Biofilms in the Food Environment Institute of Food Technologists Series 1st Edition Hans P. Blaschek

Biofilms in the Food Environment Institute of
Food Technologists Series 1st Edition Hans P.
Blaschek download
https://ebookname.com/product/biofilms-in-the-food-environment-
institute-of-food-technologists-series-1st-edition-hans-p-
blaschek/
Get Instant Ebook Downloads – Browse at https://ebookname.com

Instant digital products (PDF, ePub, MOBI) available
Download now and explore formats that suit you...
Nutraceuticals Glycemic Health and Type 2 Diabetes
Institute of Food Technologists Series 1st Edition
Vijai K. Pasupuleti
https://ebookname.com/product/nutraceuticals-glycemic-health-and-
type-2-diabetes-institute-of-food-technologists-series-1st-
edition-vijai-k-pasupuleti/
Bioactive Proteins and Peptides as Functional Foods and
Nutraceuticals Institute of Food Technologists Series
1st Edition Yoshinori Mine Ph.D
https://ebookname.com/product/bioactive-proteins-and-peptides-as-
functional-foods-and-nutraceuticals-institute-of-food-
technologists-series-1st-edition-yoshinori-mine-ph-d/
Food in the Ancient World Joan P. Alcock
https://ebookname.com/product/food-in-the-ancient-world-joan-p-
alcock/
College Algebra 1st Edition Sheldon Axler
https://ebookname.com/product/college-algebra-1st-edition-
sheldon-axler/

The Discourse of Politics in Action Politics as Usual
1st Edition Ruth Wodak
https://ebookname.com/product/the-discourse-of-politics-in-
action-politics-as-usual-1st-edition-ruth-wodak/
Game Time Understanding Temporality in Video Games
Christopher Hanson
https://ebookname.com/product/game-time-understanding-
temporality-in-video-games-christopher-hanson/
King Henry IV Part II Webster s French Thesaurus
Edition William Shakespeare
https://ebookname.com/product/king-henry-iv-part-ii-webster-s-
french-thesaurus-edition-william-shakespeare/
Before Windrush Recovering an Asian and Black Literary
Heritage within Britain Pallavi Rastogi
https://ebookname.com/product/before-windrush-recovering-an-
asian-and-black-literary-heritage-within-britain-pallavi-rastogi/
Handbook of Research on Healthcare Administration and
Management 1st Edition Nilmini Wickramasinghe
https://ebookname.com/product/handbook-of-research-on-healthcare-
administration-and-management-1st-edition-nilmini-wickramasinghe/

Educating for Global Competence Preparing Our Students
to Engage the World 2nd Edition Edition Veronica Boix
Mansilla
https://ebookname.com/product/educating-for-global-competence-
preparing-our-students-to-engage-the-world-2nd-edition-edition-
veronica-boix-mansilla/

Bioﬁlms in the Food
Environment

TheIFT Pressseries reﬂects the mission of the Institute of Food Technologists—
advancing the science and technology of food through the exchange of knowledge.
Developed in partnership with Blackwell Publishing,IFT Pressbooks serve as essential
textbooks for academic programs and as leading edge handbooks for industrial appli-
cation and reference. Crafted through rigorous peer review and meticulous research,
IFT Presspublications represent the latest, most signiﬁcant resources available to food
scientists and related agriculture professionals worldwide.
IFT Book Communications Committee
Dennis R. Heldman
Joseph H. Hotchkiss
Ruth M. Patrick
Terri D. Boylston
Marianne H. Gillette
William C. Haines
Mark Barrett
Jasmine Kuan
Karen Banasiak
IFT Press Editorial Advisory Board
Malcolm C. Bourne
Fergus M. Clydesdale
Dietrich Knorr
Theodore P. Labuza
Thomas J. Montville
S. Suzanne Nielsen
Martin R. Okos
Michael W. Pariza
Barbara J. Petersen
David S. Reid
Sam Saguy
Herbert Stone
Kenneth R. Swartzel

Bioﬁlms in the Food
Environment
EDITORS
Hans P. BlaschekHua H. Wang

Meredith E. Agle

Hans P. Blaschek, Ph.D.is Professor of Food Microbiology and Assistant Dean of the College of
Agricultural, Consumer and Environmental Sciences, University of Illinois, Urbana-Champaign,
Urbana, IL.
Hua H. Wang, Ph.D.is Assistant Professor, Food Microbiology, in the Department of Food
Science and Technology, The Ohio State University, Columbus, OH.
Meredith E. Agle, Ph.D.is a Food Scientist in Bakery Research and Development at Rich
Products, Buffalo, New York.
Copyright
CBlackwell Publishing and the Institute of Food Technologists 2007
All rights reserved
Blackwell Publishing Professional
2121 State Avenue, Ames, Iowa 50014, USA
Orders: 1-800-862-6657
Ofﬁce: 1-515-292-0140
Fax: 1-515-292-3348
Web site: www.blackwellprofessional.com
Blackwell Publishing Ltd
9600 Garsington Road, Oxford OX4 2DQ, UK
Tel.: +44 (0)1865 776868
Blackwell Publishing Asia
550 Swanston Street, Carlton, Victoria 3053, Australia
Tel.: +61 (0)3 8359 1011
Authorization to photocopy items for internal or personal use, or the internal or personal use
of speciﬁc clients, is granted by Blackwell Publishing, provided that the base fee is paid di-
rectly to the Copyright Clearance Center, 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923. For those
organizations that have been granted a photocopy license by CCC, a separate system of pay-
ments has been arranged. The fee codes for users of the Transactional Reporting Service are
ISBN-13: 978-0-8138-2058-3/2007.
First edition, 2007
Library of Congress Cataloging-in-Publication Data
Blaschek, Hans.
Bioﬁlms in the food environment/Hans Blaschek, Hua Wang, Meredith Agle. – 1st ed.
p. cm.
Includes index.
ISBN-13: 978-0-8138-2058-3 (hardcopy)
1. Bioﬁlms. 2. Food–Microbiology. 3. Food–Safety measures. I. Wang, Hua, 1965–
II. Agle, Meredith. III. Title.
QR100.8.B55B62 2007
579

.17—dc22
2006025830
The last digit is the print number:987654321

Titles in theIFT Pressseries

Accelerating New Food Product Design and Development(Jacqueline H.P.
Beckley, J.C. Huang, Elizabeth J. Topp, M. Michele Foley, and Witoon Prinyawi-
watkul)

Bioﬁlms in the Food Environment(Hans P. Blaschek, Hua H. Wang, and
Meredith E. Agle)

Food Carbohydrate Chemistry(Ronald E. Wrolstad)

Food Irradiation Research and Technology(Christopher H. Sommers and
Xuetong Fan)

Foodborne Pathogens in the Food Processing Environment: Sources, Detec-
tion and Control(Sadhana Ravishankar and Vijay K. Juneja)

High Pressure Processing of Foods(Christopher J. Doona, C. Patrick Dunne,
and Florence E. Feeherry)

Hydrocolloids in Food Processing(Thomas R. Laaman)

Microbiology and Technology of Fermented Foods(Robert W. Hutkins)

Multivariate and Probabilistic Analyses of Sensory Science Problems
(Jean-Francois Meullenet, Rui Xiong, and Chris Findlay)

Nondestructive Testing of Food Quality(Joseph Irudayaraj and Christoph Reh)

Nonthermal Processing Technologies for Food(Howard Q. Zhang, Gustavo V.
Barbosa-Canovas, V.M. Balasubramaniam, Editors; C. Patrick Dunne, Daniel F.
Farkas, James T.C. Yuan, Associate Editors)

Packaging for Nonthermal Processing of Food(J. H. Han)

Preharvest and Postharvest Food Safety: Contemporary Issues and Future
Directions(Ross C. Beier, Suresh D. Pillai, and Timothy D. Phillips, Editors;
Richard L. Ziprin, Associate Editor)

Regulation of Functional Foods and Nutraceuticals: A Global Perspective
(Clare M. Hasler)

Sensory and Consumer Research in Food Product Design and Development
(Howard R. Moskowitz, Jacqueline H. Beckley, and Anna V.A. Resurreccion)

Thermal Processing of Foods: Control and Automation(K.P. Sandeep)

Water Activity in Foods: Fundamentals and Applications(Gustavo V. Barbosa-
Canovas, Anthony J. Fontana Jr., Shelly J. Schmidt, and Theodore P. Labuza)

CONTENTS
List of Contributors ix
Preface xiii
Chapter 1.Bioﬁlms in the Food Industry 3
Meredith E. Agle
Chapter 2.Shigella: Survival on Produce and Bioﬁlm Formation 19
Meredith E. Agle and Hans P. Blaschek
Chapter 3.Bioﬁlm Development byListeria monocytogenes 47
Scott E. Hanna and Hua H. Wang
Chapter 4.Inactivation ofListeria monocytogenesBioﬁlms using
Chemical Sanitizers and Heat 73
Revis A.N. Chmielewski and Joseph F. Frank
Chapter 5.Mixed Culture Bioﬁlms 105
Michele Y. Manuzon and Hua H. Wang
Chapter 6.Prokaryote Diversity of Epithelial Mucosal Bioﬁlms
in the Human Digestive Tract 127
Denis O. Krause, H. Rex Gaskins, and
Roderick I. Mackie
Chapter 7.Beneﬁcial Bacterial Bioﬁlms 153
Gregor Reid, Pirkka Kirjavainen, and
Bryan Richardson
Chapter 8.Applications of Bioﬁlm Reactors for Production of
Value-added Products by Microbial Fermentation 167
Ali Demirci, Thunyarat Pongtharangkul, and
Anthony L. Pometto III
Index 191
vii

LIST OF CONTRIBUTORS
Meredith E. Agle
Rich Products, One Robert Rich Way, Buffalo, NY 14213, U.S.A.
Chapter 1, Chapter 2
Hans P. Blaschek
Department of Food Science and Human Nutrition, University of Illinois,
Urbana-Champaign, 1207 W. Gregory Drive, 488 ASL, MC-630, Urbana,
IL 61801, U.S.A.
Chapter 2
Revis A. N. Chmielewski
313 Food Science Building, Department of Food Science, University of
Georgia, Athens, GA 30602-7610, U.S.A.
Chapter 4
Ali Demirci
Department of Agricultural and Biological Engineering, 231 Agricultural
Engineering Building, The Pennsylvania State University, University Park,
PA 16802, U.S.A.
Chapter 8
Joseph F. Frank
Department of Food Science and Technology, University of Georgia, 211
Food Science Bldg., Athens, GA 30602-7610, U.S.A.
Chapter 4
H. Rex Gaskins
University of Illinois at Urbana-Champaign, Department of Animal
Sciences, 1207 W. Gregory Drive, Urbana, IL 61801, U.S.A.
Chapter 6
ix

x List of Contributors
Scott E. Hanna
5117 Crestwood Hill, San Antonio, TX 78244, U.S.A.
Chapter 3
Pirkka Kirjavainen
Canadian R&D Centre for Probiotics, Lawson Health Research Institute,
268 Grosvenor Street, London, Ontario, N6A 4V2, Canada
School of Public Health and Clinical Nutrition,
University of Kuopio, Finland
Chapter 7
Denis Krause
236 Animal Science Building, University of Manitoba, Winnipeg, MB,
R3T 2N2, Canada
Chapter 6
Roderick I. Mackie
University of Illinois, 1207 W. Gregory Drive, Urbana, IL 61801, U.S.A.
Chapter 6
Michele Y. Manuzon
Department of Food Science and Technology, Ohio State University,
2015 Fyffe Ct., Columbus, OH 43210-1007, U.S.A.
Chapter 5
Anthony L. Pometto III
Department Food Science and Human Nutrition, 2312 Food Sciences
Building, Iowa State University, Ames, IA 50011, U.S.A.
Chapter 8
Thunyarat Pongtharangkul
249 Agricultural Engineering Building, The Pennsylvania State University,
University Park, PA 16802, U.S.A.
Chapter 8
Gregor Reid
Lawson Health Research Institute, Room H214, 268 Grosvenor Street,
London, Ontario, N6A 4V2, Canada
Chapter 7

List of Contributors xi
Bryan Richardson
St. Joseph’s Health Care London, 268 Grosvenor Street, London, Ontario,
N6A 4V2, Canada
Chapter 7
Hua H. Wang
Department of Food Science and Technology, Ohio State University,
2015 Fyffe Court, 219 Parker Food Science Bldg., Columbus,
OH 43210-1007, U.S.A.
Chapter 3, Chapter 5

PREFACE
This book examines bioﬁlms produced by food-borne microorganisms,
the risks associated with bioﬁlms in the food chain, the beneﬁcial appli-
cations of bioﬁlms in the food environment, and approaches for bioﬁlm
removal to improve sanitation and safety in the food environment. Specif-
ically, this book provides an introduction into the emerging and exciting
ﬁeld of bioﬁlm research in the food environment, a summary of advanced
knowledge in medical microbiology and engineering and its applicability
to food bioﬁlm research, and potential directions for bioﬁlm intervention
and industrial beneﬁcial applications that may have direct impact on food
safety and public health.
This book is intended to serve as a comprehensive reference source for
the food science community including industry scientists, university re-
searchers, and regulatory agencies. Not only are general concepts regard-
ing bioﬁlms in the food environment covered herein, but also included
are in-depth reviews on bioﬁlm structures, the correlation between strain
virulence and bioﬁlm-forming abilities, cutting-edge technologies to inves-
tigate microbial compositions in ecosystems and cell-to-cell interactions,
and updated ﬁndings on molecular attributes and mechanisms involved in
bioﬁlm development which might lead to targeted approaches for bioﬁlm
prevention and removal. The topics covered and approaches discussed
are truly interdisciplinary in nature.
Bioﬁlm formation involving food-borne pathogens present on surfaces
in the food environment and its correlation to pathogen persistence
and food-borne illnesses were examined inListeria monocytogenesand
Shigella; results from various studies suggest that bioﬁlm-related cells are
more resistant to adverse environments, and stress responses may trigger
bioﬁlm formation. It is possible that stress responses and bioﬁlm formation
share some common metabolic pathways. Therefore, further characteri-
zation of molecular regulatory mechanisms involved in stress responses
and bioﬁlm formation may shed light on identiﬁcation of new targets and
development of new strategies for bioﬁlm intervention.
xiii

xiv Preface
Bioﬁlm intervention is a universal theme and this is an important area
in food-related research as well. A comprehensive discussion on the types
of physical treatments and chemical sanitizers, their mode of action on
bioﬁlm removal, and a summary of the effectiveness of various treatments
will be very useful for industry scientists and academic researchers.
While the formation of bioﬁlms by pathogenic or spoilage microor-
ganisms may have a negative impact on food safety and quality, bioﬁlm
formation can also have beneﬁcial applications in the food environment.
Attachment of beneﬁcial microbes to the host intestinal tissues or gut
microbiota can improve the overall health of the gut microenvironment.
While microbial resistance to extreme environmental conditions is con-
sidered problematic in sanitation, such features have great application in
fermentation where the production yield can be signiﬁcantly improved by
culture immobilization via bioﬁlm formation and such bioﬁlm-producing
cultures are able to withstand high acid and low oxygen environment
often associated with batch fermentation.
The animal gastrointestinal ecosystem is considered one of the most
complicated bioﬁlms in nature. It is evident that food intake has a major
impact on the ecosystem formulation but our knowledge in this area still
remains at the infant stage. Due to the availability of the population genetic
tools and its signiﬁcance in public health, this area is inevitably becoming
a research focus for microbiologists and food scientists in the coming
years. We hope an overview of the human gut bioﬁlms will help interested
parties, particularly scientists new to the ﬁeld to have a jump start in this
fascinating research area.
Bioﬁlms in the food environment is still very much an emerging re-
search area and the systems to be studied are complicated. In many cases,
researchers are not just dealing with a pure bacterial culture, but rather
consortia made up of a broad spectrum of organisms, i.e. food-borne
pathogens, spoilage microbes, commensals, starters, and beneﬁcial or-
ganisms. In addition, food processing and storage conditions, food ingre-
dients, the host response, and immune system can all affect the behavior
of these microorganisms. Therefore, a comprehensive knowledge of the
food system, the microbiology, the host and environment, as well as the
availability of cutting-edge research tools is a must for advancement in this
ﬁeld. We hope this book can serve as a reference source for applied and
regulatory scientists and as well as academic researchers contemplating
their future work.
Hans P. Blaschek
Hua H. Wang
Meredith E. Agle

Bioﬁlms in the Food
Environment
1
Biofilms in the Food Environment
Edited by Hans P. Blaschek, Hua H. Wang, Meredith E. Agle
Copyright © 2007 by Blackwell Publishing and the Institute of Food Technologists

Chapter 1
BIOFILMS IN THE FOOD INDUSTRY
Meredith E. Agle
Introduction
The ﬁrst microbial bioﬁlms were discovered on the surface of teeth by
A. van Leeuwenhoek using primitive microscopes. The theory of bioﬁlms
was ﬁrst described by J.W. Costerton in 1978. Abioﬁlmis deﬁned as a mi-
crobially derived sessile community which is characterized by cells that
are irreversibly attached to a substratum, interface, or each other. The
bioﬁlm is irreversibly attached to the surface and rinsing cannot remove
it. These cells are embedded in an extracellular polymeric matrix. Cells
in a bioﬁlm exhibit an altered growth and gene transcription compared
to unattached cells (Donlan and Costerton 2002). Biofouling is the unde-
sirable formation of a layer of microorganisms and their decomposition
products on surfaces in contact with liquids. In the food industry this may
lead to reduced heat transfer, increased resistance to ﬂow, and corrosion.
Bioﬁlm formation can result in postprocessing contamination and cross
contamination (Kumar and Anand 1998).
Bacteria grow preferentially in the bioﬁlm mode in industrial and natural
systems. Bacteria have the ability to attach in turbulent conditions with
Reynolds number greater than 5,000. High shear may serve to impinge
bacteria on the surface (Donlan and Costerton 2002). Under conditions
of higher ﬂow and higher shear, cell clusters may be elongated and form
streamers. Bioﬁlms grown under high-shear conditions were smoother
and denser than those grown under low-shear conditions (Stoodley and
others 2002). Bacteria can colonize smooth as well as rough surfaces. Cells
have been reported to attach more rapidly to hydrophobic surfaces—
nonpolar surfaces such as plastic—rather than hydrophilic surfaces, such
as glass or metal (Donlan 2002). Materials exposed to aqueous medium
are conditioned by polymers in the medium increasing the rate and extent
of attachment (Donlan 2002). Bacterial cells, organic molecules (such as
3
Biofilms in the Food Environment
Edited by Hans P. Blaschek, Hua H. Wang, Meredith E. Agle
Copyright © 2007 by Blackwell Publishing and the Institute of Food Technologists

4 Bioﬁlms in the Food Environment
proteins), and inorganic molecules can absorb to surfaces forming a con-
ditioning ﬁlm. These components can be transferred to the surface via
turbulent ﬂuid ﬂow. This results in a higher concentration of nutrients
at the surface when compared to the bulk ﬂuid. The presence of the
conditioning ﬁlm alters the surface free energy, electrostatic charge, and
hydrophobicity of the surface. A conditioning ﬁlm is not, however, re-
quired for bacterial attachment (Kumar and Anand 1998). After a bioﬁlm
has been formed it is very viscoelastic and rubbery. Bioﬁlms in low-shear
environments have low tensile strength, while bioﬁlms in high-sheer en-
vironments are very strong and resist mechanical breakage (Donlan and
Costerton 2002).
Confocal microscopy revealed that bioﬁlms are not homogeneous
monolayers of cells. Bioﬁlms are heterogeneous and consist of micro-
colonies, which are the basic units of the bioﬁlm. Bioﬁlms are approx-
imately 15% cells and 85% matrix by volume. The cells are enclosed in
matrix which forms mushrooms and towers. Interspersed between these
towers are water channels. These water channels can carry nutrients,
dissolved oxygen, and antimicrobials to the cells in the microcolonies.
The exchange of nutrients in the bioﬁlm structure allows the bioﬁlm to
develop a high degree of thickness and complexity. Individual cells are
maintained in optimal nutritional conditions in locations throughout the
bioﬁlm (Stoodley and others 2002). Measurements using microelectrodes
reveal that the pH and the dissolved oxygen content of the bioﬁlm are re-
duced near the substratum (Watnick and Kolter 2000). Bioﬁlms can form
as both single and multispecies communities, all of which share the same
general organization (Donlan and Costerton 2002). Multispecies bioﬁlms
tend to be thicker than those of a single species. Microcolonies can break
off the bioﬁlm and serve as a seed to form new bioﬁlms elsewhere. Cells
that have shed may also revert to the planktonic mode. Upon attachment
a variety of genes are up- and down-regulated in the cells (Donlan 2002).
The formation of a bioﬁlm can occur by one of three mechanisms:
redistribution of attached cells by surface motility, binary division of at-
tached cells, or the recruitment of cells from the bulk ﬂuid to the devel-
oping bioﬁlm. Bioﬁlms can take over 10 days to reach structural maturity
(Stoodley and others 2002). InPseudomonas putidaandEscherichia
colibioﬁlms the cells in the center of the clusters decreased as clusters
grew larger, but increased when carbon was supplied. This implies that
the activity in the inside of the cluster may be limited by the amount of
nutrients present.E. coligrow in the bioﬁlm mode under conditions of
nutrient availability. Other organisms grow preferentially in bioﬁlms un-
der conditions of nutrient deprivation. When nutrient deprivation occurs
cells detach and return to the planktonic mode. Environmental factors

Bioﬁlms in the Food Industry 5
such as temperature, osmolarity, pH, iron, and oxygen can also inﬂuence
bioﬁlm formation (O’Toole and others 2000).
Bioﬁlms form in a stepwise fashion. First, individual cells adhere to a
surface by only a small amount of exopolysaccharide. This phase is re-
versible and cells may leave the surface and become planktonic again.
As the bioﬁlm grows the microcolonies and water channels form. Cells
in the bioﬁlm can alter their physiological state according to their niche.
Long-range forces such as van der Waals, electrostatic, and hyrdropho-
bic are involved in reversible attachment. At this point, cell can still be
removed by rinsing. After initial attachment the organism must maintain
contact with the surface, attach irreversibly, and grow to form a bioﬁlm.
Irreversible attachment is mediated by short-range forces such as dipole–
dipole, hydrogen, ionic, and covalent bonds as well as hydrophobic inter-
actions. After irreversible attachment, rinsing will no longer remove the
cells. Cells must be removed by scraping (Kumar and Anand 1998). The
transition from weak to strong interactions with the surface is often medi-
ated by the production of exopolymeric substances (EPS), which consists
of a diverse array of biosynthetic polymers which may include substi-
tuted and unsubstituted polysaccharides, substituted and unsubstituted
proteins, nucleic acids, and phospholipids. No population growth in the
bioﬁlm may be normal because cell division may be impeded by the sur-
rounding exopolysaccharide. As bioﬁlms mature, channels and pores are
developed and the bacteria are redistributed away from the substratum.
Acyl-homoserine lactone autoinducers have been detected in naturally oc-
curring bioﬁlms, implying that bacteria in bioﬁlms may undergo density-
dependent regulation. Cells in bioﬁlms also have the ability to exchange
genetic elements at an increased rate. This may allow for the acquisition of
new genes for antibiotic resistance, virulence, and environmental survival
(Watnick and Kolter 2000).
Antimicrobial Resistance
Bioﬁlms are more resistant to antimicrobials, such as antibiotics and disin-
fectants, than planktonic cells. Cells in bioﬁlms may also exhibit increased
resistance to UV light (O’Toole and others 2000). This increased resis-
tance may be due to delayed penetration of the antimicrobial through the
bioﬁlm, altered rate of growth of cells in the bioﬁlm, and other physi-
ological changes that occur in the bioﬁlm mode of growth. In order to
kill cells in a bioﬁlm the antimicrobial must penetrate the bioﬁlm. The
extracellular polymeric substance surrounding the cells may hinder diffu-
sion. Ciproﬂoxacine required only 40 sec to treat a sterile surface, whereas

6 Bioﬁlms in the Food Environment
21 min was needed to penetrate aPseudomonas aeruginosabioﬁlm. A 2%
solution of alginate, the polysaccharide found inPseudomonasbioﬁlms,
inhibited the diffusion of several antibiotics. Additionally, the bioﬁlm ma-
trix may inactivate the antibiotic. Positively charged compounds such
as aminoglycoside antibiotics may bind the negatively charged polymers
of the bioﬁlm, resulting in slower penetration (Stewart and Costerton
2001).
Bioﬁlm cells grow at a slower rate than planktonic cells and therefore
take up antimicrobials more slowly. The slowest growingE. colicells in
a bioﬁlm were more resistant to antibiotics. OlderP. aeruginosa(10-day-
old) bioﬁlms were more resistant to antibiotics than younger (2-day-old)
bioﬁlms of the same organism (Donlan and Costerton 2002). The het-
erogeneous nature of bioﬁlms that consist of cells representing a wide
variety of different metabolic states allows cells to survive a metabolically
directed attack (Costerton and others 1999). Certain antibiotics affect
growing cells, such as penicillin which targets cell wall synthesis. Cells in
bioﬁlms that are not growing would be resistant to such an antibiotic. Con-
ditions such as nutrient limitation and the build-up of toxic by-products
favor the expression of stress-induced genes and the formation of bioﬁlms
(Donlan and Costerton 2002). Cells in a bioﬁlm may develop a protected
phenotype in response to growing on a surface, similar to spore formation
(Costerton and others 1999). Cells in bioﬁlms do not exhibit the familiar
mechanisms for antibiotic resistance, such as efﬂux pumps, modifying
enzymes, and target mutations (Stewart and Costerton 2001). Cells that
detach from the bioﬁlm do not exhibit the resistance of cells in the bioﬁlm
and quickly become susceptible to antibiotics. The resistance, therefore,
is not acquired through mutations or mobile genetic elements (Stewart
and Costerton 2001).
Multispecies Bioﬁlms
Bioﬁlms in nature are generally multispecies. Mixed species bioﬁlms are
frequently thicker and more stable than bioﬁlms consisting of a single
species. Siebel and Characklis (1991) reported thatP. aeruginosaand
Klebsiella pneumoniaeform bioﬁlms of 30 and 15μm, respectively, but
form a 40-μm-thick bioﬁlm together. Cells in multispecies bioﬁlms dis-
tribute themselves based on the ability to survive in the various microen-
vironments in the bioﬁlm and based on the symbiotic relationships among
the groups of microorganisms. Organisms in multispecies bioﬁlms are not
randomly distributed, but are organized to meet the needs of each species
(Watnick and Kolter 2000).

Bioﬁlms in the Food Industry 7
Carpentier and Chassaing (2004) examined the ability of 29 microor-
ganisms isolated from food processing environments to interact with
Listeria monocytogenes.Sixteen strains decreased the ability ofL. mono-
cytogenesto form bioﬁlms. Eleven strains had no effect and four strains
increased the ability ofL. monocytogenesto form bioﬁlms. No correlation
was observed between the amount of EPS produced by the different strains
and their effect on the bioﬁlm formation ofL. monocytogenes, implying
that not the quantity of EPS produced, but rather the type of EPS produced
that is important for formation ofL. monocytogenesbioﬁlms in coculture.
This work conﬁrms that the resident microﬂora in a food processing
environment has a strong effect on the presence ofL. monocytogenes.
Disinfectants
Bremer and others (2002) reported that pH-adjusted chlorine solutions
were more effective in reducing the number ofL. monocytogenesand
Flavobacteriumcells than unadjusted solutions. Cell death increased with
increasing chlorine concentration and increased exposure time. Chlorine
was more effective against cells on stainless steel compared to cells at-
tached to conveyor belt material. This may be attributed to the inability
of the chlorine to reach cells in the “pores” of the belt.
Parkar and others (2004) examined the effectiveness of various clean-
ing regimes on the bioﬁlms of the sporeforming thermophile,Bacillus
ﬂavothermuson stainless steel. Cleaning with caustic (2% NaOH, 75
◦
C,
30 min, dH
2O rinse) followed by acid (1.8% HNO3,75
◦
C, 30 min, dH2O
rinse) was the most effective caustic acid treatment for bioﬁlm removal.
This treatment killed all cells in the bioﬁlm and removed most cells and
polysaccharide from the stainless steel. Reducing concentrations of caus-
tic or acid or reducing temperatures resulted in increased bacterial survival
and increased detection of polysaccharide remaining on the surface of the
stainless steel. Residue remaining on the surface after cleaning may serve
as an attachment site for microorganisms or organic material, which may
result in more rapid bioﬁlm formation or product spoilage. The effective-
ness of the cleaning process should be monitored not only by the number
of cells remaining, but also by the presence of any cell residue on the
cleaned surface.
Langsrud and others (2003) isolated 14 strains ofSerratia marcescens
from disinfecting footbaths found in dairy plants. These strains were
able to form bioﬁlms on stainless steel. The strains were resistant to
TEGO—an amphoteric disinfectant—and benzalkonium chloride. The
strains, however, were sensitive to other disinfectants (peracetic acid and

8 Bioﬁlms in the Food Environment
hypochlorite). This suggests that rotation of disinfectants may be useful
in eliminating resistant microorganisms (Lansgrud and others 2003).
Food Processing Surfaces
Arnold and others (2004) reported signiﬁcantly fewer bacterial cells at-
tached to electropolished stainless steel when compared to the control,
untreated stainless steel surface. Electropolished samples exhibited de-
creased surface roughness. Both electropolished stainless steel samples
and untreated controls were treated with a corrosive treatment to mimic
processing conditions. All samples exhibited increased reddish-brown dis-
coloration. The electropolished samples were less discolored than the
controls and seemed to resist surface oxidation. After the corrosive treat-
ment the control stainless steel surface was much smoother and exhibited
reduced bacterial attachment. The electropolished stainless steel samples
also exhibited reduced bacterial attachment after the corrosive treatment.
Stainless steel is frequently used in the construction of food processing
equipment. Regular mechanical or chemical cleaning can damage
stainless steel surfaces. Microorganisms and organic material can gather
in these sites and be protected from disinfectants. Boyd and others (2001)
examined the surface of worn stainless steel. Four samples were exam-
ined: 316 grade, 316 grade abraded with 240 grit, 304 brushed grade, and
304 quartz paste abraded. Samples were treated with a 1% starch solution
or with full fat milk powder to mimic food soil and then cleaned by
spraying or brushing. The 316 abraded stainless steel sample exhibited
unidirectional wear on the surface and the 304 abraded sampled exhibited
bidirectional wear. Microscopic examination revealed that spray-cleaned
samples retained soiling material. Greater amounts of soil absorption were
observed on the damaged portion of the steel samples. Brush cleaning
removed more soil than spray cleaning. The 304 brushed grade sample
retained the most soil because this surface had the deepest grooves, fol-
lowed by the 316 abraded with 240 grit and then the 304 quartz abraded
sample. The retention of material was greater for surfaces with sharp
deep scratches compared to surfaces with wider defects. Samples soiled
with fat milk powder were spray cleaned or bushed cleaned, and then
analyzed using ToF-SIMS (time of ﬂight secondary ion mass spectrometry).
This technique provided elemental, molecular, and polymer structure
information by bombarding a sample with ions and then mass analyzing
the secondary particles that are emitted. Spray cleaning left a larger
amount of fatty acid material and removed more proteinaceous material
when compared to samples cleaned by brushing (Boyd and others 2001).

Bioﬁlms in the Food Industry 9
Moretro and others (2003) examined the ability ofStaphylococcusiso-
lated from food and food processing environments to form bioﬁlms. Strains
formed thicker bioﬁlms when sodium chloride or glucose was added to
the medium. Bioﬁlm formation was examined on polystyrene, which is
hydrophobic and may be used for food packages, and on stainless steel,
which is hydrophlilic. Bioﬁlm formation on polystyrene and stainless steel
were correlated. The authors reported a higher prevalence inqacgenes
among bioﬁlm forming strains ofStaphylococcus.These genes encode
efﬂux pumps which confer resistance to quaternary ammonium com-
pounds.
Borucki and others (2003) examined the ability of different strains of
L. monocytogenesto form bioﬁlms. Persistent strains ofListeria, those
that were repeatedly isolated from bulk milk samples from the same dairy,
were better bioﬁlm formers than strains that were sporadically isolated
from bulk milk samples. The authors demonstrated thatL. monocytogenes
does indeed produce EPS by staining with ruthenium red, a stain speciﬁc
for carbohydrates.
Midelet and Carpentier (2004) examined the ability ofPseudomonas
ﬂuorescensandStaphylococcus sciuribioﬁlms to transfer from stainless
steel to a solid model food. These authors reported that the addition
of calcium chloride to the liquid used to establish the bioﬁlm led to in-
creased surface coverage. This may be attributed to the calcium ions cross-
linking between the anionic polysaccharides.S. sciuriwas observed to
have weaker attachment thanP. ﬂuorescens.Microcolonies were found
to preferentially detach from the bioﬁlm compared to single cells. When
bioﬁlms were treated with a chlorinated alkaline agentP. ﬂuorescenscells
detached more readily, but the attachment strength ofS. sciuriincreased.
When bioﬁlms were treated with a disinfectant containing glutaraldehyde
and a quaternary ammonia, compound attachment strength and micro-
colony cohesion were increased due to the ﬁxative action of glutaralde-
hyde (Midlet and Carpentier 2004).
Exopolysaccharides
The main cement for cells in bioﬁlms is a mixture of polysaccharides
known as exopolysaccharides (EPS), which are secreted by cells in the
bioﬁlm. The types of EPS secreted vary from organism to organism. The
majority of EPS are polyanionic owing to the presence of uronic acids
or ketal-linked pyruvate. The primary conﬁguration of the EPS is deter-
mined by composition. The secondary conﬁguration often takes the form
of aggregated helices. Exopolysaccharide is normally found in ordered

10 Bioﬁlms in the Food Environment
conformations. The EPS are long chains with molecular masses of (0.5–
2.0)×10
6
Da, which can associate in a variety of ways. Electrostatic
forces and hydrogen bonds are the dominant forces that govern these
interactions. The increased EPS production in bioﬁlms may be a result
of a stress response as in the case of colonic acid production inE. coli.
The amount of EPS produced depends on the nutrients present. Synthe-
sis of EPS is promoted by excess carbon sources with limiting nitrogen,
potassium, and phosphorus. Bacterial mutants that are unable to produce
EPS are unable to form bioﬁlms. They may, however, be able to attach
to surfaces. Exopolysaccharides allow for the binding of large amounts
of water and contribute to mechanical stability of the bioﬁlm, allowing
it to withstand shear forces (Sutherland 2001). The EPS from several or-
ganisms have been characterized. Danese and others (2000) reported that
thewcaFgene product was required for the production of colonic acid.
Colonic acid was not required for initial attachment like the polysaccha-
rides ofShewannella putrefaciensandVibrio cholerae.It was, however,
necessary for the establishment of the complex three-dimensional (3-D)
structure of theE. colibioﬁlm. Mutants that could not produce colonic
acid were still able to attach to abiotic surfaces (Danese and others 2000).
Alginate is the primary component ofP. aeruginosabioﬁlms. ThealgC
gene involved in the production of alginate is transcribed at a higher
rate (∼fourfold) inP. aeruginosacells grown in bioﬁlms compared to
planktonic cells (Davies and others 1993). Genes in the intercellular ad-
hesion locus (icaADBC)inStaphylococcus aureusandStaphylococcus
epidermisencode genes involved in the synthesis ofβ-1-6-linked poly-N-
acetylglucosamine referred to as PNAG.Staphylococcusstrains deﬁcient
in PNAG production do not exhibit mushroom-like colonies and wide
water channel-like strains, which produce larger amounts of PNAG.
Quorum Sensing
Microbial bioﬁlms provide a suitable environment for cell-to-cell signaling
due to the large cell density. This quorum sensing occurs in a density-
dependent manner via low-molecular-weight signaling compounds. The
concentration of these compounds depends on population density. When
a critical concentration is reached certain genes are turned on or off in the
bacterial cells. There are several different molecules involved in cell-to-cell
signaling. The most common autoinducer in Gram-negative microorgan-
ism isN-acyl-homoserine lactones (AHL). 2-Heptyl-3-hydroxy-4-quinolone
(PQS) is involved in quorum sensing inP. aeruginosa.Amino acids and
short posttranslationally modiﬁed peptides are used by Gram-positive

Bioﬁlms in the Food Industry 11
microorganisms. Autoinducer-2 (AI-2) ﬁrst discovered inVibriois pro-
duced by both Gram-positive and Gram-negative microorganisms (Van
Houdt and others 2004).
P. aeruginosapossesses two cell-to-cell signaling systems:lasR-lasIand
rhlR-rhlI. ThelasIgene product directs the synthesis of autoinducer
N-(3-oxododecanoyl)-
L-homoserine lactone. ThelasRgene product re-
quires a certain level of homoserine lactones to activate the transcription
of virulence genes in this organism. The system directs the production of
N-butryl homoserine lactone, which causes the transcription of virulence
genes and RpoS. Davies and others (1998) examined bioﬁlm production
in knockout mutants, which were unable to produce either of the au-
toinducers described above. The bioﬁlm produced by mutant cells was
80% thinner than the wild-type and the cells were densely packed. This
phenotype was attributed tolasIgene. When thelasIgene productN-(3-
oxododecanoyl)-
L-homoserine lactone was added tolasImutant, bioﬁlms
that were similar to the wild-type were formed. These authors concluded
that the quorum sensing moleculeN-(3-oxododecanoyl)-
L-homoserine lac-
tone is required for bioﬁlm formation. No signiﬁcant difference was ob-
served between the EPS of the mutant and wild-typeP. aeruginosacells
(Davies and others 1998).
Van Houdt and others (2004) isolated 68 strains of Gram-negative bacte-
ria from a plant processing fresh vegetables. These strains were examined
for their ability to form bioﬁlms. Various degrees of bioﬁlm-forming ability
were observed and all strains were signiﬁcantly better at forming bioﬁlms
thanE. coliDH5α. The 68 strains were examined for their ability to pro-
duce AHL, PQS, or AI-2. No bacteria tested produced PQS, 26 isolates
produced AI-2, and 5 isolates were positive for AHL production. These
strains were identiﬁed asVibrio diazotrophicus,Serratia plymuthica(2),
andPanthoea agglomerans(2). The authors did not ﬁnd a correlation be-
tween bioﬁlm formation and the production of autoinducers (Van Houdt
and others 2004).
Microscopic Examination of Bioﬁlms
Bioﬁlms are often not very homogeneous, resulting in a specimen that is
difﬁcult to visualize. Thick bioﬁlms may be problematic because the bac-
teria in lower layers cannot be observed or quantiﬁed and organisms in
the upper layers may be lost if harsh ﬁxation and staining techniques are
used. Additional difﬁculties may occur depending on the surface on which
the bioﬁlm is located. Opaque and irregularly shaped surfaces require op-
tics with a large depth of ﬁeld. A variety of microscopic techniques such

12 Bioﬁlms in the Food Environment
as scanning electron microscopy (SEM), environmental scanning electron
microscopy (ESEM), atomic force microscopy (AFM), and confocal scan-
ning laser microscopy (CSLM) can be used to image bioﬁlms.
The inventors of the ESEM wanted to observe liquid and hydrated sam-
ples. The operational pressure must be at least 4.6 torr at 0
◦
C, as this
is the minimum pressure needed to maintain liquid water. This is pos-
sible with multiple pressure-limiting apertures as well as environmental
secondary electron detectors. In ESEM the use of multiple apertures per-
mits smaller pressure differences, allowing for larger diameters at each
aperture and maintaining a greater total pressure difference between the
sample chamber and the column. By dividing the column into differential
pressure zones separated by pressure-limiting apertures the electron gun
can remain under a high vacuum and the sample chamber may contain a
gas (Cameron and Donald 1994).
The use of larger apertures does not place limits on the beam current.
In ESEM water is the most common imaging gas and a separate vacuum
pump permits ﬁne control of its vapor pressure in the chamber. The elec-
tron beam emits primary electrons which strike the sample, resulting in
the emission of secondary electrons. These secondary electrons collide
with water molecules that serve as a cascade ampliﬁer delivering the sec-
ondary electron signal to the positively biased gaseous secondary electron
detector. The water molecules, which are positively charged due to the
loss of electrons, are attracted to the specimen where a negative charge
has been produced by the electron beam. This serves to suppress charging
artifacts. The ﬁeld emission gun produces a brighter ﬁlament image, or
electron beam, than other sources. The accelerating voltage of the beam
can be reduced to permit the imaging of fragile samples.
Environmental SEM is a modiﬁcation of conventional SEM. The speci-
men chamber can operate with up to 10 torr of vapor pressure, allowing
for the examination of hydrated samples. Sample preparation such as ﬁx-
ation or staining is not required for ESEM. This technique allows intact
bioﬁlms to be examined in fully hydrated state at high magniﬁcations.
ESEM allows for the visualization of the bioﬁlm in its naturally hydrated
state. The electron beam, however, can cause damage to the sample. This
damage occurs very quickly in ESEM samples. ESEM can also be used to
image plant tissue in its hydrated state. Hamm and others (2002) examined
alfalfa stems with ESEM as they were dehydrated.
Conventional SEM allows for visualization of complex surface struc-
tures at very high magniﬁcations. Samples are ﬁxed with an aldehyde
such as glutaraldehyde or formaldehyde, stained with a heavy metal stain,
dehydrated using a graded ethanol or acetone series, and coated with
a conductive material. Transmission electron microscopy (TEM) allows

Bioﬁlms in the Food Industry 13
for the visualization of internal cross-sectional detail of the bioﬁlm. TEM
specimens are also ﬁxed and stained as in SEM and are often embedded.
Biological specimens such as bioﬁlms tend to be sensitive to the harsh
treatments required to prepare samples for SEM and TEM. The dehydra-
tion process may cause the bioﬁlm to shrink, resulting in shrinking of
components of the glycolax to 1% of their original volume (Surman and
others 1996). The polymeric substances in the bioﬁlm appear more ﬁ-
brous rather than a thick gelatinous matrix when bioﬁlms are dehydrated
for SEM (Donlan and Costerton 2002). Care must be taken when interpret-
ing these micrographs because of the presence of artifacts. Comparative
visualization by other techniques is recommended. Both SEM and TEM
offer high resolution and give information on spatial arrangement and
cellular ultrastructure.
Little and others (1991) examined bioﬁlms with both ESEM and SEM.
In the ESEM mode individual bacteria could not be distinguished in the
hydrated bioﬁlm, whereas in SEM, bacteria were observed as an individual
monolayer. The authors reported that it was impossible to image individual
cells in the monolayer in the ESEM mode. When a bioﬁlm that had been
examined using ESEM was treated with solvents much of the polymeric
material was removed, revealing the bacteria as well as decreasing the
surface area of the bioﬁlm (Little and others 1991). In ESEM the bioﬁlm was
observed to have diatoms on the surface. These diatoms were removed
with an acetone wash, demonstrating the negative effects that the harsh
preparation protocol required for SEM may have on the sample (Little and
others 1991).
Atomic force microscopy (AFM) uses a sharp probe to map the con-
tours of a sample. An AFM has a silicon nitride tip located on a ﬂexible
cantilever. The tip is scanned over a sample with a small repulsive force
between the tip and the sample. Undulations in the surface topography
of the sample result in the deﬂection of the cantilever. The undulations
are detected by a laser located on the back of the cantilever, which is
reﬂected onto a split photodetector. A feedback signal is then applied to
the pizeoscanner, which is converted to a false color image that depicts
the surface topography of the sample. AFM imaging in air results in very
high resolution images of the surface of the bioﬁlm. Imaging can also be
carried out in liquid, but image quality is often poor. AFM also allows for
the construction of 3-D images.
Modulation contrast microscopy, which is a modiﬁcation of bright-ﬁeld
microscopy, allows for noninvasive imaging of bioﬁlms without the need
for staining. The image has high-contrast resolution, a 3-D appearance,
and does not contain the halos or artifacts that are often present in phase-
contrast microscopy. This technique revealed a heterogeneous matrix

14 Bioﬁlms in the Food Environment
with a diverse group of viable bacteria. Since a coverslip was used some
compression of the bioﬁlm occurred. The advantages of this technique are
minimal sample preparation and capability to observe an intact, hydrated
bioﬁlm (Surman and others 1996).
The differential interference contrast (DIC) and ﬂuorescence micro-
scope consists of a conventional light microscope with UV ﬂuorescence
and differential interference contrast through a mercury lamp. This sys-
tem allows for the examination of bioﬁlms without prior preparation and
without a coverslip, so good topographical data are obtained without the
compression of the bioﬁlm by a coverslip. This technique allows for the
measurement of the depth of the bioﬁlm. The use of stains permitted dif-
ferentiation between viable and nonviable cells (Surman and others 1996).
Confocal scanning laser microscopy (CSLM) allows for optical section-
ing and the construction of 3-D images. The optical sectioning capabilities
are based on the confocal pinhole principle, which removes light that does
not originate from the specimen plane in focus. Using several different
ﬂuorophores, a confocal microscope equipped with different detectors
can produce multiple images simultaneously with the optical series. In
this way spatial relationships of differential structures can be determined
(Surman and others 1996). The resolution of a confocal microscope is
1.4 times greater than that of other optical microscopes (Carmichael and
others 1999). CSLM can provide detailed information on location and
viability of microorganisms without disturbing the physical location of
the organism relative to the plant structure (Takeuchi and Frank 2001).
Reisner and others (2003) used CSLM to examine the architecture ofE. coli
K-12 bioﬁlms in continuous ﬂow cell cultures over time. The presence of
IncF plasmids induced bioﬁlm formation similar to that ofP. aeruginosa.
MatureE. coliK-12 bioﬁlms possessed 70–100-μm structures that extend
into the liquid phase.
Mattila and others (1997) used SEM, TEM, and confocal microscopy to
observe seawater bioﬁlms on stainless steel. Using microscopy, bioﬁlms
were observed forming in a stepwise fashion. First individual rods at-
tached, next came the attachment of oval-shaped organisms, followed by
spiral-shaped bacteria. Finally, a thin layer covered the surface. This layer
was visible only in SEM when it was disturbed. It was not visible in TEM
or using the light microscope. This demonstrates the advantage of using
several microscopic imaging techniques. SEM also revealed the presence
of mushroom-like microcolonies. TEM sections of the interior of the ﬁlm
showed small cells packed in an exopolymeric material and CSLM demon-
strated the presence of polysaccharide in the matrix. Development of
bioﬁlm was also observed using CSLM, with total coverage of the stainless
steel surface reaching 10–20%.

Exploring the Variety of Random
Documents with Different Content

dat, Uwe Excellentie!” hernam de kastelein, „ten einde gij op uw
hoede zoudt zijn....”—„En heeft hij in zijn woede niemand
genoemd?”—„Ja, hij sloeg op zijn zak en zeide: Wij zullen zien, wat
de heer de Tréville van die behandeling, zijn gunsteling aangedaan,
zeggen zal.”—„De heer de Tréville?” zeide de onbekende, meer
aandachtig wordende: „hij sloeg op zijn zak, den naam van den heer
de Tréville noemende? Laat eens hooren, mijn goede kastelein!
terwijl uw jongeling buiten kennis was, zult gij zeker ook wel eens
diens reiszak hebben nagezien. Wat was er in?”—„Een brief voor den
heer de Tréville, kapitein der musketiers.”—„Inderdaad?”—„Zooals ik
de eer heb u te zeggen, Excellentie!”
De waard, met niet veel doorzicht begaafd, bespeurde de
uitdrukking niet, welke deze woorden aan de gelaatstrekken van den
onbekende mededeelden. Deze verliet het venster, tegen welks
kozijn hij steeds met den elleboog geleund stond, en als iemand die
onrustig is, rimpelde zich zijn voorhoofd.—„Duivelsch!” mompelde
hij, „zou Tréville dien Gaskonjer op mij hebben afgezonden? Hij is
nog zeer jong! maar een degensteek is daarom niet minder een
degensteek, hoe jong hij ook zijn moge, die hem toebrengt, en men
hoedt zich minder voor een knaap dan voor een man; een kleine
hinderpaal is soms voldoende om een groot doel te doen
mislukken.”—En de onbekende verviel in een overpeinzing, die
eenige minuten bleef aanhouden.
„Luister eens, kastelein! kunt gij mij van dien razende niet
ontslaan? Ik wil zijn dood niet op mijn geweten hebben, en echter,”
voegde hij er bij met een uitdrukking van koele bedreiging, „echter
hindert hij mij. Waar is hij?”—„In de kamer mijner vrouw, op de
eerste verdieping, waar men hem verbindt.”—„Heeft hij kleederen en
reiszak bij zich? Heeft hij zijn buis nog aan?”—„Neen, dit alles is
beneden in de keuken. Maar dewijl die jonge gek u hindert....”—„Wel
zeker, hij verwekt immers in uw herberg een verwarring, die
fatsoenlijke lieden niet kunnen verdragen. Ga mijn rekening
opmaken en roep mijn lakei.”—„Wat, gaat mijnheer ons reeds
verlaten?”—„Gij wist dit immers, daar ik u bevel heb gegeven, mijn
paard te zadelen. Heeft men mij niet gehoorzaamd?”—„Wel zeker, en

zooals Uwe Excellentie heeft kunnen zien, staat haar paard geheel
gereed voor de groote poort, om te vertrekken.”—„Dan is het goed,
doe nu wat ik u heb gelast.”—„Ai!” zeide de kastelein bij zich zelven,
„zou hij voor dien kleinen jongen bang zijn?”—Maar een gebiedende
blik van den onbekende deed hem zwijgen; en hij vertrok, nederig
buigende.
„Het is volstrekt noodzakelijk, dat milady1) door dien knaap niet
wordt gezien,” ging de vreemdeling voort; „zij zal spoedig hier
voorbijkomen; zij had er reeds moeten zijn. Het zal waarschijnlijk het
best zijn, dat ik te paard stijg en haar tegemoet rijd. Indien ik maar
kon weten, wat die brief aan den heer Tréville behelst.”—En de
vreemdeling, aldus mompelend, begaf zich naar de keuken.
Onderwijl was de kastelein, die volstrekt niet vermoedde, dat het de
tegenwoordigheid des jongelings was, die den vreemdeling uit zijn
herberg joeg, naar boven bij zijn vrouw gegaan, en had d’Artagnan
volkomen in het bezit zijner geestvermogens gevonden. Toen, terwijl
hij hem deed begrijpen, dat de politie zijn twistzoeken met een
edelman wel eens slecht zou kunnen opnemen, want naar de
meening van den kastelein kon de vreemdeling niets anders dan een
edelman zijn, noopte hij hem, ondanks zijn zwakheid, op te staan en
zijn weg te vervolgen.
1) Wij weten zeer goed, dat de benaming van „Milady” niet anders
gebruikt wordt, dan wanneer die door den familienaam wordt
gevolgd. Maar wij hebben dit zóó in dit manuscript gevonden, en
durven het niet op ons nemen, hierin iets te veranderen.
D’Artagnan, ten halve buiten kennis, stond dan op zonder buis
aan en zijn hoofd met zwachtels bedekt, en door den kastelein
voortgeduwd, begon hij de trap af te klimmen; maar in de keuken
gekomen, was het eerste wat hij op straat ontwaarde zijn vijand, die
gerust stond te praten voor het portier van een onhebbelijke koets,
bespannen met twee zware Normandische paarden. De vrouw tot
wie hij sprak, en wier hoofd zich in het geopend venster van het
portier vertoonde, was twintig of twee en twintig jaar oud.—Wij
hebben reeds gezegd, met welken bliksemsnel onderzoekenden

oogopslag d’Artagnan al de trekken van een gelaat wist op te
nemen, hij bemerkte dus dadelijk, dat de dame jong en schoon was.
En die schoonheid trof hem te meer, daar zij geheel vreemd was aan
een bewoner van zuidelijke streken, zooals d’Artagnan, die voor het
eerst zijn land verlaat. Zij was een blondine, met lange lokken, die
haar op de schouders vielen, groote, kwijnende blauwe oogen,
rooskleurige lippen en albastwitte handen, en hield een zeer
levendig gesprek met den vreemdeling.
„Dus Zijne Eminentie beveelt mij....?” vroeg de dame.—
„Oogenblikkelijk naar Engeland terug te keeren, en het hem
onmiddellijk te berichten, wanneer de hertog Londen mocht
verlaten.”—„En de overige bevelen, waarnaar ik zal moeten
handelen?” vroeg de schoone reizigster.—„Zij zijn in deze doos
gesloten, die gij niet zult openen dan aan de overzijde van het
kanaal.”—„Zeer wèl, en gij, wat moet gij doen?”—„Ik? ik keer naar
Parijs terug.”—„Zonder dien kleinen kwaden jongen te kastijden?”
vroeg de dame. De onbekende wilde antwoorden, maar op het
oogenblik, dat hij den mond opende, snelde d’Artagnan, die alles
gehoord had, de voordeur uit.—„Hier is de kleine, kwade jongen, die
anderen kastijdt,” riep hij, „en ik hoop, dat nu degene, dien hij zal
kastijden, hem niet zooals den eersten keer zal ontsnappen.”—„Hem
niet zal ontsnappen?” hernam de onbekende, de wenkbrauwen
fronsende.—„Neen, want ik veronderstel, dat gij in de
tegenwoordigheid eener vrouw niet op de vlucht zult durven
gaan.”—„Bedenk!” riep milady uit, den edelman de hand aan zijn
degen ziende slaan, „bedenk, dat de minste vertraging alles kan
doen mislukken.”—„Gij hebt gelijk!” riep de edelman; „vertrek dus
van uw kant, ik zal dit van den mijnen doen.”—En de dame met het
hoofd groetende, sprong hij in den zadel, terwijl de koetsier van het
rijtuig flink de zweep op de paarden legde. Beide personen
verwijderden zich nu in vollen galop, elk langs een der einden van de
straat.
„Hei! uw vertering!” schreeuwde de kastelein, wiens beleefdheid
voor zijn reiziger in diepe verachting veranderde, toen hij hem zag
vertrekken zonder te betalen.—„Betaal dan uilskuiken!” riep de

reiziger tot zijn lakei, die den kastelein twee of drie zilverstukken
voor de voeten wierp en zijn meester achterna reed.—„O, lafaard!
ellendeling! O, valsche edelman!” riep d’Artagnan, den lakei op zijn
beurt nasnellende. Maar de gekwetste was nog te zwak, om een
dergelijke krachtinspanning vol te houden. Nauwelijks een tiental
schreden afgelegd hebbende, begonnen zijn ooren te suizen, een
duizeling beving hem, en een bloedige nevel belette hem te zien; en
te midden der straat neervallende, bleef hij roepen: „Lafaard!
lafaard! lafaard!”—„Hij is inderdaad zeer lafhartig,” mompelde de
kastelein, d’Artagnan naderende, en door deze vleitaal zich met den
armen jongeling trachtende te verzoenen, zooals de reiger uit de
fabel met de slak.—„Ja, wel lafhartig,” mompelde d’Artagnan, „maar
zij! zij is zeer schoon!”—„Wie zij?” vroeg de kastelein.—„Milady!”
mompelde d’Artagnan, en hij geraakte voor de tweede maal buiten
kennis.—„Om het even,” zeide de kastelein, „ik verlies er twee; maar
deze blijft mij over, dien ik ten minste zeker ben eenige dagen hier
te houden. Dat zal mij dan nog elf kronen doen winnen.”
Men herinnert zich, dat die kronen juist de som uitmaakten,
welke in de beurs van d’Artagnan overgebleven was. De kastelein
had op elf dagen ziekte van zijn gast gerekend, tegen een kroon
daags, maar hij had zonder zijn gast gerekend. Den volgenden dag,
op klokslag van vijf uur, stond d’Artagnan op, ging naar de keuken,
vroeg, behalve nog eenige bestanddeelen, van welke de lijst niet tot
onze kennis gekomen is, wijn, olie en rozemarijn, en met het
voorschrift zijner moeder in de hand bereidde hij een balsem, met
welken hij zijn talrijke wonden zalfde; zijn verband vernieuwde hij
zelf, de hulp eens heelmeesters hiertoe niet willende inroepen.
Waarschijnlijk ten gevolge der geestkracht van den balsem der
heidin, en misschien ook wel een weinig uit hoofde van de
afwezigheid eens dokters, was d’Artagnan reeds dienzelfden avond
goed ter been, en den volgenden dag bijna genezen.... Maar op het
oogenblik, toen hij den rozemarijn, de olie en den wijn zou betalen,
—het eenige, wat de ruiter had gebruikt, daar hij streng gevast had,
terwijl integendeel het gele paard, althans naar des waards
verzekering, drie maal meer had gegeten dan men redelijkerwijs,

zijn grootte in aanmerking genomen, zou hebben kunnen
veronderstellen,—vond d’Artagnan niets anders in zijn zak dan zijn
kaal, fluweelen beursje met de elf kronen, die het bevatte; maar wat
den brief voor den heer de Tréville betreft, deze was verdwenen....
De jongeling begon dien brief met het grootste geduld te zoeken, al
zijn zakken meer dan twintig malen keerende en weder omkeerende,
zijn valies uitpakkende en weder inpakkende, zijn beurs open en toe
doende doch toen hij eindelijk de zekerheid had verkregen, dat de
brief niet te vinden was, verviel hij voor de derde maal in een aanval
van woede, welke hem bijna een vernieuwde uitgaaf voor wijn en
welriekende oliën zoude hebben gekost; want toen de kastelein den
jongen heethoofd in drift ontstoken zag, dreigende alles in de
herberg te zullen vernielen, indien zijn brief niet terechtkwam, had
hij zich reeds van een staak voorzien, terwijl zijn vrouw met een
bezemstok, en de knechts voorzien met dezelfde stokken, die den
vorigen dag hadden gediend, kwamen toesnellen.—„Mijn
aanbevelingsbrief!” riep d’Artagnan, „mijn aanbevelingsbrief! of
sangdieu! ik rijg u allen aan mijn degen als een ris ortolanen aan het
spit.”
Ongelukkiglijk belette een zekere omstandigheid den jongeling
zijn bedreiging uit te voeren; want, zooals wij gezegd hebben, zijn
degen was bij het eerste gevecht in twee stukken gebroken, hetgeen
hij geheel en al had vergeten.... Zoo kwam het dat, toen d’Artagnan
zijn zwaard wilde trekken, hij zich eenvoudig gewapend zag met een
acht of tien duim lang stuk degen, wat de kastelein zorgvuldig weder
in de scheede had gestoken. Van het andere stuk des degens had hij
zich behendig meester gemaakt, om er zich een lardeerpriem uit te
maken. Intusschen zou deze teleurstelling waarschijnlijk onzen
vurigen jongeling niet hebben tegengehouden, indien de waard niet
had overwogen, dat de eisch van zijn gast volkomen billijk was.
„Maar waarlijk,” zeide hij, zijn staak latende vallen, „waar kan die
brief zijn!”—„Ja, waar is die brief?” riep d’Artagnan. „Vooreerst zeg ik
u, dat die brief voor den heer de Tréville is, en dat hij moet worden
teruggevonden, zoo niet dan zal hij dien wel terecht doen komen!”—
Deze bedreiging was voldoende, om den kastelein nog meer angst

aan te jagen. Immers na den koning en den kardinaal, was de heer
de Tréville de man, wiens naam misschien het meest in den mond
was, niet alleen der krijgslieden, maar zelfs der burgers.—Er was,
wel is waar, nog zekere vader Josef, maar diens naam werd slechts
zeer zacht genoemd, zoo groot was de vrees, welke die grijze
eminentie (zoo noemde men den vertrouweling des kardinaals)
inboezemde.—Zijn staak ver van zich werpende en zijn vrouw
gebiedende evenzoo met haar bezem en zijn knechts zulks met hun
stokken te doen, gaf hij eerst het voorbeeld door ijverig naar den
verloren brief te zoeken.—„Bevatte de brief iets van waarde?” vroeg
de kastelein, na een oogenblik vruchteloos gezocht te hebben.—
„Sandis! dat geloof ik!” riep de Gaskonjer, die op dien brief rekende,
om zijn fortuin aan het hof te maken: „Hij bevatte mijn fortuin.”—
„Spaansche schuldbrieven?” vroeg de angstige waard.—
„Schuldbrieven op de bijzondere schatkist van Zijne Majesteit,”
antwoordde d’Artagnan, die door dezen aanbevelingsbrief er op
rekende, in dienst des konings te geraken, en daarom meende dat
hij, zonder te liegen, dit eenigszins twijfelachtig antwoord kon
geven.
„Duivelsch!” riep de geheel en al wanhopige kastelein uit.
„Maar om het even,” ging d’Artagnan voort, met nationale
grootsprekendheid, „het doet er niet toe, het geld beteekent niets:
de brief was het voornaamste. Ik had liever duizend pistolen dan
hem verloren.”—Hij zou even veel gewaagd hebben met twintig
duizend te zeggen, maar hij werd nog door zekere jeugdige
schaamte teruggehouden.
Er ging eensklaps een licht op in het verstand van den kastelein,
die zich naar den duivel wenschte, dat hij niets vond.—„Die brief is
niet verloren!” riep hij.—„Zoo!” zeide d’Artagnan.—„Neen, hij is u
ontnomen.”—„Ontnomen, en door wien?”—„Door den edelman van
gisteren. Hij is in de keuken geweest, waar uw buis lag; hij was er
geheel alleen. Ik zou durven wedden, dat hij het is, die hem
gestolen heeft.”—„Gelooft gij?” vroeg d’Artagnan, nog weinig
overtuigd: want hij kende beter dan iemand de belangrijkheid, die

deze brief voor hem alleen had en zag daarin niets wat de
begeerlijkheid zou hebben kunnen opwekken. Want inderdaad, niet
één der knechts, niet één enkele der in de herberg zijnde reizigers,
zou iets gewonnen hebben door het bezit van dat papier.
„Gij zegt,” hernam d’Artagnan, „dat gij vermoeden hebt op dien
onbeschoften edelman?”—„Ik zeg u, dat ik er zeker van ben,” ging
de kastelein voort; „toen ik hem berichtte, dat Uwe Excellentie de
gunsteling des heeren de Tréville waart, en gij zelfs een brief voor
dien voornamen edelman hadt, scheen hij zeer onrustig en vroeg
mij, waar die brief was; waarop hij haastig naar de keuken ging,
waar hij wist dat uw buis lag.”—„Dan is hij de dief,” antwoordde
d’Artagnan. „Ik zal mijn klacht bij den heer de Tréville inleveren, en
deze zal zich bij den koning beklagen.”—Daarop haalde hij, met een
majestueuze houding, twee kronen uit zijn beurs, gaf ze aan den
kastelein, die hem, met den hoed in de hand, tot aan de deur
geleidde, waar hij op zijn geel paard steeg, dat hem zonder verdere
ontmoetingen tot voor de poort St. Antoine te Parijs bracht, waar
zijn eigenaar het voor drie kronen verkocht; hetgeen vrij goed
betaald was, aangezien d’Artagnan het gedurende den laatsten rit
zeer had afgereden. De paardenkooper, aan wien d’Artagnan het
voor genoemde negen franken afstond, ontveinsde het den jongeling
dan ook niet, dat hij dien buitengewoon hoogen prijs alleen gaf om
de zonderlinge kleur van het haar.
D’Artagnan trad dus te voet Parijs binnen, zijn valiesje onder den
arm dragende, en niet eer rust nemende, voordat hij een kamer had
gehuurd, die overeenkwam met de geringheid zijner middelen. Die
kamer was onder de dakpannen, in de Doodgraversstraat, bij het
Luxembourg. Zoodra hij den godspenning had gegeven, nam
d’Artagnan bezit van zijn verblijf, en besteedde hij het overige van
den dag met aan zijn buis en aan zijn broek eenige franjes te
naaien, die zijn moeder van een bijna nieuw kleedingstuk van den
ouden heer d’Artagnan losgetornd en hem in stilte gegeven had;
vervolgens ging hij naar de oudijzermarkt een nieuwe degenkling
koopen; daarop begaf hij zich naar het Louvre en vroeg den eersten
musketier, dien hij ontmoette, waar het hotel van den heer de

Tréville was gelegen. Men antwoordde hem, in de straat de Oude
Duiventil, hetgeen juist in de nabijheid was der kamer, die
d’Artagnan had gehuurd; een omstandigheid, welke hem een goed
teeken voor den gelukkigen uitslag zijner reis scheen; waarna hij
zich, tevreden over de wijze, waarop hij zich te Meung had
gedragen, zonder wroeging over het verledene, vol vertrouwen in
het tegenwoordige, en van hoop op de toekomst, te bed begaf en
den slaap des dapperen sliep.—Deze, nog geheel landelijke slaap,
bracht hem tot des ochtends negen uur, toen hij opstond, om zich
naar dien vermaarden heer Tréville te begeven, die, volgens de
vaderlijke schatting, de derde personage des koninkrijks was.

HOOFDSTUK II.
De antichambre des heeren de Tréville.
De heer de Troisville, zooals zijn geslacht zich nog in Gaskonje
noemde, of de Tréville, zooals hij zich eindelijk te Parijs had
genoemd, was inderdaad op dezelfde wijze begonnen als
d’Artagnan, dat is te zeggen, zonder een duit geld in den zak, maar
voorzien van dat kapitaal van moed, geslepenheid en
stijfhoofdigheid, door hetwelk het ouderlijk erfdeel den armsten,
geringsten Gaskonjischen edelman soms meer geeft, dan de rijkste
edelman uit Périgord of Berry in klinkende specie ontvangt. Zijn
onbeschrijfelijke moed, zijn nog onbeschrijfelijker geluk, in een tijd
dat de slagen als hagel neervielen, hadden hem tot op de hoogste
sport dier steile ladder geheschen, die men hofgunst noemt, en van
welke hij, vier sporten tegelijk overschrijdende, het toppunt had
bereikt.—Hij was des konings vriend, die, zooals bekend is, de
nagedachtenis van zijn vader, Hendrik IV, zeer vereerde. De vader
van den heer de Tréville had hem zóó getrouwelijk gediend in zijn
oorlogen tegen de Ligue, dat, bij gebreke van klinkende munt,—iets,
dat den Bearnees geheel zijn leven ontbrak, hem, die steeds zijn
schulden betaalde met het eenige, wat hij niet noodig had te leenen:
met geestigheid,—dat, bij gebreke van klinkende munt, zeggen wij,
hij hem na de inneming van Parijs, verlof had gegeven tot zijn
wapenschild te nemen een gouden leeuw op een rood veld, met
deze spreuk: Fidelis et fortis. Dit was zeer veel voor de eer, maar
weinig voor den lichamelijken welstand. Ook toen de beroemde
lotgenoot van den grooten Hendrik overleed, liet hij niets anders aan
mijnheer zijn zoon na dan zijn degen en die spreuk. Dank zij deze
dubbele gift en den vlekkeloozen naam, die hem vergezelde, werd
de heer de Tréville in het huis van den jongen prins toegelaten, waar
hij zich zoo goed van zijn degen bediende, en zoo getrouw aan zijn

devies, dat Lodewijk XIII, een der behendigste schermmeesters van
zijn tijd, de gewoonte had te zeggen, dat, had hij een vriend, die
een tweegevecht zou moeten aangaan, hij hem den raad zou geven,
vooreerst hem zelven als getuige te nemen en daarna Tréville,
misschien wel dezen vóór hem.—Ook had Lodewijk XIII een
oprechte genegenheid voor Tréville: die genegenheid was, wel is
waar, koninklijk, en dus baatzuchtig, maar het was in allen gevalle
genegenheid; want in dien rampzaligen tijd trachtte men vooral zich
te omringen met menschen van den aard als Tréville. Velen konden
het woord sterk, dat het tweede gedeelte van zijn spreuk uitmaakte,
maar slechts weinige edellieden konden den bijnaam van getrouw op
zich toepassen, die bij hem voorafging. Tréville was een der laatsten;
hij bezat die zeldzame eigenschap, namelijk verstandig gehoorzaam
te zijn als de dog; hij was begaafd met een blinden moed, een
snellen blik en een behendige hand; het oog was hem slechts
gegeven om te zien, of de koning ook over den een of anderen
ontevreden was, en de hand om dien te treffen, bij voorbeeld een
Besme, een Maurevers, een Poltrot de Méré, een Vitry; kortom, tot
hiertoe had aan Tréville slechts de gelegenheid ontbroken; maar hij
wachtte die en was vastbesloten ze bij haar drie haren te grijpen,
indien ze ooit onder het bereik zijner hand kwam. Lodewijk XIII
verhief dan ook de Tréville tot kapitein zijner musketiers, die voor
Lodewijk XIII, wat hun gehechtheid, of liever hun dwepende
verknochtheid betrof, dat waren, hetgeen de vertrouwelingen voor
Hendrik III en de Schotsche garde voor Lodewijk XI waren.
Van zijn kant had de kardinaal in dat geval niet voor den koning
onder gedaan. Toen hij de machtige keurbende had gezien, met
welke Lodewijk XIII zich omringde, wilde die tweede, of liever die
eerste koning van Frankrijk ook een wacht om zich zien. Hij had dan
ook zijn musketiers, zooals Lodewijk XIII de zijne, en men kon zien,
hoe die twee naijverige machten voor hun dienst in al de provinciën
van Frankrijk en zelfs in vreemde staten de beroemdste krijgslieden
deden werven. Ook twistten Richelieu en Lodewijk XIII dikwijls des
avonds, onder het schaakspel, over de verdiensten hunner dienaren.
Elk roemde het fiere uiterlijk en den moed der zijnen, en, luide zich

tegen de tweegevechten en twisten verheffende, hitsten zij hen in
stilte tegen elkander op, en gevoelden zij hevig verdriet of
buitensporige vreugd over de nederlaag of over de overwinning der
hunnen. Althans zoo luidden de gedenkschriften van hem, die bij
eenige dezer nederlagen en bij vele dier overwinningen
tegenwoordig was.
Tréville kende het zwak zijns meesters; hieraan was de zoo
langdurige en onafgebroken gunst des konings toe te schrijven, die
den naam niet had een zeer getrouw vriend te zijn. Hij liet zijn
musketiers voor den kardinaal Armand du Plessis paradeeren op een
zoo tergende wijze, dat de grijze knevels van Zijne Eminentie van
toorn opkrulden. Tréville verstond den oorlog van dien tijd wonderlijk
wel, in welken men, wanneer men niet ten koste van zijn vijand
leefde, zulks ten koste zijner medeburgers deed: immers zijn
krijgslieden vormden een bende geweldenaars, die niet anders dan
door hem tot hun plicht konden gebracht worden. Losbandig,
dronken, gehavend verspreidden zich de musketiers des konings, of
liever die van den heer de Tréville, in de kroegen, op de
wandelingen, in de openbare speelhuizen, groot geweld makende,
hun knevels opstrijkende en met hun degens kletterende, terwijl zij
er een wellust in vonden de lijfwacht des kardinaals, wanneer zij
eenigen er van op straat ontmoetten, tegen het lijf te loopen en dan
schertsende den degen te trekken; somwijlen verloren zij bij die
gelegenheid het leven, maar in dat geval waren zij zeker beweend
en gewroken te zullen worden; ook vaak hun vijanden het leven
ontnemende, waren zij verzekerd niet in de gevangenis te zullen
beschimmelen; want de heer de Tréville was steeds dáár, om hen
terug te eischen. Ook werd de heer de Tréville op allerlei wijzen door
die lieden, welke hem aanbaden, geprezen en bezongen, en hoezeer
mannen van moord en doodslag, stonden zij voor hem als scholieren
voor den meester, bevend en het minste bevel gehoorzamend;
gereed in den dood te ijlen, om de minste smet, die op hen mocht
kleven, uit te wisschen.
De heer de Tréville had vooreerst van dien machtigen hefboom
voor den koning en van de vrienden des konings gebruik gemaakt,

en vervolgens voor zich zelven en zijn vrienden.—Trouwens, in geen
enkel der gedenkschriften dier tijden, die zoovele gedenkschriften
hebben nagelaten, ontwaart men, dat die eerzame edelman zelfs
door zijn vijanden is beschuldigd geworden—en hij had veel
vijanden, zoowel onder hen die de pen, als onder hen die den degen
voerden—nergens ontwaart men, zeggen wij, dat die waardige
edelman beschuldigd is geworden, zich voor de hulp, door zijn
Seïden verleend, te hebben laten betalen. Met den zeldzaamsten
aanleg voor intrigues, waardoor hij zich met de grootste intriganten
kon gelijk stellen, was hij echter eerlijk man gebleven. En, wat meer
zegt, ondanks de geweldige degenstooten, die de ledematen
verstijven, en de meest afmattende krijgsoefeningen, was hij een
der beminnelijkste losbollen, een der netste modepoppen, een der
geestigste zoete-woordjes-zeggers van zijn tijd geworden: men
sprak van de verliefde avonturen van de Tréville, zooals men twintig
jaren te voren van die van Bassompierre had gesproken, en dat
beteekende nog al iets. Alzoo was de kapitein der musketiers
bewonderd, gevreesd en bemind, hetgeen den hoogsten trap van
menschelijk geluk daarstelt.
Lodewijk XIV verdoofde al de kleine sterren van zijn hof door zijn
zich wijd uitspreidenden stralenglans; maar zijn vader, een zon
pluribus impar2), liet aan elk zijner gunstelingen zijn persoonlijken
glans behouden, en aan elk zijner hovelingen zijn eigen waarde.
Behalve de ochtendbezoeken bij den koning en den kardinaal, telde
men toen te Parijs meer dan tweehonderd huizen, waar men
dergelijke bezoeken, die zeer in de mode waren, ontving, en onder
deze waren die van de Tréville de talrijkste.—De binnenplaats van
zijn hotel, in de straat de Oude Duiventil, geleek een legerkamp,
zoodra het des zomers zes en des winters acht uur had geslagen;
vijftig tot zestig musketiers, die zich daar schenen af te lossen, om
steeds een ontzagwekkend getal te vormen, wandelden er op en
neer, steeds in volle krijgstoerusting en op alles voorbereid. Langs
een dier groote trappen, op welks grond onze tegenwoordige
beschaving een geheel huis zou bouwen, gingen de Parijsche jagers
naar een of anderen voordeeligen post, de landedellieden, begeerig

in dienst te treden, en de met allerlei kleuren opgesmukte lakeien,
die den heer de Tréville de boodschappen hunner meesters kwamen
brengen, op en af. In de voorkamer zaten de uitverkorenen, dat is te
zeggen, zij die genoodigd waren, op lange banken, die een halven
cirkel vormden. Van des morgens tot des avonds hoorde men dáár
een onafgebroken gemompel, terwijl de heer de Tréville in zijn
aangrenzend kabinet bezoeken ontving, klachten aanhoorde,
bevelen gaf, en, evenals de koning op zijn balkon van het Louvre,
zich slechts voor het venster behoefde te plaatsen, om zijn
manschappen en hun wapens in oogenschouw te nemen.
2) De schrijver doelt op de spreuk van Lodewijk XIV, die tot wapen had
aangenomen een zon met dit devies: „nec pluribus impar”; d. i.
voor zeer vele dingen ben ik genoegzaam; dit kenschetst geheel
den trotschen aard van Lodewijk XIV en ook den meer zedigen aard
van Lodewijk XIII, dien de schrijver tot spreuk schijnt te geven:
„pluribus impar”; d. i. voor de meeste dingen ben ik niet berekend.
Op den dag, toen d’Artagnan zich dáár vertoonde, maakte het
gezelschap, vooral op een bewoner der provincie, die voor het eerst
in de hoofdstad komt, niet weinig indruk; het is waar, dat die
buitenman een Gaskonjer was, en dat toen de landgenooten van
d’Artagnan den naam hadden niet erg vatbaar voor blooheid te zijn:
en waarlijk, zoodra men de zware, met groote, vierkante spijkers
beslagene deur door was gegaan, bevond men zich te midden van
een troep krijgslieden, die op de binnenplaats op en neer
wandelden, elkander toeriepen, met elkander twistten of zich
vermaakten. Om zich door dit als bruisende baren woelend gedrang
een weg te banen, moest men officier, voornaam heer, of schoone
dame zijn. Het was dan te midden van dat gedrang en dien bajert,
dat onze jongeling met een kloppend hart voorttrad, zijn langen
degen met de eene hand tegen zijn mager been, en met de andere
zijn vilten hoed bij den rand houdende, op zijn gelaat den flauwen,
verlegen en boerschen glimlach vertoonende van hem, die zijn
verlegenheid tracht te verbergen. Zoodra hij een groep voorbij was,
schepte hij weder adem, hoewel hij begreep, dat men zich omkeerde
om hem na te zien; en voor het eerst van zijn leven vond

d’Artagnan, die tot hiertoe van zich zelven een vrij goed denkbeeld
had gekoesterd, zich belachelijk. Voor de trap gekomen, was hij in
nog grootere verlegenheid; er stonden namelijk op de eerste treden
een viertal musketiers, die zich met de volgende uitspanning
verlustigden, terwijl tien of twaalf hunner wapenbroeders in het
portaal hun beurt afwachtten, om aan het spel deel te nemen. Een
hunner, eenige treden hooger staande, belette, of trachtte althans,
met den degen in de vuist, de drie anderen het opklimmen van de
trap te beletten. De degens van deze drie kliefden als weerlichten de
lucht. D’Artagnan hield die klingen aanvankelijk voor schermdegens,
welker punten waren verstompt, maar hij bespeurde dra aan eenige
schrammen, dat elks wapen integendeel naar eisch was gescherpt
en gepunt, en dat bij het toebrengen dier schrammen, niet alleen de
toeschouwers, maar ook de strijders een woest gejuich aanhieven.
Degene, die op dit oogenblik de trap verdedigde, hield op
verwonderlijke wijs de aanvallers tegen. Een drom van toeschouwers
omringde de strijders. De voorwaarden van dit spel waren: hij, die
geraakt werd, moest zich verwijderen, terwijl ten voordeele van
dengene, door wien hij was geraakt, zijn beurt om ter audiëntie te
gaan verloren was. In vijf minuten tijds werden er drie licht
gekwetst; een aan de hand, de andere aan de kin, de derde aan het
oor; alle door den verdediger van de trap, die zelve ongedeerd bleef,
welke behendigheid, volgens de bepaalde voorwaarden, hem drie
audiëntie-beurten verschafte. Deze uitspanning, inderdaad zoo
moeilijk niet als zij verwonderlijk zijn wilde, verbaasde niet weinig
onzen jongen reiziger, die in zijn land, waar trouwens de driften zoo
spoedig ontvlammen, wat meer voorbereidselen tot een
tweegevecht had zien nemen, zoodat de Gaskonjische bluf dezer vier
strijders hem alles scheen te overtreffen, wat hij tot hiertoe daarvan,
zelfs in Gaskonje, had gezien of gehoord. Hij waande zich in dat
vermaarde reuzenland, werwaarts in lateren tijd zich Gulliver begaf,
en zooveel angst doorstond.
Intusschen bleef er voor d’Artagnan nog veel te zien en te
ondervinden over; hij moest nog het portaal over en de antichambre
binnen. Op het portaal vocht men niet; men sprak er over liefdes-

histories, en in de antichambre over hof-intrigues. Op het portaal
bloosde d’Artagnan, in de voorkamer beefde hij; zijn opgewekte en
ijlende verbeelding, die hem in Gaskonje voor de jeugdige kameniers
niet alleen, maar ook voor hun mevrouwen gevaarlijk maakte, had
nooit, zelfs niet in haar oogenblikken van geestvervoering, de helft
der liefdewonderen, noch het vierde gedeelte der galante
heldendaden gedroomd, welke de beroemdste namen en de minst
omsluierde bijzonderheden zoozeer deden uitkomen. En, werd op
het portaal zijn zedelijkheid gekwetst, niet minder werd in de
voorkamer zijn eerbied voor den kardinaal gekrenkt. Dáár hoorde
d’Artagnan tot zijn groote verbazing de staatkunde, welke Europa
deed beven, luide gispen, zoowel als de bijzondere leefwijze van den
kardinaal, van welke poging ze te doorgronden, zoo vele voorname
en machtige edellieden geboet hadden; die groote, door den ouden
heer d’Artagnan zoo hoog geschatte man strekte hier ten spot aan
de musketiers des heeren de Tréville, en dezen schertsten met zijn
kromme beenen en zijn hoogen rug; enkelen zongen schimpliedjes
op mevrouw d’Aiguillon, zijn minnares, en mevrouw de Combalet,
zijn nicht, en anderen smeedden plannen tegen de pages en de
lijfwacht van den hertog-kardinaal; welk een en ander d’Artagnan
voor de ongerijmdste dolligheid hield. Intusschen hoorde men
bijwijlen den naam des konings onder het geschimp op den
kardinaal uitkomen, doch dan was het, alsof een prop eensklaps,
voor een poos, al die spottende monden stopte; en men zag
schroomvallig rond, den muur van het kabinet des heeren de Tréville
wantrouwende. Dra echter deed opnieuw een toespeling het gesprek
op Zijne Eminentie neerkomen; het gelach werd dan oorverdoovend,
terwijl alle handelingen van den kardinaal zooveel mogelijk
toegelicht werden.
„Op mijn woord, al die lieden staan op het punt geëmbastilleerd
of gehangen te worden,” dacht d’Artagnan „en ik zonder twijfel met
hen; want zoodra ik naar hen luister en hun gesprekken bijwoon, zal
ik als hun medeplichtige worden beschouwd. Wat zou mijn vader wel
zeggen, hij, die mij den eerbied voor den kardinaal zoo ernstig heeft
aanbevolen, indien hij wist in wat heidensch gezelschap ik ben?”—

Het behoeft trouwens niet gezegd te worden, dat d’Artagnan zich in
het gesprek niet durfde mengen; hij bepaalde zich dus er toe uit al
zijn vermogen te luisteren en alles gade te slaan, wat er rondom
hem gebeurde, hiertoe van zijn zintuigen met inspanning gebruik
makende om vooral niets te laten verloren gaan, zoodat, ondanks de
vaderlijke vermaning, hij zich door zijn geaardheid gedreven voelde
en door zijn neigingen overgehaald, om hetgeen er plaats had eer te
roemen dan te laken. Ondertusschen, volkomen onbekend aan de
vele bezoekers van den heer de Tréville, die hem voor het eerst daar
zagen, kwam men hem dra vragen wat hij begeerde. Op deze vraag
noemde zich d’Artagnan met veel ootmoed, drukte op zijn
hoedanigheid van landgenoot en verzocht den kamerdienaar, die
hem deze vraag was komen doen, den heer de Tréville voor hem
een oogenblik gehoor te verzoeken, welke bede deze op
aanmatigenden toon beloofde te zullen overbrengen, wanneer tijd
en gelegenheid zulks toelieten.
D’Artagnan, een weinig van zijn eerste verlegenheid hersteld, had
nu den tijd, eenigszins de gebruiken gade te slaan en de
aangezichten der aanwezenden te beschouwen. Het middelpunt van
de luidruchtige groep was een musketier van een zeer hooge
gestalte, met trotsche gelaatstrekken, en op een zoo zonderlinge
wijze gekleed, dat hij de algemeene aandacht trok. Hij droeg voor
het oogenblik niet het uniformbuis, hetwelk in dien minder vrijen
doch meer onafhankelijken tijd niet volstrekt verplichtend was, maar
een hemelsblauw buis, min of meer kaal en verschoten, en op dat
gewaad een prachtigen bandelier met gouden borduursels,
schitterende als een kabbelende vliet bij zonneschijn. Een lange,
karmozijnroode, fluweelen mantel viel bevallig over zijn schouders,
alleen van voren den schitterenden bandelier bloot latende, waaraan
een reusachtig rapier hing.
Die musketier kwam juist van de wacht en klaagde over
verkoudheid, terwijl hij van tijd tot tijd kuchte. Ook had hij zich
daarom met zijn mantel bedekt, zooals hij aan de omstanders zeide.
En terwijl hij met opgeheven hoofd sprak en trotsch zijn knevels

opstreek, werd zijn geborduurde bandelier met niet weinig geestdrift
bewonderd, en wel het meest door d’Artagnan.
„Wat zal ik u zeggen,” riep de musketier, „het wordt de mode; het
is een dwaasheid, dat weet ik wel, maar het is niet anders.
Buitendien, men mag zich ook wel iets voor het geld der ouderlijke
erfenis aanschaffen.”—„O, Porthos!” riep een der omstanders, „tracht
ons niet te doen gelooven, dat gij dien bandelier van de ouderlijke
gulheid hebt verkregen: eerder van de gesluierde dame, met welke
ik u voorgaanden Zondag in den omtrek der poort St. Honoré
ontmoette.”—„Neen, ik verzeker u op mijn eer en op mijn woord van
edelman, ik heb hem in persoon gekocht, en voor mijn eigen geld,”
antwoordde degene, dien men onder den naam Porthos aanduidde.
—„Ja, zooals ik die nieuwe beurs heb gekocht,” zeide een andere
musketier, „met hetgeen mijn minnares in de oude beurs had
gedaan.”—„Neen waarlijk,” hernam Porthos, „en tot bewijs, ik heb er
twaalf pistolen voor betaald.”—De bewondering steeg nog, hoezeer
de twijfel bleef bestaan.—„Is het niet waar, Aramis?” vroeg Porthos,
zich tot een anderen musketier wendende.
Die musketier vormde een buitengewoon kontrast met dengene,
die hem ondervroeg, en hem bij den naam van Aramis toeriep. Het
was een jongeling van nauwelijks twee of drie en twintig jaar, met
een onschuldig en zachtmoedig gelaat, zwarte, kwijnende oogen en
rooskleurige, fluweelzachte wangen, als een perzik in den herfst; zijn
fijne knevel vormde op zijn bovenlip een volkomen rechte lijn; zijn
handen schenen zich niet te durven neerlaten, uit vrees dat hun
aderen mochten opzwellen, en bijwijlen kneep hij zich de ooren, om
hen een zachte, doorschijnende karmijnkleur te doen behouden.
Gewoonlijk sprak hij weinig en langzaam; dikwerf groette hij met
een zachten glimlach, terwijl hij zijn tanden liet zien, die zeer fraai
waren en voor welke hij groote zorg scheen te dragen, zooals voor
het overige van geheel zijn lichaam. Hij beantwoordde de vraag zijns
vriends met een hoofdknik.—Dit bevestigend teeken scheen al de
twijfelingen ten aanzien van den bandelier te hebben doen
ophouden; men ging voort hem te bewonderen, doch men sprak er

niet meer over, en door een dier snelle overgangen van denkbeelden
veranderde het gesprek eensklaps van onderwerp.
„Wat denkt gij van hetgeen de schildknaap van Chalais verhaalt?”
vroeg een ander musketier, zonder zich tot iemand in het bijzonder
te richten, maar integendeel deze vraag aan het geheele gezelschap
doende.—„En wat verhaalt hij?” vroeg Porthos op hoogen toon.—„Hij
verhaalt, dat men Rochefort, den vertrouweling des kardinaals, in
het gewaad eens kapucijners te Brussel heeft gezien; die vervloekte
Rochefort heeft den heer de Laigues, als een ezel die hij is, fraai om
den tuin geleid.”—„Als een waren ezel! maar is de zaak waar?”—„Ik
heb het van Aramis gehoord,” antwoordde de musketier.—„Wel
zoo!”—„Och! gij weet het immers wel, Porthos!” zeide Aramis. „Ik
heb het u immers gisteren verteld, spreken wij er dus niet meer
over.”—„Er niet meer over spreken, ziedaar uw gevoelen,” hernam
Porthos. „Er niet meer van te spreken! Duivelsch! wat neemt gij
spoedig zulk een besluit. Hoe! de kardinaal laat een edelman
bespieden, hem zijn brieven ontstelen door een verrader, een
gauwdief, een galgenaas; en met behulp van dien verrader, en ten
gevolge dezer brieven, Chalais den hals afsnijden, onder het domme
voorwendsel dat hij den koning het leven ontnemen en Monsieur3)
met de koningin in het huwelijk wilde doen treden! Niemand wist
een woord van dat raadsel, en tot onzer aller verbazing deeldet gij
het ons gisteren mede, en nu, terwijl wij door die tijding geheel
terneergeslagen zijn, komt gij ons aanraden er niet meer van te
spreken.”—„Welnu, laat ons er dan over spreken, daar gij het
begeert,” hernam Aramis geduldig.—„Indien ik de schildknaap van
den armen Chalais ware,” riep Porthos, „dan zou ik dien Rochefort
een leelijk oogenblik doen doorbrengen!”—„En gij zoudt een leelijk
kwartiertje met den rooden hertog doorbrengen,” hernam Aramis
geduldig.—„Ha! ha! de roode hertog! bravo! bravo! de roode
hertog!” antwoordde Porthos, in de handen klappende en
goedkeurend met het hoofd knikkende. „Roode hertog! een
allerliefste naam! Wees gerust, mijn waarde! die aardigheid zal
opgang maken. Wat heeft die Aramis toch een vernuft! En hoe
ongelukkig, dat gij uw roeping niet hebt kunnen volgen, mijn

waarde! wat een lief abtje zou er van u geworden zijn.”—„O! het is
slechts een kort uitstel,” antwoordde Aramis, „den een of anderen
dag word ik het; gij weet wel, Porthos! dat ik mij daarom in de
godgeleerdheid blijf oefenen.”—„Hij zal doen, zooals hij zegt,”
hernam Porthos, „vroeg of laat gebeurt het.”—„Vroeg,” zeide Aramis.
—„Hij wacht slechts op iets anders, om zijn voornemen te volvoeren
en zijn priesterkleed weder aan te trekken, dat nu achter zijn
uniformrok hangt!” riep een ander musketier.—„En wat is dat,
waarop hij wacht?” vroeg een derde.—„Hij wacht, totdat de koningin
de kroon van Frankrijk een erfgenaam zal geschonken hebben.”—
„Schertsen wij hierover niet, mijne heeren!” zeide Porthos;
„Goddank! de koningin is nog jong genoeg hiervoor.”—„Men zegt,
dat de heer de Buckingham in Frankrijk is,” hernam Aramis met een
schalkschen lach, die aan deze zoo schijnbaar onnoozele woorden
een tamelijk schampere beteekenis gaf.
3) Dit was de titel van den oudsten broeder des Franschen konings.
„Aramis! mijn vriend! voor dezen keer gaat gij te ver,” viel
Porthos hem hierop in de rede, „en uw geestigheid overschrijdt
reeds de grenzen; indien de heer de Tréville u hoorde, zouden uw
woorden u slecht bekomen.”—„Wilt gij mij een les geven, Porthos!”
riep Aramis, in wiens oogen men iets als een bliksemschicht zag
flikkeren.—„Mijn waarde! wees musketier of abt, het een of ander;
maar niet beiden gelijk,” hernam Porthos. „Zie, Athos zeide het u
nog, een paar dagen geleden, dat gij van alle markten te huis zijt!
O, vertoorn u niet, bid ik u, dat dient tot niets; gij weet immers, wat
tusschen ons is overeengekomen, tusschen u, Athos en mij. En al
bezoekt gij mevrouw d’Aiguillon en maakt haar het hof, of mevrouw
de Bois-Tracy, de nicht van mevrouw de Chevreuse, van welke dame,
zooals men zegt, gij de gunst in zoo hooge mate geniet, daarom,
mijn God! behoeft gij uw geluk niet te openbaren, men verlangt uw
geheimen niet te doorgronden; men kent uw bescheidenheid. Maar,
dewijl gij die deugd bezit, wat duivel, waarom beoefent gij die dan
niet ten aanzien Harer Majesteit. Iedereen mag zich, zoo hij wil, met
den koning en den kardinaal bezig houden; maar de koningin is

heilig, en, wanneer men van haar spreekt, dat het dan ten goede
zij.”—„Porthos, gij zijt verwaand als Narcissus. Ik waarschuw u,”
antwoordde Aramis, „gij weet, ik haat het zedenpreeken, behalve als
Athos zulks doet. Wat u betreft, mijn waarde! gij bezit een al te
fraaien bandelier, om hierin uit te munten. Ik zal abt worden,
wanneer mij zulks bevalt, intusschen ben ik musketier; en in deze
hoedanigheid zeg ik, wat mij in den mond komt, en thans behaagt
het mij u te zeggen, dat gij mij verveelt.”—„Aramis!”—„Porthos!”—
„Hola! mijne heeren!” riepen de omstanders.
„De heer de Tréville wacht den heer d’Artagnan.”—Dit kwam, het
rumoer afbrekende, de lakei berichten, die de deur opende. Op deze
aankondiging bewaarden allen het stilzwijgen, terwijl de deur open
bleef, en te midden dier algemeene stilte ging de Gaskonjer de
antichambre in een gedeelte van haar lengte door, en trad hij bij den
kapitein der musketiers binnen, zich van harte geluk wenschende
zoo te stade deze zonderlinge twistpartij verlaten te hebben.

HOOFDSTUK III.
De audiëntie.
De heer de Tréville was op dat oogenblik in een zeer kwade luim;
echter groette hij zeer beleefd den jongeling, die een zeer diepe
buiging maakte, en glimlachte hij, toen hij zich in den Bearneeschen
tongval hoorde aanspreken, die hem èn zijn jeugd èn zijn
geboorteland herinnerde; een tweevoudige herinnering, die altijd bij
den mensch, in welken leeftijd ook, een glimlach op het gelaat
brengt. Maar bijna tegelijkertijd de voorkamer naderende, en
d’Artagnan een teeken met de hand gevende, als om hem verlof te
verzoeken met de anderen te eindigen alvorens met hem te
beginnen, riep hij tot driemalen, bij elken uitroep de stem
verheffende, zoodat hij al de tusschentonen doorliep van den
gebiedenden tot den vergramden: „Athos! Porthos! Aramis!”
De twee musketiers, met wie wij reeds hebben kennis gemaakt,
en die op de beide laatste dezer drie namen antwoordden, verlieten
onmiddellijk hierop de groep, waartoe zij behoorden, en traden het
kabinet binnen, welks deur achter hen toeviel, zoodra zij over den
drempel waren. Hun houding, hoewel niet volkomen gerust, wekte
echter, door de even waardige als onderworpen ongedwongenheid,
de bewondering van d’Artagnan, die in hen halve goden, en in hun
opperhoofd een Olympischen Jupiter, zijn bliksems zwaaiende, zag.
Toen beide musketiers de kamer waren binnengetreden, en de
deur achter hen was dichtgevallen, toen het gonzend gemompel in
de antichambre, hetwelk door de plaats gehad hebbende oproeping
nog meer voedsel had verkregen, opnieuw begonnen was, toen
eindelijk de heer de Tréville drie of vier malen zijn kabinet in de
geheele lengte, in stilte en met gefronste wenkbrauwen, had
doorgewandeld, telkens voorbij Porthos en Aramis gaande, die

onbeweeglijk en stom als op de parade, en als vastgeworteld
stonden, bleef hij eensklaps voor hen staan en hen met zijn
vergramden blik van het hoofd tot de voeten metende, riep hij uit:
„Weet gij wel, wat mij de koning heeft gezegd, en dat niet later dan
gisteren avond, weet gij ’t, mijne heeren?”—„Neen,” antwoordden na
een oogenblik zwijgens beide musketiers; „neen, mijnheer, wij weten
het niet.”—„Maar wij hopen, dat gij ons de eer zult aandoen, het ons
te zeggen,” voegde Aramis er bij op den beminnelijksten toon en
met de bevalligste buiging, die hem mogelijk was.—„Hij heeft mij
gezegd, dat hij in het vervolg zijn musketiers onder de lijfwachten
van den kardinaal zal zoeken.”—„Onder de lijfwachten van den
kardinaal, en waarom dat?” vroeg Porthos driftig.—„Omdat hij wel
ziet, dat zijn krachtelooze wijn door een vermenging met goeden
verbeterd moet worden.”
De twee musketiers werden rood tot in het wit hunner oogen.
D’Artagnan voelde zich zelven niet meer en had gaarne honderd
voeten onder den grond willen zijn.—„Ja, ja,” vervolgde de heer de
Tréville, met meer en meer hevigheid, „ja, en Zijne Majesteit heeft
gelijk; want op mijn eer, de musketiers maken een misselijk figuur
aan het hof. De kardinaal verhaalde gisteren, toen hij met den
koning speelde, en met een zweem van medelijden, die mij zeer
mishaagde, dat die vervaarlijke musketiers, die geweldmakers, en hij
sprak dat woord op een schamperen toon uit, die mij nog veel meer
mishaagde; ‚die koppenhakkers,’ voegde hij er bij, mij met zijn
tijgerkattenoogen aanziende, ‚zaten eergisteren nog laat in den
nacht in de kroeg der straat Férou, terwijl’—en het scheen alsof hij
mij in het gezicht uitlachte—‚een patrouille zijner lijfwacht
genoodzaakt werd die rustverstoorders aan te houden.’ Parbleu! daar
moet ge iets van weten! Musketiers aan te houden! Ge waart er bij,
loochent het niet, men heeft u herkend, de kardinaal heeft u
genoemd. En het komt immers op mij neer, het is immers mijn
schuld; want ik ben het, die de keuze mijner manschappen doe.—
Spreek, Aramis, wat duivel! waarom vroegt gij mij om den
soldatenrok, terwijl u het priesterkleed zoo wel zou gepast hebben.
En gij, Porthos! hebt gij alleen een zoo schitterenden bandelier, om

Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and
personal growth!
ebookname.com

Biofilms in the Food Environment Institute of Food Technologists Series 1st Edition Hans P. Blaschek

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Biofilms in the Food Environment Institute of Food Technologists Series 1st Edition Hans P. Blaschek

About This Presentation

Slide Content

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

TLE-9-Prepare-Salad-and-Dressing.pptxkkk

LESSON 1 ABOUT MEDIA AND INFORMATION.pptx

GRADE-8-AQUACULTURE-WEEKQ1.pdfdfawgwyrsewru

Feelings PP Game FOR CHILDREN IN ELEMENTARY SCHOOL.pptx

Jeopardy_Figures_of_Speech_Template.pptx [Autosaved].pptx

Jeopardy_Figures_of_Speech.pptxvdsvdsvsdvsd