Zeeslagen en de admiraliteit van Friesland

Lezing gehouden op dinsdag 1 september in Museum Dokkum (Admiraliteitshuis) in kader van Admiraliteitslezingen, voorafgaand aan de Admiraliteitsdagen in Dokkum.

1. Zeeslagen en de Admiraliteit van
Friesland
Hans Zijlstra
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum, 1 september 2015

2. Even voorstellen
•25 jaar geleden opgericht als Vereniging van
Amateur Archiefonderzoekers te Dokkum
•550 leden en groeiend
•Genealogie & streekhistorie Noordoost Friesland
•Doel: Delen van kennis en ervaring. Publicatie
kwartaalblad leden, De Sneuper (oplage 650), en
sinds 1999 ook gedeeltelijk online.
•2x jaarlijks ledendag.
•HZ webmaster sinds 2000.
2
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

3. Zeeslagen en de Admiraliteit van
Friesland
•Introductie Admiraliteiten
•Zeeslagen met deelname Friese
Admiraliteit
•Friese admiraals
•Wat waren de opmerkelijkste acties?
•Bijzondere bij-effecten
•Conclusies
3
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

4. Introductie
4
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
Atlas Ortelius, 1579

5. Admiraliteiten
5
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Amsterdam
•Rotterdam
•Zeeland
•Noorderkwartier (West-Friesland)
•Friesland

6. Zeeslagen met deelname Friese
Admiraliteit (20+1)
6
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
• Slag bij Gibraltar 1607
• Slag bij Duins 1639
• Slag bij Dover 1652
• Slag bij Plymouth 1652
• Slag bij de Hoofden 1652
• Slag bij de Singels 1652
• Driedaagse Zeeslag 1653
• Zeeslag bij Nieuwpoort 1653
• Slag bij Ter Heijde 1653
• Slag in de Sont 1658
• Driedaagse Zeeslag 1663
• Slag bij Lowestoft 1665
• Vierdaagse Zeeslag 1666
• Tweedaagse Zeeslag 1666
• Tocht naar Chatham 1667
• Slag bij Solebay 1672
• Tweede slag bij het Schooneveld 1673
• Slag bij Kijkduin 1673
• Slag bij Beachy Head 1690
• Slag bij de Doggersbank 1781
•voormalige Friese Admiraliteit (marine) in de Slag bij Kamperduin in 1797, (Bataafse Republiek).

7. Slag bij Gibraltar, 1607
7
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Ontvanger-generaal/equipagemeester Jan
Hendrick Jarichs van der Leij deed voorbereiding

8. Slag bij Gibraltar, 1607
8
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder commando Jacob van Heemskerk
•30 schepen, baai van Cadiz/Gibraltar
•Friese pinas (of jacht) onder Theunis Wolters
Wie was 9-jarige?

9. Slag bij Gibraltar, 1607
9
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
RESOLUTIEN DER STATEN-GENERAAL
19 Jan. 1607. Gelast aan de Adm. te schrijven dat zij elk een
kapitein van hun repartitie moesten nomineren tot lid van de
Raad van de Admiraal van de vloot. Tevens werd aan de
Adm.v.Dokkum geschreven dat het uitgeruste schip bemand
moest worden met 100 koppen en uitterlijk voor de laatste
Januari naar Texel te zenden.
6 Febr. 1607 Verklaart Gedeputeerde Runia van Friesland dat
Thoenis Wouters, Adm.Heemskerk in de raad zal dienen.
18 Sept.1607. Thoenis Wolters. Afrekening van de soldaten die
hij vervoerd had.

10. Slag bij Gibraltar, 1607
10
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Friese pinas verovert Nostra Siegnora del
Rosario. Spaans vlaggenschip San Augustín.
•6 gulden beloning en later nog 50 gulden
•Inleiding tot Twaalfjarig Bestand in 1609
•Kaart door Andrijes Lader boeckebijnder
vereert voerde caert bij hem inde camer van
Oestergoe opt Landtschaps huijs gelevert
vande [zee]slach voer Gibraltar geschijet 3 fl

11. Pinas/jacht uit zelfde tijd
11
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

12. Adam Willaerts, 1617, Rijksmuseum
12
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

13. Adam Willaerts, allegorie, Rijksmuseum
13
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

14. Cornelis Claesz van Wieringen, 1622, Het Scheepvaartmuseum Amsterdam
Cadeau voor Prins Maurits van Admiraliteit Amsterdam
Opdracht was oorspronkelijk voor zeeschilder Cornelis Vroom bedoeld, maar die was te duur (6000 gulden).
14
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

15. Cornelis Claesz van Wieringen, 1621, Rijksmuseum.
15
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

16. Heemskerck stierf in het harnas
16
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

17. Kanon Admiraliteit Friesland 1613
17
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

18. Slag bij Duins, 1639
18
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder MH Tromp/Witte de With tegen Spanje
•95 schepen (10 branders) vs 55 Spaanse
•Brander-kapitein Adriaen Jansz, Gloeiende Oven
•Onder Admiraliteit Middelburg als konvooier

19. Slag bij Duins, 1639
19
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder MH Tromp/Witte de With tegen Spanje
•95 schepen (10 branders) vs 55 Spaanse
•Fregat met 70 man en 22 kanonnen onder
leiding van Friese kapitein Tjaard de Groot.
•Joris Pieters van den Broeck verovert Spaans
galjoen met 140 man en 18 stukken geschut

20. Slag bij Duins, 1639
20
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Brander-kapitein Adriaen Jansz, Gloeiende Oven
•Onder Admiraliteit Middelburg als konvooier

21. Financiële situatie, voorbeeld
21
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•In 1626 Friese Admiraliteit vrijgesteld van levering 6 schepen.
•Slag bij Dungeness in december 1652
•Friese kapiteins Wiglema en Adriaan Brunsvelt
•Onder commando Maarten Harpertsz Tromp
•Geen geld meer. Staten-Generaal weigerden: Uiteindelijk
leende een Dokkummer uyt liefde ende ter eeren van 't Landt
200 gulden om brood in te kopen.
•Maar: 1624 De camerbooden vande admiraliteijt tot Doccum
vande leverantie van thien taffelboeckiens in silver beslagen
en aende heeren gelevert die somma van 38 £ 10 st.

22. Slag in de Sont, 1658
22
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder commando Jacob v Wassenaer v
Obdam
•Tjerk Hiddes de Vries op troepenschip Judith
Jan Abrahams Beerstraten, 1660

23. Slag in de Sont, 1658
23
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Aucke Stellingwerf.(Adriaan Brunsvelt
sneuvelt).
•Op Prinses Albertina, 36 kanonnen. In gevecht
met Zweeds admiraalsschip.
Willem van de Velde de Oude

24. Friese Admiraals
•Tjerk Hiddes de Vries
•Auke Stellingwerf
•Hans Willem baron van Aylva
•Douwe Aukes
•Enno Doedes Star (Groningen)
24
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

25. Aucke Stellingwerf (1635-1665)
sneuvelt in Slag bij Lowestoft 1665
25
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

26. Tjerk Hiddes de Vries (1622-1666)
26
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
Sneuvelt door
Tweedaagse Zeeslag.
Begraven Harlingen
Michiel de Ruyter had een
portret van de gesneuvelde
Hiddes in zijn voorkamer
hangen.

27. Hans Willem baron van Aylva
(1633-1691)
27
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

28. Enno Doedes Star (1631-1707)
28
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

29. Tocht naar Chatham, 1667
29
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder commando Michiel de Ruyter
•Hans Willem van Aylva en Hendrick Brunsvelt

30. Tocht naar Chatham, 1667
30
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Friese smaldeel o.l.v. Hans Willem van Aylva
•Hendrick Brunsvelt als schout-bij-nacht
•Journaal bijgehouden door Brunsvelt
•Vissen met kor, Vlag verloren in storm
•Fries eskader: Groot Frisia,Prins Hendrick
Casimir, Oostergo,Westergo, Steeden (met
kapitein Barend Hiddes de Vries), Princes
Albertina (een brander), Klein Frisia en de
Windthondt. Later nog galjoot De Krakelingh.
•Scheepspredikant Johannes de Grou, sinds
1663 predikant van Burum/Munnekezijl.

31. Slag bij de Doggersbank, 1781
31
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder commando Johan Zoutman
•Tegen Groot-Brittannie na erkenning USA
•Willem Livius v Bouricius & Adelborst Beilanus

32. Slag bij de Doggersbank, 1781
32
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Van Bouricius op de Eensgezindheid
•5 dagen eerder: Harlinger havenmeester
Cornelis Dirks Zijlstra van Harlingen ontving
klacht van kapitein Jan Vlielander over
Bouricius.

33. Willem Livius v Bouricius
kapitein op hulk De Dwinger, Vlie
33
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Rouwbord in kerk Oudwoude, 1793
•Kanonnen in kasteel Hackforth
•Lepel in Hannemahuis

34. Slag bij Kamperduin, 1797
34
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Onder commando Jan Willem de Winter
•25 NL schepen, 24 Britse
•Dooitzen Eelkes Hinxt op De Beschermer

35. Slag bij Kamperduin, 1797
35
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
•Kapitein
•Begraven te Huisduinen
•Woonde aan de Diepswal
•Verhaal in Sneuper 119

36. Bij-effecten Admiraliteit Friesland
•Bemanning VOC, WIC en koopvaardij (Sont)
•Zeelui en scheepstimmermannen voor tsaar Peter
de Grote! Wybrand Scheltinga en Gerlof Andries
(Ternaard en Birdaard).
•Abel Jansz Tasman (vgl Jan Abels)?
•Australië, Amerika
36
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

37. Fronton Admiraliteit Friesland
37
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

38. Conclusies
•Kleine rol in zeeslagen
•Vaak ondergebracht bij andere admiraliteiten
•Onenigheid met Groningen
•Vaak geldgebrek
•Late reacties op oproepen
38
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

39. HVNF media
•Blog, http://sneuperdokkum.blogspot.com sinds januari 2008
•Slideshare, http://www.slideshare.net/sneuperdokkum
•YouTube
•Flickr/Picasa, https://picasaweb.google.com/sneuperdokkum
•Google Maps
•Twitter, http://twitter.com/sneuperdokkum sinds eind 2010
•Mobiele versies
•Website http://www.HVNF.nl basis/ verzamelpunt.
39
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com

40. www.HVNF.nl
[email protected]
[email protected]
@sneuperdokkum
40
Museum Admiraliteitshuis, Dokkum,
1 september 2015
Hans Zijlstra, www.zijlvaart.com
Vragen/Meer info?