Reactions of the Organic Matrix in Dentin Caries G. A. Kleter

Reactions of the Organic Matrix in Dentin Caries
G. A. Kleter pdf download
https://ebookfinal.com/download/reactions-of-the-organic-matrix-
in-dentin-caries-g-a-kleter/
Explore and download more ebooks or textbooks
at ebookfinal.com

We have selected some products that you may be interested in
Click the link to download now or visit ebookfinal.com
for more options!.
Methods and Applications of Cycloaddition Reactions in
Organic Syntheses 1st Edition Nishiwaki
https://ebookfinal.com/download/methods-and-applications-of-
cycloaddition-reactions-in-organic-syntheses-1st-edition-nishiwaki/
Molecular Encapsulation Organic Reactions in Constrained
Systems 1st Edition Udo H. Brinker
https://ebookfinal.com/download/molecular-encapsulation-organic-
reactions-in-constrained-systems-1st-edition-udo-h-brinker/
Organic Reactions Volume 73 1st Edition Scott E. Denmark
https://ebookfinal.com/download/organic-reactions-volume-73-1st-
edition-scott-e-denmark/
Organic Reactions Volume 70 1st Edition Larry E. Overman
https://ebookfinal.com/download/organic-reactions-volume-70-1st-
edition-larry-e-overman/

Organic Chemistry Reactions BarCharts QuickStudy 1st
Edition Mark Jackson
https://ebookfinal.com/download/organic-chemistry-reactions-barcharts-
quickstudy-1st-edition-mark-jackson/
Modern Rhodium Catalyzed Organic Reactions 1st Edition P.
Andrew Evans
https://ebookfinal.com/download/modern-rhodium-catalyzed-organic-
reactions-1st-edition-p-andrew-evans/
Side Reactions in Organic Synthesis II Aromatic
Substitutions 1st Edition Dörwald Florencio Zaragoza
https://ebookfinal.com/download/side-reactions-in-organic-synthesis-
ii-aromatic-substitutions-1st-edition-dorwald-florencio-zaragoza/
Organic reactions and their mechanisms 3 ed Third Edition
Kalsi P.S.
https://ebookfinal.com/download/organic-reactions-and-their-
mechanisms-3-ed-third-edition-kalsi-p-s/
Catalysis of Organic Reactions Chemical industries v 115
1st Edition Schmidt Stephen R. (Ed.)
https://ebookfinal.com/download/catalysis-of-organic-reactions-
chemical-industries-v-115-1st-edition-schmidt-stephen-r-ed/

Reactions of the Organic Matrix in Dentin Caries G. A.
Kleter Digital Instant Download
Author(s): G. A. Kleter
ISBN(s): 9789053566695, 9053566694
Edition: Kindle
File Details: PDF, 1.91 MB
Year: 2003
Language: english

Reactions of the organic matrix
in dentin caries
G.A. Kleter
UvA Thesis
Faculty of Dentistry (
acta
)
In the course of dentin caries, both demineralization and reactions with the organic
matrix take place. Matrix reactions include proteolysis and covalent modifications.
From the introduction and the review on discoloration in caries, it becomes clear that
there are still few reports on the effect of matrix modifications on dentin caries. In
this study the investigations were aimed at filling the information gap concerning
the effect of reactions of dentin matrix on caries. To this end, degradation and
modification of dentin were studied in demineralized specimens in vitro. In addition,
specimens placed in dentures in situ and caries lesions in extracted teeth were
analysed for modifications.
U
NIVERSITEIT VAN
A
MSTERDAM
isbn
90 5356 669 4
™xHSTAPDy566695z
Amsterdam University Press After a study Molecular Science in Wageningen University, Gijs A. Kleter (1965)
started in 1991 as a PhD student in a study of dentin caries at the Cariology and
Endodontology group of
acta
(Academic Centre for Dentistry Amsterdam).
Currently, at the moment of reprint (2003), Gijs Kleter works as a researcher for
rikilt
- Institute of Food Safety.

REACTIONS OF THE ORGANIC MATRIX
IN DENTIN CARIES
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 1

Omslagontwerp en ontwerp binnenwerk: René Staelenberg, Amsterdam
ISBN 90 5356 669 4
NUR 887
©Amsterdam University Press, G.A. Kleter, 2003
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opges-
lagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op
enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere
manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B
Auteurswet 1912 j0 het Besluit van 20 juni 1974, St.b. 351, zoals gewijzigd bij het
Besluit van 23 augustus 1985, St.b. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daar-
voor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht
(Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uit-
gave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet
1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 2

REACTIONS OF THE
ORGANIC MATRIX IN
DENTIN CARIES
Academisch Proefschrift
ter verkrijging van de graad van doctor
aan de Universiteit van Amsterdam,
op gezag van de Rector Magnificus,
Prof. Dr. J.J.M. Franse
ten overstaan van een door het college van dekanen
ingestelde commissie in het openbaar te verdedigen
in de Aula der Universiteit
op maandag 29 september 1997 te 15.00 uur
door
Gijsbertus Anthonius Kleter
geboren 1 november 1965 te Ede
Amsterdam University Press
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 3

Promotor: Prof. Dr. J.M. ten Cate
Co-Promotor: Dr. J.J.M. Damen
Beoordelingscommissie: Prof. Dr. W. Beertsen
(Universiteit van Amsterdam)
Prof. G. Embery (University of Wales, Cardiff)
Prof. Dr. A. van Nieuw Amerongen
(Vrije Universiteit Amsterdam)
Paranimfen: A. de Bie RA
Dr. A.J.P. van Strijp
The research of this thesis was completed in the Department of Cariology
Endodontology Pedodontology of the Academic Center for Dentistry
Amsterdam (ACTA) under the auspices of the Netherlands Institute for
Dental Sciences (IOT).
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 4

CONTENTS
Chapter Page
1 Introduction 7
2 The influence of the organic matrix on 17
demineralization of bovine root dentin in vitro
GA Kleter, JJM Damen, V Everts, J Niehof and
JM ten Cate
Journal of Dental Research 73 (1994) 1523-1529
3D iscoloration of dental caries lesions: a review 33
submitted for publication
4 The Maillard reaction in demineralized dentin in vitro 43
GA Kleter, JJM Damen, MJ Buijs and JM ten Cate
European Journal of Oral Sciences 105 (1997) 278-284
5 Modification of amino acid residues in carious dentin 57
matrix
GA Kleter, JJM Damen, MJ Buijs and JM ten Cate
submitted for publication
6A novel pyrroleninone cross-link from bovine dentin 73
GA Kleter, JJM Damen, JJ Kettenes-van den Bosch,
RA Bank, JM te Koppele, R Fokkens, JR Veraart and
JM ten Cate
submitted for publication
7 Concluding remarks 95
Samenvatting (Dutch summary) 99
Nawoord (Dutch epilog) 103
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 5

Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 6

INTRODUCTION
TOOTH PHYSIOLOGY
A tooth consists of pulp tissues encased in hard, mineralized tissues.
Dentin-forming cells (odontoblasts) are found at the border of the pulp.
Odontoblasts have extensions running centripetally through narrow
channels (tubules) in predentin and dentin, a bone-like tissue. Predentin
is deposited by odontoblasts and consists of organic matrix.
Mineralization takes place some time after the predentin deposition,
thus at some distance from the odontoblast. Mineralization of the organ-
ic matrix is induced by enzymes and proteins secreted by the odontoblast
extensions into the predentin at the level of the mineralization front.
The tubules end in the outer part of dentin (mantle dentin), the compo-
sition of which deviates from bulk dentin. Dentin consists of mineral
(70 wt%), water (10 wt%) and organic matrix (20 wt%). At the tooth's
crown, dentin is lined with enamel, a mineralized tissue with far less of an
organic matrix than dentin. Normally only a part of the crown is exposed
to the oral cavity. Root dentin is lined with cementum, a thin layer of par-
tially mineralized tissue containing organic material. The cementum
near the root apex is of a cellular nature, but becomes increasingly acel-
lular towards the crown. The tooth is set in the alveolar ridge of the jaw,
and is encircled by the periodontal ligament, which helps absorb the
mechanical forces exerted on the tooth. Above the alveolar bone, the
tooth is covered by soft, gingival tissue.
Dentin organic matrix. The organic matrix of dentin consists of collagen for
90 wt%. Non-collagenous compounds comprise proteoglycans, highly-
phosphorylated proteins, osteonectin, osteocalcin, dentin sialoprotein,
and lipids (Boskey, 1989; Butler et al., 1992; Goldberg and Septier, 1985;
Linde, 1989). Several non-collagenous compounds play a role in dentin
formation and mineralization.
Collagen is the most prevalent protein in the human body. Nineteen
types of collagen have been described. The common feature is the triple
helix: three polypeptide chains (α) coiled around each other. It is essen-
tial that glycine occupies each third position in the αchains. High contents
of hydroxyproline stabilize the structure. Type I collagen prevails in
dentin. Its molecules have 300-nm-long rod shapes, containing triple
helices (1011 residues per α chain) flanked by short non-helical ends (6-25
residues per α chain). Fibrils are evenly-spaced, linearly-aligned, cylin-
drical groupings of molecules. The fibrils show alternating bands in
electron microscopy due to the overlapping of negatively charged
7
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 7

molecule segments stained by heavy metal ions, yielding a specific “band-
ing pattern
”. Parallel fibrils are gathered into fibres (Van der Rest and
Bruckner, 1993).
Type V collagen has been found in dentin (Lukinmaa and Waltimo,
1992) and is involved in fibril formation. Some peculiarities have been not-
ed for dentinal type I collagen. For example, a high content of α
1chains in
rat dentin indicates the presence of molecules composed of three α
1
chains apart from the usual (α
1)
2α
2composition (Sodek and Mandell,
1982). Some collagen fibres show a deviating banding pattern in electron
microscopy, indicating an unusual packing of collagen molecules
(Waltimo, 1996). Contrary to other tissues, type I collagen from dentin is
degraded by trypsin, but not by pepsin (Carmichael et al., 1977; Scott and
Leaver, 1974).
The major non-collagenous components of the dentin matrix are
highly-phosphorylated proteins, phosphoryns, with many phosphoserine
and aspartate residues (Butler et al., 1992). Dentin contains fewer pro-
teoglycans than predentin. The proteoglycans from predentin are degrad-
ed upon mineralization, while small proteoglycans and phosphoryns
are excreted by odontoblasts and incorporated into dentin (Goldberg et
al., 1987; Linde, 1989).
The organic matrix of the highly-mineralized tubule walls (peri-
tubular) differs from the bulk intertubular matrix. It consists of pro-
teoglycans, which are not degraded upon mineralization (Takagi et al.,
1990).
Collagen cross-links. Besides amide bonds between amino acids in the
same αchain, bonds between amino acid side chains of different αchains
can form
“cross-links”. These bonds originate from enzymatically-oxi-
dized side chains of lysine and hydroxylysine residues. The oxidized
residues react with other lysine and hydroxylysine residues, forming
difunctional products. Reactions of such products with oxidized lysine or
hydroxylysine yield trifunctional cross-links (Reiser et al., 1992).
Cross-linking protects collagen against proteolysis (Vater et al.,
1979) and thermal denaturation (Flandin et al., 1984).
Collagens from different tissues do not necessarily contain the same
cross-links. In dentin, cross-links occur between two collagen molecules
with two or three peptide chains involved. The difunctional didehydro-
hydroxylysinonorleucine and didehydro-dihydroxylysinonorleucine,
and the trifunctional hydroxylysylpyridinoline and lysylpyridinoline
have been demonstrated in human and animal dentin (fig. 1). Predentin,
on the other hand, contains more difunctional and fewer trifunctional
cross-links than dentin (Linde and Robins, 1988; Walters and Eyre, 1983;
Yamauchi et al., 1992). These cross-links connect the non-helical extension
8
Chapter 1
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 8

of one molecule with the adjacent helical part of another molecule (Kuboki
et al., 1981; Kuboki et al., 1993). A yet unidentified cross-link from poly-
merized terminal molecule segments is thought responsible for the
marked stability of dentin collagen (Barnard et al., 1987; Light and Bailey,
1985).
Figure 1
Collagen cross-links in dentin. ∆ HLNL, didehydro-hydroxylysinonorleucine;
∆DHLNL, didehydro-dihydroxylysinonorleucine; LP, lysylpyridinoline; HP,
hydroxylysylpyridinoline.
Contradictory reports on different cross-link contents of mineralized
and non-mineralized collagen from mineralized tissues have appeared
(Banes et al., 1983; Wu and Eyre, 1988). A role for cross-linking in inhibit-
ing mineralization has been postulated (Yamauchi and Katz, 1993).
PATHOLOGY AND PREVALENCE
Pathology. Tooth plaque produces acids during the fermentation of dietary
carbohydrates, causing the underlying tooth mineral to solubilize (dem-
ineralization). Upon restoration of a neutral plaque pH, mineral can
reprecipitate (remineralization). When this equilibrium is lost, net dem-
ineralization occurs, causing dental caries.
In coronal caries, the enamel of the tooth crown is affected. With last-
ing caries, the lesion deepens and acquires a conical shape. In polarized
light microscopy, zones with different mineral densities can be distin-
guished, such as the lesion body and the mineralized surface layer
9
Introduction
+
OH
N
O
-
O
O
N
N
O
O
OH
N
N
N
OH
N
O
N
O
N
O
N
+
N
O
-
N
O
O
N
∆HLNL ∆DHLNL LP HP
R
R
R
1
R
2
1
R
1
2
RR
2
R
1
R
1
R
2
1
R
R
1
R
2
R
2
R
3
R
3
O
1
R
2 NR
O
R
33
2
R
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 9

(Thylstrup and Fejerskov, 1994). If the surface layer of advanced lesions
is ruptured, a cavity is formed.
When the lesion front reaches the dentin, a widening along the
enamel-dentin border can be observed. This phenomenon is caused by
acids diffusing through seemingly intact overlying enamel rather than by
lateral progression (Bjørndal and Thylstrup, 1995). This process is referred
to as dentin caries. The tubules provide access to penetrating acids,
which are followed by bacteria (Frank, 1990). Underneath the deminer-
alized zone, sclerotic dentin forms, a substance transparent to the eye.
Here a reprecipitated mineral (whitlockite) occludes the tubules, pro-
tecting the extensions of odontoblasts (Fusuyama, 1992). Reactive dentin
forms in the pulp beneath these infiltrated tubules (Karjalainen, 1984). In
a later stage, bacteria infiltrate and degrade the intertubular dentin
(Frank, 1990). If this situation worsens, even the pulp can become infect-
ed.
With respect to collagen degradation, two zones can be distinguished
within a lesion. The innermost layer is partially demineralized and still
recalcifiable, and contains intact collagen fibrils. In the outermost layer,
however, the integrity of the fibrils and the capacity for remineralization
are lost (Ohgushi and Fusayama, 1975).
There is no clarity yet on a possible causative bacterial species for
dentin caries. An increase in the proportion of Gram-positive bacteria has
been noted. Especially lactobacilli have been isolated from the most
advanced parts of dentin lesions (Edwardsson, 1987).
In root surface caries, the root is affected after it has become exposed
by gingival recession. The cement is damaged first with sequential
destruction of laminated cementum layers. When the caries reaches the
dentin, the lesion becomes wedge-shaped (Nyvad and Fejerskov, 1990;
Schüpbach et al., 1989). The histochemical changes of root surface caries
correspond with those of dentin caries (Frank, 1990). Mineralized surface
layers have been reported for both dentin and root surface caries
(Mellberg, 1986).
Although Actinomyceshas been linked with root surface caries
(Edwardsson, 1987), contradictory reports on the microbiology of root sur-
face caries still appear (Beighton and Lynch, 1995; Schüpbach et al., 1995;
Schüpbach et al., 1996; Van Houte et al., 1994). A longitudinal study,
however, failed to prove a role for Actinomyces(Ellen, 1993). Actually,
lactobacilli and mutans streptococci are considered risk factors for root
surface caries (Banting, 1991; Ravald and Birkhed, 1992). Generally,
Gram-positive species predominate in the initial attacks on cementum and
root dentin (Edwardsson, 1987).
The inactive, arrested caries lesion is black, remineralized, and hard
on probing, whereas the active lesion is brownish and soft. Increased oral
10
Chapter 1
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 10

hygiene and fluoride therapy arrest root surface caries (Nyvad and
Fejerskov, 1986; Billings et al., 1985).
Prevalence. Root surface caries are prevalent in the elderly, since gingival tis-
sue recession occurs more frequently with age, exposing tooth roots.
Reported prevalences can be as high as 100% in groups of elderly subjects
(Banting, 1991; Fejerskov and Nyvad, 1986). It occurs also in patients
suffering from parodontitis. The root surface caries index expresses caries
experience as a percentage of exposed root surfaces affected. Root surface
caries has been correlated with high sugar intake and decreased sali-
vary flow, and inversely with water fluoridation (Newbrun, 1986).
Dentin caries is inversely correlated with oral hygiene (Axelsson
et al., 1994; Øgaard et al., 1994) and fluoride intake (Frencken et al.,
1991). It can be expected that an improved oral status will decrease the
incidence of dentin caries, but will increase root surface caries because the
elderly are more dentate. A higher number of teeth retained, however, is
associated with fewer root surface caries (Vehkalahti and Paunio, 1994).
PROTEOLYSIS IN MODEL DENTIN CARIES
The relationship between the degradation of organic matrix and
dentin lesion formation has been studied both in vitro and in situ. Several
authors employed matrix destruction to assess the role of the matrix in de-
and remineralization. For example, Apostolopoulos and Buonocore (1966)
reported facilitated demineralization of dentin at pH<5.5 after treat-
ment with ethylene diamine. Inaba and coworkers (1996) found that
removal of matrix from dentin lesions by hypochlorite promotes re-
mineralization, consistent with a larger crystal surface available for mineral
deposition after ashing (McCann and Fath, 1958). Hypochlorite-mediat-
ed destruction also increases the permeability of mineralized dentin
(Barbosa et al., 1994).
In addition to chemical methods, dentin has been treated enzymati-
cally in some studies. For example, Klont and Ten Cate (1991a) found that
proteolytic degradation of the organic matrix is possible only after de-
mineralization and does not affect dentin remineralization in vitro. The
quantity of collagen degraded is not necessarily linearly correlated with
the quantity of dissolved mineral (Klont and Ten Cate, 1991b). In addition,
subsurface lesions and erosive lesions differ in their capacity for re-
mineralization (Klont and Ten Cate, 1991a). Treatment of dentin lesions
with collagenase causes surface erosion (Clarkson et al., 1986; Kawasaki
and Featherstone, 1997). Proteolysis of tubular organic matter by a col-
lagenase-protease mixture enhances the permeability of mineralized
11
Introduction
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 11

dentin (Lindén et al., 1995).
Modifications of the organic matrix other than degradation have
been studied for their effect on dentin de- or remineralization.
Glutardialdehyde cross-linking of matrix in dentin lesions inhibits pro-
gressive demineralization (Boonstra et al., 1993). Removal of soluble
phosphoproteins promotes calcification of demineralized dentin
(Clarkson et al., 1991).
In an in situ study, specimens combining demineralized and min-
eralized dentin were exposed intraorally (Van Strijp et al., 1997). No
correlation was found between demineralization of the mineralized
dentin and collagen degradation in the demineralized dentin.
OBJECTIVES
From the studies summarized above, it is clear that the breakdown of
the dentin matrix plays an important role in the pathology of dentin- and
root surface caries. In addition, the demineralized dentin can be modified
by a number of reactions, with consequences for its degradability. The
studies described in this thesis were designed to address the role of
degradation and modification of the dentin collagen.
Chapter 2 describes in vitro experiments to establish the role of
proteolysis in dentin demineralization. Chapter 3 reviews the possible
mechanisms for the discoloration of caries lesions. This phenomenon is
particularly interesting since it may correspond with changes in the
organic matrix that contribute to caries arrestment. The nonenzymatic gly-
cosylation of proteins, known as the Maillard reaction, seems a likely
cause of the discoloration. In Chapters 4 and 5, research is focused on the
Maillard reaction by studying its effect on in vitro proteolysis of dentin
(Chapter 4) and by analysing products formed during caries in vivo
(Chapter 5). These two studies also included the analysis of physiological
collagen cross-links, since any change in their levels presumably influ-
ences matrix stability. In an attempt to identify potential additional
effectors of dentin matrix stabilization, two novel collagen cross-links
were purified from dentin in Chapter 6. Chapter 7 reviews the results of
Chapters 2-6 and additional results before reaching a final conclusion.
REFERENCES
Apostolopoulos AX and Buonocore MG (1966) Comparative dissolution rates of
enamel, dentin, and bone. I. Effect of the organic matter. J Dent Res 45, 1093-1100.
12
Chapter 1
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 12

Axelsson P, Buischi YAP, Barbona MFZ, Karlsson R and Prado MCB (1994) The
effect of a new oral hygiene training program on approximal caries in 12-15-
year-old Brazilian children: results after three years. Adv Dent Res 8, 278-284.
Banes AJ, Yamauchi M and Mechanic GL (1983) Nonmineralized and mineralized
compartments of bone: the role of pyridinoline in nonmineralized collagen.
Biochem Biophys Res Comm 113, 975-981.
Banting DW (1991) Management of dental caries in the older patient. In: Geriatric
dentistry (eds. Papas AS, Niessen LC and Chauncey HH), Chap. 9, pp. 141-167.
Mosby Year Book, St. Louis MO, USA.
Barbosa SV, Safavi KE and Spångberg LSW (1994) Influence of sodium hypochlorite
on the permeability and structure of cervical human dentine. Int Endod J 27, 309-312.
Barnard K, Light ND, Sims TJ and Bailey AJ (1987) Chemistry of the collagen cross-
links. Origin and partial characterization of a putative mature cross-link of col-
lagen. Biochem J 244, 303-309.
Beighton D and Lynch E (1995) Comparison of selected microflora of plaque
and underlying carious dentine associated with primary root caries lesions.
Caries Res 29, 154-158.
Billings RJ, Brown LR and Kaster AG (1985) Contemporary treatment strategies for
root surface dental caries. Gerodontics 1, 20-25.
Bjørndal L and Thylstrup A (1995) A structural analysis of approximal enamel
caries lesions and subjacent dentin reactions. Eur J Oral Sci 103, 25-31.
Boonstra WD, De Vries J, Ten Bosch JJ, Ögaard B and Arends J (1993) Inhibition of
bovine dentin demineralization by a glutardialdehyde pretreatment: an in vitro
caries study. Scand J Dent Res 101, 72-77.
Boskey AL (1989) Noncollagenous matrix proteins and their role in mineralization.
Bone Miner 6, 111-123.
Butler WT, D’Souza RN, Bronckers ALJJ, Happonen R-P and Somerman MJ (1992)
Recent investigations on dentin specific proteins. Proc Finn Dent Soc 88(Suppl.1),
369-376.
Carmichael DJ, Dodd CM and Veis A (1977) The solubilization of bone and den-
tine collagens by pepsin. Effect of cross-linkages and non-collagen components.
Biochim Biophys Acta 491, 177-192.
Clarkson BH, Feagin FF, McCurdy SP, Sheetz JH and Speirs R (1991) Effects of
phosphoprotein moieties on the remineralization of human root caries. Caries Res
25, 166-173.
Clarkson BH, Hall DL, Heilman JR and Wefel JS (1986) Effect of proteolytic
enzymes on caries lesion formation in vitro. J Oral Pathol 15, 423-429.
Edwardsson S (1987) Bacteriology of dentin caries. In: Dentine and dentine reac-
tions in the oral cavity (eds. Thylstrup A, Leach SA and Qvist V), pp. 95-102. IRL
Press, Oxford UK.
13
Introduction
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 13

Ellen RP (1993) Ecological determinants of dental root surface caries. In: Cariology
for the nineties (eds. Bowen WH and Tabak LA), pp. 319-332. University of
Rochester Press, Rochester NY, USA.
Fejerskov O and Nyvad B (1986) Pathology and treatment of dental caries in the
aging individual. In: Geriatric Dentistry (eds. Holm-Pedersen P and Löe H),
Chap. 19, pp. 238-262. Munksgaard, Copenhagen, Denmark.
Flandin F, Buffevant C and Herbage D (1984) A differential scanning calorimetry
analysis of the age-related changes in the thermal stability of rat skin collagen.
Biochim Biophys Acta 791, 205-211.
Frank RM (1990) Structural events in the caries process in enamel, cementum, and
dentin. J Dent Res 69, 559-566.
Frencken JE, Truin GJ, Van't Hof MA, König KG, Kahabuka FKA, Mulder J and
Kalsbeek H (1991) Fluoride in drinking water and caries progression in a
Tanzanian child population. Commun Dent Oral Epidemiol 19, 180-181.
Fusuyama T (1992) Intratubular crystal deposition and remineralization of cari-
ous dentin. J Biol Bucc 19, 255-262.
Goldberg M and Septier D (1985) Improved lipid preservation by malachite
green-glutaraldehyde fixation in rat incisor predentine and dentine. Arch Oral Biol
30, 717-726.
Goldberg M, Septier D and Escaig-Haye F (1987) Glycoconjugates in dentino-
genesis and dentine. Progr Histochem Cytochem 17(2), 1-112.
Inaba D, Ruben J, Takagi O and Arends J (1996) Effect of sodium hypochlorite
treatment on remineralization of human root dentine in vitro. Caries Res 30,
218-224.
Karjalainen S (1984) Secondary and reparative dentin formation. In: Dentin and
dentinogenesis (ed. Linde A), Vol. 2, pp. 107-120. CRC Press, Boca Raton FA, USA.
Kawasaki K and Featherstone JDB (1997) Effects of collagenase on root dem-
ineralization. J Dent Res 76, 588-595.
Klont B and Ten Cate JM (1991a) Remineralization of bovine incisor root lesions
in vitro: the role of the collagenous matrix. Caries Res 25, 39-45.
Klont B and Ten Cate JM (1991b) Susceptibility of the collagenous matrix from
bovine incisor roots to proteolysis after in vitro lesion formation. Caries Res 25,
46-50.
Kuboki Y, Okuguchi M, Takita H, Kimura M, Tsuzaki M, Takakura A, Tsunazawa
S, Sakiyama F and Hirano H (1993) Amino-terminal location of pyridinoline in
dentin collagen. Connect Tissue Res 29, 99-110.
Kuboki Y, Tsuzaki M, Sasaki S, Liu CF and Mechanic GL (1981) Location of the
intermolecular cross-links in bovine dentine collagen, solubilization with trypsin
and isolation of cross-link peptides containing dihydroxylysinonorleucine and
pyridinoline. Biochem Biophys Res Comm 102, 119-126.
14
Chapter 1
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 14

Light N and Bailey AJ (1985) Collagen cross-links: location of pyridinoline in type
I collagen. FEBS Lett 182, 503-508.
Linde A (1989) Dentin matrix proteins: composition and possible functions in cal-
cification. Anat Rec 224, 154-166.
Linde A and Robins SP (1988) Quantitative assessment of collagen crosslinks in
dissected predentin and dentin. Collagen Rel Res 8, 443-450.
Lindén LÅ, Källskog Ö and Wolgast M (1995) Human dentine as a hydrogel.
Arch Oral Biol 40, 991-1004.
Lukinmaa PL and Waltimo J (1992) Immunohistochemical localization of types I,
V, and VI collagen in human permanent teeth and periodontal ligament. J Dent
Res 71, 391-397.
McCann HG and Fath EH (1958) Phosphate exchange in hydroxylapatite, enam-
el, dentin, and bone. J Biol Chem 231, 863-868.
Mellberg JR (1986) Demineralization and remineralization of root surface caries.
Gerodontology 5, 25-31.
Newbrun E (1986) Prevention of root caries. Gerodontology 5, 33-41.
Nyvad B and Fejerskov O (1986) Active root surface caries converted into inactive
caries as a response to oral hygiene. Scand J Dent Res 94, 281-284.
Nyvad B and Fejerskov O (1990) An ultrastructural study of bacterial invasion and
tissue breakdown in human experimental root-surface caries. J Dent Res 69,
1118-1125.
Øgaard B, Seppä L and Rølla G (1994) Relationship between oral hygiene and
approximal caries in 15-year-old Norwegians. Caries Res 28, 297-300.
Ohgushi K and Fusayama T (1975) Electron microscopic structures of the two lay-
ers of carious dentin. J Dent Res 54, 1019-1026.
Ravald N and Birkhed D (1992) Prediction of root caries in periodontally treated
patients maintained with different fluoride programmes. Caries Res 26, 450-458.
Reiser K, McCormick RJ and Rucker RB (1992) Enzymatic and nonenzymatic
cross-linking of collagen and elastin. FASEB J 6, 2439-2449.
Schüpbach P, Guggenheim B and Lutz F (1989) Human root caries: histopathology
of initial lesions in cementum and dentin. J Oral Pathol Med 18, 146-156.
Schüpbach P, Osterwalder V and Guggenheim B (1995) Human root caries: micro-
biota in plaque covering sound, carious and arrested root surfaces. Caries Res 29,
382-395.
Schüpbach P, Osterwalder V and Guggenheim B (1996) Human root caries: micro-
biota of a limited number of root caries lesions. Caries Res 30, 52-64.
Scott PG and Leaver AG (1974) The degradation of human dentine collagen by
trypsin. Connect Tissue Res 2, 299-307.
15
Introduction
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 15

Sodek J and Mandell SM (1982) Collagen metabolism in rat incisor predentin in
vivo: synthesis and maturation of type I, α
1(I) trimer, and type V collagens.
Biochemistry 21, 2011-2015.
Takagi M, Hishikawa H, Hosokawa Y, Kagami A and Rahemtulla F (1990)
Immunohistochemical localization of glycosaminoglycans and proteoglycans in
predentin and dentin of rat incisors. J Histochem Cytochem 38, 319-324.
Thylstrup A and Fejerskov O (1994) Clinical and pathological features of dental
caries. In: Textbook of clinical cariology (eds. Thylstrup A and Fejerskov O),
2nd ed., Chap. 6, pp. 111-157. Munksgaard, Copenhagen, Denmark.
Van der Rest M and Bruckner P (1993) Collagens: diversity at the molecular and
the supramolecular levels. Curr Opin Struct Biol 3, 430-436.
Van Houte J, Lopman J and Kent R (1994) The predominant cultivable flora of
sound and carious human root surfaces. J Dent Res 73, 1727-1734.
Van Strijp AJP, Van Steenbergen TJM and Ten Cate JM (1997) Bacterial coloniza-
tion of mineralized and completely demineralized dentine in situ. Caries Res
(in press).
Vater CA, Harris ED and Siegel RC (1979) Native cross-links in collagen fibrils
induce resistance to human synovial collagenase. Biochem J 181, 639-645.
Vehkalahti M and Paunio I (1994) Association between root caries occurrence and
periodontal state. Caries Res 28, 301-306.
Walters C and Eyre DR (1983) Collagen crosslinks in human dentin: increasing
content of hydroxypyridinium residues with age. Calcif Tissue Int 35, 401-405.
Waltimo J (1996) Unusual forms of collagen in human dentin. Matrix Biol 15, 53-
56.
Wu JJ and Eyre DR (1988) Fine powdering exposes the mineral-protected collagen
of bone to protease digestion. Calcif Tissue Int 42, 243-247.
Yamauchi M, Chandler GS and Katz EP (1992) Collagen cross-linking and min-
eralization. Excerpta Med Int Congr Ser 1002, 39-46.
Yamauchi M and Katz EP (1993) The post-translational chemistry and molecular
packing of mineralizing tendon collagens. Connect Tissue Res 29, 81-98.
16
Chapter 1
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 16

Chapter 2
THE INFLUENCE OF THE ORGANIC MATRIX ON
DEMINERALIZATION OF BOVINE ROOT DENTIN
IN VITRO*
GA Kleter, JJM Damen, V Everts, J Niehof and JM ten Cate
Abstract.- The effect of matrix degradation on the rate of demineralization
of dentin lesions was investigated. It was hypothesized that the demineralized
matrix would inhibit the demineralization of the underlying mineralized
dentin. Bovine root dentin specimens were alternately demineralized and
incubated with either a bacterial collagenase or buffer (control). The de-
mineralization was carried out under various conditions: Acetic acid solutions
were used to form incipient and advanced erosive lesions, and lactic acid solu-
tions containing a bisphosphonate were used to form incipient subsurface
lesions. Under all conditions, the demineralization was found to be accelerated
when the matrix was degraded by collagenase. This increase was more pro-
nounced in advanced erosive lesions than in incipient lesions. Microscopic
examination of collagenase-treated specimens revealed that the matrix of
erosive lesions contained several layers of differently affected matrix, where-
as the matrix of subsurface lesions appeared to be equally affected through-
out the lesion. In conclusion, the matrix degradation was different in erosive
and subsurface lesions but promoted the demineralization in both types of
lesions.
INTRODUCTION
Root caries can occur when tooth roots are exposed to the oral envi-
ronment, for example after periodontal surgery or gingival recession.
Two stages are distinguished microscopically. First, the dentin mineral is
dissolved and bacteria penetrate the tubules. Second, the demineralized
dentin matrix is degraded, and bacteria infiltrate the intertubular area
(Frank et al., 1989; Frank, 1990; Schüpbach et al., 1989). This sequence of
events may indicate that the degradation of the dentin matrix occurs
after it has become accessible by the removal of mineral. In an in vitro
study, Klont and Ten Cate (1991) confirmed that the dentin matrix cannot
be degraded unless it is demineralized.
The excretion of proteolytic enzymes by plaque microorganisms
(Suido et al., 1986) probably accounts for the proteolytic activity observed
in carious dentin (Larmas et al.,1968; Larmas, 1972). Proteases may also
derive from the crevicular fluid (Cimasoni et al., 1977), when the root
17* Journal of Dental Research 73 (1994) 1523-1529
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 17

lesion is in contact with the sulcus. In addition, Dumas et al. (1985) puri-
fied a collagenase from human teeth, which is activated upon acidic
challenge (Dayan et al., 1983). The root lesion may therefore contain
proteases from different sources.
Clarkson et al. (1986) conclude that proteolytic enzymes contribute
to root lesion formation. Accordingly, Katz et al. (1987) found root cavi-
tation with loss of matrix to occur in mild acidic solutions only in the pres-
ence of proteases. It is conceivable that the degradation of the matrix pro-
motes the formation of a root lesion in two ways. First, the matrix forms
a barrier to ionic diffusion, which is removed by degradation. Second, the
degradation of the matrix yields nutrients, which may sustain the growth
of cariogenic bacteria (Hojo et al., 1991).
The aim of this study was to compare the rates of calcium loss from
dentin lesions where the amount of demineralized matrix increased,
with those from lesions where the demineralized matrix was degraded by
collagenase. The root caries process initially affects the cementum layer
on the root surface. This layer may vary locally with regard to its pres-
ence, thickness, and cellular nature. In addition, the root surface is irreg-
ularly shaped. We therefore used specimens with their natural surfaces
removed, in order to create comparable starting conditions. Bacterial
collagenase from Clostridium histolyticum was used for the enzymatic
digestion of demineralized dentin. For the demineralization of dentin,
we used acetic acid solutions and lactic acid-bisphosphonate solutions
in order to produce erosive and subsurface lesions respectively, since
both types of lesions occur in root surface caries (Schüpbach et al., 1989).
Bisphosphonates interact with mineral surfaces, thereby protecting these
surfaces against dissolution (Thylstrup et al., 1983; Holmen et al., 1985).
A bisphosphonate can thus be used to produce subsurface lesions in
dentin (Featherstone et al., 1987; Klont and Ten Cate, 1991).
MATERIALS AND METHODS
Reagents.All reagents were of analytical grade, unless mentioned other-
wise.
Lactic acid was dissolved and gently boiled for 30 minutes prior to
use so that any polymerized acid would be disrupted.
18
Chapter 2
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 18

The following solutions were used for the experiments:
- HAc 0.1 M acetic acid, 5 mM NaN
3.
-
HLac-MHDP 0.1 M lactic acid, 0.2 mM methane hydroxy diphosphonate,
5 mM NaN
3.
- Buffer
50 mM hydroxyethylpiperazine ethanesulfonic acid (HEPES),
0.25 mM CaCl
2, 0.2 M NaCl, 5 mM NaN
3, pH 7.8. The
addition of calcium is necessary for collagenase to exert its
activity.
-
Collagenase400 U/ml collagenase from Clostridium histolyticum (high-
ly purified, type VII, Sigma, St. Louis, USA) in buffer.
According to the manufacturer’s specifications, this
enzyme preparation contains minimal activities of other
proteases, e.g., clostripain.
Preparation of root specimens. Adult bovine mandibles were obtained from
a local slaughterhouse, one or two days after slaughter. The jaws were
kept at 4°C and processed within three days. The incisors were extracted
and the roots were separated. Most of the adhering soft tissue was
removed and the remaining soft and pulpal tissues were destroyed in a
10% sodium hypochlorite solution (NaOCl, technical grade, Merck,
Darmstadt, Germany) for two hours. Round dentin specimens (6 mm
diameter) were prepared by drilling a hollow tube (ID 6 mm) through the
incisor roots. The specimens were embedded in Vertex polymer
(Dentimex, Zeist, The Netherlands) and polished on wet 240-grit sand-
paper to remove all Vertex covering the dentin surfaces. The specimens
were kept at 4°C in distilled water (approximately 1 mM NaN
3) until
further use.
Formation of incipient lesions. Specimens were exposed alternately to acid
and collagenase (fig. 1). Erosive lesions were formed by demineralization
in HAc (pH 5.0 and pH 5.5), subsurface lesions by demineralization in
HLac-MHDP (pH 4.5 and pH 5.0). All specimens were incubated sepa-
rately in 1.0 ml acidic solutions for six hours and 1.0 ml collagenase or
buffer for 18 hours daily. Under these conditions, the amount of degrad-
able organic matrix is proportional to mineral loss (Klont and Ten Cate,
1991). Between the incubations, the specimens were rinsed briefly with
distilled water and dried with paper. Each acid/collagenase and
acid/buffer group contained five specimens. The experimental period was
ten days. All incubations were carried out at 37°C without stirring.
Preliminary experiments showed that the 18-hour period of colla-
genase incubation was sufficient for a maximal collagen degradation in
the lesions. Samples were taken from all solutions after the incubations to
determine the release of calcium from the specimens. For the determi-
19
The influence of the organix matrix
Kleter / 2B 02-12-2003 16:08 Pagina 19

Discovering Diverse Content Through
Random Scribd Documents

The Project Gutenberg eBook of Robbert
Roodhaar

This ebook is for the use of anyone anywhere in the United
States and most other parts of the world at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License
included with this ebook or online at www.gutenberg.org. If you
are not located in the United States, you will have to check the
laws of the country where you are located before using this
eBook.
Title: Robbert Roodhaar
Author: Walter Scott
Translator: Gerard Keller
Release date: July 22, 2020 [eBook #62728]
Most recently updated: October 18, 2024
Language: Dutch
Credits: Produced by Jeroen Hellingman and the Online
Distributed
Proofreading Team at https://www.pgdp.net/ for
Project
Gutenberg
*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK ROBBERT
ROODHAAR ***

WALTER SCOTT’S WERKEN.
ROBBERT ROODHAAR.

Walter Scott’s Werken.
OPNIEUW VERTAALD EN BEWERKT
DOOR
GERARD KELLER.
ROBBERT ROODHAAR.
Geïllustreerd met de gravures der
oorspronkelijke Engelsche uitgave van
MARCUS WARD & Co.

Arnhem—Nijmegen.
GEBRs. E. & M. COHEN.
TYP. DRUKKERIJ „DE PHŒNIX”, NIJMEGEN.

ROBBERT ROODHAAR.

G
HOOFDSTUK I.
Wat was mijn fout, dat thans zoo bittre smart
Zoo zwaar mij drukt? Geen zonen heb ik meer!
Die daar hield op, ’t te zijn.—Vervloekt
In eeuwigheid de oorzaak van uw’ omkeer.—Reizen?
’k Kan evengoed mijn paard uit reizen zenden.…
MONSIEUR THOMAS.
ij beste vriend! wenschtet, dat ik eenige uren van de rust, die mij zoo
goed doet en waarmede eene liefderijke Voorzienigheid den avond
van mijn leven gezegend heeft, er aan wijdde, die vele
wederwaardigheden en gevaren, waartegen ik in vroeger tijd zoo strijden en
worstelen moest, in geschrifte te verhalen.
Het is waar, de herinnering aan die avonturen, zooals gij ze verkiest te
noemen, heeft bij mij een zeker gemengd gevoel van smart en vreugde
achtergelaten. Maar daarnaast leeft in mij eene innige dankbaarheid en een
diepe eerbied jegens den grooten Bestuurder van het lot der menschen. Hij
heeft de loopbaan mijner jeugd met doornen en distelen bezaaid, opdat ik
het geluk in later dagen, wanneer ik, terugblikkend op het verledene, het
tegenwoordige genietende, des te beter zou beseffen en waardeeren. Nu
hebt gij mij dikwerf verzekerd, dat de avonturen die ik beleefde onder een
volk, zoo eigenaardig en eenvoudig naar regeeringsvorm en zeden, wel
iedereen moeten boeien, die gaarne luistert naar een oud man, als deze
vertelt van vroeger dagen.
Ik wil het gaarne gelooven. Maar vergeet vooral niet, dat een geschiedenis,
waarnaar een belangstellend vriend aandachtig en deelnemend luisteren
mocht, veel van hare bekoorlijkheid verliest, als zij geschreven wordt. Hoe
belangwekkend gij ook die avonturen vondt, toen de stem van hem, die ze
beleefde, ze u verhaalde, zij zullen veel minder de aandacht boeien, als zij
in de eenzame kamer gelezen worden. Jeugdiger levenskrachten en eene
krachtiger gezondheid beloven u een langer leven, dan mij. Sluit dus, bid ik

u, deze papieren in de eene of andere geheime lade van uw lessenaar
zorgvuldig weg, tot dat de scheiding tusschen ons komen zal, die elk
oogenblik komen kan, maar die zeker binnen weinige jaren komen moet.
Wanneer wij dan voor deze wereld gescheiden zijn—om eenmaal naar ik
hoop, in betere gewesten elkaar weer te zien,—dan zal u, dat weet ik zeker,
de nagedachtenis van uw ontslapen vriend u dierbaarder zijn, dan hij het
verdient. Maar dan zal u ook dat verhaal, dat ik thans nederschrijven wil,
wel weemoedige maar geenszins onaangename overdenkingen brengen.
Sommige menschen laten hun geliefden vrienden een beeld hunner gestalte
na. Ik bied u een afschrift mijner gedachten, een beeld mijner deugden en
gebreken. Doch ik hoop, dat gij de dwaasheden en buitensporigheden
mijner jeugd met dezelfde liefderijke verschooning zult beoordeelen, die gij
aan de dwalingen van den volwassen man steeds hebt verleend.
Dat ik mijne gedenkschriften—zoo ik ten minste aan dit stuk zulk een
weidschen titel mag geven—aan een dierbaren getrouwen vriend wijd,
verschaft mij ook het voordeel, van hier eenige omstandigheden met
stilzwijgen te kunnen voorbijgaan, die ik aan een vreemdeling noodzakelijk
vooraf zou moeten mededeelen. Doch waarom toch zou ik, al heb ik u nu
geheel in mijne macht, al heb ik inkt, papier en tijd in overvloed, waarom
zou ik u al dadelijk op de pijnbank der verveling brengen? Toch durf ik u
niet stellig beloven, dat ik van eene zoo verleidelijke gelegenheid, om van
mij en mijne lotgevallen te spreken, nooit misbruik maken zal, om
omstandigheden te vermelden, die u bijna even goed als mij bekend zijn.
De booze neiging om toch vooral die voorvallen uitvoerig te verhalen,
waarvan wij zelf de helden zijn, doet ons vaak uit het oog verliezen, wat wij
aan den tijd en het geduld van onze toehoorders schuldig zijn. Die neiging
heeft menigen, anders flinken schrijver tot een vervelenden babbelaar
gemaakt. Ik behoef u in dit opzicht slechts te herinneren aan de zeldzame
eerste uitgave van Sully’s »Gedenkwaardigheden.”1 Gij, met de dwaze
ijdelheid van een echten boekverzamelaar, verkiest die uitgave boven alle
anderen, die in gewonen bruikbaren vorm in den handel werden gebracht.
Maar voor mij is ze alleen merkwaardig, omdat ze mij een treurig bewijs
levert, dat ook een groot man, als de schrijver inderdaad was, zwak en
kleingeestig genoeg kan zijn, om aan zijn eigen ik eene onzinnige hooge
waarde te hechten. Als ik mij goed herinner, dan had die beroemde

staatsdienaar niet minder dan vier geheim-secretarissen met de taak belast,
om de gebeurtenissen van zijn leven op te teekenen, onder den titel:
Gedenkwaardigheden van de wijze en koninklijke staathuishouding,
betreffende de binnenlandsche staats- en krijgskundige aangelegenheden
van Hendrik den Vierden enz.
Toen nu deze heeren hunne bouwstoffen voor dat werk verzameld hadden,
werden deze »Gedenkwaardigheden”, waarin alles voorkwam, wat maar
eenigszins belangrijk was uit de lotgevallen van hun meester, opgeschreven
in den vorm van een aan hem zelven gericht verhaal. Hij schreef niet zooals
Julius Cesar, zijne geschiedenis eenvoudig in den derden persoon. Ook deed
hij niet als de meesten die als sprekers of schrijvers het wagen de helden
van hun eigen verhaal te zijn. Neen, Sully genoot het meer verfijnde, hoogst
zeldzame genoegen, dat hij zich zijne levensgeschiedenis door zijne
secretarissen liet voordragen, terwijl hij zelf de toehoorder, zoo als hij
tevens de held, en hoogst waarschijnlijk de steller van het gansche boek
was. Het moet een kostelijk tooneel geweest zijn, als de voormalige
minister, gehuld in een tabbaart, met kostbaar bont omzoomd, met een
breeden halskraag om, stijf en fraai geplooid, zoo recht als een kaars, met
de meeste deftigheid onder zijn troonhemel gezeten, naar het verhaal van
zijne secretarissen luisterende; als dan die heeren met ongedekt hoofd voor
hem stonden, en met den meesten ernst voorlazen: »Zoo sprak de hertog—
zoo eindigde de hertog zijne rede.”—»Dit was het gevoelen van zijne
Excellentie over deze gewichtige zaak—dit was de welgemeende raad, dien
zijne Excellentie den Koning bij deze gelegenheid gaf,—” louter
omstandigheden, die den eenigen toehoorder veel beter bekend waren dan
hun, ja, die zij meestendeels slechts uit zijn eigen mond konden weten.
Nu ben ik lang zulk een verheven personage niet als de groote hertog Sully.
Ik heb ook geen vier geheim-secretarissen. Maar toch zou het vrij dwaas
zijn, wanneer Frans Osbaldistone zijn vriend, Willem Tresham, een breed
verhaal ging doen van zijn afkomst, opvoeding en betrekkingen op dit
ondermaansche. Ik zal derhalve den boozen geest der verleiding bekampen,
zoo dapper als ik maar kan, en u niet vermoeien met bekende dingen.
Alleen moet ik u vluchtig het een en ander in het geheugen terugroepen wat

gij trouwens reeds vroeger geweten hebt, doch door verloop van tijd kunt
vergeten hebben, doch wat van beslissenden invloed op mijn lot is geweest.
Gij herinnert u zeker mijn vader nog, dien gij in uwe jonge jaren gekend
hebt, toen uw vader zijn compagnon was. Wel zaagt gij hem niet in zijne
beste dagen, vóór dat ouderdom en zwakte zijn vurigen,
ondernemingslustigen geest bijna geheel uitgedoofd hadden. Had hij dien
geest, die schranderheid, dat doorzicht, die hij nu slechts in
koopmansspekulatiën aanwendde, aan de wetenschappen willen wijden, hij
zou hoogstwaarschijnlijk niet zoo rijk, maar niet minder gelukkig, ja,
gelukkiger geweest zijn. Maar de koophandel en de velerlei afwisselingen
daaraan verbonden, hebben, behalve de hoop op winst, nog iets, wat hem,
die wagen durft, vooral bekoort. Wie deze onstuimige zee bevaren wil,
moet aan de bekwaamheid van den stuurman ook de standvastigheid van
den echten zeeman paren. Hij kan ook dan nog schipbreuk lijden en
verongelukken, als de stormen der fortuin hem niet gunstig zijn. Die
gestadige oplettendheid, dat gevaar, de telkens zich hernieuwende pijnlijke
onzekerheid, of schranderheid de fortuin zal dwingen, dan wel de fortuin
alle plannen der schranderheid verijdelen zal, dit alles geeft aan de
geestvermogens bezigheid, houdt de hartstochten gespannen. De handel
heeft in zekeren zin al het bekoorlijke en boeiende van het spel, zonder
evenwel zoo onzedelijk te zijn.
Ik was in die dagen, in het begin dezer achttiende eeuw, te Bordeaux. Ik
was ruim twintig jaar oud. Op zekeren dag kreeg ik van huis het
onverwachte bevel, om Bordeaux te verlaten en wegens eene gewichtige
aangelegenheid naar Londen tot mijn vader terug te keeren. Onvergetelijk is
mij het oogenblik van dat wederzien. Gij herinnert u zeker nog den korten,
afgebroken, min of meer strengen toon, waarop hij gewoon was zijn wil te
kennen te geven. Mij dunkt, ik zie hem nog voor mij. Ik zie nog zijne
rijzige, indrukwekkende gestalte. Ik hoor nog zijn snellen, vasten tred. Nog
ziet mij aan zijn scherp, doordringend oog, zijn echt mannelijk gelaat,
waarop zorgen reeds rimpels hadden gegrift. Ja, ik hoor hem nog spreken.
Voor hetgene hij zeggen wilde, nam hij nooit meer woorden dan volstrekt
noodig was. Maar elk woord was juist gekozen, al werd dan ook zijn
spreektoon onwillekeurig soms wat hard en onaangenaam.…

Nauwelijks afgestegen, ijlde ik naar mijn vader. Hij wandelde in zijne
kamer op en neer. Zijn gelaat verried ernstig, kalm, diep nadenken. Zelfs
het wederzien van zijn zoon, na een vierjarige afwezigheid kon dien ernst
niet storen. Ik omhelsde hem. Hij was een goed, maar geen weekhartig
vader. Eene sekonde slechts zag ik een traan in zijn donker oog.
—»Dubourg schrijft mij”, dus begon hij, »dat hij over u tevreden is, Frans!”
»Dit verheugt mij, vader.”
»Maar ik heb daarentegen minder reden het te zijn,” voegde hij er kortaf bij
en ging aan zijn lessenaar zitten.
»Dat spijt mij, vader.”
»Vreugd of spijt, Frans, dat zijn een paar woorden, die in de meeste
gevallen weinig of in het geheel niets beteekenen. Hier is uw laatste brief.”
Hij nam dien uit een dik pakket papieren, die met een rooden band
samengebonden en nauwkeurig genummerd waren. Mijn arme brief! Hij
handelde over iets dat mij toen diep ter harte ging. Hij was met zorg
geschreven, en wel zoo, dat hij, naar ik dacht, zoo al geene volkomene
toestemming, ten minste deelneming moest opwekken. En daar lag hij nu,
onder allerlei brieven over zaken. Nu moet ik glimlachen, als ik mij
herinner, hoe gekrenkt in mijn eigenliefde, hoe jammerlijk teleurgesteld ik
was, toen ik mijn brief, die mij zoo veel moeite had gekost, uit dat akelige
pak van advies-brieven, aanbevelingen en dergelijke prullen, zoo als ik ze
destijds geliefde te noemen, voor den dag zag komen. Neen! dacht ik. Een
zoo gewichtige en zoo goed geschreven brief had toch wel eene
afzonderlijke plaats, wat zorgvuldiger behartiging verdiend!
Mijn vader bemerkte mijn misnoegen niet. Trouwens, al had hij het
bemerkt, hij zou zich er toch niet aan gestoord hebben. Hij vouwde den
brief open en ging voort: »Dat is uw brief van den 21sten der vorige maand,
Frans. Gij bericht mij dat »bij de gewichtige keus van een beroep voor uw
volgend leven, mijne vaderlijke goedheid u ten minste eene opponeerende
stem zal willen vergunnen,” dat gij on.… on.… onoverwinnelijke—(in het
voorbijgaan moet ik u verzoeken, in het vervolg duidelijker te schrijven, en

niet te vergeten, door de t eene dwarsstreep te halen en aan de l van boven
de behoorlijke opening te geven) dus onoverwinnelijke bezwaren tegen het
plan hebt, dat ik u heb voorgesteld. Ditzelfde is in allerlei woorden op deze
vier vol geschreven bladzijden te lezen. Als gij u slechts meer moeite
gegeven hadt, u duidelijk en kort uit te drukken, hadt gij het zeer goed in
vier regels kunnen zeggen. Kortom, Frans! alles komt daarop neer, dat gij
niet doen wilt, wat ik verlang.”
»Dat ik het, in dit geval, niet doen kan, vader! Niet, dat ik het niet wil.”
»Woordenkeus heeft weinig vat op mij, jonge heer,” antwoordde mijn
vader, die zijn onbuigzamen wil steeds met de grootste bedaardheid en
zelfbeheersching te kennen gaf.—»Ik kan niet, klinkt wat beleefder
dan ik wil niet, maar beide uitdrukkingen beteekenen hetzelfde, als er
geene zedelijke onmogelijkheid bestaat. Ik houd er echter niet van, zaken
overijld af te doen. Na tafel spreken wij er nader over.—Owen!”
Owen kwam. Hij was toen niet de grijsaard met de zilveren lokken, dien gij
gekend en geëerd hebt, mijn vriend. Hij telde toen niet meer dan vijftig
jaren. Maar hij droeg denzelfden lichtbruinen rok, dezelfde parelkleurige
zijden kousen, dezelfde das met de zilveren gesp, dezelfde fijn geplooide
kanten lubben die in onze huiskamer bijna tot aan zijne nagels kwamen,
doch die hij in het kantoor zorgvuldig onder de opslagen van zijne mouwen
verborg, opdat er geen inktvlak op vallen zou. Het ernstige, deftige, maar
goedige gelaat van den eersten boekhouder van het aanzienlijke handelshuis
Osbaldistone en Tresham knikte mij toe.
»Owen,” zeide mijn vader, toen de goede man mij liefderijk de hand bood,
»gij moet heden met ons eten. Dan kunt ge het nieuws vernemen, door
Frans van onze vrienden te Bordeaux medegebracht.”
Met eene buiging gaf Owen zijn eerbiedigen dank te kennen. In die dagen,
toen de afstand tusschen heeren en bedienden nauwkeuriger dan thans in
acht werd genomen, was zulk eene uitnoodiging geen gering gunstbewijs.
Dat middagmaal vergeet ik nimmer! Moedeloos, en zelfs misnoegd, was ik
niet in staat, aan het onderhoud zoo levendig deel te nemen, als mijn vader

zeker verwachtte. Dikwijls gaf ik hem op de vele vragen, waarmede hij mij
bestormde, vrij onvoldoende en verwarde antwoorden. De goede Owen
spande zich in, om zijn eerbied jegens zijn heer met zijne liefde voor den
jongeling, dien hij vroeger op zijn knie had laten rijden, te vereenigen. Hij
trachtte elken misslag in mijne antwoorden te verklaren; zeide datgene wat
ik eigenlijk niet had gezegd—steeds om mij te dekken. Doch deze
manoeuvre joeg mijn vader nog meer in ’t harnas. In plaats van mij
voldoende te dekken, kreeg hij nu menig hard en scherp woord van zijn
patroon. Gedurende mijn verblijf te Bordeaux had ik, wel is waar, het
koopmansberoep niet zoo erg veronachtzaamd, dat ik mij alleen aan
sonetten en stanza’s, en in ’t geheel niets aan grootboeken, kasboeken,
journalen enz. had gedaan; maar ik was toch, om de waarheid te zeggen,
niet verder gegaan, dan volstrekt noodzakelijk was, om den ouden
Franschen handelsvriend van ons huis, die mij in de geheimen van den
koophandel zou inwijden, in staat te stellen, gunstige berichten omtrent mij
te geven. Mijn hoofdbezigheid bestond voor mij in de taak mij in de
letterkunde en in lichaamsoefeningen te bekwamen. Nu was mijn vader wel
geen verklaarde vijand van dergelijke studiën, want met zijn gezond
verstand begreep hij wel dat zij ieder tot sieraad kunnen zijn en het beroep,
waartoe ik mij, volgens zijn wensch, moest vormen, kon daardoor wel
versierd en veredeld worden. Maar zijn hoofddoel en streven was, mij niet
alleen zijn vermogen na te laten, maar ook de middelen, om het
handelshuis, waardoor de rijke erfenis nog veel vermeerderd en eenmaal op
het nageslacht zou kunnen overgebracht worden.
Geestdrift voor zijn stand was zijn hoofdrust en hoofdeigenschap. Deze
vooral deed hem bij mij aandringen dezelfde loopbaan te kiezen. Maar hij
had nog andere drijfveeren, die ik eerst later vernam. Voortvarend,
bekwaam en ondernemend in zijne handelsplannen, vond hij in het geluk
van elk waagstuk een nieuwen prikkel en ook nieuwe middelen tot verdere
ondernemingen. Hij was als een eerzuchtig veroveraar, die meende altijd
voorwaarts te moeten gaan, zonder met het reeds verkregene tevreden te
zijn. Hij dacht er niet aan op te houden om slechts dat, wat hij verworven
had, in veiligheid te genieten. O neen! Gewoon om zijn gansche vermogen
in de weegschaal zijner plannen te werpen, en daarbij vindingrijk in de
middelen, die weegschaal in zijn voordeel te doen overhellen, schenen de

gevaren, waaraan hij zijn schatten blootstelde, hem steeds nieuwe
levenskracht te geven, tot nieuwe werkzaamheid, tot nieuwe plannen uit te
lokken. Hij was als een zeeman, die de golven en den vijand leerde
trotseeren, en daarom den storm of den slag steeds met vertrouwen
tegemoet ging. Toch bedacht hij opmerkzaam de veranderingen die
ouderdom of ziekte bij hem zouden kunnen te weeg brengen. Daarom wilde
hij bij tijds zich van eene hulp verzekeren, die van zijne vermoeide hand het
roer overnemen en volgens zijn raad en zijne aanwijzingen het schip sturen
kon. Zoowel zijn vaderliefde als de wensch, zijne ontwerpen te bevorderen,
brachten hem tot dat besluit. Wel is waar, had uw vader, waarde Tresham,
zijn vermogen in onze zaak belegd. Maar hij was, zoo als gij weet, een
zoogenaamde »stille compagnon.” Wat Owen betreft, deze kon zeker als
man van beproefde eerlijkheid en knap boekhouder, het kantoor belangrijke
diensten bewijzen. Maar hij bezat geen handelstalent genoeg, om hem het
oppertoezicht over de zaken te kunnen toevertrouwen. Als de dood mijn
vader onverwachts verraste, wat zou er dan van die vele plannen worden,
waarmede zijn hoofd vervuld was, zoo niet zijn zoon een handels-Herkules
werd, sterk genoeg, om den last te dragen, welken de vallende Atlas
achterliet! Ja, wat zou er van den zoon zelven worden, indien hij, vreemd in
handelszaken, zich plotseling in den doolhof van
koopmansaangelegenheden had verplaatst gezien, zonder den draad van
Ariadne te bezitten, die hem in den doolhof den weg kon doen vinden. Al
deze redenen, deels openlijk erkend, deels verborgen, hadden mijn vader
doen besluiten, dat ik zijn beroep zou kiezen; en wanneer hij iets vast
besloten had, dan was er geen onverzettelijker man dan hij. Maar ik moest
toch ook gevraagd worden. En nu had ik, die ook nog al stijfhoofdig was,
juist een tegenovergesteld besluit genomen.
Tot verontschuldiging van mijn verzet, tegen den wensch mijns vaders,
moge strekken, dat ik niet goed begreep, waarom hij juist dien wensch
koesterde, en in hoever zijn geluk daarmede gemoeid was. Ik geloofde
immers voor het heden van een ruim jaargeld, voor de toekomst van eene
rijke erfenis verzekerd te zijn. Het kwam niet bij mij op, te vermoeden dat
ik tot bevestiging van dat geluk mij daarenboven aan allerlei arbeid en
dienst zou moeten wijden, zoo geheel in strijd met mijn smaak en neiging.
In het voorstel van mijn vader, om zijn beroep te kiezen, zag ik niets dan

den wensch, dat ik nog iets zou voegen bij de schatten, welke hij zelf
opgehoopt had. Maar ik meende dat ik over den weg tot mijn geluk zelf ’t
best kon oordeelen, en dat het mij zeer zeker niet gelukkiger zou maken,
wanneer ik een vermogen trachtte te vermeerderen, dat reeds meer dan
toereikend was, om mij elke mogelijke behoefte, ja elk mogelijk
levensgenot te verschaffen.
Geen wonder dan ook, dat ik—ik erken het ridderlijk—mijn tijd in
Bordeaux niet zóó doorbracht, als mijn vader wenschte. Wat hij als het
hoofddoel van mijn verblijf aldaar beschouwde, nam ik als bijzaak op. Ja, ik
zou het, als ik gedurfd had, geheel verwaarloosd hebben.
Dubourg, die met ons kantoor in voordeelige betrekking stond, was veel te
slim, om in zijne correspondentie over mijn persoon iets te berichten, wat
mijn vader of mij kon mishagen. Ook was het hem uit baatzucht, zoo als gij
later vernemen zult, niet onaangenaam, dat ik het eigenlijk doel van mijn
verblijf ten zijnen huize minder voor oogen hield. Overigens was mijn
gedrag steeds onberispelijk. In zoo ver kon hij derhalve niets nadeeligs
berichten, al ware hij ook daartoe geneigd geweest. Maar ik mag misschien
vermoeden, dat de geslepen Franschman het ook door de vingers gezien zou
hebben, als ik mij aan iets ergers dan enkel aan lusteloosheid en tegenzin in
handelszaken had schuldig gemaakt. Een gedeelte van mijn tijd wijdde ik
natuurlijk wel aan de beroepsbezigheden. Maar hij liet mij ongestoord de
overige uren bij mijn geliefkoosde studiën doorbrengen. Hij had er volstrekt
niets tegen, dat ik mij liever met Corneille en Boileau, dan met
Postlethwayte’s Handelswoordenboek—indien althans die foliant destijds
reeds in de wereld ware geweest, en de heer Dubourg dien naam had
kunnen uitspreken—met Savary, of eenigen anderen schrijver over den
koophandel, bezighield. Elke brief, dien hij over mij aan mijn vader schreef,
eindigde met de verzekering dat ik alles deed wat een vader van een zoon
maar kon wenschen.
Mijn vader was steeds ingenomen met een spreekwijze, hoe dikwijls ze ook
herhaald werd, als ze maar helder en duidelijk was; Addison zelf zou voor
hem geen zoo aangename en veelbeteekenende uitdrukking hebben kunnen

1
vinden, als deze: »uwen laatsten heb ik ontvangen en inliggende
wisselbrieven behoorlijk gehonoreerd.”
Daar nu mijn vader zeer goed wist wat ik volgens zijn wensch moest zijn,
liet Dubourg’s steeds herhaalde lievelingsuitdrukking hem volstrekt geen
twijfel over, dat ik wezenlijk was wat hij wenschte, totdat hij in een
noodlottig oogenblik mijn brief ontving, waarin ik met alle mogelijke
welsprekendheid er voor bedankte, in mijns vaders somber kantoor te
zitten, zeker hooger dan Owen en de andere kantoorbedienden, maar nog
iets lager dan zijn eigen kantoorstoel. Van dat oogenblik af was alles
bedorven. En Dubourg’s berichten werden evenzoo verdacht, alsof de
betaling der op hem getrokken wissels geweigerd ware geworden.
Ik werd dus in allerijl naar huis ontboden en ontvangen, zooals ik u
beschreven heb.
Bedoeld is hier de zoogenaamde édition aux lettres vertes van dit boek. Zij werd
onder toezicht des schrijvers, te Sully gedrukt, met de valsche opgave: Amsterdam, chez
Aletinosographe de Clearetimelee et Graphexechon de Pistariste, à l’enseigne des trois
vertus (Geloof, Liefde en Hoop) couronnées d’Amaranthe—zonder jaartal (maar het was in
1610).—Vert. ↑

M
HOOFDSTUK II.
Waarlijk, de vrees komt in mij op, dat deze
jonge man met eene akelige kwaal behebt is—met
de zucht tot verzen maken. Als dat zoo is,
dan geve men vrij alle hoop op, dat hij ooit fortuin
zal maken door eenig aanzienlijk staatsambt.
Het is gedaan. Wie eenmaal aan het gedichten
smeden is geraakt, zal nooit een staatsman worden.
Ben Jonëon’ë Bartholomaeus-nacht.
ijn vader bezat krachtige zelfbeheersching. Hij gaf zijn misnoegen
iemand zelden in woorden te kennen, maar slechts door een zekeren
drogen, knorrigen toon. Nooit uitte hij bedreigingen. Nooit ontsnapte
hem zelfs een enkele uitdrukking, die zijne gevoeligheid verried. Alles ging
bij hem volgens den regel. En het was zijne vaste gewoonte steeds het
noodige te doen, zonder veel woorden te verspillen. Met een bitter
glimlachje hoorde hij mijne afgebroken antwoorden over den toestand van
den Franschen handel aan. Met kalme onbarmhartigheid liet hij mij steeds
dieper en dieper in de geheimen van agio, tarief, tarra en disconto
verdwalen. Doch, naar ik mij herinner, ontdekte ik op zijn gelaat eerst toen
duidelijk sporen van misnoegen, toen hij zag, dat ik niet in staat was, den
invloed te verklaren van de daling der agio van het Fransche goud op den
wisselkoers.
»Maar dat is nu de merkwaardigste gebeurtenis, die ik ooit beleefd heb,”
zeide mijn vader, die toch onze revolutie1 had beleefd; »en de jongen weet
er zooveel van als een kruier.”
»De jonge heer Frans,” merkte Owen schroomvallig en op verzoenenden
toon aan, »kan toch niet vergeten hebben, dat, volgens een bevel van den
koning der Franschen, van den eersten Mei 1700, de houder van een wissel
binnen tien dagen”…

»De jonge heer Frans,” viel mijn vader hem in de rede, »zal alles weten, als
gij zoo goed zijt zijn souffleur te wezen. Hoe is het mogelijk, dat Dubourg
dit dulden kon! Zeg eens, Owen, welk soort van jongen is die Clement
Dubourg, zijn neef, die zwartkop op ons kantoor?”
»Een der bekwaamste kantoorbedienden van ons huis; voor zijne jaren een
buitengewoon knap mensch!” antwoordde Owen, wiens hart de jonge
Franschman door zijne opgeruimdheid en welwillendheid geheel veroverd
had.
»Ja, ja, die zal denkelijk den wisselkoers beter kennen! Dubourg wilde, dat
ik ten minste één jongen zou hebben, die zich op de zaken verstaat. Maar ik
doorgrond zijn doel, en hij zal ook weten, dat ik niet blind ben. Owen, laat
aan Clement, aan het einde van het kwartaal, zijn salaris uitbetalen. Dan kan
hij met het schip van zijn oom, dat juist in lading ligt, naar Bordeaux
terugkeeren.”
»Hoe! Gij wilt Clement Dubourg uit uw dienst ontslaan, mijnheer
Osbaldistone?” vroeg Owen met bevende stem.
»Ja, en wel terstond, zeg ik!” hernam mijn vader. »Het is al genoeg dat wij
op ons kantoor een onbekwaam Engelschman hebben, die van wissels noch
wisselkoers iets weet; wij behoeven niet nog een sluwen Franschman er bij,
die daarvan profiteert.”
Nu had ik in het land van Lodewijk XIV den innigen afkeer van alle
willekeur, mij van mijne jeugd reeds eigen, nog in mij versterkt. Ik voelde
mij dus gedwongen, een woordje mede te spreken. Ik mocht een
verdienstelijk jongeling niet laten straffen, omdat hij uitmuntte in
bekwaamheden, die ik niet bezat.
»Beste vader,” dus begon ik; »als ik dat, wat ik had moeten weten, niet
geleerd heb, dan moet ik alleen daarvoor lijden. Ik kan den heer Dubourg
volstrekt niet beschuldigen, dat hij mij de gelegenheid om mij te
bekwamen, niet gegeven heeft. Ik had beter daarvan partij moeten trekken.
Maar Clement Dubourg …”

»Hoor eens, wat hem en wat u betreft, zal ik zelf de noodige maatregelen
weten te nemen,” viel mijn vader mij in de rede. »In elk geval, is het flink
van u, Frans, dat gij zelf de schuld wilt dragen; dat bevalt mij, jongen, dat
moet ik bekennen.—Maar den ouden Dubourg,” vervolgde mijn vader, zich
tot Owen keerende, »kan ik het niet vergeven dat hij mijn zoon alleen maar
de gelegenheid tot oefening heeft gegeven. Hij had ook moeten zorgen, dat
er gebruik van werd gemaakt, en mij, wanneer dat niet geschiedde, bericht
moeten zenden. Maar ge ziet, Owen, dat Frans aangeboren begrippen van
recht en billijkheid heeft, zoo als het een Engelschen koopman past.”
»De jonge heer Frans,” zeide de boekhouder, even deftig het hoofd neigend,
terwijl hij de rechter hand een weinig ophief—die laatste beweging
onwillekeurig ontstaan, uit de gewoonte, om, eer hij iets zeide, de pen
achter zijn oor te steken: »de jonge heer Frans schijnt het beginsel der
zedelijke rekenkunst, den grooten moreelen regel van drieën te verstaan: A
verhoude zich tot B, zoo als hij wil, dat B zich tot hem verhoude. Dan komt
de som altijd uit.”
Een oogenblik glimlachend om deze rekenkunstige opmerking, vervolgde
mijn vader: »Maar dat alles geeft niets, Frans. Gij hebt uw tijd
jongensachtig verbeuzeld. Ge moet voortaan leeren werken als een man. Ik
zal u een paar maanden lang onder Owens opzicht stellen, om het
verzuimde weder in te halen.”
Ik wilde antwoorden, maar Owen keek mij zoo smeekend en tevens
waarschuwend aan, dat ik onwillekeurig zweeg.
»En laat ons dan,” ging mijn vader voort, »den inhoud van mijn brief van
den eersten der vorige maand, waarop gij mij zulk een onoverlegd en
onvoldoend antwoord gezonden hebt, nog eens bedaard nagaan. Maar
schenk u eerst eens in, en geef Owen de flesch aan.”
Aan moed, aan vermetelheid, zoo men wil, ontbrak het mij nooit.—
»Het spijt mij,” antwoordde ik, »dat mijn brief u onvoldoende voorkomt.
Maar onoverlegd was hij waarlijk niet, want ik heb het voorstel van mijn

vader rijpelijk overwogen, en het deed mij innig leed, dat ik mij tot
afwijzing genoopt zag.”
Eene korte poos keek mijn vader mij zeer scherp aan, maar wendde toen de
oogen plotseling van mij af. Daar hij niets antwoordde, meende ik te
moeten voortgaan. Ik deed het echter met eenigszins onvaste stem, terwijl
hij er nu en dan een woord tusschen bromde.
»Waarlijk vader, geloof mij, er is geen stand waarvoor ik zooveel
hoogachting koester, als voor den koopmans-stand, ook al ware hij de uwe
niet.”
»Wezenlijk?”
»Hij verbindt volken met volken, voorziet in de behoeften der menschheid,
bevordert de algemeene welvaart: ja, hij is voor de gansche beschaafde
wereld datgene, wat het gewone verkeer voor het huiselijke leven, of liever,
wat lucht en voedsel voor ons lichaam zijn.”
»Is het waar?”
»En toch vader, moet ik blijven weigeren een stand te kiezen, waarvoor ik
zoo weinig geschiktheid en aanleg bezit.”
»Wees maar niet bang, ik zal wel zorgen, dat gij de noodige geschiktheid
krijgt. Gij zijt van nu af niet meer Dubourg’s gast en kweekeling.”
»Maar, waarde vader, ik spreek immers niet van gebrek aan onderricht,
maar van mijne onbekwaamheid, om mij dat onderricht ten nutte te maken.”
»Gekheid! Hebt gij een dagboek gehouden, zooals ik u bevolen heb?”
»Ja vader.”
»Welnu, haal het eens hier.”
Bedoeld boek was een soort van aanteekenboek, waarin, volgens mijns
vaders raad, alles moest opgeteekend worden, wat mij in den handel

opmerkenswaardig scheen. Daar ik wel voorzien had, dat hij inzage van dit,
voor hem zoo gewichtige boek zou verlangen, was ik er op bedacht
geweest, om er vooral zulke dingen in op te teekenen, welke ik
veronderstelde dat hem het meest zouden bevallen. Doch al te vaak had de
pen geschreven, zonder dat het hoofd er deel aan had. Ook stond er in het
boek, dat mij gewoonlijk voor de hand lag, allerlei wat met den handel in
volstrekt geen verband stond. Nochtans, ik bood het mijn vader aan, in de
stille hoop, dat hij niet ongelukkig juist eene bladzijde zou opslaan, die zijn
misnoegen tegen mij nog verhoogen zou. Owens gelaat, dat bij mijns vaders
vraag min of meer betrokken was, begon na mijn bereidwillig antwoord
werkelijk weder op te helderen. Hij glimlachte vriendelijk, toen ik met een
boek dat er vrij kantoorachtig uitzag—lang folio in ruw perkament
gebonden met blinkende koperen klampen voorzien,—uit mijne kamer
terugkwam. Dit had ten minste het voorkomen van gezette handels-studie.
Mijn deelnemende vriend schepte weer moed. Hoe genoeglijk meesmuilde
hij, toen mijn vader het boek doorbladerende, eenige aanteekeningen las en
zijne korte aanmerkingen er tusschen mompelde.—Brandewijn—op fust. Te
Nancy. 29. Cognac en Rochelle 27. Bordeaux 52.—»Bravo, Frans, zeer
juist!”—»Impost en tolgelden, zie Saxby’s Tabellen.”—»Niet goed, wat bij
Saxby staat, had hier moeten staan, dan blijft het in het geheugen.”—
Uitvoer en invoer—lijnwaad—stokvisch—middelvisch—klipvisch.
—»Hierbij had ge moeten aanteekenen, dat al die vischsoorten als stokvisch
ingevoerd worden. Hoe veel duim lang is een gewone stokvisch?”
Owen, die mij in verlegenheid zag, waagde het, mij het antwoord toe te
fluisteren; gelukkig verstond ik hem: »Achttien duim, vader,” antwoordde
ik dadelijk.
»En een klipvisch?—Vier en twintig—»Zeer juist,” hernam mijn vader.
»Dat is van groot belang voor den handel op Portugal. Maar wat staat hier?
—»Bordeaux gesticht in het jaar.—Chateau Trompette—Paleis van
Gallienus.”—Goed, ook al goed! gij ziet, Owen, hij heeft er zoo’n soort van
kladboek van gemaakt, waarin elk dagelijksch voorval, inkoop, orders,
betalingen, wisselacceptatiën, ontvangsten, endossementen, kommissiën en
dergelijke dingen door elkander opgeteekend worden.”

»En welke men later geregeld in het journaal of grootboek overdraagt,”
hernam Owen. »Het verheugt mij, dat mijnheer Frans zoo ordelijk is.”
Ik bespeurde zelf, dat ik in mijns vaders gunst begon te stijgen, en vreesde
dat hij nu nog sterker er op zou aandringen, dat ik mij tot koopman vormen
zou. Tot het tegendeel besloten, wenschte ik reeds niet zoo ordelijk geweest
te zijn, als mijn vriend Owen mij geliefde te noemen. Maar de wensch was
niet noodig. Eensklaps viel er een blad papier uit het boek. Owen gaf mij
dadelijk den wenk, dat men losse bladen in kantoorboeken steeds met een
weinigje stijfsel moest vast hechten. Maar mijn vader had het papier
opgenomen en riep nu: »»De zwarte Prins!” Wat is dat? Verzen! Wat
drommel jongen, gij zijt nog grooter domkop dan ik dacht!”
Als een echt koopman zag mijn vader met zekere minachting op gedichten
neder. Ja met zijne strenge geloofsbegrippen als Presbyteriaan, hield hij
zulke bezigheden voor nietswaardig en goddeloos. Veroordeel hem hierom
niet, mijn vriend. Bedenk, welk een leven vele dichters op het einde der
zeventiende eeuw geleid hebben. De sekte, tot welke mijn vader behoorde,
had—ten minste zij zeide dit—even als de Puriteinen een afkeer van
letterkunde. Eene hoogst onaangename verrassing werd dus door de
ontijdige ontdekking van die noodlottige verzen veroorzaakt. Als de
krulpruik, die de goede Owen destijds droeg, zich plotseling had kunnen
vervormen en de haren te berge doen rijzen, dan ware de arbeid des kappers
in een oogwenk verwoest, want overstelpend was Owen’s verbazing over
deze vreeselijke ontdekking. Als de kantoorkas geroofd ware, als eene fout
in het optrekken van eene in het net geschreven rekening ontdekt ware—het
zou hem niet zoo getroffen hebben. Mijn vader las enkele regels, met
afgebroken en stamelende stem, alsof hij niet in staat was den zin te
begrijpen, soms ook spotachtig declameerend steeds met eene bijtende
ironie, die den dichter diep moest vernederen.
Hoort gij den doffen klank van dien geduchten horen,
Die Fontarabie’s weerklank wijd doet hooren,
Die ’t sneuvelen des krijgsmans meldt?
Die aan den grooten Karel droef verkonde:
Dat Paynims woest gespuis tot stervens toe verwondde

Op Spaanschen grond den eed’len Franschen held?
»Fontarabie’s weerklank,” mompelde mijn vader, terwijl hij het hoofd
schudde: »Fontarabie’s jaarmarkt had je moeten schrijven! Verkonde met
één d op verwondde met twee d’s te laten rijmen, is ook niet fraai.—En of
meldt op held goed rijmt is evenzoo de vraag … En dan Paynims? Wat is
Paynims? Kondet gij niet gezegd hebben Heidenen? Schrijf ten minste in ’t
Engelsch, als gij onzin schrijven moet!”
’t Was waar, het droef bericht, dat over zee en landen,
Met vleugelen des winds naar Engelands verre stranden,
Voortijlend angsten zaait en schrik:
Brittannie’s zwaard dat Frankrijk’s trots deed bukken.
Bij Cressy en Poitiers den vijand hieuw in stukken
De held ligt in Bordeaux en geeft den laatsten snik.
»Precies! »Vleugelen des winds”, dat is prachtig!”
»»Heft op—mijn stervend hoofd,”—zoo spreekt, naar adem hijgend,
De eedle prins, met moeite zich nog nijgend
Tot ’t riddertal in breeden kring geschaard.
»Richt mij nog even op—dat ik den glans der zonne
—Zoo lieflijk spieglend in de stroomende Garonne,
Nog even zie,—voor ’k scheide van deze aard!”
»Maar dat is glad mis, dat gij Garonne op zonne laat rijmen. Weet ge niet
hoe men het woord Garonne uitspreekt? Schaam je, Frans; je verstaat je
ellendig ambacht niet eens!”
»»O ziet!—als ik—ook zij—slaapt zachtkens in.
Omhult—het hoofd zich nog, met zorgenvollen zin
Van avonddauw omgeven.….
Zoo zullen—als drupplendauw—de tranenpaarlen schittren
Als Englands vrouwenrei verneemt het woord, het bittre:
Haar Zwarte Prins liet hier het leven!”

De zonne zinkt!… De zon ook van mijn roem!
Doch dat men mij steeds onvergeetlijk noem,
In ’t land der Britten en der Franschen,
Dan zal ’t ons Albion aan Helden nooit ontbreken.
Als sterren talloos aan de hemelstreken
Heldhaftig schittrend in haar glanzen.”
»»Heldhaftig schitterende sterren!” dat is wat nieuws! Waarachtig, Frans!
de nachtwacht doet het mooier!”
En met die woorden wierp hij het papier verachtelijk weg, en herhaalde het
kompliment: »Hoor eens, Frans, ge zijt werkelijk nog grooter domkop dan
ik dacht!”
Wat moest ik zeggen, mijn waarde Tresham? Ik stikte bijna van ergernis,
terwijl mijn vader mij bedaard, maar somber, minachtend aanzag. De goede
Owen, handen en oogen ten hemel slaande, trok een gezicht, alsof hij den
naam van zijn patroon onder failliet verklaarden in de krant had gelezen.
Eindelijk vermande ik mij om te spreken. Ik bedwong zoo veel mogelijk
mijne gewaarwordingen. De toon mijner stem zou niet verraden wat in mij
omging.
»Vader! ik zie maar al te goed,” begon ik, »hoe weinig ik in staat ben, om
de gewichtige plaats, welke gij mij hebt toegedacht, te vervullen. Gelukkig
verlang ik ook niet naar de schatten, die ik mij daardoor zou kunnen
verwerven. De heer Owen zal voor u eene betere hulp zijn.”—Ik zeide dit
eenigszins spijtig, omdat ik oordeelde, dat Owen mijne zaak te snel
losgelaten had.
»Owen?” viel mijn vader mij in de rede. »De jongen is dol, razend! Maar—
welaan! gij verwijst mij zoo onverschillig naar Owen. Zie! Ik had van mijn
zoon in dit geval meer eerbied verwacht.—Maar goed! zeg mij dan eens,
wat zijn dan nu eigenlijk uwe wijze plannen?”

»Met uw goedvinden,” zeide ik, al mijn moed verzamelend, »zou ik een
paar jaren willen reizen. Of ook wel, ofschoon het een weinig laat is, een
paar jaar te Oxford of te Cambridge studeeren!”
»Maar mijn Hemel, wie heeft ooit zoo iets gehoord! Eindelijk zou het tijd
zijn, dat gij reeds fortuin in de wereld begon te maken. En nu wilt gij nog
bij pedanten, schoolvossen en Jacobieten in de leer gaan. Waarom niet
liever onder de jongens te Westminster of te Eton, om les in het declineeren
en conjugeeren te nemen. Als gij dan uwe les niet kent, kunt ge nog met den
stok op den rug krijgen.”
»Als gij oordeelt, dat ik reeds te ver in jaren gevorderd ben voor mijn plan,
dan wil ik gaarne naar het vaste land terugkeeren.”
»Neen, neen! Gij hebt daar reeds tijd genoeg verspild.”
»Dan zou ik den militairen stand boven elk ander beroep kiezen.”
»Den duivel zoudt gij kiezen!” riep mijn vader driftig uit. Maar zich snel
beheerschend, zeide hij: »gij maakt mij bijna even gek, als gij zelf zijt. Zeg,
Owen, is het niet, om dol te worden?”
Owen schudde het hoofd en keek voor zich neer.—
»Hoor eens, Frans,” begon mijn vader weder; »kort en goed! Ik had uw
leeftijd, toen mijn vader mij vriendelijk te kennen gaf, dat ik mijn fortuin
moest gaan zoeken. Hij zette mij daarom buiten de deur en gaf mijn wettig
erfdeel aan mijn jongeren broeder. Op een ouden afgeleefden jachtknol en
met tien pond op zak, verliet ik het kasteel Osbaldistone. Na dien tijd heb ik
geen voet meer over den drempel van het vaderlijke huis gezet. Ik zal dien
ook nooit weder betreden. Of mijn broeder, de vossenjager, nog leeft, of dat
hij den hals reeds heeft gebroken, weet ik niet. Het raakt mij ook niet. Maar
hij heeft kinderen, Frans. En ik zeg u, een van hen wordt mijn zoon, als gij
nog langer weigert aan mijn wensch te voldoen.”
»Met uw eigendom kunt en moogt gij zeker naar uw eigen goedvinden
handelen,” zeide ik, misschien meer boos dan eerbiedig.

»Welzeker, Frans, wat ik bezit, is mijn wettig eigendom. IJzeren vlijt in het
verwerven en zorgvolle inspanning om het verworvene uit te breiden, geeft
recht van eigendom. Maar dat zeg ik u. Geen hommel zal zich van mijn
honig voeden. Bedenk u wel! Wat ik gezegd heb, is rijp overlegd. En wat ik
besloten heb, dat zal geschieden!”
»Maar mijn waarde patroon, hooggeachte patroon!” riep Owen, en de
tranen stonden hem in de oogen. »Het is toch uwe gewoonte niet,
gewichtige zaken zoo overijld af te doen. Laat mijnheer Frans zelf de balans
maken, eer gij de rekening sluit. Hij heeft u lief, en als hij zijne kinderlijke
gehoorzaamheid op de creditzijde plaatst, dan zal hij van zijne bezwaren
zeker terugkomen.”
»Meent gij dan,” vroeg mijn vader zeer ernstig, »dat ik hem tweemaal moet
vragen, of hij mijn vriend, mijn helper, mijn vertrouweling wil zijn—of hij
mijne zorgen en mijn vermogen met mij deelen wil? Owen, ik dacht, dat gij
mij beter kendet!”
Hij zag mij aan, als of hij er nog iets wilde bijvoegen, maar keerde zich
schielijk om en verliet de kamer. Ik beken het gaarne; die laatste woorden
mijns vaders, het nieuwe gezichtspunt, dat hij daarmeê aan de zaak gaf,
verraste en trof mij diep. Bijna geloof ik, dat, indien hij zijne pogingen om
mij over te halen daarmede begonnen had, hij misschien geene reden zou
gehad hebben, om over mij ontevreden te zijn.
Maar het was te laat! Ik bezat iets, wellicht veel van mijns vaders
halsstarrige vastberadenheid. En de hemel wilde nu eenmaal dat ik in mijne
zonde mijne straf zou vinden, hoezeer niet naar den omvang van mijn
misslag.—Toen wij alleen waren, vestigde Owen zijne oogen op mij. Een
paar keer blonk er een traan in. Hij keek mij aan, alsof hij, vóór dat hij den
moeielijken post van bemiddelaar op zich nam, wilde uitvorschen, hoe
mijne hardnekkigheid het best te bestrijden was. Eindelijk riep hij
weemoedig uit: »Ach God, mijnheer Frans! Lieve hemel! dat ik zulk een
dag moest beleven! En van zoo een jong mensch!—Om ’s Hemels wil, zie
toch eerst oplettend het debet en credit van uw rekening na. Bedenk wat gij
verliest: een aanzienlijk vermogen, een der beste handelshuizen van de City,

Welcome to our website – the ideal destination for book lovers and
knowledge seekers. With a mission to inspire endlessly, we offer a
vast collection of books, ranging from classic literary works to
specialized publications, self-development books, and children's
literature. Each book is a new journey of discovery, expanding
knowledge and enriching the soul of the reade
Our website is not just a platform for buying books, but a bridge
connecting readers to the timeless values of culture and wisdom. With
an elegant, user-friendly interface and an intelligent search system,
we are committed to providing a quick and convenient shopping
experience. Additionally, our special promotions and home delivery
services ensure that you save time and fully enjoy the joy of reading.
Let us accompany you on the journey of exploring knowledge and
personal growth!
ebookfinal.com

Reactions of the Organic Matrix in Dentin Caries G. A. Kleter

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

Reactions of the Organic Matrix in Dentin Caries G. A. Kleter

About This Presentation

Slide Content

Slide 1

Slide 2

Slide 3

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 34

Slide 35

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

TLE-9-Prepare-Salad-and-Dressing.pptxkkk

LESSON 1 ABOUT MEDIA AND INFORMATION.pptx

GRADE-8-AQUACULTURE-WEEKQ1.pdfdfawgwyrsewru

Feelings PP Game FOR CHILDREN IN ELEMENTARY SCHOOL.pptx

Jeopardy_Figures_of_Speech_Template.pptx [Autosaved].pptx

Jeopardy_Figures_of_Speech.pptxvdsvdsvsdvsd