŒ+, $]
Áu≤Vü≤àDT\T R ~«E\T, $Á|ü⁄\T, uÛÑ÷düTs¡T\T
uÛ≤^s¡~∏ R>∑+>±q~, C≤Vü≤ï$, bÕeì
eTs¡D+ R eTè‘·T´e⁄, #êe⁄
$TqTï R Äø±X¯+, >∑>∑q+, ì+–
yÓTÆÁ‹ R ùdïVü≤+, HÓj·T´+, kÕ+>∑‘·´+
eTÚ[ R dæ>∑, •K, ø=|ü
sêÁ‹ R ìX¯, s¡»ì, j·÷$Tì
s¡T>∑à‘· R »ãT“, yê´~Û, s√>∑+
eì‘· R eTVæ≤ﬁ¯, Åd”Ô, |ü&É‹
eg+ R e\Te, |ü⁄≥ºeTT, #˚\+
$es¡eTT R s¡+Á<Ûä+, _\+, ø£\T>∑T
eèø£åeTT R‘·s¡Te⁄, #Ó≥Tº, uÛÑ÷s¡TVü≤+
yÓ*¢ R Á|üyêVü≤eTT, dü]‘·, q~, @s¡T
•e⁄&ÉT R X¯+ø£s¡T&ÉT, s¡TÁ<äT&ÉT, uÛÑe⁄&ÉT
dü+|òüT+ RdüeT÷Vü≤+, ãè+<ä+, >∑T+|ü⁄
kÕ‹ R eg+, <äT≈£L\+, n+ãs¡+
düT+‘· R Ç+#·Tø£, ÇdüTeT+‘·, ø=+#Ó+
düàs¡D R ‘·\|ü⁄, »„|æÔ
e⁄´‘·Œ‘·´s¡úeTT\T
neTè‘·eTT ReTs¡D+ bı+~+|üì~ (düT<Ûä)
n‹~∏ R ‹<ë´~ ø±\ìj·Te÷\T ˝Òø£ Ç+{ÏøÏ uÛÀ»HêìøÏ e#˚Ãyê&ÉT (n‹~∏)
áX¯«s¡T&ÉT Rdü«uÛ≤e+ #˚‘·H˚ ◊X¯«s¡´+ ø£\yê&ÉT (•e⁄&ÉT)
>∑Ts¡Te⁄ Rn+<Ûäø±s¡eTHÓ&ç nC≤„qeTTqT b˛>=≥Tºyê&ÉT (ñbÕ<Ûë´j·TT&ÉT)
‘ê|üdüT&ÉT R ‘·|üeTT #˚j·TTyê&ÉT (eTTì)
<˚VüQ&ÉT R<˚Vü≤eTTqT <Ûä]+∫qyê&ÉT (eTìwæ)

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD°230
bÕs¡«‹ R Væ≤eTe+‘·T&ÉqT |üs¡«‘·sêE ≈£L‘·Ts¡T (bÕs¡«‹)
|ü⁄Á‘·T&ÉT R |ü⁄HêïeTqs¡ø£eTT qT+&ç s¡øÏå+#·Tyê&ÉT (≈£îe÷s¡T&ÉT)
|ü⁄s¡+Á~Û R >∑èVü≤eTTqT <Ûä]+#·Tq~ (Ç˝≤¢\T)
uÛÑyêì R uÛÑe⁄ì (•e⁄ì) uÛ≤s¡´ (bÕs¡«‹)
$TÁ‘·T&ÉT R düs¡« uÛÑ÷‘·eTT\j·T+<äT ùdïVü≤j·TT≈£îÔ&ÉT (dü÷s¡T´&ÉT)
eTTì R eTÚqeTT<ë*Ã j·TT+&ÉTyê&ÉT (ãTTwæ)
eT÷wüø£eTT R nHêï<äT\qT <=+–*+#·Tq~ (m\Tø£, |ü+~ø=≈£îÿ)
yÓ÷ø£åeTT RJe⁄&çì bÕX¯eTT qT+&ç $&ç|æ+#·Tq~ (eTTøÏÔ)
eq»eTT R eqeTT (˙s¡T) q+<äT |ü⁄{Ïºq~ (|ü<äàeTT)
$X¯«Hê<∏äT&ÉT R Á|ü|ü+#êìøÏ Hê<∏äT&ÉT (•e⁄&ÉT)
•e⁄&ÉT R X¯óuÛÑeTT\ì#·TÃyê&ÉT (áX¯«s¡T&ÉT)
Á•j·T'|ü‹ R\ø°Î<˚$øÏ uÛÑs¡Ô ($wüßíe⁄)
Á|üø£è‹ ` $ø£è‹
neTà ` n+ã
Ä»„ ` Äq
Äs¡´ ` nj·T´
ÄdüøÏÔ ` Ädü‹Ô
ÄVü‰s¡eTT ` z–s¡eTT
áX¯«s¡T&ÉT ` ádüs¡T&ÉT
ø£wüºeTT `ø£dæÔ
ø£\eT ` ø£\eTT
ø£$ ` ø£sTT
ø£$‘· ` ¬ø’‘·
ø±–‘·+ ` ø±sTT‘·+
ø±e´eTT ` ø£ã“eTT
≈£î&É´+ ` >√&É
≈£î\eTT ` ø=\eTT
>∑TDeTT ` >=qeTT
>∑TVü≤ ` >=ã
>∑èVü≤eTT `^eTT
>ös¡eeTT ` >±s¡eeTT
∫Á‘·eTT ` ∫‘·Ôs¡Te⁄
#Ûêj·T ` #êj·T
CÀ´‹ ` CÀ‹
<√wü+ ` <√dü+
<Ûäs¡àeTT ` <äeTàeTT
ìÁ<ä ` ì<äTs¡
|üø£å+ ` |üø£ÿ
|ü+øÏÔ ` ã+‹
|ü≥ºDeTT ` |ü≥ºeTT
|ü⁄D´+ ` |ü⁄HÓï+
|ü⁄Á‘·T&ÉT ` u§f…º&ÉT
|ü⁄wüŒeTT `|üPe⁄
ÁbÕDeTT ` bÕqeTT
ã+<ÛäTe⁄ `ã+<äT>∑T
uÛ≤wü ` u≤dü
_Ûø£åeTT ` _#·ÃeTT
uÛÑøÏÔ ` ã‹Ô
uÛ≤>∑´+ ` u≤¬>Z+
ÁãVü≤à ` u§eTà, ãeTà
eTTø£ÔeTT `eTT‘ÓÔeTT
eT‘·‡´eTT ` eT#ÓÃeTT
j·÷Á‘· ` C≤‘·s¡
\øÏÎ ` \∫Ã
˝ÒK ` ˝Òø£
s¡‘·ïeTT ` s¡‘·qeTT
sê{Ÿ ` iÒ&ÉT

Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ Á|üuÛÑT‘·«+ yê]#˚ ñ∫‘· |ü+|æD° 231
sê• ` sêdæ
sêõ„ ` sêDÏ
yê{Ïø£ ` yê&É
$C≤„q+ ` $D≤íq+
$<ä´ ` $<Ó›
X¯øÏÔ ` dü‹Ô
X¯è+>±s¡+ ` dæ+>±s¡+
l ` dæ]
düTKeTT ` düTø£eTT
kÕ«$T ` kÕ$T

Tenth class state syllabus-text book-em-tm-ap-ts-telugu first language

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Tenth class state syllabus-text book-em-tm-ap-ts-telugu first language

About This Presentation

Slide Content

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Slide 60

Slide 61

Slide 62

Slide 63

Slide 64

Slide 65

Slide 66

Slide 67

Slide 68

Slide 69

Slide 70

Slide 71

Slide 72

Slide 73

Slide 74

Slide 75

Slide 76

Slide 77