XX-asrda-siyosiy-goyalar-nazariyalar-va-mafkuralar-evolyutsiyasi.pptx

XX-asrda-siyosiy-goyalar-nazariyalar-va-mafkuralar-evolyutsiyasi

1. XX asrda siyosiy g’oyalar, nazariyalar va mafkuralar evolyutsiyasi Bu taqdimotda XX asr davomida siyosiy g‘oyalar, nazariyalar va mafkuralarning qanday rivojlanganini, ularning ildizlarini, asosiy burilish nuqtalarini va bugungi kungacha yetib kelgan merosini ko‘rib chiqamiz.

2. 1-bob: XX asr boshidagi siyosiy mafkuralar ildizlari Liberalizmning shakllanishi Adam Smit va uning "Xalqlar boyligi" asari erkin bozor va individual erkinlik g'oyalarining asosini yaratdi. Konservatizmning paydo bo'lishi Edmund Berk Fransuz inqilobiga qarshi chiqib, an'analar, ijtimoiy tartib va asta-sekinlik bilan rivojlanish muhimligini ta'kidladi. Fransuz inqilobining ta'siri Erkinlik, tenglik, birodarlik shiorlari siyosiy nazariyalarga chuqur ta'sir ko'rsatib, demokratik va respublikachilik g'oyalarini tarqatdi.

3. Ijtimoiy adolat uchun yangi yo‘nalishlar: Sotsializm va kommunizm Sinf kurashi nazariyasi Karl Marks va Fridrix Engels kapitalistik jamiyatdagi sinfiy ziddiyatlarni tahlil qilib, kommunizm g'oyasini ilgari surdilar. Ularning nazariyasi jamiyatni o'zgartirish uchun inqilobiy kurashga chaqirdi. 1917-yilgi Rossiya inqilobi Marksistik g'oyalar 1917-yilgi inqilobda amalda qo'llanilib, Sovet Ittifoqining tashkil topishiga olib keldi. Bu dunyo siyosiy xaritasini o'zgartirdi. Sotsializmning yuksalishi Kapitalizmga qarshi muqobil mafkura sifatida sotsializm butun dunyoda, ayniqsa ishchilar sinfi orasida keng tarqaldi va siyosiy harakatlarga asos bo'ldi.

4. 1917-yilgi Rossiya inqilobi: Qizil bayroq ostida yangi siyosiy dunyoqarash Ushbu inqilob nafaqat Rossiyada, balki butun dunyoda siyosiy va ijtimoiy fikrlashga chuqur ta'sir ko'rsatdi, sotsialistik va kommunistik g'oyalarning amaliy tajribasiga aylandi.

5. XX asr o‘rtalarida siyosiy nazariyalarning diversifikatsiyasi Liberalizmning qayta shakllanishi Jon Styuart Mill individual erkinlik va fuqarolik huquqlariga e'tibor qaratib, liberalizmga yangi yo'nalish berdi. Demokratik erkinliklar kengayib bordi. Konservatizmning yangilanishi Konservativ harakatlar an'anaviy qadriyatlar, oila institutlari va ijtimoiy barqarorlikni himoya qilib, modernizatsiyaga qarshi turdi. Totalitarizm va faşizmning paydo bo'lishi Benito Mussolini Italiyada faşizmning asoschisi bo'lib, davlatning mutlaq hokimiyatini va milliy birlikni targ'ib qildi. Bu mafkuralar butun dunyo uchun xavfli bo'ldi.

6. Ikkinchi jahon urushi va siyosiy mafkuralarga ta’siri Ikkinchi jahon urushi dunyo siyosiy manzarasini tubdan o'zgartirdi. Urushdan keyin ijtimoiy siyosatga urg'u berilib, davlatning iqtisodiy va ijtimoiy sohalardagi roli sezilarli darajada oshdi. Ko'plab mamlakatlar aholining ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga, ta'lim va sog'liqni saqlash tizimlarini rivojlantirishga e'tibor qaratdi. Bu keyinchalik farovonlik davlatlari kontseptsiyasiga olib keldi. Ikkinchi jahon urushidan keyin boshlangan Sovuq urush kommunizm va kapitalizm o'rtasidagi global ideologik raqobatga aylandi. Dunyo ikki qutbga bo'linib, bu ziddiyat xalqaro munosabatlar va siyosiy nazariyalarga chuqur ta'sir ko'rsatdi.

7. Sovuq urush davrining ramzi: Berlin devori va ikki blok o‘rtasidagi qarama-qarshilik Berlin devori kapitalistik G'arb va kommunistik Sharq o'rtasidagi keskin chegarani aks ettirib, siyosiy bo'linish va ideologik ziddiyatlarning eng yorqin ramzi bo'ldi.

8. XX asr oxiri: Postmodern siyosiy nazariyalar va yangi mafkuralar Feministik nazariyalar Simone de Beauvoir va Judith Butler gender, hokimiyat va jamiyat o'rtasidagi murakkab aloqalarni o'rganib, ayollarning siyosatdagi rolini kuchaytirdi. Postmodernizm Mishel Fuko va Jak Derrida hokimiyatning murakkab tabiati, bilimning nisbiyligi va jamiyatdagi diskursiv tuzilmalar haqida tanqidiy g'oyalarni ilgari surdilar. Globalizatsiya Global iqtisodiy va madaniy integratsiya milliy davlatlarning suverenitetini, siyosiy chegaralarini va milliy o'ziga xosligini o'zgartirib yubordi.

9. XXI asrga kirish: Siyosiy mafkuralarning yangi shakllari va chaqiriqlari XXI asr siyosiy mafkuralar uchun yangi sinovlarni olib keldi. Millatchilik va globalizm o'rtasidagi ziddiyatlar dunyoning ko'plab mintaqalarida davom etmoqda. Bir tomondan, milliy o'ziga xoslikni himoya qilishga intilishlar, boshqa tomondan esa, globallashuvning afzalliklari o'rtasida muvozanatni topish zarurati paydo bo'ldi. Ekopolitika va raqamli davr siyosati siyosiy kun tartibida tobora muhim o'rin egallamoqda. Iqlim o'zgarishi, atrof-muhit muammolari va barqaror rivojlanish g'oyalari siyosiy harakatlarning asosiga aylanmoqda. Shu bilan birga, texnologiyaning tez rivojlanishi, raqamli axborot xavfsizligi va ijtimoiy tarmoqlarning siyosiy jarayonlarga ta'siri yangi chaqiriqlarni keltirib chiqarmoqda. Siyosiy mafkuralar doimiy evolyutsiyada bo'lib, yangi davrga moslashishda davom etmoqda, global va mahalliy muammolarni hal qilish uchun yangi yondashuvlarni izlamoqda.

10. Xulosa: XX asr siyosiy mafkuralari – o‘zgarishlar va meros XX asr siyosiy nazariyalari insoniyat tarixidagi eng katta o'zgarishlarni aks ettiradi. Har bir mafkura o'z davrining siyosiy va ijtimoiy muammolariga javob sifatida shakllangan va jamiyat rivojiga katta ta'sir ko'rsatgan. Bugungi kunda siyosiy mafkuralar global va mahalliy muammolarni hal qilishda davom etmoqda, shu bilan birga yangi, kutilmagan chaqiriqlarga duch kelmoqda. Ularning merosi hozirgi dunyoni tushunish va kelajakdagi siyosiy yo'nalishlarni belgilashda muhim rol o'ynaydi.