SEHLOPHA SA KGOŠI SEKHUKHUNE LE SERERWA SA BA BAKA MOHU .pptx

Histori ya Kgoši Sekhukhune le kahlaahlo ya sererwa sa Ba baka mohu

1. SEHLOPHA SA KGO Š I SEKHUKHUNE Kgaugelo Matsiela Mphora nelukalo Mpho Molekoa Paballo Maphothoma Puseletso Boshielo

2. SERERWA SA BA BAKA MOHU

3. MATSENO SERERWA Groenewald (1993:4) o hlaloša sererwa ge e le taba yeo e rerwago goba e bolelwago ka gare ga sengwalwa . Ba re ke mothaladi woo o akaretšago ditaba tša diteng tša sengwalwa . Ke ka fao Serudu (1989:43) a se hlalošago ka go re se lebane le seo mongwadi a ngwalago ka sona. Ge a tiiša taba ye, Mojalefa (1993:33) o re sona sererwa se, se logagantšwe go ba selo se tee seo se nepišago histori goba diteng tša sengwalwa .

4. SERERWA SA BA BAKA MOHU MONNA YO A LWELAGO SETOPO SA MORWA WA GAGWE Pharankutwana o be nyalane le Mmasello le Moraba. Pharankutwana le Mmasello ba šegofaditšwe ka ngwana wa mošemane e le go Mahloko. Pharanakutwana o be a nyaka go nyala mosadi wa boraro e le go Mabuša eupša basadi ba gagwe ba be ba sa dumelelane le taba yeo. O ile a gapeletša taba ye le ge ba be ba na le kopano le ba bogwe bja gagwe go boledišana ka taba ye. Ka go ba le kgang le go gana go botšwa ga se a nyaka go kwa selo. Seo se ile sa dira gore Mmasello a boele gagabo.

5. SERERWA SA BA BAKA MOHU (TŠWETŠOPELE) Morago ga gore Mmasello a kgaogane le Pharanakutwana o ile a nyalwa ke Sebakaborena gomme a ya go dula ga bo Sebakaborena gammogo le morwa wa gagwe Mahloko. Mahloko o rile go fetša dithuto tša gagwe a ya yunibesithi mo ba ilego ba tšea leeto la go ya Durban. Ba rile ge ba boa leetong la bona ba hlagelwa ke kotsi ya sefatanaga mo go ilego gwa hlokofala Mahloko a le nnoši. Pele ga poloko ya gagwe Pharanakutwana o ile a kgopela Mmasello go boloka Mahloko moo go robetšego madi a gabo eupša Mmasello o ile a ganana le seo. Morago ga poloko, Pharanakutwana o ile a ya go epolla setopo sa morwa wa gagwe mailong gomme a se rwala ka kiribane, a bonwa ke o mongwe ba badudi ba Motseng. Pharanakutwana o ile a išwa go kgoši mo a ilego a fiwa kotlo ya pholo tše pedi. Pharanakutwana o ile a epolla setopo la bobedi, ba mo hwetša gape. Ba lapa la Mmasello ba ile ba tšea sepheto sa gore ba mo iše kgorong ya tsheko fao le gona ba mo filego kotlo gomme Pharanakutwana a ntšha a gore a ka se emiše go fihlelela a hwetša seo a se nyakago.

6. SERERWA SA BA BAKA MOHU (TŠWETŠOPELE) Tikologo ya padikopana ye e tšwelela mmileng wa go boa Durban fao Mahloko a hlokofetšego gona kotsing ya sefatanaga, mailong mo Pharanakutwana a bego a epolla setopo sa morwa wa gagwe Mahloko. E tšwelela gape mmileng mo Pharanakutwana a bego a rwele setopo sa Mahloko, a bonwa ke o mongwe wa badudi ba motse. Ya tšwelela gape ka mošate mo ba bego ba seka gore ke ka lebaka la eng a epolla setopo sa morwa wa gagwe gomme ba mofa kotlo. Kgorong ya tsheko mo Mmasello a išitsego Pharanakutwana ka maikemišetšo a go rarolla taba ya go baka mohu. Gwa tšwelela tikologo ya nako, bošego ka mailong mo Pharanakutwana a bego a epolla setopo sa Mahloko.

7. THUMO Ge go ahlahlwa sererwa sa padikopana ye Ba baka mohu , mongwadi o atlegile go tšweletša dielemente ka moka tšeo di nyakegago go tšweletša sererwa e lego baanegwa, ditiragalo le tikologo tšeo di go nyalelanago le sererwa.

8. HISTORI YA KGO Š I SEKHUKHUNE: KGO Š I YA MAROTA (BAPEDI)

9. HISTORI YA KGO ŠI SEKHUKHUNE Kgoši Sekhukhune o belegwe ka ngwaga wa 1814. O belegwe ke kgoši Sekwati le mohumagadi Tlorometšane Phala. O be a bitšwa ka leina la Matsebe gomme a fiwa leina la Sekhukhune ka baka la bogale bja gagwe. E be e le kgoši ya setšhaba sa Marota seo se tsebegago bjalo ka Bapedi bao ba tšwago go Bakgatla ba Bodikela bja Transval go tloga ka 21 Lewedi 1861 go fihla ka 13 Phato 1882. Morago ga gore tatagwe kgoši Sekwati a hlokofale, kgoši Sekhukhune le morwarragwe Mampuru ba ile ba lwela setulu sa bogoši fao e lego gore kgoši Sekhukhune ka thušo ya setšhaba sa Marota o ile a fenya Mampuru yo e bego e le mojalefa wa maleba. Ka baka la seemo sa ditaba Mampuru o ile a gapeletšega gore a sepele nageng yeo. Sekhukhune o agile maatla a gagwe ka go nyalana le basadi ba gotšwa malapeng/magošing a go fapafapana, ka go kopanya ditšhaba tše dingwe le setšhaba sa gagwe gape le phenyo ya sešole.

10. TŠWELOPELE…. Go šireletša setšhaba sa gagwe go pušo ya mayuropa (European colonies) kgoši Sekhukhune o ile a romela masogana ka tlase ga taolo gore ba ye go šoma mašemong a batho bašweu le meepong ya taemane (Diamond Mines). Ka mašeleng ao ba bego ba a hwetša a be a lefa motšhelo gomme a šomišwa go reka dithunya go tšwa go maPotšokisi go la Delegoa Bay le dikgomo go oketša lehumo la setšhaba sa Marota. Lekgolong la bo lesomesenyane la nywaga(19th century) setšhaba sa Marota se be se kopantšhitše batho ka moka bao ba bego ba le ka tlase ga bogoši bjo bo tlwaelegilego. Setshaba sa Marota se be se dula magareng ga dinoka tša Vaal le Limpopo.

11. TŠWELOPELE… Sekhukhune o ile a itemogela ditlhohlo tse dintši pušong ya gagwe go tšwa go babuši ba maburu (Boers), maBrithania le baromiwa. Ba be ba nyaka go laola setšhaba sa kgoši Sekhukhune efela kgoši Sekhukhune o ile a lwela setšhaba sa gagwe ka bogale bjalo ka moetapele wa mmakgonthe, gomme a atlega go fenyeng babuši bao dintweng ka moka. MaBrithania a lekile la bone go hlasela setšhaba sa Marota. Dihlopha tše tše pedi di nyakile bathuši go hlabana ntweng ye. Kgoši Sekhukhune o ile a thušwa ke ba go tšwa bogošing bja Lesotho, baromiwa ba maFrench le bao masogana a gagwe a a ilego go ba šomela mathomong. Sekhukhune o lahlegetšwe ke morwa wa gagwe Moroamoche ga mmogo le maloko a mmalwa a gabo. Setšhaba sa maSwazi se ile sa makatša Sekhukhune ka tlhaselo ya bona gomme a ya go ikuta leweng la thaba ya Lulu. Ka madimabe ba mo hwetša ya ba ge ba tla mo tšeya ba mo iša kgolegong go la Petoriya (Pretoria).

12. T ŠWELOPELE…. Ka morago ga gore go saeniwe “Pretoria Convention” gare ga maBrithania le maBoer ka la 03 Phato 1881, e ile ya dumelela gore Sekhukhune a lokollwe. Sekhukhune o ile a lokollwa eupša go lokollweng ga gagwe a se a kgona go boela Thaba Mosega ka ge go be go senyegile nakong ya ntwa. O ile a ya nageng ya Manoge. Bošegong boo bja 13 Manthole 1882 kgoši Sekhukhune o ile bolawa ke morwarragwe Mampuru ka ge a be a re ke yena kgoši ya maleba ya setšhaba sa Marota go ya ka molao. Oe kgathile tema ya gagwe gomme bogale bja gagwe bo sa ketekwa ke setshaba sa bapedi le lehono.

13. METHOPOTHUŠO Groenewald, P.S. 1993. Thutadingwalo ya Sesotho sa Leboa 3. Pretoria: Via Afrika. Mojalefa, M.J. 1993. Tshekatsheko ya Sebilwane Bjalo ka Thetokanegelo. (M.A.) Pretoria: Yunibesithi ya Pretoria. Rafapa, J.R.L., Mamabolo, L. and Madiba, M.S. (2000) Mohlomongwe ke tlhabologo. 1 st ed. Pietermaritzburg: Shuter & Shooter. Serudu, S.M. 1989. The Novels of O.K. Matsepe: A literary Study. Pretoria: UNISA South African History Online. (2011, October 7). King Sekhukhune . South African History Online. https://sahistory.org.za/people/king-sekhukhune