Art And Complexity 1st Ed Casti J L Karlqvist Anders

Art And Complexity 1st Ed Casti J L Karlqvist Anders
Art And Complexity 1st Ed Casti J L Karlqvist Anders
Art And Complexity 1st Ed Casti J L Karlqvist Anders

1. Art And Complexity 1st Ed Casti J L Karlqvist
Anders download
https://ebookbell.com/product/art-and-complexity-1st-ed-casti-j-
l-karlqvist-anders-5262234
Explore and download more ebooks at ebookbell.com

2. Here are some recommended products that we believe you will be
interested in. You can click the link to download.
Engineering Of Polymers And Chemical Complexity Twovolume Set
Engineering Of Polymers And Chemical Complexity Volume I Current State
Of The Art And Perspectives Linshu Liu
https://ebookbell.com/product/engineering-of-polymers-and-chemical-
complexity-twovolume-set-engineering-of-polymers-and-chemical-
complexity-volume-i-current-state-of-the-art-and-perspectives-linshu-
liu-4689738
Its Not Complicated The Art And Science Of Complexity In Business Rick
Nason
https://ebookbell.com/product/its-not-complicated-the-art-and-science-
of-complexity-in-business-rick-nason-51961982
Art And Sustainability Connecting Patterns For A Culture Of Complexity
2nd Emended Edition 2013 Sacha Kagan
https://ebookbell.com/product/art-and-sustainability-connecting-
patterns-for-a-culture-of-complexity-2nd-emended-edition-2013-sacha-
kagan-51802540
Art And Sustainability Connecting Patterns For A Culture Of Complexity
Image Vol 25 2nd Edition Sacha Kagan
https://ebookbell.com/product/art-and-sustainability-connecting-
patterns-for-a-culture-of-complexity-image-vol-25-2nd-edition-sacha-
kagan-37255982

3. Complexity And The Art Of Public Policy Solving Societys Problems From
The Bottom Up Course Book David Colander Roland Kupers
https://ebookbell.com/product/complexity-and-the-art-of-public-policy-
solving-societys-problems-from-the-bottom-up-course-book-david-
colander-roland-kupers-51958730
Complexity And The Art Of Public Policy Solving Societys Problems From
The Bottom Up David Colander Roland Kupers
https://ebookbell.com/product/complexity-and-the-art-of-public-policy-
solving-societys-problems-from-the-bottom-up-david-colander-roland-
kupers-34752118
Complexity And The Art Of Public Policy Solving Societys Problems From
The Bottom Up Colander
https://ebookbell.com/product/complexity-and-the-art-of-public-policy-
solving-societys-problems-from-the-bottom-up-colander-5264600
The Art Of Insight In Science And Engineering Mastering Complexity
Sanjoy Mahajan
https://ebookbell.com/product/the-art-of-insight-in-science-and-
engineering-mastering-complexity-sanjoy-mahajan-48270356
Complexity Theory And The Social Sciences The State Of The Art 2nd
Edition David Byrne
https://ebookbell.com/product/complexity-theory-and-the-social-
sciences-the-state-of-the-art-2nd-edition-david-byrne-49134562

6. Art and Complexity 

7. This Page Intentionally Left Blank

8. Art and Complexity 
Editors 
John Casti 
Santa Fe, New Mexico, USA 
Anders Karlqvist 
Stockholm, Sweden 
2003 
ELSEVIER 
Amsterdam
 • Boston  • London  • New York  • Oxford  • Paris 
San Diego
 • San Francisco  • Singapore  • Sydney  • Tokyo 

9. ELSEVIER SCIENCE B.V. 
Sara Burgerhartstraat 25 
P.O. Box 211, 1000 AE Amsterdam, The Netherlands 
© 2003 Elsevier Science B.V. All rights reserved. 
This work is protected under copyright by Elsevier
 Science,  and the following terms and conditions apply to its use: 
Photocopying 
Single photocopies of single chapters may be made for personal use as allowed by national copyright laws. 
Permission of the Publisher and payment of a fee is required for all other photocopying, including multiple or 
systematic copying, copying for advertising or promotional purposes, resale, and all forms of document delivery. 
Special rates are available for educational institutions that wish to make photocopies for non-profit educational 
classroom use. 
Permissions may be sought directly from Elsevier's Science & Technology Rights Department in Oxford, UK: 
phone: (+44) 1865
 843830,  fax: [phone],  e-mail:  [email protected] may also complete your 
request on-line via the Elsevier Science homepage (http://www.elsevier.com),by selecting 'Customer Support' and 
then 'Obtaining Permissions'. 
In the USA, users may clear permissions and make payments through the Copyright Clearance Center, Inc., 222 
Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA; phone: (+1) (978) 7508400, fax: (+1) (978) 7504744, and in the UK 
through the Copyright Licensing Agency Rapid Clearance Service (CLARCS), 90 Tottenham Court Road, London 
WIP
 OLP, UK; phone: [phone]; fax: (+44)  207 631  5500. Other countries may have a local reprographic 
rights agency for payments. 
Derivative Works 
Tables of contents may be reproduced for internal circulation, but permission of Elsevier Science is required for 
external resale or distribution of such material. 
Permission of the Publisher is required for all other derivative works, including compilations and translations. 
Electronic Storage or Usage 
Permission of the Publisher
 is required to store or use electronically any material contained in this work, including 
any chapter or part of
 a chapter. 
Except as outlined above, no part of this work may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any 
form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without prior written 
permission of the Publisher. 
Address permissions requests
 to: Elsevier's Science  & Technology Rights Department, at the phone, fax and  e-mail 
addresses noted above. 
Notice 
No responsibility is assumed by the Publisher for any injury and/or damage to persons or property as a matter of 
products liability, negligence or otherwise, or from any use or operation of any methods, products, instructions or 
ideas contained in the material herein. Because of rapid advances in the medical sciences, in particular, independent 
verification of diagnoses and drug dosages should be made. 
First edition 2003 
Library of Congress Cataloging in Publication Data 
A catalog record from the Library of Congress has been applied for. 
British Library Cataloguing in Publication Data 
A catalogue record from the British Library has been applied for. 
ISBN:
 0-444-50944-5 
@ The paper used in this publication meets the requirements of ANSI/NISO Z39.48-1992 (Permanence of  Paper). 
Printed in The Netherlands. 
Cover
 illustration: © Jackson Pollock, Waterbirds, 2002, c/o Beeldrecht, Hoofddorp 

10. Contributors List 
John D. Barrow, DAMTP, Centre for Mathematical Sciences, Cambridge University, 
Wilberforce
 Road, Cambridge CBS OWA, United Kingdom;  e-mail: 
[email protected] 
John Casti, 1399 Hyde Park
 Road, Santa Fe, NM 87505 USA;  e-mail: 
Castiwien@cs. com, 
James P. Crutchfield, Santa Fe Institute, 1399 Hyde Park  Road, Santa Fe, NM 
87505 USA;
 e-mail: [email protected] 
Murray Gell-Mann, Santa Fe Institute, 1399 Hyde Park
 Road, Santa Fe, NM 87505 
USA; e-mail: [email protected] 
Bobo Hjort, Landskapsplanering, SLU, Box 7012, SE-750 07 Uppsala, Sweden; 
e-mail: [email protected] 
Anders Karlqvist, Swedish Polar Research, Box 50005, SE 104 05 Stockholm, 
Sweden;
 e-mail: [email protected] 
Laurent Mignonneau, I AM AS Institute of Advanced Media Arts and Sciences, 3-95 
Ryoke-cho, Ogaki-shi, Gifu 503-0014, Japan;
 e-mail: [email protected] 
Tor N0rretranders, Tuborg Parkvej 2.4-2, DK-2900 Hellerup, Denmark;
 e-mail: 
[email protected] 
Tim Perkis, 1050 Santa Fe Ave., Albany, CA 94706;
 e-mail: perkis@artifact co 
Christa Sommerer, lAMAS Institute of Advanced Media Arts and Sciences, 3-95 
Ryoke-cho, Ogaki-shi, Gifu 503-0014, Japan;
 e-mail: [email protected] 
Marcia Southwick, 1399 Hyde Park
 Road, Santa Fe, NM 87501;  e-mail: 
SMouthwick@aol. com 
Richard Taylor, Department of Physics, University of Oregon, Eugene, OR 
97403-1274;
 e-mail: [email protected] 
Gail Wight, 2716 Martin Luther King Jr. Way, Berkeley, CA 94703
 e-mail: 
gailw@notochord. org 

11. This Page Intentionally Left Blank

12. Contents 
Preface 
John Casti and Anders Karlqvist ix 
Art and Science—Les Liaisons Dangereuses? 
John D. Barrow 1 
Complexity and Aesthetics: Is Good Art "Complex" Art? 
John Casti 21 
What Lies Between Order and Chaos? 
James P. Crutchfield 31 
Regularities and Randomness: Evolving Schemata in Science 
and the Arts 
Murray Gell-Mann 47 
Drawing, Knowledge, and Intuitive Thinking: Drawing as 
a Way to Understand and Solve Complex Problems 
Boho Hjort 59 
Nothing is Hidden 
Anders Karlqvist 63 
Science and Art in Collaboration—The Mindship Method 
Tor N0rretranders 69 
Complexity and Emergence in the American Experimental 
Music Tradition 
Tim Perkis 75 
Modehng Complexity for Interactive Art Works on the Internet 
Christa Sommerer and Laurent Mignonneau 85 
Poetic Voice and the Complexity of Bird Song 
Marcia Southwick 109 

13. viii Contents 
Fractal Expressionism—Where Art Meets Science 
Richard Taylor 117 
A Depth-First Traversal of Thinking 
Gail Wight 145 
Color Plates 153 

14. Preface 
The concept of "complexity" is a lot like other informal—but very useful—everyday 
notions like "truth," "beauty," "love," and "justice," residing as much in the eye 
of the beholder as in some objective, platonic realm beyond space and time. But 
there is an emerging science of complex systems, which is often termed the "sci-
ence of complexity," suggesting a formalization of what we mean by "complexity" 
in objective, mathematical, and computational terms. So it's of more than passing 
interest to investigate whether a formal notion of complexity accords with what 
practitioners of the more humane arts, such as literature, painting, poetry, and 
music mean by a work of art being complex. 
With this exploration of the interface between complexity and art as the leit-
motif,  the Swedish research agency, FRN, sponsored a one-week workshop to bring 
together complexity scientists interested in art and artists interested in complexity 
to exchange views of the issue of how complexity and art fit together. This meet-
ing was held in May 1998 at the scientific station of the Royal Swedish Academy 
of Sciences in Abisko, Sweden, a small village in Lapland, nearly 100 miles north 
of the Arctic Circle. The pristine beauty and stark surroundings of this remote 
location, as well as the warm collegiality engendered by a small group living to-
gether on a 24-hours-per-day basis for a week, contributed to many stimulating 
conversations and contemplations on the relationship between art and complexity. 
This book is a pale attempt to capture the gist of these deliberations. 
Within the pages that follow, the reader will see an impressive array of explo-
rations of the art/complexity interface, including discussions of whether "good" 
art is "complex" art, how artists see the term "complex," what poets try to 

15. Preface 
convey in words about complex behavior in nature, and a whole lot more. Taken 
as a whole, this volume serves as an ongoing testament to the ability of artists 
and scientists to communicate to unravel mysteries in the world around us. 
John Casti 
Santa Fe and Vienna 
Anders Karlqvist 
Stockholm 
February 2002 

16. Art and Complexity 
J. Casti and A. Karlqvist (editors) 
© 2003 Elsevier Science B.V. All rights reserved. 
Art and Science—Les Liaisons Dangereuses? 
John D. Barrow 
"We are reluctant, with regard to music and art, to examine our sources 
of pleasure and strength. In part we fear success itself—we fear that un-
derstanding might spoil enjoyment. Rightly so! Art so often loses power 
when its psychological roots are exposed" 
—Marvin Minsky 
1 WHY LOOK AT ARTS AND SCIENCE? 
Most artists are very nervous of scientific analysis. They feel it destroys some-
thing about the human aspect of creativity. The fear (possibly real) of unsub-
tle reductionism—music is nothing but the trace of an air pressure curve—is 
widespread. As a corollary, one finds the equally pernicious view that science 
has nothing to offer the arts, that they must transcend all attempts to capture 
them. Abraham Moles, in his classic book Information Theory and Aesthetic Per-
ception [15], writes of the view that 
"Aesthetic information cannot be translated. It does not draw on a 
universal repertoire of knowledge that the sender and receiver have in 
common." 
Indeed, some fear that too much analysis will only break the spell. Likewise, 
most scientists see the creative arts as an entirely subjective development that long 
ago left science to tread the long road to objective truth alone. Whole books have 
been written about this bifurcation, but here I want to talk about some interesting 
points of contact between art and science that are facilitated by the growth in our 

17. John D. Barrow 
understanding of complex organization and pattern. I want to explore a (British) 
compromise position that sees a useful reciprocal relationship between parts of the 
arts and sciences. I believe that the sciences of complexity have a lot to learn from 
the creative arts. The arts display some of the most intricate known examples of 
organised complexity. Likewise, the creative arts may have something to learn from 
an appreciation of what complexity is and how it comes about [6]. E.O. Wilson, 
in his recent book, Consilience [24], remarks that 
"The love of complexity without reductionism makes art; the love of 
complexity with reductionism makes science." 
In section 2 we are going to review an old and little known attempt to quantify 
aesthetic complexity that was made in 1933 by the mathematician George
 Birkhoff. 
In section 3 we take a look at landscape art from a different perspective; and in 
section 4 consider whether criticality is a useful concept in musical appreciation. 
2 THE GEOMETERS' APPROACH 
There have been many minor forays into this area. They all face a problem of under 
determination that comes of regarding artistic composition as a process with some 
number of dimensions of time (T) and space (5), so that a line of print or a frieze 
is an example of a one-dimensional spatial process {S)\ speech or music is a one-
dimensional temporal process (T); painting or photography is therefore 5 x S'; a 
sound tape or knitting is 5 x T; sculpture of architecture is S x S x S; movies are 
Sx SxT] theatre or opera are 5 x 5 x 5 x T; perhaps a movie with fractal images 
might even be 5^ x T where d is not an integer. But while this might be useful 
for classification purposes it sheds no Hght on the real thing. Nonetheless it might 
well be instructive to focus upon particular well-defined artistic creations that 
exist within a particular medium. While it makes little sense to compare aesthetic 
effects from medium to medium (is that painting nicer than that symphony?!) we 
might make some progress in isolating what it is about complexity (or simplicity) 
that affects us in a single creative activity that is not too complicated. The most 
extensive attempt to do this was made by Garrett Birkhoff in the 1930s and it is 
recounted in great detail in his book Aesthetic Measure [8]. Birkhoff attempted 
to capture something of the "unity in diversity" that is engaging about art and 
natural beauty by means of a simple formula. Defining O to be some measure 
of inherent Order and C to be some measure of Complexity he then defined a 
quotient formula for Aesthetic Measure (M) to be applied within some class of 
similar artistic creations: 
Aesthetic Measure = Order/Complexity 
He pursued a long-term project to apply this simple measure to all sorts of creative 
works of art. The amount of information that it uses depends entirely upon how 
one defines O and C. Birkhoff adopts fairly simple geometrical measures for these 

18. Art and Science 
indicators. Today, he would probably appeal to the concept of self-similarity or 
fractal dimension to capture more of what it is that we find visually or aurally 
appealing. But, let's see what he did. 
To get a feel for Birkhoff's approach in the simplest possible situation consider 
his evaluation of the Aesthetic Measure of polygons. He defines their Complexity, 
C, by the number of indefinitely extended straight lines which contain all of a 
polygon's sides. He defines their Order, O, by the expression 
0 = V-hE + R + HV-F 
where V is a measure of vertical symmetry (equal to +1 is there is a vertical 
symmetry axis and 0 otherwise). The EquiUbrium Element, E, measures whether 
there is optical (rather than mechanical) equilibrium of the figure. This is judged 
to exist if the centre of the figure's area lies between vertical lines through extreme 
points and is at a distance from them greater than one sixth of the horizontal width 
of the polygon. If this holds E = +1. If not, but the polygon is in mechanical 
equilibrium then E = 0, otherwise E = —1; in particular, E = 1 if V = 1. 
Rotational Symmetry is measured by R, with R = +1 if there exists central 
symmetry (polygon unchanged by rotation through 180 degrees). In general, if it 
is invariant under a rotation angle of 360°/Q then it scores a value of R = 1/2Q 
for values of Q < 6 and R = 3 for Q > 6. 
The quantity HV identifies the presence of a horizontal-vertical network which 
is pleasing to the eye. If a polygon has all its sides along a uniform network of 
vertical and horizontal lines (like a square with horizontal base or a Swiss cross, 
as in figure 1) then it scores HV = +2, because there exist two independent 
(horizontal and vertical) translations under which the network is invariant. If all 
the sides lie on two sets of parallel lines equally inclined to the vertical and fill a 
diamond shape then HV = +1. 
The last contribution to O is F, the Unsatisfactory Form Factor, and it enters 
with a negative sign. Its value is defined to be F = 0, if any of the following hold: 
1. The inter-vertex distances are too small (< 0.1 x width of the polygon) 
2. Angles between non-parallel sides too small (< 20°) 
3. A shift of vertices by < 0.1 of distance to the nearest vertex introduces a new 
element of Order in V, R, or HV. 
4. There is an unsupported side that re-enters the figure. 
5. There is more than one type of niche in the sides of the figure. 
6. Sides point in directions other than vertical or horizontal 
7. V = R - 0 
If all but one of these seven conditions hold then F = +1, otherwise F = +2. 
As an example of the evaluation of O and C, consider the polygon defined by 
the Swiss cross in figure 1. 
The Complexity is given by C = 8 since we have to draw four horizontal and 
four vertical lines in order to pass through all the sides of the polygon. The Order 
is given by combining the values ofV = l,E = l,i?==2 (since the cross is 
invariant under rotation by 90°, so Q = 4), HV = 2, and F = 0, to give O = 6; 
hence the Aesthetic Measure is M
 — 3/4. 

19. John D. Barrow 
FIGURE
 1 A polygonal figure with C = 8 and O = 6. 
There are a few generalities which are evident from Birkhoff's definitions. All 
triangles must have one of the set of six values 
M(triangles) = {7/6,2/3,0, -1/3, -2/3, -1}. 
Since V<1,E<1,R<3 and HV < 2, for polygons we have the bounds 
O (polygons) < 7 
M < 7/C. 
What is the largest value of M for these shapes? For a square with a horizontal 
side, we have simply, 
O(square) = 6, C(square) = 4, M(square) = 1.5 
Now M for any other polygon can only exceed or equal the value for the square 
if C =: 3 or 4. But C = 3 means we have triangles and M(triangles) < 7/6 < 
M(square); the remaining possibility is C = 4. Now HV ^ 0 only if we have 
a square (M = 1.5), a rectangle (M = 1.25) or a diamond (M = 0); otherwise 
HV = 0 and R = V = 0, so M < 2/4 = 0.5. Thus the value of M - 1.5 obtained 
for the square is the largest possible for any polygon. 
In figure 2 a collection of 90 different polygonal shapes are shown along with 
the value of their Aesthetic Measure, M, in descending order. 
There are many other set of aesthetic creations to which Birkhoff applied his 
basic idea. I want to highlight just one of them. It is the next level in complexity 
that one might imagine after polygonal structures and tilings which employ only 
straight edges. It is the form of a vase, viewed in projection so that one can treat 

20. Art and Science 
FIGURE 2 A collection of 90 polygonal shapes and the values of their aesthetic mea-
sures, M. (Reprinted by permission of the publisher from AESTHETIC MEASURE by 
George D. Birkhoff, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, Copyright © 1933 by 
the President and Fellows of Harvard College.) 

21. 6 John  D. Barrow 
0.55 
19 
0.50 
23 
17 
4 
23 
H 
FIGURE 2 Continued. 

22. Art and Science 
I'l \ii  i 
.11 
• 
o •57 
V 
0.3.1 
38 39 
I X 
0.3J 0-3J 
41 42 
1^ 
FIGURE 2 Continued. 

23. Random documents with unrelated
content Scribd suggests to you:

24. —Heusch, Rudolf, laat me gaan, smeekte zij. Ik moet naar Mrs.
Uxeley toe. Er wordt een pavane gedanst in de groote zaal, en ik
moet eenige orders vragen en geven. Laat me gaan.
—Dan zal ik je brengen. Mag ik je mijn arm prezenteeren?
—Rudolf, toe ga weg. Zie je niet, hoe nerveus je me maakt? Zoo
onverwachts heb ik je hier weêr ontmoet. Toe, ga weg, laat me
alleen, ik kan me anders niet meer houden. Ik ga huilen.... Waarom
heb je me aangesproken, waarom ben je hier gekomen, waar je wist
dat je me ontmoeten zoû.
—Omdat ik een feest bij Mrs. Uxeley woû zien, en omdàt ik je
ontmoeten woû.
—Je begrijpt toch wel, dat je terugzien me nerveus maakt. Wat heb
je er aan. Wij zijn dood voor elkaâr.... Wat heb je er aan mij zoo te
plagen.
—Dat is het juist wat ik weten woû. Of we dood zijn voor elkaâr.
—Dood, dood, heelemaal dood! riep zij hevig.
Hij lachte.
—Kom, wees niet zoo theatraal. Je begrijpt toch wel, dat ik
nieuwsgierig was je eens terug te zien en met je te spreken. Ik zag
je in de straten, in je rijtuig, op de Jetée, en het deed me pleizier,
dat je er zoo goed uitzag, zoo chic, zoo gelukkig, en zoo mooi. Je
weet, dat ik nu eenmaal een groot zwak heb voor mooie vrouwen.
Je bent veel mooier dan vroeger, toen je mijn vrouw was. Als je toen
zoo geweest was als nu, was ik nooit van je gescheiden.... Kom,
wees geen kind. Niemand kent ons hier. Ik vind het verdomd leuk je
hier te ontmoeten, met je te kletsen en je aan mijn arm te hebben.
Neem mijn arm. Zanik niet langer, dan breng ik je waar je zijn moet.
Waar vinden we Mrs Uxeley...? Stel me voor ... als een kennis uit
Holland....
—Rudolf....

25. —Ach, ik wil het, zanik niet. Wat is er nou aan. Het amuzeert me, en
het is leuk met je gescheiden vrouw rond te wandelen op een bal in
Nice. Heerlijke stad hè? Ik ga iederen dag naar Monte-Carlo, en ben
verdomd gelukkig geweest. Gisteren drieduizend francs gewonnen.
Ga je eens met me meê...?
—Je bent dol!
—Ik ben niet dol. Ik wil me amuzeeren. En ik ben er trotsch op je
aan mijn arm te hebben.
Zij trok haar arm terug.
—Je hebt op niets trotsch te zijn....
—Word nu niet kwaadaardig, het is allemaal gekheid; laten we ons
nu amuzeeren. Daar heb je het oude wijf.... Ze kijkt naar je uit.
Zij was aan zijn arm eenige zalen door gegaan, en zij zagen bij een
tombola, waar men zich verdrong om cadeautjes en surprises te
trekken, Mrs. Uxeley, Gilio en de dames di Rosavilla, Costi, Luca.
Men was er zeer vroolijk, doende als kinderen om de pyramide van
snuisterijen, wanneer men zijn nummer op een roulette had
gewonnen.
—Mrs. Uxeley, begon Cornélie en hare stem trilde; mag ik u een
landgenoot voorstellen, baron Brox....
Mrs. Uxeley minaudeerde, en zei een paar vriendelijke zinnen, en
vroeg of hij geen nummer trekken wilde.... De roulette draaide.
—Een landgenoot, Cornélie?
—Ja, Mrs. Uxeley.
—Hoe zeg je ... zijn naam?
—Baron Brox....
—A splendid fellow! Een mooie kerel! Een verbazend mooie kerel.
Wat is hij, wat doet hij?
—Hij is officier, eerste luitenant....

26. —Welk wapen?
—Van de huzaren....
—In Den Haag?
—In Den Haag.
—Een verbazende mooie kerel. Ik hoû van zulke groote, flinke
mannen.
—Mrs. Uxeley, gaat alles goed?
—Ja, darling.
—Voelt u u wel?
—Ik heb een beetje pijn, maar het gaat wel.
—Moet de pavane niet gauw worden gedanst?
—Ja, zorg, dat de meisjes zich gaan verkleeden. De kapper heeft
toch nog wel de pruiken gebracht voor de jongelui?
—Ja....
—Verzamel de jongelui dan, en laten ze zich haasten. Ze moeten
niet later dan over een half uur beginnen....
Rudolf Brox kwam van de tombola terug, waar hij een zilveren
lucifersdoos had getrokken. Hij bedankte Mrs. Uxeley, die
minaudeerde, en toen hij zag, dat Cornélie zich verwijderde, volgde
hij haar.
—Cornélie....
—Ik bid je, Rudolf, laat me; ik moet de meisjes en de jongelui voor
de pavane verzamelen. Ik heb veel te doen....
—Ik zal je helpen....
Zij wenkte een paar meisjes, zij liet een paar knechts de jongelui
opzoeken door de zalen en hen verzoeken naar de kleedkamers te
gaan. Hij zag, dat zij bleek was en trilde over haar lichaam.
—Wat is er?

27. —Ik ben moê.
—Laten wij dan wat gaan drinken.
Zij voelde zich niet van zenuwachtigheid. De muziek van het
onzichtbare orkest boem-boemde woest tegen hare hersens aan, en
soms duizelden de ontelbare kaarsen voor hare oogen als een
dansend firmament. Het was stampvol in de zalen. Men verdrong er
zich, men lachte, luid, toonde elkaâr zijn cadeaux, men trapte op de
sleepen der dames. Een bedwelmende benauwdheid van bloemen
en feestatmosfeer en lauwen geparfumeerden vrouwengeur hing als
een wolk door de zalen. Cornélie liep hier, zocht daar, had eindelijk
de meisjes verzameld. De dansmeester kwam haar iets vragen. Een
hofmeester kwam haar iets vragen. En Brox week niet van haar
zijde.
—Laat ons nu wat gaan drinken.... herhaalde bij.
Werktuigelijk nam zij zijn arm en haar hand trilde op zijn zwarte
mouw. Hij duwde met haar door de foule en zij gingen langs Urania
en de Breuil. Urania zei een paar woorden, die Cornélie niet
verstond. In de buffetzaal ook was het stampvol, gonzend van
hooge lachende stemmen. Achter de lange tafels stond de
hofmeester als een minister. Hij beheerschte de geheele service. Er
was geen gedrang, geen gevecht om een glas wijn of een broodje.
Men wachtte tot een lakei het gevraagde prezenteerde.
—De boel is netjes geregeld, zei Brox. Doe jij dat allemaal...?
—Neen, dat is alles al zoo jaren lang.... Zij viel neêr in een stoel,
bleek.
—Wat wil je hebben?
—Een glas champagne.
—Ik heb honger. Ik heb slecht gedineerd in mijn hôtel. Ik wil wel wat
eten.
Hij bestelde voor haar de champagne. Hij at eerst een pasteitje,
toen nog een, en toen een châteaubriand met erwtjes. Hij dronk een

28. paar glazen rooden wijn, en toen een glas champagne. De lakei
bracht hem alles een voor een op een zilveren blad. Zijn mooi
mangezicht was van een steenroode tint van gezondheid en animale
kracht. Op zijn zwaren ronden kop was het harde haar geheel kort
geknipt. Zijn groote grauwe oogen lachten, helder, recht brutaal van
blik. Een zware, goed verzorgde snor kroesde vol boven zijn mond,
waar de witte tanden in glansden. Hij stond een beetje wijdbeens,
militair stevig in zijn rok, dien hij droeg met een eenvoudige
correctheid. Hij at langzaam en met pleizier, genietende zijn goed
glas fijnen wijn.
Werktuigelijk, nu, uit haar stoel, zag zij hem aan. Zij had een glas
champagne gedronken en vroeg een tweede, en deze prikkeling
bracht haar bij. Hare wangen gloeiden wat op, hare oogen tintelden.
—Het is hier een verdòmde goeie boel, zeide hij, haar naderend met
zijn glas in de handen. En hij dronk het uit.
—De pavane moet gauw worden gedanst, murmelde zij.
En zij gingen door de drukke zaten, naar een grooten corridor
buiten, als een allée van camelia-heesters. Zij waren daar even
alleen.
—Hier moeten de danseurs zich verzamelen....
—Laten wij dan hier op ze wachten. Het is hier lekker frisch.
Zij zetten zich op de bank.
—Ben je beter? vroeg hij. Je deedt zoo raar in de zaal.
—Ja ... ik ben beter....
—Vindt je het nu niet leuk je ouden man weêr eens te ontmoeten?
—Rudolf ... ik begrijp niet hoe je zoo spreken kan, me achtervolgen
kan, me plagen kan.... Na alles wat er gebeurd is....
—Nou ja, dat is nou gebeurd....
—Vindt je het discreet van je ... en kiesch?

29. —Neen. Noch discreet en noch kiesch. Je weet, dat zijn nu eenmaal
van die lieve dingen, die ik nooit ben; dat heb je vroeger genoeg
naar mijn hoofd gegooid. Maar als het niet kiesch is, amuzant is het
wel. Ben jij je gevoel voor humor kwijt? Er is een verduiveld leuke
humor in onze ontmoeting hier.... En luister nou eens naar me. We
zijn gescheiden, goed. Voor de wet is dat zoo. Maar een wettelijke
scheiding is alleen iets voor wet en vorm en maatschappij. Voor
geldzaken en dergelijke. Wij zijn te veel man en vrouw samen
geweest, om niet bij een latere ontmoeting, zooals hier, iets voor
elkaâr te voelen. Jawel, ik weet wel, wat je zeggen wil. Het is
eenvoudig niet waar. Je bent te verliefd op me geweest, en ik op
jou, dan dat alles dood zoû zijn. Ik herinner me nog alles. En jij
moet je ook nog alles herinneren. Herinner je, toen wij eens....
Hij lachte, schoof dichter bij haar en fluisterde vlak aan haar oor. Zij
voelde zijn adem over haar vleesch trillen als een warme bries. Zij
bloosde rood en werd zenuwachtig. En zij voelde met heel haar
lichaam, dat hij haar man was geweest, dat zij hem had in haar
bloed. Zijn stem zonk als gesmolten brons langs hare
gehoorzenuwen, diep in haar binnen. Onder den bries van zijn adem
sidderde haar geheele vleesch. Zij kende hem heelemaal. Zij kende
zijn oogen, zijn mond, zij kende zijn borst en zijn dijen. Zij kende
zijn handen, breed, goed verzorgd, met de groote, ronde nagels en
met den donkeren zegelring—als zij lagen op zijn knieën, vierkant
spannende in de buiging van zijn zwarte broekspijp. En zij voelde,
als een plotselinge wanhoop, dat zij hem kende en voelde in heel
haar lichaam. Hoe grof hij ook vroeger tegen haar was geweest, hoe
hij haar mishandeld had, geslagen met zijn dichte vuist, gekwakt
tegen een muur ... zij was zijn vrouw geweest. Zij was, maagd, zijn
vrouw geworden, door hem gewijd tot vrouw. En zij voelde zich door
hem als gestempeld tot het zijne, zij voelde het tot in haar bloed en
haar merg. Zij bekende het zich, zij had hem nooit vergeten. In de
eerste eenzaamheid te Rome, had zij verlangd naar zijn zoen, had zij
aan hem gedacht, zijn beeld van man zich geroepen voor den geest,
zich wijsgemaakt, dat zij met tact en geduld en wat leiding zijn
vrouw had kunnen blijven...!

30. Toen was het groote geluk gekomen, het zachte geluk der volkomen
harmonie...!
Het ging alles bliksemsnel door haar heen.
O, in het groote zachte geluk had zij alles vergeten kunnen, had zij
het verleden niet in zich gevoeld. Maar nu voelde zij, dat het
verleden altijd blijft, en onherroepelijk is, onuitwischbaar. Zij was zijn
vrouw geweest en zij behield hem in haar bloed. Nù voelde zij het
met iederen ademtocht. Zij was verontwaardigd omdat hij fluisteren
durfde van vroeger, aan haar oor, maar het was geweest, als hij
zeide. Onherroepelijk, onuitwischbaar.
—Rudolf! smeekte zij en zij vouwde de handen. Spaar me!!
Ze gilde het bijna uit, in een kreet van angst en wanhoop. Maar hij
lachte en vatte in zijn eene hand hare beide gevouwen handen van
smeeking.
—Als je zoo doet, als je me zoo smeekend aankijkt met die mooie
oogen, dan spaar ik je zelfs hier niet en zoen ik je tot....
Zijn woorden woeien over haar heen als een heete wind. Maar
stemmen lachten aan, en een paar jonge meisjes, een paar jongelui,
al gekleed als Henri IV, Marguérite de Valois, voor de pavane,
kwamen de trap af.
—Waar blijven nu de anderen! riepen zij, omkijkende op de trap. En
zij naderden Cornélie vroolijk, met een danspas. Ook de dans
meester naderde. Zij verstond niet wat hij zeide.
—Waar blijven nu de anderen, herhaalde zij werktuigelijk, met een
heesche stem, de meisjes na.
—Daar komen ze aan.... Nu zijn we er allemaal....
Het praatte en lachte en schitterde en gonsde om haar heen. Zij
verzamelde al hare arme kracht, gaf eenige orders. In de groote
danszaal stroomden de gasten, zetten zich vóór op stoelen, drongen
in de hoekjes elkaâr op. De pavane werd gedanst in het midden der
zaal, op de sleeping eener oude wijze: een langzaam krinkelende

31. arabesk van sierlijke pas, diepe nijging en porceleinachtig
opglansend satijn.... de wuiving van een schoudermanteltje een
lange lichtglans op een degen....
XLVIII.
—Urania, ik smeek je, help mij!
—Wat is er?
—Kom meê....
Zij had Urania bij de hand als weggesleept van de Breuil en trok
haar meê in een der verlaten salons. De suite der zalen was bijna
geheel verlaten, de dichte drom der gasten stond opgehoopt langs
de zijden der groote danszaal om er de pavane te zien dansen.
—Wat is er, Cornélie?
Cornélie sidderde over hare leden en klemde zich aan Urania's arm.
Zij trok haar naar den versten hoek van het salon. Er was niemand.
—Urania, smeekte zij, in een uiterste trilling van zenuwachtigheid.
Help mij! Wat moet ik doen? Ik heb hem onverwacht ontmoet. Weet
je niet wie? Mijn man. Mijn man, van wien ik gescheiden ben. Ik had
hem al een paar keer gezien, in de straat en op de Jetée. Dien keer,
toen ik zoo schrikte, je weet wel, toen ik bijna flauw viel ... dat was
om hem. Nu, hier, zoo even, heeft hij mij aangesproken. En ik ben
bang voor hem. Ik weet niet wat het is, ik ben bang voor hem. Hij
sprak me heel vriendelijk aan, hij had behoefte met mij te praten.
Het was zoo vreemd. Alles was uit tusschen ons. We waren
gescheiden. En in eens ontmoet ik hem, en hij spreekt met mij, hij
vraagt hoe ik het dien tijd gehad heb; hij zegt, dat ik er goed uitzie,
dat ik mooi ben geworden. Zeg mij, Urania wat moet ik doen. Ik ben
bang. Ik heb koorts van angst. Ik wil weg. Ik zoû het liefst dadelijk

32. weg willen, naar Florence, naar Duco. Ik ben zoo bang, Urania. Ik
wil naar mijn kamer. Zeg Mrs. Uxeley, dat ik naar mijn kamer wil.
Zij wist nauwlijks wat zij zeide. De woorden ijlden haar over de
lippen in koorts. Mannestemmen naderden. Het waren Gilio, de
Breuil, de hertog di Luca en de jonge journalisten, die zich
pousseerden in de wereld.
—Waar blijft de signora De Retz: wij missen haar overal, sprak de
hertog, en de journalisten, in de schaduw van die groote heeren,
beaamden het: zij misten haar overal....
Roep Mrs. Uxeley hier, fluisterde Urania Gilio in. Cornélie is ziek,
geloof ik.... Ik kan haar niet alleen laten. Zij wil naar haar kamer. Het
is goed, dat Mrs. Uxeley het weet, anders wordt zij misschien boos.
Cornélie schertste zenuwachtig, koortsachtig vroolijk, met den
hertog en met de Breuil en de journalisten.
—Wil ik u liever dadelijk naar Mrs. Uxeley brengen? fluisterde Gilio
in.
—Ik wil naar mijn kamer! fluisterde zij smeekend terug achter haar
waaier.
De pavane scheen gedanst te zijn. Stemmen gonsden aan, alsof de
gasten zich weêr verspreidden door de zalen.
—Daar zie ik Mrs. Uxeley, zei Gilio.
Hij ging naar haar toe, hij sprak met haar. Zij minaudeerde eerst,
steunend op den gouden knop van haar stok. Toen trokken hare
rimpels boos te zamen. Zij kwam nader. Cornélie schertste door met
den hertog: de journalisten vonden alles even geestig.
—Ben je niet wel? fluisterde Mrs. Uxeley, nader gekomen, verstoord.
En hoe dan met den cotillon?
—Ik kan wel voor alles zorgen, Mrs. Uxeley, zeide Urania.
—Onmogelijk, lieve prinses: ook zoû ik het niet durven aannemen.

33. —Stel mij eens voor aan je vriendin, Cornélie klonk achter Cornélie
een diepe stem.
Zij voelde die stem ais brons in zich. Zij wendde zich werktuigelijk
om. Hij was het. Zij scheen hem niet te kunnen ontvluchten. En
onder zijn blik, als gehypnotizeerd, scheen zij, zoo vreemd, haar
kracht te herwinnen. Hij scheen het niet te willen, dat zij ziek was....
Zij murmelde:
—Urania, mag ik je ... een landgenoot ... voorstellen ... Baron Brox
... De prinses di Forte-Braccio.
Urania kende zijn naam, zij wist wie hij was.
—Lieveling, fluisterde zij tot Cornélie. Laat mij je naar je kamer
brengen. Ik zorg voor alles.
—Het is niet meer noodig, zeide zij. Ik ben veel beter. Ik wil alleen
wat champagne drinken. Ik ben veel beter, Mrs. Uxeley.
—Waarom ben je van me weggeloopen? vroeg Rudolf Brox met zijn
glimlach, en zijn oogen in Cornélie's oogen.
Zij glimlachte en zeide, zij wist niet wat.
—Het bal is begonnen, zei Mrs. Uxeley. Maar wie dirigeert straks
mijn cotillon?
—Als ik u van dienst kan zijn, Mrs. Uxeley, zeide Brox. Ik heb een
klein talent voor cotillon-directeur....
Mrs. Uxeley was verrukt. Men sprak af, dat de Breuil en Urania, Gilio
en de gravin Costi, Brox en Cornélie om beurten de figuren zouden
dirigeeren.
—Arme lieveling, sprak Urania aan Cornélie's oor. Is het je mogelijk?
Cornélie glimlachte.
—Ja, ja zeker, ik ben beter, fluisterde zij. En zij begaf zich aan den
arm van Brox naar de danszaal. Urania zag haar in stupefactie na.

34. XLIX.
Het was dien morgen twaalf uur toen Cornélie wakker werd. De zon
schoot door de gouden reet der even opengeweken gordijnen met
wemelatoompjes binnen. Zij voelde zich doodmoê. Zij bedacht, dat
Mrs. Uxeley haar een morgen na zulk een feest vrij gaf om uit te
rusten: ook de oude dame zelve bleef dan in bed, hoewel zij niet
sliep. En Cornélie miste alle kracht om op te staan. Zij bleef liggen,
zwaar van moêheid. Hare oogen dwaalden door de ordelooze kamer;
hare mooie baljapon sleepte radeloos, slap, over een stoel en
herinnerde haar dadelijk aan gisteren. Trouwens, alles in haar dacht
aan gisteren, alles in haar dacht aan haar man met een strakke,
gehypnotizeerde denking. Zij voelde zich als na een nachtmerrie,
een dronkenschap, een bezwijmeling. Alleen met glas na glas
champagne te drinken had zij zich kunnen ophouden, kunnen
dansen, met Brox; op hun beurt een figuur kunnen dirigeeren. Maar
niet alleen met champagne. Zijn blik ook had haar opgehouden, had
haar weêrhouden van flauw te vallen, van in snikken uit te barsten,
van op te gillen en krankzinnig de armen te zwaaien. Toen hij
afscheid genomen had, toen iedereen weg was, was zij gezonken in-
een, had men haar naar bed gebracht. Dadelijk weg uit zijn oog, had
zij gevoeld hare ellende en hare zwakte en had de champagne haar
als eensklaps bewolkt.
Nu dacht zij aan hem in de geslagen loomte van hare verpletterende
morgenvermoeidheid. En het werd haar als was haar geheele
Italiaansche jaar een tusschendroom geweest. Zij zag zich terug in
Den Haag; het jonge meisje, dat veel uitging, met haar aardig
gezichtje en haar flirtmaniertjes en hare woordjes altijd ad rem. Zij
zag hunne eerste ontmoetingen en hoe zij dadelijk onder hem
gebogen had en met hèm niet had kunnen flirten, omdat hij lachte
om hare vrouweverwerinkjes. Hij was dadelijk te sterk geweest.
Toen hun engagement. Hij schreef haar de wet voor en zij stond op,
driftig, met hevige scène's, niet beheerscht willende worden,
gekrenkt in hare verwendheid van gevierd en bedorven jong meisje.
En als met de plompe kracht van zijn vuist—en altijd met den lach

35. om zijn mooien mond—hield hij haar onder. Tot zij getrouwd waren,
tot zij schandaal had gemaakt en was weggeloopen. Hij had eerst
niet willen scheiden, hij had later toegegeven, voor het schandaal.
Zij had zich bevrijd, zij was gevlucht!
De Vrouwenbeweging, Italië, Duco.... Was het een droom? Was het
groote geluk, de dierbare harmonie een droom en ontwaakte zij na
een jaar van droomen? Was zij gescheiden of was zij het niet? Zij
moest zich met geweld herinneren de formaliteiten: ja, zij waren
wettig gescheiden. Maar wàs zij gescheiden, was tusschen hen alles
uit? En wàs zij waarlijk niet meer zijn vrouw?!
Wat had hij er aan gehad; haar te zoeken toen hij haar eenmaal in
Nice gezien had? O, hij had het haar gezegd, gedurende dien
cotillon, dien eindeloozen cotillon! Hij was trotsch op haar geworden
toen hij zag hoe mooi zij was en hoe chic, hoe gelukkig zij scheen in
de elegante victoria van Mrs. Uxeley of van de prinses—hij had haar
zoo gezien, mooi, chic, en gelukkig—en hij was jaloersch geworden.
Zij, mooie vrouw, was zijn vrouw geweest! Recht had hij op haar
gevoeld, trots de wet! Wat was de wet? Maakte de wet haar vrouw,
of had hij haar vrouw gemaakt? En zijn recht had hij haar laten
voelen, tegelijk met de onherstelbaarheid van het verleden.
Onherstelbaar, onuitwischbaar, was het geweest....
Zij zag om zich rond, radeloos. En zij begon te weenen, te snikken....
Toen voelde zij iets in zich sterken, een onwil in haar opgieren als
een veer, die eindelijk weêr spande, nu zij uitrustte en niet meer was
onder zijn blik. Zij wilde niet. Zij wilde niet. Zij wilde hem in haar
bloed niet voelen. Mocht zij hem een volgenden keer ontmoeten,
dan zoû zij hem, kalmer, te woord staan, heel kort, en hem bevelen
haar te verlaten, hem de deur wijzen, hem de deur uit laten
gooien.... Hare handen balden zich in woede. Zij haatte hem. Zij
dacht aan Duco En zij dacht hem te schrijven, alles. En zij dacht zoo
spoedig mogelijk tot hem terug te gaan. Hij was geen droom, hij
bestond, al leefde hij ver van haar, in Florence. Zij had wat geld
gespaard, zij zouden hun geluk in het atelier te Rome terug vinden.
Zij zoû hem schrijven en zij wilde zoo spoedig mogelijk weg. Bij

36. Duco zoû zij veilig zijn. O, ze verlangde naar hem, zoo zacht en kalm
en weldadig te liggen in zijn arm, aan zijn borst, als in de omhelzing
van éen wonderdadig geluk. Was het wàar geweest, hun geluk,
hunne liefde en harmonie? Ja, het had bestaan, het was geen
droom. Daar was zijn portret; daar aan den wand een paar zijner
waterverven: de zee van Sorrente en de luchten boven Amalfi,
gewasschen in die dagen, die waren geweest als gedichten. Zij zoû
veilig zijn bij hem. Zij zoû bij Duco Rudolf niet voelen, haar man in
haar bloed.... Want zij voelde Duco in hare ziel, en hare ziel zoû
sterker zijn! Zij zoû Duco voelen in hare ziel, in haar hart, in geheel
haar innigste leven en uit hèm verzamelen haar opperste kracht, als
een bundel glanzende zwaarden! Nu al, dat zij zoo aan hem dacht
met zulk verlangen, voelde zij zich sterker worden. Zij had nu met
Brox kunnen spreken. Gisteren had hij haar overvallen, haar
geprangd tusschen zich en dien spiegel, tot zij hem dubbel gezien
had en niet meer geweten had en verloren was geweest. Dat zoû nu
nooit meer zijn. Dat was alleen de verrassing geweest. Als zij hem
nu weêr sprak, zoû zij zegevieren met wat zij aangeleerd had als
vrouw, die op zichzelve had gestaan. En zij stond op, en opende de
vensters en kleedde zich in een peignoir. Zij zag naar de blauwe zee,
naar de kleurige beweging op de Promenade. En zij zette zich en
schreef aan Duco. Zij schreef alles, haar eerste ontmoetingen van
schrik, hare verrassing en nederlaag op het bal.... Hare pen ijlde
over het papier. Zij hoorde niet, dat er geklopt werd, dat Urania
voorzichtig binnenkwam, denkende haar nog in slaap te vinden en
willende weten, hoe zij zich voelde. Opgewonden las zij een gedeelte
voor van haar brief en zij zeide zich te schamen over hare zwakte
van gisteren. Hoe hàd zij zoo kunnen zijn: zij begreep het zelve niet.
Neen, zij begreep het zelve niet. Nu zij zich voelde wat uitgerust,
met Urania sprak, die haar Rome herinnerde, in de hand haar langen
brief aan Duco, nu begreep zij het alles zelve niet en vroeg zij wàt
droomen was: haar Italiaansche jaar van geluk of die nachtmerrie
van gisteren?

37. L.
Zij bleef een dag thuis, moê, en diep in zich, bijna onbewust, toch
bang hem te zullen ontmoeten, maar Mrs. Uxeley, die van geen
ziekte of vermoeienis weten wilde, was zoo verstoord, dat Cornélie
haar den volgenden dag vergezelde naar de Promenade des Anglais.
Kennissen kwamen haar aanspreken en waren druk om hare stoelen
heen; en onder hen Rudolf Brox. Maar Cornélie ontweek alle
vertrouwelijkheid. Een week daarna echter kwam hij op den
receptie-dag van Mrs. Uxeley, en in de volte der visites—
beleefdheidsbezoeken na het feest—wist hij haar een oogenblik
alleen te spreken. Hij naderde haar met dien lach, of het zijn oogen
waren, die lachten, of het zijn snor was, die lachte. En zij
verzamelde hare gedachten, om sterk te zijn tegenover hem.
—Rudolf, zeide zij hoog. Het is eenvoudig belachelijk. Als je het niet
onkiesch vindt, probeer het dan toch eens belachelijk te vinden. Het
amuzeert je gevoel voor humor, maar bedenk eens hoe men in
Holland hierover zoû spreken.... Verleden op het feest heb je me
verrast en ik heb—ik weet nog niet hoe—kunnen toegeven aan je
vreemd verlangen om met mij te dansen en cotillon-figuren te
dirigeeren. Ik beken ronduit, ik was in de war. Nu zie ik alles klaar en
duidelijk in en zeg ik je: ik wil je niet weêr ontmoeten. Ik wil niet
met je spreken. Ik wil van de hooge ernst van onze scheiding geen
vaudeville probeeren te maken.
—Je weet van vroeger, zeide hij; dat je met dien hoogen toon, en die
airs en die deftigheid niets van me verkrijgt en me integendeel
prikkelt juist te doen wat jij niet hebben wilt....
—Als dat zoo is, dan zal ik eenvoudig Mrs. Uxeley vertellen welke
mijne verhouding tot je is en haar verzoeken je haar huis te
ontzeggen....
Hij lachte. Zij werd driftig.
—Ben je van plan je te gedragen als een gentleman? Of als een
ploert?

38. Hij werd rood, zijn vuisten balden zich.
—Verdomd! siste hij, in zijn snor.
—Zoû je me soms willen slaan en mishandelen? ging zij minachtend
door.
Hij beheerschte zich.
—We zijn nu in een vol salon, tartte zij door. Wat als we alleen
waren? Je vuist balt zich al! Je zoû me ranselen als dien eenen keer.
Bruut! Bruut!!
—En jij bent dapper in dat vol salon! lachte hij, met zijn lach, die
haar opwond tot drift, als zij er niet door bedwongen werd. Neen, ik
zoû je niet ranselen, ging hij door. Ik zoû je zoenen....
—Het is nu de laatste keer, dat je tegen me spreekt! siste zij razend.
Ga weg! Ga weg! Ik weet niet wat ik doe, ik maak een scène!
Hij ging kalm zitten.
—Ga je gang, zeide hij rustig.
Zij stond trillende voor hem, onmachtig. Men sprak haar aan, de
knecht prezenteerde thee. Zij was in een cirkel van heeren, en, zich
beheerschende, schertste zij, hoog zenuwachtig vroolijk, flirtte zij,
coquetter dan ooit. Het was de kleine cour om haar heen, waarin de
hertog di Luca het vrijpostigst was. Vlak bij zat Rudolf Brox en
dronk, schijnbaar kalm, zijn thee, als in afwachting. Maar zijn bloed
van kracht en overheersching ziedde dol in hem op. Hij had haar
kunnen vermoorden en hij zag rood van ijverzucht. Die vrouw was
van hem, trots de wet. Hij zoû voor geen schandaal meer bang zijn.
Zij was mooi, zij was als hij wenschte en hij wilde haar hebben, zijn
vrouw. Hij wist hoe hij haar terug winnen zoû en dàn wilde hij haar
niet meer verliezen: dan was ze van hem, zoolang hij het verkoos.
Zoodra het hem mogelijk was haar alleen te woord te staan, wendde
hij zich weêr tot haar. Zij wilde zich juist naar Urania begeven, die zij
bij Mrs. Uxeley zag zitten, toen hij zeide aan haar oor, streng, kort,
barsch:

39. —Cornélie....
Zij wendde zich werktuigelijk om, maar met haar hoogen blik. Zij
had liever willen doorgaan, maar zij kon niet: iets weêrhield haar,
een geheimzinnige macht en meerderheid, die klonk uit zijn stem en
in haar viel met een bronzen zwaarte, die hare energie verloomde,
verlamde.
—Wat is er?
—Ik wil je even alleen spreken.
—Neen.
—Jawel. Hoor me nou eens even kalm aan als je kan. Ik ben ook
kalm, dat zie je. Je hoeft niet bang voor me te zijn. Ik verzeker je,
dat ik je niet zal mishandelen, en zelfs niet zal vloeken. Maar
spreken moet ik je, alleen. We kunnen na onze ontmoeting, en na
het bal van verleden week, zoo niet van elkaâr gaan. Je hebt zelfs
geen recht me zoo de deur te wijzen, nadat je verleden met me
gesproken hebt en gedanst. Het heeft geen reden en geen logica. Jij
bent driftig geworden.... Maar laten we nu eens geen van beiden
meer driftig zijn. Ik woû je spreken....
—Ik kan niet: Mrs. Uxeley wil niet, dat ik mij verwijder uit het salon,
als er menschen zijn. Ik ben afhankelijk van haar.
Hij lachte.
—Je bent bijna nog afhankelijker van haar, dan je vroeger van mij
was. Maar een oogenblik kan je me wel toestaan, in de kamer
hiernaast.
—Neen.
—Jawel.
—Waarover heb je me te spreken?
—Dat kan ik hier niet zeggen.
—Ik kan je niet alleen te woord staan.
—Wil ik je eens wat zeggen? Je bent bang.

40. —Neen.
—Jawel, je bent bang voor me. Met al je airs en je deftigheid ben je
eenvoudig bang een oogenblik alleen met me te zijn.
—Ik ben niet bang.
—Je bent het wel. Je staat niet vast in je schoenen. Je hebt me
ontvangen met een mooie fraze, die je van te voren hebt
bestudeerd. Nu je die gezegd hebt ... is het uit en ben je bang.
—Ik ben niet bang....
—Ga dan even meê, dappere schrijfster van den Maatschappelijken
Toestand ... hoe is het ook weêr? Kom, ga nu even meê. Ik beloof
je, ik zweer je, dat ik kalm zal zijn, kalm zal zeggen, wat ik je te
zeggen heb en je op mijn woord van eer niet zal slaan.... In welke
kamer kunnen wij gaan...? Wil je niet? Hoor eens: als je niet even
met me meê gaat is het nog niet uit. Anders is het misschien uit en
zie je me nooit meer terug.
—Wat kan je me te zeggen hebben.
—Ga meê....
Het was om zijne stem, niet om zijn woorden.
—Maar niet langer dan drie minuten.
—Niet langer dan drie minuten.
Zij bracht hem op den corridor en in een leêg salon.
—Wat is er? vroeg zij, bang.
—Wees niet bang, zeide hij, met zijn snorlach. Wees niet bang. Ik
woû je alleen maar zeggen ... DAT JE MIJN VROUW BENT. Begrijp je dat?
Probeer niet tegen te spreken. Ik heb het verleden op het bal
gevoeld, toen ik je in mijn arm had, om met je te walsen. Probeer
niet tegen te spreken, dat je je toen een oogenblik tegen me aan
hebt gedrukt. JE BENT MIJN VROUW. Ik heb dat toen gevoeld, en ik voel
het nu. En jij voelt het ook, al wil je het ontkennen. Maar dat helpt
je niets. Er is niets te veranderen aan wat geweest is, en wat

41. geweest is ... is nog altijd in je. Durf nu eens zeggen, dat ik niet
netjes spreek en kiesch. Geen vloek en geen onvertogen woord
komt over mijn mond. Want ik wil je niet driftig maken. Ik wil je
alleen laten bekennen ... dat het waar is, wat ik zeg: en DAT JE MIJN
VROUW NOG BENT. Die wet beteekent niets. Er is een andere wet, die
ons beheerscht. Er is een wet, die jou beheerscht, vooral. Een wet,
die ons, zonder dat wij het ooit hadden kunnen denken, weêr tot
elkaâr brengt, al is het langs een heel vreemden omweg, waarlangs
jij, jij vooral, hebt gedwaald. Jou vooral beheerscht die wet. Ik ben
overtuigd, dat je nog van mij houdt, ten minste, dat je nog verliefd
op me bent. Ik voel dat, ik weet dat zeker: probeer het niet te
ontkennen. Het helpt je allemaal niets, Cornélie. En wil ik je nu nog
wat zeggen? Ik ben ook verliefd op je en meer dan vroeger. Als je
met die kerels flirt, voel ik dat. Ik zoû je dan kunnen worgen, ik zoû
die kerels kunnen ranselen.... Wees niet bang, ik zal het niet doen:
ik ben niet driftig. Ik heb juist kalm met je willen spreken en je eens
de waarheid willen laten zien. Zie je ze voor je ... en on ... om ...
stoo ... telijk...? Zie je, je kan me niets tegenwerpen. Het is ook als
het is. Wijs je me nog de deur? Praat je nog met Mrs. Uxeley? Ik zoû
het liever niet doen. Je vriendin, de prinses, weet wie ik ben: laat
dat genoeg zijn. Had de oude nooit mijn naam gehoord, of was ze
hem vergeten? Zeker vergeten. Scherp haar nu maar niet haar oude
geheugen. Laat het zoo. Het is beter, dat je niets zegt. Neen,
belachelijk is de toestand niet en komisch is het ook niet. Het is heel
ernstig geworden: de zuivere waarheid is altijd ernstig. Het is wel
vreemd, ik had het nooit gedacht. Het is mij ook een openbaring....
En nu heb ik met je uitgesproken. Op mijn horloge nog geen vijf
minuten. Ze zullen je nauwlijks gemist hebben in het salon. En nu ga
ik weg, maar geef eerst een zoen aan je man, want je man, dat blijf
ik altijd.
Zij stond sidderend voor hem. Het was zijn stem, die viel als
gesmolten brons in haar ziel, in haar lichaam, en verloomde haar en
verlamde haar. Het was zijn stem van overreding, van overredende
verleiding, de stem, die zij kende van vroeger, de stem, die haar tot
alles dwong wat hij wilde. Onder die stem was ze als een voorwerp,

42. een ding, dat hem toebehoorde, nadat hij haar eerst voor altijd
gestempeld had tot zijn vrouw. Zij was onmachtig hem uit zich te
werpen, hem van zich af te schudden, het stempel van zijn bezit, het
brandmerk van zijn eigendom zich af- en uit te wisschen. Zij was van
hem, en alles wat anders haarzelve was, had haar verlaten. Er was
in haar hersens geen herinnering meer en gedachte....
Zij zag hem naderen en om haar heen zijn armen slaan. Hij nam
haar langzaam maar zoo vast aan zijn borst, dat het was als nam hij
haar geheel in zijn bezit. Zij voelde zich weggesmolten in zijn armen
als in een vlam van warmte. Zij voelde op hare lippen zijn mond, zijn
snor drukken, drukken, drukken, tot zij de oogen sloot, half flauw.
Hij sprak nog zacht aan haar oor, met die stem, waaronder zij als
niet telde, als was zij niets, als bestond zij alleen door hem. Toen hij
haar losliet, wankelde zij.
—Kom, hoû je goed, hoorde zij hem zeggen, kalm, almachtig en
zeker. En neem het aan zooals het is. Het is nu eenmaal zooals het
is. Er is niets aan te veranderen. Dank je, dat je me even met je
hebt laten spreken. Nu is tusschen ons alles in orde, daar ben ik
zeker van. En nu tot ziens. Tot ziens....
Hij zoende haar nog eens.
—Geef mij een zoen terug, vroeg hij, met zijn stem...
Zij sloeg om zijn lichaam haar arm en zoende hem op den mond.
—Tot ziens, zeide hij nog eens.
Zij zag hem lachen, zijn snorlach, en zijn oogen lachten
goudvlammend haar toe en hij ging. Zij hoorde zijn stap de trap
afloopen, toen klinken op het marmer van de hal, met de kracht van
zijn stevigen tred.... Zij stond als wezenloos. In het salon, naast de
kamer, waarin zij zich bevond, gonsde het van lachende stemmen,
hoog op. Zij zag Rome voor zich, Duco, in een korten weêrlichtflits....
Weg was het.... En in-een zinkende op een stoel, slaakte zij een
onderdrukten wanhoopkreet, sloeg de handen voor het gezicht en
snikte, voor al die menschen inhoudend haar radeloosheid, dof op,
als uit een keel, die stikte.

43. LI.
Zij had maar éene gedachte: te vluchten. Te vluchten, weg uit zijn
meesterschap, te vluchten uit de emanatie dier overheersching, die,
geheimzinnig, maar onomstootelijk, alles wat in haar wil, energie en
haarzelve was, wegwischte met zijn liefkoozing. Zij herinnerde zich
dat vroeger ook zoo gevoeld te hebben: opstand en drift, als hij
driftig en grof werd, maar eene annihilatie van zichzelve als hij haar
liefkoosde, een onmacht te denken, als hij zijn hand maar legde op
haar hoofd, eene wegflauwing in éen groot niets, als hij haar nam in
zijn arm en zoende. Zij had het gevoeld, van den eersten keer, dat
zij hem zag, dat hij voor haar stond en op haar neêrkeek met die
lichte ironie in den lach van zijn oogen en van zijn snor, alsof hij
pleizier had in hare weêrstreving—toen nog van flirt en aardigheid,
weldra van kribbigheid, later van drift en razernij—alsof hij pleizier
had in hare tevergeefsche vrouwepogingen om aan zijn heerschappij
te ontkomen. Hij had het dadelijk doorzien, dat hij deze vrouw
overheerschte. En zij had gevonden in hem haar meester, haar
eenige. Want geen andere man drukte over haar neêr met dit
koningschap, dat was uit het bloed, uit het vleesch. Integendeel, zij
was meestal de meerdere. Zij had een koele onverschilligheid over
zich, die haar steeds tartte tot afbrekende kritiek. Zij had behoefte
aan scherts, aan een vroolijk gesprek, aan coquetterie en flirt, en
steeds meester van het antwoord, lokte zij de gelegenheid uit tot
antwoorden, maar verder waren de mannen haar weinig waard, en
zag zij in ieder het belachelijke: vond zij dezen te klein, dien te lang,
den een onhandig, den ander dom, vond zij in ieder iets, dat haar
lach en haar spotlust en kritiek opwekte. Zij zoû nooit een vrouw
zijn, die zich gaf aan velen. Zij had Duco ontmoet en zij had hem
hare liefde gegeven geheel en al, als éen onverdeelbaar groot
gouden geschenk, en zij zoû na hem nooit meer liefhebben. Maar
vóor Duco had zij Rudolf Brox ontmoet. Misschien als zij hem na
Duco ontmoet had, had zijn meesterschap haar niet overheerscht....

44. Zij wist het niet. En wat gaf het, dat te bedenken. Nu was het als
het was. Zij was in haar bloed geen vrouw voor velen: zij was in
haar bloed geheel echtvrouw, echtgenoote, gemalin. Van den man,
die haar man geweest was, was zij in haar vleesch, in haar bloed de
vrouw, en was zij zijn vrouw, ook zonder liefde. Want zij kon dit
geen liefde noemen; zij noemde liefde alleen dat andere, dat hooge
en teedere, dat innig volmaakte van levensharmonie, dat gaan van
twee langs een gouden lijn, samengesmolten uit twee glinsterende
lijnen.... Maar in een wolk waren om hen heen de handen als
opgespookt, hadden de handen geheimzinnig, noodlottig hun
gouden lijn uit een doen springen, en de hare, kronkelende arabesk,
was teruggesprongen, trillende spiraal, en had gekruist een donkere
lijn van vroeger, een sombere weg van het verleden, een duistere
laan vol onbewustbaarheid en noodlottige slavernij. O, van die
levenslijnen het vreemde, het allergeheimzinnigst vreemde toch:
terug te krullen, terug te dwingen naar haar eerste uitgangspunt!
Waarom was het alles noodig geweest?
Zij had maar éene gedachte: te vluchten. Zij zag niet de
geleidelijkheid der lijnen, en het noodlot van die wegen, en zij wilde
niet voelen den drang der spokende handen. Te vluchten, om te
keeren op den duisteren weg, terug naar het punt van scheiding,
terug naar Duco, en met hem samen vlechten, wringen de twee
verlorene richtingen tot weêr éen zuivere beweging, tot weêr éen lijn
van geluk....
Te vluchten, te vluchten. Zij zeide het Urania, dat zij ging. Zij
smeekte Urania haar te vergeven, omdat deze haar had aanbevolen
aan de oude vrouw, die zij nu plotseling verliet.
En zij zeide het Mrs. Uxeley, zonder zich te storen aan haar
boosheid, haar drift en haar scheldwoorden. Zij bekende het, dat zij
ondankbaar scheen. Maar er was een levensbelang, dat haar dwong
Nice plotseling te verlaten. Zij zwoer, dat het er was. Zij zwoer, dat
zij haar ongeluk, haar verderf zoû voelen naderen als zij bleef. Met
een enkel woord verklaarde zij het aan Urania. Maar de oude vrouw
verklaarde zij het niet, en zij liet haar in een drift van

45. Welcome to our website – the perfect destination for book lovers and
knowledge seekers. We believe that every book holds a new world,
offering opportunities for learning, discovery, and personal growth.
That’s why we are dedicated to bringing you a diverse collection of
books, ranging from classic literature and specialized publications to
self-development guides and children's books.
More than just a book-buying platform, we strive to be a bridge
connecting you with timeless cultural and intellectual values. With an
elegant, user-friendly interface and a smart search system, you can
quickly find the books that best suit your interests. Additionally,
our special promotions and home delivery services help you save time
and fully enjoy the joy of reading.
Join us on a journey of knowledge exploration, passion nurturing, and
personal growth every day!
ebookbell.com