4_2_Қазақстандағы_казак_әскери_отаршылдығы.pdf

Description

1. ЖАҢА ЗАМАНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ
ҚАЗАҚ-ЖОҢҒАР СОҒЫСТАРЫНАН БАСТАП ОТАРШЫЛДЫҚ КЕЗЕҢГЕ ДЕЙІНГІ ТАРИХИ ДӘУІР

2. ЕҢБЕК—» ТӘУЕКЕЛ—» НӘТИЖЕ

3. ОТАРЛАУ ЖӘНЕ ҰЛТ -АЗАТТЫҚ КҮРЕС
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КАЗАК -ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ

4. КАЗАК-ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ
XVIIIғасырдыңекіншіжартысында
саудақарым-қатынастарыныңбасты
қаласы:Орынбор
XVIIIғасырдыңсоңындақазақтар200мың
қойдыайдапбарып,саудажасады:Орынборда
Зерттеулерінде шойыннан жасалған
қазандардыңқазақдаласындамалжәнеаң
терілерінеқалайайырбасталғанынсуреттеп
жазған:М.П.Вяткин
Абылайханқайтысболғансоңқазақтархан
көтеругедайындағанұлы:Уәлисұлтан
Уәлидіханкөтерурәсімінеқатысатын
елшілерінжіберді:Цинимпериясы
1782жылдыңбасындаПетропавловск
қамалынабарып,Ресейгеадалдығынайтып
антберген:Уәли

5. КАЗАК-ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ
Пекингедеөзелшіліктерінжіберіп,Цинимператорынаөзадалдығынайтқан:Уәли
Ресейдіңқазақдаласынбасыпалудыжоспарлағанбіразжобаларыпайдаболабастаған:
XVIIIғасырдыңсоңынақарай
Уәлиханныңжанынанқұруұсынылған,екіколлегиядантұратынорган:Ақсақалдаркеңесі
Бастысотколлегиясыорналасатынболған:Петропавлқамалында
Екіншісотколлегиясыорналасатынболған:Ханныңордасында(ставка)
Маңыздышешімдербекітілетінболған:Петропавловскіде

6. КАЗАК-ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ
ҚырымдыжәнеНоғайхандығыныңжерлерін
Ресейәскерлерібасыпалған:1768-1774
жылдары
Қырымхандығыныңөмірсүруін,орыс
әскерлерітоқтатты:1783жылғақарай
ОртажүздіңханыБөкейқайтысболған:1817
жылы
Уәлиханқайтысболды:1819жылы
Ресейгекөршілесаймақтардағыхандық
биліктіәлсіреткен:УәлижәнеБөкей
хандардыңқайтысболуы
Қазақстандажәнеоныменшектесаумақтарда
төртказакәскерiболған:
Жайықказакәскері; Сiбiрказакәскері;
Орынборказакәскері; Жетiсуказакәскері;

7. КАЗАК-ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ
Әскериқызметатқаруменқатар,әскери-инженерлiкбекiнiсқұрылыстарын,жолдарменкөпiрлер
салуғажәнеолардыжөндеуденөткiзiптұруғамiндеттiболған:Казактар
Ресейимпериясыныңаумағындағыказакәскерлерініңатқарғаннегізгіқызметі:
Орысармиясыныңшетелдергежасағанжорықтарынақатысу;
Ұлт-азаттықкөтерілістер,шаруаларменжұмысшылардың көтерілістерінаяусызбасуға
белсенеқатысу;
Ресейгежаңажерқосыпалуғабелсенеқатысу;
Шегаранықорғау;
Бекінісқұрылыстарынсалуғақатысу,полицейлікқызметатқару;

8. КАЗАК-ӘСКЕРИ ОТАРШЫЛДЫҒЫ
Казактарәскериқызметтiөмiрбойы
жалданутәртiбiменатқаратын:1835жылға
дейiн
Ресейимпериясындағыбарлықказактарүшiн
белгіленгенәскериқызметмерзімі:30жыл
РесейказактарыХIХғасырдыңортакезiндегi
соғысуақыттарындажасақтайалғанжауынгер
саны:160мыңғадейiн
Казактардыңқатарыартатүскен:Орыс
шаруаларынқабылдауарқылы
Тұтқынғатүскеншвед,француз,поляктардың
есебiнендетолығыпотырған:Сібірказактары
Казактардыңқатарындағыорысемес
халықтардыңөкiлдерi:Татар,башқұрт
жәнеқалмақтар

9. ЖАЙЫҚКАЗАКТАРЫ
Қазақтарменказактардыңарасындағықақтығыстардыңсебебi:Жердауы
Қазақстанаумағыныңсолтүстiк-батысында(Жайық(Орал)өзенiнiңбойында)Жайық(Орал)
казактарыныңалғашқымекендерiпайдаболған:ХVIғасырдыңекіншіжартысынанбастап
Казактардыңқоғамдықөмiрiнiңмаңыздымәселелерiшешілген:Әскеритопта
ПатшалықРесейоңтүстiк-шығысшегаранықорғаужәнеәскериотарлаумiндеттерiн
жүктеген:Жайықказактарына
1773–1775жылдардаПугачевбастағаншаруаларкөтерiлiсiнеқатысқан:Жайықказактары

10. ЖАЙЫҚКАЗАКТАРЫ
Әрбірінде80десятинаданжертелiмiболған:
Жайықказактары
Егiншiлiкпенбалықаулау,тұзөндiружәне
аңшылықпен айналысқан: Жайық
казактары
ЖердiішкiБөкейОрдасындағыжәне
Жайықтыңсыртқыжағындағықазақтарға
жалғаберген:Жайықказактары
Қызылбалықпенқарауылдырықтың
өзiненғанакүмiсақшаменжылсайын
қомақтытабыстапқан:Жайықказактары
Жылсайын300мыңбасқадейiнқойсатқан:
Жайықказактары
ХХғасырдыңбасынадейiндәстүрлерiн,
«байырғыескi»тәртiптерiн,тұрмыс-
тiршiлiгінберiксақтаған:Жайық
казактары

11. ОРЫНБОР КАЗАКТАРЫ
Байырғыескiдiнинаным-сенiмдерінұзақ
сақтаған:Жайықказакәскерлерi
ҚазақтардыңЖайықказактарыныңтiлiнеенген
сөздері:Баспақ,дөнен,нар,тымақ,жасауыл
1748–1755жылдараралығындақұрылған:Орынбор
казактары
ОрынборказактарыныңЖайықказактарынан
айырмашылығы:Патшаүкiметiнiңбастамакөтеруi
бойыншаарнайымақсатпенқұрылған
Орынборказактарыныңнегiзгiұйытқысыболған:
Самара,Уфа,АлексеевжәнеЕсетказактары
Орынборказактарыныңқұрамындаболған
ұлттар:Башқұрт,украин,қалмақ,орыс
Орынбор губерниясыныңоңтүстiкжәне
оңтүстiк-шығыс шегараларында орналқан:
Орынборказакәскерлерi

12. ОРЫНБОР КАЗАКТАРЫ
Орынбор өлкесінiң шамамен төрттен бiр
бөлiгiн алып жатқан:Орынбор казак әскерлерi
«ОрынборказакәскерлерiтуралыЕреже»
шыққан:1840жылы
Орынборказакәскерлерiнiңжерiндетұратын
барлықшаруаларқабылданған: Казактартобына
Ставрополь қалмақ әскерi келiп қосылған:
Орынбор казактарының қатарына
Орынбор казак әскерлерiнiң орталығы
орналасқан: Орынбор қаласында Көпшілігі
селолық жерлерде қоныстанған:Казактар
Казактардыңнебәрі2%-ытұрған:Қалаларда
Егiншiлiкпен, мал өсiрумен, балық аулаумен
айналысқан: Орынбор казактары
Ешкiнiңтүбiтiнентүрлiорамалтоқыған:
Казакәйелдерi

13. СIБIРКАЗАКТАРЫ
Ресейгежәнеодантысжерлергетанымал
болғанОрынборшәлiсi,орамалы,бөкебайы,
бетперделерiменқолғаптарынтоқыған:
Казакәйелдерi
Негiзiнәскерқызметiндегiлерқұраған:Сiбiр
казактары
ХVIғасырдыңаяғынанбастапСiбiрәскери
бекiнiстерiндекүзетқызметiнатқарған:Сiбiр
казактары
БатысСiбiрдiңоңтүстiгiндешегаралық
бекiнiсқамалдарбойкөтерген:ХVIII
ғасырда
ХVIIIғасырдыңаяғынадейiнСiбiрдегiорыс
шаруаларыныңесебiнентолығыпотырған:
Сiбiрказактары

14. СIБIРКАЗАКТАРЫ
Қатарысолдаттардыңержеткенбалаларының,
саясижераударылыпкелгендерменбашқұрт,
мещеряктаржәнеДонказактарыныңесебiненде
толықтырылған:Сiбiрказактары
Донказакәскеріненқұрылған:Астраханказак
әскерлері
1808жылғыЕрежегесәйкес,Сібірлиниялықәскері
қызметкеөзқаруларымен,жабдықтарымен,киім-
кешегіменжәнежылқыларыменалуғатиісболған:
Казактарды
СiбiрказактарыСiбiршегарашебiнiңказак
әскерлерiдегенресмиатқаиеболған:1808жылы
«Барлықбүлікшілердітыныштандырушы
және жуасытушы» ретіндеөздерінің
міндеттерінқатыгездікпенорындаған:Сібір
казакәскерлері
Әскердiңштабыорналасқанқала:Омбы

15. СIБIРКАЗАКТАРЫ
БатысСiбiргенерал-губернаторына,кейiнiрекДалаөлкесiнiңгенерал-губернаторынатiкелей
бағынған:Сiбiрказактарыныңәскериатаманы
СiбiрказакәскерлерiАқмолажәнеСемейоблыстарынаорналастырылған:ХIХғасырдыңаяқкезiнде
ТомскгуберниясыныңБийскокругiнежайғастырылған:Сiбiрказактары
Сiбiрказактарыныңәрқайсысынатиесiлiжертелiмiнiңкөлемi:30десятина
ЕртiстiңоңжағалауындағыДолон,ШульбажәнеҚарағайлыормандарыниеленген:Сiбiр
казактары
Сiбiрказактарыныңнегiзгiкәсiбi:Егіншілік

16. СIБIРКАЗАКТАРЫ
Бау-бақшаөсiруменайналысатынтұтасказакпоселкелерi
құрылған:Петропавлмаңында
Шегарашебiнiңтемекiсi«махорка»
кеңiнентараған:Сібірге
Кендiрөндiрумендеайналысты,сора
өсiрген:Казактар
ЕртiсөзенiменЗайсанкөлiндебалық
аулаған:Казактар
ХIХғасырдыңаяғындаЕртiсшегарашебiндежалданып
жұмысiстегенқазақтардыңсаны:100мыңғажуық
Өзжерлерiнiңбiрбөлiгiнқазақтарғажалғаберiп,
табыстауыпотырған:Сібірказактары
Сiбiрказактарыныңтарихын,олардыңЕртiс
бойындағықазақтарменқарым-қатынасынзерттеумен
айналысқантарихшыжәнеөлкетанушы:генералГ.Е.
Катанаев

17. ЖЕТIСУ КАЗАКТАРЫ
1867жылғы13шілдедеІІАлександр
патшаныңжарлығыменқұрылған:Жетісуказак
әскерлері
1867жылыСiбiрказактарынан
жасақталған:Жетiсуказактары
1867жылы құрылғаноблыс:
Жетісу
Жетiсуказакәскерлерiнiңтағайындалған
атаманыболыптабекiтiлген:Жетісуәскери
губернаторы
Бұхара әмiрлiгiн,Қоқан, Хиуа,
Түрiкменстандыбағындырудажәнеұлт-
азаттықкөтерiлiстiбасудаерекше
белсендiлiктанытқан:Жетiсуказактары
Жетiсуказактарыөзiн-өзiбасқарудыңбасты
органы:Сход
Казактардың сход(жиналысына)қатыса
берген:Басқақалалықадамдар