DCD- hoe zit dat nu, een tekst met overzicht

DCD uitleg

1. DCD
Griet Dewitte
LicKinesitherapie
COS-RCA-CVR UZ-Gent
RevakiGent
Praktijk psychomotoriek bij kinderen
1 maart 2016

2. Inhoud
•Zelf ervaren
•Definitie en klinisch beeld
•Geassocieerde problemen
•Comorbiditeit
•Hoe zorg uitbouwen?

3. Definitie
•DevelopmentalCoordinationDisorder
•Coördinatie-ontwikkelingsstoornis

4. Developmentaldisorder:
-blijvend aanwezig
-voortdurende wijziging gedurende de
ontwikkeling, leeftijdsgebonden
-geen verworven stoornis
DSM-5:DevelopmentalCoordination
Disorder: DCD

5. Criterium A
•Het leren en uitvoeren van gecoördineerde motorische
vaardigheden is duidelijk zwakker dan datgene wat je
verwacht bij de leeftijd en de mogelijkheden die het
kind gehad heeft om te oefenen.
•Varieert met de leeftijd
•Kan zich uiten in vertraagde mijlpalen (bv zitten,
kruipen, lopen,…) en in vaardigheden zoals trappen
lopen, fietsen, knoopsluitingen, puzzels,…

6. A
•Zelfs als de vaardigheid verworven is, kan een
zekere onhandigheid of traagheid of minder
nauwkeurigheid aanwezig blijven (in vglmet
leeftijd). Bij oudere kinderen en volwassenen kan
het zich uiten in: moeite om modellen na te
bouwen, balspelen (vooral in teamverband),
handschrift, typen, autorijden,…

7. Criterium B
•Impact op dagelijks leven!
•Voorbeelden: zich aankleden, eten met voor de
leeftijd geschikte werktuigen, deelname aan
fysieke spelletjes, gebruik van specifieke
werktuigen in de klas zoals lat of schaar,
deelname aan groepsactiviteiten op school
•Niet alleen zwakkere uitvoering, meestal ook een
duidelijke traagheid in de uitvoering

8. B
•Schrijven is vaak zeer moeilijk: leesbaarheid
en/of snelheid, met impact op schoolse
vaardigheden
•Bij volwassenen: problemen vooral als snelheid
en nauwkeurigheid vereist zijn

9. Criterium C
•Start in de vroege ontwikkeling (eerste
symptomen)
•Diagnose zelden voor 5 jaar

10. Criterium D
•Geen IQ cut-off: motorische problemen moeten
significant zwakker zijn dan je verwacht bij dat
IQ.
•De motorische problemen mogen geen andere
medische oorzaak hebben, bv kinderen met
hersenletsel of spierziekte

11. Samengevat
PROBLEMEN MET HET LEREN
VAN MOTORISCHE
VAARDIGHEDEN
zoals leren fietsen, zwemmen, veters strikken,
touwspringen, aan-en uitkleden, tekenen,
schrijven,....

12. PROBLEMEN MET HET UITVOEREN VAN
MOTORISCHE VAARDIGHEDEN
•Onvloeiende, houterige motoriek
•Te veel meebewegingen
•Denken te veel na over hun bewegingen, verloopt niet
vanzelf, moeite met volgorde van handelingen
•Onhandig, stuntelig,…
•Traag

13. PROBLEMEN MET HET AUTOMATISEREN VAN DEZE
VAARDIGHEDEN

14. Welke vaardigheden?
•Groot-motorischevaardigheden:
•balvaardigheid: werpen, vangen, stuiten
•springen, lopen, schoppen, enz...
•fietsen, zwemmen, enz…
•Fijn-motorischevaardigheden:
•knopen dichten, schoenveters knopen
•schrijf-motorische vaardigheden
•bimanuelevaardigheden

15. Taken uit het dagelijks leven:
•zelfhygiëne
•zichzelf kleden, zich wassen, handen wassen, toilet
gaan, in-en uit bad, bij natte voeten uitglijden,
mond afvegen, toilet dicht doen, tanden poetsen,…
vragen veel meer inspanning
•neus snuiten
•eerder slordig: jas open, veters open,…

16. •Eetvaardigheid
•hanteren van bestek
•uitschenken, drinken
•fles opendraaien
•eten opscheppen
•prikken met vork
•boterhamdoos opendoen
•rietje in drankje, zakje koekjes openen
•…

17. •Andere zelfredzaamheidsvaardigheden
zoals:
•In-en uit auto
•Gordel aan en uit
•Boekentas open doen
•Bladeren in kaften, perforeren
•Zwemzak vullen,
•Pyjama opplooien
•Elastiekje
•…

18. •vrijetijdsactiviteiten:
•constructiespelen
•knippen, kleven,tekenen, knutselen
•verkleden
•gezelschapsspel: kaarten vasthouden, pionnetje
verplaatsen, dobbelsteen gooien
•buiten spelen
•enz…

19. •Schrijfmotorischeproblemen
•pengreep zeer zwak
•coördinatie van de 3 bewegingen
•latere handvoorkeur
•omkeringen, verkeerde werkrichtingen
•hoekige letters en verbindingen
•zwakke organisatie op het blad
•soms ook spellingssproblemen

20. Geassocieerde problemen
•Problemen om ogen vlot te bewegen
•Visuele en visueel/ruimtelijke problemen
•Taalexpressieve/spraak problemen
•Aandachtsproblemen
•Emotionele problemen

21. Problemen met vlotte
oogbewegingen
•Soms problemen met wisselende fixaties, meer tijd
nodig om van ver naar dicht te kijken en omgekeerd,
bv van bord naar blad
•Niet vloeiend kunnen volgen, gestoorde
oogvolgbewegingen
•Moeite met saccades

22. Visuele/visueel-ruimtelijke
perceptie
•= het vermogen om waar te nemen en
er betekenis aan te geven
•= meer dan zomaar kijken naar een
beeld
•= ook ordenen, benoemen, herkennen,
een ruimtelijke oriëntatie en structuur
aan verbinden

24. Vbvan visuele en
visueel/ruimtelijke
problemen
•Details herkennen in een drukke achtergrond

25. •Ongewone gezichtspunten/contourtekeningen

26. •Onvolledige tekeningen

27. •Ruimtelijk inzicht

28. •Oriëntatie op een kaart

29. •Tekenen

30. •Puzzelen

31. •Bouwen

32. •Meetkunde

33. Geassocieerde problemen
•Taalexpressieve/spraak problemen:
•Onvloeiendheid
•Verbale dyspraxie
•Aandachtsproblemen

34. Geassocieerde problemen
•Sociaal-emotionele problemen:
•Soms clownesk of juist stoer gedrag
•Soms brutaal gedrag
•Soms zeer teruggetrokken gedrag
•Faalangst
•Zwak zelfbeeld
•Blokkeren
•Slachtoffer van pestgedrag

35. •Sociaal-emotionele problemen:
•Worden vaak als koppigbestempeld, ontwikkelen
veel weerstand owvfaalervaringen
•Gaan niet gemakkelijk spontaan tot handelen over,
worden vaak als luibestempeld

36. Comorbiditeit
= het samen voorkomen van verschillende
ontwikkelingsproblemen
•AD(H)D
•Autismespectrumstoornis(ASS)
•Leerstoornissen: dyslexie/dysorthografie, dyscalculie
•Spraak-en taalstoornissen
•Cerebraal Visuele Inperking (CVI)
•Later meer kans op psychische problemen zoals bv
depressie

37. Meer aandacht voor problemen op
adolescenten/volwassen leeftijd
•Fysieke fitheid
•Overgewicht en obesiteit
•Mentale gezondheid (depressie, angst, stress..)
•Meer vermoeidheid
•Blijvende problemen met slecht handschrift
•Problemen met leren autorijden
•Problemen met organisatie en planning
BELANGRIJK! Niet de ernst van aandoening bepaalt prognose maar
kwaliteit van het zelfbeeld

38. Hoe zorg uitbouwen?
•Wie:
•Kind en ouders
•School: klasjuf, zorg, turnjuf, creajuf,….
•Gonjuf
•Therapeut (kine, ergo of logo)
•CLB
•(Thuisbegeleiding)

39. •Overleg: afspraken maken
•Gon:
•uitleg geven: hoe uit DCD zich bij dit kind?
•wekelijks samen zitten met juf
•aanpassen werkblaadjes, mappen, materiaal,….
•psycho-educatie
•Kine/ergo: vaardigheden stap voor stap aanleren, uitleg
aan ouders, psycho-educatie
•Klasjuf, turnjuf, ….
•begrip tonen
•creatief oplossingen bedenken

40. •CLB: tegemoetkomingen/sticordimaatregelen
opstellen
•Ouders:
•Vaardigheden thuis aanleren en inoefenen
•Huiswerk begeleiden

41. Algemeen: voor leerkracht
en ouder
•Zorg dat je de aandacht hebt voor je een opdracht
geeft
•2 dingen tegelijk is moeilijk
•Geef tijd
•Geef waardering/beloning voor de inzet, niet voor het
resultaat
•Neem zeker geen ontspanningsmomenten af
•Hou rekening dat een ontspannende activiteit voor
hen inspannend kan zijn

42. •Pas opdracht aan bij groepsactiviteit of spel
•Bij sportles: verdeel zelf in groepen, leg minder
nadruk op het competitieve
•Blijf oog hebben voor het sociaal-emotionele, hou
pestgedrag goed in de gaten
•Zorg voor een ordelijke, gestructureerde klas of
omgeving

43. •Vooraan in de klas, gezicht naar het bord
•Goede zithouding, aangepast meubilair
•Buddy aanstellen
•Vraag niet om iets extra te schrijven of te kleuren

44. Aanpassen
handvaardigheid
•Kleuren, tekenen, voorbereidend schrijven:
•Juiste pengreep
•Skateboard voor steunnamepols

45. •Plakken

46. •Knippen

47. •Schilderen
•Geodriehoek
•Passer
•Gradenboog
•…

48. Schrijven

49. •Aangepaste lijnen, schrijfmateriaal
•Schrijven reduceren: niet laten overschrijven van
bord, invulbladen, kopiesvan medeleerlingen,
computer, mondelinge toetsen
•Kantlijn benadrukken
•Grijze zone om tussen te schrijven
•Extra lijn tussen laten voor verbetering
•Eigen pengreeptoelaten

50. Organisatieproblemen

51. •Algemeen:
•Kapstok terugvinden, later locker terugvinden
•Eventueel sorteerbakjes
•Kleur per vak
•Eventueel schriften
•Dezelfde zwemzak, jas, boekentas, handdoek,…

52. •organiseren van map
•Map met hendel
•Gekleurde mappen
•Schutbladen
•Bladwijzer, clips of post-it
•Stap voor stap aanleren

53. •Boekentas organisatie
•Stevige boekentas met makkelijke sluiting
•Vaste indeling
•Kartonnen map voor losse bladen

54. •Bank organisatie
•Zo weinig mogelijk
•Eventueel tape gebruiken
•Pennenzak organisatie

55. Klasagenda
•Duidelijke, gestructureerde agenda met voldoende
plaats om te schrijven (groot)
•Gebruik van clip in agenda
•Controleer of de agenda goed is ingevuld, datum op
voorhand invullen
•Niet op einde van de les

56. Toetsen/examens
•Extra tijd
•Ev. aantal vragen reduceren en de punten
verhoudingsgewijs verdelen
•Vragen niet laten overschrijven
•Mondeling laten toelichten
•Uitleg vragen voor examen
•In rustiger lokaal
•Met computer

57. Visueel-ruimtelijke
problemen
•Afdekblad/leeskaart
•Meevolgenmet de vinger
•Veel minder oefeningen op een blad
•Blad verknippen
•Blad vergroten
•Gebruik van groen=links en rechts=rood

58. •Goede kwaliteit van reken-en leesbladen: let op
met kopies
•Werken met kleuren, afbakenen van de soort
oefeningen

59. Wiskunde
•Grotere ruitjesbladen bij cijferen
•Wiskundebladen uitvergroten, minder op een blad
plakken
•Bladen verknippen
•Duidelijk gestructureerde werkbladen

61. •Hanteren rekenmateriaal

62. •Verschillende stapjes in een oef. ev. mondeling laten
verwoorden
•Minder oefeningen wanneer leerstof gekend is
•Rekenmap met rekenplannetjes, vooral bij metend
rekenen en meetkunde

64. Andere vakken
•Kleuren kost inspanning (bv landkaart inkleuren)
•Opzoekwerk vraagt inspanning en tijd (bv in een
woordenboek)
•Muziekinstrument leren bespelen, notenleer
•Turnles: oefening aanpassen, vrijstelling, bij wedstrijd
andere taak geven
•Oriëntatie op een landkaart

65. Tot slot
•Elk kind met DCD is anders
•Bestempel ze niet als lui of onwillig
•Bespreek de problemen die er zijn in een open
sfeer –betrek de ouders erbij
•Omring het kind/de jongere met zorg en warmte

66. VOOR INFO: WWW.DYSPRAXIS.BE
Dank voor uw aandacht!!