Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas Solutions Manual

Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas Solutions Manual
Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas Solutions Manual
Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas Solutions Manual

1. Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas
Solutions Manual download
https://testbankfan.com/product/auditing-canadian-7th-edition-
smieliauskas-solutions-manual/
Explore and download more test bank or solution manual
at testbankfan.com

2. Here are some recommended products for you. Click the link to
download, or explore more at testbankfan.com
Auditing Canadian 7th Edition Smieliauskas Test Bank
https://testbankfan.com/product/auditing-canadian-7th-edition-
smieliauskas-test-bank/
Auditing An International Approach 8th Edition
Smieliauskas Solutions Manual
https://testbankfan.com/product/auditing-an-international-
approach-8th-edition-smieliauskas-solutions-manual/
Auditing an International Approach 6th Edition
Smieliauskas Test Bank
https://testbankfan.com/product/auditing-an-international-
approach-6th-edition-smieliauskas-test-bank/
Psychology And Life 20th Edition Gerrig Solutions Manual
https://testbankfan.com/product/psychology-and-life-20th-edition-
gerrig-solutions-manual/

3. Mind and Heart of the Negotiator 6th Edition Thompson Test
Bank
https://testbankfan.com/product/mind-and-heart-of-the-negotiator-6th-
edition-thompson-test-bank/
American Government Institutions and Policies 15th Edition
Wilson Test Bank
https://testbankfan.com/product/american-government-institutions-and-
policies-15th-edition-wilson-test-bank/
Precalculus Essentials 5th Edition Blitzer Test Bank
https://testbankfan.com/product/precalculus-essentials-5th-edition-
blitzer-test-bank/
Biology Concepts and Investigations 3rd Edition Hoefnagels
Solutions Manual
https://testbankfan.com/product/biology-concepts-and-
investigations-3rd-edition-hoefnagels-solutions-manual/
Holes Human Anatomy and Physiology 15th Edition Shier Test
Bank
https://testbankfan.com/product/holes-human-anatomy-and-
physiology-15th-edition-shier-test-bank/

4. Prentice Halls Federal Taxation 2015 Individuals 28th
Edition Pope Test Bank
https://testbankfan.com/product/prentice-halls-federal-
taxation-2015-individuals-28th-edition-pope-test-bank/

5. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-1
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
CHAPTER 8
AUDIT EVIDENCE AND ASSURANCE
SOLUTIONS FOR REVIEW CHECKPOINTS
ESSENTIALS
8-1. Audit procedures provide evidence that can support reasonable assurance. The audit evidence obtained must be
persuasive enough for the auditor to reach a well-reasoned conclusion that the financial statements are not materially
misstated. Note also that the information the auditor uses as evidence must be independent of management, in order
provide assurance to third parties as explained in the discussion of the three-party accountability model in Chapter 1.
8-2. The concept of reasonable assurance in auditing essentially is based on logical argumentation, where assertions
are the claims to be proven and various forms of evidence are used to build an argument that could persuade someone
that the claims are evident. Recall the critical thinking process we looked at in Chapter 3 and note how it, too, is based
on logical argumentation.
8-3. Auditors’ six main types of evidence gathering techniques are:
inspection
observation
confirmation
reperformance/recalculation
analysis
enquiry
8-4. Audit procedures are used for four main purposes throughout the audit process: risk assessment procedures,
control testing, substantive evidence gathering, and analysis. As further explanation, note the following links to the
three main steps of the audit process. Generally risk assessment procedures are used in the first step of the audit
process, for understanding the business, its environment and risks to assess the risks of material misstatement. Control
tesing and substantive procedures are used in the second step as the auditor's responses to the assessed risks of
material misstatement. Analysis is always used in the risk assessment step and in the third step, for concluding and
forming an audit opinion. Analysis may also be used as a source of substantive evidence in the risk response step if the
analytical procedures are well defined and based on reliable data.
8-5. Risk assessment procedures mainly use the enquiry and analysis techniques. They give auditor useful evidence for
understanding and insight into the likelihood of material misstatements, but only provide indirect evidence about
whether the financial statements actually are misstated. Control tests mainly use enquiry, observation, inspection, and
reperformance techniques, and give relevant evidence about internal control effectiveness, i.e., whether
management’s internal control over financial reporting is being complied with so misstatements are less likely. Control
tests only give indirect evidence that the financial statements are not misstated, however.
8-6. Substantive procedures examine evidence about dollar amounts and details for specific assertions in financial
statement items and disclosures, so they can provide direct evidence about whether there are misstatements.
Substantive procedures mainly involve confirmation, inspection, reperformance/recalculation, and analysis if specific
data is used.
8-7. Analytical procedures include a broad variety range of activities that can provide indirect or direct evidence about
material misstatement and also can be used to corroborate other evidence, so they are widely used throughout all the
steps of the audit process.

6. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-2
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
8-8. Analytical procedures are used for attention directing purposes in the risk assessment step of the audit process,
and are used as an overall reasonability evaluation by the engagement partner at the final conclusion step of the audit,
before forming an opinion on fair presentation. They may also be used for substantive evidence in the second step of
the audit process, to respond to assessed risks.
8-9. Corroboration of evidence involves finding one or more different pieces of evidence that support the same
conclusion. Corroborating evidence increases the reliability of the other evidence auditors have obtained, so it is an
important aspect of obtaining reasonable assurance. Note that this is especially important for auditing because much of
the evidence available to auditors is not conclusive on its own. Finding corroborating evidence increases reliability and
provides more persuasive support for audit conclusions. Since analysis is often an effective source of corroborating
evidence, it is very useful thoroughout the audit engagement.
8-10. Reliability depends on the source and nature of the evidence. Generally, the source of the most reliable evidence
comes from the direct personal knowledge of the auditor, since he or she is not depending on anyone else's claims,
interpretations or calculations. The nature of the most reliable evidence is that is objective and/or quantifiable, so it will
tend be neutral and verifiable (i.e., many different people can check its accuracy and are likely to reach the same
conclusion). In contrast, evidence that is subjective is based on qualitative assessments or opinions, which can quite
easily be biased (i.e., if many different people checked it they likely would come up with different conclusions,
depending on their own personal opinions or biases). Note that in financial statement auditing, evidence that comes
from management's claims (also called 'representations' or 'assertions') is considered to have low reliability, especially if
it is subjective (e.g., management's estimate of a warranty provision or bad debt allowance) because management often
has incentives to bias the information. For example they may want to report the maximum profit, or keep their current
ratio high to meet a debt covenant.
8-11. Sufficiency of evidence means there is enough appropriate evidence so that most people would find it reasonable
to support the conclusion. Appropriateness means the evidence is relevant to the assertions and reliable enough to be
believable.
8-12. Relevance refers to the logical connection between the evidence and the assertion. Note the following as further
explanation. One way to think about the relevance of audit evidence would be to use hypothesis testing from your
statistics knowledge as a model. If the assertion, or claim, to be proven is the hypothesis, the evidence obtained should
allow the auditor to either refute or support the claim. For example, say the assertion is that the auditee company's
inventory exists, if the auditor physically inspects the inventory with his or her own eyes, that evidence is relevant to
support the claim. But if the assertion to be proven is that the company owns the inventory, that same evidence is not
relevant because it may be already sold or held on consignment. What evidence would be relevant to ownership? The
auditor could look at supplier invoices showing the company had purchased it, could make inquiries of management to
verify they own it, could check inventory movement reports and sales reports to verify that it was not sold as of year
end, and could also use the fact that he/she has seen it in the company's warehouse as corroborating evidence. Note
that this example illustrates that some assertions are more difficult to prove with evidence than others! For existence,
once piece of evidence was conclusive to confirm the assertion, the auditors personal knowledge obtained from physical
inspection of the inventory. But for ownership it took several less conclusive pieces of evidence to build up a convincing
case that the company does really own the inventory.
8-13. Sufficiency of evidence is a matter of auditor judgment. To make this judgment the auditor considers whether
there is enough appropriate evidence so that most people would reach the same the conclusion as the auditor has
reached.
8-14. In designing audit procedures, the nature of procedure refers to the evidence gathering technique it uses. To
develop audit programs, auditors need to ask: What evidence is needed to address the highest risk assertions? Why is
this evidence relevant to the assertion? And how can this evidence be obtained? Audit programs are the instructions
that audit team members who are assigned to work on the audit will follow.

7. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-3
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
8-15. Audit programs are lists of audit procedures to be performed for each area of the financial statement audit. They
instruct the audit team members on how to obtain the audit evidence required to support forming the audit opinion.
8-16. Audit documentation files are reviewed for quality and completeness by more senior audit staff. They ultimately
will be reviewed by the audit engagement partner who is responsible for deciding whether the audit evidence obtained
supports signing the audit opinion. Clear and careful documentation of the programs is important to ensure they will be
done well. GAAS require documentation of the planned procedures, and the findings and conclusions of the audit staff
to be retained in files.
8-17. An audit opinion requires sufficient appropriate independent evidence to be obtained to support the positive
assurance form of opinion. This requirement to obtain independent evidence makes the audit opinion the highest form
of assurance opinion among all other reports accountants give to third parties. Other reports that public accountants
can provide to third parties, such as review engagement reports (giving moderate assurance) or compilation reports
(giving no assurance), do not have the requirement that they be supported by sufficient appropriate independent audit
evidence.
TEXT
8-18 Six basic types of evidence and six general techniques to gather it: (1) inspection, (2) observation, (3) confirmation,
(4) recalculation/reperformance, (5) analysis, and (6) inquiry.
8-19 External authoritative documents are prepared or validated by other parties and sent to the auditee. Even though
these are internal sources of audit evidence, they will contain original signatures, seals, engravings and other
distinctive stylistic formal attributes that make them less susceptible to alteration by the auditee, and thus more
reliable and convincing as audit evidence. Ordinary documents prepared by outsiders that could easily be forged or
altered in ways that the auditor could not easily detect are less reliable source of documentary audit evidence.
8-20 “Vouching” means the examination of documents. Generally, an item of financial information is selected from an
account, and the auditor then goes backward through the bookkeeping-filing system to find the source
documentation which supports the item selected.
“Tracing” essentially is the opposite direction compared to “vouching.” In the process of tracing, the auditor
selects sample items of basic source documents and proceeds forward through the bookkeeping process to find
the final recording of the accounting transactions.
“Scanning” refers to the auditor’s scrutinizing documentation or bookkeeping records (account details or entries in
journals) for unusual items and events.
8-21 Strengths of computation-based evidence from recalculations are its reliability and objectivity. Limitation is the
that its results are only as good as the underlying components the auditor uses in the computations, as these still
need to be audited to ensure they are reliable.
8-22 Strengths of observation are objectivity, but a limitation is that it only provides evidence at the time of the
auditor’s observation not other times. If people know the auditor is watching they may perform differently than
they usually do. Another weakness that the evidence is a function of the observer’s judgment and ability to
properly assess what is being observed, which could be biased or ill-informed.
8-23 Auditors need to control the entire confirmation process so there is no opportunity for the auditee to alter the
confirmation requests or responses.
8-24 Auditors can help the effectiveness of confirmation requests by:
a. Having the confirmation letters printed on the auditee’s letterhead and signed by an auditee officer.
b. Being careful to be assured of reliable addresses for recipients; that is, being assured that the confirmations

8. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-4
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
are not misdirected (for example, to an auditee’s accomplices in fraud).
c. Asking confirmation of information that recipient can supply, like the amount of a balance or the amounts
of specified invoices or notes (not the balances of homeowners’ mortgages or financial amounts, like
certificates of deposit with accrued interest, for which people usually do not keep their own accounting
records).
d. Controlling the mailing and return of confirmations so the auditee cannot tamper with them.
e. Receiving the reply directly, so the auditee cannot intercept and alter them.
f. Following up on any confirmations that have no response to determine the reason. This may indicate a
customer that does not exist.
8-25 Analysis consists of identifying the components of a financial statement item or account to on the basis of
particular characteristics that are relevant to designing analytical or other audit procedures; studying meaningful
relationships among components of financial and non-financial information to form expectations about what
amounts recorded in the accounts should be; comparing such expectations with the recorded amounts to identify
inconsistencies ; and using the results of this comparison to help determine what, if any, other audit procedures
are needed to obtain sufficient appropriate audit evidence that the recorded amounts are not materially
misstated. [CAS 520]
8-26 Analysis is used at:
1. the planning stage to identify risks and guide the design of audit work
2. the field work stage as substantive procedures for generating evidence
3. the end of the audit as an overall review and evaluation when forming a conclusion as to whether the
financial statements as a whole are consistent with the auditor’s understanding of the business as the basis
of the audit opinion.
8-27 Information sources for analysis include:
- Financial account information for comparable prior period(s).
- Company budgets and forecasts.
- Financial relationships among accounts in the current period.
- Industry statistics.
- Nonfinancial information from the company’s information systems.
8-28 When analysis is used to provide substantive evidence, auditors need to use independent, reliable information to
perform the analytical procedures. Thus, the sources of information need to be assessed for independence and
objectivity. Quantitative information must be verified by the auditor if a high level of reliance is placed on the
evidence provided by analysis.
8-29 Analysis can be very effective because it integrates evidence from a variety of information sources and often
provides an independent way of providing evidence about whether the financial statement assertions hold true,
i.e., it can corroborate other evidence. Analysis also allows the auditor to assess or detect unusual or unexpected
patterns in account relationships, making it an effective risk assessment procedure as well as a revealing risk
response procedure.
8-30 Methods and sources of information for understanding an auditee’s business and industry:
Inquiry, Including Prior Working Papers--prior audit working papers, personnel who worked on the audit in prior
years are available to convey their understanding of the business, inquiry and interviews with the company’s
management, directors, and audit committee.
Observation--take a tour of the company’s physical facilities, keeping eyes open for activities and things that
should be reflected in the accounting records. The tour is the time to see company personnel in their normal
workplaces.

9. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-5
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
Study. Numerous sources--CPA-Canada and AICPA industry accounting and auditing guides, specialized trade
magazines and journals, registration statements and Annual Reports filed with the securities market regulators,
general business magazines and newspapers (Financial Post, Report on Business, Business Week, Forbes, Fortune,
Harvard Business Review, Barron’s, and the Wall street Journal).
8-31 Experts are needed in audits where the auditors need understanding and evidence that can only be obtained by
consulting with persons skilled in fields other than accounting and auditing, such as actuaries, appraisers, legal
counsel, engineers, chemists and geologists. When using evidence from experts as audit evidence, the auditor is
required to ensure the expert has appropriate professional qualifications and a good reputation.
8-32 The auditor requires evidence to judge rationally the financial statement assertions in management’s financial
statements. If evidence does not relate to one of the management assertions, the evidence is not relevant to the
auditor.
8-33 To be considered appropriate, evidence must be relevant and reliable. To be relevant, audit evidence must relate
to at least one of the assertions. The reliability of audit evidence depends on its nature and source. The hierarchy
of evidence reliability indicates the range from the strongest and most reliable (physical observation and
computation) to the weakest and least reliable (management representations).
8-34 Judgment is applied to decide what is the most persuasive evidence that can be obtained in a cost-effective
manner relative to a particular audit objective. Trade-off may be required if audit evidence that would be highly
reliable and relevant is prohibitively costly. For example, if we wait till all the accounts receivable are collected we
have 100% assurance that they existed and were correctly valued, but this evidence is impossible to obtain as it
would take a very long time. In situations where no highly reliable single source of evidence is available, the
auditor uses judgment to decide whether there may be two or more less reliable pieces of evidence that, when
evaluated together, are adequate to support the assertion. Good professional judgment is required to make the
decision on what is appropriate, sufficient evidence in a particular audit.
8-35 External documentary evidence is evidential matter obtained from the other party to an arm’s-length transaction
or from outside independent agencies. External evidence reaches the auditor directly and does not pass through
the hands of the auditee.
External-internal documentary evidence is documentary material that originates outside the bounds of the
auditee’s data processing system but which has been received and processed by the auditee.
Internal documentary evidence consists of documentary material that is produced, circulates, and is finally stored
within the auditee’s information system. Such evidence is not touched by outside parties at all or is several steps
removed from third-party attention.
8-36 The problem with evidence obtained from related parties is that the source is potentially biased, and the
information may be self-serving and misleading.
8-37 Appropriateness refers to evidence’s relevance and reliability. Sufficiency refers to the amount of evidence, i.e.,
was enough evidence obtained to convince a reasonable well-informed person (or a judge) that the financial
statements are not misstated?
8-38 If an auditor has not been able to obtain sufficient appropriate audit evidence about a material financial statement
assertion, CAS 330 states that the auditor should express a qualified opinion or a disclaimer of opinion.
8-39 The planning memorandum documentation summarizes all the important overall planning information. This
include the preliminary analytical review and the materiality and risk assessment, the work done to understand the
auditee’s business and risks, information about (1) investigation or review of the prospective or continuing auditee
relationship, (2) needs for special technical or industry expertise, (3) staff assignment and timing schedules, (4) the

10. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-6
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
assessed level of control risk, (5) significant industry or company risks, (6) computer system control environment,
(7) utilization of the company’s internal auditors, (8) identification of unusual accounting principles problems, and
(9) schedules of work periods, meeting dates with auditee personnel and completion dates. The planning memo is
basis for deciding on specific audit objectives and procedures to obtain sufficient appropriate audit evidence on
which to base the audit opinion.
8-40 One type of audit program is called the “internal control program,” and its objective is to guide the work involved
in:
Obtaining an understanding of the auditee’s business and industry.
Obtaining an understanding of management’s control structure.
Assessing the inherent risk and the control risk related to the financial account balances.
The other type of audit program is called the “balance-audit program,” and its objective is to specify the
substantive procedures for gathering direct evidence on the assertions (i.e. existence, completeness, valuation,
rights and obligations, presentation and disclosure) about dollar amounts in the account balances.
8-41 The nature of audit procedures refers to their identification with one of the general types of procedures--
recalculation, physical observation, confirmation, verbal inquiry, examination of documents, scanning, and
analytical procedures.
The extent of the application of procedures usually refers to the sample sizes of data examined, such as the
number of customer accounts receivable to confirm, or the number of inventory types to count. In audit sampling
applications, there is also a decision related to extent of which items to select from the population of items
sampled. Extent may also refer to how frequently a scanning procedure is performed, e.g. review all sales entries
for four days in each of four months.
The timing of audit procedures refers to when they are performed, usually at (1) interim, at (2) year-end, or after
year end during the field work. However, timing may have other aspects such as surprise procedures
(unannounced to auditee personnel).
8-42 Audit file working papers contain the documentation that supports the decisions regarding procedures necessary
in the circumstances and all other important decisions made during the audit. They are the auditors’ proof they
complied with generally accepted auditing standards and hence are support for the value of the audit to outsider
users who rely on audited financial statements. The situation when Andersen was found destroying audit working
papers for an auditee under SEC investigation, Enron, shows the impact of documentation on the reputation of the
audit firm and the value of an audit.
8-43 In the permanent audit file:
1. Copies or excerpts of the corporate or association charter, bylaws, or partnership agreement.
2. Copies or excerpts of continuing contracts such as leases, bond indentures, and royalty agreements.
3. A history of the company, its products, markets and background.
4. Copies or excerpts of stockholders, directors, and committee minutes on matters of lasting interest.
5. Continuing schedules of accounts whose balances are carried forward for several years, such as owners’
equity, retained earnings, partnership capital and the like.
6. Copies of prior years’ financial statements and audit reports.
Permanent audit file documents contain information of continuing interest over many years’ audits of the same
auditee, such as articles of incorporation, shareholder agreements and long-term contracts. Financial or other
information in the current year that is related to these agreements and contracts will be verified by comparing to
these permanent records.
8-44 Audit administration papers filed in the current working paper file (usually in the first part of the file).
1. Engagement letter.

11. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-7
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
2. Staff assignments.
3. Auditee organization chart.
4. Memoranda of conferences with management.
5. Memoranda of conferences with the director’s audit committee
6. Preliminary analytical review notes.
7. Initial risk assessment notes.
8- Initial materiality assessment notes.
9. Engagement planning memorandum/Overall Audit Strategy document
10. Audit engagement time budget.
11. Internal control questionnaire and control analyses.
12. Management controls questionnaire.
13. Computer control questionnaire.
14. Internal control system flow charts.
15. Audit program.
16. A working trial balance of general ledger accounts.
17. Working paper record of preliminary adjusting and reclassifying entries.
18. Memoranda of review notes and unfinished procedures (all cleared by the end of the field work.)
8-45 The most important aspect of the current audit evidence papers is the requirement that they show the audit
decision problems and their conclusions. These papers must record the proposition to be audited, the evidence
gathered, and the final decision. The working papers should demonstrate satisfaction of the field work standards
and provide support for the audit report.
8-46 Indexing allows for each section to be given to different audit team members and for easy expansion within a given
section without affecting other sections. Cross-indexing documents the connections between different accounts
and transaction streams that are audited in different sections of the file so the links can be followed by other audit
team members or by the audit supervisor or manager who is reviewing the working papers.
8-47 Working papers should be clear, concise, complete, neat, well indexed and informative. Each separate working
paper (or multiple pages that go together) should be complete in the sense that it can be removed from the
working paper file and considered on its own, with proper cross-reference available to show how the paper co-
ordinates with other working papers. The papers must record the management assertions that were audited (book
values or qualitative disclosures), the evidence gathered about them and the final decisions. Auditing standards
(CAS 300 and 230) recommend that the working papers show (1) evidence that the work was adequately planned
and supervised; (2) a description of audit evidence obtained include memoranda, check lists, questionnaires,
flowcharts, audit programs, schedules, correspondence and extracts of legal documents; (3) evidence of the
evaluation and disposition of misstatements; and (4) copies of letters or notes concerning audit matters reported
to the auditee. The working papers also should explain how exceptions and unusual accounting questions were
resolved or treated.
8-48 Audit software allows the use of electronic working papers and can automate many documentation tasks such as
automatically carrying over adjustments to related working paper documents and the financial statements,
integrating the audit information and facilitating access, review and changes to the format, content or order of the
files. Because most auditee data are already in electronic form, they can be imported into the audit software.
Software allows for electronic communication and sharing of information among staff and supervisors. The entire
audit process can be more efficient through use of standard templates and electronic questionnaires. Audit
working paper software can also facilitate analysis. Links can be established to other databases or even websites so
that data or information from these sources can be cross referenced or transferred to the working papers. Thus,
audit staff work and various other sources of information can be integrated to support the auditor’s opinion.
SOLUTIONS FOR MULTIPLE CHOICE QUESTIONS

12. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-8
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
MC 8-1[LO4] An audit program contains:
a. specifications of audit standards relevant to the financial statements being audited.
b. specifications of procedures the auditors believe appropriate for the financial statements under audit.
c. documentation of the assertions under audit, the evidence obtained, and the conclusions reached.
d. reconciliation of the account balances in the financial statements with the account balances in the auditee’s
general ledger.
MC 8-2 [LO2] When auditing the existence assertion for an asset, auditors proceed from the:
a. financial statement numbers back to the potentially unrecorded items.
b. potentially unrecorded items forward to the financial statement numbers.
c. general ledger back to the supporting original transaction documents.
d. supporting original transaction documents to the general ledger.
MC 8-3 [LO2] The objective in an auditor’s review of credit ratings of an auditee’s customers is to obtain evidence related to
management’s assertion about:
a. compliance.
b. existence.
c. ownership.
d. valuation.
MC 8-4 [LO3] Jones, PA, is planning the audit of Rhonda’s Company. Rhonda verbally asserts to Jones that all the expenses
for the year have been recorded in the accounts. Rhonda’s representation in this regard:
a. is sufficient evidence for Jones to conclude that the completeness assertion is supported for the expenses.
b. can enable Jones to minimize his work on the assessment of control risk for the completeness of expenses.
c. should be disregarded because it is not in writing.
d. is not considered a sufficient basis for Jones to conclude that all expenses have been recorded.
MC 8-5[LO3] The evidence considered most reliable by auditors consists of:
a. internal documents, such as sales invoice copies produced under conditions of strong internal control.
b. written representations made by the president of the company.
c. documentary evidence obtained directly from independent external sources.
d. direct personal knowledge obtained through physical observation and mathematical recalculation.
MC 8-6 [LO2] Confirmations of accounts receivable provide evidence primarily about these two assertions:
a. Completeness and valuation
b. Valuation and ownership
c. Ownership and existence
d. Existence and completeness
MC 8- 7 [LO-3] Obtaining sufficient audit evidence over the sales of a given company means that the auditor
a. tested all sales transactions for the given period
b. tested more than 50% of the sales transactions for the given period
c. tested a reasonable sample of sales transactions for the given period
d. tested only the sales transactions with an amount higher than the materiality
MC 8-8 [LO5] An audit working paper that shows the detailed evidence and procedures regarding the balance in the
accumulated depreciation account for the year under audit will be found in the:
a. current file evidence working papers.
b. permanent file working papers.
c. administrative working papers in the current file.
d. planning memorandum in the current file.
MC 8-9 [LO5] An auditor’s permanent file working papers would most likely contain:
a. internal control analysis for the current year.
b. the latest engagement letter.
c. memoranda of meetings with management.
d. excerpts of the corporate charter and bylaws.

13. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-9
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
MC 8-10 [LO1] Tima is working on the audit of Stellar Productions Inc. Today she is touring the factory with the production
manager, and she is discussing the procedures for recording the flow of goods through the production process with
various factory employees. Tima is applying which kinds of audit evidence techniques?
a. Inquiry and inspection.
b. Observation and confirmation.
c. Observation and documentation.
d. Inquiry and observation.
MC 8-11 [LO1] Calvin is performing the following auditing procedures related to revenues: i) Obtaining production records
of physical quantities sold and calculating an estimate of sales dollars based on average sale prices; ii) Comparing
revenue dollars and physical quantities with prior-year data and industry economic statistics. Which types of
evidence gathering procedures is Calvin using?
a. i) observation; ii) confirmation
b. i) recalculation; ii) analysis
c. i) recalculation; ii) inspection vouching
d. i) analysis; ii) analysis
MC 8-12 [LO1] Bosso Properties Inc. records its real estate investment properties at fair value under IFRS. Sidra is
performing the following procedures as part of the audit program for this asset: i) For investment property valued at
fair value, examine and verify independent appraisals supporting valuation; ii) Summarize the additions and disposals
recorded in Bosso’s detailed investment property subsidiary records, and agree the balance to the general ledger
control account. Which types of evidence gathering procedures is Sidra using?
a. i) confirmation; ii) inspection scanning
b. i) recalculation; ii) analysis
c. i) inspection vouching; ii) recalculation
d. i) analysis; ii) recalculation
MC 8-13 [LO1] Marc, a junior auditor, attended the inventory count of Mira’s Office Depot, a large retailer of office supplies
and electronics. Marc watched Mira’s employees doing the count and reported on whether or not the inventory
count’s directives were followed. The above procedure is an example of:
a. Inspection
b. Observation
c. Reperformance
d. Analysis
MC 8-14 [LO1] As part of the review of McMaster Auto Parts, France met with the CEO to obtain an explanation for their
decreasing gross margin percent for this year as compared to last year. The above procedure is an example of
a. Confirmation
b. Inquiry
c. Observation
d. Reperfomance
SOLUTIONS FOR EXERCISES AND PROBLEMS
EP8-1 Audit procedures
Types of procedures used by auditors in general, with examples:
1. Recalculation by the auditor
*
recomputing the auditee’s calculation of depreciation expense
2. Observation by the auditor
*
observation, test-counting of auditee’s physical inventory-taking
3. Confirmation by letter
*
obtaining accounts receivable confirmations
*
obtaining auditee’s lawyer’s letter

14. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-10
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
4. Inquiry and written representations
*
ask auditee personnel about accounting events
*
complete an internal control questionnaire
*
obtain written representation letter from auditee management
5. Vouching
*
find brokers’ invoices and cancelled checks showing agreement with record amounts for securities
investments.
6. Tracing
*
select a sample of shipping documents and trace them to sales invoices, sales journal recording and
posting to general ledger
7. Scanning
*
scan expense accounts for credit entries
*
scan payroll check lists for unusually large checks
8. Analytical procedures--any example that fits one of these:
*
compare financial information with prior periods
*
compare financial information with budgets and forecasts
*
study predictable financial information patterns (e.g., ratio analysis)
*
compare financial information to industry statistics
*
study financial information in relation to nonfinancial information
EP8-2 Potential Audit Procedure Failures
This is a very open-ended discussion topic. Students’ responses could be quite varied depending upon their
experience and imagination. The best classroom strategy is to start with one of the procedures, then list the
students’ suggestions on the chalkboard. The discussion can become very lively! Refer also to the box on page 378.
EP8-3 Confirmation procedure
a) An audit confirmation is a written statement to the PA from someone outside the enterprise on a fact
which that person is qualified to affirm.
b) The two main characteristics a confirmation should possess are:
1. The party supplying the information requested must be knowledgeable and independent, i.e., he
must have knowledge of information of interest to the auditor and he must be outside the scope of
influence of the organization being audited, and
2. The auditor must obtain the information directly from the informed party.
EP8-4 Audit Procedure Terminology
1. Scanning for debit balances in accounts payable
Recalculation of amounts on supporting documents
Vouching of account entries to supporting documents
2. Vouching of policies from expense and prepayment entries
Recalculation of expiration of insurance premium
Analysis of interrelationships--compare insurance coverage to assets owned and leased
3. Scanning inventory records for “old” last-issue dates
Verbal inquiry--question inventory control personnel about slow-moving inventory
Vouching--examine journal entries for evidence of actual book writedown of the specific inventory items
4. Tracing--trace remittance amounts to appropriate customer’s account
Recalculation--recalculate amount of discounts and allowances
Vouching--examine authoritative documents supporting unusual discounts and/or allowances
5. Observation and examination by the auditor--of the inventory and the inventory-taking procedures
Confirmation by letter--of inventory held in outside warehouses

15. Visit https://testbankbell.com
now to explore a rich
collection of testbank,
solution manual and enjoy
exciting offers!

16. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-11
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
Recalculation--of the accuracy of cost-flow calculations
EP8-5 General Audit Procedures and Financial Statement Assertions
The related assertions are taken from the textbook explanation of the procedures.
General Audit Procedures Related Management Assertions
1. Recalculation Existence, Valuation
2. Physical observation Existence, Valuation
3. Confirmation Existence, Rights (Ownerships)
Valuation (sometimes)
Cutoff (sometimes)
4. Verbal inquiry All assertions: however, responses typically yield more
assertions, in turn subject to audit with corroborating
evidence
5. Examination of documents Existence (vouching direction)
Completeness (tracing direction)
Valuation or allocation
Rights and obligations
Presentation and disclosure
6. Scanning Raises questions that may be relevant to all objectives, but
may not produce actual “evidence.”
Since it is performed on recorded amounts, it works best for
Existence, Valuation, Rights, and Presentation/Disclosure.
When applied to source documents, it might work for the
completeness assertion.
7. Analytical Procedures Existence or occurrence
Valuation
Completeness
EP8-6 Relative Appropriateness of Evidence
a) Evidential matter obtained from independent sources outside an enterprise provides greater assurance of
reliability (competency) than that which is secured solely within the enterprise.
b) Accounting data and financial statements developed under satisfactory conditions of internal control are
more reliable (competent) than those which are developed under unsatisfactory conditions of internal
control.
c) Direct personal knowledge obtained by the independent auditor through physical examination,
observation, computation, and inspection is more persuasive than information obtained indirectly.
EP8-7 Relative Appropriateness of Evidence
1. Types of evidence
in reliability rank Evidential items/sources
1. External d. Letter from creditor
2. External-internal a. Monthly statements
3. Internal b. Accounts payable register

17. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-12
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
4. Mathematical (based on c. Audit computation of
unaudited data) discounts
2. 1. Mathematical (based on c. Audit computation of expense
audited data) amounts
2. External a. Letter from bond trustee
3. External-internal d. Cancelled cheques
4. Internal b. Minutes of directors’
meetings
EP8-8 Audit Working Papers
a) 1. The functions of audit working papers are to aid the auditor in the conduct of his or her work and to
provide support for the opinion and the compliance with auditing standards.
2. Working papers are the auditor’s records of the procedures performed, and conclusions reached in
the audit.
b) The factors that affect the auditor’s judgment of the type and content of the working papers for a particular
engagement include:
1. The nature of the auditor’s report.
2. The nature of the auditee’s business.
3. The nature of the financial statements, schedules or other information upon which the auditor is
reporting and the materiality of the items included therein.
4. The nature and condition of the auditee’s records and internal controls.
5. The needs for supervision and review of work performed by assistants.
c) Evidence which should be included in audit working papers to support an auditor’s compliance with
generally accepted auditing standards includes:
1. Evidence that the financial statements or other information upon which the auditor is reporting
were in agreement or reconciled with the auditee’s records.
2. Evidence that the auditee’s system of internal control was reviewed and evaluated to determine the
nature, timing, and extent of audit procedures.
3. Evidence of the auditing procedures performed in obtaining evidential matter for evaluation.
4. Evidence of how exceptions and unusual matters disclosed by auditing procedures were resolved or
treated.
5. Evidence of the auditor’s conclusions on significant aspects of the engagement with appropriate
commentaries.
d) The auditor should perform an adequate examination as cost-effectively as possible, and the preceding
year’s programs will aid in doing this. The preceding year’s audit programs ordinarily contain information
useful in the current examination (such as descriptions of the unique features of an auditee’s operations or
records, a formalized sequence of audit steps in logical order, and approximate time requirements to
perform various phases of the work.) The auditor should decide whether it is still appropriate to use the old
program or prepare a new one.
EP8-9 Audit procedure for error detection.
a) Sales are understated, A/R are understated.
b) It is a cut off error. It affects the completeness assertion because a sale that occurred in the current
year was left out of this year’s sales total, making it understated/incomplete. The sale was put in the
following year. Unless the error is corrected, the following year will be overstated by a sale that did
not occur/exist in that period.
c) Cut off test procedures would detect this error, e.g. Inspect internal sales documentation, and trace

18. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-13
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
documentation of last completed jobs before the year end to the sales records to ensure they are all
recorded in correct period.
d) Accounts receivable turnover with error
= $3,200,000 / $450,000 = 7.1 times
Accounts receivable turnover after correcting error
= ($3,200,000 + $145,000) / ($45,000 + $145,000) = $3,345,000 / $595,000= 5.6 times
Correcting the error makes the turnover lower, indicating poorer performance to a user, such as the bank
e) In size the error amounts to 5% of total revenue so it could be considered material based on its size
(quantitative factor). The error also has the effect of shifting revenues to following year. The general manager
has already received her maximum bonus this year - note: 3,200,000 * 1% = $32,000 and maximum is $24,000
so maximum is already exceeded. So the error may affect bonus plan, by shifting profit to next year she will be
more likely to make the bonus next year. This qualitative factor also suggests the error is material as it affect
important users and decisions whether manager should receive a bonus. This qualitative factor could make
the error more significant for the Board as it may affect decisions they make, and it may indicate to them
management has attempted to manipulate the financial statements.
EP8-10 Identifying the type of audit procedure
1 – Inspection
2 – Reperformance / Recalculation
3 – Confirmation
4 – Inquiry
5 – Inspection
6 - Observation
7 – Analysis
8 – Inquiry
EP8-11 Information sources and reliability of evidence
Situation 1 -
The summary of the inventory count would be considered of lower quality than Griffin and Fox’s accountant
observation of the count. This is because the summary of the inventory count is an internally generated
document that could be influenced by a bias of Melba’s employee with a desired outcome for the company’s
financial performance. Griffin and Fox’s staff accountant should be independent and therefore, his observations
should be objective.
Situation 2 –
The estimate of the legal counsel provided during a discussion would be considered of lower quality than the
confirmation letter obtained from the external counsel. The fact that the external counsel is independent from
Melba increases the quality of the information as he should be more objective. Further, it would be easier for the
auditor to prove the support for his conclusion in his audit file with a signed confirmation letter than by a summary
of a discussion with the internal legal counsel.
Situation 3- The automated report from the computer system would be considered of higher quality than the
overall analysis performed by the auditor. This is true only since the control environment and internal controls of
Melba have been assessed as strong. This assessment indicates that systems are working according to
expectations and the output from the system can be trusted. This is better than a high level analysis, even if the
analysis is performed by the auditor.
Situation 4 – The sales invoices would be considered of higher quality than the sales ledger. The sales invoices are
internal / external documents while the sales ledger is only an internal document. As the sales invoices are sent to

19. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-14
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
clients, if there was an error in the invoice, the client would likely review it and report it. As a result, there is a
higher chance that an incorrect sales invoice would be detected. The sales ledger is only used internally and
therefore, an internal bias could be present or there is a higher chance that an error could go undetected.
SOLUTIONS FOR DISCUSSION CASES
DC8-1 Financial Assertions and Audit Procedures
The objectives for the audit of Karwan’s securities investments at December 31 are to obtain evidence about the
assertions implicit in the financial presentation, specifically:
1. Existence. Obtain evidence that the securities are bona fide and held by Karwan or by a responsible
custodian.
Occurrence. Obtain evidence that the loan transaction and securities purchase transactions actually took
place during the year under audit.
2. Completeness. Obtain evidence that all the securities purchase transactions were recorded.
3. Ownership/Rights. Obtain evidence that the securities are owned by Karwan.
Obligation. Obtain evidence that $500,000 is the amount actually owed on the loan.
4. Valuation. Obtain evidence of the cost and market value of the securities held at December 31. The
investments are being held for trading, so will need to be marked to market in the year-end financial
statements.
5. Presentation and Disclosure. Obtain evidence that the investments have been properly classified as
financial instruments held for trading, and that the notes to the financial statements contain correct
disclosures regarding their measurement at fair value, as well as the required disclosures related to their
risks.
Note also that in understanding these transactions, the auditors also have obtained evidence regarding the
loan and the committed nature of the exisiting plant assets. As part of the audit programs for the loan and
the plant assets, the audit team should obtain evidence that restrictions on the use of the assets are
disclosed fully and agree with the loan documents, that the loan is properly classified as a long-term
financial liability, and that the other details of the loan agreement, such as repayment terms and interest
rate, are fully disclosed.
DC8-2 Financial Assertions and Audit Objectives
The objectives for the audit of Karachi’s product warranty liability at December 31 are to obtain evidence about
the assertions implicit in the financial presentation, specifically:
1. Existence. Obtain evidence that the warranty liability is not overstated and that all appropriate warranty
related costs have been recorded as a reduction of the liability balance.
Occurrence. Obtain evidence that the sales giving rise to increases in warranty liability actually took place
during the year under audit.
2. Completeness. Obtain evidence that all the sales transactions giving rise to warranty liability were
considered in determining the liability amount.
3. Ownership/ Obligation. Obtain evidence that the warranty liability is an actual legal obligation of Karachi by
considering trade practice, terms of sale.
4. Valuation. Obtain evidence to verify the warranty amount has been calculated correctly as of December 31
based on accurate inputs from sales and warranty costs incurred, as well as considering warranties that
have expired.
5. Presentation and Disclosure. Assess whether the presentation of the liability in the balance sheet, and
disclosure of the liability and the underlying accounting policy in the footnotes are appropriate and in
accordance with GAAP.

20. Smieliauskas & Bewley, Auditing: An International Approach, 7
th
Edition Page 8-15
Solutions Manual © 2016, McGraw-Hill Education. All Rights Reserved.
The completeness and valuation assertions may be assessed as having ‘High’ RMM. Presentation also may
be high since this is a new policy and the company will need to determine the appropriate financial
statement presentation and accounting policy note and specific disclosures required by GAAP. The other
assertions are probably ‘not High.’
Specific auditing procedures that could be performed in this business to obtain the required evidence can
be developed, using the evidence techniques listed in the chapter to develop the ‘nature’ of the
procedures. One possible approach is:
1. Existence. Enquiry of management regarding new warranty policy. Inspection of sales invoice
documents that state the warranty offered. Trace the warranty costs incurred to the warranty ledger
balance to ensure it is reduced appropriately. Recalculate the estimated warranty using the audited
sales revenues, which has been audited for existence/occurrence in the sales transactions audit
testing.
2. Completeness. Recalculate the estimated warranty using the audited sales revenues, which has been
audited for completeness in the sales transactions audit testing. Take into account the actual
warranty costs and trends, and expiry dates of the outstanding warranty obligations.
3. Ownership/ Obligation. Similar evidence as for existence will relate to the obligation assertion.
Analysis of normal trade terms in the industry may also be relevant.
4. Valuation. In addition to recalculation using management’s assumptions and data, verify all
significant data used are audited (e.g. warranty costs, timing of sales/warranty expiry). Assess the
reasonability of the assumptions regarding future warranty returns by performing an independent
analysis of the factors giving rise to the obligation.
5. Presentation and Disclosure. Analyze disclosures required by GAAP and appropriate accounting
policy. Analyze the presentation and classification to ensure it complies with GAAP. Assess whether
the presentation of the liability in the balance sheet, and disclosure of the liability and the
underlying accounting policy in the footnotes are appropriate and in accordance with GAAP.
DC8-3 Appropriateness of Evidence and Related Parties
a) Do you perceive any problems with related party involvement in the evidence used by M. Johnson? Explain.
Yes, there are problems. Verbal assurance of collectability from Bumpus, the S&L officer with an
investment in the Smith Street property, is the weakest type of self-serving information.
Bumpus is a related party and information from him ought to be regarded as biased.
Another problem lies in the appraisal company. With the name of Guaranteed Appraisal Partners,
Inc., the appraisers may be related, even owned by, the auditee--Guaranteed Savings & Loan
Company. An auditor’s general knowledge of financial institution difficulties in real estate lending and
the widespread problems with appraisers should alert Johnson to the possible relation of the
appraisers to the auditee. Further investigation should be carried out to identify the appraisers.
b) Do you perceive any problems with M. Johnson’s reasoning or the competence of evidence used in that
reasoning?
Yes, there are problems. In addition to the dubious related party sources of information just
mentioned, Johnson’s “assumption” about the collectability of the Baker Street loan is unwarranted.
Auditors are not entitled to “assume” collectability on any grounds with supporting evidence. The
fact that a loan is new or construction is still in progress is no reason to “assume” collectability.
DC8-4 Audit Plan with Weaknesses in Revenue Controls, Not-for-Profit Auditee.

21. Other documents randomly have
different content

22. చెలగాటం కొనసాగించాలనే వుత్సాహం శేఖరం మనస్సులో
ఇగిరిపోయింది . ఆలోచించి ఆలోచించి అక్కను సంప్రదించాడు.
''ఏమిటి దీని ధోరణి?''
రామలక్ష్మమ్మ నిర్లక్ష్యంగా తోసేసింది. ''ఏమీలేదు . అదెప్పుడూ
అంతే. రాలుగాయి ''.
అంతకంటే ఆమెనుంచి అతనికి సహాయం లభించదు . ఈ మారు
మళ్లీ కొత్త సమస్యతో కల్యాణిని సలహా కోరాడు. ఆమెకు ఏమీ
తెలియదు . కానీ, ఆమె ప్రశ్నలతో మాత్రం ఏదో తెలుసుననే
అనుమానం కలిగింది .
''కులాంతరం అయితే మీకు ఇష్టం కాదా?''
''నాకైతే ఆ పట్టింపులు లేవు. కానీ, వాళ్ల అమ్మ వుంది. దాని
అన్నదమ్ములున్నారు. వాళ్లెవరూ ఒప్పుకోరు. కష్టాలకూ - సుఖాలకూ
ఆదుకొంటున్న వాళ్లని వొదులుకోవాలంటే…''
సుజాత ఏ వుద్దేశంతో మాట్లాడినా… ఆమె ఆలోచనలకు కారణం
లేకపోలేదని కల్యాణి గ్రహించింది . దానిని గురించి ఇంకా చర్చ
కొనసాగించదలచుకోలేదు .
నాలుగో ప్రకరణం
''నమస్కారమండీ !'' అంటూ తెల్లవారేసరికి గుమ్మంలో హాజరయిన
మంగారావును చూడగానే కల్యాణికి చాలా విసువు కలిగింది . అతని
వెనకే నిలబడ్డ ఆర్.‌టి.సి. కండక్టరు, మరో ఇద్దరు ఆమె క్రోధాన్ని
ద్విగుణీకృతం చేశారు . ఆ కండక్టరు ముఖాన విచారం గాని, పశ్చాత్తాపం
గాని వున్నట్లు ఆమెకు అనిపించలేదు . తన నిర్లక్ష్యం వల్ల ఒక

23. కుటుంబం నిష్కారణంగా చచ్చిపోయి ఉండేదే… అనే బాధకు బదులు
తనకే ఏదో అన్యాయం జరిగిపోయిందన్నట్లు బుంగమూతి పెట్టేడు.
వారిని వీధిలోంచే పంపెయ్యడానికి కల్యాణి ప్రయత్నించి
విఫలురాలయింది . ఇంక మర్యాదకోసం వారిని లోనికి పిలవక
తప్పలేదు.
''ఏమిటి మళ్లీ వచ్చారు?''
''తమరిని …''
''ఇలాంటి విషయాల్లో మీ యూనియనువాళ్లు కలుగచేసుకోవడం
అప్రతిష్ఠ సుమీ అని మొదటి రోజుననే చెప్పాను. యూనియన్‌ సభ్యుడు
హత్యలు చేసినా సమర్థించే స్థితికి వచ్చేరా అవి యూనియన్లు
అనిపించుకోవు. రౌడీ గ్యాంగులకు , వాటికీ పేరు తేడా మాత్రమే
మిగులుతుంది . ఆ మాటకు ఆ రోజున వచ్చిన వెంకటేశ్వర్లుగారట,
ఆయన ఔనన్నాడు. యూనియను ఈ విషయంలో కలుగ
చేసుకోదన్నాడు. మరి మిమ్మల్నెందుకు పంపేరో?''
''చందాలన్నీ ఇన్నాళ్లూ జేబులో వేసుకుని , ఈవేళ నీ పాట్లు నువ్వు
పడమన్నారు లంజకొడుకులు …'' అంటూ కండక్టరు దుబ్బు క్రాపు
ఎగరేసేడు.
మంగారావు కోప్పడ్డాడు.
''నోరు ముయ్యవోయ్‌… మొనగాడివి బయలుదేరేవు ''
కండక్టరు భద్రం గప్‌చిప్‌మని ఊరుకో వడం కల్యాణికి
ఆశ్చర్యమనిపించింది . ఆమె ఎదుట , వారిచేత తనదే పొరపాటనే
మాట చెప్పించలేకపోయాడు వెంకటేశ్వర్లు. అలా చెప్పమనే సరికి
ఎంత ఎగిరేడు ? ఈ వేళ మంగారావు 'నోరుమూయమన్నా ' వూరుకో వడం
ఆశ్చర్యమే అనిపించింది .

24. మంగారావే ఆ సందేహం తీర్చేడు.
''యూనియను కమ్యూనిస్టులది. తల్లిగొంతు కోయగలవాడికి పినతల్లి
చెవులు బీరపువ్వులంటారు . దేశానికే ద్రోహం చేసేవాళ్లు మనిషికి
ద్రోహం చేయడంలో ఆశ్చర్యం లేదు. అమాయకుల్ని సంఘాలనే
పేరెట్టి ఆడించినంతకాలం ఆడించారు . తీరా సమయం వచ్చేసరికి
తప్పుకొన్నారు.''
కల్యాణికి పరిస్థితి అర్థమైంది. ప్రజల ప్రాణాలు , బాధ్యతలు
సమస్యలలోకి రాజకీయాలు ప్రవేశించాయన్నమాట.
''ఈ మాట నిన్ననే చెప్పి ఉంటే.. ఇంత తకరారు ఉండేదికాదు''
మంగారావు సంతోషించాడు. కండక్టరు భద్రం యూనియన్‌ను ఒక
వరస తిట్టాడు.
''లంజకొడుకులు … పేటలోకి ఎల్లా వస్తారో చూస్తా''
ఈ మారు మంగారావు అతడిని నిరోధించలేదు .
''తమరు పొరపాటులో వున్నారనిపించింది . ఈ కేసెంతటిది ?
మంత్రిదగ్గరికెడితే ఒక్కనిమిషంలో ఆర్డర్లు పాసై పోతాయి . కానీ, తమ
మంచితనం మీద మచ్చ తొలగదు. అందుకోసం ఆఖరు పర్యాయం.
హైదరాబాద్‌కు వెళ్లేలోపున మరో ప్రయత్నం చేద్దామని వచ్చా''
కల్యాణి నిశ్శబ్దంగా అన్నీ విని, ఓ మాట అందించింది .
''యూనియన్లంటే ఇంతవరకు …''
ఆమె ఏమనుకుంటుందో వినగల ఓపిక మంగారావుకు లేదు. ఆమె
తనను యూనియను ప్రతినిధిగా భావించడం చేతనే అంత మొండిగా
మాట్లాడిందనే భావం అతనికి ఏర్పడింది.

25. యూనియన్లలో కమ్యూనిస్టులు చేరి వాటినెలా దుర్వినియోగం
చేస్తున్నారో గుక్కతిప్పుకోకుండా చెప్పాడు.
ఈ మధ్య రైల్వే వాళ్లలోనూ ఇలాంటిదే వచ్చింది. పెట్టెలు బాగు
చెయ్యలేదని ఎవరో ప్రయాణీకుడు కంప్లెయింటు చేశాడట.
అధికారులు వెంటనే ఇద్దరిని సస్పెండు చేశారు . వాళ్ల తరఫున
నిలబడడానికి బదులు యూనియను పని అశ్రద్ధ చేశారని వాళ్లని
కోప్పడింది. రెండో వైపున స్టాఫ్‌ చాలడం లేదని, మరికొందరిని
వేయాలని మహజర్లూ గంద్రగోళం ప్రారంభించారు . అబ్బే! ఏ అవకాశం
దొరికినా చాలు, గవర్నమెంటు మీద బ్రహ్మాస్త్రంలా ప్రయోగించడమే
గాని …''
కల్యాణి ఇంక భరించలేకపోయింది. గతరాత్రి జరిగిన సంభాషణ
గుర్తుకొచ్చింది. వెంటనే వెళ్లి శేఖరాన్ని పిలిచింది . ఆ హడావుడి చూసి
రాజగోపాలం వచ్చాడు. అంతమంది శ్రోతల ముందు తన
సిద్ధాంతాలను చెప్పగల అవకాశం దొరకడం మంగారావుకు ఎంతో
ఉత్సాహం కలిగించింది .
కానీ, దాని ఫలితాలు మాత్రం అతననుకొన్న విధంగా
వుండకపో వడంతో అతనికి ఎంతో క్రోధం కలిగింది .
''దేశాన్ని ఏ గతికి తెచ్చావురా దేవుడా?'' అని శేఖరం ఆకాశంకేసి
చూసి అంగలార్చాడు.
కల్యాణి ఇంక భరించలేకపోయింది .
''మిష్టర్‌!"
మంగారావు ఆమె వంక చూశాడు.
''ఇంక నాకు పనుంది . క్షమించి …''
''మేం వచ్చిన పనిమాట ఏమన్నారు?''

26. ''అదెల్లా సాధ్యం?''…. అన్నాడు రాజగోపాలం అమాయకంగా .
మంగారావు సగర్వంగా సలహా ఇచ్చాడు.
''చుట్టుపక్కలవాళ్లు కండక్టరు పేరు తప్పుచెప్పారనీ, ఈ పేరు
గలవాడు ఆరోజున తమరు చూసిన వారూ ఒకరు కాదనీ…''
కల్యాణి ఒక నిశ్చయానికి వచ్చినట్లు ఖండితంగా చెప్పింది.
''అలా జరగదు ''
మంగారావు భద్రాన్ని అతనితో వాళ్లిద్దరినీ బయటకెళ్లమన్నాడు.
''మీరు నడుస్తుండండయ్యా ! అమ్మగారితో మాట్లాడి వచ్చేస్తా.''
భద్రం రుంజుకున్నాడు.
''ఈ బ్రతిమాలుకోడాలు ….''
మంగారావు గర్జించాడు.
''వెళ్లాలి''
మిత్రులిద్దరూ భద్రాన్ని తీసుకుపోయారు . మంగారావు నెమ్మదిగా
ప్రారంభించేడు.
కల్యాణి ఆడది. పొరుగూళ్లో వుద్యోగం చేసుకుంటూంది . అటువంటి
వాళ్లు నలుగురితో , అందులోనూ భద్రంలాంటి వాళ్లతో పేచీ
పెట్టుకోకూడదు. అదిగాక ప్రతి చిన్నదానికీ ఇల్లా సాగదియ్యకూడదు.
''ప్రాణాలు తియ్యడానికి సిద్ధం కావడం చిన్న విషయమా ?''
''ఇక్కడెవరూ చావలేదుగా '' అన్నాడు మంగారావు.
శేఖరం , రాజగోపాలం నోరు తెరిచారు .

27. కల్యాణి ప్రశ్నించింది .
''ఆడదాన్ని, పొరుగూళ్లో ఉన్నాగనక ఈ కేసు తీసేసుకోవాలంటారు ''
''కేవలం అలా కాదు. కొంచెం ఆలోచించమంటాను. అంతే''
''మనం ఏ కాంగోలోనో లేము. బెజవాడలాంటి పట్నంలో…''
''ఒక్కొక్క సందర్భంలో ఎంతో బలమైన ప్రభుత్వం కన్నా
కాంగోలాంటి అనాగరిక దేశమే మేలు. అక్కడ ఒకరికి ఏదన్నా మంచి
చెడ్డా జరిగితే వాళ్ల తెగవాళ్లంతా ఆసరా అవుతారు . ఇంక బెజవాడ
అయితేనేం . హైదరాబాద్‌ అయితేనేం . మహాపట్నం కన్నా మహారణ్యం
క్షేమమనిపించే ఘట్టాలుంటాయి ''
తన విజ్ఞానానికి తానే ఆనందిస్తున్నట్లు మంగారావు పకపకా నవ్వాడు.
రాజగోపాలం వైపు తిరిగి ''ఏమంటారు ??'' అన్నాడు. అతని ముఖంలో
అసహ్యమే గానీ అంగీకారం కనబడలేదు. వున్నట్లుండి మంగారావు
గంభీరంగా ముఖం పెట్టాడు.
''మరి నే సెలవు తీసుకుంటా ''
కల్యాణి లేచింది . మంగారావు రెండడుగులు వేసి ఆగాడు.
''ఇంకోమారు ఆలోచించండి ''
కల్యాణి ఇంక పట్టలేకపోయింది .
''హంతకులకు రాజకీయపు ముసుగు వేయకండి . దేశాన్ని అడవి
మృగాలతో నింపొద్దు''
''నేననుకుంటూనే వున్నా. మీరంతా కమ్యూనిస్టులు.''
మంగారావు విసవిస వెళ్లిపోయాడు.

28. ''ఆడదానివి, వాడన్నమాటా నిజమే. పొరుగూళ్లో వున్నావు. రౌడీ
వెధవలతో పని…''
శేఖరం మాటలతో కల్యాణి గుండెల్లో నిజంగానే బెదురు పుట్టింది.
బెజవాడలో రౌడీగ్యాంగులు చేస్తున్న అల్లరి కథలు ఆమె చాలా వింది.
ఆ నాయకుడు వారికి అండ . ఈ షావుకారు కొడుకులు వీళ్లు. ఆ కులం
వాళ్లంతా ఇలాంటి పనులకు మద్దత్తే. అంటూ అనేకరకా ల కబుర్లు
చెబుతుంటారు . నిజం ఏమిటో తెలియకపోయినా వాటిని విన్నాక పాడు
బెజవాడ వదిలిపోదా మని ఎన్నో మాట్లనిపించింది . అయితే
ఇంతమంది ఆడవాళ్లు వుద్యోగాలు చేస్తున్నారు. ఏటేటా ఇన్నివేల
మంది జనాభా పెరుగుతూనే ఉంది. వాళ్లకి లేని భయం నాకేమిటని
సర్దుకొంటూంటుంది . శేఖరం మాటలు విన్నాక భయం పుట్టినా..
రాజగోపాలం అభినందనతో మరల మనస్సు నిలదొక్కుకుంది.
''ఇల్లాంటి దౌర్జన్యాలు మనం భయపడ్డకొద్దీ పెరుగుతాయి . మంచి
పనిచేశారు .''
అయిదో ప్రకరణం
రాజగోపాలంగారి కోసం ఎవరో వచ్చినట్లున్నారని రామలక్ష్మి చెప్తుంటే
కల్యాణి తలుపు తీసింది .
''రాజగోపాలం అనే జూనియరు ఇంజనీరు ….''
''పక్కవాటాయేనండి . వారు….''
''నా కుమారుడు .''
ఆఫీసుకు వెళ్లేరనదలుచుకొని కూడా ఆగి లోనికి ఆహ్వానించింది .

29. ''దయచేయండి . వారు ఆఫీసుకు వెళ్ళేరు''
లోనికి తప్పుకోబోతున్న కల్యాణి ఆయన పిలుపునకు నిలబడింది .
''చూడండి''
''ఎండలో నిలబడ్డారు.''
''ఫర్వాలేదు, మా వాళ్లు కూడా వచ్చారు. ఆమెగారు ఇక్కడుంటుంది.
నేను పోయి అతన్ని కలసివస్తా''
''ఇంకా చెప్పేరు కాదేం, ఎక్కడున్నారు వారు?''
కల్యాణి ఆయన వెనువెంట వెళ్లింది.
''మీ అబ్బాయిగారున్న ఇల్లు ఇదే. దయచెయ్యండి."
''అబ్బాయి వున్నాడా?''
కృష్ణంరాజే సమాధా నమిచ్చాడు
''వారు పక్కవాటా వారు. అతడిని నేను తీసుకొస్తా. నువ్వు వారింట్లో
ఉండు''
''వెడుదురుగాని లెండి, దిగి కాస్సేపు కూర్చోండి.'' అంటూ కల్యాణి
ఆహ్వానించింది .
ఆమె చేతి ఆసరా తీసుకుని సావిత్రమ్మ రిక్షా దిగింది .
''వెయ్యి కాలాల పాటు వర్ధిల్లు తల్లీ!''
కల్యాణి చిరునవ్వుతో ఆశీర్వచనం స్వీకరించింది .
''ఇల్లా రండి''

30. గుమ్మంలో రామలక్ష్మమ్మ స్వాగతం ఇచ్చింది. సావిత్రమ్మ
చిరునవ్వుతో ప్రశ్నించింది .
''మీ కూతురా? మంచిదమ్మా ! అదృష్టవంతులకు గాని అల్లాంటి
సంతానం లభించదు ''
''ఈ రోజుల్లో మాటా మర్యాదా తెలిసిన వాళ్లెందరమ్మా !'' అని
మొచ్చుకోలులో భార్యకు వంత కలిపాడు కృష్ణంరాజు.
కల్యాణి చిరునవ్వు నవ్వింది. రామలక్ష్మమ్మనూ, సుజాతనూ
పరిచయం చేసింది .
''తమరిప్పుడు ఆయనకోసం వెళ్లొద్దు. ఆఫీసైతే దగ్గరే అనుకోండి.
కాని, ఎండ మండిపోతోంది. ఒక్కక్షణం కూర్చోండి. స్నానం చేయండి ''
రామలక్ష్మమ్మ ఆమెను బలపరిచింది .
''అల్లా చెయ్యండి. ఎప్పుడు బయలుదేరేరో కాస్సేపు విశ్రాంతి
తీసుకోండి''
సావిత్రమ్మ అంగీకరించింది .
''తెల్లవారగట్ల ఎప్పుడో బయలుదేరాం ''
''ఎప్పుడో తొమ్మిదింటికి రావాల్సిన బండి. యిప్పుడు మూడయింది .''
కృష్ణంరాజు దంపతులు కబుర్లలో కలిసిపోయారు . కేవలం ఆడవాళ్ల
మధ్య కూర్చుండి కబుర్లు చెప్పడానికి ఏలాగో ఉన్నా.. అరవయ్యేళ్లు
దాటాక బెజవాడ వేడిని తట్టుకోవడానికి జంకే కలిగింది .
''పట్నంలో ఒకరి సంగతి వేరొకరు పట్టించుకోవడమే అరుదమ్మా .
ఇదివరకు మావాడు మరోచోట ఉండేవాడు. అదెక్కడో నాళ్ల నడుమ
ఉంది. చీకటి పడింది . వెతికి వేసారా . ఒక ఇంట్లో జరిగింది చెప్తా.
ఇంట్లో ఆడమనిషి ఎదురుగా కనిపిస్తూంది. మాట్లాడదు''

31. ''ఘోషా యేమో'' అంది సుజాత
కృష్ణంరాజు అసంతృప్తిగా తలతిప్పేడు.
''రాజసాలు సాగినప్పుడు , దివాణంలో ఏ మారుమూలనో
ఉండేటందుకు అవకాశం ఉన్నప్పుడు ఘోషా సాగించినా అర్థం ఉంది.
కాసావాడో , దాసీ మనిషో సమాధా నమిస్తుంది. దోసెడు కొంపలో మా
బట్టలేని దరిద్రంలో …
''ఘోషా అనేది సరైన పద్దతే అనుకుంటే… ఇంటి వైశాల్యంతో,
మనిషి ఐశ్వర్యంతో పనేముంటుంది ? జరిగించుకోవాలసిందే'' అంది
కల్యాణి.
సావిత్రమ్మ నవ్వింది.
''మంచి వుజ్జీవే దొరికావు. వారికి వాదం ఉంటే ప్రసాదం కూడా
అక్కర్లేదు''
భార్య మాటలు రుజువు పరుస్తున్నట్లు కృష్ణంరాజు హుషారుగా
అందుకొన్నాడు.
''మన ఆచారాలూ , అలవాట్లూ మధ్యలో వచ్చినవే. మధ్యలో పోయేవే.
ఆడుదాన్ని చేలోపుగా ఉంచుకొనేటందుకు ఇంట్లో
మూసిపెట్టాల్సిందేననుకొన్నారు. ఆడదాన్ని కష్టపడకుండా
చేసేటందుకూ మూసిపెట్టారు కొందరు. మూసిపెట్టి
నిభాయించుకో గలవాళ్ళు ఘోషా పెట్టారు. లేనివాళ్ళకది లేదు. అదే
గొప్పనుకొనో, అలవాటైపోయో సాగకపోయినా జరిగించేవాళ్ళు కొందరు.
అనుభవించిన వాళ్ళం దాని బెడద వదల్చుకొంటూంటే, అదేదో
మంచి పద్ధతీ, మర్యాదైన పద్ధతీ అని ఎగబ్రాకే వాళ్ళు కొందరు…''
''బాగుంది మీ ధోరణి. మీకేదో వెర్రి అనిపించింది గనక
ప్రపంచానికంతకూ అనిపిస్తుందా ఏం?'' - అని సావిత్రమ్మ మాట
కలిపింది .

32. ''బాబయ్యగారింట్లో కోడళ్లకీ ఘోషాలు లేవన్నమాట''
''లేకపోలేదు . కొంత నయం . పుట్టిళ్ళ అలవాట్లు ఓ పట్టాన
పోతాయా ?'' అంది సావిత్రమ్మ .
''పుట్టిళ్ళ అలవాట్లంటావేం ? చదువు సంధ్యలు లేని
పల్లెటూళ్ళఅలవాట్లు అనక!''
''ఈ మారు ఈ కొడుక్కి చదువుకొన్న పిల్లనే వెదికిచేద్దురుగాని లెండి''
అని సావిత్రమ్మ మగణ్ణి వేళాకోళం చేసింది .
సుజాత లోపలి గదిలోంచి కల్యాణిని పిలిచింది … ''అక్కా!''
కల్యాణి లేచింది .
''తమరిద్దరూ స్నానాలు చేయాలి. అంతవరకూ ఆ నీరసం అల్లాగే
ఉంటుంది . లేవండి ''
వృద్ధదంపతులిద్దరూ స్నానం చేసి, బట్టలు మార్చుకొనే వేళకి
కల్యాణి ఫలహారాలు అమర్చింది.
కృష్ణంరాజు అభ్యంతరం చేప్పాడు.
''మీకీ శ్రమ ఎందుకు తల్లీ. మాతో కూడా మిఠాయిలున్నాయి''
''ఉండనివ్వండి. అబ్బాయి వున్నారు'' అంది రామలక్ష్మమ్మ.
కల్యాణి వారి అభ్యంతరాన్ని చొరనివ్వలేదు.
''మీకు బరువైన ఆహారం పెట్టడం లేదు. ఫలహారం అంటే కేవలం
ఫలాహారమే. ఈ మామిడి పళ్లు సుజాతగారి పొలంలో పండాయి. వాళ్ల
నాన్నగారు మొన్ననే తెచ్చి ఇచ్చారు''
కృష్ణంరాజు హాస్యమాడేడు.

33. ''ఈ కేకులు , బిస్కట్లు మీ పొలంలో పండలేదుగదా ?''
కల్యాణి చిరునవ్వు నవ్వింది.
''అంతేమరి . మాకు పొలాలంటూ లేవు. ఊళ్లో దుకాణాలే మా
పొలాలు .''
కప్పుల్లో ఐస్‌క్రీమ్‌ వారి ముందుకు వచ్చింది.
''ఇదొక విధంగా మీ అబ్బాయిగారు ఇచ్చిందే అనుకోండి. ఐస్‌
కావాలని వెళ్ళేటప్పుడు చెప్పేం. మీరు వచ్చేముందే ప్యూన్‌ చేత
పంపేరు.''
కుమారుడు పంపిన ఐస్‌తో తయారు చేసిన ఆ 'క్రీమ్' ఆ
దంపతులకుత్సా హకరం కాలేదు .
ఉన్న మూడు వాటాల్లో ఒక్క రామలక్ష్మమ్మ తప్ప మిగతా ఇద్దరూ
పడుచువాళ్లు. పెళ్ళిళ్లు కానివాళ్లు. ఉద్యోగాలకనో , చదువులకనో
ఒంటరిగా కాపురాలున్నారు. వెనక పెద్దతోడు కనిపించదు . పైగా ఏ
వస్తువులో కావాలని చెప్పేటందుకూ , పంపించేటందుకూ చనువుకూడా
ఏర్పడింది. ఇదేమీ ఆ వృద్ధ దంపతులకు బాగా అనిపించలేదు . కానీ,
పైకి అనలేరు. ఒకరి మొహాలొకరు చూసుకున్నారు. కల్యాణి ఇంత
మర్యాద చేయడంలో కూడా గూఢమైన భావం ఉందనే వారికి తోచింది.
సావిత్రమ్మ కొడుకు జీవిత పద్ధతుల వివరాలు ప్రశ్నించింది .
అందులో కొడుకంటే ఉన్న ప్రేమా, ఆతురతనే కల్యాణి గమనించింది .
''వచ్చేసరికి బాగా రాత్రవుతుందా అమ్మా?''
''పదీ, పదకొండూ, ఒక్కొక్కసారి రెండూ అవుతుంది ''
తల్లిప్రాణం ఆ మాటకు తల్లడిల్లిపోయింది .
''అంత రాత్రి వరకూ పనే?''

34. కల్యాణి వివరాలు తనకు తెలియవంది .
''డ్యూటీలుంటాయి . ఇతర సమయాల్లో స్నేహితులనో … ఏ
సినిమాలకన్నా వెడతారు ''
''ఇంటిదగ్గర కనిపెట్టుకొని ఉండేవాళ్లెవరూ లేరు కదా?'' అని
రామలక్ష్మమ్మ వ్యాఖ్యానించింది .
సావిత్రమ్మ లేచి ఓ మారు ఇల్లంతా చూసొచ్చింది. మూసిఉన్న తన
కొడుకు వాటాలోకి ఉన్న తలుపులన్నింటివద్దా ఒక్కో క్షణం నిలబడి
కళ్లు వత్తుకుంది.
''వేళకాని వేళల్లో తిండి తింటున్న కొడుకు ఏం చిక్కిపోయాడో '' అని
ఆమె ఆదుర్దా.
''త్వరలోనే ఓ ఇంటివాడైతే …''
కల్యాణి చిరునవ్వు నవ్వింది. పెళ్లి అయితే వేళలు తప్పించే
డ్యూటీలు ఏమవుతాయనుకుంది .
రామలక్ష్మమ్మ ప్రశ్నించింది .
''బంధువుల్లో ఈడూ జోడూ అయిన అమ్మాయిలున్నారా?''
''లేకేం.. బోలెడంత మంది. పదేసి వేలు కట్నాలు
ఇస్తామంటున్నారు''
''మరింకేం?'' అంది రామలక్ష్మమ్మ.
''కానీ, వాళ్లెవ్వరూ చదువుకోలేదు ''
''ఆ పట్టుదల తండ్రిగారిదా ? కొడుకుగారిదా ?''

35. తన కొడుక్కి చదువుకొన్న పిల్లనే చేయబోతున్నానని ఒక అరగంట
క్రితమే చెప్పిన మాటను కృష్ణంరాజు మరచాడు. కొడుకు కోరిక మీద
అసంతృప్తి ప్రకటించాడు.
''మా తరం వరకూ భార్య చదువుకొందా? లేదా? అనే ప్రశ్న మాకు
రాలేదు . సంప్రదాయం , మర్యాద, ఆస్తిపాస్తులు… ఇవే చూశాం. మా
వాళ్లున్నారు. ఆవిడ పేరు నావిడ గుర్తుపట్టలేదు''
ఆయన మనస్సులోని ద్వైవిధ్యాన్ని సర్దుబాటు చేయబోయింది
కల్యాణి.
''మీ రోజులు వేరు. ఆ కాలంలో చదువుకొన్నా చదువుకోకున్నా
మనిషికి భూములే జీవనాధారం . వ్యవసాయం చేసుకునేవారు .
వ్యవసాయం అనేసరికి కుటుంబంలో నలుగురన్న దమ్ములూ కలిసి
మెలిసి కాపురం చేయాలి. ఆ కుటుంబాన్ని తీర్చిదిద్దే ఆడవాళ్లకి
కావలసింది పనినేర్పు. వంటావార్పుల్లో దక్షత . ఇల్లు చక్కబెట్టుకొనే
మెలకువ .''
''పనినేర్పూ, వంటావార్పు ల దక్షతా ఈ వేళ మాత్రం అక్కర్లేదూ?
ఆడదన్న తర్వాత…''
''అది కాదండీ మామ్మగారూ! మీ ఇంజినీరు కొడుకున్నారు. పెళ్లి
చేసుకొన్నాక ఆయన మీ ఇంట్లోనే ఉండిపోరుగద ?''
''వుద్యోగం వుందిగా ?''
''పోనీ మీరు నలుగురూ వచ్చి కొడుకుదగ్గర ఉండగలరా ?''
సావిత్రమ్మ తలతిప్పింది.
''అబ్బే! లంకంత ఇల్లూ, కామాటమూ ఎక్కడవుతుంది ?''
అసలా ప్రశ్నకే అర్థం లేనట్లు కృష్ణంరాజు దానిని త్రోసేశాడు.

36. ''పొలం పుట్రా లేనివాళ్లు మాత్రం? కామాటం అంతా ఎత్తికట్టుకుని
కొడుకుల్తో వుద్యోగపు వూళ్ళు వూరేగుతారా యేం?''
''ఔనా మరి! తమ కాలం నాటి అవసరాలు వేరు. ఈ కాలపు
అవసరాలు వేరూ అనడం …''
''అంత పెద్ద వంటలు వండనక్కర్లేకపోవచ్చు. పెద్ద ఇళ్ళు
సంబాళించనక్కర్లేకపోవచ్చు. కానీ, మగడూ , పిల్లలూ గాలి తిని బతకరు
కదా? తనకైనా వంట వంటే, వండడం పని అనుకొన్నాక చదువుకొన్న
పిల్లే కావాలనడంలో అర్థం ఏమిటి? త్రాసులూ, తక్కెళ్లతో తూచీ, ఔన్సు
గ్లాసులతో కొలిచీ వంటచేయాలా?''
కేకులూ , ఐస్‌క్రీమూ ఇంట్లోనే తయారుచేశా నన్నప్పుడు ఆయన ఒక్క
గంట క్రితమే చదువుకున్న వాళ్ళకుండే సర్వతోముఖ ప్రజ్ఞను
మెచ్చుకొన్నాడు. ఇప్పుడు ఈ ఎత్తిపొడుపు.
''ఎవరో హాస్యం కోసం అన్న మాటలూ , వ్రాసిన కథలూ మాటకేం
లెండి. చదువురాని వాళ్ళలో వంటరాని వాళ్ళు లేరూ? మా పెత్తల్లి
కూతురుంది . ఏభయ్యేళ్లొచ్చేయి. మనిషికి ఎన్ని బియ్యం కావాలో
ఈనాటికెరగదు . ఆ మధ్య నేనోమారు చూసివద్దామని వెళ్లా.
'మామూలుగా పెట్టేదానికన్నా మరో శేరున్నర పోశాను. చాలదంటావా ?'
అంది. అందుచే త చదువుకోని ఆడవాళ్లంతా అంతే అననా?''
కృష్ణంరాజుకు ఏం చెప్పాలో తోచలేదు . సావిత్రమ్మ మగని పక్క
నిలబడింది .
''ఇంతకీ చెప్పొచ్చేది… వాడికి చదువుకొన్న పిల్ల కావాలి. అందుకే
టలాయిస్తున్నాడు''
"మంచిదే . అల్లాగ పట్టుపట్టే మగవాళ్ళు కొందరుంటే తప్ప
ఆడపిల్లల చదువుమీద ఎవరూ శ్రధ్ధ చూపరు."

37. "ముందెవరో శ్రధ్ధ చూపుతారంటే ఏం వొరుగుతుంది ? ఈవేళ వరకు
అటువంటి పిల్లలు మా కులంలో బాగా తక్కువ. చదువుకొన్న
కొద్దిమందీ అందుబాటులో వుండరు ."
"చదువుకొన్న పిల్ల కావాలన్నప్పుడు, దానికి అంగీకరించా క, ఆ పిల్లని
చూసుకొనే పనికూడా ఆయనకే వదలండి …." అంది రామలక్ష్మమ్మ
సమస్యకు తానేదో పరిష్కారమార్గం చూపుతున్నట్లు. కాని, ఆ
పరిష్కారం వాళ్ళిద్దరిలో ఎంత ఆందోళన తెచ్చిందో
అక్కడున్నవారెవ్వరూ గమనించలేదు . 'ఇక్కడ చదువుకున్న వాళ్ళే
ఇద్దరు పిల్లలున్నారు. ఆ ఇద్దరిలో ఎవరిని ఏరుకొన్నా సంతోషమే,'నని
బాహాటంగా ప్రతిపాదించినట్లే వులికిపడ్డారు.
"కులంకాని కులం వాళ్ళని కావాలంటే…."
కృష్ణంరాజు కంఠస్వరం విని కల్యాణి ఉలికిపడింది . నాలుగురోజుల
క్రితం శేఖరమూ అదే భయం ప్రకటించాడు. "ఏమిటీ ఆ కులం గొప్ప"-
అనుకొంది. కాని పైకేమీ అనలేదు.
నిజానికి కులం ప్రసక్తి వచ్చాక సంభాషణ ఎక్కడికక్కడే
తెగిపోతున్నట్లే అనిపించింది .
ఆరో ప్రకరణం
జీవితంలో ఎదురుపడ్డ వాళ్ళంతా తమవైపే ఆకలిగా చూస్తున్నారనే
హెచ్చరిక కొందరిని అనుక్షణం వెంబడిస్తూంటుంది . ఎవరో తట్టి
చూపించే వరకూ తమ ఎదుట కనిపిస్తున్న వాటిని కూడా చూడలేరు
కొందరు.
సరిగ్గా కల్యాణి విషయంలో జరిగిందంతే . బహుశా అది తన
మనస్సును కూడా గుర్తించకపో వటం వలన కావచ్చు. రాజగోపాలం

38. పెళ్ళి విషయంలో తల్లిదండ్రుల్ని ధిక్కరించడం సంతోషం కన్న
సానుభూతి చూపవలసిన విషయంగా ఆమెకు తోచిందంటే మరో అర్ధం
లేదు. గట్టిగా నిలబడమనీ , మేమంతా నీ ప్రక్కనున్నామనీ దిలాసా
ఇవ్వడం అవసరమన్నం తవరకే ఆమె ఆలోచనలు వెళ్ళేయి.
"కులం కాని కులంలోంచి భార్యను ఏరుకుంటాడేమో నన్న భయం
ఎందుకు కలగాలి ? మీ అబ్బాయి చాలా యోగ్యుడు. తల్లిదండ్రుల
మాట కాదనడు లెండి.'— అంటూ రామలక్ష్మమ్మ ఊరడించినా ఆ
దంపతులకు విశ్వాసం కలుగలేదు . విశ్వాసం కలగకపో వటానికి తగిన
ఘటనలేం జరగలేదు. అసలు కొడుకును చూడకుండానే , ఆతనితో
మాట్లాడకుండనే వారిలో ఆ అవిశ్వాసం ఏర్పడింది. దానికి కారణం
అవసరంలేదు. అంతస్సాక్షి సూచన .
అనుకొన్నట్లుగానే రాజగోపాలం తల్లిదండ్రుల
ప్రతిపా దనలన్నింటినీ నిరాకరించాడు.
ఒకరోజు రోజంతా తల్లిదండ్రులూ , కొడుకూ తమ వాటా విడిచి
బయటకు రానేలేదు. మధ్య మధ్య వినిపించిన రంకెలతో కృష్ణంరాజు
కంఠం చర్చాంశాన్ని నలుగురికీ వివరించింది .
ఎంత వినకూ డదనుకున్నా ఏవేవో మాటలు చెవిని పడుతూనే
వున్నాయి. రెండు వాటాల మధ్యనున్న తలుపులూ , గోడలూ వారి
రహస్యాలను కాపాడలేకున్నాయి.
పడుచుల ఆకారాలు , వారి తండ్రులివ్వ గల కట్నాలు- కానుకలు వారి
కుటుంబాలు చేకూర్చ గల ప్రతిష్ఠలు ఉదాత్తానుదాత్త స్వరితాలలో
కృష్ణంరాజు కొడుకు మనస్సుకు పట్టించ ప్రయత్నిస్తున్నాడు. కాని,
అవన్నీ విఫలమైనట్లే తెలిసిపోయింది .
"చేతి కందుబాటులో వున్నదని నాటక మాడాలనుకుంటున్నావేమో.
ఆస్తంతా నా స్వార్జితం."— అంటూ కృష్ణంరాజు ఇచ్చిన
అంతిమసందేశం వినబడ్డా, ఆయన పేర్కొన్న పిల్ల తానేనేమో ననే

39. అనుమానం కూడా ఆమెకు కలగలేదు . ఆ బెదిరింపును కొడుకేమాత్రం
లక్ష్యం చేశాడో కూడ ఆమె వినలేదు.
ఆ మాట విన్న రామలక్ష్మమ్మ కృష్ణంరాజును అభినందించలేక
పోయింది .
"ఒక మూల ఆస్తికీ పెళ్ళికీ లంకెపెడుతూ , రెండో వేపున అది
దైవనిర్దిష్టం అని ఆత్మ వంచన చేసుకోవడం దేనికో?"
తెల్లవారగట్ల ఎవ్వరితోనూ చెప్పకుండా కృష్ణంరాజు భార్యతో రైలుకి
వెళ్ళిపోయాడు. ఆ రోజునుంచీ రాజగోపాలం తమరందరినీ
తప్పించుకు తిరుగుతున్నట్లనిపించింది కల్యాణికి. వివాహవిషయంలో
తల్లిదండ్రుల్ని ధిక్కరించినందుకు తామంతా
తప్పుపడతామనుకున్నాడేమో. తమ వివాహవిషయంలో తమ ఇష్టమే
చెల్లాలని కోరే యువకులు ఎందరున్నారు? ఎన్నో బాసలు చేస్తారు.
కలలు కంటారు . కోపగించి కొన్నాళ్ళు తిండి తిప్పలు మానేస్తారు. కాని
చివరకు తండ్రి గద్దింపో, తల్లి ముద్దింపో, ఆస్తి బద్దింపో, బంధువుల
ప్రోత్సాహమో ఏదో ఒకటి దిగ తీసేస్తుంది. చప్పబడి జీవితాన్ని
ప్రవాహంలో వదిలేస్తారు. కొంతకాలం వెనుకటి ఆశలు మనస్సుల్ని
ఎరియ పెడతాయి. తరవాత మరిచిపోతారు . మంచి కీలక సమయంలో
కాస్త మాట ఆసరా, చేయూత దొరికినవాళ్ళు తమ కోరికల్ని
ఫలింపచేసుకొంటున్నారు. తల్లిదండ్రులు అంగీకరించి చేసిన
వివాహాలకన్న ధిక్కరించి చేసుకొన్నవి తక్కువ సుఖ పడడం లేదని
నిరూపించారు . బంధువులనీ , ఆస్తుల్నీ, స్వజనాన్నీ, సమాజాన్నీ కూడ
ధిక్కరించి ఆశయాలకోసం ఎంతైనా త్యాగం చెయ్యగలరు.
కల్యాణి ఆలోచన ప్రకారం రాజగోపాలం ప్రస్తుతం ఆ పరిస్థితిలో
వున్నాడు. తమకున్న పరిచయంలో తాను ఆ ఆసరా ఇవ్వడానికి
తగివున్నా నని కూడ అనుకుంది .
కాని, అతడే ఆ అవకాశం ఇవ్వలేదు. వెనుకటికన్న ముందే
ఇంట్లోంచి లేచిపోతున్నాడు. చాలా ఆలస్యంగా వస్తున్నాడు.

40. అతడెందుకు తప్పించుకు తిరుగుతున్నాడో ఆమెకు అర్థం కాలేదు .
నాలుగు రోజుల అనంతరం ఒక సాయంకాలం అతడు డాక్టరు
మంజులత యింట్లో తేనీటి విందుకు హాజరయ్యాడు. ఆమె చెల్లెలు
పరీక్ష ప్యాసయినందుకు టీ పార్టీ ఇచ్చింది. ఆశ్చర్యం, సంతోషం
కలిగాయి .
"మా ఇంజనీరుగార్ని నువ్వెరుగుదువా ?"
మంజులత కల్యాణి ఈడుదే , విశాఖపట్నంలో
చదువుతున్నప్పట్నించీ ఇద్దరికీ స్నేహం వుంది. ఇప్పుడామెయే
కళానికేతనం హైస్కూలుకు వైద్య సలహాదారు . కల్యాణి
కళానికేతనంలోనే పని చేస్తూంది.
"మీ ఇంజనీరంటే?"
మంజులత అనని మాటను వూహించుకొని కల్యాణి ముఖం
జేవురించింది . మంజులత పరీక్షగా చూసింది . "ఏం కథ?"
కల్యాణి నవ్వింది.
"లేనిపోనివి వూహించుకోకు."
మంజులత ఆమెను తీసుకెళ్ళి రాజగోపాలం ముందు కూర్చో
బెట్టింది.
"మీకూ నాకూ పరిచయం ఎల్లాగో మీరీవిడకు చెప్పండి."
రాజగోపాలం కంగారు పడ్డాడు. మంజులత పకపక నవ్వింది.
"మేమిద్దరమూ ఇంటరు కాకినాడలో చదివేము."
వారిద్దరినీ ఆ టేబులు వద్ద వదిలి మంజులత మిగిలిన అతిథుల్ని
పలకరించడానికి వెళ్లిపోయింది .

41. వారం పదిరోజులుగా తాను కనబడకపో వడానికి ఏవేవో కల్పిత
కారణాలతో క్షమాపణ పూర్తి చేసుకొనే వేళకు మనస్సు కుదుటపడింది .
తన తండ్రి మాటలను ఆమె వినలేదు. ఆ విశ్వాసం కుదిరా క అతడికి
తన మనస్సులోని సంఘర్షణను చెప్పడం సులభమే అయింది .
"మా అమ్మ కన్నీళ్ళు చూస్తుంటే మన జీవితాల కింతే ననిపిస్తుంది.
అనుకొన్నదేదీ జరగదు . జరగకపోతే కలిగే బాధను మనం
ఎరుగుదుంగనక మన తర్వాత తరాల వాళ్ళయినా మన
ఆశయాలకనుగుణంగా నడుచుకో గల అవకాశం కల్పిద్దామనే దొక్కటే
సంతృప్తి. అదొక్కటే మనబా ధకుపశాంతి ."
అతని వాక్యాలతో కల్యాణి అంగీకారం చూపలేదు .
"మీరు జీవిస్తున్న పరిస్థితులే మీ తర్వాత తరం కాలంలోనూ
వుంటాయనుకోకండి. భిన్న పరిస్థితులలో ఆశయాలుకూడా భిన్నంగానే
వుంటాయి . ఈనాడు మీరు సాధించలేకపోయా ననుకునే ఆశయాలు
ఆనాటివాళ్ళకి ఆచారాలే కావచ్చు."
"అదీ నిజమే."
"అందుచే త ఎవరి ఆశయాలను వారు కాపాడుకోవాలే గాని,
భవిష్యత్తరాలకోసం…"
రాజగోపాలం వాదంకోసంకన్న తన మనస్సులోని ద్వైవిధ్యాన్ని
వివరించడంకోసం ఎక్కువ బాధపడ్డాడు.
తన అన్నలకు లేని చదువు తనకు లభించడానికి తన తండ్రే
కారణం . ఆయన తన అభివృధ్ధి కోరేడు. ఎంత డబ్బు కావాలన్నా
పంపించాడు. ఇప్పుడాయన మాటను తాను తోసేస్తుంటే ఎంతో
బాధపడుతున్నాడు. తాను కాదంటున్న ఆయన మాటకూడా తన
భవిష్యత్తును కోరి చెప్పుతున్నదే. ఆయన కోరిక కూడా పెద్దదేం కాదు.
వివాహం విషయంలో వచ్చింది పేచీ. కన్యను ఎన్నుకునే హక్కు

42. తనకిచ్చాడు. అయిష్టం అయిన సంబంధం చేసుకోమననన్నాడు.
కట్నం వదలుకో వడానికి వొప్పుకున్నాడు. ఆయన కోరిందల్లా ఒక్క
చిన్న విషయం . చేసుకొనే పిల్లను తమ కులంలోంచే
చేసుకోమంటారాయన . అది ఆయన నమ్మకం. నీకు ఫలానా కులం
పిల్లను చేసుకోననే నియమం లేదు కదా! ఏ కులం నుంచైనా
చేసుకుంటావు. కనుక ఈ పిల్లను. మరో పిల్లను చూసుకోమన్నాడు.
వాళ్లంతా మా కులం వాళ్ళే. అన్ని కులాలలో మాదొకటి. ఆయన
చెప్పిన సవరణకు ఎందుకు అంగీకరించకూ డదు?
కల్యాణి అతనిని నిలవరించింది .
"వివాహం విషయంలో కులభేదాల్ని పాటించరా దనే మీ నియమం
ఎందుకోసం?"
రాజగోపాలం ఆలోచించాడు.
"వివాహం ప్రేమ ప్రధానం కావాలి."
"బాగుంది . ప్రేమ అనేదెప్పుడూ ఏకవ్యక్తినిష్ఠం. ఫలానా వ్యక్తి తనకు
కావాలనుకో వడమే కాదు. ఆ వ్యక్తి లభించకపోతే తన బ్రతుకే
లేదన్నంత తీవ్రమైన భావోద్వేగాన్నది కలిగిస్తుంది. అల్లాంటప్పుడు
నాన్నగారి మాటకోసం లొంగిపోతున్నాననుకునే మనిషి ప్రేమ ఎరగడని
చెప్పాలి. అనుభూతిలో లేక కేవలం భావనా మాత్రంగా వున్నప్పుడు
మాత్రంగా వున్నప్పుడు మాత్రమే మీరు చెప్పినట్లు 'పోనీలే
సర్దుకుపోదాం ' అనుకోగలరు."
రాజగోపాలం ఏమీ అనలేకపోయాడు. తన మనస్సులో అటువంటి
వుద్వేగమే వున్నదనీ, దాని మూలంగానే తండ్రిమాట కాదన్నాననీ
చెప్పలేకపోయాడు.
"మా అమ్మ. ఆమె కన్నీళ్ళు పెడుతూంది . అది చూస్తే బ్రతుకు మిద
విరక్తి కలుగుతూంది . కేవలం నా స్వార్థం కోసం, నా సుఖం కోసం

43. Welcome to our website – the perfect destination for book lovers and
knowledge seekers. We believe that every book holds a new world,
offering opportunities for learning, discovery, and personal growth.
That’s why we are dedicated to bringing you a diverse collection of
books, ranging from classic literature and specialized publications to
self-development guides and children's books.
More than just a book-buying platform, we strive to be a bridge
connecting you with timeless cultural and intellectual values. With an
elegant, user-friendly interface and a smart search system, you can
quickly find the books that best suit your interests. Additionally,
our special promotions and home delivery services help you save time
and fully enjoy the joy of reading.
Join us on a journey of knowledge exploration, passion nurturing, and
personal growth every day!
testbankfan.com