Microteaching : Skill of explanation (Gujarati : Spastikaran kaushaly)

This powerpoint presentation is for theoretical discussion of skill of explanation in Gujarati language prepared and uploaded by Dr. A. R. Mali.

1. ડૉ.
અિમતકુમાર માલી

અધયાપક સહાયક
એલ. એન. કે.
કોલેજ ઓફ એજયુકેશન
(સી.ટી.ઈ.)
પાટણ
સ્પષ્ટીકરણ કૌશલ્ય
9924232407; [email protected]

2. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
ઉદાહરણ ૧ (પ્રસંગ ૨)
ઉદાહરણ ૨ (પ્રસંગ ૧)
•સંદભ:ર: “માઈક્રોટીિચિંગ: અધયાપન કૌશલ્ય” લેખક: ડૉ.
પુનમભ:ાઈ પટેલ પૃષ: ૭૨-૭૩

3. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
ચિંચિંાર
પ્રારંિભ:ક િવિધાન
તેથી, માટે, આમ, કારણકે, પિરણામે જેવિા શબ્દોનો
ઉપયોગ
અંતમાં સમાપન કરતું િવિધાન
છેલ્લે સમજ ચિંકાસતા પ્રશ્નો

4. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ એટલે શું?
િશક્ષક
ખ્યાલ, ઘટના, કે સંકલ્પના માટે
કેમ?
શા માટે?
શું?
િવિષે સમજાવિે

5. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ એટલે શું?
કેમ? શા માટે? શું?
એજી તારા આંગણીયા પૂછીને જે કોઈ આવિે રે.
આવિકારો મીઠો આપજે રે.

6. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ એટલે શું?
કેમ? શા માટે? શું?
ભ:ીના હાથે િસ્વિચિંને ન અડકવિું
મુક્ત લટકાવિતા ચિંુંબક ઉત્તર દિક્ષણ િસ્થર થાય
ax+b=c ને સુરેખ સમીકરણ કહેવિાય
સમાંતર રેખાઓ એકબીજાને છેદતી નથી

7. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ એટલે શું?
કેમ? શા માટે? શું?
શંકુદ્રુમ જંગલોમાં વિૃક્ષો િત્રિકોણાકાર હોય છે
બંગાળની દીવિાની સત્તા મળ્યા પછી અંગ્રેજોને પોતાની
આવિક વિધારવિાનું િવિશાળ ક્ષેત્રિ મળી ગયું
સરકાર વિારંવિાર આવિકવિેરાની મુિક્ત મયારદા બદલે છે.

8. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ એટલે શું?
કેમ? શા માટે? શું?

चाह निह देवो के िसर पर चढुं भागय पर इठलाउं

मुजेतोड लेना वनमाली उस पथ पर देना तुम फैक

मातृभूिम पर िशष चढानेिजस पथ पर जायेवीर
अनेक

गुर बहा गुर िवशु
,
गुर देवो महेशरः
Every Cloud has a silver lining

9. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય
સ્પષ્ટીકરણ માિહિત
કેમ કોણ

શામાટે
ક્યાં
શું ક્યારે

10. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય

સ્પષ્ટીકરણએટલેશું
?

નવિીધટના
/હકીકત/
સંકલ્પનાને

પૂવિારનુભ:વિસાથેસાંકળી

નવિીઘટના
/હકીકત/
સંકલ્પનાનેલગતી

ખૂટતીકડીઓજોડવિો

સ્પષ્ટીકરણએટલેપૂવિારનુભ:વિઅનેનવિીઘટના

વિચચિંેનુંઅનુસંધાન

11. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય

સ્પષ્ટીકરણએટલેશું
?

એકએવિી પ્રિક્રયા છે
વિસ્તુ,
ઘટના કેકાયર

બીજી વિસ્તુ
,
ઘટના કેકાયરસાથેએવિી રીતેજોડાવિું

જેથી નવિી વિસ્તુ
,
ઘટના કેકાયરઅંગેવિધુસમજ િવિકસે
.
વિસ્તુઓ,
ઘટનાકેકાયરવિચચિંેિનયમોકેતકરદવિારા

સંબંધજોડવિાનીપ્રિક્રયાનેસ્પષ્ટીકરણકહેવિાય

12. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય

પૂવિરજાન સાથેનવિા જાનનેજોડવિાથી નવિુંજાન વિધુસરળતાથી

અનેલાંબા ગાળા સુધી યાદ રહેછે અનેસમય આવિેતેજાનનો

ઉપયોગ કરવિો સરળ બનેછે
.

મનોવિૈજાિનક અનેવિૈજાિનક આધાર

13. સ્પષ્ટીકરણકૌશલ્ય

સ્પષ્ટીકરણમાટેનીપ્રયુિક્તઓ
કથન
ઉદાહરણ
કા.પા. કાયર
દશય-
શાવયસાધનનોઉપયોગ

પ્રશ્નોદવિારા
....... !!!!!

14. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
1.પ્રસતનાવર્ના રૂપ િવર્ધાનની રજૂઆતન
2.સમજ આપતના કડીરૂપ શબ્દો – શબ્દસમૂહનો ઉપયોગ
3.ઉપસંહારયુક્તન િવર્ધાનનો ઉપયોગ
4.િવર્દ્યાથીઓની સમજ ચકાસતના પ્રશ્નો

15. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
1.પ્રસતનાવર્ના રૂપ િવર્ધાનની રજૂઆતન
િશક્ષક િવર્દ્યાથીઓને શું િશખવર્વર્ાનું છે તનેના િવર્શે િવર્ધાન કરે
તનેને પ્રસતનાવર્નારૂપ િવર્ધાન કહેવર્ાય.
િવર્દ્યાથીને કશુંક સમજવર્ાનું છે તને અંગે સાંભળવર્ા અને ધ્યાન
આપવર્ા માનિસક રીતને તનૈયાર કરે છે,
તને એક કે એક કરતનાં વર્ધારે િવર્ધાનો હોઇ શકે

16. સપષીકરણકૌશલય

સપષીકરણમાટેનાઇચ્છનીયવર્તનર્તનો
1.
પ્રસતનાવર્નારૂપિવર્ધાનનીરજૂઆતન

એજતનારાઆંગણીયાપૂછીનેજે કોઈઆવર્ેરે
.

આવર્કારોમીઠોઆપજે રે
.

ભીનાહાથેિસવર્ચનેનઅડકવર્ું

સમાંતનરરેખાઓએકબીજનેછેદતનીનથી

શંકુદમજંગલોમાંવર્ૃક્ષોિતકોણાકારહોયછે

સરકારવર્ારંવર્ારઆવર્કવર્ેરાનીમુિક્તનમયાર્તદાબદલે
છે.

17. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.સમજ આપતના કડીરૂપ શબ્દો – શબ્દસમૂહનો ઉપયોગ
િવર્ધાનોને જોડવર્ા માટે ઉપયોગમાં લેવર્ાતના શબ્દો કે
શબ્દસમૂહો
મોટાભાગે સંયોજકો

18. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.સમજ આપતના કડીરૂપ શબ્દો – શબ્દસમૂહનો ઉપયોગ
તનેઓ કારણ, હેતનુઓ કે પિરણામ દશાર્તવર્ે છે, િવર્ધાનોમાં સાતનત્ય જળવર્ે છે
અને સમજ વર્ધુ સપષ કરે છે
હિરતનદ્રવ્યનો રંગ લીલો હોય છે માટે પાંદડા લીલા દેખાય છે.
નાિયકા વર્ષાર્તરૂતનુમાં પોતનાના પિતનનો સંગાથ ઇચ્છતની હતની પિરણામે િવર્િવર્ધ
બહાનાઓ દ્વર્ારા તનેને ચાકરીએ જતનો અટકાવર્ે છે.
હવર્ે પ્રશ્ન થાય કે; શા માટે િહટલરે િમતદેશો સાથેની વર્સાર્તઇલ સંિધનો િવર્રોધ કયો?
Crowd was shouting and cheering because the play was about
to begun.

19. સપષીકરણકૌશલય

સપષીકરણમાટેનાઇચ્છનીયવર્તનર્તનો
2. –
સમજઆપતનાકડીરૂપશબ્દો શબ્દસમૂહનો
ઉપયોગ

સપષતનાકરતનાં

સમજપેદાકરતનાં

િવર્ધાનોનેજોડતનાં

શબ્દોકેશબ્દસમૂહને

કડીરૂપશબ્દો
- શબ્દસમૂહો

20. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
1.સમજ આપતના કડીરૂપ શબ્દો – શબ્દસમૂહનો ઉપયોગ
તનેથી
શા માટે
પછી
માટે પરંતનુ પહેલાં
ના માટે આ રીતને ના દ્વર્ારા
પિરણામે આમ ના વર્ડે
કારણ કે નો હેતનુ
ને લીધે બીજુ

21. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
3.ઉપસંહારયુક્તન િવર્ધાનનો ઉપયોગ
સમગ્ર સપષતનાનું ટૂંકાણમાં સંકલન
આ પ્રકારના િવર્ધાનોથી િવર્દ્યાથીને સપષતનાનો અંતન
આવ્યાની ખબર પડે છે

22. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
3.ઉપસંહારયુક્તન િવર્ધાનનો ઉપયોગ
વર્નસપિતનનાં પાંદડાનો રંગ લીલો હોય છે. આવર્ું શા માટે
હોય છે તને આપણે
જણીએ ................ ........................................
આમ પાંદડામાં આવર્ેલ પ્રકાશસંશ્લેષણ સાથે સંકળાયેલા
હિરતનકણના લીલા રંગના કારણે વર્નસપિતનનાં પાંદડાનો રંગ
લીલો હોય છે

23. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
4.િવર્દ્યાથીઓની સમજ ચકાસતના પ્રશ્નો
સપષીકરણનાં અંતને િવર્દ્યાથીની સમજણની ચકાસણી
કરવર્ાં
સપષીકરણ દરિમયાન િવર્દ્યાથીમાં કોઇ ગેરસમજણ
નથી થઈને તનેની ખાતી કરવર્ા
વર્ધુ સપષીકરણની કે ગેરસમજણ દૂર કરવર્ાની
જરૂરીયાતન જણવર્ા

24. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના ઇચ્છનીય વર્તનર્તનો
4.િવર્દ્યાથીઓની સમજ ચકાસતના પ્રશ્નો
આ પ્રશ્નો સમજ ચકાસતના હોવર્ા જોઇએ
નયાર્યાં આંકડાઓ કે હિકકતનો (જે ગોખીને કે પુસતનક
અથવર્ા કા.પા. નોંધને આધારે જવર્ાબ દઈ શકે તનેવર્ી
બાબતનો) ન પૂછવર્ી
પડઘા, અટકળ પોષક, સૂચનશીલ પ્રશ્નો ટાળવર્ા

25. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
1.અસંબંિધતન િવર્ધાનો કરવર્ા
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જળવર્વર્ું
3.અયોગ્ય શબ્દોનો ઉપયોગ કરવર્ો
4.ભાષાની પ્રવર્ાિહતનાનો અભાવર્
5.ફાલતનુ-િબનજરૂરી શબ્દો કે િવર્ધાનોનો ઉપયોગ

26. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
1.અસંબંિધતન િવર્ધાનો કરવર્ા
જે િવર્ધાનો સમજ સપષ કરવર્ામાં સહાયક તનો નથી
પરંતનુ િવર્દ્યાથીનું ધ્યાન અન્ય બાબતન તનરફ લઈ જય-
િવર્ષયાંતનર થાય તને િવર્ધાનો
ઉદા:

27. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જાળવર્વર્ું
િવર્ચારોની ક્રમબધ્ધતનામાં ભંગાણ પડે તનેવર્ી પિરસથીતની

િવર્ધાનોઆગળનાિવર્ધાનસાથેતનાિકકરીતને

જોડાયેલાનહોય

28. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ
(
ઉદરસસતનનપાણીછે
)
“
ઉદરઠંડાલોહીવર્ાળુંપાણીછે
.
તનેઇડામૂકતનું
નથી.
તનેસરીસૃપનથી
, ”
માટેતનેસસતનનપાણીછે
(
ભારતનમાંલોકશાહીછે
)
“
ભારતનમાંરાજાઓનુંરાજયનથી
.
ભારતનમાંકોઇ

એકવયિકતનનીસતાનથી
.
માટેભારતનમાં
”
લોકશાહીછે

29. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જાળવર્વર્ું
િવર્ચારોની ક્રમબધ્ધતનામાં ભંગાણ પડે તનેવર્ી પિરસથીતની

શીખવર્ેલાએકમનીશીખવર્વર્ાનીબાબતનસાથે

અનનુસંધાનકયાર્તવર્ગરરજૂઆતનકરવર્ી
ઉદા.

30. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ
(
ગાડીનાબેપાટાવર્ચ્ચેજગયાશામાટે
)
“
તનમેશીખીગયાછોકેઘન
,
પવર્ાહીઅનનેવર્ાયુને

ગરમીઆપતનાંતનેનુંકદવર્ધેછે
,
તનેથીતનેનેફલવર્ા

માટેજગયાજરરીછે
.
જોતનેમનીવર્ચ્ચેજગયા

રાખવર્ામાંનઆવર્ે
,
પાટાવર્ળીજાયઅનનેગાડી
”
પાટાપરથીઊથલીપડે

પાટાઘન
, િવર્સતનરે,
પાટાજમીનસાથેજકડાયેલા

જેવર્ીચચાર્તનથી

31. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જાળવર્વર્ું
િવર્ચારોની ક્રમબધ્ધતનામાં ભંગાણ પડે તનેવર્ી પિરસથીતની

જગયાકેક્રમનુંસાતનત્યનહોય

32. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ
(
લોહીનુંપિરભમણ
)
“
લોહીસૌપથમજમણાકણર્તકમાંઆવર્ેછે
.

ત્યાંથીતનેફેફસામાંજાયછે ફેફસામાંજતનાપહેલાતને

જમણાકેપકમાંજાયછે
.”

33. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ

34. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જાળવર્વર્ું
િવર્ચારોની ક્રમબધ્ધતનામાં ભંગાણ પડે તનેવર્ી પિરસથીતની

સમયનુંસાતનત્યનહોય

35. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ
(
મરાઠાયુદધ
)
“
કોરેગાંવર્માંપેશવર્ાપકડાયોઅનનેહાયો
. ઇ.સ.
1819
માંઆથીરગઢજતનાયું
. ઇ.સ. 1818
માં
”
બાજરાવર્પેશવર્ાબીટીશરોનેતનાબેથયો

36. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
2.િવર્ધાનો કરવર્ામાં સાતનત્ય ન જાળવર્વર્ું
િવર્ચારોની ક્રમબધ્ધતનામાં ભંગાણ પડે તનેવર્ી પિરસથીતની

િવર્ધાનોપરસપરઅનસંબંિધતનહોયત્યારે
ઉદા.

37. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
3.અનયોગય શબ્દોનો ઉપયોગ કરવર્ો
ઉમર અનને કકાના આધારે િવર્દ્યાથી અનજાણ હોય તનેવર્ા
શબ્દો એટલે અનયોગય શબ્દો
ઉદા: Total / Sum, ત્યાર પછી/ તનત્પશચાતન,
મોસમી પવર્નોથી અનપિરિચતન હોય અનને સતનતન તને શબ્દો
આબોહવર્ા સમજાવર્વર્ા કહેવર્ા

38. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
3.અનયોગય શબ્દોનો ઉપયોગ કરવર્ો
િશકક જે ધોરણમાં િશકણ કરે છે તનેના અનગાઉના
ધોરણના િવર્ષયવર્સતનુથી અનપિરિચતન
પોતને કેટલો હોંશિશયાર છે તને બતનાવર્વર્ાની ઘેલછા

39. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
4.ભાષાની પવર્ાિહતનાનો અનભાવર્
િશકક અનધૂરા વર્ાકયોનો ઉપયોગ કરે
અનડધેથી વર્ાકયરચના બદલે
ભૂલી જાય
અનગાઉના વર્ાકયનું જ યાદ કરવર્ા પુનરાવર્તનર્તન કરે (પાથર્તના
પવર્ચન જેમ....!)
ભૂલી ગયેલો મુદ્દો અનચાનક યાદ આવર્ે
ઉદા:

40. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
5.ફાલતનુ- િબિનજરૂરી શબ્દો કે િવર્ધાનોનો ઉપયોગ
જો િશક્ષક પોતને સપષ સમજ કેળવ્યા િવર્ના સપષતના કરે
જેને પિરણામે સપષીકરણમાં િનષ્ફળ જાય.
આ વર્ાતનની પ્રતિતનિતન તને કેટલાક શબ્દો કહે તનેના પરથી
આવર્ે

41. સપષીકરણકૌશલય
સપષીકરણ માટેના અનિનચ્છનીય વર્તનર્તનો
5.ફાલતનુ- િબિનજરૂરી શબ્દો કે િવર્ધાનોનો ઉપયોગ
કેટલાક કેટલુંક
ઘણા
લાગેછે કે
થોડું
મોટેભાગે
કદાચ બિાકીના

ખરીરીતને

કંઇકઅનંશે

42. સપષીકરણકૌશલય
ઉદાહરણ
(
ભટકતનીજાિતન
)
“
તનમેજાણોછોકે
,
કદાચતનેઓનેએકજગયાએ

રહેવર્ુંનગમતનુંહોય
,
કયારેકએમપણબિનેકેપાણી

કેઅનનયકોઇચીજનીતનંગીહોય
,
મોટેભાગે
”
તનેઓનીએકજાતનનીભટકવર્ાનીટેવર્પણહોય

43. સપષીકરણકૌશલય
અનનય પદ્ધિતનનાં સપષીકરણનાં
નમૂના

44. સપષીકરણકૌશલય

चाह निह देवो के िसर पर चढुं

भागय पर इठलाउं

मुजेतोड लेना वनमाली

उस पथ पर देना तुम फैक

मातृभूिम पर िशष चढाने

िजस पथ पर जायेवीर अनेक

45. સપષીકરણકૌશલય

गुर बहा गुर िवशु
,
गुर देवो महेशरः

गुर साकात्पर बहम्
,
तसमैशी गुरवेनमः
વર્ષાર્તવર્નો

46. સપષીકરણકૌશલય

47. સપષીકરણકૌશલય
આભાર

48. પરાવર્િતનિકયા
િવર્જ્ઞાન અનને ટેકનોલોજી પાઠ્યપુસતનક
ધોરણ 10
પ્રતકાશક: ગુજરાતન રાજ્ય શાળા પાઠ્યપુસતનક મંડળ-ગાંધીનગર
પૃષ: 256 - 257

49. કરોડરજ્
જુ

સંવર્ેદનાગાહી અનંગ

સંવર્ેદી ચેતના

ચાલક ચેતના
સનાયુ