sự tình cờ. Cả những người cộng sự
này cũng thế, những người có làn da
sạm nắng, mặc bộ đồ cũ sờn, thoạt
nhìn giống bất cứ người lao động
nào khác, nhưng ít ai biết rằng, họ
chính là những nghệ nhân hiếm hoi
chuyên phục chế gốm cổ, với đôi tay
thiện nghệ, tỉ mỉ và tinh tế. Phục
chế gốm vốn là nghề không mấy phổ
biến tại Việt Nam, nên để đảm bảo
sinh kế, họ còn làm đủ nghề. Nếu
như không có “Nát giỏ còn bờ tre”,
có lẽ, cả hai đã không tìm thấy nhau;
nghề phục chế của họ, có lẽ vẫn nằm
mãi trong một căn xưởng nhỏ mà
không ai san sẻ.
Người ta có thể nhận ra nhau như
thế.
“Tôi không đi tìm họ, mà họ đã ở
đâu đó đợi sẵn. Những người thợ trẻ
có tay nghề, niềm yêu và sự thuần
khiết, rất khó tìm. Tôi nghĩ đó là
một điều khá tâm linh. Ba năm qua,
tôi liên tục tìm họ, nhưng thật sự là
khó. Bỗng dưng, giờ đây, họ lại xuất
hiện trước mặt mình. Tôi mượn bàn
tay họ, mượn sự nhạy cảm của họ
với chất liệu, đưa vào hồn của mây,
tre, hay gốm, để tạo nên tác phẩm,”
Trung Nghĩa nói, như lời bộc bạch.
Điểm nổi bật nhất của những
tác phẩm trong triển lãm lần này,
theo anh, chính là sự hồi sinh. Tất
cả những cành mây, tre, nứa anh
nhặt về, đều đã chết. Chúng sẽ chết
lần nữa nếu như rơi xuống đất, mục
ruỗng, hòa vào đất, thành mùn, hóa
thành tro. Nhưng anh nhặt chúng
về, để cho chúng hồi sinh qua những
hình hài mới. Để cho chúng bất tử.
“Tôi có dịp xem một video nói về
việc nếu trái đất bị hủy diệt, cây cỏ sẽ
bò lên các công trình, rồi mục ruỗng
đi. Trong suy nghĩ của tôi, khi một
thứ gì đó ngã xuống, sẽ có những thứ
khác hồi sinh. Đó là điều tôi muốn
làm ở triển lãm lần này. Theo tôi,
không có gì đi tới hồi kết mà tàn lụi.
Việc của mình là tạo nên hạt giống
để từ đó vươn mầm.”
BẢN NGÃ KHÔNG NẰM
Ở ĐÂU XA
Từ cuộc triển lãm đầu tiên, “Giấc
mơ Cao nguyên”, có thể nói, Trung
Nghĩa đã đi một chặng đường khá
dài trong việc định hình bản thân
như một người nghệ sĩ. Những lần
xuất hiện sau này, anh đã bớt ái
ngại, giấu mình vào những cảm xúc
riêng, mà thay vào đó, chia sẻ niềm
vui chung với những người cộng sự.
Trung Nghĩa luôn luôn có cộng sự -
anh thuộc típ nghệ sĩ có sự đơn độc
riêng, nhưng lại không bao giờ lẻ loi
khi bước ra ánh sáng. Vốn dĩ, những
tác phẩm của anh hầu hết đều có quy
mô lớn, đòi hỏi sự góp mặt tỉ mỉ của
nhiều người. Phần khác, có lẽ, bởi vì
anh đã không còn muốn cô độc trên
con đường làm nghệ thuật của mình.
“Tôi trước đây vẫn sống khá hời
hợt, thường lướt qua cuộc sống mà
không có suy nghĩ gì sâu xa. Đến một
lúc, tôi bắt đầu có những câu hỏi của
mình, cũng là những nỗi niềm trăn
trở của nhân loại từ hàng ngàn năm
trước. Sự sống, cái chết luôn tồn tại,
song hành, giống như một quy luật
tự nhiên. Khi nội tại chưa đủ, con
người thường sợ hãi cái chết. Một
người thân của tôi từng khuyên là
không nên sợ chết, mãi về sau tôi
mới hiểu điều đó là quy luật, và tôi
cần chấp nhận nhẹ nhàng. Giờ đây,
tác phẩm của tôi đã không còn dữ dội
hay gai góc, mà mang thông điệp ẩn
giấu sau vẻ đẹp, sự nhẹ nhàng, mang
đến ý niệm về một sự hồi sinh.”
Trung Nghĩa tin vào sự hồi sinh,
như cách Việt Nam và các dân tộc
khác hồi sinh mạnh mẽ sau những
sự sụp đổ. Anh xem đó là quy luật
kỳ diệu của cuộc sống. Vì anh chọn
sự thật, anh cảm thấy nghệ thuật
của mình không có gì mới mẻ. Anh
không nghĩ nhiều về bản thân với tư
cách là một người nghệ sĩ, chỉ cho
mình là một người Việt Nam giản dị
và cần cù. Anh muốn sống một cuộc
đời như vậy.
“Tôi tin vào Thượng đế. Đức tin
này cứu rỗi và mở đường cho tôi
trong thời gian khó khăn, giúp tôi lựa
chọn giữa tiêu cực và tích cực. Mọi
người đều có quyền lựa chọn đứng
bên nào. Tôi chọn làm nghệ sĩ vì đó
là điều mà tôi làm tốt nhất.”
Con đường này của Nghĩa, cũng
là cách anh chọn để không phản bội
tình yêu của chính mình. Anh đã
có thể làm nhạc sỹ - thậm chí là một
nhạc sỹ khá ăn khách. Anh cũng có
thể làm doanh nhân – và cuộc sống
vật chất không còn là phiền muộn.
Nhưng phía sau người đàn ông
thâm trầm từng ngạo nghễ, hoang
sơ như đứa con sinh ra từ rừng già
này, ta thấy, có nhiều cuộc đời nhỏ
đã qua, có những điều bất hạnh đã
trải, nhưng tất cả, còn lại, chỉ là tình
yêu lớn anh dành cho nghệ thuật, và
những điều bình dị trong cuộc sống.
“Hiện tại, tôi không còn nghĩ
nhiều về bất hạnh, đó là điều khó
tránh khỏi trong cuộc sống. Những
người giàu có vẫn cảm thấy trống
rỗng, một loại bất hạnh khác. Trốn
tránh đau khổ trong cuộc đời không
có ích, bởi vì nó giống như cái bóng
luôn theo đuổi. Hãy sống cùng dòng
nước, vượt qua những khó khăn, đó
là cách tốt nhất.”
“Tôi đang ở chặng trung niên của
cuộc đời, đầu đã hai thứ tóc. Lúc
này, tôi cần ngẫm nghĩ kỹ trước khi
làm điều gì đó vì thời gian không
còn nhiều. Tôi chọn đồng hành với
những nghệ nhân, những người em
của mình, cùng họ tạo ra những tác
phẩm với sự chân thành và tình yêu.”
Với Trung Nghĩa là thế. Còn với
tôi, đây có lẽ lại là một cuộc hồi sinh
khác của anh.
ẢNH LÊ VĂN VIỆT CƯỜNG 41