R.R Educational Trust's B.ed college - Archana Ganesh Jagtap..pdf

सायबर सुरक्षा म्हणजे संगणक, नेटवर्क, मोबाईल आणि इंटरनेटवरील माहितीला अनधिकृत प्रवेश, हल्ले किंवा चोरीपासून सुरक्षित ठेवण्याची प्रक्रिया. आजच्या डिजिटल युगात सायबर सुरक्षा अत्यंत महत्त्वाची बनली आहे कारण बँक व्यवहार, वैयक्तिक माहिती आणि सरकारी डेटा सर्व ऑनलाइन स्वरूपात असतो.

सायबर सुरक्षेचे प्रमुख उद्दिष्ट म्हणजे माहितीची गोपनीयता (Confidentiality), संपूर्णता (Integrity) आणि उपलब्धता (Availability) राखणे. हॅकिंग, फिशिंग, मालवेअर, रॅन्समवेअर यांसारखे विविध सायबर धोके सतत वाढत आहेत.

यासाठी मजबूत पासवर्ड वापरणे, अँटीव्हायरस इन्स्टॉल करणे, संशयास्पद लिंक टाळणे, दोन-स्तरीय प्रमाणीकरण वापरणे आणि नियमित डेटा बॅकअप घेणे आवश्यक आहे. भारतात CERT-IN आणि Cyber Crime Cell यांसारख्या संस्था सायबर सुरक्षेसाठी कार्य करतात.

एकंदरीत, सायबर सुरक्षा ही केवळ तांत्रिक गोष्ट नसून प्रत्येक इंटरनेट वापरकर्त्याची जबाबदारी आहे. जागरूकता आणि सतर्कता हाच सुरक्षित डिजिटल जीवनाचा पाया आहे.

1. NAME: Archana Ganesh Jagtap
COLLEGE NAME : R.R.Education
Trust, B.Ed college ,mulund.
CYBER SECURITY
स!यबर स?रक्षि!

2. ?????? स!यबर स?रक्षि!

?????? प?रचय

आजच्य! kड?जटल य?ग!त आपल/ सवर्क व्यवह!र, म!?हत" आऑण स2व!द इ2टरन/टवर
आध!?रत झ!ल/ आह/त. य! ऑनल!इन जग!त म!?हत"च" च*र#, फसवणत्क,
ह-iक2ग य!2स!रख्य! ग?न्ह्य!2प!सत्न स2रक्षिण करण्य!स!ठ$ स!यबर स?रक्षि/च" गरज
?नम!र्कण झ!ल# आह/.
स!यबर स?रक्षि! म्हणज/ — स2गणक, न/टवकर्क, म*ब!ईल kडव्ह!इस/स, ड/ट! आऑण
$ण!ल#2न! अनlधक?त $व/श, हल्ल! iक2व! न?कस!न!प!सत्न स?रoक्षित ठ/वण्य!च"
$iय!.

3. ?????? स!यबर स?रक्षि/च/ उn?दष्ट

1. म!?हत"च" ग*पन"यत! र!खण/

2. म!?हत"च" स2पत्णर्कत! (Integrity) ?टकवण/

3. म!?हत"च" उपलब्धत! (Availability) स??न?श्चत करण/

4. kड?जटल ड/ट! स?रoक्षित ठ/वण/

5. ऑनल!इन व्यवह!र!2मध्य/ स?रoक्षितत! ?नम!र्कण करण?/

4. ?????? स!यबर ध*क्य!2च/ $क!र

1. व्ह!यरस (Virus) – स2गणक फ!इल्सन! न?कस!न प*ह*चवण!र! $*-म.


2. म!लव/अर (Malware) – द?ष्ट स(फ्टव/अर ज/ ड/ट! च*र#स!ठ$ व!परल/ ज!त/.


3. iफgश2ग (Phishing) – बन!वट ईम/ल/gल2कnव!र/ प!सवडर्क व ब1क म!?हत"
gमळओवण्य!च! $यत्न.

5. 4. ह-iक2ग (Hacking) – अनlधक?तर#त्य! स2गणक $ण!ल#मध्य/ $व/श करण/.


5. र-न्समव/अर (Ransomware) – ड/ट! ल(क क?न प0स/ म!गण!र! स!यबर
हल्ल!.


6. स्प!यव/अर (Spyware) – व!परकत्य!र्कच्य! ह!लच!ल#2वर नजर ठ/वण!र/
स(फ्टव/अर.


7. ड"ड"ओएस हल्ल! (DDoS Attack) – सव्हर्करवर ज!स्त -iफक प!ठवत्न
त्य!ल! ब2द प!डण/.

6. ?????? स!यबर स?रक्षि/च/ $क!र

1. न/टवकर्क स?रक्षि! (Network Security)

न/टवकर्कमध"ल ड/ट! व $ण!ल#2न! ब!ह/र#ल हल्ल्य!2प!सत्न स2रक्षिण.



2. म!?हत" स?रक्षि! (Information Security)

म!?हत"च" ग*पन"यत!, उपलब्धत! आऑण अचत्कत! र!खण/.

7. 3. अळ-?प्लक/शन स?रक्षि! (Application Security)
अप्समध"ल द*ष श*धत्न त्य!तत्न स?रक्षि! बळकट करण/.



4. क्ल!उड स?रक्षि! (Cloud Security)
क्ल!उडवर#ल ड/ट!च/ स?रoक्षित स2चयन आऑण व्यवस्थ!पन.



5. म*ब!ईल स?रक्षि! (Mobile Security)
म*ब!ईल अळ-प्स, न/टवकर्क आऑण ड/ट! ह-iक2गप!सत्न स2रक्षिण.

8. ?????? स!यबर स?रक्षि/स!ठ$ उप!य

1. मजबत्त प!सवडर्क व!पर! आऑण व/ळ*व/ळ" बदल!.

2. अ1ट#व्ह!यरस स(फ्टव/अर इन्स्ट(ल कर!.

3. स2शय!स्पद gल2क्स व ईम/ल्स उघडत् नक!.

4. द*न-स्तर#य $म!ण"करण (2FA) व!पर!.

5. ?नयgमतपण/ ड/ट! ब-कअप घ्य!.

9. ?????? भ!रत!मध"ल स!यबर स?रक्षि! स2स्थ!

1. CERT-IN (Computer Emergency Response Team – India)

भ!रत!त"ल $म?ख स!यबर स?रक्षि! स2स्थ!.

2. NCIIPC (National Critical Information Infrastructure Protection
Centre) मह?व!च्य! प!य!भत्त म!?हत"च/ स2रक्षिण करत/.

3. Cyber Crime Cell – प*ल#स ओवभ!ग!त"ल स!यबर ग?न्ह/ तप!स करण!र#
श!ख!.

4. Data Security Council of India (DSCI) – ड/ट! स?रक्षि! व ग*पन"यत!
स??न?श्चत करण!र# स2स्थ!.

10. ?????? स!यबर ग?न्ह/ आऑण क!यद/
भ!रत!मध्य/ स!यबर ग?न्ह्य!2वर ?नय2ण ठ/वण्य!स!ठ$ म!?हत" त2ज्ञ!न
अlध?नयम, 2000 (IT Act, 2000) ल!गत् आह/. य!त ख!ल#ल ग?न्ह्य!2न! gशक्षि!
?दल# ज!त/:

ऑनल!इन फसवणत्क

ड/ट! च*र#

ह-iक2ग

अश्ल#ल स!म"च! $स!र

ओळख च*र#

11. ?????? ?नष्कषर्क



स!यबर स?रक्षि! ह# क/वळ स2गणक क्षि/!प?रत" मय!र्क?दत न!ह#, तर त" $त्य/क
इ2टरन/ट व!परण!ऱ्य! व्यक्त"स!ठ$ आवश्यक आह/. य*ग्य ज!ग?कत!, सतकर्कत!
आऑण स?रक्षि!त्मक उप!य य!2nव!र/ आपण आपल! ड/ट! आऑण ग*पन"यत!
स?रoक्षित ठ/वत् शकत*.