M C TIÊU
Ụ
M C TIÊU
Ụ
1.1.Trình bày đ c 2 c ch tác d ng c a Hormon
ượ ơ ế ụ ủ
Trình bày đ c 2 c ch tác d ng c a Hormon
ượ ơ ế ụ ủ
t i t bào đích
ạ ế
t i t bào đích
ạ ế
2.2.Trình bày đ c c ch đi u hoà bài ti t hormon.
ượ ơ ế ề ế
Trình bày đ c c ch đi u hoà bài ti t hormon.
ượ ơ ế ề ế
3.3.Trình bày đ c b n ch t hoá h c, tác d ng và
ượ ả ấ ọ ụ
Trình bày đ c b n ch t hoá h c, tác d ng và
ượ ả ấ ọ ụ
đi u hoà bài ti t t ng hormon c a vùng d i
ề ế ừ ủ ướ
đi u hoà bài ti t t ng hormon c a vùng d i
ề ế ừ ủ ướ
đ i, tuy n yên, tuy n giáp, tuy n c n giáp, tuy n
ồ ế ế ế ậ ế
đ i, tuy n yên, tuy n giáp, tuy n c n giáp, tuy n
ồ ế ế ế ậ ế
tu n i ti t, tuy n th ng th n.
ỵ ộ ế ế ượ ậ
tu n i ti t, tuy n th ng th n.
ỵ ộ ế ế ượ ậ
4.4.Trình bày đ c ngu n g c, tác dr ng c a
ượ ồ ố ụ ủ
Trình bày đ c ngu n g c, tác dr ng c a
ượ ồ ố ụ ủ
histamin, prostaglandin.histamin, prostaglandin.
5.5.Gi i thích đ c nh ng bi u hi n đ c tr ng c a
ả ượ ữ ể ệ ặ ư ủ
Gi i thích đ c nh ng bi u hi n đ c tr ng c a
ả ượ ữ ể ệ ặ ư ủ
m t s b nh n i ti t th ng g p.
ộ ố ệ ộ ế ườ ặ
m t s b nh n i ti t th ng g p.
ộ ố ệ ộ ế ườ ặ
I. Đ I C NG V H N I TI T
Ạ ƯƠ Ề Ệ Ộ Ế
I. Đ I C NG V H N I TI T
Ạ ƯƠ Ề Ệ Ộ Ế
VÀ HORMONVÀ HORMON
1.1.Đnh nghĩa
ị
Đnh nghĩa
ị
2.2.Phân lo i hormon
ạ
Phân lo i hormon
ạ
3.3.B n ch t hoá h c c a hormon
ả ấ ọ ủ
B n ch t hoá h c c a hormon
ả ấ ọ ủ
4.4.Ch t ti p nh n hormon t i t bào đích (receptor)
ấ ế ậ ạ ế
Ch t ti p nh n hormon t i t bào đích (receptor)
ấ ế ậ ạ ế
5.5.C ch tác d ng c a hormon
ơ ế ụ ủ
C ch tác d ng c a hormon
ơ ế ụ ủ
6.6.C ch đi u hoà bài ti t hormon
ơ ế ề ế
C ch đi u hoà bài ti t hormon
ơ ế ề ế
7.7.Đnh l ng hormon
ị ượ
Đnh l ng hormon
ị ượ
1. Đnh nghĩa
ị
1. Đnh nghĩa
ị
a)Đnh nghĩa tuy n n i ti t
ị ế ộ ế
a)Đnh nghĩa tuy n n i ti t
ị ế ộ ế
Tuy n n i ti t là nh ng tuy n không có ng d n,
ế ộ ế ữ ế ố ẫ
Tuy n n i ti t là nh ng tuy n không có ng d n,
ế ộ ế ữ ế ố ẫ
ch t bài ti t đ a vào máu r i t i các c quan, mô
ấ ế ư ồ ớ ơ
ch t bài ti t đ a vào máu r i t i các c quan, mô
ấ ế ư ồ ớ ơ
trong c th và gây ra các tác d ng t i đó.
ơ ể ụ ạ
trong c th và gây ra các tác d ng t i đó.
ơ ể ụ ạ
b) Đnh nghĩa hormon
ị
b) Đnh nghĩa hormon
ị
Hormon là nh ng ch t hoá h c do m t nhóm t
ữ ấ ọ ộ ế
Hormon là nh ng ch t hoá h c do m t nhóm t
ữ ấ ọ ộ ế
bào ho c m t tuy n n i ti t bài ti t vào máu, r i
ặ ộ ế ộ ế ế ồ
bào ho c m t tuy n n i ti t bài ti t vào máu, r i
ặ ộ ế ộ ế ế ồ
đ c máu đ a đ n các t bào, mô khác nhau trong
ượ ư ế ế
đ c máu đ a đ n các t bào, mô khác nhau trong
ượ ư ế ế
c th và gây ra tác d ng sinh lý đó
ơ ể ụ ở
c th và gây ra tác d ng sinh lý đó
ơ ể ụ ở
2. Phân lo i hormon
ạ
2. Phân lo i hormon
ạ
a) Hormon t i ch :
ạ ỗ
a) Hormon t i ch :
ạ ỗ
Là hormon do m t nhóm t bào bài ti t vào máu r i
ộ ế ế ồ
Là hormon do m t nhóm t bào bài ti t vào máu r i
ộ ế ế ồ
đ c máu đ a đ n các t bào khác g n n i bài ti t
ượ ư ế ế ở ầ ơ ế
đ c máu đ a đ n các t bào khác g n n i bài ti t
ượ ư ế ế ở ầ ơ ế
đ gây ra các tác d ng sinh lý.
ể ụ
đ gây ra các tác d ng sinh lý.
ể ụ
b) Hormon mon c a các tuy n n i ti t
ủ ế ộ ế
b) Hormon mon c a các tuy n n i ti t
ủ ế ộ ế
Hormon c a các tuy n n i ti t đ c máu đ a đ n các
ủ ế ộ ế ượ ư ế
Hormon c a các tuy n n i ti t đ c máu đ a đ n các
ủ ế ộ ế ượ ư ế
mô, c quan xa n i bài ti t và gây ra các tác d ng sinh
ơ ở ơ ế ụ
mô, c quan xa n i bài ti t và gây ra các tác d ng sinh
ơ ở ơ ế ụ
lý đó. Có 2 lo i:
ở ạ
lý đó. Có 2 lo i:
ở ạ
Hormon tác d ng lên h u h t các mô
ụ ầ ế ở
Hormon tác d ng lên h u h t các mô
ụ ầ ế ở
Hormon tác d ng đ c hi u lên m t mô ho c c quan
ụ ặ ệ ộ ặ ơ
Hormon tác d ng đ c hi u lên m t mô ho c c quan
ụ ặ ệ ộ ặ ơ
nào đónào đó
3. B n ch t hoá h c c a
ả ấ ọ ủ
3. B n ch t hoá h c c a
ả ấ ọ ủ
HormonHormon
Các hormon có b n ch t hoá h c thu c m t trong 3
ả ấ ọ ộ ộ
ch t sau đây.
ấ
Steroid : c u trúc gi ng cholesterol, đ c t ng
ấ ố ượ ổ
Steroid : c u trúc gi ng cholesterol, đ c t ng
ấ ố ượ ổ
h p t Cholesterol, nh hormon v th ng
ợ ừ ư ỏ ượ
h p t Cholesterol, nh hormon v th ng
ợ ừ ư ỏ ượ
th n, tuy n sinh d c.
ậ ế ụ
th n, tuy n sinh d c.
ậ ế ụ
D n xu t c a acid amin là tyrosin: hormon tu
ẫ ấ ủ ỷ
D n xu t c a acid amin là tyrosin: hormon tu
ẫ ấ ủ ỷ
th ng th n (adrenalin, noadrenalin ), tuy n
ượ ậ ế
th ng th n (adrenalin, noadrenalin ), tuy n
ượ ậ ế
giáp ( T3 – T4 )giáp ( T3 – T4 )
Protein và Peptid: h u h t các hormon còn l i
ầ ế ạ
Protein và Peptid: h u h t các hormon còn l i
ầ ế ạ
thu c lo i này
ộ ạ
thu c lo i này
ộ ạ
4. Ch t ti p nh n hormon t i t bào đích
ấ ế ậ ạ ế
4. Ch t ti p nh n hormon t i t bào đích
ấ ế ậ ạ ế
Khi đ n t bào đích các hormon th ng g n
ế ế ườ ắ
Khi đ n t bào đích các hormon th ng g n
ế ế ườ ắ
v i ch t ti p nh n – các receptor trên b
ớ ấ ế ậ ở ề
v i ch t ti p nh n – các receptor trên b
ớ ấ ế ậ ở ề
m t ho c trong t bào đích.
ặ ặ ở ế
m t ho c trong t bào đích.
ặ ặ ở ế
Ph c h p hormon receptor sau đó s phát
ứ ợ ẽ
Ph c h p hormon receptor sau đó s phát
ứ ợ ẽ
đ ng m t chu i các ph n ng hoá h c trong
ộ ộ ỗ ả ứ ọ ở
đ ng m t chu i các ph n ng hoá h c trong
ộ ộ ỗ ả ứ ọ ở
t bào.
ế
t bào.
ế
M i t bào có kho ng 2000 – 100 000 receptor.
ỗ ế ả
M i t bào có kho ng 2000 – 100 000 receptor.
ỗ ế ả
M i receptor th ng đ c hi u v i m t
ỗ ườ ặ ệ ớ ộ
M i receptor th ng đ c hi u v i m t
ỗ ườ ặ ệ ớ ộ
hormon.hormon.
5. C ch tác d ng c a receptor
ơ ế ụ ủ
5. C ch tác d ng c a receptor
ơ ế ụ ủ
Hormon g n v i receptor t i t bào đích,
ắ ớ ạ ế
Hormon g n v i receptor t i t bào đích,
ắ ớ ạ ế
hormon s ho t hoá receptor gây ra tác d ng
ẽ ạ ụ
hormon s ho t hoá receptor gây ra tác d ng
ẽ ạ ụ
tr c ti p.
ự ế
tr c ti p.
ự ế
tuỳ b n ch t hoá h c c a hormon mà v trí g n
ả ấ ọ ủ ị ắ
tuỳ b n ch t hoá h c c a hormon mà v trí g n
ả ấ ọ ủ ị ắ
c a hormon v i receptor s x y ra trên màng
ủ ớ ẽ ả
c a hormon v i receptor s x y ra trên màng
ủ ớ ẽ ả
t bào, trong bào t ng, trong nhân t bào.
ế ươ ế
t bào, trong bào t ng, trong nhân t bào.
ế ươ ế
5.1 C ch tác d ng c a hormon
ơ ế ụ ủ
5.1 C ch tác d ng c a hormon
ơ ế ụ ủ
g n v i receptor trên màng t bào
ắ ớ ế
g n v i receptor trên màng t bào
ắ ớ ế
Các hormon có b n ch t hoá h c là protein,
ả ấ ọ
Các hormon có b n ch t hoá h c là protein,
ả ấ ọ
peptid, dx a.a đ u g n v i receptor trên màng
ề ắ ớ
peptid, dx a.a đ u g n v i receptor trên màng
ề ắ ớ
t bào
ế
t bào
ế
Ph c h p hormon - receptor tác đ ng vào ho t
ứ ợ ộ ạ
Ph c h p hormon - receptor tác đ ng vào ho t
ứ ợ ộ ạ
đ ng c a t bào thông qua ch t truy n tin th
ộ ủ ế ấ ề ứ
đ ng c a t bào thông qua ch t truy n tin th
ộ ủ ế ấ ề ứ
2.2.
a) Ch t truy n tin th 2 là AMP
ấ ề ứ
a) Ch t truy n tin th 2 là AMP
ấ ề ứ
vòngvòng
Sau khi g n v i receptor trên màng t bào,
ắ ớ ế
Sau khi g n v i receptor trên màng t bào,
ắ ớ ế
ph c h p hormon receptor s ho t hoá enzym
ứ ợ ẽ ạ
ph c h p hormon receptor s ho t hoá enzym
ứ ợ ẽ ạ
n m trên màng t bào là Adenylcyclase.
ằ ế
n m trên màng t bào là Adenylcyclase.
ằ ế
Enzym này xúc tác ph n ng t o các phân t
ả ứ ạ ử
Enzym này xúc tác ph n ng t o các phân t
ả ứ ạ ử
cyclic 3’ – 5’ adenosin monophosphat ( AMP cyclic 3’ – 5’ adenosin monophosphat ( AMP
vòng ) t phân t ATP.
ừ ử
vòng ) t phân t ATP.
ừ ử
Sau khi đ c t o thành AMP vòng ho t hoá
ượ ạ ạ
Sau khi đ c t o thành AMP vòng ho t hoá
ượ ạ ạ
các enzym theo ki u dây chuy n.
ể ề
các enzym theo ki u dây chuy n.
ể ề
V i m t l ng nh hormon cũng gây ra đ ng
ớ ộ ượ ỏ ộ
V i m t l ng nh hormon cũng gây ra đ ng
ớ ộ ượ ỏ ộ
l c ho t hoá m nh cho toàn t bào
ự ạ ạ ế
l c ho t hoá m nh cho toàn t bào
ự ạ ạ ế
Protein
kinase
Protein
Kinase ho t đ ng
ạ ộ
ATP
cAMP
Protein
Protein
hoạt động
Tổng hợp protein
Tổng hợp enzym
Co, giãn cơ/ bài tiết
Màng
Receptor
Hormon
b) Ch t truy n tin th 2 là ion Calci
ấ ề ứ
b) Ch t truy n tin th 2 là ion Calci
ấ ề ứ
và Calmodulinvà Calmodulin
M t s hormon g n v i receptor (protein kênh)
ộ ố ắ ớ
M t s hormon g n v i receptor (protein kênh)
ộ ố ắ ớ
trên màng TB đích làm m kênh Calci và Calci
ở
trên màng TB đích làm m kênh Calci và Calci
ở
v n chuy n vào trong t bào.
ậ ể ế
v n chuy n vào trong t bào.
ậ ể ế
Trong bào t ng Calci g n v i Calmodulin,
ươ ắ ớ
Trong bào t ng Calci g n v i Calmodulin,
ươ ắ ớ
Calmodulin đ c ho t hoá và gây ra m t lo t
ượ ạ ộ ạ
Calmodulin đ c ho t hoá và gây ra m t lo t
ượ ạ ộ ạ
tác d ng trong t bào nh AMP vòng.
ụ ế ư
tác d ng trong t bào nh AMP vòng.
ụ ế ư
5.2 C ch tác d ng c a các
ơ ế ụ ủ
5.2 C ch tác d ng c a các
ơ ế ụ ủ
Hormon g n v i receptor trong t
ắ ớ ế
Hormon g n v i receptor trong t
ắ ớ ế
bàobào
Các hormon Steroid đ n TB đích khu ch tán
ế ế
Các hormon Steroid đ n TB đích khu ch tán
ế ế
qua màng bào t ng g n v i receptor trong bào
ươ ắ ớ
qua màng bào t ng g n v i receptor trong bào
ươ ắ ớ
t ng t o thành ph c h p hormon – receptor ,
ươ ạ ứ ợ
t ng t o thành ph c h p hormon – receptor ,
ươ ạ ứ ợ
ph c h p này vào nhân TB
ứ ợ
ph c h p này vào nhân TB
ứ ợ
T i nhân TB ph c h p g n vào các v trí đ c
ạ ứ ợ ắ ị ặ
T i nhân TB ph c h p g n vào các v trí đ c
ạ ứ ợ ắ ị ặ
hi u trên phân t DNA c a nhi m s c th và
ệ ử ủ ễ ắ ể
hi u trên phân t DNA c a nhi m s c th và
ệ ử ủ ễ ắ ể
ho t hoá s sao chép gen đ t o thành RNA
ạ ự ể ạ
ho t hoá s sao chép gen đ t o thành RNA
ạ ự ể ạ
thông tinthông tin
RNA ra bào t ng thúc đ y quá trình dch mã
ươ ẩ ị
RNA ra bào t ng thúc đ y quá trình dch mã
ươ ẩ ị
t i ribosom đ t ng h p các phân t protein
ạ ể ổ ợ ử
t i ribosom đ t ng h p các phân t protein
ạ ể ổ ợ ử
m i.
ớ
m i.
ớ
nhân
RNA thông tin
Receptor
Phức hợp hormon receptor
ribosom
Màng tế bào
6. C ch đi u hoà bài ti t hormon
ơ ế ề ế
6. C ch đi u hoà bài ti t hormon
ơ ế ề ế
Các hormon đ c bài ti t theo c ch đi u
ượ ế ơ ế ề
Các hormon đ c bài ti t theo c ch đi u
ượ ế ơ ế ề
khi n t tuy n ch huy đ n tuy n đích và theo
ể ừ ế ỉ ế ế
khi n t tuy n ch huy đ n tuy n đích và theo
ể ừ ế ỉ ế ế
c ch đi u hoà ng c (feed back ) t tuy n
ơ ế ề ượ ừ ế
c ch đi u hoà ng c (feed back ) t tuy n
ơ ế ề ượ ừ ế
đích đ n tuy n ch huy .
ế ế ỉ
đích đ n tuy n ch huy .
ế ế ỉ
6.1 Đi u hoà ng c âm tính
ề ượ
6.1 Đi u hoà ng c âm tính
ề ượ
Là khi n ng đ hormon tuy n đich gi m , nó
ồ ộ ế ả
Là khi n ng đ hormon tuy n đich gi m , nó
ồ ộ ế ả
s kích thích tuy n ch huy bài ti t nhi u
ẽ ế ỉ ế ề
s kích thích tuy n ch huy bài ti t nhi u
ẽ ế ỉ ế ề
hormon r i hormon tuy n ch huy l i kích thích
ồ ế ỉ ạ
hormon r i hormon tuy n ch huy l i kích thích
ồ ế ỉ ạ
tuy n đích đ a n ng đ tuy n đích tăng tr l i
ế ư ồ ộ ế ở ạ
tuy n đích đ a n ng đ tuy n đích tăng tr l i
ế ư ồ ộ ế ở ạ
m c bình th ng.
ứ ườ
m c bình th ng.
ứ ườ
Ng c l i khi n ng đ hormon tuy n đích
ượ ạ ồ ộ ế
Ng c l i khi n ng đ hormon tuy n đích
ượ ạ ồ ộ ế
tăng l i có tác d ng c ch tuy n ch huy làm
ạ ụ ứ ế ế ỉ
tăng l i có tác d ng c ch tuy n ch huy làm
ạ ụ ứ ế ế ỉ
gi m bài ti t hormon tuy n ch huy
ả ế ế ỉ
gi m bài ti t hormon tuy n ch huy
ả ế ế ỉ
Vùng dưới đồi
TRH
Tuyến yên
TSH
Tuyến giáp
T3 – T4
( - )
( - )
( - )
6.2 Đi u hoà ng c d ng tính
ề ượ ươ
6.2 Đi u hoà ng c d ng tính
ề ượ ươ
M t s tr ng h p n ng đ hormon tuy n đích
ộ ố ườ ợ ồ ộ ế
M t s tr ng h p n ng đ hormon tuy n đích
ộ ố ườ ợ ồ ộ ế
tăng kích thích tuy n ch huy và càng làm tăng
ế ỉ
tăng kích thích tuy n ch huy và càng làm tăng
ế ỉ
hormon tuy n ch huy.
ế ỉ
hormon tuy n ch huy.
ế ỉ
Ki u đi u hoà này không làm n đnh n ng đ
ể ề ổ ị ồ ộ
Ki u đi u hoà này không làm n đnh n ng đ
ể ề ổ ị ồ ộ
hormon mà còn làm tăng thêm s m t n đnh.
ự ấ ổ ị
hormon mà còn làm tăng thêm s m t n đnh.
ự ấ ổ ị
Ki u đi u hoà này ch x y ra trong th i gian ng n,
ể ề ỉ ả ờ ắ
Ki u đi u hoà này ch x y ra trong th i gian ng n,
ể ề ỉ ả ờ ắ
sau đó l i tr v đi u hoà ng c âm tính thông
ạ ở ề ề ượ
sau đó l i tr v đi u hoà ng c âm tính thông
ạ ở ề ề ượ
th ng.
ườ
th ng.
ườ
N u kéo dài ch c s gây ra tình tr ng b nh lý.
ế ắ ẽ ạ ệ
N u kéo dài ch c s gây ra tình tr ng b nh lý.
ế ắ ẽ ạ ệ
Vùng dưới đồi
CRH
Tuyến yên
ACTH
Vỏ thượng thận
Cortisol
( + )
( + )
7. Đnh l ng hormon
ị ượ
7. Đnh l ng hormon
ị ượ
T t c các hormon đ u có m t trong máu v i
ấ ả ề ặ ớ
T t c các hormon đ u có m t trong máu v i
ấ ả ề ặ ớ
l ng r t nh tính b ng nanogam/ml ( 10
ượ ấ ỏ ằ
l ng r t nh tính b ng nanogam/ml ( 10
ượ ấ ỏ ằ
-9-9
g ) g )
ho c picogam/ml ( 10
ặ
ho c picogam/ml ( 10
ặ
-12-12
g )g )
Ph ng pháp có đ nh y, đ đ c hi u là cao là
ươ ộ ạ ộ ặ ệ
Ph ng pháp có đ nh y, đ đ c hi u là cao là
ươ ộ ạ ộ ặ ệ
ph ng pháp mi n dch.
ươ ễ ị
ph ng pháp mi n dch.
ươ ễ ị
Ph ng pháp mi n dch phóng x c nh tranh
ươ ễ ị ạ ạ
Ph ng pháp mi n dch phóng x c nh tranh
ươ ễ ị ạ ạ
(RIA)(RIA)
Ph ng pháp bánh k p tht
ươ ẹ ị
Ph ng pháp bánh k p tht
ươ ẹ ị
7.1 Ph ng pháp mi n dch phóng
ươ ễ ị
7.1 Ph ng pháp mi n dch phóng
ươ ễ ị
x c nh tranh
ạ ạ
x c nh tranh
ạ ạ
D a trên s g n c nh tranh gi a hormon t
ự ự ắ ạ ữ ự
D a trên s g n c nh tranh gi a hormon t
ự ự ắ ạ ữ ự
nhiên và hormon đánh d u phóng x v i kháng
ấ ạ ớ
nhiên và hormon đánh d u phóng x v i kháng
ấ ạ ớ
th đ c hi u.
ể ặ ệ
th đ c hi u.
ể ặ ệ
Đo ph c hormon g n đ ng v phóng x -
ứ ắ ồ ị ạ
Đo ph c hormon g n đ ng v phóng x -
ứ ắ ồ ị ạ
kháng th b ng máy đ m phóng x r i d a
ể ắ ế ạ ồ ự
kháng th b ng máy đ m phóng x r i d a
ể ắ ế ạ ồ ự
vào đ ng cong chu n ta tính đ c l ng
ườ ẩ ượ ượ
vào đ ng cong chu n ta tính đ c l ng
ườ ẩ ượ ượ
hormon có trong dch c n đnh l ng.
ị ầ ị ượ
hormon có trong dch c n đnh l ng.
ị ầ ị ượ
7.2 Ph ng pháp “ bánh k p tht “
ươ ẹ ị
7.2 Ph ng pháp “ bánh k p tht “
ươ ẹ ị
Dùng 2 kháng th đ n dòng “k p” vào đ u
ể ơ ẹ ầ
Dùng 2 kháng th đ n dòng “k p” vào đ u
ể ơ ẹ ầ
ch t th ( hormon ). M t trong 2 KT đ c
ấ ử ộ ượ
ch t th ( hormon ). M t trong 2 KT đ c
ấ ử ộ ượ
đánh d u b ng đ ng v phóng x ho c b ng
ấ ằ ồ ị ạ ặ ằ
đánh d u b ng đ ng v phóng x ho c b ng
ấ ằ ồ ị ạ ặ ằ
enzym ho c ch t huỳnh quang.
ặ ấ
enzym ho c ch t huỳnh quang.
ặ ấ
N ng đ ph c h p KN – KT sau ph n ng t
ồ ộ ứ ợ ả ứ ỉ
N ng đ ph c h p KN – KT sau ph n ng t
ồ ộ ứ ợ ả ứ ỉ
l thu n v i l ng KN.
ệ ậ ớ ượ
l thu n v i l ng KN.
ệ ậ ớ ượ
Đ ng v phóng x (IRMA)
ồ ị ạ
Đ ng v phóng x (IRMA)
ồ ị ạ
Enzym(ELISA)Enzym(ELISA)
Ch t huỳnh quang(FIA)
ấ
Ch t huỳnh quang(FIA)
ấ