Virechan presentation

-

1. विरेचन एक श्रेष्ठ शोधन चिकित्सा वैद्य विद्यानंद दत्तात्रय दीक्षित BAMS चिपळूण

2. Virechana defination :- पित्तम तू विरेकम श्लेष्मसंसृष्टे वा तत्स्थानगते वा श्लेष्मणमिती | a.hr.su.27/4 वि + रिच+ निचू(ल्यूट प्रत्यय )- मलादो: नि:सरणं

3. QUALITIES OF VIRECHANA DRAVYA उष्ण-आग्नेय तीक्ष्ण -आग्नेय सूक्ष्म-आकाश +वायू +आग्नेय व्यवायी -आकाश + वायू विकासी-आकाश + वायू अधो भागहर -जल + पृथ्वी

4. Shreshtha virechana dravye :- उडीद - पुरीष जनन त्रिवृत - सुखद विरेचन चतुरंगुल- मृदू विरेचन स्नुही क्षीर - तीक्ष्ण विरेचन अम्ल वेतस- भेदन

5. विरेचन योग्य कुष्ठ ज्वर प्रमेही वांती अरोचक अपचन ऊर्ध्वंग रक्तपित्त मूळव्याध भगंदर प्लीहा गुल्म अर्बुद विसर्प पांडूरोग हलीमक नीलिका व्यंग हृद्रोग शोथ उन्माद अपस्मार

6. विरेचन अयोग्य सुकुमार-रक्तस्त्राव हृदयाकर्षण गुदक्षत -क्षतामध्ये वातप्रकोप व प्राणहारक पीडा अधोग रक्तपित्त - रक्तस्त्राव लंघीत ,इंद्रिय दौर्बल्य - वेग असहत्व निरुह बस्ती दत्त -वेग असहत्व अतिकामसेवी-विरेचन होत नाही व दोष अधोगामित्व अजीर्ण -आमोत्पत्ती

7. नवज्वर - वात विकार प्रादुर्भाव मदात्यय - वात विकार प्राणवायू संकोच आध्मान अनाह-कोष्ठात वात संचय नंतर विसर्प व पोटफुगी दारुण कोष्ठ -ह्रिदय शूल मूर्च्छा ग्लानी छर्दी पर्वभेद -प्राणनाश अतिस्निग्ध-विरेचन अतियोग

8. Atur pariksha

9. विरेचन औषध निर्माण द्राक्ष - 1 तोळे आरग्वध -1 तोळे हरितकी -1 तोळे कटुक -1 तोळे जल -16 तोळे 4 तोळे विरेचन कषाय बनवा .

10. Directions of usage according to koshtha parikshana :- For mridu koshthi persons give this kashaya directly For madhyama koshthi persons give this kashaya with 2 tolas of eranda tail . For krira koshthi persons use this kashaya alongwith इछाभेदी रस 4 रत्ती .

11. वेग विनिश्चय

12. Samyak virechana lakshan Srotas visshuddhi Indriya prasad laghuta Bal nirmiti Agnideepana Anamayatva –healthiness

13. Virechana atiyoga Raktpitta Susti Angmard Klama kamp Unmad Hikka Balnasha Timir Pralap Kaph vat janit rog

14. Virechana hinyoga Kapha pitta prakop Agnimandya Pratishyay Aruchi Gaurav Dah kandu Vit sang

15. विरेचन व्यापद

16. अध्मान -अभ्यंग स्वेदन वर्ति बस्ती परिकर्तिता-लंघन पाचन व नंतर बृहणिय विधी दोष परिस्राव -पुनर्विरेचना हृद्ग्रह - वामन त्यानंतर स्निग्ध अम्ल लवणं सेवन अंगग्रह - वातहर स्नेह स्वेदादी चिकित्सा प्राणहर स्थिती - मृग गोम मेष रक्त पिणे स्तंभ - तीक्ष्ण बस्ती व लंघन पचन

17. AYOGA CHIKITSA SUTSHEKHAR RASA -2 rati SHANKHA BHASMA-4 rati PRAVAL PISHTI-2 rati All this is to be taken TDS with honey.. And drink luke warm water…..

18. Paschat karma Dhumpana isn’t done in virechan . Sansarjan krama Tarpana -shaman chikitsa Pariharya vishayas Virechan uttar karma vishayas

19. SANSARJAN KRAMA

20. Pariharya vishayas

21. Virecchanottara shodhana - shamana chikitsa