Unit 1 संगणक प्रणाली ( computer system ) ची ओळख

It introduces basics of computer system in marathi language.

1. Unit-1 Introduction To Computer
System
(Computer System ची ओळख)
By :
Amol S. Gaikwad
Lecturer
Computer Engineering Department

2. Learning Outcomes
•Computer System ची ‘block diagram’ समजून साांगा.
•ददलेल्या Software चे वेगवेगळ्या प्रकारामध्ये वगीकरण करा.
•ददलेल्या computer network ची वैदिष्ट्ये साांगा.
•File / Folder ला manage करण्याची प्रदिया साांगा.
•ददलेले networking device कोठे वापरतात ते साांगा.

3. Computer Hardware आदण Software
•Hardware हे computer चे असे भाग असतात
ज्याला आपण स्पिश करू िकतो, दकांवा बघू िकतो
दकांवा आपण अनुभवू िकतो.

•उदा :- keyboard, mouse, hard disk, monitor,
cpu etc.

4. Computer Hardware
Monitor CPU
Keyboard Mouse

5. Input आदण Output Devices
•Keybaord
•Mouse
•Joy stick
•Light Pen
•Track ball
•Scanner
•Graphic Tablet
•Microphone
•Bar code reader
•Web cam
Input Devices
•Monitor
•Printer
•Headphones
•Speakers
•Projector
•Plotter
•Head set
Output Devices

6. Computer Hardware आदण Software
•Software : एखादे कायश करण्यासाठी computer ला जे
वेगवेगळे instructions (सूचना) आपण देतो त्याला software
असे म्हणतात.
•खूप सारे instuctions (सूचना) दमळून एक program बनतो
•खूप सारे programs दमळून एक software बनते.
•उदा :- MS Excel, MS Word, Paint, Windows 10,
Adobe reader, VLC media player etc.

7. Computer ची Block Diagram

8. Input
•Input : जी मादहती (data) computer ला देतो
processing (प्रदिया) साठी त्याला input.
•उदा :- image, video, audio, file, document,
text etc.
•Computer ला input देतो input devices.

9. CPU
•CPU – Central Processing Unit.
•CPU हा computer चा brain (मेंदू) आहे.
•CPU computer ला कांट्रोल करतो.
•CPU arithmetic आदण logical कामे करतो.
•CPU चे दोन भाग असतात :
1) Arithmetic and Logical Unit (ALU)
2) Control Unit (CU)

10. ALU
•ALU – Arithmetic and Logical Unit
•ALU input ददलेल्या मादहती (data ) वर arithmetic प्रदिया
करतो.
•Arithmetic प्रदिया :- addition, subtraction,
multiplication and division.
•मादहती (data) प्रदिया केल्यानांतर ती मादहती तो Storage
device ला पाठवतो.
•ALU मादहतीवर (data) logical प्रदिया करतो.
•Logical प्रदिया :- AND, OR, EQUAL TO, Less Than.

11. Control Unit (CU)
•Control Unit : computer चे कायश दकांवा
computer च्या वेगवेगळ्या प्रदिया याांना control
करतो.
•Control Unit computer च्या memory, ALU,
input / Output devices कांट्रोल करतो.
•Control unit मादहतीला दकांवा Information ला
signal मध्ये परावतीत करतो.
•Control Unit instruction चे अथश समजून घेतो.

12. Memory Unit
•Memory unit computer मधली मादहती (data) save करून
ठेवतो.
•Computer मधला सवश data हा memory मध्ये आपण साठवून
ठेवतो.
•Memory unit, computer च्या दुसरे भागाांना मादहती transmit
करू िकतो दकां वा त्याांच्या कडून मादहती घेऊ पण िकतो.
•Computer ची memory दोन प्रकारची असते.
1) Primary memory
2) Secondary memory

13. Primary Memory
•Primary memory ही temporary memory आहे.
•याच्या मध्ये आपण आपली मादहती नेहमी साठी
save करून ठेवू िकत नाही.
•Primary memory मध्ये जास्त मादहती (data) save
करू िकत नही. उदा :- 2GB, 4GB, 8GB
•Primary memory ला temporary memory दकांवा
main memory असे सुद्धा म्हणतात.
•RAM :- ही एक प्रकारची primary memory आहे.

14. Primary Memory
•RAM चे पूणश नाव आहे ‘Random Access Memory’.
•CPU RAM ला directly वापरू िकतो.
•CPU RAM मधली मादहती (data) ला read करू िकतो दकांवा
RAM मध्ये मादहती (data) write करू िकतो.
•Data ला Read करणे म्हणजे RAM मधून मादहती (data) घेणे.
•Data ला write करणे म्हणजे मादहती ला save करून ठेवणे.
•जर तुम्हाला data ला process करायचा आहे तर तो data
तुम्हाला RAM मध्ये transfer करावा लागतो.

15. Primary Memory (RAM)
Fig: Random Access Memory (RAM)

16. Read Only Memory (ROM)
•ROM ही अिा प्रकारची ची memory आहे दक ज्याच्या मध्ये
एकदा मादहती साठवली (store) दक ती परत बदलता येत
नाही.
•ROM मध्ये मादहती आपण नेहमी साठी साठवून ठेवू िकतो.
•ROM मध्ये आपण असे software साठवून ठेवतो ज्याांना
कधीच बदलण्याची गरज पडत नही.
•अिा software ला आपण firmware असे म्हणतो.
•ROM मध्ये program आदण मादहती (data) दोन्ही साठवून
(store) करू िकतो.

17. Read Only Memory (ROM)
Fig : ROM Memory

18. Video Cards
•Video cards हे integrated circuits असतात जे computer
display ला पाठवण्यासाठी video signal तयार करतात.
•Video cards हे computer च्या motherboard मध्ये दकां वा
computer display unit मध्ये फीट् के लेले असतात.
•Video card मध्ये Graphics Processing Unit (GPU) सुद्धा असते.
•GPU हे एक processor आहे ज्याचे काम image तयार करणे
आदण signal ला digital-to-analog मध्ये बदलणे आहे.
•Video card मध्ये memory chips सुद्धा असतात ज्याच्या मध्ये
आपण मादहती (data) साठवून ठेवतो.
•Video card ला graphics card/display card/graphics
adapter/display adapter असे ही म्हणतात.

19. Video Cards
Fig: Video cards

20. Sound Card
•Sound card हे printed circuit board आहे, जे
computer ला audio signal input देतो आदण
computer मधून audio signal output देतो.
•Sound card computer च्या motherboard मध्ये फीट्
केलेले असते.
•Sound cards computer based-communication जसे
दक voice-over-ip आदण teleconferencing साठी सुद्धा
वापरतात.
•Sound card ला audio card असे ही म्हणतात.

21. Sound Card
Fig: Sound cards

22. Hard Disk Drive (HDD)
•Hard disk एक non-volatile storage device आहे.
•Non-volatile म्हणजे अिी memory ज्याच्या मध्ये मादहती (data)
नेहमी साठी (permanently) साठवून असते.
•Hard disk ला secondary storage/secondary memory/
permanent storage असे ही म्हणतात.
•Hard disk मध्ये Gigabytes (GB) दकां वा terabytes (TB) पयंत data
साठवून ठेवू िकतो.
•Desktop computers (PC) साठी 3.5 inch आदण laptop साठी 2.5
inch ची hard disk वापरली जाते.
•Hard disk ही SATA cable ने motherboard िी जोडलेली असते.

23. Hard Disk Drive (HDD)
Fig: Hard disk drive (HDD)

24. CD / DVD
•CD चे पूणश नाव Compact Disk असे आहे.
•DVD चे पूणश नाव Digital Versatile Disk असे आहे.
•CD / DVD दोन्ही मादहती साठवून ठेवण्यासाठी
वापरली जातात.
•DVD, CD पेक्षा जास्त मादहती (data) साठवून ठेवते.

25. CD / DVD
Fig: CD Fig: DVD

26. Pen Drive
•Pen drive हा मादहती (data) साठवून ठेवण्यासाठी वापरतो.
•Pen drive ला USB Flash drive असे ही म्हणतात.
•Pen drive मध्ये आपण मादहती नेहमी साठी साठवून ठेवू िकतो
(permanently).
•Pen drive ला computer िी जोडू (connect) िकतो दकां वा कडू
ही िकतो.
•Pen drive मध्ये मादहती आपण एका जागे वरून दुसयाश जागेवर
घेऊन जाऊ िकतो.
•Pen drive हे 8 GB पासून 256 GB पयंत दमळतात.
•Pen drive मध्ये Flash memory वापरतात.

27. Pen Drive
Fig: Pen drive

28. Network Environment
•Computer network : जेव्हा दोन दकां वा त्यापेक्षा जास्त computers एक
मेकाांिी जोडलेले असतात, तेव्हा आपण त्याला computer network
असे म्हणतो.
•Computer network मध्ये computer एक मेकाांना मादहती (data)
पाठवतात (sharing).

Fig: Computer Network

29. Network Environment
•Computer network बनवण्यासाठी अनेक प्रकारचे
devices लागतात जसे.
1) Network Interface Card (NIC)
2) Hubs
3) Switches
4) Routers
5) Modems

30. Network Interface Cards (NIC)
•Network interface card हे एक computer hardware आहे जे computer
ला computer network िी जोडण्याचे काम करतो.
•जर तुमच्या computer मध्ये NIC नसेल तर आपण computer ला
computer network िी आदण internet िी जोडू िकत नाही.
•NIC, दोन्ही wired (cable) आदण wireless (wifi) पद्धतीने एका computer
ला दुसयाश computers िी जोडतो
•NIC ला network interface controller / network adapter / LAN
adapter / physical interface card असे िी म्हणतात.

31. Network Interface Cards (NIC)
Fig: Network Interface Card (NIC)

32. Hub
•Hub हा एक networking hardware आहे.
•Hub अनेक computer ला एक मेकाांिी जोडण्यासाठी
वापरला जातो.
•Hub त्याच्यािी जोडलेल्या प्रत्येक computer ला
मादहती (data) पाठवतो (broadcasting).
•Hub लहान computer network साठी वापरला जातो.

33. Hub
Fig: Hub

34. Switches
•Switch हा एक networking hardware आहे.
•Switch सुद्धा अनेक computer ला एक मेकाांिी
जोडण्यासाठी वापरला जातो.
•Switch त्याच्यािी जोडलेल्या त्याच computer ला
मादहती (data) पाठवतो, ज्याच्यासाठी ती
पाठवलेली आहे.

35. Switch
Fig: Switch

36. Routers
•Router हे एक networking hardware आहे.
•Router एका computer network ला दुसयाश
computer network िी जोडतो.
•Router एका computer network मधली मादहती
(data) दुसयाश computer ला पाठवतो.
•Router internet मध्ये वापरले जाता

37. Router
Fig : Router

38. Modem
•Modem हे computer hardware आहे.
•Modem ला computer network मध्ये वापरतात.
•Modem digital signal ला analog signal मध्ये
आदण analog signal ला digital signal मध्ये
बदलतो.

39. Modem
Fig : Modem

40. Types of Networks ( नेट्वकश चे प्रकार)
Three types of network
Local Area
Network (LAN)
Metropolitan Area
Network (MAN)
Wide Area
Network (WAN)

41. Local Area Network (LAN)
•Local Area Network (LAN) एक private आदण
छोट्े computer network असते.
•िाळा, प्रयोगिाळा, कायाशलय, दवाखाने इत्यादी
मधील computer एक मेकाांिी LAN ने जोडले जाते.
•LAN ची मादहती पाठवण्याचा वेग जास्त असतो
(100 ते 1000 mbps).
•LAN मध्ये काही kilometer(km) पयंतचे computer
जोडले जाऊ िकतात.

42. Local Area Network (LAN)
Fig : Local Area Network (LAN)

43. Metropolitan Area Network (MAN)
•Metropolitan Area Network (MAN) हे LAN पेक्षा
मोठे computer network असते.
•MAN मध्ये आपण एका िहरातले दकांवा एक पेक्षा
जास्त िहरातले computer एक मेकाांिी जोडू
िकतो.
•MAN ची मादहती पाठवण्याचा वेग मध्यम
(medium) असतो (काही mbps मध्ये).
•MAN हे private दकांवा public (सावशजदनक) राहू
िकते.

44. Wide Area Network (WAN)
•Wide Area Network (WAN) हे LAN आदण MAN
पेक्षा मोठे computer network असते.
•WAN मध्ये आपण एका देिातले दकांवा एक पेक्षा
जास्त देिातले computer एक मेकाांिी जोडू
िकतो.
•WAN ची मादहती पाठवण्याचा वेग LAN पेक्षा कमी
असतो (kbps ते mbps).
•Internet हे WAN चेच एक उदाहरण आहे.

45. Printers
Inkjet Printers Dot Matrix Printers
Types of Printers
(Printers चे प्रकार )
LaserJet Printers

46. Printers
Dot Matrix Printers Inkjet Printers LaserJet Printers

47. Application Software
•Word Processing Software :- text documents बनवण्यासाठी हे software वापरले
जातात.
उदा :- MS Word, Notepad,
Wordpad, LiberOffice, Google Docs
इत्यादी

•Spreadsheet Software :- मादहतीवर (data) गदणता सांबांदधत कामे करण्यासाठी हे
software वापरले जाता.
उदा :- MS Excel, LibreOffice, Google sheets,
openOffice इत्यादी .

•Database Management System Software :- मोठ्या प्रमाणात मादहती साठवून
ठेवण्यासाठी आदण त्याचा वापर करण्यासाठी हे software वापरले जाता.
उदा :- MySQL, Oracle, MongoDB, SQLite, Microsoft Access इत्यादी.

48. Application Software
•Photo-editing Software :- photo, picture दकां वा image ला तयार करण्यासाठी दकां वा
त्याच्यामध्ये काही बदल करण्यासाठी वापरले जातात.
उदा :- Paint, Adobe Photoshop, Canva,
Google इत्यादी.

•Video-editing Software :- video, movie, film, animation ला तयार करण्यासाठी दकां वा
त्याच्यामध्ये काही बदल करण्यासाठी वापरले जातात.
उदा :- iMove, Lightworks, OpenShot, Videopad,
Nero vision इत्यादी.

•Graphics Manipulation Software :- Digital दचत्र तयार करण्यासाठी दकां वा त्याच्यामध्ये
काही बदल करण्यासाठी वापरले जातात.
उदा:- Adobe illustrator, Affinity Designer, CoralDRAW, Gravit
Designer इत्यादी.

49. Application Software
•System Software :- computer hardware आदण
computer software व्यवस्थथत काम करण्यासाठी हे
software वापरले जातात.
उदा :- compilers, linkers, drivers इत्यादी.

•Operating System :- computer hardware ला computer
software िी जोडण्याचे काम operating system करते.
उदा :- Windows 8, Windows 10, Linux,
ubuntu, Android, macOS इत्यादी.

50. Thank You !