Epidemik_parotitda_epidemiologik_nazoratni_tashkillashtirish_va.pptx

Epidemik partition kasallgining oldini olish

1. Epidemik parotitda epidemiologik nazoratni tashkillashtirish va uni o‘tkazish .

2. Reja Parotit ta'rifi 01 Parotit epidemiologiyasi 02 Parotit profilaktikasi 03

3. Parotit (epidemiologik parotit) – asosan bolalar va o‘smirlar o‘rtasida uchraydigan virusli yuqumli kasallik bo‘lib, ko‘pincha qoshimcha so'lak bezlari (ayniqsa, quloq oldi so'lak bezlari) shikastlanishi bilan namoyon bo‘ladi. Bu kasallikni odamlar orasida "tepki" yoki "svinka" deb ham atashadi . TA'RIFI

4. Etiologiyasi va epidemiologiyasi .  Epidemik parotit virusi – paromik­soviruslar guruhiga kiruvchi RNK saqlovchi virus  (Pneumophila parotiditis)   bo‘lib , odamlar va maymunlar uchun patogen hisoblanadi . Ushbu virus neyrotrop xususiyatga ega . Epidemik parotit virusi bilan , asosan , bog‘cha va maktab yoshidagi bolalar kasallanishadi . Bu kasallik o‘g‘il bolalarda qizlarga qaraganda 2 barobar ko‘p uchraydi . U 2 yoshgacha bo‘lgan bolalarda deyarli uchramaydi . Shuningdek , 20 yoshdan oshganlarda ham kasallanish juda kam . Kasallik tarqatuvchisi – epidemik parotit bilan kasallangan bemor . Infektsiyaning atrofdagilarga yuqish xavfi kasallikning dastlabki kunidan boshlab 9 kungacha saqlanib turadi . Infektsiya havo-tomchi yo‘li orqali yuqadi . Virusning tashqariga eng ko‘p chiqa boshlashi kasallikning dastlabki 3-5-kunlariga to‘g‘ri keladi . Virus organizmdan so‘lak va siydik orqali chiqadi . Inkubatsiya davri 11-23 kunga teng . Epidemik parotitga qarshi emlashlar bu kasallikning epidemiya ko‘rinishida uchrashini kamaytirib yubordi . “ Tepki”ning klinik simptomlari o‘tgandan so‘ng kasallik boshqalarga yuqmaydi . Kasallangan odamda umrbod davom etuvchi immunitet paydo bo‘ladi , ya’ni u ikkinchi bor “ tepki ” bilan kasallanmaydi .

5. EPIDEMIOLOGIYA Virus Parotit virusi Paramyxoviridae oilasiga mansub. Yuqish yo'llari Virus nafas yo‘llari orqali yuqadi, ya'ni yo‘talish, aksirish va yaqin muloqot orqali tarqaladi Yoshi Ko‘pincha 5-15 yosh oralig‘idagi bolalarda uchraydi, lekin kattalarda ham kuzatilishi mumkin. Immunitet Bir marta kasallangan odam odatda doimiy immunitet hosil qiladi. Mavsumiylik Ko‘pincha qish va bahor fasllarida ko‘proq uchraydi.

6. Patogenezi .  Epidemik parotit virusi organizmga tushgach , yuqori nafas yo‘llarining shilliq qavatiga joylashib oladi va uning epitelial hujayralarida ko‘paya boshlaydi . Agar virus ko‘zga tushsa , kon’yuktivit ham rivojlanadi . Virus qonga o‘tgach , butun organizm bo‘ylab tarqaladi . Parotit viruslari barcha a’zolarga tarqalsada , ular , asosan , so‘lak bezlari , jinsiy bezlar , oshqozon osti bezi va MNS ni zararlaydi . Ayniqsa , urug‘don zararlanishi ( orxit ) xavflidir . Chunki orxit rivojlanishi keyinchalik spermatozoidlar ishlab chiqarilishini keskin kamaytiradi . Nerv sistemasi zararlanishi seroz meningit , meningoentsefalit , poliradikulonevropatiya va kranial nevropatiyalar ko‘rinishida namoyon bo‘ladi . Viruslarning miya pardalariga o‘tib , seroz meningitni yuzaga keltirishi ko‘p uchraydi . 

7. Miya pardalarida barcha virusli meningitlar uchun xos bo‘lgan patologik o‘zgarishlar rivojlana boshlaydi . Yumshoq va araxnoidal pardalar shishadi , kapillyaropatiya , perdiapedik gemorragiyalar va venoz staz rivojlanadi . Yumshoq pardada diffuz infiltratsiya kuzatiladi , ya’ni perivaskulyar bo‘shliqlarga limfotsitlar va plazmatik hujayralar to‘planadi . Miya qorinchalarining xorioidal chigallari ta’sirlanishi hisobiga likvor ishlab chiqarilishi kuchayadi va IKG rivojlanadi . Buning oqibatida miya qorinchalari va subaraxnoidal sisternalar kengayadi . Ammo bu patologik o‘zgarishlar , odatda , bir-ikki hafta ichida to‘la regressga uchraydi . Parotit infektsiyalardan so‘ng gidrotsefaliya yoki miya pardalarida fibrozli-chandiqli asoratlar deyarli qolmaydi .

8. PRFILAKTIKA Vaksinatsiya Parotitga qarshi eng samarali profilaktika vositasi - MMR (qizamiq, parotit va qizilcha) vaksinasidir. Ushbu vaksina bolalarga 12-15 oylikda va takroriy doza 4-6 yoshda beriladi. Gigiena qoidalariga rioya qilish Qo‘llarni yuvish, niqob taqish va shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish virusning tarqalishini kamaytirishi mumkin. Kasallanganlarni izolyatsiya qilish Parotit aniqlangan bemorlarni izolyatsiya qilish virusning boshqa odamlar orasida tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslikka yordam beradi.

9. Profilaktikasi .  Bolalarga 12 oyligidan boshlab epidemik parotitga qarshi maxsus emlashlar o‘tkaziladi . Bola 6 yoshga to‘lgach , emlash yana takrorlanadi . Kasallik boshqa bolalarga yuqmasligi uchun bemor 9 kunga izolyatsiya qilinadi va vrach nazoratiga olinadi .

10. Epidemik parotitning o‘ziga xos profilaktikasi emlashni o‘z ichiga oladi . 1 yoshgacha bo‘lgan bolalar tirik vaksina (TVV) oladilar , revaksinatsiya esa 6 yoshda ( qizamiq , qizilcha , parotit ) o‘tkaziladi . Virus tarqalishining oldini olish uchun umumiy profilaktik chora-tadbirlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi : Bemorni 9 kunga izolyatsiya qilish . U bilan aloqada bo‘lgan barcha narsalarni dezinfeksiya qilish .