TailieuVNU.com-Giáo-trình-Chủ-Nghĩa-Xã-Hội-Khoa-Học-CNXHKH-Không-chuyên.pdf

2

3
B? GIÁO D?C VÀ ÀO T?O

GIÁO TRÌNH
CH? NGHÀA XÃ H?I KHOA H?C
(D?NH CHO B?C ?I H?C - KHÔNG CHUYÊN L? LU?N CH?NH TR?)
(m s ua ch wa, b ] sung sau khi d )y tht đi hm)

Hj N?i - 2019

4
CH? BIÊN:
GS. TS Hoàng Chí B?o

?NG CH? BIÊN:
GS. TS Dmâng Xuân Ng?c
PGS. TS ? Th? Th?ch

T?P TH? TÁC GI?
GS.TS Hoàng Chí B?o
GS. TS Dmâng Xuân Ng?c
PGS.TS ? Th? Th?ch
PGS. TS Nguy?n Bá Dmâng
PGS.TS Ph?m Công Nh?t
PGS.TS inh Th? ?nh
PGS.TS ?ng H?u Toàn
PGS.TS Lê H?u Ái
PGS.TS Bùi Th? Ng?c Lan
PGS.TS inh Ng?c Th?ch
PGS. TS Tr?n Xuân Dung
PGS.TS Lê V n oán
PGS. TS Ngô Th? Phm?ng
PGS. TS Nguy?n Chí Hi?u

5
L?i nyi đ?u
Ch~ng tôi, t?p th? các tác gi? biên so?n chmâng trunh vj giáo trunh môn Ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c b?c ?i h?c cho sinh viên các trm?ng ?i h?c (chuyên vj không
chuyên) xin bjy t? l?i c?m ân chân thjnh t?i các đ?ng cht trong Ban Ch? đ?o biên
so?n chmâng trunh vj giáo trunh n m môn L? lu?n chtnh tr?, Ban Tuyên giáo Trung
mâng vj B? Giáo d?c vj jo t?o, c?m ân các nhj khoa h?c trong H?i đ?ng nghi?m
thu chmâng trunh vj giáo trunh môn Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đm gi~p đ?, t?o đi?u
ki?n đ? ch~ng tôi hojn thjnh nhi?m v? quan tr?ng njy. ?c bi?t, ch~ng tôi xin chân
thjnh c?m ân các nhj khoa h?c, các chuyên gia trong H?i đ?ng nghi?m thu đm đyng
gyp ? ki?n nh?n xpt, phê bunh vj cy nh?ng ? ki?n khuy?n ngh? đ? ch~ng tôi s?a ch?a,
b? sung, hojn thi?n giáo trunh sau nghi lm thu, ph?c v? đ?t t?p hu?n gi?ng viên ?i
h?c theo chmâng trunh, giáo trunh m?i.
T?p b?n th?o giáo trunh njy đm đm?c các tác gi? s?a ch?a, b? sung theo đ~ng k?t
lu?n c?a H?i đ?ng nghi?m thu ngjy 29 tháng 7 n m 2019 t?i Ban Tuyên giáo Trung mâng.
D các tác gi? đm h?t s?c c? g?ng nhmng ch?c r?ng, giáo trunh njy v?n không
tránh kh?i nh?ng h?n ch?, thi?u syt. Mong các đ?ng cht, nh?t lj các th?y, cô giáo d?
l?p t?p hu?n ti?p t?c gyp ? đ? các tác gi? s?a ch?a, hojn thi?n m?t l?n n?a, trm?c khi
xu?t b?n.
Xin trân tr?ng c?m ân.
T/M T?p th? tác gi?
GS.TS Hojng Cht B?o

6
M?c l?c
Trang
L?i nyi đ?u
Chmâng 1 Nh?p môn Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c 7
Chmâng 2 S? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân 27
Chmâng 3 Ch? ngh?a xm h?i vj th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i 48
Chmâng 4 Dân ch? xm h?i ch? ngh?a vj Nhj nm?c xm h?i ch? ngh?a 68
Chmâng 5 Câ c?u xm h?i - giai c?p vj liên minh giai c?p, t?ng l?p trong
th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i
89
Chmâng 6 V?n đ? dân t?c vj tôn giáo trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a
xm h?i
105
Chmâng 7 V?n đ? gia đunh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i 128

7
Chãkng 1
NH?P MÔN CH? NGHÀA XÃ H?I KHOA H?C

A. M?C ÍCH
1. V I ki dn th qc: sinh viên có ki?n th?c câ b?n, h? th?ng v? s? ra đ?i, các giai
đo?n phát tri?n; đ?i tm?ng, phmâng pháp vj ? ngh?a c?a vi?c h?c t?p, nghiên c?u ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c, m?t trong ba b? ph?n h?p thành ch? ngh?a Mác- Lênin.
2. V I k n ng: sinh viên, kkh? n ng lu?n ch?ng đmâc khách th? vj đ?i tm?ng
nghiên c?u c?a m?t khoa h?c và c?a m?t v?n đ? nghiên c?u; phân bi?t đm?c nh?ng
v?n đ? chính tr?- xã h?i trong đ?i s?ng hi?n th?c.
3. V I t? t? gng: sinh viên cy thái đ? tích c?c v?i vi?c h?c t?p các môn lý lu ?n
chính tr?; có ni?m tin vào m?c tiêu, l? tm?ng và s? thành công c?a công cu?c đ?i m?i
do ?ng C?ng s?n Vi?t Nam kh?i xm?ng vj lmnh đ?o
B. N?I DUNG
1. S? ra đ?i c?a Ch? nghÃa xã h?i khoa h?c
Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đm?c hi?u theo hai ngh?a: Theo ngh?a r?ng, Ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c là ch? ngh?a Mác- Lênin, lu?n gi?i t? các giác đ? tri?t h?c, kinh
t? h?c chính tr? và chính tr?- xã h?i v? s? chuy?n bi?n t?t y?u c?a xã h?i loji ngm?i t?
ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i và ch? ngh?a c?ng s?n. V.I Lênin đm đánh giá
khái quát b? “Tm b?n” - tác ph?m ch? y?u vj câ b?n trình bày ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c… nh?ng y?u t? t? đy n?y sinh ra ch? đ? tmâng lai”
1
.
Theo ngh?a h?p, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c là m?t trong ba b? ph?n h?p thành
ch? ngh?a Mác - Lênin. Trong tác ph?m “Ch?ng uyrinh”, Ph.ngghen đm vi?t ba ph?n:
“tri?t h?c”, “kinh t? chính tr?” vj “ch? ngh?a xm h?i khoa h?c”. V.I.Lênin, khi vi?t tác
ph?m “Ba ngu?n g?c và ba b? ph?n h?p thành ch? ngh?a Mác”, đm kh?ng đ?nh: “Ny lj
ngm?i th?a k? chtnh đáng c?a t?t c? nh?ng cái t?t đ?p nh?t mj loji ngm?i đm t?o ra h?i
th? k? XIX, đy lj tri?t h?c ?c, kinh t? chính tr? h?c Anh và ch? ngh?a xm h?i Pháp”
2
.
Trong khuôn kh? môn h?c này, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đm?c nghiên c?u theo
ngh?a h?p.
1.1. Hoàn c +nh l pch s u ra đ ei ch o ngh?a xã h ai khoa h rc
1.1.1. i Iu ki ln kinh t d - xã h ai
Vào nh?ng n m 40 c?a th? k? XIX, cu?c cách m?ng công nghi?p phát tri?n

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb, Ti?n b?, M. 1974, t.1, tr.226
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb, Ti?n b?, M. 1980, t.23, tr.50

8
m?nh m? t?o nên n?n đ?i công nghi?p. N?n đ?i công nghi?p câ kht ljm cho phmâng
th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a cy bm?c phát tri?n vm?t b?c. Trong tác ph?m “Tuyên
ngôn c?a ?ng C?ng s?n”, C.Mác vj Ph.ngghen đánh giá: “Giai c?p tm s?n trong quá
trình th?ng tr? giai c?p chma đ?y m?t th? k? đm t?o ra m?t l?c lm?ng s?n xu?t nhi?u hân
vj đ? s? hân l?c lm?ng s?n xu?t c?a t?t c? các th? h? trm?c đây g?p l?i”
1
. Cùng v?i quá
trình phát tri?n c?a n?n đ?i công nghi?p, s? ra đ?i hai hai giai c?p câ b?n, đ?i l?p v?
l?i tch, nhmng nmâng t?a vào nhau: giai c?p tm s?n và giai c?p công nhân. C?ng t? đây,
cu?c đ?u tranh c?a giai c?p công nhân ch?ng l?i s? th?ng tr? áp b?c c?a giai c?p tm
s?n, bi?u hi?n v? m?t xã h?i c?a mâu thu?n ngày càng quy?t li?t gi?a l?c lm?ng s?n
xu?t mang tính ch?t xã h?i v?i quan h? s?n xu?t d?a trên ch? đ? chi?m h?u tm nhân tm
b?n ch? ngh?a v? tm li?u s?n xu?t. Do đy, nhi?u cu?c kh?i ngh?a, nhi?u phong trjo đ?u
tranh đm b?t đ?u và t?ng bm?c có t? ch?c và trên quy mô r?ng kh?p. Phong trào Hi?n
chmâng c?a nh?ng ngm?i lao đ?ng ? nm?c Anh di?n ra trên 10 n m (1836 - 1848);
Phong trào công nhân d?t ? thành ph? Xi-lê-di, nm?c ?c di?n ra n m 1844. ?c bi?t,
phong trào công nhân d?t thành ph? Li-on, nm?c Pháp di?n ra vjo n m 1831 vj n m
1834 đm cy ttnh ch?t chính tr? rõ nét. N?u n m 1831, phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p
công nhân Li-on gimâng cao kh?u hi?u thu?n túy có tính ch?t kinh t? “s?ng có vi?c làm
hay là ch?t trong đ?u tranh” thu đ?n n m 1834, kh?u hi?u c?a phong trjo đm chuy?n
sang m?c đtch chtnh tr?: “C?ng hòa hay là ch?t”.
S? phát tri?n nhanh chóng có tính chính tr? công khai c?a phong trào công nhân
đm minh ch?ng, l?n đ?u tiên, giai c?p công nhân đm xu?t hi?n nhm m?t l?c lm?ng chính
tr? đ?c l?p v?i nh?ng yêu sách kinh t?, chính tr? riêng c?a munh vj đm b?t đ?u hm?ng
th?ng m?i nh?n c?a cu?c đ?u tranh vào k? thù chính c?a mình là giai c?p tm s?n. S?
l?n m?nh c?a phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p công nhân đòi h?i m?t cách b?c thi?t
ph?i có m?t h? th?ng lý lu?n soi đm?ng và m?t cmâng l?nh chtnh tr? làm kim ch? nam
cho hjnh đ?ng.
i?u ki?n kinh t? - xã h?i ?y không ch? đ?t ra yêu c?u đ?i v?i các nhj tm tm?ng
c?a giai c?p công nhân mà còn là m?nh đ?t hi?n th?c cho s? ra đ?i m?t lý lu?n m?i,
ti?n b?- ch? ngh?a xm h?i khoa h?c.
1.1.2. Ti In đ I khoa h rc t ó nhiên và t? t? gng lý lu 5n
a) Ti?n đ? khoa h?c t? nhiên
Sau th? k? ánh sáng, đ?n đ…u th? k? XIX, nhân lo?i đm đ?t nhi?u thjnh t?u to
l?n trên l?nh v?c khoa h?c, tiêu bi?u lj ba phát minh t?o n?n t?ng cho phát tri?n tm duy
l? lu–n. Trong khoa h?c t? nhiên, nh?ng phát minh v?ch th?i đ?i trong v–t l? h?c vj
sinh h?c đm t?o ra bm?c phát tri?n đ?t phá cy ttnh cách m?ng: H rc thuy dt Ti dn hóa;

1
C. Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb CTQG, Hà N?i, 1995, t. 4, tr. 603

9
pnh lu 5t B Ho toàn và chuy hn hóa n ng l? âng; H rc thuy dt t d bào
1
. Nh?ng phát minh
njy lj ti?n đ? khoa h?c cho s? ra đ?i c?a ch? ngh?a duy v–t bi?n ch?ng vj ch? ngh?a
duy v–t l?ch s?, câ s? phmâng pháp lu–n cho các nhj sáng l–p ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c nghiên c?u nh?ng v?n đ? l? lu–n chtnh tr?- xm h?i đmâng th?i.
c) Ti?n đ? tm tm?ng lý lu?n
Cùng v?i s? phát tri?n c?a khoa h?c t? nhiên, khoa h?c xã h?i c?ng cy nh?ng
thành t?u đáng ghi nh?n, trong đy cy tri?t h?c c? đi?n ?c v?i tên tu?i c?a các nhà
tri?t h?c v? đ?i: Ph.Hêghen (1770 -1831) vj L. Phoiâb?c (1804 - 1872); kinh t? chính
tr? h?c c? đi?n Anh v?i A.Smith (1723-1790) và D.Ricardo (1772-1823); ch? ngh?a
không tm?ng phê phán mj đ?i bi?u là Xanh Ximông (1760-1825), S.Phuriê (1772-
1837) và R.O-en (1771-1858).
Nh?ng tm tm?ng xã h?i ch? ngh?a không tm?ng Pháp đm cy nh?ng giá tr? nh?t
đ?nh:1) Th? hi?n tinh th?n phê phán, lên án ch? đ? quân ch? chuyên ch? và ch? đ? tm
b?n ch? ngh?a đ?y b?t công, xung đ?t, c?a c?i khánh ki?t, đ?o đ?c đ?o l?n, t?i ác gia
t ng; 2) đm đma ra nhi?u lu?n đi?m có giá tr? v? xã h?i tmâng lai: v? t? ch?c s?n xu?t
và phân ph?i s?n ph?m xã h?i; vai trò c?a công nghi?p và khoa h?c - k? thu?t; yêu
c?u xóa b? s? đ?i l?p gi?a lao đ?ng chân tay vj lao đ?ng trí óc; v? s? nghi?p gi?i
phóng ph? n? và v? vai trò l?ch s? c?a nhj nm?c…; 3) chtnh nh?ng tm tm?ng có tính
phê phán và s? d?n thân trong th?c ti?n c?a các nhà xã h?i ch? ngh?a không tm?ng,
trong ch?ng m?c, đm th?c t?nh giai c?p công nhân vj ngm?i lao đ?ng trong cu?c đ?u
tranh ch?ng ch? đ? quân ch? chuyên ch? và ch? đ? tm b?n ch? ngh?a đ?y b?t công,
xung đ?t.
Tuy nhiên, nh?ng tm tm?ng xã h?i ch? ngh?a không tm?ng phê phán còn không
ít nh?ng h?n ch? ho?c do đi?u ki?n l?ch s?, ho?c do chính s? h?n ch? v? t?m nhìn và
th? gi?i quan c?a nh?ng nhj tm tm?ng, ch?ng h?n, không phát hi?n ra đm?c quy lu?t
v?n đ?ng và phát tri?n c?a xã h?i loji ngm?i nói chung; b?n ch?t, quy lu?t v?n đ?ng,
phát tri?n c?a ch? ngh?a tm b?n nói riêng; không phát hi?n ra l?c lm?ng xã h?i tiên
phong có th? th?c hi?n cu?c chuy?n bi?n cách m?ng t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a
c?ng s?n, giai c?p công nhân; không ch? ra đm?c nh?ng bi?n pháp hi?n th?c c?i t?o xã
h?i áp b?c, b?t công đmâng th?i, xây d?ng xã h?i m?i t?t đ?p. V.I.Lênin trong tác
ph?m “Ba ngu?n g?c, ba b? ph?n h?p thành ch? ngh?a Mác” đm nh?n xét: ch? ngh?a xm
h?i không tm?ng không th? v?ch ra đm?c l?i thoát th?c s?. Nó không gi?i thtch đm?c

1
H?c thuy?t Ti?n hóa (1859) c?a ngm?i Anh Charles Robert Darwin (1809-1882); ?nh lu?t B?o toàn
và chuy?n hya n ng lm?ng (1842-1845), c?a ngm?i Nga Mikhail Vasilyevich Lomonosov (1711- 1765)
vj Ngm?i ?c Julius Robert Mayer (1814 -1878); H?c thuy?t t? bào (1838-1839) c?a nhà th?c v?t h?c
ngm?i ?c Matthias Jakob Schleiden (1804-1881) và nhà v?t lý h?c ngm?i ?c Theodor Schwam
(1810 - 1882).

10
b?n ch?t c?a ch? đ? làm thuê trong ch? đ? tm b?n, c?ng không phát hi?n ra đm?c nh?ng
quy lu?t phát tri?n c?a ch? đ? tm b?n vj c?ng không tum đm?c l?c lm?ng xã h?i có kh?
n ng tr? thjnh ngm?i sáng t?o ra xã h?i m?i. Chính vì nh?ng h?n ch? ?y, mà ch? ngh?a
xã h?i không tm?ng phê phán ch? d?ng l?i ? m?c đ? m?t h?c thuy?t xã h?i ch? ngh?a
không tm?ng- phê phán. Song vm?t lên t?t c?, nh?ng giá tr? khoa h?c, c?ng hi?n c?a
các nhj tm tm?ng đm t?o ra ti?n đ? tm tm?ng- lý lu?n, đ? C.Mác vj Ph.nghen k? th?a
nh?ng h?t nhân h?p lý, l?c b? nh?ng b?t h?p lý, xây d?ng và phát tri?n ch? ngh?a xm
h?i khoa h?c.
1.2. Vai trò c oa Các Mác và Phriđrích ngghen
Nh?ng đi?u ki?n kinh t?- xã h?i và nh?ng ti?n đ? khoa h?c t? nhiên vj tm tm?ng
lý lu?n lj đi?u ki?n c?n cho m?t h?c thuy?t ra đ?i, sông đi?u ki?n đ? đ? h?c thuy?t
khoa h?c, cách m?ng và sãng t?o ra đ?i chính là vai trò c?a C. Mác và Ph. Angghen.
C.Mác (1818-1883) vj Ph.ngghen (1820-1895) trm?ng thành ? ?c, đ?t nm?c
có n?n tri?t h?c phát tri?n r?c r? v?i thành t?u n?i b?t là ch? ngh?a duy v?t c?a
L.Phoiâb?c và phép bi?n ch?ng c?a V.Ph.Hêghen. B?ng trí tu? uyên bác và s? d?n
th?n trong phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng C. Mác
vj Ph. Angghen đ?n v?i nhau, đm ti?p thu các giá tr? c?a n?n tri?t h?c c? đi?n, kinh t?
chính tr? h?c c? đi?n Anh và kho tàng tri th?c c?a nhân lo?i đ? các ông tr? thành
nh?ng nhà khoa h?c thiên tài, nh?ng nhà cách m?ng v? đ?i nh?t th?i đ?i.
1.2.1. S ó chuy hn bi dn l 5p tr? eng tri dt h rc và l 5p tr? eng chính tr p
Tho?t đ?u, khi bm?c vào ho?t đ?ng khoa h?c, C.Mác vj Ph.ngghen lj hai
thành viên tích c?c c?a câu l?c b? Hêghen tr? và ch?u ?nh hm?ng c?a quan đi?m tri?t
h?c c?a V.Ph.Hêghen vj L.Phoiâb?c. V?i nhãn quan khoa h?c uyên bác, các ông đm
s?m nh?n th?y nh?ng m?t tích c?c và h?n ch? trong tri?t h?c c?a V.Ph.Hêghen và L.
Phoiâb?c. V?i tri?t h?c c?a V.Ph.Hêghen, tuy mang quan đi?m duy tâm, nhmng ch?a
đ?ng “cái h?t nhân” h?p lý c?a phép bi?n ch?ng; còn đ?i v?i tri?t h?c c?a L.Phoiâb?c,
tuy mang n ng quan đi?m siêu hình, song n?i dung l?i th?m nhu?n quan ni?m duy v?t.
C.Mác vj Ph.ng ghen đm k? th?a “cái h?t nhân h?p l?”, c?i t?o và lo?i b? c?i v? th?n
bt duy tâm, siêu hinh đ? xây d?ng nên lý thuy ?t m?i ch? ngh?a duy v?t bi?n ch?ng.
V?i C.Mác, t? cu?i n m 1843 đ?n 4/1844, thông qua tác ph?m “Gyp ph?n phê
phán tri?t h?c pháp quy?n c?a Hêghen - L?i nyi đ?u (1844)”, đm th? hi?n rõ s? chuy?n
bi?n t? th? gi?i quan duy tâm sang th? gi?i quan duy v?t, t? l?p trm?ng dân ch? cách
m?ng sang l?p trm?ng c?ng s?n ch? ngh?a .
?i v?i Ph.ngghen, t? n m 1843 v?i tác ph?m “Tunh c?nh nm?c Anh”; “Lm?c
kh?o khoa kinh t? - chính tr?” đm th? hi?n rõ s? chuy?n bi?n t? th? gi?i quan duy tâm
sang th? gi?i quan duy v?t t? l?p trm?ng dân ch? cách m?ng sang l?p trm?ng c?ng s?n
ch? ngh?a .

11
Ch? trong m?t th?i gian ng?n (t? 1843 -1848) v?a ho?t đ?ng th?c ti?n, v?a
nghiên c?u khoa h?c, C.Mác vj Ph.ngghen đm th? hi?n quá trình chuy?n bi?n l?p
trm?ng tri?t h?c và l?p trm?ng chính tr? và t?ng bm?c c?ng c?, d?t khoát, kiên đ?nh,
nh?t quán và v?ng ch?c l?p trm?ng đy, mj n?u không có s? chuy?n bi?n này thì ch?c
ch?n s? không có Ch? nghĩa xã h?i khoa h?c.
1.2.2. Ba phát ki dn v? đ )i c oa C.Mác và Ph.ngghen
a) Ch? ngh?a duy v?t l?ch s?
Trên câ s? k? th?a “cái h?t nhân h?p l?” c?a phép bi?n ch?ng và l?c b? quan
đi?m duy tâm, th?n bí c?a Tri?t h?c V.Ph.Hêghen; k? th?a nh?ng giá tr? duy v?t và
lo?i b? quan đi?m siêu hình c?a Tri?t h?c L.Phoiâb?c, đ?ng th?i nghiên c?u nhi?u
thành t?u khoa h?c t? nhiên, C.Mác vj Ph.ngghen đm sáng l?p ch? ngh?a duy v?t
bi?n ch?ng, thành t?u v? đ?i nh?t c?a tm tm?ng khoa h?c. B?ng phép bi?n ch?ng duy
v?t, nghiên c?u ch? ngh?a tm b?n, C.Mác vj Ph.ngghen đm sáng l?p ch? ngh?a duy v?t
l?ch s? - phát ki?n v? đ?i th? nh?t c?a C.Mác vj Ph.ngghen lj s? kh?ng đ?nh v? m?t
tri?t h?c s? s?p đ? c?a ch? ngh?a tm b?n và s? th?ng l?i c?a ch? nghĩa xã h?i đ?u t?t
y?u nhm nhau.
b) H?c thuy?t v? giá tr? th?ng dm
T? vi?c phát hi?n ra ch? ngh?a duy v?t l?ch s?, C.Mác vj Ph.ngghen đi sâu
nghiên c?u n?n s?n xu?t công nghi?p và n?n kinh t? tm b?n ch? ngh?a đm sáng t?o ra b?
“Tm b?n”, mj giá tr? to l?n nh?t c?a ny lj “H?c thuy?t v? giá tr? th?ng dm - phát ki?n v?
đ?i th? hai c?a C.Mác vj Ph.ngghhen lj s? kh?ng đ?nh v? phmâng di?n kinh t? s? di?t
vong không tránh kh?i c?a ch? ngh?a tm b?n và s? ra đ?i t?t y?u c?a ch? nghĩa xã h?i.
c) H?c thuy?t v? s? m?nh l?ch s? toàn th? gi?i c?a giai c?p công nhân
Trên câ s? hai phát ki?n v? đ?i là ch? ngh?a duy v?t l?ch s? và h?c thuy?t v? giá
tr? th?ng dm, C.Mác vj Ph.ngghen đm cy phát ki?n v? đ?i th? ba, s? m?nh l?ch s? toàn
th? gi?i c?a giai c?p công nhân, giai c?p có s? m?nh th? tiêu ch? ngh?a tm b?n, xây
d?ng thành công ch? nghĩa xã h?i và ch? ngh?a c?ng s?n. V?i phát ki?n th? ba, nh?ng
h?n ch? có tính l?ch s? c?a ch? nghĩa xã h?i không tm?ng- phê phán đm đm?c kh?c
ph?c m?t cách tri?t đ?; đ?ng th?i đm lu?n ch?ng và kh?ng đ?nh v? phmâng di?n chính
tr?- xã h?i s? di?t vong không tránh kh?i c?a ch? ngh?a tm b?n và s? th?ng l?i t?t y?u
c?a ch? nghĩa xã h?i.
1.2.3. Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
m?c s? u? nhi?m c?a nh?ng ngm?i c?ng s?n và công nhân qu?c t?, tháng 2
n m 1848, tác ph?m “Tuyên ngôn c?a Đ?ng C?ng s?n” do C.Mác vj Ph.ngghen so?n
th?o đm?c công b? trm?c toàn th? gi?i.
Tuyên ngôn c?a Đ?ng C?ng s?n là tác ph?m kinh đi?n ch? y?u c?a ch? nghĩa xã

12
h?i khoa h?c. S? ra đ?i c?a tác ph?m v? đ?i njy đánh d?u s? hình thành v? câ b?n lý
lu?n c?a ch? ngh?a Mác bao g?m ba b? ph?n h?p thành: Tri?t h?c, Kinh t? chính tr?
h?c và Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c.
Tuyên ngôn c?a ?ng C?ng s?n còn lj cmâng l?nh chtnh tr?, là kim ch? nam
hjnh đ?ng c?a toàn b? phong trào c?ng s?n và công nhân qu?c t?.
Tuyên ngôn c?a ?ng C?ng s?n là ng?n c? d?n d?t giai c?p công nhân và nhân
dân lao đ?ng toàn th? gi?i trong cu?c đ?u tranh ch?ng ch? ngh?a tm b?n, gi?i phóng
loji ngm?i v?nh vi?n thoát kh?i m?i áp b?c, bóc l?t giai c?p, b?o đ?m cho loji ngm?i
đm?c th?c s? s?ng trong hòa bình, t? do và h?nh phúc.
Chính Tuyên ngôn c?a ?ng C?ng s?n đm nêu vj phân ttch m?t cách có h?
th?ng l?ch s? và lô gic hoàn ch?nh v? nh?ng v?n đ? câ b?n nh?t, đ?y đ?, xúc tích và
ch?t ch? nh?t thâu tóm h?u nhm tojn b? nh?ng lu?n đi?m c?a ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c; tiêu bi?u và n?i b?t là nh?ng lu?n đi?m:
- Cu?c đ?u tranh c?a giai c?p trong l?ch s? loji ngm?i đm phát tri?n đ?n m?t giai
đo?n mà giai c?p công nhân không th? t? gi?i phóng mình n?u không đ?ng th?i gi?i
phyng v?nh vi?n xã h?i ra kh?i tình tr?ng phân chia giai c?p, áp b?c, bóc l?t vj đ?u
tranh giai c?p. Song, giai c?p vô s?n không th? hoàn thành s? m?nh l?ch s? n?u không
t? ch?c ra chtnh đ?ng c?a giai c?p, ?ng đm?c hình thành và phát tri?n xu?t phát t? s?
m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân.
- Lôgic phát tri?n t?t y?u c?a xã h?i tm s?n vj c?ng lj c?a th?i đ?i tm b?n ch?
ngh?a đy lj s? s?p đ? c?a ch? ngh?a tm b?n và s? th?ng l?i c?a ch? ngh?a xm h?i là t?t
y?u nhm nhau.
- Giai c?p công nhân, do cy đ?a v? kinh t? - xã h?i đ?i di?n cho l?c lm?ng s?n
xu?t tiên ti?n, có s? m?nh l?ch s? th? tiêu ch? ngh?a tm b?n, đ?ng th?i là l?c lm?ng tiên
phong trong quá trình xây d?ng ch? ngh?a xm h?i, ch? ngh?a c?ng s?n.
- Nh?ng ngm?i c?ng s?n trong cu?c đ?u tranh ch?ng ch? ngh?a tm b?n, c?n thi?t
ph?i thi?t l?p s? liên minh v?i các l?c lm?ng dân ch? đ? đánh đ? ch? đ? phong ki?n
chuyên ch?, đ?ng th?i không quên đ?u tranh cho m?c tiêu cu?i cùng là ch? ngh?a c?ng
s?n. Nh?ng ngm?i c?ng s?n ph?i ti?n hành cách m?ng không ng?ng nhmng ph?i có
chi?n lm?c, sách lm?c khôn khéo và kiên quy?t.
2. Các giai đo?n phát tri?n ck b?n c?a Ch? nghÃa xã h?i khoa h?c
2.1. C.Mác và Ph.ngghen phát tri hn ch o ngh?a xã h ai khoa h rc
2.1.1. Th ei k? t s 1848 đ dn Công xã Pari (1871)
ây lj th?i k? c?a nh?ng s? ki?n c?a cách m?ng dân ch? tm s?n ? các nm?c Tây
Âu (1848-1852): Qu?c t? I thành l?p (1864); t?p I b? Tm b?n c?a C.Mác đm?c xu?t b?n
(1867). V? s? ra đ?i c?a b? Tm b?n, V.I.Lênin đm kh?ng đ?nh: “t? khi b? “Tm b?n” ra

13
đ?i… quan ni?m duy v?t l?ch s? không còn là m?t gi? thuy?t n?a, mà là m?t nguyên lý
đm đm?c ch?ng minh m?t cách khoa h?c; và ch?ng njo ch~ng ta chma tum ra m?t cách
njo khác đ? gi?i thích m?t cách khoa h?c s? v?n hành và phát tri?n c?a m?t hình thái
xã h?i njo đy - c?a chính m?t hình thái xã h?i, ch? không ph?i c?a sinh ho?t c?a m?t
nm?c hay m?t dân t?c, ho?c th?m chí c?a m?t giai c?p n?a v.v.., thì ch?ng đy quan
ni?m duy v?t l?ch s? v?n c? lj đ?ng ngh?a v?i khoa h?c xã h?i”
1
. B? “Tm b?n” lj tác
ph?m ch? y?u vj câ b?n trình bày ch? ngh?a xm h?i khoa h?c”
2
.
Trên câ s? t?ng k?t kinh nghi?m cu?c cách m?ng (1848-1852) c?a giai c?p
công nhân, C.Mác vj Ph.ngghen ti?p t?c phát tri?n thêm nhi?u n?i dung c?a ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c: Tm tm?ng v? đ?p tan b? máy nhj nm?c tm s?n, thi?t l?p chuyên
chính vô s?n; b? sung tm tm?ng v? cách m?ng không ng?ng b?ng s? k?t h?p gi?a đ?u
tranh c?a giai c?p vô s?n v?i phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p nông dân; tm tm?ng v?
xây d?ng kh?i liên minh gi?a giai c?p công nhân và giai c?p nông dân vj xem đy lj
đi?u ki?n tiên quy?t b?o đ?m cho cu?c cách m?ng phát tri?n không ng?ng đ? đi t?i
m?c tiêu cu?i cùng.
2.1.2. Th ei k? sau Công xm Pari đ dn 1895
Trên câ s? t?ng k?t kinh nghi?m Công xm Pari, C.Mác vj Ph.nghen phát tri?n
toàn di?n ch? ngh?a xm h?i khoa: B? sung và phát tri?n tm tm?ng đ?p tan b? máy nhà
nm?c quan liêu, không đ?p tan toàn b? b? máy nhj nm?c tm s?n nyi chung. ?ng th?i
c?ng th?a nh?n Công xã Pari là m?t hunh thái nhj nm?c c?a giai c?p công nhân, r?t
cu?c, đm tum ra.
C. Mác vj Ph.ngghen đm lu?n ch?ng s? ra đ?i, phát tri?n c?a ch? ngh?a xm h?i
khoa h?c.Trong tác ph?m “Ch?ng uyrinh” (1878), Ph.ngghen đm lu?n ch?ng s?
phát tri?n c?a ch? ngh?a xm h?i t? không tm?ng đ?n khoa h?c vj đánh giá công lao c?a
các nhà xã h?i ch? ngh?a không tm?ng Anh, Pháp. Sau này,V.I.Lênin, trong tác ph?m
“Ljm gu?” (1902) đm nh?n xpt: “ch? ngh?a xm h?i lý lu?n ?c không bao gi? quên r?ng
nó d?a vào Xanhximông, Phuriê và Ô-oen. M?c dù các h?c thuy?t c?a ba nhj tm tm?ng
này có tính ch?t ?o tm?ng, nhmng h? v?n thu?c vjo hjng ng? nh?ng b?c trí tu? v? đ?i
nh?t. H? đm tiên đoán đm?c m?t cách thiên tài r?t nhi?u chân lý mà ngày na y chúng ta
đang ch?ng minh s? đ~ng đ?n c?a chúng m?t cách khoa h?c”
3
.
C. Mác vj Ph.ngghen đm nêu ra nhi?m v? nghiên c?u c?a ch? ngh?a xm h?i
khoa h?c: “Nghiên c?u nh?ng đi?u ki?n l?ch s? vj do đy, nghiên c?u chính ngay b?n
ch?t c?a s? bi?n đ?i ?y và b?ng cách ?y làm cho giai c?p hi?n nay đang b? áp b?c và
có s? m?nh hoàn thành s? nghi?p ?y hi?u rõ đm?c nh?ng đi?u ki?n và b?n ch?t c?a

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, M. 1974, t.1, tr.166
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, M. 1974, t.1, tr.166
3
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb.Ti?n b?, M.1975, T.6, tr.33

14
s? nghi?p c?a chính h? - đy lj nhi?m v? c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, s? th? hi?n
v? lý lu?n c?a phong trào vô s?n”
1
.
C.Mác vj Ph.ngghen yêu c?u ph?i ti?p t?c b? sung và phát tri?n ch? ngh?a
xã h?i khoa h?c phù h?p v?i đi?u ki?n l?ch s? m?i.
M?c dù, v?i nh?ng c?ng hi?n tuy?t v?i c? v? lý lu?n và th?c ti?n, song c?
C.Mác vj Ph.ngghen không bao gi? t? cho h?c thuy?t c?a mình là m?t h? th?ng
giáo đi?u, “nh?t thành b?t bi?n”, trái l?i, nhi?u l?n hai ông đm ch? rõ đy ch? là nh?ng
“g?i ?” cho m?i suy ngh? vj hjnh đ?ng. Trong L?i nyi đ?u vi?t cho tác ph?m ?u
tranh giai c?p ? Pháp t? 1848 đ?n 1850 c?a C.Mác, Ph.ngghen đm th?ng th?n th?a
nh?n sai l?m v? d? báo kh? n ng n? ra c?a nh?ng cu?c cách m?ng vô s?n ? châu Âu,
vì l? “L?ch s? đm ch? rõ r?ng tr?ng thái phát tri?n kinh t? trên l?c đ?a lúc b?y gi? còn
r?t lâu m?i chín mu?i đ? xóa b? phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a”
2
. ây c?ng
chtnh lj “g?i ?” đ? V.I.Lênin vj các nhj tm tm?ng lý lu?n c?a giai c?p công nhân sau
này ti?p t?c b? sung và phát tri?n phù h?p v?i đi?u ki?n l?ch s? m?i.
ánh giá v? ch? ngh?a Mác, V.I.Lênin ch? rõ: “H?c thuy?t c?a Mác là h?c
thuy?t v?n n ng vu ny là m?t h?c thuy?t chtnh xác”
3
.
2.2. V.I.Lênin v 5n d ãng và phát tri hn ch o ngh?a xã h ai khoa h rc trong đi Iu ki On m ci
V.I.Lênin (1870-1924) lj ngm?i đm k? t?c xu?t s?c s? nghi?p cách m?ng và
khoa h?c c?a C.Mác vj Ph.ngghen; ti?p t?c b?o v?, v?n d?ng và phát tri?n sáng t?o
và hi?n th?c hóa m?t cách sinh đ?ng lý lu?n ch? ngh?a xm h?i khoa h?c trong th?i đ?i
m?i, “Th?i đ?i tan rã ch? ngh?a tm b?n, s? s?p đ? trong n?i b? ch? ngh?a tm b?n, th?i
đ?i cách m?ng c?ng s?n c?a giai c?p vô s?n”
4
; trong đi?u ki?n ch? ngh?a Mác đm gijnh
mu th? trong phong trào công nhân qu?c t? và trong th?i đ?i Quá đ? t? ch? ngh?a tm
b?n lên ch? ngh?a xm h?i.
N?u nhm công lao c?a C.Mác vj Ph.ngghen lj phát tri?n ch? ngh?a xm h?i t?
không tm?ng thành khoa h?c thì công lao c?a V.I.Lênin lj đm bi?n ch? ngh?a xm h?i t?
khoa h?c t? lý lu?n thành hi?n th?c, đm?c đánh d?u b?ng s? ra đ?i c?a Nhj nm?c xã
h?i ch? ngh?a đ?u tiên trên th? gi?i - Nhj nm?c Xô vi?t, n m 1917.
Nh?ng đyng gyp to l?n c?a V.I.Lênin trong s? v?n d?ng sáng t?o và phát
tri?n ch? ngh?a xm h?i khoa h?c có th? khái quát qua hai th?i k? câ b?n:
2.2.1. Th ei k? tr? cc Cách m )ng Tháng M? ei Nga
Trên câ s? phân tích và t?ng k?t m?t cách nghiêm túc các s? ki?n l?ch s? di?n

1
C. Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, Hà N?i 1995, t.20 tr. 393
2
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb.CTQG, Hà N?i, 1995, t.22, tr.761
3
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, M. 1978, t. 23, tr. 50
4
Vi?n Mác - Lênin, V. I. Lênin và Qu?c t? C?ng s?n, Nxb. Sách chtnh tr?, Mát-xcâ-va, 1970, Ti?ng
Nga, tr. 130

15
ra trong đ?i s?ng kinh t? - xã h?i c?a th?i k? trm?c cách m?ng tháng Mm?i, V.I.Lênin
đm b?o v?, v?n d?ng và phát tri?n sáng t?o các nguyên l? câ b?n c?a ch? ngh?a xm h?i
khoa h?c trên m?t s? khía c?nh sau:
- ?u tranh ch?ng các trjo lmu phi mác xtt (ch? ngh?a dân t~y t? do, phái kinh
t?, phái mác xít h?p pháp) nh?m b?o v? ch? ngh?a Mác, m? đm?ng cho ch? ngh?a Mác
thâm nh?p m?nh m? vào Nga;
- K? th?a nh?ng di s?n lý lu?n c?a C.Mác vj Ph.ngghen v? chtnh đ?ng,
V.I.Lênin đm xây d?ng lý lu?n v? đ?ng cách m?ng ki?u m?i c?a giai c?p công nhân, v?
các nguyên t?c t? ch?c, cmâng l?nh, sách lm?c trong n?i dung ho?t đ?ng c?a đ?ng;
- K? th?a, phát tri?n tm tm?ng cách m?ng không ng?ng c?a C.Mác và
Ph.ngghen, V.I.Lênin đm hojn ch?nh lý lu?n v? cách m?ng xã h?i ch? ngh?a vj
chuyên chính vô s?n, cách m?ng dân ch? tm s?n ki?u m?i và các đi?u ki?n t?t y?u cho
s? chuy?n bi?n sang cách m?ng xã h?i ch? ngh?a; nh?ng v?n đ? mang tính quy lu?t
c?a cách m?ng xã h?i ch? ngh?a; v?n đ? dân t?c vj cmâng l?nh dân t?c, đojn k?t và
liên minh c?a giai c?p công nhân v?i nông dân và các t?ng l?p lao đ?ng khác; nh?ng
v?n đ? v? quan h? qu?c t? và ch? ngh?a qu?c t? vô s?n, quan h? cách m?ng xã h?i ch?
ngh?a v?i phong trào gi?i phóng dân t?c…
- Phát tri?n quan đi?m c?a C.Mác và Ph.Angghen v? kh? n ng th?ng l?i c?a
cách m?ng xã h?i ch? ngh?a, trên câ s? nh?ng nghiên c?u, phân tích v? ch? ngh?a đ?
qu?c, V.I. Lênin phát hi?n ra quy lu?t phát tri?n không đ?u v? kinh t? và chính tr? c?a
ch? ngh?a tm b?n trong th?i k? ch? ngh?a đ? qu?c và đi đ?n k?t lu?n: cách m )ng vô s Hn
có th h n ] ra và th Tng l âi g m at s v n? cc, th 5m chí g m at n? cc riêng l C, n?i ch o ngh?a
t? b Hn ch?a ph Hi là phát tri hn nh -t, nh?ng là khâu y du nh -t trong s âi dây chuy In t?
b Hn ch o ngh?a..
- V.I.Lênin đm djnh nhi?u tâm huy?t lu?n gi?i v? chuyên chính vô s?n, xác đ?nh
b?n ch?t dân ch? c?a ch? đ? chuyên chính vô s?n; phân tích m?i quan h? gi?a ch?c
n ng th?ng tr? và ch?c n ng xm h?i c?a chuyên chính vô s?n. Chtnh V.I.Lênin lj ngm?i
đ?u tiên nyi đ?n ph?m trù h? th?ng chuyên chính vô s?n, bao g?m h? th?ng c?a ?ng
Bônsêvic lmnh đ?o, Nhj nm?c Xô vi?t qu?n lý và t? ch?c công đojn.
- G?n ho?t đ?ng lý lu?n v?i th?c ti?n cách m?ng, V.I.Lênin tr?c ti?p lmnh đ?o
?ng c?a giai c?p công nhân Nga t?p h?p l?c lm?ng đ?u tranh ch?ng ch? đ? chuyên
ch? Nga hoàng, ti?n t?i giành chính quy?n v? tay giai c?p công nhân và nhân dân lao
đ?ng Nga.
2.2.2. Th ei k? sau Cách m )ng Tháng M? ei Nga
Ngay sau khi cách m?ng th“ng l?i, V.I.Lênin đm vi?t nhi?u tác ph?m quan tr?ng
bjn v? nh?ng nguyên l? c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c trong th?i k? m?i, tiêu bi?u lj
nh?ng lu–n đi?m:

16
- Chuyên chính vô s Hn, theo V.I.Lênin, là m?t hình th?c nhj nm?c m?i - nhà
nm?c dân ch?, dân ch? đ?i v?i nh?ng ngm?i vô s?n và nói chung nh?ng ngm?i không
có c?a vj chuyên chtnh đ?i v?i giai câp tm s?n. Câ s? và nguyên t?c cao nh?t c?a
chuyên chính vô s?n là s? liên minh c?a giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân và
toàn th? nhân dân lao đ?ng c?ng nhm các t?ng l?p lao đ?ng khác dm?i s? lmnh đ?o c?a
giai c?p công nhân đ? th?c hi?n nhi?m v? câ b?n c?a chuyên chính vô s?n là th? tiêu
m?i ch? đ? ngm?i bóc l?t ngm?i, là xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
- V I th ei k? quá đ a chính tr p t s ch o ngh?a t? b Hn ch o ngh?a lên ch o ngh?a c ang
s Hn. Phê phán các quan đi?m c?a k? thù xuyên t?c v? b?n ch?t c?a chuyên chính vô
s?n chung quy ch? là b?o l?c, V.I.Lênin đm ch? rõ: chuyên chính vô s?n... không ph?i
ch? là b?o l?c đ?i v?i b?n bóc l?t vj c?ng không ph?i ch? y?u là b?o l?c... là vi?c giai
c?p công nhân đma ra đm?c và th?c hi?n đm?c ki?u t? ch?c lao đ?ng xã h?i cao hân so
v?i ch? ngh?a tm b?n, đ?y là ngu?n s?c m?nh, lj đi?u đ?m b?o cho th?ng l?i hoàn toàn
và t?t nhiên c?a ch? ngh?a c?ng s?n. V.I.Lênin đm nêu rõ: chuyên chtnh vô s?n là m?t
cu?c đ?u tranh kiên tru, đ? máu vj không đ? máu, b?o l?c và hòa bình, b?ng quân s?
và b?ng kinh t?, b?ng giáo d?c và b?ng hành chính, ch?ng nh?ng th? l?c và nh?ng t?p
t?c c?a xã h?i c?.
- V I ch d đ a dân ch o,V.I.Lênin kh?ng đ?nh: ch? có dân ch? tm s?n ho?c dân ch?
xã h?i ch? ngh?a, không cy dân ch? thu?n tuý hay dân ch? nói chung. S? khác nhau
c n b?n gi?a hai ch? đ? dân ch? này là ch? đ? dân ch? vô s?n so v?i b?t c? ch? đ? dân
ch? tm s?n njo, c?ng dân ch? hân g?p tri?u l?n; chính quy?n Xô vi?t so v?i nm?c c?ng
hòa tm s?n dân ch? nh?t thu c?ng dân ch? hân g?p tri?u l?n.
- V I c Hi cách hành chính b a máy nhà n? cc sau khi đm bm?c vào th?i k? xây
d?ng xã h?i m?i, V.I.Lênin cho r?ng, trm?c h?t, ph?i có m?t đ?i ng? nh?ng ngm?i c?ng
s?n cách m?ng đm đm?c tôi luy?n và ti?p sau là ph?i có b? máy nhj nm?c ph?i tinh,
g?n, không hành chính, quan liêu.
V I c??ng l?nh xây d óng ch o ngh?a xm h ai ? nm?c Nga, V.I.Lênin đm nhi?u l?n
d? th?o xây d óng ch o ngh?a xm h ai ? nm?c Nga và nêu ra nhi?u lu?n đi?m khoa h?c
đ?c đáo: C?n có nh?ng bm?c quá đ? nh? trong th?i k? quá đ? nói chung lên ch? ngh?a
xã h?i; gi? v?ng chính quy?n Xô vi?t th?c hi?n đi?n khí hóa toàn qu?c; xã h?i hóa
nh?ng tm li?u s?n xu?t câ b?n theo hm?ng xã h?i ch? ngh?a; xây d?ng n?n công
nghi?p hi?n đ?i; đi?n khí hóa n?n kinh t? qu?c dân; c?i t?o kinh t? ti?u nông theo
nh?ng nguyên t?c xã h?i ch? ngh?a; th?c hi?n cách m?ng v n hya… Bên c?nh đy lj
vi?c s? d?ng r?ng rãi hình th?c ch? ngh?a tm b?n nhj nm?c đ? d?n d?n c?i ti?n ch? đ?
s? h?u c?a các nhj tm b?n h?ng trung và h?ng nh? thành s? h?u công c?ng. C?i t?o
nông nghi?p b?ng con đm?ng h?p tác xã theo nguyên t?c xã h?i ch? ngh?a; xây d?ng
n?n công nghi?p hi?n đ?i vj đi?n kht hya lj câ s? v?t ch?t - k? thu?t c?a ch? ngh?a
xã h?i; h?c ch? ngh?a tm b?n v? k? thu?t, kinh nghi?m qu?n lý kinh t?, trunh đ? giáo

17
d?c; s? d?ng các chuyên gia tm s?n; c?n ph?i phát tri?n thmâng nghi?p xã h?i ch?
ngh?a. ?c bi?t, V.I.Lênin nh?n m?nh, trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, c?n
thi?t ph?i phát tri?n kinh t? hàng hoá nhi?u thành ph?n.
V.I.Lênin đ?c bi?t coi tr?ng v?n đ? dân t?c trong hoàn c?nh đ?t nm?c có r?t
nhi?u s?c t?c. Ba nguyên t?c câ b?n trong Cmâng l?nh dân t?c: Quy?n bình đ?ng dân
t?c; quy?n dân t?c t? quy?t vj tunh đojn k?t c?a giai c?p vô s?n thu?c t?t c? các dân
t?c. Giai c?p vô s?n toàn th? gi?i và các dân t?c b? áp b?c đojn k?t l?i…
Cùng v?i nh?ng c?ng hi?n h?t s?c to l?n v? lý lu?n và ch? đ?o th?c ti?n cách
m?ng, V.I.Lênin còn nêu m?t t?m gmâng sáng v? lòng trung thành vô h?n v?i l?i ích
c?a giai c?p công nhân, v?i l? tm?ng c?ng s?n do C.Mác, Ph.ngghen phát hi?n và
kh?i xm?ng. Nh?ng đi?u đy đm ljm cho V.I.Lênin tr? thành m?t thiên tài khoa h?c,
m?t lãnh t? ki?t xu?t c?a giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng toàn th? gi?i.
2.3. S y v 5n d ãng và phát tri hn sáng t )o c oa ch o ngh?a xã h ai khoa h rc t s sau khi
V.I.Lênin qua đ ei đ Gn nay
Sau khi V.I.Lênin qua đ?i, đ?i s?ng chính tr? th? gi?i ch?ng ki?n nhi?u thay
đ?i. Chi?n tranh th? gi?i l?n th? hai do các th? l?c đ? qu?c ph?n đ?ng c?c đoan gây ra
t? 1939-1945 đ? l?i h?u qu? c?c k? kh?ng khi?p cho nhân lo?i.
Trong phe đ?ng minh ch?ng phát xít, Liên xô góp ph?n quy?t đ?nh ch?m d?t
chi?n tranh, c?u nhân lo?i kh?i th?m h?a c?a ch? ngh?a phát xtt vj t?o đi?u ki?n hình
thành h? th?ng xã h?i ch? ngh?a th? gi?i, t?o l?i th? so sánh cho l?c lm?ng hòa bunh, đ?c
l?p dân t?c, dân ch? và ch? ngh?a xm h?i.
J.Xtalin k? t?c lj ngm?i lmnh đ?o cao nh?t c?a ?ng C?ng s?n (b) Nga vj sau đy
lj ?ng C?ng s?n Liên Xô, đ?ng th?i lj ngm?i ?nh hm?ng l?n nh?t đ?i v?i Qu?c t? III
cho đ?n n m 1943, khi G. i-mi-tr?p là ch? t?ch Qu?c t? III. T? n m 1924 đ?n n m
1953, có th? g?i lj “Th?i đo?n Xtalin” tr?c ti?p v?n d?ng và phát tri?n ch? ngh?a xm
h?i khoa h?c. Chtnh Xtalin vj ?ng C?ng s?n Liên Xô đm g?n lý lu?n và tên tu?i c?a
C.Mác v?i V.I.Lênin thjnh “Ch? ngh?a Mác - Lênin”. Trên th?c ti?n, trong m?y th?p
k? bm?c đ?u xây d?ng ch? ngh?a xm h?i, v?i nh?ng thành qu? to l?n và nhanh chóng
v? nhi?u m?t đ? Liên Xô tr? thành m?t cm?ng qu?c xã h?i ch? ngh?a đ?u tiên và duy
nh?t trên toàn c?u, bu?c th? gi?i ph?i th?a nh?n và n? tr?ng.
Có th? nêu m?t cách khái quát nh?ng n?i dung câ b?n ph?n ánh s? v?n d?ng,
phát tri?n sáng t?o ch? ngh?a xm h?i khoa h?c trong th?i k? sau Lênin:
- H?i ngh? đ?i bi?u các ?ng C?ng s?n và công nhân qu?c t? h?p t?i Matxcâva
tháng 11-1957 đm t?ng k?t và thông qua 9 qui lu?t chung c?a công cu?c c?i t?o xã h?i
ch? ngh?a vj xây d?ng ch? ngh?a xm h?i. M?c dù, v? sau do s? phát tri?n c?a tình hình
th? gi?i, nh?ng nh?n th?c đy đm b? l?ch s? vm?t qua, song đây c?ng lj s? phát tri?n và
b? sung nhi?u n?i dung quan tr?ng cho ch? ngh?a xm h?i khoa h?c.

18
- H?i ngh? đ?i bi?u c?a 81 ?ng C?ng s?n và công nhân qu?c t? c?ng h?p ?
Matxcâva vjo tháng giêng n m 1960 đm phân ttch tunh hunh qu?c t? và nh?ng v?n đ?
câ b?n c?a th? gi?i, đma ra khái ni?m v? “th?i đ?i hi?n nay”; xác đ?nh nhi?m v? hàng
đ?u c?a các ?ng C?ng s?n và công nhân là b?o v? và c?ng c? hòa bunh ng n ch?n
b?n đ? qu?c hi?u chi?n phát đ?ng chi?n tranh th? gi?i m?i; t ng cm?ng đojn k?t phong
trào c?ng s?n đ?u tranh cho hòa bình, dân ch? và ch? ngh?a xm h?i. H?i ngh? Matcâva
thông qua v n ki?n: “Nh?ng nhi?m v? đ?u tranh ch?ng ch? ngh?a đ? qu?c trong giai
đo?n hi?n t?i và s? th?ng nh?t hjnh đ?ng c?a các ?ng C?ng s?n, công nhân và t?t c?
các l?c lmâng ch?ng đ? qu?c”. H?i ngh? đm kh?ng đ?nh: “H? th?ng xã h?i ch? ngh?a
th? gi?i, các l?c lm?ng đ?u tranh ch?ng ch? ngh?a đ? qu?c nh?m c?i t?o xã h?i theo
ch? ngh?a xm h?i, đang quy?t đ?nh n?i dung ch? y?u, phmâng hm?ng ch? y?u c?a
nh?ng đ?c đi?m ch? y?u c?a s? phát tri?n l?ch s? c?a xã h?i loji ngm?i trong th?i đ?i
ngjy nay”
1
.
- Sau H?i ngh? Matxcâva n m 1960, ho?t đ?ng lí lu?n và th?c ti?n c?a các
?ng C?ng s?n vj công nhân đm?c t ng cm?ng hân trm?c. Tuy nhiên, trong phong trào
c?ng s?n qu?c t?, trên nh?ng v?n đ? câ b?n c?a cách m?ng th? gi?i v?n t?n t?i nh?ng
b?t đ?ng và v?n ti?p t?c di?n ra cu?c đ?u tranh gay g?t gi?a nh?ng ngm?i theo ch? ngh?a
Mác - Lênin v?i nh?ng ngm?i theo ch? ngh?a xpt l?i và ch? ngh?a giáo đi?u bi?t phái.
- ?n nh?ng n m cu?i c?a th?p niên 80 đ?u th?p niên 90 c?a th? k? XX, do
nhi?u tác đ?ng tiêu c?c, ph?c t?p t? bên trong và bên ngoài, mô hình c?a ch? đ? xã h?i
ch? ngh?a c?a Liên xô vj ông Âu s?p đ?, h? th?ng xã h?i ch? ngh?a tan rã, ch? ngh?a
xã h?i đ?ng trm?c m?t th? thách đòi h?i ph?i vm?t qua.
Trên ph?m vi qu?c t?, đm di?n ra nhi?u chi?n d?ch t?n công c?a các th? th?c thù
đ?ch, r?ng ch? ngh?a xm h?i đm cáo chung… Song t? b?n ch?t khoa h?c, sáng t?o, cách
m?ng vj nhân v n, ch? ngh?a xm h?i mang s?c s?ng c?a qui lu?t ti?n hóa c?a l?ch s? đm
và s? ti?p t?c cy bm?c phát tri?n m?i.
Trên th? gi?i, sau s?p đ? c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a ? Liên xô vj ông Âu,
ch? còn m?t s? nm?c xã h?i ch? ngh?a ho?c nm?c cy xu hm?ng ti?p t?c theo ch? ngh?a
xã h?i, do v?n có m?t ?ng C?ng s?n lmnh đ?o. Nh?ng ?ng C?ng s?n kiên trì h? tm
tm?ng Mác - Lênin, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, t?ng bm?c gi? ?n đ?nh đ? c?i cách, đ?i
m?i và phát tri?n.
Trung Qu?c ti?n hành c?i cách, m? t? n m 1978 đm thu đm?c nh?ng thành t?u
đáng ghi nh?n, c? v? lý lu?n và th?c ti?n. ?ng C?ng s?n Trung Qu?c, t? ngày thành
l?p (1 tháng 7 n m 1921) đ?n nay đm tr?i qua 3 th?i k? l?n: Cách m?ng, xây d?ng và
c?i cách, m? c?a. ?i h?i l?n th? XVI c?a ?ng C?ng s?n Trung Qu?c n m 2002 đm
khái quát v? quá trunh lmnh đ?o c?a ?ng nhm sau: “?ng chúng ta tr?i qua th?i k?

1
Xem http://dangcongsan.vn/tu-lieu-van-kien/cac-ban-dang-trung-uong/books

19
cách m?ng, xây d?ng và c?i cách; đm t? m?t ?ng lmnh đ?o nhân dân ph?n đ?u giành
chính quy?n trong c? nm?c tr? thjnh ?ng lmnh đ?o nhân dân n?m chính quy?n trong
c? nm?c và c?m quy?n lâu dji; đm t? m?t ?ng lmnh đ?o xây d?ng đ?t nm?c trong đi?u
ki?n ch?u s? bao vây t? bên ngoài và th?c hi?n kinh t? k? ho?ch, tr? thjnh ?ng lãnh
đ?o xây d?ng đ?t nm?c trong đi?u ki?n c?i cách m? c?a (b?t đ?u t? H?i ngh? Trung
mâng 3 khya XI cu?i n m 1978) và phát tri?n kinh t? th? trm?ng xã h?i ch? ngh?a”. ?ng
C?ng s?n Trung Qu?c trong c?i cách, m? c?a “xây d?ng ch? ngh?a xm h?i mang đ?c s?c
Trung Qu?c” kiên tru phmâng châm: “c?m quy?n khoa h?c, c?m quy?n dân ch?, c?m
quy?n theo pháp lu?t; “t?t c? vu nhân dân”; “t?t c? d?a vjo nhân dân” vj th?c hi?n 5
nguyên t?c, 5 kiên trì
1
:
?i h?i XIX (2017) v?i ch? đ?: “Quy?t th?ng xây d?ng toàn di?n xã h?i khá gi?,
giành th?ng l?i v? đ?i ch? ngh?a xm h?i đ?c s?c Trung Qu?c th?i đ?i m?i”, đm kh?ng
đ?nh: Xây d?ng Trung Qu?c tr? thjnh cm?ng qu?c hi?n đ?i hya xm h?i ch? ngh?a giàu
m?nh, dân ch?, v n minh, hji hòa, tmâi đ?p vjo n m 2050; “Nhân dân Trung Qu?c s?
đm?c hm?ng s? h?nh ph~c vj th?nh vm?ng cao hân, vj dân t?c Trung Qu?c s? cy ch?
đ?ng cao hân, v?ng hân trên trm?ng qu?c t?”
2
.
Th?c ra công cu?c c?i cách m? c?a ? Trung Qu?c c?ng còn nhi?u v?n đ? c?n
trao đ?i, bjn cmi. Song, qua 40 n m th?c hi?n, Trung Qu?c đm tr? thjnh nm?c th? hai
trên th? gi?i v? kinh t? và nhi?u v?n đ?, nh?t là v? lý lu?n “M?t qu?c gia, hai ch? đ?”
c?ng lj v?n đ? c?n ti?p t?c nghiên c?u.
? Vi?t Nam, công cu?c đ?i m?i do ?ng C?ng s?n Vi?t Nam kh?i xm?ng và
lmnh đ?o t? ?i h?i l?n th? VI (1986) đm thu đm?c nh?ng thành t?u to l?n cy ? ngh?a
l?ch s?. Trên tinh th?n “nhun th?ng vào s? th?t, đánh giá đ~ng s? th?t, nói rõ s? th?t”
?ng C?ng s?n Vi?t Nam không ch? thành công trong s? nghi?p xây d?ng và b?o v? t?
qu?c mà còn có nh?ng đyng góp to l?n vào kho tàng lý lu ?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin:
- ?c l?p dân t?c g?n li?n v?i ch? ngh?a xm h?i là quy lu?t c?a cách m?ng Vi?t
Nam, trong đi?u ki?n th?i đ?i ngày nay;
- K?t h?p ch?t ch? ngay t? đ?u đ?i m?i kinh t? v?i đ?i m?i chính tr?, l?y đ?i

1
5 kiên trì: 1) Kiên trì coi phát tri?n là nhi?m v? quan tr?ng s? m?t ch?n hmng đ?t nm?c c?a đ?ng c?m
quy?n, không ng?ng nâng cao n ng l?c đi?u hành kinh t? th? trm?ng xã h?i ch? ngh?a; 2) kiên tru s?
th?ng nh?t h?u câ gi?a s? lmnh đ?o c?a ?ng, nhân dân làm ch? d?a vào pháp lu?t đ? qu?n l? đ?t nm?c,
không ng?ng nâng cao n ng l?c phát tri?n n?n chính tr? dân ch? XHCN; 3) kiên tru đ?a v? ch? đ?o c?a ch?
ngh?a Mác trong l?nh v?c hình thái ý th ?c, không ng?ng nâng cao n ng l?c xây d?ng n?n v n hoá tiên
ti?n xã h?i ch? ngh?a; 4) kiên tru phát huy r?ng rãi nh?t, đ?y đ? nh?t m?i nhân t? tích c?c, không ng?ng
nâng cao n ng l?c đi?u hoà xã h??; 5) kiên trì chính sách ngo?i giao hoj bunh đ?c l?p t? ch?, không
ng?ng nâng cao n ng l?c ?ng phó v?i tình hình qu?c t? và x? lý các công vi?c qu?c t?.
2
?i h?i XIX ?ng C?ng s?n Trung Qu?c v?i ch? đ? “Quy?t th?ng xây d?ng toàn di?n xã h?i kh? gi?,
giành th?ng l?i v? đ?i CNXH đ?c s?c Trung Qu?c th?i đ?i m?i” đm xác đ?nh 8 đi?u ljm rõ vj 14 đi?u
kiên tru lj đyng gyp m?i đ?i v?i lý lu?n v? CNXH đ?c s?c Trung Qu?c.

20
m?i kinh t? ljm trung tâm, đ?ng th?i đ?i m?i t?ng bm?c v? chính tr?, đ?m b?o gi?
v?ng s? ?n đ?nh chính tr?, t?o đi?u ki?n vj môi trm?ng thu?n l?i đ? đ?i m?i và phát
tri?n kinh t?, xã h?i; th?c hi?n g?n phát tri?n kinh t? là nhi?m v? trung tâm và xây
d?ng ?ng là khâu then ch?t v?i phát tri?n v n hya lj n?n t?ng tinh th?n c?a xã h?i,
t?o ra ba tr? c?t cho s? phát tri?n nhanh và b?n v?ng ? nm?c ta;
- Xây d?ng và phát tri?n n?n kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a,
t ng cm?ng vai trò ki?n t?o, qu?n lý c?a Nhj nm?c. Gi?i quy?t đ~ng đ?n m?i quan h?
gi?a t ng trm?ng, phát tri?n kinh t? v?i b?o đ?m ti?n b? và công b?ng xã h?i. Xây
d?ng phát tri?n kinh t? ph?i đi đôi v?i gi? gìn, phát huy b?n s?c v n hya dân t?c và
b?o v? môi trm?ng sinh thái;
- Phát huy dân ch?, xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n Vi?t Nam xã h?i ch? ngh?a,
đ?i m?i và hoàn thi?n h? th?ng chính tr?, t?ng bm?c xây d?ng và hoàn thi?n n?n dân
ch? xã h?i ch? ngh?a b?o đ?m toàn b? quy?n l?c thu?c v? nhân dân;
- M? r?ng và phát huy kh?i đ?i đojn k?t toàn dân t?c, phát huy s?c m?nh c?a
m?i giai c?p và t?ng l?p nhân dân, m?i thành ph?n dân t?c và tôn giáo, m?i công dân
Vi?t Nam ? trong nm?c hay ? nm?c ngoài, t?o nên s? th?ng nh?t vj đ?ng thu?n xã h?i
t?o đ?ng l?c cho công cu?c đ?i m?i, xây d?ng và b?o v? t? qu?c;
- M? r?ng quan h? đ?i ngo?i, th?c hi?n h?i nh?p qu?c t?; tranh th? t?i đa s?
đ?ng tình, ?ng h? vj gi~p đ? c?a nhân dân th? gi?i, khai thác m?i kh? n ng cy th? h?p
tác nh?m m?c tiêu xây d?ng và phát tri?n đ?t nm?c theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a,
k?t h?p s?c m?nh dân t?c v?i s?c m?nh th?i đ?i;
- Gi? v?ng vj t ng cm?ng vai trò lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam - nhân
t? quan tr?ng hjng đ?u b?o đ?m th?ng l?i c?a s? nghi?p đ?i m?i, h?i nh?p và phát
tri?n đ?t nm?c.
T? th?c ti?n 30 n m đ?i m?i, ?ng C?ng s?n Vi?t Nam đm r~t ra m?t s? bài h?c
l?n, góp ph?n phát tri?n ch? ngh?a xm h?i khoa h?c trong th?i k? m?i:
M at là, trong quá trunh đ?i m?i ph?i ch? đ?ng, không ng?ng sáng t?o trên câ s?
kiên đ?nh m?c tiêu đ?c l?p dân t?c và ch? ngh?a xm h?i, v?n d?ng sáng t?o và phát tri?n
ch? ngh?a Mác - Lênin, tm tm?ng H? Chí Minh, k? th?a và phát huy truy?n th?ng dân t?c,
ti?p thu tinh hoa v n hoá nhân lo?i, v?n d?ng kinh nghi?m qu?c t? phù h?p v?i Vi?t Nam.
Hai là, đ?i m?i ph?i luôn luôn quán tri?t quan đi?m “dân là g?c”, vu l?i ích c?a
nhân dân, d?a vào nhân dân, phát huy vai trò làm ch?, tinh th?n trách nhi?m, s?c sáng
t?o và m?i ngu?n l?c c?a nhân dân; phát huy s?c m?nh đojn k?t toàn dân t?c.
Ba là, đ?i m?i ph?i toàn di?n, đ?ng b?, cy bm?c đi ph h?p; tôn tr?ng quy lu?t
khách quan, xu?t phát t? th?c ti?n, bám sát th?c ti?n, coi tr?ng t?ng k?t th?c ti?n, nghiên
c?u lý lu?n, t?p trung gi?i quy?t k?p th?i, hi?u qu? nh?ng v?n đ? do th?c ti?n đ?t ra.

21
B vn là, ph?i đ?t l?i ích qu?c gia - dân t?c lên trên h?t; kiên đ?nh đ?c l?p, t? ch?,
đ?ng th?i ch? đ?ng và tích c?c h?i nh?p qu?c t? trên câ s? bunh đ?ng, cùng có l?i; k?t
h?p phát huy s?c m?nh dân t?c v?i s?c m?nh th?i đ?i đ? xây d?ng và b?o v? v?ng
ch?c T? qu?c Vi?t Nam xã h?i ch? ngh?a.
N m là, ph?i thm?ng xuyên t? đ?i m?i, t? ch?nh đ?n, nâng cao n ng l?c lãnh
đ?o và s?c chi?n đ?u c?a ?ng; xây d?ng đ?i ng? cán b?, nh?t lj đ?i ng? cán b? c?p
chi?n lm?c, đ? n ng l?c và ph?m ch?t, ngang t?m nhi?m v?; nâng cao hi?u l?c, hi?u
qu? ho?t đ?ng c?a Nhj nm?c, M?t tr?n T? qu?c, các t? ch?c chính tr? - xã h?i và c?a c?
h? th?ng chính tr?; t ng cm?ng m?i quan h? m?t thi?t v?i nhân dân.
Ngoài nh?ng c?ng hi?n v? lý lu?n do ?ng C?ng s?n Trung Qu?c vj ?ng
C?ng s?n Vi?t Nam t?ng k?t, phát tri?n trong công cu?c c?i cách, m? c?a, đ?i m?i và
h?i nh?p, nh?ng đyng gyp c?a ?ng C?ng s?n Cu Ba, ?ng Nhân dân cách m?ng Lào
và c?a phong trào c?ng s?n và công nhân qu?c t? c?ng cy giá tr? t?o nên sm b? sung,
phát tri?n đáng k? vào kho tàng lý lu ?n c?a ch? ngh?a Mác- Lênin trong th?i đ?i m?i.
3. ?i tã?ng, phãkng pháp và ý ngh?a c?a vi?c nghiên c?u Ch? ngh?a xã h?i khoa h?c
3.1. vi t? kng nghiên c qu c oa Ch o ngh?a xã h ai khoa h rc
M?i khoa h?c, nhm Ph.ngghen kh?ng đ?nh, đ?u cy đ?i tm?ng nghiên c?u riêng
là nh?ng quy lu?t, tính quy lu?t thu?c khách th? nghiên c?u c?a ny. i?u đy c?ng hojn
tojn đ~ng v?i Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, khoa h?c l?y l?nh v?c chính tr? - xã h?i c?a
đ?i s?ng xã h?i làm khách th? nghiên c?u.
Cùng m?t khách th?, có th? có nhi?u khoa h?c nghiên c?u. L?nh v?c chính tr? -
xã h?i là khách th? nghiên c?u c?a nhi?u khoa h?c xã h?i khác nhau. S? phân bi?t Ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c v?i các khoa h?c chính tr?- xã h?i trm?c h?t là ? đ?i tm?ng
nghiên c?u.
V?i tm cách lj m?t trong ba b? ph?n h?p thành ch? ngh?a Mác - Lênin, Ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c, h?c thuy?t chính tr? - xã h?i, tr?c ti?p nghiên c?u, lu?n ch?ng
s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân, nh?ng đi?u ki?n, nh?ng con đm?ng đ? giai c?p
công nhân hoàn thành s? m?nh l?ch s? c?a munh. Hân n?a, d?a trên n?n t?ng lý lu?n
chung và phmâng pháp lu?n c?a Tri?t h?c và Kinh t? chính tr? h?c mácxít, Ch? ngh?a
xã h?i khoa h?c ch? ra nh?ng lu?n c? chính tr?- xã h?i rõ ràng, tr?c ti?p nh?t đ? ch?ng
minh, kh?ng đ?nh s? thay th? t?t y?u c?a ch? ngh?a tm b?n b?ng c?a ch? ngh?a xm h?i;
kh?ng đ?nh s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân; ch? ra nh?ng con đm?ng, các hình
th?c và bi?n pháp đ? ti?n hành c?i t?o xã h?i theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a vj
c?ng s?n ch? ngh?a. Nhm v?y, Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c là s? ti?p t?c m?t cách lôgic
tri?t h?c và kinh t? chính tr? h?c mácxít, là s? bi?u hi?n tr?c ti?p m?c đtch vj hi?u l?c
chính tr? c?a ch? ngh?a Mác - Lênin trong th?c ti?n. M?t cách khái quát có th? xem:
N?u nhm tri?t h?c, kinh t? chính tr? h?c mácxít lu?n gi?i v? phmâng di?n tri?t h?c, kinh

22
t? h?c tính t?t y?u, nh?ng nguyên nhân khách quan, nh?ng đi?u ki?n đ? thay th? ch?
ngh?a tm b?n b?ng ch? ngh?a xm h?i, thì ch? có Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c là khoa h?c
đma ra câu tr? l?i cho câu h?i: b?ng con đm?ng njo đ? th?c hi?n bm?c chuy?n bi?n đy.
Nói cách khác, Ch? ngh?a xm h?i là khoa h?c ch? ra con đm?ng th?c hi?n bm?c chuy?n
bi?n t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i b?ng cu?c đ?u tranh cách m?ng c?a giai
c?p công nhân đm?i s? lmnh đ?o c?a đ?i ti?n phong lj ?ng C?ng s?n.
Nhm v?y, Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c có ch?c n ng giác ng? vj hm?ng d?n giai
c?p công nhân th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a mình trong ba th?i k?: ?u tranh l?t đ?
s? th?ng tr? c?a giai c?p tm s?n, giành chính quy?n; thi?t l?p s? th?ng tr? c?a giai c?p
công nhân, th?c hi?n s? nghi?p c?i t?o và xây d?ng ch? ngh?a xm h?i; phát tri?n ch?
ngh?a xm h?i ti?n lên ch? ngh?a c?ng s?n. Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c có nhi?m v? câ
b?n là lu?n ch?ng m?t cách khoa h?c tính t?t y?u v? m?t l?ch s? s? thay th? c?a ch?
ngh?a tm b?n b?ng ch? ngh?a xm h?i g?n li?n v?i s? m?nh l?ch s? th? gi?i c?a giai c?p
công nhân, đ?a v?, vai trò c?a qu?n chúng do giai c?p công nhân lmnh đ?o trong cu?c
đ?u tranh cách m?ng th?c hi?n s? chuy?n bi?n t? ch? ngh?a tm b?n, xây d?ng ch?
ngh?a xm h?i và ch? ngh?a c?ng s?n.
Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c lu?n gi?i m?t cách khoa h?c v? phmâng hm?ng và
nh?ng nguyên t?c c?a chi?n lm?c vj sách lm?c; v? con đm?ng và các hình th?c đ?u
tranh c?a giai c?p công nhân, v? vai trò, nguyên t?c t? ch?c và hình th?c thích h?p h?
th?ng chính tr? c?a giai c?p công nhân, v? nh?ng ti?n đ?, đi?u ki?n c?a công cu?c c?i
t?o xã h?i ch? ngh?a vj xây d?ng ch? ngh?a xm h?i; v? nh?ng qui lu?t, bm?c đi, hunh
th?c, phmâng pháp c?a vi?c t? ch?c xã h?i theo hm?ng xã h?i ch? ngh?a; v? m?i quan
h? g?n bó v?i phong trào gi?i phóng dân t?c, phong trào dân ch? và phong trào xã h?i
ch? ngh?a trong quá trunh cách m?ng th? gi?i
M?t nhi?m v? vô cùng quan tr?ng c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c là phê phán
đ?u tranh bác b? nh?ng trjo lmu tm tm?ng ch?ng c?ng, ch?ng ch? ngh?a xm h?i, b?o v?
s? trong sáng c?a ch? ngh?a Mác - Lênin và nh?ng thành qu? c?a cách m?ng xã h?i
ch? ngh?a.
Ph.ngghen, trong tác ph?m “Ch? ngh?a xm h?i t? không tm?ng đ?n khoa h?c”
đm khái quát nhi?m v? c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c: “Th?c hi?n s? nghi?p gi?i
phóng th? gi?i ?y - đy lj s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân hi?n đ?i. Nghiên c?u
nh?ng đi?u ki?n l?ch s? vj do đy, nghiên c?u ngay chính b?n ch?t c?a s? bi?n đ?i ?y
và b?ng cách ?y làm cho giai c?p hi?n nay đang b? áp b?c và có s? m?nh hoàn thành
s? nghi?p ?y hi?u rõ đm?c nh?ng đi?u ki?n và b?n ch?t s? nghi?p c?a chính h? - đy lj
nhi?m v? c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, s? th? hi?n v? m?t lý lu?n c?a phong trào
công nhân”
1
.

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, Hà N?i. 1994, t.17, t. 456

23
T? nh?ng lu?n gi?i trên có th? khái quát, đ?i tm?ng c?a ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c: là nh wng qui lu 5t, tính qui lu 5t chính tr p- xã h ai c oa quá trình phát sinh, hình
thành và phát tri hn c oa hình thái kinh t d- xã h ai c ang s Hn ch o ngh?a mà giai đo )n
th -p là ch o ngh?a xm h ai; nh wng nguyên t Tc c? b Hn, nh wng đi Iu ki ln, nh wng con
đ? eng và hình th qc, ph??ng pháp đ -u tranh cách m )ng c oa giai c -p công nhân và
nhân dân lao đ ang nh Vm hi ln th óc hóa s ó chuy hn bi dn t s ch o ngh?a t? b Hn lên ch o
ngh?a xm h ai và ch o ngh?a c ang s Hn.
3.2. Ph??ng pháp nghiên c qu c oa Ch o ngh?a xã h ai khoa h rc
Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c s? d?ng phmâng pháp lu?n chung nh?t là ch? ngh?a
duy v?t bi?n ch?ng và ch? ngh?a duy v?t l?ch s? c?a tri?t h?c Mác - Lênin. Ch? có d?a
trên phmâng pháp lu?n khoa h?c đy, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c m?i lu?n gi?i đ~ng
đ?n, khoa h?c v? s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân, v? quá trình phát sinh, hình
thành, phát tri?n c?a hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a vj các khái ni?m,
ph?m trù, các n?i dung khác c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c.
Trên câ s? phmâng pháp lu?n chung đy, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đ?c bi?t chú
tr?ng s? d?ng nh?ng phmâng pháp nghiên c?u c? th? và nh?ng phmâng pháp cy ttnh
liên ngành, t?ng h?p:
Phmâng pháp k?t h?p lôgíc và l?ch s?. ây lj phmâng pháp đ?c trmng vj đ?c
bi?t quan tr?ng đ?i v?i ch? ngh?a xm h?i khoa h?c. Ph?i trên câ s? nh?ng tm li?u th?c
ti?n c?a các s? th?t l?ch s? mj phân ttch đ? rút ra nh?ng nh?n đ?nh, nh?ng khái quát v?
lý lu?n có k?t c?u ch?t ch?, khoa h?c- t?c lj r~t ra đm?c lôgíc c?a l?ch s?, không d?ng
l?i ? s? li?t kê s? th?t l?ch s?. Các nhj kinh đi?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin đm lj
nh?ng t?m gmâng m?u m?c v? vi?c s? d?ng phmâng pháp njy khi phân ttch l?ch s?
nhân lo?i, đ?c bi?t là v? s? phát tri?n các phmâng th?c s?n xu?t... đ? r~t ra đm?c lôgíc
c?a quá trình l?ch s?, c n b?n là quy lu?t mâu thu?n gi?a l?c lm?ng s?n xu?t và quan
h? s?n xu?t, gi?a giai c?p bóc l?t và b? bóc l?t, quy lu?t đ?u tranh giai c?p d?n đ?n các
cu?c cách m?ng xã h?i vj do đy, cu?i cng đ?u tranh giai c?p t?t y?u d?n đ?n chuyên
chính vô s?n, d?n đ?n ch? ngh?a xm h?i và ch? ngh?a c?ng s?n. Sau này, chính cái k?t
lu?n lôgíc khoa h?c đy đm v?a đm?c ch?ng minh v?a là nhân t? d?n d?t ti?n hành th?ng
l?i c?a cách m?ng xã h?i ch? ngh?a tháng Mm?i Nga (1917) vj sau đy lj h? th?ng xã
h?i ch? ngh?a th? gi?i ra đ?i v?i nh?ng thành t?u không th? ph? nh?n. T?t nhiên, s?
s?p đ? c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a ? Liên Xô vj ông Âu không ph?i do cái t?t y?u
lôgíc c?a ch? ngh?a xm h?i, mà trái l?i, do các đ?ng c?ng s?n ? các nm?c đy xa r?i,
ph?n b?i cái t?t y?u đm đm?c lu?n gi?i khoa h?c trên l?p trm?ng ch? ngh?a Mác - Lênin.
Phmâng pháp kh?o sát và phân tích v? m?t chính tr? - xã h?i d?a trên các đi?u
ki?n kinh t? - xã h?i c? th? lj phmâng pháp cy ttnh đ?c thù c?a ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c. Khi nghiên c?u, kh?o sát th?c t?, th?c ti?n m?t xã h?i c? th?, đ?c bi?t là trong
đi?u ki?n c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, nh?ng ngm?i nghiên c?u, kh?o sát...

24
ph?i luôn có s? nh?y bén v? chính tr? - xã h?i trm?c t?t c? các ho?t đ?ng và quan h? xã
h?i, trong nm?c và qu?c t?. Thm?ng là, trong th?i đ?i còn giai c?p vj đ?u tranh giai
c?p, còn chính tr? thì m?i ho?t đ?ng, m?i quan h? xã h?i ? các l?nh v?c, k? c? khoa
h?c công ngh?, tri th?c và s? d?ng tri th?c, các ngu?n l?c, các l?i tch... đ?u có nhân
t? chính tr? chi ph?i m?nh nh?t, b?i chính tr? không th? không đ?ng ? v? trí hjng đ?u
so v?i kinh t?. Không ch~ ? phmâng pháp kh?o sát và phân tích v? m?t chính tr? - xã
h?i, không có nh?y bén chính tr? và l?p trm?ng - b?n l?nh chtnh tr? v?ng vàng, khoa
h?c thì d? mâ h?, l?m l?n, sai l?ch khôn lm?ng.
Phmâng pháp so sánh đm?c s? d?ng trong nghiên c?u ch? ngh?a xm h?i khoa h?c
nh?m so sánh và làm sáng t? nh?ng đi?m tmâng đ?ng và khác bi?t trên phmâng di?n
chính tr?- xã h?i gi?a phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a vj xm h?i ch? ngh?a; gi?a
các lo?i hình th? ch? chính tr? và gi?a các chê đ? dân ch?, dân ch? tm b?n ch? ngh?a vj
xã h?i ch? ngh?a… phmâng pháp so sánh còn đm?c th?c hi?n trong vi?c so sánh các lý
thuy?t, mô hình xã h?i ch? ngh?a…
Các phmâng pháp cy ttnh liên ngjnh: Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c là m?t khoa
h?c chính tr? - xã h?i thu?c khoa h?c xã h?i nyi chung, do đy, c?n thi?t ph?i s? d?ng
nhi?u phmâng pháp nghiên c?u c? th? c?a các khoa h?c xã h?i khác: nhm phmâng pháp
phân tích, t?ng h?p, th?ng kê, so sánh, đi?u tra xã h?i h?c, sâ đ? hoá, mô hình hoá,
v.v. đ? nghiên c?u nh?ng khía c?nh chính tr? - xã h?i c?a các m?t ho?t đ?ng trong m?t
xã h?i còn giai c?p, đ?c bi?t là trong ch? ngh?a tm b?n và trong ch? ngh?a xm h?i, trong
đy cy th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i.
Ngoài ra, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c còn g?n bó tr?c ti?p v?i phmâng pháp t?ng
k?t th?c ti?n, nh?t là th?c ti?n v? chính tr? - xã h?i đ? t? đy r~t ra nh?ng v?n đ? lý lu?n
có tính qui lu?t c?a công cu?c xây d?ng ch? ngh?a xm h?i ? m?i qu?c gia c?ng nhm c?a
h? th?ng xã h?i ch? ngh?a.
3.3. Ý ngh?a c oa vi Oc nghiên c qu Ch o ngh?a xã h ai khoa h rc
V I m ?t lý lu 5n
Nghiên c?u, h?c t?p và phát tri?n ch? ngh?a xm h?i khoa h?c,v? m?t lý lu?n, có
? ngh?a quan tr?ng trang b? nh?ng nh?n th?c chính tr? - xã h?i vj phmâng pháp lu?n
khoa h?c v? quá trình t?t y?u l?ch s? d?n đ?n s? hình thành, phát tri?n hình thái kinh t?
- xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, gi?i phóng xã h?i, gi?i phyng con ngm?i... Vì th?, các nhà
kinh đi?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin cy l? khi xác đ?nh r?ng, ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c lj v? kht l? lu?n c?a giai c?p công nhân hi?n đ?i vj đ?ng c?a ny đ? th?c hi?n quá
trình gi?i phóng nhân lo?i và gi?i phóng b?n thân mình. M?t khi giai c?p công nhân và
nhân lao đ?ng không có nh?n th?c đ~ng đ?n vj đ?y đ? v? ch? ngh?a xm h?i thì không
th? có ni?m tin, l? tm?ng và b?n l?nh cách m?ng v?ng vàng trong m?i tình hu?ng v?i
m?i khúc quanh c?a l?ch s? vj c?ng không cy đ? câ s? khoa h?c và b?n l?nh đ? v?n
d?ng sáng t?o và phát tri?n đ~ng đ?n lý lu?n v? ch? ngh?a xm h?i vj con đm?ng đi lên

25
ch? ngh?a xm h?i ? Vi?t Nam.
C?ng nhm tri?t h?c và kinh t? chính tr? h?c Mác- Lênin, ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c không ch? gi?i thích th? gi?i mj c n b?n là ? ch? c?i t?o th? gi?i theo qui lu?t t?
nhiên, phù h?p v?i ti?n b?, v n minh. Nghiên c?u, h?c t?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c
góp ph?n đ?nh hm?ng chính tr? - xã h?i cho ho?t đ?ng th?c ti?n c?a ?ng C?ng s?n,
Nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a vj nhân dân trong cách m?ng xã h?i ch? ngh?a, trong công
cu?c xây d?ng ch? ngh?a xm h?i và b?o v? t? qu?c xã h?i ch? ngh?a.
Nghiên c?u, h?c t?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c giúp chúng ta cy c n c? nh?n
th?c khoa h?c đ? luôn c?nh giác, phân ttch đ~ng vj đ?u tranh ch?ng l?i nh?ng nh?n
th?c sai l?ch, nh?ng tuyên truy?n ch?ng phá c?a ch? ngh?a đ? qu?c và b?n ph?n đ?ng
đ?i v?i ?ng ta, Nhj nm?c, ch? đ? ta; ch?ng ch? ngh?a xm h?i, đi ngm?c l?i xu th? và
l?i ích c?a nhân dân, dân t?c và nhân lo?i ti?n b?.
V I m ?t th óc ti Mn
B?t k? m?t lý thuy?t khoa h?c njo, đ?c bi?t là các khoa h?c xã h?i, c?ng luôn
có kho?ng cách nh?t đ?nh so v?i th?c ti?n, nh?t là nh?ng d? báo khoa h?c có tính quy
lu?t. Nghiên c?u, h?c t?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c l?i càng th?y rõ nh?ng kho?ng
cách đy, b?i vì ch? ngh?a xm h?i trên th?c t?, chma cy nm?c nào xây d?ng hoàn ch?nh.
Sau khi ch? đ? xã h?i ch? ngh?a ? Liên Xô vj ông Âu s?p đ?, cùng v?i thoái trào c?a
h? th?ng xã h?i ch? ngh?a th? gi?i, lòng tin vào ch? ngh?a xm h?i và ch? ngh?a xm h?i
khoa h?c, ch? ngh?a Mác-Lênin c?a m?t b? ph?n không nh? cán b?, đ?ng viên có gi?m
s~t. y lj m?t th?c t?. Vì th?, nghiên c?u, h?c t?p và phát tri?n ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c càng khó kh n trong tunh hunh hi?n nay vj c?ng cy ? ngh?a chtnh tr? c?p bách.
Ch? có b?n l?nh v?ng vàng và s? sáng su?t, kiên đ?nh ch? đ?ng sáng t?o tìm ra
nh?ng nguyên nhân câ b?n và b?n ch?t c?a nh?ng sai l?m, khuy?t đi?m, kh?ng ho?ng, đ?
v? và c?a nh?ng thành t?u to l?n trm?c đây c?ng nhm c?a nh?ng thành qu? đ?i m?i, c?i
cách ? các nm?c xã h?i ch? ngh?a, ch~ng ta m?i có th? đi t?i k?t lu?n chu?n xác r?ng: không
ph?i do ch? ngh?a xm h?i - m?t xu th? xã h?i hoá m?i m?t c?a nhân lo?i; c?ng không ph?i do
ch? ngh?a Mác - Lênin, ch? ngh?a xm h?i khoa h?c... ljm các nm?c xã h?i ch? ngh?a kh?ng
ho?ng. Trái l?i, chtnh lj do các nm?c xã h?i ch? ngh?a đm nh?n th?c vj hjnh đ?ng trên nhi?u
v?n đ? trái v?i ch? ngh?a xm h?i, trái v?i ch? ngh?a Mác - Lênin... đm giáo đi?u, ch? quan
duy ý chí, b?o th?, k? c? vi?c đ? k?, xem nh? nh?ng thành qu? chung c?a nhân lo?i, trong
đy cy ch? ngh?a tm b?n; đ?ng th?i do xu?t hi?n ch? ngh?a câ h?i – ph?n b?i trong m?t s?
đ?ng c?ng s?n và s? phá ho?i c?a ch? ngh?a đ? qu?c th?c hi?n chi?n lm?c “Di?n bi?n hoà
bunh” đm ljm cho ch? ngh?a xm h?i th? gi?i lâm vào thoái trào. Th?y rõ th?c ch?t nh?ng v?n
đ? đy m?t cách khách quan, khoa h?c; đ?ng th?i đm?c minh ch?ng b?i thành t?u r?c r? c?a
s? nghi?p đ?i m?i, c?i cách c?a các nm?c xã h?i ch? ngh?a, trong đy có Vi?t Nam, chúng ta
càng c?ng c? b?n l?nh kiên đ?nh, t? tin ti?p t?c s? nghi?p xây d?ng và b?o v? T? qu?c theo
đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a mj ?ng và Ch? t?ch H? Cht Minh đm l?a ch?n.

26
Do đy, vi?c nghiên c?u h?c t?p ch? ngh?a Mác - Lênin, tm tm?ng H? Chí Minh
nói chung, lý lu ?n chính tr? - xã h?i nói riêng và các khoa h?c khác... càng là v?n đ?
th?c ti?n câ b?n và c?p thi?t. Xây d?ng, ch?nh đ?n ?ng, ch?ng m?i bi?u hi?n câ h?i
ch? ngh?a, dao đ?ng, thoái hoá, bi?n ch?t trong đ?ng và c? xã h?i, giáo d?c lý lu?n
chính tr? - xã h?i m?t cách câ b?n khoa h?c t?c là ta ti?n hành c?ng c? ni?m tin th?t s?
đ?i v?i ch? ngh?a xm h?i... cho cán b?, h?c sinh, sinh viên, thanh thi?u niên và nhân
dân. T?t nhiên đ?y m?nh công nghi?p hoá, hi?n đ?i hoá đ?t nm?c và m? r?ng h?p tác
qu?c t?; ti?n hành h?i nh?p qu?c t?, xây d?ng "kinh t? tri th?c", xây d?ng n?n kinh t?
th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a... đang lj nh?ng v?n h?i l?n, đ?ng th?i c?ng
có nh?ng thách th?c l?n đ?i v?i nhân dân ta, dân t?c ta. y c?ng lj trách nhi?m l?ch s?
r?t n?ng n? và v? vang c?a c? th? h? tr? đ?i v?i s? nghi?p xây d?ng xã h?i xã h?i ch?
ngh?a, c?ng s?n ch? ngh?a trên đ?t nm?c ta.
Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c góp ph?n quan tr?ng vi?c giáo d?c ni?m tin khoa
h?c cho nhân dân vào m?c tiêu, l? tm?ng xã h?i ch? ngh?a vj con đm?ng đi lên ch?
ngh?a xm h?i. Ni?m tin khoa h?c đm?c hunh thjnh trên câ s? nh?n th?c khoa h?c và
ho?t đ?ng th?c ti?n. Trên câ s? nh?n th?c khoa h?c, thông qua giáo d?c, ho?t đ?ng
th?c ti?n mà ni?m tin đm?c hình thành, phát tri?n. Ni?m tin khoa h?c là s? th?ng nh?t
gi?a nh?n th?c, tình c?m, ý chí và quy?t tâm tr? thjnh đ?ng l?c tinh th?n hm?ng con
ngm?i đ?n ho?t đ?ng th?c ti?n m?t cách ch? đ?ng, t? giác, sáng t?o và cách m?ng.
C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Phân ttch đi?u ki?n kinh t?- xã h?i và vai trò c?a C.Mác vj Ph.ngghen
trong vi?c hình thành ch? ngh?a xm h?i khoa h?c?
2. Phân tích vai trò c?a V.I.Lênin trong b?o v? và phát tri?n ch? ngh?a xm h?i khoa h?c?
3. Phân ttch đ?i tm?ng nghiên c?u c?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c? So sánh v?i
đ?i tm?ng c?a tri?t h?c?
4. Phân tích nh?ng đyng gyp v? lý lu?n chính tr?- xã h?i c?a ?ng C?ng s?n
Vi?t Nam qua 30 n m đ?i m?i?
D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. B? Giáo d?c vj jo t?o (2006), Giáo trình ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, Nxb Giáo d?c vj đjo t?o.
2. H?i đ?ng Trung mâng ch? đ?o biên so?n giáo trình qu?c gia các môn khoa h?c Mác -
Lênin, tm tm?ng H? Chí Minh (2002) Giáo trình ch? ngh?a xm h?i khoa h?c; Nxb CTQG, Hà N?i.
3. H?c vi?n Chính tr? qu?c gia H? Chí Minh (2018), Giáo trình Ch? ngh?a xm
h?i khoa h?c, “Chmâng trình cao c?p lý lu?n chính tr?”, Bi Th? Ng?c Lan, ? Th?
Th?ch (đ?ng ch? biên) Nxb Lý lu ?n chính tr?, Hà N?i.
4. Pedro P. Geiger (2015), Ch? ngh?a tm b?n, ch? ngh?a qu?c t? và ch? ngh?a xm
h?i th?i toàn c?u, T?p chí Thông tin khoa h?c lý lu?n, s? 3 (4).

27
Chãkng 2
S? M?NH L?CH S? C?A GIAI C?P CÔNG NHÂN

A. M?C TIÊU
1. V I ki dn th qc: Sinh viên n?m v?ng quan đi?m câ b?n c?a ch? ngh?a Mác -
Lênin v? giai c?p công nhân vj s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân, n?i dung, bi?u
hi?n vj ? ngh?a c?a s? m?nh đy trong b?i c?nh hi?n nay.
2. V I k n ng: Bi?t v?n d?ng phmâng pháp lu?n vj các phmâng pháp nghiên c?u
chuyên ngjnh ch? ngh?a xm h?i khoa h?c vjo vi?c phân ttch s? m?nh l?ch s? c?a giai
c?p công nhân Vi?t Nam trong ti?n trunh cách m?ng Vi?t Nam, trong s? nghi?p đ?i
m?i vj h?i nh?p qu?c t? hi?n nay.
3. V I t? t? gng: Gyp ph?n xây d?ng vj c?ng c? ni?m tin khoa h?c, l?p trm?ng giai
c?p công nhân đ?i v?i s? nghi?p xây d?ng ch? ngh?a xm h?i trên th? gi?i c?ng nhm ?
Vi?t Nam.
B. N?I DUNG
S? m?nh l?ch s? th? gi?i c?a giai c?p công nhân lj n?i dung ch? y?u, đi?m c n
b?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin, lj ph?m tr trung tâm, nguyên l? xu?t phát c?a ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c. y c?ng lj tr?ng đi?m c?a cu?c đ?u tranh tm tm?ng l? lu?n
trong th?i đ?i ngjy nay.
1. Quan đi?m ck b?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin v? giai c?p công nhân và s? m?nh
l?ch s? th? gi?i c?a giai c?p công nhân
1.1. Khái ni Om và đ ?c đi hm c oa giai c -p công nhân
C.Mác vj Ph.ngghen đm s? d?ng nhi?u thu?t ng? khác nhau đ? ch? giai c?p
công nhân nhm giai c?p vô s?n; giai c?p vô s?n hi?n đ?i; giai c?p công nhân hi?n đ?i;
giai c?p công nhân đ?i công nghi?p…
y lj nh?ng c?m t? đ?ng ngh?a đ? ch?: giai c?p công nhân - con đ? c?a n?n đ?i
công nghi?p tm b?n ch? ngh?a, giai c?p đ?i bi?u cho l?c lm?ng s?n xu?t tiên ti?n, cho
phmâng th?c s?n xu?t hi?n đ?i. Các ông còn dng nh?ng thu?t ng? cy n?i dung h?p
hân đ? ch? các lo?i công nhân trong các ngjnh s?n xu?t khác nhau, trong nh?ng giai
đo?n phát tri?n khác nhau c?a công nghi?p: công nhân khoáng s?n, công nhân công
trm?ng th? công, công nhân công xm?ng, công nhân nông nghi?p…
D di?n đ?t b?ng nh?ng thu?t ng? khác nhau, song giai c?p công nhân đm?c các
nhj kinh đi?n xác đ?nh trên hai phmâng di?n câ b?n: kinh t? - xm h?i vj chtnh tr? - xm h?i.

28
a) Giai c -p công nhân trên ph??ng di ln kinh t d - xm h ai
Th? nh?t, giai c?p công nhân v?i phmâng th?c lao đ?ng công nghi?p trong n?n
s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a: đy lj nh?ng ngm?i lao đ?ng tr?c ti?p hay gián ti?p v?n hjnh
các công c? s?n xu?t cy ttnh ch?t công nghi?p ngjy cjng hi?n đ?i vj xm h?i hya cao.
Mô t? quá trunh phát tri?n c?a giai c?p công nhân, C.Mác vj Ph.ngghen đm ch?
rõ: trong công trm?ng th? công vj trong ngh? th? công, ngm?i công nhân s? d?ng công
c? c?a munh còn trong công xm?ng thu ngm?i công nhân ph?i ph?c v? máy myc
1
. Theo
C.Mác, Ph.ngghen, công nhân công nghi?p công xm?ng lj b? ph?n tiêu bi?u cho giai
c?p công nhân hi?n đ?i.
Các ông nh?n m?nh r?ng, …“Các giai c?p khác đ?u suy tjn vj tiêu vong cng
v?i s? phát tri?n c?a đ?i công nghi?p, còn giai c?p vô s?n l?i lj s?n ph?m c?a b?n thân
n?n đ?i công nghi?p”
2
vj “công nhân c?ng lj m?t phát minh c?a th?i đ?i m?i, gi?ng nhm
máy myc v?y”… “công nhân Anh lj đ?a con đ?u lòng c?a n?n công nghi?p hi?n đ?i”
3
.
Th? hai, giai c?p công nhân trong quan h? s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a. y lj giai
c?p c?a nh?ng ngm?i lao đ?ng không s? h?u tm li?u s?n xu?t ch? y?u c?a xm h?i. H?
ph?i bán s?c lao đ?ng cho nhj tm b?n vj b? ch? tm b?n byc l?t giá tr? th?ng dm. ?i
di?n v?i nhj tm b?n, công nhân lj nh?ng ngm?i lao đ?ng t? do, v?i ngh?a lj t? do bán
s?c lao đ?ng c?a munh đ? ki?m s?ng. Chtnh đi?u njy khi?n cho giai c?p công nhân tr?
thjnh giai c?p đ?i kháng v?i giai c?p tm s?n.
Nh?ng công nhân ?y, bu?c ph?i t? bán munh đ? ki?m n t?ng b?a m?t, lj m?t
hjng hya, t?c lj m?t myn hjng đem bán nhm b?t c? myn hjng njo khác, vu th?, h? ph?i
ch?u h?t m?i s? may r?i c?a c?nh tranh, m?i s? lên xu?ng c?a th? trm?ng
4
.
Nhm v?y, đ?i di?n v?i quan h? s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a, đ?c trmng câ b?n c?a
giai c?p công nhân trong ch? đ? tm b?n ch? ngh?a theo C.Mác, Ph.ngghen, lj giai c?p
vô s?n, “giai c?p công nhân ljm thuê hi?n đ?i, vu m?t các tm li?u s?n xu?t c?a b?n thân,
nên bu?c ph?i bán s?c lao đ?ng c?a munh đ? s?ng”
5
.
Mâu thu?n câ b?n c?a phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a lj mâu thu?n gi?a
l?c lm?ng s?n xu?t xm h?i hya ngjy cjng r?ng l?n v?i quan h? s?n xu?t tm b?n ch?
ngh?a d?a trên ch? đ? tm h?u tm b?n ch? ngh?a v? tm li?u s?n xu?t. Mâu thu?n câ b?n
njy th? hi?n v? m?t xm h?i lj mâu thu?n v? l?i tch gi?a giai c?p công nhân vj giai c?p
tm s?n. Lao đ?ng s?ng c?a công nhân lj ngu?n g?c c?a giá tr? th?ng dm vj s? giju cy

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t 5p, Nxb Chính tr? qu?c gia, Hj N?i, 1995, t?p 23, tr.605.
2
C.Mác vj Ph.ngghen, Sđd, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i, 1995, t?p 4, tr.610.
3
C.Mác vj Ph.ngghen, Sđd, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i, 1993, t?p 12, tr.11.
4
C.Mác vj Ph.ngghen, Sđd, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i, 1995, t?p 4, tr.605.
5
C.Mác vj Ph.ngghen, Sđd, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i, 1995, t?p 4, tr.596.

29
c?a giai c?p tm s?n c?ng ch? y?u nh? vjo vi?c byc l?t đm?c ngjy cjng nhi?u hân giá tr?
th?ng dm.
Mâu thu?n đy cho th?y, ttnh ch?t đ?i kháng không th? đi?u hòa gi?a giai c?p
công nhân (giai c?p vô s?n) v?i giai c?p tm s?n trong phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch?
ngh?a vj trong ch? đ? tm b?n ch? ngh?a.
b) Giai c -p công nhân trên ph??ng di ln chtnh tr p - xm h ai
Trong ch? đ? tm b?n ch? ngh?a, s? th?ng tr? c?a giai c?p tm s?n, đ?c bi?t c?a b?
ph?n tm s?n đ?i công nghi?p lj đi?u ki?n ban đ?u cho s? phát tri?n giai c?p công nhân.
“Nyi chung, s? phát tri?n c?a giai c?p vô s?n công nghi?p đm?c quy đ?nh b?i s? phát
tri?n c?a giai c?p tm s?n công nghi?p. Ch? cy dm?i s? th?ng tr? c?a giai c?p njy thu s?
t?n t?i c?a giai c?p vô s?n công nghi?p m?i cy đm?c m?t quy mô tojn qu?c, khi?n ny
cy th? nâng cu?c cách m?ng c?a ny lên thjnh m?t cu?c cách m?ng tojn qu?c…”
1
.
Nghiên c?u giai c?p công nhân (giai c?p vô s?n) t? phmâng di?n kinh t? - xm h?i
vj chtnh tr? - xm h?i trong ch? ngh?a tm b?n, Mác vj ngghen đm không nh?ng đma l?i
quan ni?m khoa h?c v? giai c?p công nhân mj còn ljm sáng t? nh?ng đ?c đi?m quan
tr?ng c?a ny v?i tm cách lj m?t giai c?p cách m?ng cy s? m?nh l?ch s? th? gi?i. Cy th?
khái quát nh?ng đ?c đi?m ch? y?u c?a giai c?p công nhân bao g?m:
+ ?c đi?m n?i b?t c?a giai c?p công nhân lj lao đ?ng b?ng phmâng th?c công
nghi?p v?i đ?c trmng công c? lao đ?ng lj máy myc, t?o ra n ng su?t lao đ?ng cao, quá
trunh lao đ?ng mang ttnh ch?t xm h?i hya.
+ Giai c?p công nhân lj s?n ph?m c?a b?n thân n?n đ?i công nghi?p, lj ch? th?
c?a quá trunh s?n xu?t v?t ch?t hi?n đ?i. Do đy, giai c?p công nhân lj đ?i bi?u cho l?c
lm?ng s?n xu?t tiên ti?n, cho phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n, quy?t đ?nh s? t?n t?i vj
phát tri?n c?a xm h?i hi?n đ?i.
+ N?n s?n xu?t đ?i công nghi?p vj phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n đm rqn luy?n
cho giai c?p công nhân nh?ng ph?m ch?t đ?c bi?t v? ttnh t? ch?c, k? lu?t lao đ?ng,
tinh th?n h?p tác vj tâm l? lao đ?ng công nghi?p. y lj m?t giai c?p cách m?ng vj cy
tinh th?n cách m?ng tri?t đ?.
Nh?ng đ?c đi?m ?y chtnh lj nh?ng ph?m ch?t c?n thi?t đ? giai c?p công nhân cy
vai trò lmnh đ?o cách m?ng. T? phân ttch trên cy th? hi?u v? giai c?p công nhân theo
khái ni?m sau:
Giai c -p công nhân là m at t 5p đoàn xm h ai ]n đ pnh, hunh thành và phát tri hn
cng v ci quá trunh phát tri hn c oa n In công nghi lp hi ln đ )i; Là giai c -p đ )i di ln cho
l óc l? âng s Hn xu -t tiên ti dn; Là l óc l? âng ch o y du c oa ti dn trunh l pch s u quá đ a t s ch o
ngh?a t? b Hn lên ch o ngh?a xm h ai; f các n? cc t? b Hn ch o ngh?a, giai c -p công nhân

1
C.Mác vj F.ngghen, Tojn t?p, Nxb Chtnh tr? Qu?c gia, Hj N?i, 1993, t?p 7, tr.29.

30
là nh wng ng? ei không có ho ?c v I c? b Hn không có t? li lu s Hn xu -t ph Hi làm thuê cho
giai c -p t? s Hn và b p giai c -p t? s Hn bóc l at giá tr p th ?ng d?; f các n? cc xm h ai ch o
ngh?a, giai c -p công nhân cng nhân dân lao đ ang làm ch o nh wng t? li lu s Hn xu -t ch o
y du và cng nhau h âp tác lao đ ang vu l âi tch chung c oa toàn xm h ai trong đó có l âi tch
chtnh đáng c oa munh.
1.2. N ai dung và đ ?c đi hm s q m Onh l pch s u c oa giai c -p công nhân
1.2.1. N ai dung s q m lnh l pch s u c oa giai c -p công nhân
N?i dung s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân chtnh lj nh?ng nhi?m v? mj
giai c?p công nhân c?n ph?i th?c hi?n v?i tm cách lj giai c?p tiên phong, lj l?c lm?ng
đi đ?u trong cu?c cách m?ng xác l?p hunh thái kinh t? - xm h?i c?ng s?n ch? ngh?a.
a) N ai dung kinh t d
Lj nhân t? hjng đ?u c?a l?c lm?ng s?n xu?t xm h?i hya cao, giai c?p công nhân
c?ng lj đ?i bi?u cho quan h? s?n xu?t m?i, tiên ti?n nh?t d?a trên ch? đ? công h?u v?
tm li?u s?n xu?t, đ?i bi?u cho phmâng th?c s?n xu?t ti?n b? nh?t thu?c v? xu th? phát
tri?n c?a l?ch s? xm h?i.
Vai trò ch? th? c?a giai c?p công nhân, trm?c h?t lj ch? th? c?a quá trunh s?n xu?t
v?t ch?t đ? s?n xu?t ra c?a c?i v?t ch?t ngjy cjng nhi?u đáp ?ng nhu c?u ngjy cjng
t ng c?a con ngm?i vj xm h?i. B?ng cách đy, giai c?p công nhân t?o ti?n đ? v?t ch?t -
k? thu?t cho s? ra đ?i c?a xm h?i m?i.
M?t khác, ttnh ch?t xm h?i hya cao c?a l?c lm?ng s?n xu?t đòi h?i m?t quan h?
s?n xu?t m?i, ph h?p v?i ch? đ? công h?u các tm li?u s?n xu?t ch? y?u c?a xm h?i lj
n?n t?ng, tiêu bi?u cho l?i tch c?a tojn xm h?i. Giai c?p công nhân đ?i bi?u cho l?i tch
chung c?a xm h?i.
Ch? cy giai c?p công nhân lj giai c?p duy nh?t không cy l?i tch riêng v?i ngh?a lj
tm h?u. Ny ph?n đ?u cho l?i tch chung c?a tojn xm h?i. Ny ch? tum th?y l?i tch chân
chtnh c?a munh khi th?c hi?n đm?c l?i tch chung c?a c? xm h?i.
? các nm?c xm h?i ch? ngh?a, giai c?p công nhân thông qua quá trunh công nghi?p
hya vj th?c hi?n “m?t ki?u t? ch?c xm h?i m?i v? lao đ?ng” đ? t ng n ng su?t lao
đ?ng xm h?i vj th?c hi?n các nguyên t?c s? h?u, qu?n l? vj phân ph?i ph h?p v?i nhu
c?u phát tri?n s?n xu?t, th?c hi?n ti?n b? vj công b?ng xm h?i.
Trên th?c t?, h?u h?t các nm?c xm h?i ch? ngh?a l?i ra đ?i t? phmâng th?c phát
tri?n r~t ng?n, b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a. Do đy, đ? th?c hi?n s? m?nh l?ch s?
c?a munh v? n?i dung kinh t?, giai c?p công nhân ph?i đyng vai trò nòng c?t trong quá
trunh gi?i phyng l?c lm?ng s?n xu?t (v?n b? kum hmm, l?c h?u, ch?m phát tri?n trong
quá kh?), th~c đ?y l?c lm?ng s?n xu?t phát tri?n đ? t?o câ s? cho quan h? s?n xu?t
m?i, xm h?i ch? ngh?a ra đ?i.

31
Công nghi?p hya lj m?t t?t y?u cy ttnh quy lu?t đ? xây d?ng câ s? v?t ch?t - k?
thu?t c?a ch? ngh?a xm h?i. Th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a munh, giai c?p công nhân
ph?i lj l?c lm?ng đi đ?u th?c hi?n công nghi?p hya, c?ng nhm hi?n nay, trong b?i c?nh
đ?i m?i vj h?i nh?p qu?c t?, yêu c?u m?i đ?t ra đòi h?i ph?i g?n li?n công nghi?p hya
v?i hi?n đ?i hya, đ?y m?nh công nghi?p hya g?n v?i phát tri?n kinh t? tri th?c, b?o v?
tji nguyên, môi trm?ng.
b) N ai dung chtnh tr p - xm h ai
Giai c?p công nhân cng v?i nhân dân lao đ?ng dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng
s?n, ti?n hjnh cách m?ng chtnh tr? đ? l?t đ? quy?n th?ng tr? c?a giai c?p tm s?n, xya b?
ch? đ? byc l?t, áp b?c c?a ch? ngh?a tm b?n, gijnh quy?n l?c v? tay giai c?p công nhân
vj nhân dân lao đ?ng. Thi?t l?p nhj nm?c ki?u m?i, mang b?n ch?t giai c?p công nhân,
xây d?ng n?n dân ch? xm h?i ch? ngh?a, th?c hi?n quy?n l?c c?a nhân dân, quy?n dân
ch? vj ljm ch? xm h?i c?a tuy?t đ?i đa s? nhân dân lao đ?ng.
Giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng s? d?ng nhj nm?c c?a munh, do munh
ljm ch? nhm m?t công c? cy hi?u l?c đ? c?i t?o xm h?i c? vj t? ch?c xây d?ng xm h?i
m?i, phát tri?n kinh t? vj v n hya, xây d?ng n?n chtnh tr? dân ch? - pháp quy?n, qu?n
l? kinh t? - xm h?i vj t? ch?c đ?i s?ng xm h?i ph?c v? quy?n vj l?i tch c?a nhân dân
lao đ?ng, th?c hi?n dân ch?, công b?ng, bunh đ?ng vj ti?n b? xm h?i, theo l? tm?ng vj
m?c tiêu c?a ch? ngh?a xm h?i.
c) N ai dung v n hóa, t? t? gng
Th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a munh, giai c?p công nhân trong ti?n trunh cách
m?ng c?i t?o xm h?i c? vj xây d?ng xm h?i m?i trên l?nh v?c v n hya, tm tm?ng c?n ph?i
t?p trung xây d?ng h? giá tr? m?i: lao đ?ng; công b?ng; dân ch?; bunh đ?ng vj t? do.
H? giá tr? m?i njy lj s? ph? đ?nh các giá tr? tm s?n mang b?n ch?t tm s?n vj ph?c
v? cho giai c?p tm s?n; nh?ng tjn dm các giá tr? đm l?i th?i, l?c h?u c?a các xm h?i quá
kh?,. H? giá tr? m?i th? hi?n b?n ch?t mu vi?t c?a ch? đ? m?i xm h?i ch? ngh?a s? t?ng
bm?c phát tri?n vj hojn thi?n.
Giai c?p công nhân th?c hi?n cu?c cách m?ng v? v n hya, tm tm?ng bao g?m c?i
t?o cái c? l?i th?i, l?c h?u, xây d?ng cái m?i, ti?n b? trong l?nh v?c ? th?c tm tm?ng,
trong tâm l?, l?i s?ng vj trong đ?i s?ng tinh th?n xm h?i. Xây d?ng vj c?ng c? ? th?c
h? tiên ti?n c?a giai c?p công nhân, đy lj ch? ngh?a Mác - Lênin, đ?u tranh đ? kh?c
ph?c ? th?c h? tm s?n vj các tjn dm còn syt l?i c?a các h? tm tm?ng c?. Phát tri?n v n
hya, xây d?ng con ngm?i m?i xm h?i ch? ngh?a, đ?o đ?c vj l?i s?ng m?i xm h?i ch?
ngh?a lj m?t trong nh?ng n?i dung c n b?n mj cách m?ng xm h?i ch? ngh?a trên l?nh
v?c v n hya tm tm?ng đ?t ra đ?i v?i s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân hi?n đ?i.

32
1.2.2. ?c đi hm s q m lnh l pch s u c oa giai c -p công nhân
a) S q m lnh l pch s u c ua giai c -p công nhân xu -t phát t s nh wng ti In đ I kinh t d - xm
h ai c oa s Hn xu -t mang ttnh xm h ai hóa v ci hai bi hu hi ln n ]i b 5t là:
Th q nh -t, xm h?i hya s?n xu?t ljm xu?t hi?n nh?ng ti?n đ? v?t ch?t, th~c đ?y s?
phát tri?n c?a xm h?i, th~c đ?y s? v?n đ?ng c?a mâu thu?n câ b?n trong lòng phmâng
th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a. S? xung đ?t gi?a ttnh ch?t xm h?i hya c?a l?c lm?ng
s?n xu?t v?i ttnh ch?t chi?m h?u tm nhân tm b?n ch? ngh?a v? tm li?u s?n xu?t lj n?i
dung kinh t? - v?t ch?t c?a mâu thu?n câ b?n đy trong ch? ngh?a tm b?n.
Th q hai, quá trunh s?n xu?t mang ttnh xm h?i hya đm s?n sinh ra giai c?p công
nhân vj rqn luy?n ny thjnh ch? th? th?c hi?n s? m?nh l?ch s?. Do mâu thu?n v? l?i tch
câ b?n không th? đi?u hòa gi?a giai c?p vô s?n vj giai c?p tm s?n, nên mâu thu?n njy
tr? thjnh đ?ng l?c chtnh cho cu?c đ?u tranh giai c?p trong xm h?i hi?n đ?i.
Gi?i quy?t mâu thu?n câ b?n v? kinh t? vj chtnh tr? trong lòng phmâng th?c s?n
xu?t tm b?n ch? ngh?a chtnh lj s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân. y lj ttnh quy
đ?nh khách quan, yêu c?u khách quan c?a s? v?n đ?ng, phát tri?n c?a l?ch s? t? ch?
ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i vj ch? ngh?a c?ng s?n.
Cy s? th?ng nh?t, tác đ?ng bi?n ch?ng gi?a ttnh quy đ?nh khách quan v? s?
m?nh l?ch s? v?i n? l?c ch? quan c?a ch? th? th?c hi?n s? m?nh l?ch s? đy. Giai c?p
công nhân ? trunh đ? trm?ng thjnh trong cu?c đ?u tranh giai c?p ch?ng ch? ngh?a tm
b?n, t? đ?u tranh kinh t? (t? phát) đ?n đ?u tranh tm tm?ng l? lu?n (t? giác, cy ? th?c h?
tiên ti?n ch? đ?o) ti?n đ?n trunh đ? cao nh?t lj đ?u tranh chtnh tr?, cy đ?i tiên phong
lmnh đ?o lj ?ng C?ng s?n… thu v?i tm cách ch? th?, ny th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a
munh m?t cách t? giác, cy t? ch?c, cy s? liên k?t v?i qu?n ch~ng lao đ?ng trong dân
t?c vj qu?c t?, v?i ch? ngh?a qu?c t? chân chtnh c?a giai c?p công nhân (ch? ngh?a
qu?c t? vô s?n).
b) Th óc hi ln s q m lnh l pch s u c oa giai c -p công nhân là s ó nghi lp cách m )ng
c oa b Hn thân giai c -p công nhân cng v ci đông đ Ho qu /n ch~ng và mang l )i l âi tch
cho đa s v. ây lj m?t cu?c cách m?ng c?a đ?i đa s? mmu l?i tch cho tuy?t đ?i đa s?,
nh? vi?c hm?ng t?i xây d?ng m?t xm h?i m?i d?a trên ch? đ? công h?u nh?ng tm li?u
s?n xu?t ch? y?u c?a xm h?i. S? th?ng nh?t câ b?n v? l?i tch c?a giai c?p công nhân
v?i l?i tch c?a nhân dân lao đ?ng t?o ra đi?u ki?n đ? đ?c đi?m quan tr?ng njy v? s?
m?nh l?ch s? giai c?p công nhân đm?c th?c hi?n.
L?c lm?ng s?n xu?t xm h?i hya cao, ? trunh đ? phát tri?n hi?n đ?i vj ch? đ? công
h?u s? t?o ra câ s? kinh t? đ? ch?m d?t v?nh vi?n ch? đ? ngm?i byc l?t ngm?i.
Giai c?p công nhân ch? cy th? t? gi?i phyng munh thông qua vi?c đ?ng th?i gi?i
phyng các giai c?p b? áp b?c byc l?t khác, gi?i phyng xm h?i, gi?i phyng con ngm?i.

33
Giai c?p công nhân thông qua đ?i ti?n phong c?a ny lj Đ?ng C?ng s?n s? th?c
hi?n s? m?nh l?ch s? b?ng m?t cu?c cách m?ng tri?t đ? không ch? xya b? s? th?ng tr?
áp b?c c?a ch? ngh?a tm b?n mj còn xây d?ng thjnh công ch? đ? xã h?i m?i - xã h?i
ch? ngh?a vj c?ng s?n ch? ngh?a, ti?n t?i m?t xã h?i không còn giai c?p. Th?c hi?n
cu?c cách m?ng xã h?i ch? ngh?a vj c?ng s?n ch? ngh?a đ? xây d?ng thjnh công ch?
ngh?a xã h?i vj ch? ngh?a c?ng s?n, đ? xác l?p hunh thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch?
ngh?a (mj giai đo?n đ?u lj ch? ngh?a xã h?i) - đy lj con đm?ng, phmâng th?c đ? th?c
hi?n s? m?nh l?ch s? th? gi?i c?a giai c?p công nhân. y lj m?t ti?n trunh l?ch s? lâu
dji g?n li?n v?i vai trò, tr?ng trách lãnh đ?o c?a Đ?ng C?ng s?n - đ?i tiên phong c?a
giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng. Xây d?ng thjnh công ch? ngh?a xã h?i vj
ch? ngh?a c?ng s?n, đ?n l~c đy giai c?p công nhân m?i hojn thjnh đm?c s? m?nh l?ch
s? th? gi?i c?a munh.
c) S q m lnh l pch s u c oa giai c -p công nhân không ph Hi là thay th d ch d đ a s g h wu
t? nhân này b Vng m at ch d đ a s g h wu t? nhân khác mà là xóa b t tri lt đ h ch d đ a t? h wu
v I t? li lu s Hn xu -t. Đ?i tm?ng xya b? ? đây lj s? h?u tm nhân tm b?n ch? ngh?a lj
ngu?n g?c sinh ra nh?ng áp b?c, byc l?t, b?t công trong xã h?i hi?n đ?i.
S? xya b? njy hojn tojn b? quy đ?nh m?t cách khách quan t? trunh đ? phát tri?n
c?a l?c lm?ng s?n xu?t.
d) Vi lc giai c -p công nhân giành l -y quy In l óc th vng tr p xã h ai là ti In đ I đ h c Hi
t )o toàn di ln, sâu s Tc và tri lt đ h xã h ai c? và xây d óng thành công xã h ai m ci v ci m mc
tiêu cao nh -t là gi Hi phóng con ng? ei.
N?u các cu?c cách m?ng trm?c đây, đi?n hunh lj cách m?ng tm s?n coi vi?c gijnh
đm?c chtnh quy?n lj m?c tiêu duy nh?t đ? th?c hi?n quy?n tm h?u thu cu?c cách m?ng
c?a giai c?p công nhân nh?m xya b? tunh tr?ng byc l?t, áp b?c vj nô d?ch con ngm?i,
xya b? s? th?ng tr? c?a giai c?p tm s?n đ? th?c hi?n quy?n ljm ch? c?a giai c?p công
nhân vj nhân dân lao đ?ng trong ch? đ? xã h?i m?i - xã h?i ch? ngh?a vj c?ng s?n ch?
ngh?a. Đy lj cu?c cách m?ng tri?t đ? nh?t th?c hi?n l? tm?ng vj m?c tiêu c?a ch?
ngh?a c?ng s?n “s? phát tri?n t? do c?a m?i ngm?i lj đi?u ki?n cho s? phát tri?n t? do
c?a t?t c? m?i ngm?i nhm C.Mác vj F.ngghen đã nh?n m?nh trong “Tuyên ngôn c?a
Đ?ng C?ng s?n”, n m 1848.
1.3. Nh?ng đi?u ki?n quy đ?nh s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân
1.3.1. Điều kiện khách quan quy định sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Kh?ng đ?nh tính t?t y?u khách quan s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân,
C.Mác vj Ph.ngghen đm nêu rõ: “…Cng v?i s? phát tri?n c?a đ?i công nghi?p,
chính cái n?n t?ng trên đy giai c?p tm s?n dã s?n xu?t và chi?m h?u s?n ph?m c?a nó,
đm b? phá s?p dm?i chân giai c?p tm s?n. Trm?c h?t, giai c?p tm s?n s?n sinh ra ngm?i

34
đjo huy?t chôn chính nó. S? s?p đ? c?a giai c?p tm s?n và th?ng l?i c?a giai c?p vô s?n
đ?u là t?t y?u nhm nhau”
1
.
i?u ki?n khách quan quy đ?nh s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân bao g?m:
Th q nh -t, do đ pa v p kinh t d c oa giai c -p công nhân quy đ pnh
Giai c?p công nhân lj con đ?, là s?n ph?m c?a n?n đ?i công nghi?p trong phmâng
th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a, lj ch? th? c?a quá trình s?n xu?t v?t ch?t hi?n đ?i. Vì
th?, giai c?p công nhân đ?i di?n cho phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n và l?c lm?ng s?n
xu?t hi?n đ?i.
N?n s?n xu?t hi?n đ?i v?i xu th? xm h?i hya cao đm t?o ra “ti?n đ? th?c ti?n tuy?t
đ?i c?n thi?t” (C.Mác) cho s? nghi?p xây d?ng xm h?i m?i.
i?u ki?n khách quan này là nhân t? kinh t?, quy đ?nh giai c?p công nhân là l?c
lm?ng phá v? quan h? s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a, gijnh chtnh quy?n v? tay mình,
chuy?n t? giai c?p “t? ny” thjnh giai c?p “vu ny”. Giai c?p công nhân tr? thjnh đ?i
bi?u cho s? ti?n hóa t?t y?u c?a l?ch s?, là l?c lm?ng duy nh?t cy đ? đi?u ki?n đ? t?
ch?c vj lmnh đ?o xm h?i, xây d?ng và phát tri?n l?c lm?ng s?n xu?t và quan h? s?n xu?t
xm h?i ch? ngh?a, t?o n?n t?ng v?ng ch?c đ? xây d?ng ch? ngh?a xm h?i v?i tm cách lj
m?t ch? đ? xm h?i ki?u m?i, không còn ch? đ? ngm?i áp b?c, bóc l?t ngm?i.
Th q hai, do đ pa v p chính tr p - xã h ai c oa giai c -p công nhân quy đ pnh
Lj con đ? c?a n?n s?n xu?t đ?i công nghi?p, giai c?p công nhân cy đm?c nh?ng
ph?m ch?t c?a m?t giai c?p tiên ti?n, giai c?p cách m?ng: tính t? ch?c và k? lu?t, t?
giác vj đojn k?t trong cu?c đ?u tranh t? gi?i phóng mình và gi?i phóng xm h?i.
Nh?ng ph?m ch?t ?y c?a giai c?p công nhân đm?c hình thành t? chính nh?ng đi?u
ki?n khách quan, đm?c quy đ?nh t? đ?a v? kinh t? vj đ?a v? chính tr? - xã h?i c?a nó trong
n?n s?n xu?t hi?n đ?i và trong xm h?i hi?n đ?i mà giai c?p tm s?n và ch? ngh?a tm b?n đm
t?o ra m?t cách khách quan, ngoài ý mu ?n c?a nó.
S? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân s? d? đm?c th?c hi?n b?i giai c?p công
nhân, vu ny là m?t giai c?p cách m?ng, đ?i bi?u cho l?c lm?ng s?n xu?t hi?n đ?i, cho
phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n thay th? phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a, xác l?p
phmâng th?c s?n xu?t c?ng s?n ch? ngh?a, hình thái kinh t? - xm h?i c?ng s?n ch?
ngh?a. Giai c?p công nhân là giai c?p đ?i bi?u cho tmâng lai, cho xu th? đi lên c?a ti?n
trình phát tri?n l?ch s?. ây lj đ?c tính quan tr?ng, quy?t đ?nh b?n ch?t cách m?ng c?a
giai c?p công nhân. Hoàn toàn không ph?i vì nghèo kh? mà giai c?p công nhân là m?t
giai c?p cách m?ng. Tình tr?ng nghèo kh? c?a giai c?p công nhân dm?i ch? ngh?a tm
b?n là h?u qu? c?a s? bóc l?t, áp b?c mà giai c?p tm s?n và ch? ngh?a tm b?n t?o ra đ?i

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Sđd, Hj N?i, 1995, t?p 4, tr.613.

35
v?i công nhân. y lj tr?ng thái mà cách m?ng s? xóa b? đ? gi?i phóng giai c?p công nhân
và gi?i phóng xm h?i.
1.3.2. i Iu ki ln ch o quan đ h giai c -p công nhân th óc hi ln s q m lnh l pch s u
Ch? ngh?a Mác - Lênin ch? ra nh?ng đi?u ki?n thu?c v? nhân t? ch? quan đ? giai
c?p công nhân hoàn thành s? m?nh l?ch s? c?a munh. y lj:
a) S ó phát tri hn c oa b Hn thân giai c -p công nhân c H v I s v l? âng và ch -t l? âng.
Thông qua s? phát tri?n này có th? th?y s? l?n m?nh c?a giai c?p công nhân cùng v?i
quy mô phát tri?n c?a n?n s?n xu?t v?t ch?t hi?n đ?i trên n?n t?ng c?a công nghi?p,
c?a k? thu?t và công ngh?.
S? phát tri?n v? s? lm?ng ph?i g?n li?n v?i s? phát tri?n v? ch?t lm?ng giai c?p
công nhân hi?n đ?i, đ?m b?o cho giai c?p công nhân th?c hi?n đm?c s? m?nh l?ch s?
c?a mình. Ch?t lm?ng giai c?p công nhân ph?i th? hi?n ? trunh đ? trm?ng thành v? ý
th?c chính tr? c?a m?t giai c?p cách m?ng, t?c là t? giác nh?n th?c đm?c vai trò và
tr?ng trách c?a giai c?p munh đ?i v?i l?ch s?, do đy giai c?p công nhân ph?i đm?c giác
ng? v? lý lu?n khoa h?c và cách m?ng c?a ch? ngh?a Mác - Lênin.
Là giai c?p đ?i di?n tiêu bi?u cho phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n, ch?t lm?ng giai
c?p công nhân còn ph?i th? hi?n ? n ng l?c vj trunh đ? làm ch? khoa h?c k? thu?t và
công ngh? hi?n đ?i, nh?t lj trong đi?u ki?n hi?n nay. Cu?c cách m?ng công nghi?p l?n
th? 4 (4.0) đang tác đ?ng sâu s?c vào s?n xu?t, vào qu?n l? vj đ?i s?ng xm h?i nói
chung, đang đòi h?i s? bi?n đ?i sâu s?c tính ch?t, phmâng th?c lao đ?ng c?a công
nhân, lao đ?ng b?ng trí óc, b?ng n ng l?c trí tu?, b?ng s?c sáng t?o s? ngjy cjng t ng
lên, lao đ?ng gi?n dân, câ b?p trong truy?n th?ng s? gi?m d?n b?i s? h? tr? c?a máy
móc, c?a công ngh? hi?n đ?i, trong đy cy vai trò c?a công ngh? thông tin. Trunh đ? h?c
v?n, tay ngh?, b?c th? c?a công nhân, v n hya s?n xu?t, v n hya lao đ?ng đáp ?ng yêu
c?u c?a kinh t? tri th?c là nh?ng thm?c đo quan tr?ng v? s? phát tri?n ch?t lm?ng c?a
giai c?p công nhân hi?n đ?i.
Ch? v?i s? phát tri?n nhm v?y v? s? lm?ng vj ch?t lm?ng, đ?c bi?t v? ch?t
lm?ng thì giai c?p công nhân m?i có th? th?c hi?n đm?c s? m?nh l?ch s? c?a giai
c?p mình.
b) Hng C ang s Hn là nhân t v ch o quan quan tr rng nh -t đ h giai c -p công nhân
th óc hi ln th Tng l âi s q m lnh l pch s u c oa mình.
?ng C?ng s?n – đ?i tiên phong c?a giai c?p công nhân ra đ?i vj đ?m nh?n vai
trò lmnh đ?o cu?c cách m?ng là d?u hi?u v? s? trm?ng thjnh vm?t b?c c?a giai c?p công
nhân v?i tm cách lj giai c?p cách m?ng.

36
Quy lu?t chung, ph? bi?n cho s? ra đ?i c?a ?ng C?ng s?n là s? k?t h?p gi?a ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c, t?c ch? ngh?a Mác - Lênin v?i phong trào công nhân
1
.
Giai c?p công nhân lj câ s? xm h?i và ngu?n b? sung l?c lm?ng quan tr?ng nh?t
c?a ?ng, ljm cho ?ng mang b?n ch?t giai c?p công nhân tr? thjnh đ?i tiên phong,
b? tham mmu chi?n đ?u c?a giai c?p. ?ng C?ng s?n đ?i bi?u trung thành cho l?i ích
c?a giai c?p công nhân, c?a dân t?c và xm h?i. S?c m?nh c?a ?ng không ch? th? hi?n
? b?n ch?t giai c?p công nhân mà còn ? m?i liên h? m?t thi?t gi?a ?ng v?i nhân dân,
v?i qu?n ch~ng lao đ?ng đông đ?o trong xm h?i, th?c hi?n cu?c cách m?ng do ?ng
lmnh đ?o đ? gi?i phóng giai c?p và gi?i phóng xm h?i.
c) Ngoji hai đi?u ki?n thu?c v? nhân t? ch? quan nêu trên ch? ngh?a Mác - Lênin
còn ch? rõ, đ? cu?c cách m?ng th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân đi t?i
th?ng l?i, ph?i có s? liên minh giai c?p gi?a giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân
và các t?ng l?p lao đ?ng khác do giai c?p công nhân thông qua đ?i tiên phong c?a nó
lj ?ng C?ng s?n lmnh đ?o.
ây c?ng lj m?t đi?u ki?n quan tr?ng không th? thi?u đ? th?c hi?n s? m?nh l?ch
s? c?a giai c?p công nhân.
2. Giai c?p công nhân và vi?c th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân
hi?n nay
2.1. Giai c -p công nhân hi On nay
Giai c?p công nhân hi?n nay là nh?ng t?p đojn ngm?i s?n xu?t và d?ch v? b?ng
phmâng th?c công nghi?p t?o nên câ s? v?t ch?t cho s? t?n t?i và phát tri?n c?a th?
gi?i hi?n nay.
So v?i giai c?p công nhân truy?n th?ng ? th? k? XIX thì giai c?p công nhân hi?n
nay v?a có nh?ng đi?m tmâng đ?ng v?a có nh?ng đi?m khác bi?t, có nh?ng bi?n đ?i
m?i trong đi?u ki?n l?ch s? m?i. C?n ph?i làm rõ nh?ng đi?m tmâng đ?ng và khác bi?t
đy theo quan đi?m l?ch s? - c? th? c?a ch? ngh?a Mác - Lênin đ? m?t m?t kh?ng đ?nh
nh?ng giá tr? c?a ch? ngh?a Mác - Lênin, m?t khác, c?n có nh?ng b? sung, phát tri?n
nh?n th?c m?i v? vi?c th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân hi?n nay.
Th q nh -t. V? đi?m tmâng đ?ng
Giai c?p công nhân hi?n nay v?n đang lj l?c lm?ng s?n xu?t hjng đ?u c?a xm h?i
hi?n đ?i. H? là ch? th? c?a quá trình s?n xu?t công nghi?p hi?n đ?i mang tính xm h?i
hóa ngày càng cao. ? các nm?c phát tri?n, có m?t t? l? thu?n gi?a s? phát tri?n c?a

1
?ng C?ng s?n lj s?n ph?m c?a s? k?t h?p gi?a ch? ngh?a xm h?i khoa h?c v?i phong trjo công
nhân. ? Vi?t Nam, quy lu?t ph? bi?n njy đm?c bi?u hi?n trong ttnh đ?c th, xu?t phát t? hojn c?nh vj
đi?u ki?n l?ch s? - c? th? c?a Vi?t Nam. y lj: ?ng C?ng s?n Vi?t Nam ra đ?i lj k?t qu? c?a s? k?t
h?p gi?a ch? ngh?a Mác - Lênin v?i phong trjo công nhân vj phong trjo yêu nm?c c?a dân t?c. ây lj
phát ki?n r?t quan tr?ng c?a H? Cht Minh.

37
giai c?p công nhân v?i s? phát tri?n kinh t?. L?c lm?ng lao đ?ng b?ng phmâng th?c
công nghi?p chi?m t? l? cao ? m?c tuy?t đ?i ? nh?ng nm?c cy trunh đ? phát tri?n cao
v? kinh t?, đy lj nh?ng nm?c công nghi?p phát tri?n (nhm các nm?c thu?c nhóm G7).
C?ng vu th?, đa s? các nm?c đang phát tri?n hi?n nay đ?u th?c hi?n chi?n lm?c công
nghi?p hya nh?m đ?y m?nh t?c đ?, ch?t lm?ng và quy mô phát tri?n. Công nghi?p hya
v?n lj câ s? khách quan đ? giai c?p công nhân hi?n đ?i phát tri?n m?nh m? c? v? s?
lm?ng và ch?t lm?ng.
C?ng gi?ng nhm th? k? XIX, ? các nm?c tm b?n ch? ngh?a hi?n nay, công nhân
v?n b? giai c?p tm s?n và ch? ngh?a tm b?n bóc l?t giá tr? th?ng dm. Quan h? s?n xu?t tm
b?n ch? ngh?a v?i ch? đ? s? h?u tm nhân tm b?n ch? ngh?a s?n sinh ra tình tr?ng bóc l?t
này v?n t?n t?i. Th?c t? đy cho th?y, xung đ?t v? l?i tch câ b?n gi?a giai c?p tm s?n và
giai c?p công nhân (gi?a tm b?n vj lao đ?ng) v?n t?n t?i, v?n lj nguyên nhân câ b?n,
sâu xa c?a đ?u tranh giai c?p trong xm h?i hi?n đ?i ngày nay.
Phong trào c?ng s?n và công nhân ? nhi?u nm?c v?n luôn là l?c lm?ng đi đ?u
trong các cu?c đ?u tranh vì hòa bình, h?p tác và phát tri?n, vì dân sinh, dân ch?, ti?n
b? xm h?i và ch? ngh?a xm h?i.
T? nh?ng đi?m tmâng đ?ng đy c?a công nhân hi?n đ?i so v?i công nhân th? k?
XIX, có th? kh?ng đ?nh: Lý lu 5n v I s q m lnh l pch s u c oa giai c -p công nhân trong ch o
ngh?a Mác - Lênin v Pn mang giá tr p khoa h rc và cách m )ng, v Pn có ý ngh?a th óc ti Mn
to l cn, ch n đ )o cu ac đ -u tranh cách m )ng hi ln nay c oa giai c -p công nhân, phong
trào công nhân và qu /n ch~ng lao đ ang, ch vng ch o ngh?a t? b Hn và l óa ch rn con
đ? eng xm h ai ch o ngh?a trong s ó phát tri hn c oa th d gi ci ngày nay.
Th q hai. Nh?ng bi?n đ?i và khác bi?t c?a giai c?p công nhân hi?n đ?i
G?n li?n v?i cách m?ng khoa h?c và công ngh? hi?n đ?i, v?i s? phát tri?n kinh t?
tri th?c, công nhân hi?n đ?i cy xu hm?ng trí tu? hóa. Tri th?c hóa và trí th?c hóa công
nhân là hai m?t c?a cùng m?t quá trình, c?a xu hm?ng trí tu? hya đ?i v?i công nhân và
giai c?p công nhân. Trên th?c t? đm cy thêm nhi?u khái ni?m m?i đ? ch? công nhân
theo xu hm?ng njy. y lj “công nhân tri th?c”, “công nhân trt th?c”, “công nhân áo
tr?ng”, lao đ?ng trunh đ? cao. N?n s?n xu?t và d?ch v? hi?n đ?i đòi h?i ngm?i lao đ?ng
ph?i có hi?u bi?t sâu r?ng tri th?c và k? n ng ngh? nghi?p.
Báo cáo phát tri?n nhân l?c c?a Ngân hàng Th? gi?i t? đ?u th? k? XXI (2002) đm
nêu rõ: “Tri th?c là m?t đ?ng l?c câ b?n cho vi?c gia t ng n ng su?t lao đ?ng và c?nh
tranh toàn c?u. Nó là y?u t? quy?t đ?nh trong quá trình phát minh, sáng ki?n và t?o ra
c?a c?i xm h?i”.
Ngjy nay, công nhân đm?c đjo t?o chu?n m?c và thm?ng xuyên đm?c đjo t?o l?i,
đáp ?ng s? thay đ?i nhanh chóng c?a công ngh? trong n?n s?n xu?t. Hao pht lao đ?ng
hi?n đ?i ch? y?u là hao phí v? trí l?c ch? không còn thu?n túy là hao phí s?c l?c câ

38
b?p. Cùng v?i nhu c?u v? v?t ch?t, nhu c?u v? tinh th?n và v n hya tinh th?n c?a công
nhân ngjy cjng t ng, phong ph~ đa d?ng hân vj đòi h?i ch?t lm?ng hm?ng th? tinh
th?n cao hân.
V?i tri th?c và kh? n ng ljm ch? công ngh?, v?i n ng l?c sáng t?o trong n?n s?n
xu?t hi?n đ?i, ngm?i công nhân hi?n đ?i đang cy thêm đi?u ki?n v?t ch?t đ? t? gi?i
phóng. Công nhân hi?n đ?i v?i trunh đ? tri th?c và làm ch? công ngh? cao, v?i s? phát
tri?n c?a n ng l?c trí tu? trong kinh t? tri th?c, tr? thành ngu?n l?c câ b?n, ngu?n v?n
xm h?i quan tr?ng nh?t trong các ngu?n v?n c?a xm h?i hi?n đ?i.
Tính ch?t xm h?i hóa c?a lao đ?ng công nghi?p mang nhi?u bi?u hi?n m?i: s?n
xu?t công nghi?p trong th? gi?i toàn c?u hya đang m? r?ng thjnh “chu?i giá tr? toàn
c?u”. Quá trunh s?n xu?t m?t s?n ph?m liên k?t nhi?u công đo?n c?a nhi?u vùng, mi?n,
qu?c gia, khu v?c. Khác v?i truy?n th?ng, trong n?n s?n xu?t hi?n đ?i d?a trên s? phát
tri?n c?a công nghi?p và công ngh? cao, đm xu?t hi?n nh?ng hình th?c liên k?t m?i,
nh?ng mô hình v? ki?u lao đ?ng m?i nhm “xu?t kh?u lao đ?ng t?i ch?”, “ljm vi?c t?i
nhj”, “nhym chuyên gia qu?c t?”, “qu?c t? hóa các tiêu chu?n s?n xu?t công nghi?p”
(nhm ISO 9001, 9002). Ttnh ch?t xm h?i hóa c?a lao đ?ng hi?n đ?i ngjy cjng đm?c m?
r?ng và nâng cao. L?c lm?ng s?n xu?t hi?n đ?i đm vm?t ra kh?i ph?m vi qu?c gia – dân
t?c và mang tính ch?t qu?c t?, tr? thành l?c lm?ng s?n xu?t c?a th? gi?i toàn c?u.
Trong b?i c?nh m?i c?a toàn c?u hóa, h?i nh?p qu?c t? và cách m?ng công
nghi?p th? h? m?i (4.0), công nhân hi?n đ?i c?ng t ng nhanh v? s? lm?ng, thay đ?i l?n
v? câ c?u trong n?n s?n xu?t hi?n đ?i.
V?i các nm?c xm h?i ch? ngh?a, giai c?p công nhân đm tr? thành giai c?p lmnh đ?o
vj ?ng C?ng s?n tr? thjnh ?ng c?m quy?n. y lj nh?ng bi?n đ?i m?i c?a giai c?p
công nhân hi?n nay so v?i giai c?p công nhân th? k? XIX.
2.2. Th yc hi On s q m Onh l Sch s u c oa giai c -p công nhân trên th G gi ci hi On nay
2.2.1. V I n ai dung kinh t d - xm h ai
Thông qua vai trò c?a giai c?p công nhân trong quá trình s?n xu?t v?i công ngh?
hi?n đ?i, n ng su?t, ch?t lm?ng cao, đ?m b?o cho phát tri?n b?n v?ng, s? m?nh l?ch s?
c?a giai c?p công nhân đ?i v?i s? phát tri?n xm h?i ngày càng th? hi?n rõ, b?i s? phát
tri?n s?n xu?t c?a ch? ngh?a tm b?n trong th? gi?i ngày nay v?i s? tham gia tr?c ti?p
c?a giai c?p công nhân và các l?c lm?ng lao đ?ng – d?ch v? trunh đ? cao l?i chính là
nhân t? kinh t? - xm h?i th~c đ?y s? chín mu?i các ti?n đ? c?a ch? ngh?a xm h?i trong
lòng ch? ngh?a tm b?n. y l?i lj đi?u ki?n đ? phát huy vai trò ch? th? c?a giai c?p công
nhân trong cu?c đ?u tranh vì dân sinh, dân ch?, ti?n b? xm h?i và ch? ngh?a xm h?i.
M?t khác, mâu thu?n l?i tch câ b?n gi?a giai c?p công nhân v?i giai c?p tm s?n
c?ng ngjy cjng sâu s?c ? t?ng qu?c gia và trên ph?m vi toàn c?u. Toàn c?u hóa hi?n
nay v?n mang đ?m tính ch?t tm b?n ch? ngh?a v?i nh?ng b?t công và b?t bunh đ?ng xm

39
h?i l?i th~c đ?y cu?c đ?u tranh ch?ng ch? đ? bóc l?t giá tr? th?ng dm trên ph?m vi th?
gi?i, ph?n đ?u cho vi?c xác l?p m?t tr?t t? xm h?i m?i công b?ng vj bunh đ?ng, đy lj
t?ng bm?c th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân trong kinh t? - xm h?i.
2.2.2. V I n ai dung chính tr p - xã h ai
? các nm?c tm b?n ch? ngh?a, m?c tiêu đ?u tranh tr?c ti?p c?a giai c?p công nhân
vj lao đ?ng là ch?ng b?t công và b?t bunh đ?ng xm h?i. M?c tiêu lâu dài là giành chính
quy?n v? tay giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng, đm?c nêu rõ trong Cmâng l?nh
chính tr? c?a các ?ng C?ng s?n trong các nm?c tm b?n ch? ngh?a. ?i v?i các nm?c xm
h?i ch? ngh?a, nâi các ?ng C?ng s?n đm tr? thjnh ?ng c?m quy?n, n?i dung chính
tr? - xã h?i c?a s? m?nh l?ch s? giai c?p công nhân lj lmnh đ?o thành công s? nghi?p
đ?i m?i, gi?i quy?t thành công các nhi?m v? trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i,
đ?c bi?t là xây d?ng ?ng c?m quy?n trong s?ch v?ng m?nh, th?c hi?n thành công s?
nghi?p công nghi?p hya, hi?n đ?i hya, đma đ?t nm?c phát tri?n nhanh và b?n v?ng.
2.2.3. V I n ai dung v n hóa, t? t? gng
Th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân trong đi?u ki?n th? gi?i ngày
nay trên l?nh v?c v n hya, tm tm?ng trm?c h?t là cu?c đ?u tranh ý th ?c h?. y lj cu?c
đ?u tranh gi?a ch? ngh?a xm h?i v?i ch? ngh?a tm b?n. Cu?c đ?u tranh njy đang di?n ra
ph?c t?p và quy?t li?t, nh?t là trong n?n kinh t? th? trm?ng phát tri?n v?i nh?ng tác
đ?ng m?t trái c?a nó. M?t khác, khi h? th?ng xm h?i ch? ngh?a th? gi?i tan rã, phong
trào cách m?ng th? gi?i đang ph?i vm?t qua nh?ng thoái trào t?m th?i thì ni?m tin vào
l? tm?ng xm h?i ch? ngh?a c?ng đ?ng trm?c nh?ng th? thách càng làm cho cu?c đ?u
tranh tm tm?ng lý lu?n gi?a ch? ngh?a tm b?n v?i ch? ngh?a xm h?i tr? nên ph?c t?p và
gay g?t hân.
Song các giá tr? đ?c trmng cho b?n ch?t khoa h?c và cách m?ng c?a giai c?p công
nhân, c?a ch? ngh?a xm h?i v?n mang ? ngh?a ch? đ?o, đ?nh hm?ng trong cu?c đ?u tranh
c?a giai c?p công nhân và qu?n ch~ng lao đ?ng ch?ng ch? ngh?a tm b?n và l?a ch?n
con đm?ng xm h?i ch? ngh?a c?a s? phát tri?n xm h?i.
Các giá tr? nhm lao đ?ng, sáng t?o, công b?ng, dân ch?, bunh đ?ng, t? do v?n là
nh?ng giá tr? đm?c nhân lo?i th?a nh?n và ph?n đ?u th?c hi?n. Trên th?c t?, các giá tr?
mà nhân lo?i hm?ng t?i đ?u tmâng đ?ng v?i các giá tr? l? tm?ng, m?c tiêu c?a giai c?p
công nhân.
Không ch? ? các nm?c xm h?i ch? ngh?a mà ? nhi?u nm?c tm b?n ch? ngh?a cu?c
đ?u tranh c?a giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng vì nh?ng giá tr? cao c? đy đm
đ?t đm?c nhi?u ti?n b? xm h?i quan tr?ng.
?u tranh đ? b?o v? n?n t?ng tm tm?ng c?a ?ng C?ng s?n, giáo d?c nh?n th?c
và c?ng c? ni?m tin khoa h?c đ?i v?i l? tm?ng, m?c tiêu c?a ch? ngh?a xm h?i cho giai
c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng, giáo d?c và th?c hi?n ch? ngh?a qu?c t? chân

40
chính c?a giai c?p công nhân trên câ s? phát huy ch? ngh?a yêu nm?c và tinh th?n dân t?c
chính là n?i dung s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân hi?n nay v? v n hya tm tm?ng.
3. S? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân Vi?t Nam
3.1. ?c đi hm c oa giai c -p công nhân Vi Ot Nam
T?i H?i ngh? l?n th? sáu c?a Ban Ch?p hjnh Trung mâng khya X, ?ng ta đm xác
đ?nh: “Giai c?p công nhân Vi?t Nam là m?t l?c lm?ng xm h?i to l?n, đang phát tri?n,
bao g?m nh?ng ngm?i lao đ?ng chân tay vj trt yc, ljm công hm?ng lmâng trong các
lo?i hình s?n xu?t kinh doanh và d?ch v? công nghi?p ho?c s?n xu?t, kinh doanh, d?ch
v? có tính ch?t công nghi?p”
1
.
Giai c?p công nhân Vi?t Nam ra đ?i và phát tri?n g?n li?n v?i chính sách khai
thác thu?c đ?a c?a th?c dân Pháp ? Vi?t Nam. Giai c?p công nhân Vi?t Nam mang
nh?ng đ?c đi?m ch? y?u sau đây:
- Giai c?p công nhân Vi?t Nam ra đ?i trm?c giai c?p tm s?n vjo đ?u th? k? XX, là
giai c?p tr?c ti?p đ?i kháng v?i tm b?n th?c dân Pháp vj bq l? tay sai c?a chúng. Giai
c?p công nhân Vi?t Nam phát tri?n ch?m vì nó sinh ra và l?n lên ? m?t nm?c thu?c
đ?a, n?a phong ki?n, dm?i ách th?ng tr? c?a th?c dân Pháp.
- Tr?c ti?p đ?i kháng v?i tm b?n th?c dân Pháp, trong cu?c đ?u tranh ch?ng tm
b?n th?c dân đ? qu?c và phong ki?n đ? gijnh đ?c l?p ch? quy?n, xóa b? ách bóc l?t và
th?ng tr? th?c dân, giai c?p công nhân đm t? th? hi?n mình là l?c lm?ng chính tr? tiên
phong đ? lmnh đ?o cu?c đ?u tranh gi?i phóng dân t?c, gi?i quy?t mâu thu?n câ b?n
gi?a dân t?c Vi?t Nam v?i đ? qu?c th?c dân và phong ki?n th?ng tr?, m? đm?ng cho s?
phát tri?n c?a dân t?c trong th?i đ?i cách m?ng vô s?n. Giai c?p công nhân Vi?t Nam
không ch? th? hi?n đ?c ttnh cách m?ng c?a munh ? ý th?c giai c?p và l?p trm?ng chính
tr? mà còn th? hi?n tinh th?n dân t?c, giai c?p công nhân Vi?t Nam g?n by m?t thi?t v?i
nhân dân, v?i dân t?c có truy?n th?ng yêu nm?c, đojn k?t và b?t khu?t ch?ng xâm lm?c.
Tuy s? lm?ng giai c?p công nhân Vi?t Nam khi ra đ?i còn tt, nh?ng đ?c ttnh c?a
công nhân v?i tm cách lj s?n ph?m c?a đ?i công nghi?p chma th?t s? đ?y đ?, l?i sinh
trm?ng trong m?t xm h?i nông nghi?p còn mang nhi?u tjn dm c?a tâm l? ti?u nông
nhmng giai c?p công nhân Vi?t Nam s?m đm?c tôi luy?n trong đ?u tranh cách m?ng
ch?ng th?c dân đ? qu?c nên đm trm?ng thjnh nhanh chyng v? ? th?c chtnh tr? c?a giai
c?p, s?m giác ng? l? tm?ng, m?c tiêu cách m?ng, t?c lj giác ng? v? s? m?nh l?ch s?
c?a giai c?p munh, nh?t lj t? khi ?ng ra đ?i. L?ch s? đ?u tranh cách m?ng c?a giai
c?p công nhân vj c?a ?ng c?ng nhm phong trjo công nhân Vi?t Nam do ?ng lmnh
đ?o g?n li?n v?i l?ch s? vj truy?n th?ng đ?u tranh c?a dân t?c, n?i b?t ? truy?n th?ng
yêu nm?c vj đojn k?t đm cho th?y giai c?p công nhân Vi?t Nam trung thjnh v?i ch?

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q sáu Ban Ch -p hành Trung ??ng, khóa X, Nxb.
CTQG, H.2008, tr.43.

41
ngh?a Mác - Lênin, v?i ?ng C?ng s?n, v?i l? tm?ng, m?c tiêu cách m?ng đ?c l?p dân
t?c vj ch? ngh?a xm h?i. Giai c?p công nhân cy tinh th?n cách m?ng tri?t đ? vj lj giai
c?p lmnh đ?o cách m?ng thông qua đ?i tiên phong c?a munh lj ?ng C?ng s?n.
- Giai c -p công nhân Vi lt Nam g Tn bó m 5t thi dt v ci các t /ng l cp nhân dân trong
xm h ai. L?i tch c?a giai c?p công nhân vj l?i tch dân t?c g?n ch?t v?i nhau, t?o thjnh
đ?ng l?c th~c đ?y đojn k?t giai c?p g?n li?n v?i đojn k?t dân t?c trong m?i th?i k?
đ?u tranh cách m?ng, t? cách m?ng gi?i phyng dân t?c đ?n cách m?ng xm h?i ch?
ngh?a, trong xây d?ng ch? ngh?a xm h?i vj trong s? nghi?p đ?i m?i hi?n nay.
?i b? ph?n công nhân Vi?t Nam xu?t thân t? nông dân vj các t?ng l?p lao đ?ng
khác, cng chung l?i tch, cng chung nguy?n v?ng vj khát v?ng đ?u tranh cho đ?c l?p
t? do, đ? gi?i phyng dân t?c vj phát tri?n dân t?c Vi?t Nam, hm?ng đtch t?i ch? ngh?a
xm h?i nên giai c?p công nhân Vi?t Nam cy m?i liên h? t? nhiên, ch?t ch? v?i giai c?p
nông dân vj các t?ng l?p lao đ?ng trong xm h?i. ?c đi?m njy t?o ra thu?n l?i đ? giai
c?p công nhân xây d?ng kh?i liên minh giai c?p v?i giai c?p nông dân, v?i đ?i ng? trt
th?c ljm nòng c?t trong kh?i đ?i đojn k?t tojn dân t?c. y c?ng lj câ s? xm h?i r?ng
l?n đ? th?c hi?n các nhi?m v? cách m?ng,th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công
nhân Vi?t Nam, trm?c đây c?ng nhm hi?n nay.
Nh?ng đ?c đi?m nêu trên b?t ngu?n t? l?ch s? hunh thjnh vj phát tri?n giai c?p
công nhân Vi?t Nam v?i câ s? kinh t? - xm h?i vj chtnh tr? ? đ?u th? k? XX.
Ngjy nay, nh?t lj trong hân 30 n m đ?i m?i v?a qua, nh?ng đ?c đi?m đy c?a
giai c?p công nhân đm cy nh?ng bi?n đ?i do tác đ?ng c?a tunh hunh kinh t? - xm h?i
trong nm?c vj nh?ng tác đ?ng c?a tunh hunh qu?c t? vj th? gi?i. B?n thân giai c?p công
nhân Vi?t Nam c?ng cy nh?ng bi?n đ?i t? câ c?u xm h?i - ngh? nghi?p, trunh đ? h?c
v?n vj tay ngh? b?c th?, đ?n đ?i s?ng, l?i s?ng, tâm l? ? th?c. ?i tiên phong c?a giai
c?p công nhân lj ?ng C?ng s?n đm cy m?t quá trunh trm?ng thjnh, tr? thjnh ?ng
c?m quy?n, duy nh?t c?m quy?n ? Vi?t Nam, đang n? l?c t? đ?i m?i, t? ch?nh đ?n đ?
nâng cao n ng l?c lmnh đ?o vj s?c chi?n đ?u c?a ?ng, ljm cho ?ng ngang t?m
nhi?m v?.
Cy th? nyi t?i nh?ng bi?n đ?i đy trên nh?ng npt chtnh sau đây:
- Giai c?p công nhân Vi?t Nam hi?n nay đm t ng nhanh v? s? lm?ng vj ch?t
lm?ng, lj giai c?p đi đ?u trong s? nghi?p đ?y m?nh công nghi?p hya, hi?n đ?i hya, g?n
v?i phát tri?n kinh t? tri th?c, b?o v? tji nguyên vj môi trm?ng.
- Giai c?p công nhân Vi?t Nam hi?n nay đa d?ng v? câ c?u ngh? nghi?p, cy m?t
trong m?i thjnh ph?n kinh t? nhmng đ?i ng? công nhân trong khu v?c kinh t? nhj nm?c
lj tiêu bi?u, đyng vai trò nòng c?t, ch? đ?o.
- Công nhân tri th?c, n?m v?ng khoa h?c - công ngh? tiên ti?n, vj công nhân tr?
đm?c đjo t?o ngh? theo chu?n ngh? nghi?p, h?c v?n, v n hya, đm?c rqn luy?n trong

42
th?c ti?n s?n xu?t vj th?c ti?n xm h?i, lj l?c lm?ng ch? đ?o trong câ c?u giai c?p công
nhân, trong lao đ?ng vj phong trjo công đojn.
Trong môi trm?ng kinh t? - xm h?i đ?i m?i, trong đj phát tri?n m?nh m? c?a cách
m?ng công nghi?p l?n th? 4, giai c?p công nhân Vi?t Nam đ?ng trm?c th?i câ phát
tri?n vj nh?ng thách th?c nguy câ trong phát tri?n.
- ? th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân Vi?t Nam trong b?i c?nh
hi?n nay, cng v?i vi?c xây d?ng, phát tri?n giai c?p công nhân l?n m?nh, hi?n đ?i,
ph?i đ?c bi?t coi tr?ng công tác xây d?ng, ch?nh đ?n ?ng, ljm cho ?ng lmnh đ?o,
c?m quy?n th?c s? trong s?ch v?ng m?nh. y lj đi?m then ch?t đ? th?c hi?n thjnh
công s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân ? Vi?t Nam.
3.2. N ai dung s q m Onh l Sch s u c oa giai c -p công nhân Vi Ot Nam hi On nay
Trong th?i k? đ?i m?i, ?ng ta đm xác đ?nh vai trò giai c?p công nhân vj s?
m?nh l?ch s? to l?n c?a giai c?p công nhân ? nm?c ta.
“Trong th?i k? đ?i m?i, giai c?p công nhân nm?c ta cy s? m?nh l?ch s? to l?n: lj
giai c?p lmnh đ?o cách m?ng thông qua đ?i tiên phong lj ?ng C?ng s?n Vi?t Nam;
giai c?p đ?i di?n cho phmâng th?c s?n xu?t tiên ti?n, giai c?p tiên phong trong s?
nghi?p xây d?ng ch? ngh?a xm h?i, l?c lm?ng đi đ?u trong s? nghi?p công nghi?p hya,
hi?n đ?i hya đ?t nm?c vu m?c tiêu dân giju, nm?c m?nh, xm h?i công b?ng, dân ch?, v n
minh, l?c lm?ng nòng c?t trong liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj
đ?i ng? trt th?c dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng”
1
.
Th?c hi?n s? m?nh l?ch s? to l?n đy, giai c?p công nhân Vi?t Nam phát huy vai
trò c?a m?t giai c?p tiên phong, phát huy s?c m?nh đ?i đojn k?t tojn dân t?c dm?i s?
lmnh đ?o đ~ng đ?n, sáng su?t c?a ?ng đ? gi?i quy?t các nhi?m v? c? th? thu?c n?i
dung s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân.
- V I kinh t d:
Giai c?p công nhân Vi?t Nam v?i s? lm?ng đông đ?o công nhân cy câ c?u ngjnh
ngh? đa d?ng, ho?t đ?ng trong l?nh v?c s?n xu?t vj d?ch v? công nghi?p ? m?i thjnh
ph?n kinh t?, v?i ch?t lm?ng ngjy m?t nâng cao v? k? thu?t vj công ngh? s? lj ngu?n
nhân l?c lao đ?ng ch? y?u tham gia phát tri?n n?n kinh t? th? trm?ng hi?n đ?i, đ?nh
hm?ng xm h?i ch? ngh?a, l?y khoa h?c - công ngh? ljm đ?ng l?c quan tr?ng, quy?t đ?nh
t ng n ng su?t lao đ?ng, ch?t lm?ng vj hi?u qu?. ?m b?o t ng trm?ng kinh t? đi đôi
v?i th?c hi?n ti?n b? vj công b?ng xm h?i, th?c hi?n hji hòa l?i tch cá nhân - t?p th? vj
xm h?i.

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q sáu Ban Ch -p hành Trung ??ng, khóa X, Nxb.
CTQG, H.2008.

43
Giai c?p công nhân phát huy vai trò vj trách nhi?m c?a l?c lm?ng đi đ?u trong s?
nghi?p đ?y m?nh công nghi?p hya, hi?n đ?i hya đ?t nm?c. ây lj v?n đ? n?i b?t nh?t
đ?i v?i vi?c th?c hi?n s? m?nh l?ch s? giai c?p công nhân Vi?t Nam hi?n nay. Th?c
hi?n th?ng l?i m?c tiêu công nghi?p hya, hi?n đ?i hya, ljm cho nm?c ta tr? thjnh m?t
nm?c công nghi?p theo hm?ng hi?n đ?i, cy n?n công nghi?p hi?n đ?i, đ?nh hm?ng xm
h?i ch? ngh?a trong m?t, hai th?p k? t?i, v?i t?m nhun t?i gi?a th? k? XXI (2050) đy lj
trách nhi?m c?a tojn ?ng, tojn dân mj giai c?p công nhân lj nòng c?t. Công nghi?p
hya, hi?n đ?i hya ? Vi?t Nam ph?i g?n li?n v?i phát tri?n kinh t? tri th?c, b?o v? tji
nguyên vj môi trm?ng. Tham gia vjo s? nghi?p công nghi?p hya, hi?n đ?i hya đ?t
nm?c, giai c?p công nhân cy đi?u ki?n khách quan thu?n l?i đ? phát tri?n c? s? lm?ng
vj ch?t lm?ng, ljm cho nh?ng ph?m ch?t c?a giai c?p công nhân hi?n đ?i đm?c hunh
thjnh vj phát tri?n đ?y đ? trong môi trm?ng xm h?i hi?n đ?i, v?i phmâng th?c lao đ?ng
công nghi?p hi?n đ?i. y còn lj đi?u ki?n ljm cho giai c?p công nhân Vi?t Nam kh?c
ph?c nh?ng nhm?c đi?m, h?n ch? v?n cy do hojn c?nh l?ch s? vj ngu?n g?c xm h?i
sinh ra (tâm l? ti?u nông, l?i s?ng nông dân, thyi quen, t?p quán l?c h?u t? truy?n th?ng
xm h?i nông nghi?p c? truy?n thâm nh?p vjo công nhân).
Th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân trên l?nh v?c kinh t? g?n li?n
v?i vi?c phát huy vai trò c?a giai c?p công nhân, c?a công nghi?p, th?c hi?n kh?i liên
minh công - nông - trt th?c đ? t?o ra nh?ng đ?ng l?c phát tri?n nông nghi?p - nông
thôn vj nông dân ? nm?c ta theo hm?ng phát tri?n b?n v?ng, hi?n đ?i hya, ch? đ?ng h?i
nh?p qu?c t?, nh?t lj h?i nh?p kinh t? qu?c t?, b?o v? tji nguyên vj môi trm?ng sinh
thái. Nhm v?y, đ?y m?nh công nghi?p hya, hi?n đ?i hya lj m?t quá trunh t?o ra s? phát
tri?n vj trm?ng thjnh không ch? đ?i v?i giai c?p công nhân mj còn đ?i v?i giai c?p
nông dân, t?o ra n?i dung m?i, hunh th?c m?i đ? nâng cao ch?t lm?ng, hi?u qu? kh?i
liên minh công - nông - trt th?c ? nm?c ta.
- V I chtnh tr p - xm h ai:
Cng v?i nhi?m v? gi? v?ng vj t ng cm?ng s? lmnh đ?o c?a ?ng thu nhi?m v?
“Gi? v?ng b?n ch?t giai c?p công nhân c?a ?ng, vai trò tiên phong, gmâng m?u c?a
cán b? đ?ng viên” vj “t ng cm?ng xây d?ng, ch?nh đ?n ?ng, ng n ch?n, đ?y li s?
suy thoái v? tm tm?ng chtnh tr?, đ?o đ?c, l?i s?ng, “t? di?n bi?n”, “t? chuy?n hya”
trong n?i b?” lj nh?ng n?i dung chtnh y?u, n?i b?t, th? hi?n s? m?nh l?ch s? giai c?p
công nhân v? phmâng di?n chtnh tr? - xm h?i. Th?c hi?n tr?ng trách đy, đ?i ng? cán b?
đ?ng viên trong giai c?p công nhân ph?i nêu cao trách nhi?m tiên phong, đi đ?u, gyp
ph?n c?ng c? vj phát tri?n câ s? chtnh tr? - xm h?i quan tr?ng c?a ?ng đ?ng th?i giai
c?p công nhân (thông qua h? th?ng t? ch?c công đojn) ch? đ?ng, ttch c?c tham gia
xây d?ng, ch?nh đ?n ?ng, ljm cho ?ng th?c s? trong s?ch v?ng m?nh, b?o v? ?ng,
b?o v? ch? đ? xm h?i ch? ngh?a đ? b?o v? nhân dân - đy lj tr?ng trách l?ch s? thu?c v?
s? m?nh c?a giai c?p công nhân Vi?t Nam hi?n nay.

44
- V I v n hóa t? t? gng:
Xây d?ng vj phát tri?n n?n v n hya Vi?t Nam tiên ti?n, đ?m đj b?n s?c dân t?c
cy n?i dung c?t lõi lj xây d?ng con ngm?i m?i xm h?i ch? ngh?a, giáo d?c đ?o đ?c
cách m?ng, rqn luy?n l?i s?ng, tác phong công nghi?p, v n minh, hi?n đ?i, xây d?ng
h? giá tr? v n hya vj con ngm?i Vi?t Nam, hojn thi?n nhân cách - y lj n?i dung tr?c
ti?p v? v n hya tm tm?ng th? hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân, trm?c h?t lj
tr?ng trách lmnh đ?o c?a ?ng. Giai c?p công nhân còn tham gia vjo cu?c đ?u tranh
trên l?nh v?c tm tm?ng l? lu?n đ? b?o v? s? trong sáng c?a ch? ngh?a Mác - Lênin vj tm
tm?ng H? Cht Minh, đy lj n?n t?ng tm tm?ng c?a ?ng, ch?ng l?i nh?ng quan đi?m sai
trái, nh?ng s? xuyên t?c c?a các th? l?c th đ?ch, kiên đ?nh l? tm?ng, m?c tiêu vj con
đm?ng cách m?ng đ?c l?p dân t?c vj ch? ngh?a xm h?i. Mu?n th?c hi?n đm?c s? m?nh
l?ch s? njy, giai c?p công nhân Vi?t Nam ph?i thm?ng xuyên giáo d?c cho các th? h?
công nhân vj lao đ?ng tr? ? nm?c ta v? ? th?c giai c?p, b?n l?nh chtnh tr?, ch? ngh?a
yêu nm?c vj ch? ngh?a qu?c t?, c?ng c? m?i liên h? m?t thi?t gi?a giai c?p công nhân
v?i dân t?c, đojn k?t giai c?p g?n li?n v?i đojn k?t dân t?c vj đojn k?t qu?c t?. y lj
s? k?t h?p s?c m?nh dân t?c v?i s?c m?nh th?i đ?i trong th?i đ?i H? Cht Minh.
3.3. Ph??ng h? cng và m at s v gi +i pháp ch o y Gu đ h xây d yng giai c -p công nhân
Vi Ot Nam hi On nay
3.3.1. Ph??ng h? cng
?i h?i l?n th? X c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam đm xác đ?nh phmâng hm?ng xây
d?ng giai c?p công nhân Vi?t Nam trong quá trunh đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n
đ?i hya đ?t nm?c theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a lj: “?i v?i giai c?p công nhân,
phát tri?n v? s? lm?ng, ch?t lm?ng và t? ch?c; nâng cao giác ng? và b?n l?nh chtnh tr?,
trunh đ? h?c v?n ngh? nghi?p, x?ng đáng lj lj l?c lm?ng đi đ?u trong s? nghi?p công
nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c. Gi?i quy?t vi?c làm, gi?m t?i đa s? công nhân thi?u
vi?c làm và th?t nghi?p. Th?c hi?n t?t chính sách vj pháp lu?t đ?i v?i công nhân và
lao đ?ng, nhm Lu?t Lao đ?ng, Lu?t Công đojn, chtnh sách ti?n lmâng, b?o hi?m xã h?i,
b?o hi?m y t?, b?o hi?m th?t nghi?p, b?o h? lao đ?ng, ch m syc, ph?c h?i s?c kh?e đ?i
v?i công nhân; cy chtnh sách mu đmi nhj ? đ?i v?i công nhân b?c cao. Xây d?ng t?
ch?c, phát tri?n đojn viên công đojn, nghi?p đojn đ?u kh?p ? các câ s? s?n xu?t kinh
doanh thu?c các thành ph?n kinh t?…Ch m lo đjo t?o cán b? và k?t n?p đ?ng viên t?
nh?ng công nhân mu t~”
1
.
T?i H?i ngh? l?n th? sáu Ban Ch?p hjnh Trung mâng khya X, ?ng ta đm ra ngh?
quy?t v? “Ti?p t?c xây d?ng giai c?p công nhân Vi?t Nam th?i k? đ?y m?nh công
nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c”, trong đy nh?n m?nh: “Xây d?ng giai c?p công

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q X, Nxb CTQG, Hà N?i,
2006, tr. 118.

45
nhân l?n m?nh, có giác ng? giai c?p và b?n l?nh chtnh tr? v?ng vàng; có ý th ?c công
dân, yêu nm?c, yêu ch? ngh?a xm h?i, tiêu bi?u cho tinh hoa v n hya c?a dân t?c; nh?y
bén và v?ng vàng trm?c nh?ng di?n bi?n ph?c t?p c?a tình hình th? gi?i và nh?ng bi?n
đ?i c?a tunh hunh trong nm?c; có tinh th?n đojn k?t dân t?c, đojn k?t, h?p tác qu?c t?;
th?c hi?n s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p lmnh đ?o cách m?ng thông qua đ?i ti?n phong là
?ng C?ng s?n Vi?t Nam… Xây d?ng giai c?p công nhân l?n m?nh, phát tri?n nhanh
v? s? lm?ng, nâng cao ch?t lm?ng, cy câ c?u đáp ?ng yêu c?u phát tri?n đ?t nm?c; ngày
cjng đm?c trí th?c hya: cy trunh đ? h?c v?n, chuyên môn, k? n ng ngh? nghi?p cao, có
kh? n ng ti?p c?n và làm ch? khoa h?c - công ngh? tiên ti?n, hi?n đ?i trong đi?u ki?n
phát tri?n kinh t? tri th?c; thích ?ng nhanh v?i câ ch? th? trm?ng và h?i nh?p qu?c
t?;… cy tác phong công nghi?p và k? lu?t cao”
1
.
?i h?i đ?i bi?u tojn qu?c l?n th? XII c?a ?ng kh?ng đ?nh: “Coi tr?ng gi? v?ng
b?n ch?t giai c?p công nhân và các nguyên t?c sinh ho?t c?a ?ng”
2
. ?ng th?i, “Ch~
tr?ng xây d?ng, phát huy vai trò c?a giai c?p công nhân, giai c?p nông nhân, đ?i ng?
trí th?c, đ?i ng? doanh nhân đáp ?ng yêu c?u phát tri?n đ?t nm?c trong th?i k? m?i”
3
.
Vì v?y, ?ng vj Nhj nm?c ph?i “quan tâm giáo d?c, đjo t?o, b?i dm?ng, phát tri?n giai
c?p công nhân c? v? s? lm?ng và ch?t lm?ng; nâng cao b?n l?nh chtnh tr?, trunh đ? h?c
v?n, chuyên môn, k? n ng ngh? nghi?p, tác phong công nghi?p, k? lu?t lao đ?ng c?a
công nhân; b?o đ?m vi?c làm, nhà ?, các công trình phúc l?i ph?c v? cho công nhân;
s?a đ?i, b? sung các chính sách, pháp lu?t v? ti?n lmâng, b?o hi?m xã h?i, b?o hi?m y
t?, b?o hi?m th?t nghi?p,… đ? b?o v? quy?n l?i, nâng cao đ?i s?ng v?t ch?t và tính
th?n c?a công nhân”
4
.
3.3.2. M at s v gi Hi pháp ch o y du
? th?c hi?n th?ng l?i m?c tiêu đma nm?c ta tr? thành m?t nm?c công nghi?p
theo hm?ng hi?n đ?i, xây d?ng giai c?p công nhân Vi?t Nam trong th?i k? m?i c?n
th?c hi?n m?t s? gi?i pháp ch? y?u sau:
M?t là, nâng cao nh?n th?c kiên đ?nh quan đi?m giai c?p công nhân là giai c?p
lmnh đ?o cách m?ng thông qua đ?i ti?n phong lj ?ng C?ng s?n Vi?t Nam. S? l?n
m?nh c?a giai c?p công nhân là m?t đi?u ki?n tiên quy?t b?o đ?m thành công c?a công
cu?c đ?i m?i, công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c.
Hai là, xây d?ng giai c?p công nhân l?n m?nh g?n v?i xây d?ng vj phát huy s?c

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q sáu Ban Ch -p hành Trung ??ng khóa X, Nxb
CTQG, Hà N?i, 2008, tr. 50.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /m th q XII, Nxb. CTQG-ST, Hj
N?i, 2016, tr. 186.
3
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /m th q XII, Nxb. CTQG-ST, Hj
N?i, 2016, tr. 37 - 38.
4
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /m th q XII, Nxb. CTQG-ST, Hj
N?i, 2016, tr. 160.

46
m?nh c?a liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj đ?i ng? trt trt th?c vj
doanh nhân, dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng. Phát huy vai trò giai c?p công nhân trong
kh?i đ?i đojn k?t toàn dân t?c - đ?ng l?c ch? y?u c?a s? phát tri?n đ?t nm?c; đ?ng th?i
t ng cm?ng quan h? đojn k?t, h?p tác qu?c t? v?i giai c?p công nhân trên toàn th? gi?i.
Ba là, th?c hi?n chi?n lm?c xây d?ng giai c?p công nhân l?n m?nh, g?n k?t ch?t
ch? v?i chi?n lm?c phát tri?n kinh t? - xã h?i, công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c,
h?i nh?p qu?c t?. X? l? đ~ng đ?n m?i quan h? gi?a t ng trm?ng kinh t? v?i th?c hi?n
ti?n b? và công b?ng xã h?i vj ch m lo xây d?ng giai c?p công nhân; đ?m b?o hài hòa
l?i ích gi?a công nhân, ngm?i s? d?ng lao đ?ng, Nhj nm?c và toàn xã h?i; không
ng?ng nâng cao đ?i s?ng v?t ch?t, tinh th?n c?a công nhân, quan tâm gi?i quy?t k?p
th?i nh?ng v?n đ? b?c xúc, c?p bách c?a giai c?p công nhân.
B?n lj, đjo t?o, b?i dm?ng, nâng cao trunh đ? m?i m?t cho công nhân, không
ng?ng trí th?c hóa giai c?p công nhân. ?c bi?t quan tâm xây d?ng th? h? công nhân
tr?, có h?c v?n, chuyên môn và k? n ng ngh? nghi?p cao, ngang t?m khu v?c và qu?c
t?, có l?p trm?ng giai c?p và b?n l?nh chtnh tr? v?ng vàng, tr? thành b? ph?n nòng c?t
c?a giai c?p công nhân.
N m lj, xây d?ng giai c?p công nhân l?n m?nh là trách nhi?m c?a c? h? th?ng
chính tr?, c?a toàn xã h?i và s? n? l?c vmân lên c?a b?n thân m?i ngm?i công nhân, s?
tham gia đyng gyp ttch c?c c?a ngm?i s? d?ng lao đ?ng. S? lmnh đ?o c?a ?ng và
qu?n lý c?a Nhj nm?c có vai trò quy?t đ?nh, công đojn cy vai trò quan tr?ng tr?c ti?p
trong ch m lo xây d?ng giai c?p công nhân. Xây d?ng giai c?p công nhân l?n m?nh
g?n li?n v?i xây d?ng ?ng trong s?ch, v?ng m?nh v? chính tr?, tm tm?ng, t? ch?c và
đ?o đ?c, xây d?ng t? ch?c Công đojn, ojn Thanh niên C?ng s?n H? Chí Minh và
các t? ch?c chính tr? - xã h?i khác trong giai c?p công nhân.

C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Nêu nh?ng quan đi?m câ b?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin v? giai c?p công
nhân vj n?i dung s? m?nh c?a l?ch s? c?a giai c?p công nhân?
2. Trunh bjy nh?ng đi?u ki?n khách quan vj nhân t? ch? quan quy đ?nh s? m?nh
l?ch s? c?a giai c?p công nhân?
3. Phân ttch n?i dung s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân trong th? gi?i hi?n nay?
4. Phân ttch đ?c đi?m c?a giai c?p công nhân Vi?t Nam vj n?i dung s? m?nh l?ch
s? c?a giai c?p công nhân Vi?t Nam hi?n nay?
5. Phmâng hm?ng vj gi?i pháp ch? y?u đ? xây d?ng giai c?p công nhân Vi?t Nam
hi?n nay theo quan đi?m c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam?

47
D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. ?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q sáu Ban Ch -p hành
Trung ??ng khóa X, Nxb CTQG - ST, Hj N?i, 2008.
2. ?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XI, XII,
Nxb CTQG - ST, Hj N?i, 2011, 2016.
3. H?i đ?ng TW ch? đ?o biên so?n giáo trình qu?c gia các môn khoa h?c Mác -
Lênin, tm tm?ng H? Chí Minh (2002) Giáo trình ch o ngh?a xm h ai khoa h rc; Nxb
CTQG, Hà N?i.
4. H?c vi?n Chính tr? qu?c gia H? Chí Minh, Giáo trình Ch o ngh?a xm h ai khoa
h rc, dành cho h? cao c?p lý lu?n chính tr?, H.2018
5. Hojng Cht B?o, Nguy?n Vi?t Thông, Bi unh Bôn (đ?ng ch? biên), M at s v
v -n đ I lý lu 5n v I giai c -p công nhân Vi lt Nam trong đi Iu ki ln kinh t d th p tr? eng, đ Ny
m )nh công nghi lp hóa, hi ln đ )i hóa và h ai nh 5p qu vc t d. Nxb Lao đ?ng, Hj N?i, 2010.

48
Chãkng 3
CH? NGHÀA XÃ H?I VÀ
TH?I K? QUÁ ? LÊN CH? NGHÀA XÃ H?I

A. M?C TIÊU
1. V I ki dn th qc: Sinh viên n?m đm?c nh?ng quan đi?m c?a ch? ngh?a Mác -
Lênin v? ch? ngh?a xm h?i, th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i và s? v?n d?ng sáng
t?o c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam vjo đi?u ki?n c? th? Vi?t Nam.
2. V I k n ng: Sinh viên bm?c đ?u bi?t v?n d?ng nh?ng tri th?c cy đm?c vào
phân tích nh?ng v?n đ? câ b?n v? ch? ngh?a xm h?i vj con đm?ng đi lên ch? ngh?a xm
h?i ? Vi?t Nam hi?n nay.
3. V I t? t? gng: sinh viên kh?ng đ?nh ni?m tin vào ch? đ? xã h?i ch? ngh?a, luôn
tin và ?ng h? đm?ng l?i đ?i m?i theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a dm?i s? lmnh đ?o
c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam.
B. N?I DUNG
1. Ch? nghÃa xã h?i
Ch? ngh?a xm h?i (ti?ng Anh: Socialism) đm?c hi?u theo b?n ngh?a:1) Lj phong
trào th?c ti?n, phong trjo đ?u tranh c?a nhân dân lao đ?ng ch?ng l?i áp b?c, b?t công,
ch?ng các giai c?p th?ng tr?; 2) Lj trjo lmu tm tm?ng, lý lu?n ph?n ánh l? tm?ng gi?i
phyng nhân dân lao đ?ng kh?i áp b?c, bóc l?t, b?t công; 3) Là m?t khoa h?c - Ch?
ngh?a xm h?i khoa h?c, khoa h?c v? s? m?nh l?ch s? c?a giai c?p công nhân; 4) Là m?t
ch? đ? xã h?i t?t đ?p, giai đo?n đ?u c?a hình thái kinh t?- xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a.
1.1. Ch o ngh?a xã h ai, giai đo )n đ Lu c oa hình thái kinh t G - xã h ai c ang s +n ch o ngh?a
Các nhà sáng l?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, C.Mác Ph.ngghen khi nghiên
c?u l?ch s? phát tri?n c?a xã h?i loji ngm?i, nh?t là l?ch s? xã h?i tm b?n đm xây d?ng
nên h?c thuy?t v? hình thái kinh t?- xã h?i. H?c thuy?t v?ch rõ nh?ng qui lu?t câ b?n
c?a v?n đ?ng xã h?i, ch? ra phmâng pháp khoa h?c đ? gi?i thích l?ch s?. H?c thuy?t hình
thái kinh t?- xã h?i c?a C. Mác không ch? làm rõ nh?ng y?u t? c?u thành hình thái kinh
t?- xã h?i mà còn xem xét xã h?i trong quá trình bi?n đ?i và phát tri?n không ng?ng.
H?c thuy?t v? hình thái kinh t? - xã h?i do C.Mác vj Ph.ngghen kh?i xm?ng
đm?c V.I.Lênin b? sung, phát tri?n và hi?n th?c hoá trong công cu?c xây d?ng ch?
ngh?a xm h?i ? nm?c Nga Xô vi?t tr? thành h?c thuy?t hình thái kinh t? - xã h?i c?a ch?
ngh?a Mác- Lênin, tài s?n vô giá c?a nhân lo?i.
H?c thuy?t hình thái kinh t? - xã h?i c?a ch? ngh?a Mác - Lênin đm ch? ra tính
t?t y?u s? thay th? hình thái kinh t?- xã h?i tm b?n ch? ngh?a b?ng hình thái kinh t? - xã

49
h?i c?ng s?n ch? ngh?a, đy lj quá trình l?ch s? - t? nhiên. S? thay th? njy đm?c th?c
hi?n thông qua cách m?ng xã h?i ch? ngh?a xu?t phát t? hai ti?n đ? v?t ch?t quan tr?ng
nh?t là s? phát tri?n c?a l?c lm?ng s?n xu?t và s? trm?ng thành c?a giai c?p công nhân.
H?c thuy?t hình thái kinh t? - xã h?i c?a ch? ngh?a Mác - Lênin đm cung c?p
nh?ng tiêu chu?n th?c s? duy v?t, khoa h?c cho s? phân k? l?ch s?, trong đy cy s?
phân k? hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a.
Khi phân tích hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, C.Mác và
Ph.ngghen cho r?ng, hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a phát tri?n t? th?p
lên cao qua hai giai đo?n, giai đo?n th?p vj giai đo?n cao, giai đo?n c?ng s?n ch?
ngh?a; gi?a xã h?i tm b?n ch? ngh?a vj xm h?i c?ng s?n ch? ngh?a lj th?i k? quá đ? lên
ch? ngh?a c?ng s?n. Trong tác ph?m “Phê phán cmâng l?nh Gôta” (1875) C.Mác đm cho
r?ng: “Gi?a xm h?i tm b?n ch? ngh?a vj xm h?i c?ng s?n ch? ngh?a lj m?t th?i k? c?i
bi?n cách m?ng t? xm h?i njy sang xm h?i kia. Thtch ?ng v?i th?i k? ?y lj m?t th?i k?
quá đ? chtnh tr?, vj nhj nm?c c?a th?i k? ?y không th? lj cái gu khác hân lj n?n
chuyên chtnh cách m?ng c?a giai c?p vô s?n”
1
. Kh?ng đ?nh quan đi?m c?a C. Mác,
V.I. Lênin cho r?ng: “V? lý lu?n, không th? nghi ng? gu đm?c r?ng gi?a ch? ngh?a tm
b?n và ch? ngh?a c?ng s?n, có m?t th?i k? quá đ? nh?t đ?nh”
2
.
V? xã h?i c?a th?i k? quá đ?, C. Mác cho r?ng đy lj xm h?i v?a thoát thai t? xã
h?i tm b?n ch? ngh?a, xm h?i chma phát tri?n trên câ s? c?a chính nó còn mang nhi?u
d?u v?t c?a xã h?i c? đ? l?i: “Cái xm h?i mà chúng ta nói ? đây không ph?i là m?t xã
h?i c?ng s?n ch? ngh?a đm phát tri?n trên câ s? c?a chính nó, mà trái l?i là m?t xã h?i
c?ng s?n ch? ngh?a v?a thoát thai t? xã h?i tm b?n ch? ngh?a, do đy lj m?t xã h?i v? m?i
phmâng di?n - kinh t?, đ?o đ?c, tinh th?n - còn mang nh?ng d?u v?t c?a xã h?i c? mj ny
đm l?t lòng ra”
3
.
Sau này, t? th?c ti?n nm?c Nga, V. I Lênin cho r?ng, đ?i v?i nh?ng nm?c chma
có ch? ngh?a tm b?n phát tri?n cao “c?n ph?i có th?i k? quá đ? khá lâu dài t? ch? ngh?a
tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i”
4
.
V?y là, v? m?t lý lu?n và th?c ti?n, th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch?
ngh?a c?ng s?n, đm?c hi?u theo hai ngh?a: th? nh?t, đ?i v?i các nm?c chma tr?i qua ch?
ngh?a tm b?n phát tri?n, c?n thi?t ph?i có th?i k? quá đ? khá lâu dài t? ch? ngh?a tm b?n
lên ch? ngh?a xm h?i- nh?ng cân đau đ? kéo dài
5
; th? hai, đ?i v?i nh?ng nm?c đm tr?i
qua ch? ngh?a tm b?n phát tri?n, gi?a ch? ngh?a tm b?n và ch? ngh?a c?ng s?n có m?t
th?i k? quá đ? nh?t đ?nh, th?i k? c?i bi?n cách m?ng t? xm h?i njy sang xm h?i kia,

1
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 19, tr.47.
2
V.I.Lênin, Toàn t 5p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva. 1977, t?p. 39, tr. 309-310.
3
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 19, tr.33 .
4
V.I Lênin , Sdd, 1977, t 38, tr 464.
5
Xem : V. I.Lênin, Sdd, 1976, t?p 33, tr223.

50
th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a c?ng s?n.
1.2. i Iu ki On ra đ ei ch o ngh?a xã h ai
B?ng lý lu?n hình thái kinh t? - xã h?i, C.Mác đm đi sâu phân ttch, tìm ra qui
lu?t v?n đ?ng c?a hình thái kinh t? - xã h?i tm b?n ch? ngh?a, t? đy cho phpp ông d?
báo khoa h?c v? s? ra đ?i vj tmâng lai c?a hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch?
ngh?a. V.I Lênin cho r?ng: C.Mác xu?t phát t? ch? là ch? ngh?a c?ng s?n hình thành t?
ch? ngh?a tm b?n, phát tri?n lên t? ch? ngh?a tm b?n là k?t qu? tác đ?ng c?a m?t l?c
lm?ng xã h?i do ch? ngh?a tm b?n sinh ra - giai c?p vô s?n, giai c?p công nhân hi?n đ?i.
Các nhà sáng l?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đm th?a nh?n vai trò to l?n c?a ch?
ngh?a tm b?n khi kh?ng đ?nh: s? ra đ?i c?a ch? ngh?a tm b?n là m?t giai đo?n m?i trong
l?ch s? phát tri?n m?i c?a nhân lo?i. Nh? nh?ng bm?c ti?n to l?n c?a l?c lm?ng s?n
xu?t, bi?u hi?n t?p trung nh?t là s? ra đ?i c?a công nghi?p câ kht (Cách m?ng công
nghi?p l?n th? 2), ch? ngh?a tm b?n đm t?o ra bm?c phát tri?n vm?t b?c c?a l?c lm?ng
s?n xu?t. Trong vòng chma đ?y m?t th? k?, ch? ngh?a tm b?n đm t?o ra đm?c m?t l?c
lm?ng s?n xu?t nhi?u hân vj đ? s? hân l?c lm?ng s?n xu?t mà nhân lo?i t?o ra đ?n lúc
đy
1
. Tuy nhiên, các ông c?ng ch? ra r?ng, trong xã h?i tm b?n ch? ngh?a, l?c lm?ng s?n
xu?t cjng đm?c câ khi hya, hi?n đ?i hóa càng mang tính xã h?i hóa cao, thì càng mâu
thu?n v?i quan h? s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a d?a trên ch? đ? chi?m h?u tm nhân tm b?n
ch? ngh?a. Quan h? s?n xu?t t? ch? đyng vai trò m? đm?ng cho l?c lm?ng s?n xu?t phát
tri?n, thì ngày càng tr? nên l?i th?i, xi?ng xích c?a l?c lm?ng s?n xu?t. Mâu thu?n gi?a
tính ch?t xã h?i hóa c?a l?c lm?ng s?n xu?t v?i ch? đ? chi?m h?u tm nhân tm b?n ch?
ngh?a đ?i v?i tm li?u s?n xu?t tr? thành mâu thu?n kinh t? câ b?n c?a ch? ngh?a tm b?n,
bi?u hi?n v? m?t xã h?i là mâu thu?n gi?a giai c?p công nhân hi?n đ?i v?i giai c?p tm
s?n l?i th?i. Cu?c đ?u tranh gi?a giai c?p công nhân và giai c?p tm s?n xu?t hi?n ngay
t? đ?u và ngày càng tr? nên gay g?t và có tính chính tr? rõ rét. C. Mác và Ph. Angghen
ch? rõ: “T? ch? là nh?ng hình th?c phát tri?n c?a các l?c lm?ng s?n xu?t, nh?ng quan
h? s?n xu?t ?y tr? thành nh?ng xi?ng xích c?a các l?c lm?ng s?n xu?t. Khi đy b?t đ?u
th?i đ?i môt cu?c cách m?ng”
2
.
Hân n?a, cùng v?i s? phát tri?n m?nh m? c?a n?n đ?i công nghi?p câ kht lj s?
trm?ng thjnh vm?t b?c c? v? s? lm?ng và ch?t lm?ng c?a giai c?p công nhân, con đ? c?a
n?n đ?i công nghi?p. Chính s? phát tri?n v? l?c lm?ng s?n xu?t và s? trm?ng thành c?a
giai c?p công nhân là ti?n đ? kinh t?- xã h?i d?n t?i s? s?p đ? không tránh kh?i c?a
ch? ngh?a tm b?n. Di?n đ?t tm tm?ng đy, C.Mác vj Ph.ngghen cho r?ng, giai c?p tm
s?n không ch? t?o v? kht đ? gi?t mình mà còn t?o ra nh?ng ngm?i s? d?ng v? kht đy,
nh?ng công nhân hi?n đ?i, nh?ng ngm?i vô s?n
3
. S? trm?ng thjnh vm?t b?c và th?c s?

1
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 4, tr.603.
2
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 3, tr.15.
3
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 4, tr.605.

51
c?a giai c?p công nhân đm?c đánh d?u b?ng s? ra đ?i c?a ?ng c?ng s?n, đ?i ti?n
phong c?a giai c?p công nhân, tr?c ti?p lmnh đ?o cu?c đ?u tranh chính tr? c?a giai c?p
công nhân ch?ng giai c?p tm s?n.
S? phát tri?n c?a l?c lm?ng s?n xu?t và s? trm?ng thành th?c s? c?a giai c?p
công nhân là ti?n đ?, đi?u ki?n cho s? ra đ?i c?a hình thái kinh t?- xã h?i c?ng s?n ch?
ngh?a. Tuy nhiên, do khác v? b?n ch?t v?i t?t c? các hình thái kinh t? - xã h?i trm?c đy,
nên hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a không t? nhiên ra đ?i, trái l?i, nó ch?
đm?c hình thành thông qua cách m?ng vô s?n dm?i s? lmnh đ?o c?a đ?ng c?a giai c?p
công nhân - ?ng C?ng s?n, th?c hi?n bm?c quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a
xã h?i và ch? ngh?a c?ng s?n.
Cách m?ng vô s?n là cu?c cách m?ng c?a giai c?p công nhân và nhân dân lao
đ?ng dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n, trên th?c t? đm?c th?c hi?n b?ng con
đm?ng b?o l?c cách m?ng nh?m l?t đ? ch? đ? tm b?n ch? ngh?a, thi?t l?p nhj nm?c
chuyên chính vô s?n, th?c hi?n s? nghi?p c?i t?o xã h?i c?, xây d?ng xã h?i m?i, xã
h?i xã h?i ch? ngh?a vj c?ng s?n ch? ngh?a. Tuy nhiên, cách m?ng vô s?n, v? m?t lý
thuy?t c?ng cy th? đm?c ti?n hành b?ng con đm?ng hòa bunh, nhmng vô cng hi?m, quí
và trên th?c t? chma x?y ra.
Do tính sâu s?c và tri?t đ? c?a nó, cách m?ng vô s?n ch? có th? thành công, hình
thái kinh t?- xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a ch? có th? đm?c thi?t l?p và phát tri?n trên câ s?
c?a chính nó, m?t khi tính ttch c?c chính tr? c?a giai c?p công nhân đm?c khâi d?y và
phát huy trong liên minh v?i các giai c?p và t?ng l?p nh?ng ngm?i lao đ?ng dm?i s?
lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n.
1.3. Nh wng đ ?c tr?ng c? b +n c oa ch o ngh?a xã h ai
Khi nghiên c?u v? hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, các nhj sáng
l?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c r?t quan tâm d? báo nh?ng đ?c trmng c?a t?ng giai
đo?n, đ?c bi?t là giai đo?n đ?u (giai đo?n th?p) c?a xã h?i c?ng s?n nh?m đ?nh
hm?ng phát tri?n cho phong trào công nhân qu?c t?. Nh?ng đ?c trmng câ b?n c?a
giai đo?n đ?u, ph?n ánh b?n ch?t vj ttnh mu vi?t c?a ch? ngh?a xm h?i t?ng bm?c
đm?c b?c l? đ?y đ? cùng v?i quá trình xây d?ng xã h?i xã h?i ch? ngh?a. C n c? vào
nh?ng d? báo c?a C.Mác vj Ph.ngghen và nh?ng quan đi?m c?a V.I.Lênin v? ch?
ngh?a xã h?i ? nm?c Nga xô - vi?t, có th? khái quát nh?ng đ?c trmng câ b?n c?a ch?
ngh?a xã h?i nhm sau:
M at là, ch o ngh?a xã h ai gi Hi phóng giai c -p, gi Hi phóng dân t ac, gi Hi phóng xã
h ai, gi Hi phóng con ng? ei, t )o đi Iu ki ln đ h con ng? ei phát tri hn toàn di ln.
Trong tác ph?m Tuyên ngôn c?a atng C?ng s?n, khi d? báo v? xã h?i tmâng lai,
xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, C.Mác và Ph.ngghen đã kh?ng đ?nh: “Thay cho xã h?i tm
b?n c?, v?i nh?ng giai c?p và đ?i kháng giai c?p c?a nó, s? xu?t hi?n m?t liên h?p, trong

52
đó s? phát tri?n t? do c?a m?i ngm?i lj đi?u ki?n phát tri?n t? do c?a t?t c? m?i ngm?i”
1
;
khi đy “con ngm?i, cu?i cùng làm ch? t?n t?i xã h?i c?a chtnh munh, thu c?ng do đy
làm ch? t? nhiên, làm ch? c? b?n thân mình tr? thjnh ngm?i t? do”
2.
. ây là s? khác
bi?t v? ch?t gi?a hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a so v?i các hình thái kinh
t? - xã h?i ra đ?i trm?c, th? hi?n ? b?n ch?t nhân v n, nhân đa?o, vì s? nghi?p gi?i phóng
giai c?p, gi?i phóng xã h?i, gi?i phóng con ngm?i. mâng nhiên, đ? đ?t đm?c m?c tiêu
t?ng quát đy, C.Mác vj Ph.ngghen cho r?ng, cách m?ng xã h?i ch? ngh?a ph?i ti?n
hành tri?t đ?, trm?c h?t là gi?i phóng giai c?p, xóa b? tình tr?ng giai c?p này bóc l?t, áp
b?c giai c?p kia, và m?t khi tình tr?ng ngm?i áp b?c, b?c l?t ngm?i b? xóa b? thì tình
tr?ng dân t?c njy đi byc l?t dân t?c khác c?ng b? xóa b?”
3
.
V.I.Lênin, trong đi?u ki?n m?i c?a đ?i s?ng chính tr? - xã h?i th? gi?i đ?u th?
k? XX, đ?ng th?i t? th?c ti?n c?a công cu?c xây d?ng ch? ngh?a xã h?i ? nm?c Nga xô
- vi?t đm cho r?ng, m?c đtch cao nh?t, cu?i cùng c?a nh?ng c?i t?o xã h?i ch? ngh?a lj
th?c hi?n nguyên t?c: làm theo n ng l?c, hm?ng theo nhu c?u: “khi b?t đ?u nh?ng c?i
t?o xã h?i ch? ngh?a, chúng ta ph?i đ?t rõ cái m?c đtch mà nh?ng c?i t?o xã h?i ch?
ngh?a đy rút c?c nh?m t?i, c? th? là thi?t l?p m?t xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, m?t xã h?i
không ch? h?n ch? ? vi?c tm?c đo?t các công xm?ng, nhà máy, ru?ng đ?t và tm li?u
s?n xu?t, không ch? h?n ch? ? vi?c ki?m kê, ki?m soát m?t cách ch?t ch? vi?c s?n xu?t
và phân ph?i s?n ph?m, mà còn đi xa hân n?a, đi t?i vi?c th?c hi?n nguyên t?c: làm
theo n ng l?c, hm?ng theo nhu c?u. Vì th? cái tên g?i “?ng C?ng s?n là duy nh?t
chính xác v? m?t khoa h?c”
4
V.I.Lênin c?ng kh?ng đ?nh m?c đtch cao c? c?a ch? ngh?a
xã h?i c?n đ?t đ?n là xóa b? s? phân chia xã h?i thành giai c?p, bi?n t?t c? thành viên
trong xã h?i thành ngm?i lao đ?ng, tiêu di?t câ s? c?a m?i tình tr?ng ngm?i bóc l?t
ngm?i. V.I.Lênin còn ch? rõ trong quá trình ph?n đ?u đ? đ?t m?c đtch cao c? đy, giai
c?p công nhân, chính ?ng C?ng s?n ph?i hoàn thành nhi?u nhi?m v? c?a các giai
đo?n khác nhau, trong đy có m?c đtch, nhi?m v? c? th? c?a th?i k? xây d?ng ch? ngh?a
xã h?i - t?o ra các đi?u ki?n v? câ s? v?t ch?t - k? thu?t vj đ?i s?ng tinh th?n đ? thi?t l?p
xã h?i c?ng s?n.
Hai là, ch o ngh?a xm h ai là xã h ai do nhân dân lao đ ang làm ch o
ây lj đ?c trmng th? hi?n thu?c tính batn ch?t c?a ch? ngh?a xm h?i, xã h?i vì
con ngm?i và do con ngm?i; nhân dân mà nòng c?t lj nhân dân lao đ?ng là ch? th? c?a
xã h?i th?c hi?n quy?n làm ch? ngày càng r?ng rmi vj đ?y đ? trong quá trình c?i t?o xã
h?i c?, xây d?ng xã h?i m?i. Ch? ngh?a xã h?i là m?t ch? đ? chính tr? dân ch?, nhà
nm?c xã h?i ch? ngh?a v?i h? th?ng pháp lu?t và h? th?ng t? ch?c ngày càng ngày

1
C. Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.1995, t?p. 4, tr.628.
2
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p. 4, tr.33.
3
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p.4, tr.624.
4
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p 36, tr.57.

53
càng hoàn thi?n s? quatn lý xã h?i ngày càng hi?u qu?. C.Mác và Ph.ngghen đã
ch? rõ: “… bm?c th? nh?t trong cách ma?ng công nhân là giai c?p vô s?n bi?n thành
giai c?p th?ng tr? là giành l?y dân ch?”
1
. V.I.Lênin, t? th?c ti?n xây d?ng ch? ngh?a
xã h?i ? nm?c Nga Xô vi?t đm coi chính quy?n Xô vi?t là m?t ki?u Nhà nm?c chuyên
chính vô s?n, m?t ch? đ? dân ch? mu vi?t g?p tri?u l?n so v?i ch? đ? dân ch? tm s?n:
“Ch? đ? dân ch? vô s?n so v?i b?t k? ch? đ? dân ch? tm s?n nào c?ng dân ch? hân g?p
tri?u l?n; chính quy?n Xô vi?t so v?i nm?c c?ng hoà dân ch? nh?t thì c?ng g?p
tri?u l?n”
2
.
Ba là, ch o ngh?a xm h ai có n In kinh t d phát tri hn cao d óa trên l óc l? âng s Hn xu -t
hi ln đ )i và ch d đ a công h wu v I t? li lu s Hn xu -t ch o y du
ây là đ?c trmng v? phmâng di?n kinh t? c?a ch? ngh?a xã h?i. M?c tiêu cao
nh?t c?a ch? ngh?a xã h?i là gi?i phóng con ngm?i trên câ s? đi?u ki?n kinh t? - xã h?i
phát tri?n, mà xét đ?n cng là trình đ? phát tri?n cao c?a l?c lm?ng s?n xu?t. Ch? ngh?a
xã h?i là xã h?i có n?n kinh t? phát tri?n cao, v?i l?c lm?ng s?n xu?t hi?n đ?i, quan h?
s?n xu?t d?a trên ch? đ? công h?u v? tm li?u s?n xu?t, đm?c t? ch?c qu?n lý có hi?u
qu?, n ng su?t lao đ?ng cao và phân ph?i ch? y?u theo lao đ?ng. V.I.Lênin cho r?ng:
“t? ch? ngh?a tm b?n, nhân lo?i ch? có th? ti?n th?ng lên ch? ngh?a xm h?i, ngh?a lj ch?
đ? công h?u v? các tm li?u s?n xu?t và ch? đ? phân ph?i theo lao đ?ng c?a m?i
ngm?i”
3
.
Tuy nhiên, trong giai đo?n đ?u c?a xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a, ch? ngh?a xm h?i,
theo Ph.ngghen không th? ngay l?p t?c th? tiêu ch? đ? tm h?u. Tr? l?i câu h?i: Li?u
có th? th? tiêu ch? đ? tm h?u ngay l?p t?c đm?c không? Ph.ngghen d?t khoát cho
r?ng: “Không, không th? đm?c c?ng y nhm không th? làm cho l?c lm?ng s?n xu?t hi?n
có t ng lên ngay l?p t?c đ?n m?c c?n thi?t đ? xây d?ng n?n kinh t? công h?u. Cho nên
cu?c cách m?ng c?a giai c?p vô s?n đang có t?t c? nh?ng tri?u ch?ng là s?p n? ra, s? ch?
có th? c?i t?o xã h?i hi?n nay m?t cách d?n d?n, và ch? khi nào đm t?o nên m?t kh?i
lm?ng tm li?u c?n thi?t cho vi?c c?i t?o đy lj khi ?y m?i th? tiêu đm?c ch? đ? tm h?u”
4
.
Cng v?i vi?c t?ng bm?c xác l?p ch? đ? công h?u v? tm li?u s?n xu?t, đ?
nâng cao n ng su?t lao đ?ng c?n ph?i t? ch?c lao đ?ng theo m?t trình đ? cao hân, t?
ch?c ch?t ch? và k? lu?t lao đ?ng nghiêm., ngh?a lj ph?i t?o ra quan h? s?n xu?t ti?n
b?, thích ?ng v?i trunh đ? phát tri?n c?a l?c lm?ng s?n xu?t. V.I. L?nin cho r?ng: “thi?t
l?p m?t ch? đ? xã h?i cao hân ch? ngh?a tm b?n, ngh?a là nâng cao n ng su?t lao đ?ng
và do đy (và nh?m m?c đtch đy) ph?i t? ch?c lao đ?ng theo m?t trình đ? cao hân”
5
.

1
.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.1995, t?p. 4, tr.626.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p. 37, tr.312-313.
3
V.I.Lênin, Toàn t 5p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva.1977, t?p. 31, tr.220.
4
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 4, tr.469.
5
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p. 36, tr.228-229.

54
?i v?i nh?ng nm?c chma tr?i qua ch? ngh?a tm b?n di lên ch? ngh?a xm h?i, đ?
phát tri?n l?c lm?ng s?n xu?t , nâng cao n ng su?t lao đ?ng, V.I.Lênin ch? rõ t?t y?u
ph?i “b?c nh?ng chi?c c?u nh? v?ng ch?c” xuyên qua ch? ngh?a tm b?n nhj nm?c:
“Trong m?t nm?c ti?u nông, trm?c h?t các đ?ng chí ph?i b?c nh?ng chi?c c?u nh?
v?ng ch?c, đi xuyên qua ch? ngh?a tm b?n nhj nm?c, ti?n lên ch? ngh?a xm h?i”
1
.
“dm?i chính quy?n xô- vi?t thì ch? ngh?a tm b?n nhj nm?c s? có th? là ¾ ch? ngh?a
xã h?i”
2
. ?ng th?i, V.I.Lênin ch? rõ, nh?ng nm?c chma tr?i qua ch? ngh?a tm b?n di
lên ch? ngh?a xm h?i c?n thi?t ph?i h?c h?i kinh nghi?m t? các nm?c phát tri?n theo
cách th?c: “Dng c? hai tay mà l?y nh?ng cái t?t c?a nm?c ngoài: Chính quy?n xô-vi?t
+ tr?t t? ? đm?ng s?t Ph? + k? thu?t và cách t? ch?c các tâ-r?t ? M? + ngành giáo d?c
qu?c dân M? etc. etc. + + = ∑ (t?ng s?) = ch? ngh?a xm h?i”
3
.
B vn là, ch o ngh?a xm h ai có nhà n? cc ki hu m ci mang b Hn ch -t giai c -p công
nhân, đ )i bi hu cho l âi ích, quy In l óc và ý chí c oa nhân dân lao đ ang.
Các nhà sáng l?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c đm kh?ng đ?nh trong ch? ngh?a xm
h?i ph?i thi?t l?p nhj nm?c chuyên chính vô s?n, nhj nm?c ki?u m?i mang b?n ch?t c?a
giai c?p công nhân, đ?i bi?u cho l?i ích, quy?n l?c và ý chí c?a nhân dân lao đ?ng.
Theo V.I.Lênin, chuyên chính cách m?ng c?a giai c?p vô s?n là m?t chính
quy?n do giai c?p vô s?n gijnh đm?c và duy trì b?ng b?o l?c đ?i v?i giai c?p tm s?n.
Chính quy?n đy chtnh lj nhj nm?c ki?u m?i th?c hi?n dân ch? cho tuy?t đ?i đa s?
nhân dân và tr?n áp b?ng v? l?c b?n bóc l?t, b?n áp b?c nhân dân, th?c ch?t c?a s?
bi?n đ?i c?a ch? đ? dân ch? trong th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a
c?ng s?n
4
. Nhj nm?c vô s?n, theo V.I.Lênin ph?i là m?t công c?, m?t phmâng ti?n;
đ?ng th?i, là m?t bi?u hi?n t?p trung trunh đ? dân ch? c?a nhân dân lao đ?ng, ph?n ánh
trunh đ? nhân dân tham gia vào m?i công vi?c c?a nhj nm?c, qu?n chúng nhân dân
th?c s? tham gia vào t?ng bm?c c?a cu?c s?ng vj đyng vai trò ttch c?c trong vi?c qu?n
l?. C?ng theo V.I.Lênin, Nhj nm?c xô - vi?t s? t?p h?p, lôi cu?n đông đ?o nhân dân
tham gia qu?n lý Nhà nm?c, qu?n lý xã h?i, t? ch?c đ?i s?ng xã h?i vu con ngm?i và
cho con ngm?i. Nhà nm?c chuyên chính vô s?n đ?ng th?i v?i vi?c m? r?ng r?t nhi?u
ch? đ? dân ch? - l?n đ?u tiên bi?n thành ch? đ? dân ch? cho ngm?i nghèo, ch? đ? dân
ch? cho nhân dân ch? không ph?i cho b?n nhà giàu - chuyên chính vô s?n còn th?c hành
m?t lo?t bi?n pháp h?n ch? quy?n t? do đ?i v?i b?n áp b?c, b?n bóc l?t, b?n tm b?n.
N m là, ch o ngh?a xã h ai có n In v n hóa phát tri hn cao, k d th sa và phát huy
nh wng giá tr p c oa v n hóa dân t ac và tinh hoa v n nhân lo )i.

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p.44, tr. 89.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p.36, tr. 313.
3
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 2005, t?p. 36, tr.684.
4
V.I. Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, Mátxcâva. 1978, t?p. 33, tr.109.

55
Tính mu vi?t, s? ?n đ?nh và phát tri?n c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a không ch? th?
hi?n ? l?nh v?c kinh t?, chính tr? mà còn ? l?nh v?c v n hóa - tinh th?n c?a xã h?i.
Trong ch? ngh?a xm h?i, v n hya lj n?n t?ng tinh th?n c?a xã h?i, m?c tiêu,
đ?ng l?c c?a phát tri?n xã h?i, tr?ng tâm là phát tri?n kinh t?; v n hóa đm
hun đ~c nên tâm h?n, khí phách, b?n l?nh con ngm?i, bi?n con ngm?i thjnh con ngm?i
chân, thi?n m?.
V.I.Lênin, trong quá trình xây d?ng ch? ngh?a xã h?i ? nm?c Nga xô - vi?t đm
lu?n gi?i sâu s?c v? “v n hóa vô s?n” - n?n v n hóa m?i xã h?i ch? ngh?a, r?ng, ch?
có xây d?ng đm?c n?n v n hya vô s?n m?i gi?i quy?t đm?c m?i v?n đ? t? kinh t?,
chính tr? đ?n xã h?i, con ngm?i. Ngm?i kh?ng đ?nh: “…n?u không hi?u rõ r?ng ch? có
s? hi?u bi?t chính xác v? n?n v n hóa đm?c sáng t?o ra trong toàn b? quá trình phát
tri?n c?a loài ngm?i và vi?c c?i t?o n?n v n hóa đy m?i có th? xây d?ng đm?c n?n v n
hóa vô s?n thì chúng ta không gi?i quy?t đm?c v?n đ?”
1
. ?ng th?i, V. I. Lênin c?ng
cho r?ng, trong xã h?i xã h?i ch? ngh?a, nh?ng ngm?i c?ng s?n s? làm giàu tri th?c
c?a mình b?ng t?ng h?p các tri th?c, v n hóa mà loài ngm?i đm t?o ra: “Ngm?i ta ch?
có th? tr? thành ngm?i c?ng s?n khi bi?t làm giàu trí óc c?a mình b?ng s? hi?u bi?t t?t
c? nh?ng kho tàng tri th?c mà nhân lo?i đm t?o ra”
2
. Do v?y, quá trình xây d?ng n?n
v n hóa xã h?i ch? ngh?a ph?i bi?t k? th?a nh?ng giá tr? v n hóa dân t?c và tinh hoa
v n nhân lo?i, đ?ng th?i, c?n ch?ng tm tm?ng, v n hya phi vô s?n, trái v?i nh?ng giá tr?
truy?n th?ng t?t đ?p c?a dân t?c và c?a loài ngm?i, trái v?i phmâng hm?ng đi lên ch?
ngh?a xm h?i.
Th q sáu, ch o ngh?a xã h ai b Ho đ Hm bunh đ Xng, đoàn k dt gi wa các dân t ac và
có quan h l h wu ngh p, h âp tác v ci nhân dân các n? cc trên th d gi ci.
V?n đ? giai c?p và dân t?c, xây d?ng m?t c?ng đ?ng dân t?c, giai c?p bình
đ?ng, đojn k?t, h?p tác, h?u ngh? v?i nhân dân các nm?c trên th? gi?i luôn có v? trt đ?c
bi?t quan tr?ng trong ho?ch đ?nh và th?c thi chi?n lm?c phát tri?n c?a m?i dân t?c và
m?i qu?c gia. Theo quan đi?m c?a các nhà sáng l?p ra ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, v?n
đ? giai c?p và dân t?c có quan h? bi?n ch?ng, b?i v?y, gi?i quy?t v?n đ? dân t?c, giai
c?p trong ch? ngh?a xm h?i có v? trt đ?c bi?t quan tr?ng và ph?i tuân th? nguyên t?c:
“xya b? tình tr?ng ngm?i byc lôt ngm?i thì tình tr?ng dân t?c này bóc l?t dân t?c khác
c?ng b? xóa b?”
3
. Phát tri?n tm tm?ng c?a C.Mác vj Ph.ngghen, trong đi?u ki?n c?
th? ? nm?c Nga, V.I.Lênin, trong Cmâng l?nh v? v?n đ? dân t?c trong ch? ngh?a xm h?i
đm ch? ra nh?ng n?i dung có tính nguyên t?c đ? gi?i quy?t v?n đ? dân t?c: “Các dân t?c
hoàn toàn bình đ?ng; các dân t?c đm?c quy?n t? quy?t; liên hi?p công nhân t?t c? các

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p 41, tr.361.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p 41, tr.362.
3
C.Mác và Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.1995, t?p 4, tr.624.

56
dân t?c l?i. y là Cmâng l?nh dân t?c mà ch? ngh?a Mác, kinh nghi?m toàn th? gi?i
và kinh nghi?m c?a nm?c Nga d?y cho công nhân”
1
.
Gi?i quy?t v?n đ? dân t?c theo Cmâng l?nh c?a V.I.Lênin, trong ch? ngh?a xm
h?i, c?ng đ?ng dân t?c, giai c?p bunh đ?ng, đojn k?t và h?p tác trên câ s? câ s? chính
tr? - pháp l?, đ?c bi?t lj câ s? kinh t?- xã h?i vj v n hya s? t?ng bm?c xây d?ng c?ng
c? và phát tri?n. ây lj s? khác bi?t c n b?n v? vi?c gi?i quy?t v?n đ? dân t?c theo
quan đi?m c?a ch? ngh?a Mác- Lênin và quan đi?m c?a ch? ngh?a dân t?c c?c đoan,
h?p hòi ho?c ch? ngh?a phân bi?t ch?ng t?c. V.I.Lênin kh?ng đ?nh: “… ch? có ch? đ?
xô - vi?t là ch? đ? có th? th?t s? đ?m b?o quy?n bình đ?ng gi?a các dân t?c, b?ng
cách th?c hi?n trm?c h?t s? đojn k?t t?t c? nh?ng ngm?i vô s?n, r?i đ?n toàn th?
qu?n chúng lao đ?ng, trong vi?c đ?u tranh ch?ng giai c?p tm s?n”
2
.
Ch? ngh?a xm h?i, v?i b?n ch?t t?t đ?p do con ngm?i, vu con ngm?i luôn là b?o
đ?m cho các dân t?c bunh đ?ng, đojn k?t và h?p tác h?u ngh?; đ?ng th?i có quan h?
v?i nhân dân t?t c? các nm?c trên th? gi?i. T?t nhiên, đ? xây d?ng c?ng đ?ng bình
đ?ng, đojn k?t và có quan h? h?p tác, h?u ngh? v?i nhân dân t?t c? các nm?c trên th?
gi?i, đi?u ki?n chi?n th?ng hoàn toàn ch? ngh?a tm b?n, theo V.I.Lênin c?n thi?t ph?i có
s? liên minh và s? th?ng nh?t c?a giai c?p vô s?n và toàn th? qu?n chúng c?n lao thu?c
t?t c? các nm?c và các dân t?c trên toàn th? gi?i: “Không cy s? c? g?ng t? nguy?n ti?n
t?i s? liên minh và s? th?ng nh?t c?a giai c?p vô s?n, r?i sau n?a, c?a toàn th? qu?n
chúng c?n lao thu?c t?t c? các nm?c và các dân t?c trên toàn th? gi?i, thì không th? chi?n
th?ng hoàn toàn ch? ngh?a tm b?n đm?c”
3
. Trong “Lu?n cmâng v? v?n đ? dân t?c và v?n
đ? thu?c đ?a” v n ki?n v? gi?i quy?t v?n đ? dân t?c trong th?i đ?i đ? qu?c ch? ngh?a vj
cách m?ng vô s?n, V. I. Lê-nin ch? rõ: “Tr?ng tâm trong toàn b? chính sách c?a Qu?c
t? C?ng s?n v? v?n đ? dân t?c và v?n đ? thu?c đ?a là c?n ph?i đma giai c?p vô s?n và
qu?n ch~ng lao đ?ng t?t c? các dân t?c vj các nm?c l?i g?n nhau trong cu?c đ?u tranh
cách m?ng chung đ? l?t đ? đ?a ch? vj tm s?n. B?i vì, ch? có s? g?n by nhm th? m?i b?o
đ?m cho th?ng l?i đ?i v?i ch? ngh?a tm b?n, không có th?ng l?i đó thì không th? tiêu
di?t đm?c ách áp b?c dân t?c và s? b?t bunh đ?ng”
4
. y c?ng lj câ s? đ? Ngm?i đma ra
kh?u hi?u: “Vô s?n t?t c? các nm?c và các dân t?c b? áp b?c đojn k?t l?i”.
B?o đ?m bunh đ?ng, đojn k?t gi?a các dân t?c và có quan h? h?p tác, h?u ngh?
v?i nhân dân t?t c? các nm?c trên th? gi?i, ch? ngh?a xã h?i m? r?ng đm?c ?nh hm?ng
và góp ph?n tích c?c vào cu?c đ?u tranh chung c?a nhân dân th? gi?i vì hòa bình,
đ?c l?p dân t?c, dân ch? và ti?n b? xã h?i.

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, Mátxcâva. 1976, t?p. 25, tr.375.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p. 41, tr.202.
3
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Mátxcâva, 1976, t?p. 41 tr.206.
4
Vi?n Mác - Lênin, V. I. Lênin và Qu?c t? C?ng s?n, Nxb. Sách chtnh tr?, Mát-xcâ-va, 1970, Ti?ng
Nga, tr199.

57
2. Th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
2.1. Tính t -t y du khách quan c oa th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai
H?c thuy?t hình thái kinh t?- xã h?i c?a ch? ngh?a Mác- Lênin đm ch? rõ: l?ch s?
xã h?i đm tr?i qua 5 hình thái kinh t?- xã h?i: C?ng s?n nguyên th?y, chi?m h?u nô l?,
phong ki?n, tm b?n ch? ngh?a vj c?ng s?n ch? ngh?a. So v?i các hình thái kinh t? xã
h?i đm xu?t hi?n trong l?ch s?, hình thái kinh t?- xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a cy s? khác
bi?t v? ch?t, trong đy không cy giai c?p đ?i kháng, con ngm?i t?ng bm?c tr? thành
ngm?i t? do…,. B?i v?y, theo quan đi?m c?a ch? ngh?a Mác- Lênin, t? ch? ngh?a tm
b?n lên ch? ngh?a xm h?i t?t y?u ph?i tr?i qua th?i k? quá đ? chính tr?. C. Mác kh?ng
đ?nh: “Gi?a xm h?i tm b?n ch? ngh?a vj xm h?i c?ng s?n ch? ngh?a lj m?t th?i k? c?i
bi?n cách m?ng t? xm h?i njy sang xm h?i kia. Thtch ?ng v?i th?i k? ?y lj m?t th?i k?
quá đ? chtnh tr?, vj nhj nm?c c?a th?i k? ?y không th? lj cái gu khác hân lj n?n
chuyên chtnh cách m?ng c?a giai c?p vô s?n”
1
. V.I.Lênin trong đi?u ki?n nm?c Nga
xô- vi?t c?ng kh?ng đ?nh: “V? lý lu?n, không th? nghi ng? gu đm?c r?ng gi?a ch?
ngh?a tm b?n và ch? ngh?a c?ng s?n, có m?t th?i k? quá đ? nh?t đ?nh”
2
. Kh?ng đ?nh
tính t?t y?u c?a th?i k? quá đ?, đ?ng th?i các nhà sáng l?p ch? ngh?a xa h?i khoa h?c
c?ng phân bi?t có hai lo?i quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a c?ng s?n: 1) Quá
đ a tr óc ti dp t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a c?ng s?n đ?i v?i nh?ng nm?c đm tr?i qua
ch? ngh?a tm b?n phát tri?n. Cho đ?n nay th?i k? quá đ? tr?c ti?p lên ch? ngh?a c?ng
s?n t? ch? ngh?a tm b?n phát tri?n chma t?ng di?n ra; 2) Quá đ a gián ti dp t? ch? ngh?a
tm b?n lên ch? ngh?a c?ng s?n đ?i v?i nh?ng nm?c chma tr?i qua ch? ngh?a tm b?n phát
tri?n. Trên th? gi?i m?t th? k? qua, k? c? Liên Xô vj các nm?c ông Âu trm?c đây,
Trung Qu?c, Vi?t Nam và m?t s? nm?c xã h?i ch? ngh?a khác ngjy nay, theo đ~ng l?
lu?n Mác - Lênin, đ?u đang tr?i qua th?i k? quá đ? gián ti?p v?i nh?ng trunh đ? phát
tri?n khác nhau.
Xu?t phát t? quan đi?m cho r?ng: ch? ngh?a c?ng s?n không ph?i là m?t tr?ng
thái c?n sáng t?o ra , không ph?i là m?t l? tm?ng mà hi?n th?c ph?i tuân theo mà là k?t
qu? c?a phong trào hi?n th?c, các nhà sáng l?p ch? ngh?a xm h?i khoa h?c cho r?ng:
Các nm?c l?c h?u v?i s? gi~p đ? c?a giai c?p vô s?n đm chi?n th?ng có th? rút ng?n
đm?c quá trình phát tri?n: “v?i s? gi~p đ? c?a giai c?p vô s?n đm chi?n th?ng, các dân
t?c l?c h?u có th? rút ng?n khá nhi?u quá trình phát tri?n c?a mình lên xã h?i xã h?i
ch? ngh?a vj tránh đm?c ph?n l?n nh?ng đau kh? và ph?n l?n các cu?c đ?u tranh mà
chúng ta b?t bu?c ph?i tr?i qua ? Tây Âu”
3
. C.Mác, khi tìm hi?u v? nm?c Nga c?ng ch?
rõ: “Nm?c Nga… cy th? không c?n tr?i qua đau kh? c?a ch? đ? (ch? đ? tm b?n ch? ngh?a -

1
C. Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1983, t–p 19, tr. 47.
2
V.I.Lênin, Toàn t 5p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva. 1977, t?p 39, tr. 309-310.
3
T? đi?n Ch? ngh?a c?ng s?n khoa h?c, Nxb S? th?t, Hà N?i, 1986, tr. 55.

58
TG) mà v?n chi?m đo?t đm?c m?i thành qu? c?a ch? đ? ?y”
1
.
V?n d?ng và phát tri?n quan đi?m c?a C. Mác vj Ph.ngghen trong đi?u ki?n
m?i, sau cách m?ng tháng Mm?i, V.I.Lênin kh?ng đ?nh: “v?i s? gi~p đ? c?a giai c?p
vô s?n các nm?c tiên ti?n, các nm?c l?c h?u có th? ti?n t?i ch? đ? xô - vi?t, và qua
nh?ng giai đo?n phát tri?n nh?t đ?nh, ti?n t?i ch? ngh?a c?ng s?n không ph?i tr?i qua giai
đo?n phát tri?n tm b?n ch? ngh?a (hi?u theo ngh?a con đm?ng rút ng?n - TG)”
2
.
Quán tri?t và v?n d?ng, phát tri?n sáng t?o nh?ng lý c?a ch? ngh?a Mác- Lênin,
trong th?i đ?i ngay nay, th?i đ?i quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i trên
ph?m vi toàn th? gi?i, chúng ta có th? kh?ng đ?nh: V?i l?i th? c?a th?i đ?i, trong b?i
c?nh toàn c?u hóa và cách m?ng công nghi?p 4.0, các nm?c l?c h?u, sau khi giành
đm?c chính quy?n, dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n có th? ti?n th?ng lên ch?
ngh?a xm h?i ch? ngh?a b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a.
2.2. ?c đi hm th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai
Th?c ch?t c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i là th?i k? c?i bi?n cách m?ng
t? xm h?i ti?n tm b?n ch? ngh?a vj tm b?n ch? ngh?a sang xm h?i xm h?i ch? ngh?a. Xm
h?i c?a th?i k? quá đ? lj xm h?i cy s? đan xen c?a nhi?u tjn dm v? m?i phmâng di?n
kinh t?, đ?o đ?c, tinh th?n c?a ch? ngh?a tm b?n và nh?ng y?u t? m?i mang tính ch?t
xã h?i ch? ngh?a c?a ch? ngh?a xm h?i m?i phát sinh chma ph?i là ch? ngh?a xm h?i đm
phát tri?n trên câ s? c?a chính ny.
V? n?i dung, th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i là th?i k? c?i t?o cách m?ng sâu s?c, tri?t
đ? xã h?i tm b?n ch? ngh?a trên t?t c? các l?nh v?c, kinh t?, chính tr?, v n hya, xm h?i, xây d?ng t?ng
bm?c câ s? v?t ch?t- k? thu?t vj đ?i s?ng tinh th?n c?a ch? ngh?a xm h?i. y lj th?i k? lâu dài, gian
kh? b?t đ?u t? khi giai c?p công nhân và nhân dân lao đ?ng gijnh đm?c chính quy?n đ?n khi xây d?ng
thành công ch? ngh?a xm h?i. Có th? khái quát nh?ng đ?c đi?m câ b?n c?a th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i nhm sau:
- Trên l?nh v óc kinh t d
Th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i, v? phmâng di?n kinh t?,
t?t y?u t?n t?i n?n kinh t? nhi?u thành ph?n, trong đy cy thjnh ph?n đ?i l?p. ? c?p t?i
đ?c trmng njy, V.I.Lênin cho r?ng: “V?y thì danh t? quá đ? cy ngh?a lj gu? V?n d?ng
vào kinh t?, có ph?i ny cy ngh?a lj trong ch? đ? hi?n nay có nh?ng thành ph?n, nh?ng
b? ph?n, nh?ng m?nh c?a c? ch? ngh?a tm b?n l?n ch? ngh?a xm h?i không? B?t c? ai
c?ng th?a nh?n là có. Song không ph?i m?i ngm?i th?a nh?n đi?m ?y đ?u suy ngh? xem
các thành ph?n c?a k?t c?u kinh t?- xã h?i khác nhau hi?n có ? Nga, chtnh lj nhm th?
nào?. Mà t?t c? then ch?t c?a v?n đ? l?i chính là ? đy”
3
. Tmâng ?ng v?i nm?c Nga, V.I

1
C. Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1983, t–p. 22, tr. 636.
2
V.I. Lênin, Toàn t 5p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva. 1977, t?p. 41, tr. 295.
3
V.I. Lênin, Toàn t 5p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva. 1978, t?p. 36, tr. 362.

59
Lênin cho r?ng th?i k? quá đ? t?n t?i 5 thành ph?n kinh t?: Kinh t? gia trm?ng; kinh t?
hàng hóa nh?; kinh t? tm b?n; kinh t? tm b?n nhj nm?c; kinh t? xã h?i ch? ngh?a.
- Trên l?nh v óc chính tr p
Th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i v? phmâng di?n chính
tr?, là vi?c thi?t l?p, t ng cm?ng chuyên chính vô s?n mà th?c ch?t c?a nó là vi?c giai
c?p công nhân n?m và s? d?ng quy?n l?c nhj nm?c tr?n áp giai c?p tm s?n, ti?n hành
xây d?ng m?t xã h?i không giai c?p. ây lj s? th?ng tr? v? chính tr? c?a giai c?p công
nhân v?i ch?c n ng th?c hi?n dân ch? đ?i v?i nhân dân, t? ch?c xây d?ng và b?o v?
ch? đ? m?i, chuyên chính v?i nh?ng ph?n t? th đ?ch, ch?ng l?i nhân dân; là ti?p t?c
cu?c đ?u tranh giai c?p gi?a giai c?p vô s?n đm chi?n th?ng nhmng chma ph?i đm tojn
th?ng v?i giai c?p tm s?n đm th?t b?i nhmng chma ph?i th?t b?i hoàn toàn. Cu?c đ?u
tranh di?n ra trong đi?u ki?n m?i- giai c?p công nhân đm tr? thành giai c?p c?m quy?n,
v?i n?i dung m?i- xây d?ng toàn di?n xã h?i m?i, tr?ng tâm là xây d?ng nhj nm?c có
tính kinh t?, và hình th?c m?i- câ b?n là hòa bình t? ch?c xây d?ng.
- Trên l?nh v óc t? t? gng - v n hóa
Th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i còn t?n t?i nhi?u tm
tm?ng khác nhau, ch? y?u lj tm tm?ng vô s?n vj tm tm?ng tm s?n. Giai c?p công nhân
thông qua đ?i ti?n phong c?a munh lj ?ng C?ng s?n t?ng bm?c xây d?ng v n hya vô
s?n, n?n v n hoá m?i xã h?i ch? ngh?a, ti?p thu giá tr? v n hya dân t?c và tinh hoa
v n hya nhân lo?i, b?o đ?m đáp ?ng nhu c?u v n hya- tinh th?n ngjy cjng t ng c?a
nhân dân.
- Trên l?nh v óc xã h ai
Do k?t c?u c?a n?n kinh t? nhi?u thành ph?n qui đ?nh nên trong th?i k? quá đ?
còn t?n t?i nhi?u giai c?p, t?ng l?p và s? khác bi?t gi?a các giai c?p t?ng l?p xã h?i,
các giai c?p, t?ng l?p v?a h?p tác, v?a đ?u tranh v?i nhau. Trong xã h?i c?a th?i k?
quá đ? còn t?n t?i s? khác bi?t gi?a nông thôn, thành th?, gi?a lao đ?ng trí óc và lao
đ?ng chân tay. B?i v?y, th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i, v?
phmâng di?n xã h?i là th?i k? đ?u tranh giai c?p ch?ng áp b?c, b?t công, xóa b? t? n?n
xã h?i và nh?ng tjn dm c?a xã h?i c? đ? l?i, thi?t l?p công b?ng xã h?i trên câ s? th?c
hi?n nguyên t?c phân ph?i theo lao đ?ng là ch? đ?o.
3. Quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i ? Vi?t Nam
3.1. Quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai b t qua ch d đ a t? b Hn ch o ngh?a
Vi?t Nam ti?n lên ch? ngh?a xm h?i trong đi?u ki?n v?a thu–n l?i v?a khy kh n
đan xen, cy nh?ng đ?c trmng câ b?n:
- Xu?t phát t? m?t xm h?i v?n lj thu?c đ?a, n?a phong ki?n, l?c lm?ng s?n xu?t
r?t th?p. ?t nm?c tr?i qua chi?n tranh ác li?t, kpo dji nhi?u th?p k?, h–u qu? đ? l?i còn

60
n?ng n?. Nh?ng tjn dm th?c dân, phong ki?n còn nhi?u. Các th? l?c th đ?ch thm?ng
xuyên tum cách phá ho?i ch? đ? xm h?i ch? ngh?a vj n?n đ?c l–p dân t?c c?a nhân dân ta.
- Cu?c cách m?ng khoa h?c vj công ngh? hi?n đ?i đang di?n ra m?nh m?, cu?n
h~t t?t c? các nm?c ? m?c đ? khác nhau. N?n s?n xu?t v–t ch?t vj đ?i s?ng xm h?i đang
trong quá trunh qu?c t? hoá sâu s“c, ?nh hm?ng l?n t?i nh?p đ? phát tri?n l?ch s? vj
cu?c s?ng các dân t?c. Nh?ng xu th? đy v?a t?o th?i câ phát tri?n nhanh cho các nm?c,
v?a đ?t ra nh?ng thách th?c gay g“t.
- Th?i đ?i ngjy nay v?n lj th?i đ?i quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm
h?i, cho d ch? đ? xm h?i ch? ngh?a ? Liên Xô vj ông Âu s?p đ?. Các nm?c v?i ch?
đ? xm h?i vj trunh đ? phát tri?n khác nhau cng t?n t?i, v?a h?p tác v?a đ?u tranh,
c?nh tranh gay g“t vu l?i tch qu?c gia, dân t?c. Cu?c đ?u tranh c?a nhân dân các nm?c
vu hoj bunh, đ?c l–p dân t?c, dân ch?, phát tri?n vj ti?n b? xm h?i d g?p nhi?u khy
kh n, thách th?c, song theo quy lu–t ti?n hoá c?a l?ch s?, loji ngm?i nh?t đ?nh s? ti?n
t?i ch? ngh?a xm h?i.
Quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a lj s? l?a ch?n duy
nh?t đ~ng, khoa h?c, ph?n ánh đ~ng qui lu?t phát tri?n khách quan c?a cách m?ng Vi?t
Nam trong th?i đ?i ngjy nay. Cmâng l?nh n m 1930 c?a ?ng đm ch? rõ: Sau khi hoàn
thành cách m?ng dân t?c, dân ch? nhân dân, s? ti?n lên ch? ngh?a xm h?i. ây lj s? l?a
ch?n d?t khoát vj đ~ng đ?n c?a ?ng, đáp ?ng nguy?n v?ng thi?t tha c?a dân t?c,
nhân dân, ph?n ánh xu th? phát tri?n c?a th?i đ?i, phù h?p v?i quan đi?m khoa h?c,
cách m?ng và sáng t?o c?a ch? ngh?a Mác - Lênin.
Quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a, nhm ?i h?i IX
c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam xác đ?nh: Con đm?ng đi lên c?a nm?c ta lj s? phát tri?n
quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a, t?c lj b? qua vi?c xác l–p
v? trt th?ng tr? c?a quan h? s?n xu?t vj ki?n tr~c thm?ng t…ng tm b?n ch? ngh?a, nhmng
ti?p thu, k? th?a nh?ng thjnh t?u mj nhân lo?i đm đ?t đm?c dm?i ch? đ? tm b?n ch?
ngh?a, đ?c bi?t v? khoa h?c vj công ngh?, đ? phát tri?n nhanh l?c lm?ng s?n xu?t, xây
d?ng n?n kinh t? hi?n đ?i.
ây lj tm tm?ng m?i, ph?n ánh nh–n th?c m?i, tm duy m?i c?a ?ng ta v? con
đm?ng đi lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a. Tm tm?ng njy c…n
đm?c hi?u đ…y đ? v?i nh?ng n?i dung sau đây:
Th q nh -t, quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a lj con
đm?ng cách m?ng t?t y?u khách quan, con đm?ng xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá
đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c ta.
Th q hai, quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a, t?c lj b?
qua vi?c xác l–p v? trt th?ng tr? c?a quan h? s?n xu?t vj ki?n tr~c thm?ng t…ng tm b?n
ch? ngh?a. i?u đy cy ngh?a lj trong th?i k? quá đ? còn nhi?u hunh th?c s? h?u, nhi?u

61
thjnh ph…n kinh t?, song s? h?u tm nhân tm b?n ch? ngh?a vj thjnh ph…n kinh t? tm
nhân tm b?n tm b?n ch? ngh?a không chi?m vai trò ch? đ?o; th?i k? quá đ? còn nhi?u
hunh th?c phân ph?i, ngoji phân ph?i theo lao đ?ng v?n lj ch? đ?o còn phân ph?i theo
m?c đ? đyng gyp vj qu? ph~c l?i xm h?i; th?i k? quá đ? v?n còn quan h? byc l?t vj b?
byc l?t, song quan h? byc l?t tm b?n ch? ngh?a không gi? vai trò th?ng tr?.
Th q ba, quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a đòi h?i
ph?i ti?p thu, k? th?a nh?ng thjnh t?u mj nhân lo?i đm đ?t đm?c dm?i ch? ngh?a tm
b?n, đ?c bi?t lj nh?ng thjnh t?u v? khoa h?c vj công ngh?, thjnh t?u v? qu?n l? đ?
phát tri?n xm h?i, qu?n l? phát tri?n xm h?i, đ?c bi?t lj xây d?ng n?n kinh t? hi?n đ?i,
phát tri?n nhanh l?c lm?ng s?n xu?t.
Th q t?, quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a lj t?o ra s?
bi?n đ?i v? ch?t c?a xã h?i trên t?t c? các l?nh v?c, là s? nghi?p r?t khy kh n, ph?c
t?p, lâu dài v?i nhi?u ch?ng đm?ng, nhi?u hình th?c t? ch?c kinh t?, xã h?i có tính ch?t
quá đ? đòi h?i phái có quy?t tâm chính tr? cao và khát v?ng l?n c?a tojn ?ng, toàn dân.
3.2. Nh wng đ ?c tr?ng c oa ch o ngh?a xã h ai và ph??ng h? cng xây d yng ch o ngh?a
xã h ai g Vi Ot Nam hi On nay
3.2.1.Nh wng đ ?c tr?ng b Hn ch -t c oa ch o ngh?a xm h ai Vi lt Nam
V?n d?ng sáng t?o và phát tri?n ch? ngh?a Mác- Lênin vjo đi?u ki?n c? th? c?a
Vi?t Nam, t?ng k?t th?c ti?n quá trình cách m?ng Vi?t Nam, nh?t lj qua hân 30 n m
đ?i m?i, nh?n th?c c?a ?ng và nhân dân dân ta v? ch? ngh?a xm h?i vj con đm?ng đi
lên ch? ngh?a xm h?i ngày càng sáng r?. ?i h?i IV (1976), nh?n th?c c?a ?ng ta v?
ch? ngh?a xm h?i vj con đm?ng phát tri?n c?a cách m?ng nm?c ta m?i d?ng ? m?c đ?
đ?nh hm?ng: Trên câ s? phmâng hm?ng đ~ng, hmy hjnh đ?ng th?c t? cho câu tr? l?i.
?n ?i h?i VII, nh?n th?c c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam v? ch? ngh?a xm h?i và con
đm?ng đi lên ch? ngh?a đm sáng t? hân, không ch? d?ng ? nh?n th?c đ?nh hm?ng, đ?nh
tính mà t?ng bm?c đ?t t?i trunh đ? đunh hunh, đ?nh lm?ng. Cmâng l?nh xây d?ng đ?t
nm?c trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i (1991), đm xác đ?nh mô hình ch? ngh?a
xã h?i ? nm?c ta v?i sáu đ?c trmng
1
. ?n ?i h?i XI, trên câ s? t?ng k?t 25 n m đ?i
m?i, nh?n th?c c?a ?ng ta v? ch? ngh?a xm h?i vj con đm?ng đi lên ch? ngh?a xm h?i
đm cy bm?c phát tri?n m?i. Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i (b? sung, phát tri?n n m 2011) đm phát tri?n mô hình ch? ngh?a xm h?i
Vi?t Nam v?i tám đ?c trmng, trong đy cy đ?c trmng v? m?c tiêu, b?n ch?t, n?i dung

1
1) Do nhân dân lao đ?ng làm ch?; 2) Có m?t n?n kinh t? phát tri?n cao d?a trên l?c lm?ng satn
xu?t hi?n đa?i và ch? đ? công h?u v? các tm li?u satn xu?t ch? y?u; 3) Có n?n v n hya tiên ti?n, đ?m
đj b?n s?c dân t?c; 4) Con ngm?i đm?c gi?i phóng kh?i áp b?c, bóc l?t, b?t công, làm theo n ng l?c,
hm?ng theo lao đ?ng, có cu?c s?ng ?m no, t? do h?nh ph~c, cy đi?u ki?n phát tri?n toàn di?n cá nhân;
5) Các dân t?c trong nm?c bình đ?ng, đojn k?t và giúp đ? l?n nhau cng ti?n b?; 6) Có quan h? h?u
ngh? và h?p tác v?i nhân dân t?t c? các nm?c trên th? gi?i”.

62
c?a xã h?i xã h?i ch? ngh?a mj nhân dân ta xây d?ng, đy lj:
M at là: Dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh.
Hai là: Do nhân dân ljm ch?.
Ba là: Cy n?n kinh t? phát tri?n cao d?a trên l?c lm?ng s?n xu?t hi?n đ?i vj
quan h? s?n xu?t ti?n b? ph h?p.
B vn là: Cy n?n v n hya tiên ti?n, đ–m đj b?n s“c dân t?c.
N m là: Con ngm?i cy cu?c s?ng ?m no, t? do, h?nh ph~c, cy đi?u ki?n phát
tri?n tojn di?n.
Sáu là: Các dân t?c trong c?ng đ?ng Vi?t Nam bunh đ?ng, đojn k?t, tôn tr?ng
vj gi~p nhau cng phát tri?n.
B Hy là: Cy Nhj nm?c pháp quy?n xm h?i ch? ngh?a c?a nhân dân, do nhân dân,
vu nhân dân do ?ng C?ng s?n lmnh đ?o.
Tám là: Cy quan h? h?u ngh? vj h?p tác v?i các nm?c trên th? gi?i
1
.
3.2.2 Ph??ng h? cng xây d óng ch o ngh?a xm h ai g Vi lt Nam hi ln nay
Trên câ s? xác đ?nh rõ m?c tiêu, đ?c trmng c?a ch? ngh?a xm hôi, nh?ng nhi?m
v? c?a s? nghi?p xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, ?ng
ta, đm xác đ?nh tám phmâng hm?ng câ b?n đòi h?i tojn ?ng, toàn quân và toàn dân ta
c?n nêu cao tinh th?n cách m?ng ti?n công, ý chí t ? l?c t? cm?ng, phát huy m?i ti?m
n ng vj trt tu?, t?n d?ng th?i câ, vm?t qua thách th?c xây d?ng đ?t nm?c ta to đ?p hân,
đjng hojng hân.
Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i (1991) xác
đ?nh 7 phmâng hm?ng câ b?n ph?n ánh con đm?ng quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c
ta
2
. ?i h?i XI, trong Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i quá đ? lên ch? ngh?a xm

1
http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-xi/cuong-
linh-xay-dung-dat-nuoc-trong-thoi-ky-qua-do-len-chu-nghia-xa-hoi-bo-sung-phat-trien-nam-2011-
1528
2
1) xây d?ng Nhj nm?c xm h?i ch? ngh?a, Nhj nm?c c?a nhân dân, do nhân dân, vu nhân dân, l?y liên
minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj t…ng l?p trt th?c ljm n?n t?ng, do đ?ng c?ng s?n
lmnh đ?o. Th?c hi?n đ…y đ? quy?n dân ch? c?a nhân dân, gi? nghiêm k? cmâng xm h?i, chuyên chtnh
v?i m?i hjnh đ?ng xâm ph?m l?i tch c?a T? qu?c vj c?a nhân dân; 2) phát tri?n l?c lm?ng s?n xu?t,
công nghi?p hoá đ?t nm?c theo hm?ng hi?n đ?i g“n li?n v?i phát tri?n m?t n?n nông nghi?p tojn di?n
lj nhi?m v? trung tâm nh?m t?ng bm?c xây d?ng câ s? v–t ch?t - k? thu–t c?a ch? ngh?a xm h?i, không
ng?ng nâng cao n ng su?t lao đ?ng xm h?i vj c?i thi?n đ?i s?ng nhân dân; 3) ph h?p v?i s? phát tri?n
c?a l?c lm?ng s?n xu?t, thi?t l–p t?ng bm?c quan h? s?n xu?t xm h?i ch? ngh?a t? th?p đ?n cao v?i s?
đa d?ng v? hunh th?c s? h?u. Phát tri?n n?n kinh t? hjng hoá nhi?u thjnh ph…n theo đ?nh hm?ng xm h?i
ch? ngh?a, v–n hjnh theo câ ch? th? trm?ng cy s? qu?n l? c?a Nhj nm?c. Kinh t? qu?c doanh vj kinh t?
t–p th? ngjy cjng tr? thjnh n?n t?ng c?a n?n kinh t? qu?c dân. Th?c hi?n nhi?u hunh th?c phân ph?i,
l?y phân ph?i theo k?t qu? lao đ?ng vj hi?u qu? kinh t? lj ch? y?u;4) ti?n hjnh cách m?ng xm h?i ch?
ngh?a trên l?nh v?c tm tm?ng vj v n hoá ljm cho th? gi?i quan Mác - Lênin vj tm tm?ng, đ?o đ?c H?

63
h?i (B? sung và phát tri?n n m 2011) xác đ?nh 8 phmâng hm?ng, ph?n ánh con đm?ng
đi lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c ta, đy lj:
M at là, đ?y m?nh công nghi?p hoá, hi?n đ?i hoá đ?t nm?c g“n v?i phát tri?n
kinh t? tri th?c, b?o v? tji nguyên, môi trm?ng.
Hai là, phát tri?n n?n kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a.
Ba là, xây d?ng n?n v n hoá tiên ti?n, đ–m đj b?n s“c dân t?c; xây d?ng con
ngm?i, nâng cao đ?i s?ng nhân dân, th?c hi?n ti?n b? vj công b?ng xm h?i.
B vn là, b?o đ?m v?ng ch“c qu?c phòng vj an ninh qu?c gia, tr–t t?, an tojn xm h?i.
N m là, th?c hi?n đm?ng l?i đ?i ngo?i đ?c l–p, t? ch?, hoj bunh, h?u ngh?, h?p
tác vj phát tri?n; ch? đ?ng vj ttch c?c h?i nh–p qu?c t?.
Sáu là, xây d?ng n?n dân ch? xm h?i ch? ngh?a, th?c hi?n đ?i đojn k?t tojn dân
t?c, t ng cm?ng vj m? r?ng m?t tr–n dân t?c th?ng nh?t.
B Hy là, xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xm h?i ch? ngh?a c?a nhân dân, do nhân
dân, vì nhân dân.
Tám là, xây d?ng ?ng trong s?ch, v?ng m?nh.
Trong quá trunh th?c hi?n các phmâng hm?ng câ b?n đy, ?ng yêu c…u ph?i đ?c
bi?t ch~ tr?ng n“m v?ng vj gi?i quy?t t?t các m?i quan h? l?n: quan h? gi?a đ?i m?i,
?n đ?nh vj phát tri?n; gi?a đ?i m?i kinh t? vj đ?i m?i chtnh tr?; gi?a kinh t? th? trm?ng
vj đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a; gi?a phát tri?n l?c lm?ng s?n xu?t vj xây d?ng, hojn
thi?n t?ng bm?c quan h? s?n xu?t xm h?i ch? ngh?a; gi?a t ng trm?ng kinh t? vj phát
tri?n v n hoá, th?c hi?n ti?n b? vj công b?ng xm h?i; gi?a xây d?ng ch? ngh?a xm h?i
vj b?o v? T? qu?c xm h?i ch? ngh?a; gi?a đ?c l–p, t? ch? vj h?i nh–p qu?c t?; gi?a
?ng lmnh đ?o, Nhj nm?c qu?n l?, nhân dân ljm ch?;... Không phi?n di?n, c?c đoan,
duy ý chí.

Cht Minh gi? v? trt ch? đ?o trong đ?i s?ng tinh th…n xm h?i. K? th?a vj phát huy nh?ng truy?n th?ng
v n hoá t?t đ?p c?a t?t c? các dân t?c trong nm?c, ti?p thu nh?ng tinh hoa v n hoá nhân lo?i, xây d?ng
m?t xm h?i dân ch?, v n minh vu l?i tch chân chtnh vj ph?m giá con ngm?i, v?i trunh đ? tri th?c, đ?o
đ?c, th? l?c vj th?m m? ngjy cjng cao. Ch?ng tm tm?ng, v n hoá ph?n ti?n b?, trái v?i nh?ng truy?n
th?ng t?t đ?p c?a dân t?c vj nh?ng giá tr? cao qu? c?a loji ngm?i, trái v?i phmâng hm?ng đi lên ch?
ngh?a xm h?i; 5) th?c hi?n chtnh sách đ?i đojn k?t dân t?c, c?ng c? vj m? r?ng M?t tr–n dân t?c th?ng
nh?t, t–p h?p m?i l?c lm?ng ph?n đ?u vu s? nghi?p dân giju, nm?c m?nh. Th?c hi?n chtnh sách đ?i
ngo?i hoj bunh, h?p tác vj h?u ngh? v?i t?t c? các nm?c; trung thjnh v?i ch? ngh?a qu?c t? c?a giai c?p
công nhân, đojn k?t v?i các nm?c xm h?i ch? ngh?a, v?i t?t c? các l?c lm?ng đ?u tranh vu hoj bunh, đ?c
l–p dân t?c, dân ch? vj ti?n b? xm h?i trên th? gi?i; 6) xây d?ng ch? ngh?a xm h?i vj b?o v? T? qu?c lj
hai nhi?m v? chi?n lm?c c?a cách m?ng Vi?t Nam. Trong khi đ?t lên hjng đ…u nhi?m v? xây d?ng đ?t
nm?c, nhân dân ta luôn luôn nâng cao c?nh giác, c?ng c? qu?c phòng, b?o v? an ninh chtnh tr?, tr–t t?
an tojn xm h?i, b?o v? T? qu?c vj các thjnh qu? cách m?ng; 7) xây d?ng ?ng trong s?ch, v?ng
m?nh v? chính tr?, tm tm?ng và t? ch?c ngang t?m nhi?m v?, b?o đ?m cho ?ng làm tròn trách nhi?m
lmnh đ?o s? nghi?p cách m?ng xã h?i ch? ngh?a ? nm?c ta.

64
Th?c hi?n tám phmâng hm?ng vj gi?i quy?t thjnh công nh?ng m?i quan h? l?n
chtnh lj đma cách m?ng nm?c ta theo đ~ng con đm?ng phát tri?n quá đ? lên ch? ngh?a
xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a ? nm?c ta.
T?ng k?t 30 n m đ?i m?i, đ?t nm?c ta đm đ?t đm?c nh?ng thành t?u to l?n, có ý
ngh?a l?ch s? trên con đm?ng xây d?ng ch? ngh?a xm h?i và b?o v? T? qu?c xã h?i ch?
ngh?a ?i h?i XII c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2016) t? bài h?c kinh nghi?m c?a 30
n m đ?i m?i, trong quá trunh đ?i m?i ph?i ch? đ?ng, không ng?ng sáng t?o trên câ s?
kiên đ?nh m?c tiêu đ?c l?p dân t?c và ch? ngh?a xm h?i, v?n d?ng sáng t?o và phát tri?n
ch? ngh?a Mác - Lênin, tm tm?ng H? Chí Minh, k? th?a và phát huy truy?n th?ng dân
t?c, ti?p thu tinh hoa v n hya nhân lo?i, v?n d?ng kinh nghi?m qu?c t? phù h?p v?i
Vi?t Nam, đm xác đ?nh m?c tiêu t? nay đ?n gi?a th? k? XXI, tojn ?ng, toàn dân ta
ph?i ra s?c “ T ng cm?ng xây d?ng ?ng trong s?ch, v?ng m?nh, nâng cao n ng l?c
lmnh đ?o và s?c chi?n đ?u c?a ?ng, xây d?ng h? th?ng chính tr? v?ng m?nh. Phát huy
s?c m?nh toàn dân t?c và dân ch? xã h?i ch? ngh?a. ?y m?nh toàn di?n, đ?ng b?
công cu?c đ?i m?i; phát tri?n kinh t? nhanh, b?n v?ng, ph?n đ?u s?m đma nm?c ta câ
b?n tr? thjnh nm?c công nghi?p theo hm?ng hi?n đ?i”
1
. ? th?c hi?n thành công các
m?c tiêu trên, tojn ?ng, toàn dân ta c?n nêu cao tinh th?n cách m?ng ti?n công, ý chí
t? l?c t? cm?ng, phát huy m?i ti?m n ng vj trt tu?, t?n d?ng th?i câ, vm?t qua thách
th?c, quán tri?t và th?c hi?n t?t 12 nhi?m v? câ b?n sau đây:
(1) Phát tri?n kinh t? nhanh và b?n v?ng; t ng trm?ng kinh t? cao hân 5 n m
trm?c trên câ s? gi? v?ng ?n đ?nh kinh t? v? mô, đ?i m?i mô hunh t ng trm?ng, câ c?u
l?i n?n kinh t?; đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa, chú tr?ng công nghi?p hóa,
hi?n đ?i hóa nông nghi?p, nông thôn g?n v?i xây d?ng nông thôn m?i; phát tri?n kinh
t? tri th?c, nâng cao trunh đ? khoa h?c, công ngh? c?a các ngjnh, l?nh v?c; nâng cao
n ng su?t, ch?t lm?ng, hi?u qu?, s?c c?nh tranh c?a n?n kinh t?; xây d?ng n?n kinh t?
đ?c l?p, t? ch?, tham gia có hi?u qu? vào m?ng s?n xu?t và chu?i giá tr? toàn c?u.
(2) Ti?p t?c hoàn thi?n th? ch?, phát tri?n kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i
ch? ngh?a; nâng cao hi?u l?c, hi?u qu?, k? lu?t, k? cmâng, công khai, minh b?ch trong
qu?n lý kinh t?, n ng l?c qu?n lý c?a Nhj nm?c vj n ng l?c qu?n tr? doanh nghi?p.
(3) ?i m?i c n b?n và toàn di?n giáo d?c, đjo t?o, nâng cao ch?t lm?ng ngu?n
nhân l?c; đ?y m?nh nghiên c?u, phát tri?n, ?ng d?ng khoa h?c, công ngh?; phát huy
vai trò qu?c sách hjng đ?u c?a giáo d?c, đjo t?o và khoa h?c, công ngh? đ?i v?i s?
nghi?p đ?i m?i và phát tri?n đ?t nm?c.

1
http://tulieuvankien.dangcongsan.vn/ban-chap-hanh-trung-uong-dang/dai-hoi-dang/lan-thu-xii/bao-
cao-chinh-tri-cua-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xi-tai-dai-hoi-dai-bieu-toan-quoc-lan-thu-xii-
cua-dang-1600

65
(4) Xây d?ng n?n v n hya Vi?t Nam tiên ti?n, đ?m đj b?n s?c dân t?c, con
ngm?i Vi?t Nam phát tri?n toàn di?n đáp ?ng yêu c?u phát tri?n b?n v?ng đ?t nm?c và
b?o v? v?ng ch?c T? qu?c xã h?i ch? ngh?a.
(5) Qu?n lý t?t s? phát tri?n xã h?i; b?o đ?m an sinh xã h?i, nâng cao phúc l?i
xã h?i; th?c hi?n t?t chính sách v?i ngm?i có công; nâng cao ch?t lm?ng ch m syc s?c
kho? nhân dân, ch?t lm?ng dân s?, ch?t lm?ng cu?c s?ng c?a nhân dân; th?c hi?n t?t
chtnh sách lao đ?ng, vi?c làm, thu nh?p; xây d?ng môi trm?ng s?ng lành m?nh, v n
minh, an toàn.
(6) Khai thác, s? d?ng và qu?n lý hi?u qu? tài nguyên thiên nhiên; b?o v? môi
trm?ng; ch? đ?ng phòng, ch?ng thiên tai, ?ng phó v?i bi?n đ?i khí h?u.
(7) Kiên quy?t, kiên tru đ?u tranh b?o v? v?ng ch?c đ?c l?p, ch? quy?n, th?ng
nh?t, toàn v?n lãnh th? c?a T? qu?c, b?o v? ?ng, Nhj nm?c, nhân dân và ch? đ? xã
h?i ch? ngh?a; gi? v?ng an ninh chính tr?, tr?t t?, an toàn xã h?i. C?ng c?, t ng cm?ng
qu?c phòng, an ninh. Xây d?ng n?n qu?c phòng toàn dân, n?n an ninh nhân dân v?ng
ch?c; xây d?ng l?c lm?ng v? trang nhân dân cách m?ng, chính quy, tinh nhu?, t?ng
bm?c hi?n đ?i, mu tiên hi?n đ?i hóa m?t s? quân ch?ng, binh ch?ng, l?c lm?ng.
(8) Th?c hi?n đm?ng l?i đ?i ngo?i đ?c l?p, t? ch?, đa phmâng hya, đa d?ng hóa,
ch? đ?ng và tích c?c h?i nh?p qu?c t?; gi? v?ng môi trm?ng hòa bình, ?n đ?nh, t?o
đi?u ki?n thu?n l?i cho s? nghi?p xây d?ng và b?o v? T? qu?c; nâng cao v? th?, uy tín
c?a Vi?t Nam trong khu v?c và trên th? gi?i.
(9) Hoàn thi?n, phát huy dân ch? xã h?i ch? ngh?a vj quy?n làm ch? c?a nhân
dân; không ng?ng c?ng c?, phát huy s?c m?nh c?a kh?i đ?i đojn k?t toàn dân t?c;
t ng cm?ng s? đ?ng thu?n xã h?i; ti?p t?c đ?i m?i n?i dung vj phmâng th?c ho?t đ?ng
c?a M?t tr?n T? qu?c vj các đojn th? nhân dân.
(10) Ti?p t?c hoàn thi?n Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a, xây d?ng b?
máy nhj nm?c tinh g?n, trong s?ch, v?ng m?nh; hoàn thi?n h? th?ng pháp lu?t, đ?y
m?nh c?i cách hành chính, c?i cách tm pháp, xây d?ng đ?i ng? cán b?, công ch?c, viên
ch?c có ph?m ch?t, n ng l?c đáp ?ng yêu c?u, nhi?m v?; phát huy dân ch?, t ng
cm?ng trách nhi?m, k? lu?t, k? cmâng; đ?y m?nh đ?u tranh phòng, ch?ng tham nh?ng,
lãng phí, quan liêu, t? n?n xã h?i và t?i ph?m.
(11) Xây d?ng ?ng trong s?ch, v?ng m?nh, nâng cao n ng l?c lmnh đ?o, t ng
cm?ng b?n ch?t giai c?p công nhân và tính tiên phong, s?c chi?n đ?u, phát huy truy?n
th?ng đojn k?t, th?ng nh?t c?a ?ng; ng n ch?n, đ?y lùi tình tr?ng suy thoái v? tm
tm?ng chính tr?, đ?o đ?c, l?i s?ng, nh?ng bi?u hi?n "t? di?n bi?n", "t? chuy?n hóa"
trong n?i b?. ?i m?i m?nh m? công tác cán b?, coi tr?ng công tác b?o v? ?ng, b?o
v? chính tr? n?i b?; t ng cm?ng và nâng cao ch?t lm?ng công tác tm tm?ng, lý lu?n, công

66
tác ki?m tra, giám sát và công tác dân v?n c?a ?ng; ti?p t?c đ?i m?i phmâng th?c
lmnh đ?o c?a ?ng.
(12) Ti?p t?c quán tri?t và x? lý t?t các quan h? l?n: quan h? gi?a đ?i m?i, ?n
đ?nh và phát tri?n; gi?a đ?i m?i kinh t? vj đ?i m?i chính tr?; gi?a tuân theo các quy
lu?t th? trm?ng và b?o đ?m đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a; gi?a phát tri?n l?c lm?ng s?n
xu?t và xây d?ng, hoàn thi?n t?ng bm?c quan h? s?n xu?t xã h?i ch? ngh?a; gi?a Nhà
nm?c và th? trm?ng; gi?a t ng trm?ng kinh t? và phát tri?n v n hya, th?c hi?n ti?n b? và
công b?ng xã h?i; gi?a xây d?ng ch? ngh?a xm h?i và b?o v? T? qu?c xã h?i ch? ngh?a;
gi?a đ?c l?p, t? ch? và h?i nh?p qu?c t?; gi?a ?ng lmnh đ?o, Nhj nm?c qu?n lý, nhân
dân làm ch?;...
?i h?i XII c?ng xác đ?nh 9 m?i quan h? l?n c?n nh?n th?c và gi?i quy?t: Quan
h? gi?a đ?i m?i, ?n đ?nh và phát tri?n; gi?a đ?i m?i kinh t? vj đ?i m?i chính tr?; gi?a
tuân theo các quy lu?t th? trm?ng và b?o đ?m đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a; gi?a phát
tri?n l?c lm?ng s?n xu?t và xây d?ng, hoàn thi?n t?ng bm?c quan h? s?n xu?t xã h?i
ch? ngh?a; gi?a Nhj nm?c và th? trm?ng; gi?a t ng trm?ng kinh t? và phát tri?n v n
hóa, th?c hi?n ti?n b? và công b?ng xã h?i; gi?a xây d?ng ch? ngh?a xm h?i và b?o v?
T? qu?c xã h?i ch? ngh?a; gi?a đ?c l?p, t? ch? và h?i nh?p qu?c t?; gi?a ?ng lãnh
đ?o, Nhj nm?c qu?n lý, nhân dân làm ch?.

C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Phân ttch đi?u ki?n ra đ?i và nh?ng đ?c trmng c?a ch? ngh?a xm h?i? Liên h?
v?i th?c ti?n Vi?t Nam?
2. Phân tích tính t?t y?u, đ?c đi?m c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i?
Liên h? Vi?t Nam?
3. Phân tích lu?n đi?m c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam v? con đm?ng đi lên c?a
nm?c ta lj s? phát tri?n quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i b? qua ch? đ? tm b?n ch? ngh?a?

DANH M?C TÀI LI?U THAM KH?O
1. ?ng C?ng s?n Vi?t Nam, Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá
đ? lên ch? ngh?a xm h?i. Nhà xu?t b?n S? Th?t, Hà N?i, 1991.
2. ?ng C?ng s?n Vi?t Nam, Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá
đ? lên ch? ngh?a xm h?i (B? sung và phát tri?n n m 2011,Nhj xu?t b?n S? Th?t, Hà
N?i 2011.
3. H?i đ?ng trung mâng ch? đ?o biên so?n giáo trình qu?c gia các b? môn Mác -
Lênin, Tm tm?ng H? Chí Minh, Giáo trình ch? ngh?a xm h?i. Nhà xu?t b?n Chính tr?
Qu?c gia, Hà N?i, 2002.

67
4. GS.TS Phùng H?u Phú, GS, TS Lê H?u Ngh?a, GS.TS V? V n Hi?n,
PGS.TS Nguy?n Vi?t Thông… (đ?ng ch? biên), M?t s? v?n đ? lý lu?n - th?c ti?n v?
ch? ngh?a xm h?i và con đm?ng đi lên ch? ngh?a xm h?i ? Vi?t Nam qua 30 n m đ?i
m?i. Nhà xu?t b?n Chính tr? Qu?c gia, Hà N?i, 2016.
5. H?c vi?n Chính tr? qu?c gia H? Chí Minh, Giáo trình Ch? ngh?a xm h?i khoa
h?c, dành cho h? cao c?p lý lu?n chính tr?, H.2018.

68
Chãkng 4
DÂN CH? XÃ H?I CH? NGHÀA
VÀ NHÀ Nl?C XÃ H?I CH? NGHÀA

A. M?C TIÊU
1. V I ki dn th qc: Sinh viên n?m đm?c b?n ch?t c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a
vj nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a nyi chung, ? Vi?t Nam nói riêng.
2. V I k n ng: Sinh viên có kh? n ng v?n d?ng lý lu?n v? dân ch? xã h?i ch?
ngh?a vj nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a vjo vi?c phân tích nh?ng v?n đ? th?c ti?n liên
quan, trm?c h?t là trong công vi?c, nhi?m v? c?a cá nhân.
3. V I t? t? gng: Sinh viên kh?ng đ?nh b?n ch?t ti?n b? c?a n?n dân ch? xã h?i ch?
ngh?a, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a; cy thái đ? phê phán nh?ng quan đi?m sai trái ph?
nh?n tính ch?t ti?n b? c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a
nói chung, ? Vi?t Nam nói riêng.
B. N?I DUNG
1. Dân ch? và dân ch? xã h?i ch? nghÃa
1.1. Dân ch o và s y ra đ ei, phát tri hn c oa dân ch o
1.1.1. Quan ni lm v I dân ch o
Thu?t ng? dân ch? ra đ?i vào kho?ng th? k? th? VII – VI trm?c công nguyên.
Các nhj tm tm?ng L?p c? đ?i đm dng c?m t? “demokratos” đ? nyi đ?n dân ch?, trong
đy Demos lj nhân dân (danh t?) và kratos là cai tr? (đ?ng t?). Theo đy, dân ch? đm?c
hi?u là nhân dân cai tr p vj sau njy đm?c các nhà chính tr? g?i gi?n lm?c là quy In l óc
c oa nhân dân hay quy In l óc thu ac v I nhân dân. N?i dung trên c?a khái ni?m dân ch?
v? câ b?n v?n gi? nguyên cho đ?n ngjy nay. i?m khác bi?t câ b?n gi?a cách hi?u v?
dân ch? th?i c? đ?i và hi?n nay là ? tính ch?t tr?c ti?p c?a m?i quan h? s? h?u quy?n l?c
công c?ng và cách hi?u v? n?i hàm c?a khái ni?m nhân dân.
T? vi?c nghiên c?u các ch? đ? dân ch? trong l?ch s? và th?c ti?n lmnh đ?o cách
m?ng xã h?i ch? ngh?a, các nhà sáng l?p ch? ngh?a Mác - Lênin cho r?ng, dân ch? là
s?n ph?m và là thành qu? c?a quá trunh đ?u tranh giai c?p cho nh?ng giá tr? ti?n b? c?a
nhân lo?i, là m?t hình th?c t? ch?c nhj nm?c c?a giai c?p c?m quy?n, là m?t trong
nh?ng nguyên t?c ho?t đ?ng c?a các t? ch?c chính tr? - xã h?i.
T?u trung l?i, theo quan đi?m c?a ch? ngh?a Mác – Lênin dân ch? có m?t s? n?i
dung câ b?n sau đây:

69
Th q nh -t, v? phmâng di?n quy?n l?c, dân ch o là quy In l óc thu ac v I nhân dân,
nhân dân là ch o nhân c oa nhà n? cc. Dân ch? là quy?n l?i c?a nhân dân - quy?n dân
ch? đm?c hi?u theo ngh?a r?ng. Quy?n l?i c n b?n nh?t c?a nhân dân chính là quy?n
l?c nhj nm?c thu?c s? h?u c?a nhân dân, c?a xã h?i; b? máy nhj nm?c ph?i vì nhân
dân, vì xã h?i mà ph?c v?. Và do v?y, ch? khi m?i quy?n l?c nhj nm?c thu?c v? nhân
dân thu khi đy, m?i có th? đ?m b?o v? c n b?n vi?c nhân dân đm?c hm?ng quy?n làm
ch? v?i tm cách m?t quy?n l?i.
Th q hai, trên phmâng di?n ch? đ? xã h?i vj trong l?nh v?c chính tr?, dân ch o là
m at hình th qc hay hunh thái nhà n? cc, là chính th? dân ch? hay ch? đ? dân ch?.
Th q ba, trên phmâng di?n t? ch?c và qu?n lý xã h?i, dân ch? là m at nguyên t Tc -
nguyên t?c dân ch?. Nguyên t?c này k?t h?p v?i nguyên t?c t?p trung đ? hình thành nguyên
t?c t?p trung dân ch? trong t? ch?c và qu?n lý xã h?i.
Ch? ngh?a Mác – Lênin nh?n m?nh, dân ch? v?i nh?ng tm cách n?u trên ph?i
đm?c coi là m?c tiêu, là ti?n đ? vj c?ng lj phmâng ti?n đ? vmân t?i t? do, gi?i phóng
con ngm?i, gi?i phóng giai c?p và gi?i phóng xã h?i. Dân ch? v?i tm cách m?t hình
th?c t? ch?c thi?t ch? chính tr?, m?t hình th?c hay hunh thái nhj nm?c, nó là m?t ph?m
trù l?ch s?, ra đ?i và phát tri?n g?n li?n v?i nhj nm?c và m?t đi khi nhj nm?c tiêu vong.
Song, dân ch? v?i tm cách m?t giá tr? xã h?i, nó là m?t ph?m tr v?nh vi?n, t?n t?i và
phát tri?n cùng v?i s? t?n t?i và phát tri?n c?a con ngm?i, c?a xã h?i loji ngm?i. Ch?ng
njo con ngm?i và xã h?i loji ngm?i còn t?n t?i, ch?ng nào mà n?n v n minh nhân lo?i
chma b? di?t vong thì ch?ng đy dân ch? v?n còn t?n t?i v?i tm cách m at giá tr p nhân
lo )i chung.
Trên câ s? c?a ch? ngh?a Mác – Lênin vj đi?u ki?n c? th? c?a Vi?t Nam, Ch?
t?ch H? Cht Minh đm phát tri?n dân ch? theo hm?ng (1) Dân ch o tr? cc h dt là m at giá
tr p nhân lo )i chung. Và, khi coi dân ch? là m?t giá tr? xã h?i mang tính toàn nhân lo?i,
Ngm?i đm kh?ng đ?nh: Dân ch o là dân là ch o và dân làm ch o. Ngm?i nyi: “Nm?c ta là
nm?c dân ch?, đ?a v? cao nh?t là dân, vì dân là ch?”
1
. (2) Khi coi dân ch o là m at th h
ch d chính tr p, m at ch d đ a xã h ai, Ngm?i kh?ng đ?nh: “Ch? đ? ta là ch? đ? dân ch?, t?c
lj nhân dân lj ngm?i ch?, mà Chính ph? lj ngm?i đ?y t? trung thành c?a nhân dân”
2
.
R?ng, “chtnh quy?n dân ch? cy ngh?a lj chtnh quy?n do ngm?i dân làm ch?”; vj m?t
khi nm?c ta đm tr? thành m?t nm?c dân ch?, “ch~ng ta lj dân ch?” thu dân ch? lj “dân
làm ch?” vj “dân ljm ch? thì Ch? t?ch, b? trm?ng, th? trm?ng, ?y viên này khác... làm
đ?y t?. Ljm đ?y t? cho nhân dân, ch? không ph?i là quan cách m?ng”
3
.

1
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.1996, t?p.6. tr.515.
2
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.1996, t?p.7, tr.499.
3
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb.CTQG, H. 1996, t?p.6, tr.365; t?p.8, tr.375.

70
Dân ch? cy ngh?a lj m?i quy?n h?n đ?u thu?c v? nhân dân. Dân ph?i th?c s? là
ch? th? c?a xã h?i vj hân n?a, dân ph?i đm?c làm ch? m?t cách toàn di?n: Làm ch?
nhj nm?c, làm ch? xã h?i và làm ch? chính b?n thân mình, làm ch? và s? h?u m?i
n ng l?c sáng t?o c?a mình v?i tm cách ch? th? đtch th?c c?a xã h?i. M?t khác, dân
ch? ph?i bao quát t?t c? các l?nh v?c c?a đ?i s?ng kinh t? - xã h?i, t? dân ch? trong
kinh t?, dân ch? trong chính tr? đ?n dân ch? trong xã h?i và dân ch? trong đ?i s?ng v n
hóa - tinh th?n, tm tm?ng, trong đy hai l?nh v?c quan tr?ng hjng đ?u và n?i b?t nh?t là
dân ch? trong kinh t? và dân ch? trong chính tr?. Dân ch? trong hai l?nh v?c này quy
đ?nh và quy?t đ?nh dân ch? trong xã h?i và dân ch? trong đ?i s?ng v n hya – tinh th?n,
tm tm?ng. Không ch? th?, dân ch? trong kinh t? và dân ch? trong chính tr? còn th? hi?n
tr?c ti?p quy?n con ngm?i (nhân quy?n) và quy?n công dân (dân quy?n) c?a ngm?i
dân, khi dân th?c s? là ch? th? xã h?i và làm ch? xã h?i m?t cách đtch th?c.
Trên câ s? nh?ng quan ni?m dân ch? nêu trên, nh?t là tm tm?ng vì dân c?a H?
Cht Minh, ?ng C?ng s?n Vi?t Nam ch? trmâng xây d?ng ch? đ? dân ch? xã h?i ch?
ngh?a, m? r?ng và phát huy quy?n làm ch? c?a nhân dân. Trong công cu?c đ?i m?i đ?t
nm?c theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a, khi nh?n m?nh phát huy dân ch? đ? t?o ra m?t
đ?ng l?c m?nh m? cho s? phát tri?n đ?t nm?c, ?ng ta đm kh?ng đ?nh, “trong tojn b?
ho?t đ?ng c?a munh, ?ng ph?i quán tri?t tm tm?ng “l?y dân làm g?c”, xây d?ng và
phát huy quy?n làm ch? c?a nhân dân lao đ?ng”
1
. Nh?t là trong th?i k? đ?i m?i, nh?n
th?c v? dân ch? c?a ?ng C?ng s?n Vi?t Nam có nh?ng bm?c phát tri?n m?i: “Tojn
b? t? ch?c và ho?t đ?ng c?a h? th?ng chính tr? nm?c ta trong giai đo?n m?i là nh?m
xây d?ng và t?ng bm?c hoàn thi?n n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a, b?o đ?m quy?n l?c
thu?c v? nhân dân. Dân ch? g?n li?n v?i công b?ng xã h?i ph?i đm?c th?c hi?n trong
th?c t? cu?c s?ng trên t?t c? các l?nh v?c chính tr?, kinh t?, v n hya, xm h?i thông qua
ho?t đ?ng c?a nhj nm?c do nhân dân c? ra và b?ng các hình th?c dân ch? tr?c ti?p.
Dân ch? đi đôi v?i k? lu?t, k? cmâng, ph?i đm?c th? ch? hóa b?ng pháp lu?t và pháp
lu?t b?o đ?m”
2
.
T? nh?ng cách ti?p c?n trên, dân ch? có th? hi?u Dân ch o là m at giá tr p xã h ai
ph Hn ánh nh wng quy In c? b Hn c oa con ng? ei; là m at ph )m trù chính tr p g Tn v ci các
hình th qc t ] ch qc nhà n? cc c oa giai c -p c /m quy In; là m at ph )m trù l pch s u g Tn v ci
quá trunh ra đ ei, phát tri hn c oa l pch s u xã h ai nhân lo )i.
1.1.2 S ó ra đ ei, phát tri hn c oa dân ch o
Nhu c?u v? dân ch? xu?t hi?n t? r?t s?m trong xã h?i t? qu?n c?a c?ng đ?ng th?
t?c, b? l?c. Trong ch? đ? c?ng s?n nguyên th?y đm xu?t hi?n hình th?c manh nha c?a
dân ch? mj Ph.ngghen g?i lj “dân ch o nguyên th oy” hay còn g?i lj “dân ch o quân
s ó”. ?c trmng câ b?n c?a hình th?c dân ch? này là nhân dân b?u ra th? l?nh quân s?

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i ?ng th?i k? đ?i m?i. Nxb CTQG, H.2005, tr.28.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i ?ng th?i k? đ?i m?i. Nxb CTQG, H.2005, tr.327.

71
thông qua “?i h?i nhân dân”. Trong “?i h?i nhân dân”, m?i ngm?i đ?u có quy?n
phát bi?u và tham gia quy?t đ?nh b?ng cách giâ tay ho?c hoan hô, ? đy “?i h?i nhân
dân” vj nhân dân cy quy?n l?c th?t s? (ngh?a lj cy dân ch?), m?c d trunh đ? s?n xu?t
còn kém phát tri?n.
Khi trunh đ? c?a l?c lm?ng s?n xu?t phát tri?n d?n t?i s? ra đ?i c?a ch? đ? tm h?u
vj sau đy lj giai c?p đm ljm cho hunh th?c “dân ch? nguyên th?y” tan rm, n In dân ch o
ch o nô ra đ ei. N?n dân ch? ch? nô đm?c t? ch?c thjnh nhj nm?c v?i đ?c trmng lj dân
tham gia b?u ra Nhj nm?c. Tuy nhiên, “Dân lj ai?”, theo quy đ?nh c?a giai c?p c?m
quy?n ch? g?m giai c?p ch? nô và ph?n nào thu?c v? các công dân t? do (t ng l?,
thmâng gia vj m?t s? trí th?c). a s? còn l?i không ph?i lj “dân” mj lj “nô l?”. H?
không đm?c tham gia vào công vi?c nhj nm?c. Nhm v?y, v? th?c ch?t, dân ch? ch? nô
c?ng ch? th?c hi?n dân ch? cho thi?u s?, quy?n l?c c?a dân đm by h?p nh?m duy trì,
b?o v?, th?c hi?n l?i ích c?a “dân” mj thôi.
Cùng v?i s? tan rã c?a ch? đ? chi?m h?u nô l?, l?ch s? xã h?i loji ngm?i bm?c
vào th?i k? đen t?i v?i s? th?ng tr? c?a nhj nm?c chuyên ch? phong ki?n, ch? đ? dân
ch? ch? nô đm b? xóa b? vj thay vjo đy lj ch? đ? đ?c tài chuyên ch d phong ki dn. S?
th?ng tr? c?a giai c?p trong th?i k? njy đm?c khoác lên chi?c áo th?n bí c?a th? l?c
siêu nhiên. H? xem vi?c tuân theo ý chí c ?a giai c?p th?ng tr? là b?n ph?n c?a mình
trm?c s?c m?nh c?a đ?ng t?i cao. Do đy, ? th?c v? dân ch? vj đ?u tranh đ? th?c hi?n
quy?n làm ch? c?a ngm?i dân đm không cy bm?c ti?n đáng k? nào.
Cu?i th? k? XIV - đ?u XV, giai c?p tm s?n v?i nh?ng tm tm?ng ti?n b? v? t? do,
công b?ng, dân ch? đm m? đm?ng cho s? ra đ?i c?a n?n dân ch o t? s Hn. Ch? ngh?a
Mác – Lênin ch? rõ: Dân ch? tm s?n ra đ?i là m?t bm?c ti?n l?n c?a nhân lo?i v?i
nh?ng giá tr? n?i b?t v? quy?n t? do, bunh đ?ng, dân ch?. Tuy nhiên, do đm?c xây d?ng
trên n?n t?ng kinh t? là ch? đ? tm h?u v? tm li?u s?n xu?t, nên trên th?c t?, n?n dân ch?
tm s?n v?n là n?n dân ch? c?a thi?u s? nh?ng ngm?i n?m gi? tm li?u s?n xu?t đ?i v?i
đ?i đa s? nhân dân lao đ?ng.
Khi cách m?ng xã h?i ch? ngh?a Tháng Mm?i Nga th?ng l?i (1917), m?t th?i đ?i
m?i m? ra – th?i đ?i quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i, nhân dân lao
đ?ng ? nhi?u qu?c gia gijnh đm?c quy?n làm ch? nhj nm?c, làm ch? xã h?i, thi?t l?p
Nhj nm?c công – nông (nhà nm?c xã h?i ch? ngh?a), thi?t l?p n?n dân ch o vô s Hn (dân
ch o xã h ai ch o ngh?a) đ? th?c hi?n quy?n l?c c?a đ?i đa s? nhân dân. ?c trmng câ b?n
c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a lj th?c hi?n quy?n l?c c?a nhân dân - t?c là xây
d?ng nhj nm?c dân ch? th?c s?, dân làm ch? nhj nm?c và xã h?i, b?o v? quy?n l?i cho
đ?i đa s? nhân dân.
Nhm v?y, v?i tm cách lj m?t hunh thái nhj nm?c, m?t ch? đ? chính tr? thì trong
l?ch s? nhân lo?i, cho đ?n nay có ba n?n (ch? đ?) dân ch?. N In dân ch o ch o nô, g?n
v?i ch? đ? chi?m h?u nô l?; n In dân ch o t? s Hn, g?n v?i ch? đ? tm b?n ch? ngh?a; n In

72
dân ch o xã h ai ch o ngh?a, g?n v?i ch? đ? xã h?i ch? ngh?a. Tuy nhiên, mu?n bi?t m?t
nhj nm?c dân ch? có th?c s? hay không ph?i xem trong nhj nm?c ?y dân là ai và b Hn ch -t
c oa ch d đ a xã h ai ?y nhm th? nào?
1.2. Dân ch o xã h ai ch o ngh?a
1.2.1. Quá trunh ra đ ei c oa n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a
Trên câ s? t?ng k?t th?c ti?n quá trình hình thành và phát tri?n các n?n dân ch?
trong l?ch s? và tr?c ti?p nh?t là n?n dân ch? tm s?n, các nhà sáng l?p ch? ngh?a Mác -
Lênin cho r?ng, đ?u tranh cho dân ch? là m?t quá trình lâu dài, ph?c t?p và giá tr? c?a
n?n dân ch? tm s?n chma ph?i là hoàn thi?n nh?t, do đy, t?t y?u xu?t hi?n m?t n?n dân
ch? m?i, cao hân n?n dân ch? tm s?n vj đy chtnh lj n?n dân ch o vô s Hn hay còn g ri là
n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a.
Dân ch? xã h?i ch? ngh?a đm đm?c phôi thai t? th?c ti?n đ?u tranh giai c?p ?
Pháp vj Công xm Pari n m 1871, tuy nhiên, ch? đ?n khi Cách m?ng Tháng Mm?i Nga
thành công v?i s? ra đ?i c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a đ?u tiên trên th? gi?i (1917),
n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a m?i chính th?c đm?c xác l?p. S? ra đ?i c?a n?n dân ch?
xã h?i ch? ngh?a đánh d?u bm?c phát tri?n m?i v? ch?t c?a dân ch?. Quá trình phát
tri?n c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a b?t đ?u t? th?p đ?n cao, t? chma hojn thi?n đ?n
hoàn thi?n. Trong đy, cy s? k? th?a nh?ng giá tr? c?a n?n dân ch? trm?c đy, đ?ng th?i b?
sung và làm sâu s?c thêm nh?ng giá tr? c?a n?n dân ch? m?i.
Theo ch? ngh?a Mác – Lênin: Giai c?p vô s?n không th? hoàn thành cu?c cách
m?ng xã h?i ch? ngh?a, n?u h? không đm?c chu?n b? đ? ti?n t?i cu?c cách m?ng đy
thông qua cu?c đ?u tranh cho dân ch?. R?ng, ch? ngh?a xm h?i không th? duy trì và
th?ng l?i, n?u không th?c hi?n đ?y đ? dân ch?.
Quá trình phát tri?n c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a lj t? th?p t?i cao, t? chma
hoàn thi?n đ?n hoàn thi?n; có s? k? th?a m?t cách ch?n l?c giá tr? c?a các n?n dân ch?
trm?c đy, trm?c h?t là n?n dân ch? tm s?n. Nguyên t?c câ b?n c?a n?n dân ch? xã h?i
ch? ngh?a lj không ng?ng m? r?ng dân ch?, nâng cao m?c đ? gi?i phóng cho nh?ng
ngm?i lao đ?ng, thu hút h? tham gia t? giác vào công vi?c qu?n l? nhj nm?c, qu?n lý
xã h?i. Càng hoàn thi?n bao nhiêu, n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a l?i càng t? tiêu vong
b?y nhiêu. Th?c ch?t c?a s? tiêu vong này theo V.I.Lênin, đy lj ttnh chtnh tr? c?a dân
ch? s? m?t đi trên câ s? không ng?ng m? r?ng dân ch? đ?i v?i nhân dân, xác l?p đ?a
v? ch? th? quy?n l?c c?a nhân dân, t?o đi?u ki?n đ? h? tham gia ngjy cjng đông đ?o
vj ngjy cjng cy ? ngh?a quy?t đ?nh vào s? qu?n l? nhj nm?c, qu?n lý xã h?i (xã h?i t?
qu?n). Quá trunh đy ljm cho dân ch? tr? thành m?t thói quen, m?t t?p quán trong sinh
ho?t xã h?i... đ? đ?n lúc nó không còn t?n t?i nhm m?t th? ch? nhj nm?c, m?t ch? đ?,
t?c là m?t đi ttnh chtnh tr? c?a nó.

73
Tuy nhiên, ch? ngh?a Mác – Lênin c?ng lmu ? đây là quá trình lâu dài, khi xã h?i
đm đ?t trunh đ? phát tri?n r?t cao, xã h?i không còn s? phân chia giai c?p, đy lj xm h?i
c?ng s?n ch? ngh?a đ?t t?i m?c đ? hoàn thi?n, khi đy dân ch? xã h?i ch? ngh?a v?i tm
cách là m?t ch? đ? nhà nm?c c?ng tiêu vong, không còn n?a.
T? nh?ng phân ttch trên đây, cy th? hi?u dân ch o xã h ai ch o ngh?a là n In dân
ch o cao h?n v I ch -t so v ci n In dân ch o t? s Hn, là n In dân ch o mà g đó, m ri quy In l óc
thu ac v I nhân dân, dân là ch o và dân làm ch o; dân ch o và pháp lu 5t n Vm trong s ó
th vng nh -t bi ln ch qng; đ? âc th óc hi ln b Vng nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o ngh?a,
đ ?t d? ci s ó lmnh đ )o c oa Hng C ang s Hn.
C?ng c?n lmu ? r?ng, cho đ?n nay, s? ra đ?i c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a
m?i ch? trong m?t th?i gian ng?n, ? m?t s? nm?c có xu?t phát đi?m v? kinh t?, xã h?i
r?t th?p, l?i thm?ng xuyên b? k? thù t?n công, gây chi?n tranh, do v?y, m?c đ? dân ch?
đ?t đm?c ? nh?ng nm?c này hi?n nay còn nhi?u h?n ch? ? h?u h?t các l?nh v?c c?a đ?i
s?ng xã h?i. Ngm?c l?i, s? ra đ?i, phát tri?n c?a n?n dân ch? tm s?n có th?i gian c?
m?y tr m n m, l?i ? h?u h?t các nm?c phát tri?n (do đi?u ki?n khách quan, ch? quan).
Hân n?a, trong th?i gian qua, đ? t?n t?i và thích nghi, ch? ngh?a tm b?n đm cy nhi?u l?n
đi?u ch?nh v? xã h?i, trong đy quy?n con ngm?i đm đm?c quan tâm ? m?t m?c đ? nh?t
đ?nh (tuy nhiên, b?n ch?t c?a ch? ngh?a tm b?n không thay đ?i). N?n dân ch? tm s?n có
nhi?u ti?n b?, song nó v?n b? h?n ch? b?i b?n ch?t c?a ch? ngh?a tm b?n.
? ch? đ? dân ch? xã h?i ch? ngh?a th?c s? quy?n l?c thu?c v? nhân dân, ngoài
y?u t? giai c?p công nhân lmnh đ?o thông qua ?ng C?ng s?n (m?c dù là y?u t? quan
tr?ng nh?t), đòi h?i c?n nhi?u y?u t? nhm trunh đ? dân trí, xã h?i công dân, vi?c t?o
d?ng câ ch? pháp lu?t đ?m b?o quy?n t? do cá nhân, quy?n làm ch? nhj nm?c và
quy?n tham gia vào các quy?t sách c?a nhj nm?c, đi?u ki?n v?t ch?t đ? th?c thi dân ch?.
1.2.2. B Hn ch -t c oa n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a
Nhm m?i lo?i hình dân ch? khác, dân ch o vô s Hn, theo V.I.Lênin, không ph?i là
ch? đ? dân ch? cho t?t c? m?i ngm?i; nó ch? là dân ch o đ vi v ci qu /n ch~ng lao đ ang
và b p bóc l at; dân ch? vô s?n là ch d đ a dân ch o vì l âi ích c oa đa s v. R?ng, dân ch o
trong ch o ngh?a xm h ai bao quát t -t c H các m ?t c oa đ ei s vng xã h ai, trong đy, dân ch?
trên l?nh v?c kinh t? là câ s?; dân ch? đy cjng hojn thi?n bao nhiêu, càng nhanh t?i
ngày tiêu vong b?y nhiêu. Dân ch? vô s?n lo?i b? quy?n dân ch? c?a t?t c? các giai c?p
lj đ?i tm?ng c?a nhj nm?c vô s?n, ny đma qu?ng đ?i qu?n ch~ng nhân dân lên đ?a v?
c?a ngm?i ch? chân chính c?a xã h?i.
V?i tm cách lj đ?nh cao trong toàn b? l?ch s? ti?n hóa c?a dân ch?, dân ch o xã
h ai ch o ngh?a có b?n ch?t câ b?n sau:
B Hn ch -t chính tr p: Dm?i s? lmnh đ?o duy nh?t c?a m?t đ?ng c?a giai c?p công
nhân (đ?ng Mác - Lênin) mà trên m?i l?nh v?c xã h?i đ?u th?c hi?n quy?n l?c c?a

74
nhân dân, th? hi?n qua các quy?n dân ch?, làm ch?, quy?n con ngm?i, th?a mãn ngày
cjng cao hân các nhu c?u và các l?i ích c?a nhân dân.
Ch? ngh?a Mác - Lênin ch? rõ: B?n ch?t chính tr? c?a n?n dân ch? xã h?i ch?
ngh?a lj s? lãnh đ?o chính tr? c?a giai c?p công nhân thông qua đ?ng c?a ny đ?i v?i
toàn xã h?i, nhmng không ph?i ch? đ? th?c hi?n quy?n l?c và l?i ích riêng cho giai c?p
công nhân, mà ch? y?u lj đ? th?c hi?n quy?n l?c và l?i ích c?a toàn th? nhân dân,
trong đy cy giai c?p công nhân. N?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a do đ?ng C?ng s?n lãnh
đ?o - y?u t? quan tr?ng đ? đ?m b?o quy?n l?c th?c s? thu?c v? nhân dân, b?i vu, đ?ng
C?ng s?n đ?i bi?u cho trí tu?, l?i ích c?a giai c?p công nhân, nhân dân lao đ?ng và
toàn dân t?c. V?i ngh?a này, dân ch? xã h?i ch? ngh?a mang ttnh nh?t nguyên v? chính
tr?. S? lmnh đ?o c?a giai c?p công nhân thông qua đ?ng C?ng s?n đ?i v?i toàn xã h?i
v? m?i m?t V.I.Lênin g?i là s? th?ng tr? chính tr?.
Trong n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a, nhân dân lao đ?ng là nh?ng ngm?i làm ch?
nh?ng quan h? chính tr? trong xã h?i. H? có quy?n gi?i thi?u các đ?i bi?u tham gia vào
b? máy chính quy?n t? trung mâng đ?n đ?a phmâng, tham gia đyng gyp ? ki?n xây
d?ng chính sách, pháp lu?t, xây d?ng b? máy và cán b?, nhân viên nhj nm?c. Quy?n
đm?c tham gia r?ng rãi vào công vi?c qu?n l? nhj nm?c c?a nhân dân chính là n?i dung
dân ch? trên l?nh v?c chính tr?. V.I.Lênin còn nh?n m?nh r?ng: Dân ch? xã h?i ch?
ngh?a lj ch? đ? dân ch? c?a đ?i đa s? dân cm, c?a nh?ng ngm?i lao đ?ng b? bóc l?t, là
ch? đ? mà nhân dân ngày càng tham gia nhi?u vào công vi?c Nhj nm?c. V?i ? ngh?a
đy, V.I.Lênin đm di?n đ?t m?t cách khái quát v? b?n ch?t và m?c tiêu c?a dân ch? xã
h?i ch? ngh?a r?ng: đy lj n?n dân ch? “g?p tri?u l?n dân ch? tm s?n”
1
.
Bàn v? quy?n làm ch? c?a nhân dân trên l?nh v?c chính tr?, H? Cht Minh c?ng đm
ch? rõ: Trong ch? đ? dân ch? xã h?i ch? ngh?a thu bao nhiêu quy?n l?c đ?u là c?a dân,
bao nhiêu s?c m?nh đ?u ? nâi dân, bao nhiêu l?i tch đ?u là vì dân
2
… Ch? đ? dân ch?
xã h?i ch? ngh?a, nhà nm?c xã h?i ch? ngh?a do đy v? th?c ch?t là c?a nhân dân, do
nhân dân và vì nhân dân. Cu?c cách m?ng xã h?i ch? ngh?a, khác v?i các cu?c cách
m?ng xã h?i trm?c đây lj ? ch? nó là cu?c cách m?ng c?a s? đông, vu l?i ích c?a s?
đông nhân dân. Cu?c T?ng tuy?n c? đ?u tiên c?a nm?c Vi?t Nam dân ch? c?ng hòa
(1946) theo H? Chí Minh là m?t d?p cho toàn th? qu?c dân t? do l?a ch?n nh?ng
ngm?i cy tji, cy đ?c đ? gánh vác công vi?c nhj nm?c, “… h? lj ngm?i mu?n lo vi?c
nm?c thu đ?u có quy?n ra ?ng c?, h? là công dân thu đ?u có quy?n đi b?u c?
3
. Quy?n
đm?c tham gia r?ng rãi vào công vi?c qu?n l? nhj nm?c chính là n?i dung dân ch? trên
l?nh v?c chính tr?.

1
V.I.Lênin, Toàn tâp, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva.1980, t?p.35, tr. 39.
2
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H, 2011, t?p. 6, tr. 232.
3
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.2000, t?p. 4, tr. 133.

75
Xét v? b?n ch?t chính tr?, dân ch? xã h?i ch? ngh?a v?a có b?n ch?t giai c?p công
nhân, v?a có tính nhân dân r?ng rãi, tính dân t?c sâu s?c. Do v?y, n?n dân ch? xã h?i
ch? ngh?a khác v? ch?t so v?i n?n dân ch? tm s?n ? b Hn ch -t giai c -p (giai c?p công
nhân và giai c?p tm s?n); ? c? ch d nh -t nguyên và c? ch d đa nguyên; m at đ Hng hay
nhi Iu đ Hng; g b Hn ch -t nhà n? cc (nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a vj nhj nm?c
pháp quy?n tm s?n).
B Hn ch -t kinh t d: N?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a d?a trên ch? đ? s? h?u xã h?i v?
nh?ng tm li?u s?n xu?t ch? y?u c?a toàn xã h?i đáp ?ng s? phát tri?n ngày càng cao
c?a l?c lm?ng s?n xu?t d?a trên câ s? khoa h?c - công ngh? hi?n đ?i nh?m th?a mãn
ngày càng cao nh?ng nhu c?u v?t ch?t và tinh th?n c?a toàn th? nhân dân lao đ?ng.
B?n ch?t kinh t? đy ch? đm?c b?c l? đ?y đ? qua m?t quá trình ?n đ?nh chính tr?,
phát tri?n s?n xu?t vj nâng cao đ?i s?ng c?a toàn xã h?i, dm?i s? lmnh đ?o c?a đ?ng
Mác - Lênin và qu?n l?, hm?ng d?n, gi~p đ? c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a. Trm?c h?t
đ?m b?o quy?n làm ch? c?a nhân dân v? các tm li?u s?n xu?t ch? y?u; quy?n làm ch?
trong quá trình s?n xu?t kinh doanh, qu?n lý và phân ph?i, ph?i coi l?i ích kinh t? c?a
ngm?i lao đ?ng lj đ?ng l?c câ b?n nh?t có s?c th~c đ?y kinh t? - xã h?i phát tri?n.
B?n ch?t kinh t? c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a d khác v? b?n ch?t kinh t?
c?a các ch? đ? tm h?u, áp b?c, bóc l?t, b?t công, nhmng c?ng nhm tojn b? n?n kinh t?
xã h?i ch? ngh?a, ny không hunh thjnh t? “hm vô” theo mong mu?n c?a b?t k? ai. Kinh
t? xã h?i ch? ngh?a c?ng lj s? k? th?a và phát tri?n m?i thành t?u nhân lo?i đm t?o ra
trong l?ch s?, đ?ng th?i l?c b? nh?ng nhân t? l?c h?u, tiêu c?c, kum hmm… c?a các ch?
đ? kinh t? trm?c đy, nh?t là b?n ch?t tm h?u, áp b?c, bóc l?,t b?t công… đ?i v?i đa s?
nhân dân.
Khác v?i n?n dân ch? tm s?n, b?n ch?t kinh t? c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a
là th?c hi?n ch d đ a công h wu v I t? li lu s Hn xu -t ch o y du và th óc hi ln ch d đ a phân ph vi
l âi ích theo k dt qu H lao đ ang là ch o y du.
B Hn ch -t t? t? gng - v n hóa - xã h ai: N?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a l?y h? tm
tm?ng Mác - Lênin - h? tm tm?ng c?a giai c?p công nhân, làm ch? đ?o đ?i v?i m?i hình
thái ý th?c xã h?i khác trong xã h?i m?i. ?ng th?i nó k? th?a, phát huy nh?ng tinh
hoa v n hya truy?n th?ng dân t?c; ti?p thu nh?ng giá tr? tm tm?ng - v n hya, v n minh,
ti?n b? xã h?i… mj nhân lo?i đm t?o ra ? t?t c? các qu?c gia, dân t?c… Trong n?n dân
ch? xã h?i ch? ngh?a, nhân dân đm?c làm ch? nh?ng giá tr? v n hoá tinh th?n; đm?c
nâng cao trunh đ? v n hoá, cy đi?u ki?n đ? phát tri?n cá nhân. Dm?i gyc đ? này dân
ch? là m?t thành t?u v n hoá, m?t quá trình sáng t?o v n hoá, th? hi?n khát v?ng t? do
đm?c sáng t?o và phát tri?n c?a con ngm?i.
Trong n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a cy s? k?t h?p hài hòa v? l âi ích gi wa cá
nhân, t 5p th h và l âi ích c oa toàn xã h ai. N?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a ra s?c đ?ng

76
viên, thu hút m?i ti?m n ng sáng t?o, tính tích c?c xã h?i c?a nhân dân trong s? nghi?p
xây d?ng xã h?i m?i.
V?i nh?ng b?n ch?t nêu trên, dân ch? xã h?i ch? ngh?a trm?c h?t và ch? y?u đm?c
th?c hi?n b?ng nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a, là k?t qu? ho?t đ?ng t? giác
c?a qu?n ch~ng nhân dân dm?i s? lmnh đ?o c?a giai c?p công nhân, dân ch o xã h ai ch o
ngh?a ch n có đ? âc v ci đi Iu ki ln tiên quy dt là b Ho đ Hm vai trò lmnh đ )o duy nh -t c oa
Hng C ang s Hn. B?i l?, nh? n?m v?ng h? tm tm?ng cách m?ng và khoa h?c c?a ch?
ngh?a Mác – Lênin vj đma ny vjo qu?n ch~ng, ?ng mang l?i cho phong trào qu?n
chúng tính t? giác cao trong quá trình xây d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a; thông
qua công tác tuyên truy?n, giáo d?c c?a munh, ?ng nâng cao trunh đ? giác ng? chính
tr?, trunh đ? v n hya dân ch? c?a nhân dân đ? h? có kh? n ng th?c hi?n h?u hi?u
nh?ng yêu c?u dân ch? ph?n ánh đ~ng quy lu?t phát tri?n xã h?i. Ch? dm?i s? lmnh đ?o
c?a ?ng C?ng s?n, nhân dân m?i đ?u tranh có hi?u qu? ch?ng l?i m?i mmu đ? l?i
d?ng dân ch? vì nh?ng đ?ng câ đi ngm?c l?i l?i ích c?a nhân dân.
V?i nh?ng ? ngh?a nhm v?y, dân ch? xã h?i ch? ngh?a và nh?t nguyên v? chính
tr?, b?o đ?m vai trò lmnh đ?o duy nh?t c?a ?ng C?ng s?n không lo?i tr? nhau mà
ngm?c l?i, chính s? lmnh đ?o c?a ?ng lj đi?u ki?n cho dân ch? xã h?i ch? ngh?a ra
đ?i, t?n t?i và phát tri?n.
V?i t?t c? nh?ng đ?c trmng đy, dân ch o xã h ai ch o ngh?a là n In dân ch o cao h?n
v I ch -t so v ci n In dân ch o t? s Hn, là n In dân ch o mà g đó, m ri quy In l óc thu ac v I
nhân dân, dân là ch o và dân làm ch o; dân ch o và pháp lu 5t n Vm trong s ó th vng nh -t
bi ln ch qng; đ? âc th óc hi ln b Vng nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o ngh?a, đ ?t d? ci s ó
lmnh đ )o c oa Hng C ang s Hn.
2. Nhj nã?c xã h?i ch? nghÃa
2.1. S y ra đ ei, b +n ch -t, ch qc n ng c oa nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a
2.1.1. S ó ra đ ei c oa nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a
Khát v?ng v? m?t xã h?i công b?ng, dân ch?, bunh đ?ng vj bác ái đm xu?t hi?n t?
lâu trong l?ch s?. Xu?t phát t? nguy?n v?ng c?a nhân dân lao đ?ng mu?n thoát kh?i s?
áp b?c, b?t công và chuyên ch?, m?c mâ xây d?ng m?t xã h?i dân ch?, công b?ng và
nh?ng giá tr? c?a con ngm?i đm?c tôn tr?ng, b?o v? vj cy đi?u ki?n đ? phát tri?n t? do
t?t c? n ng l?c c?a munh, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a ra đ?i là k?t qu? c?a cu?c cách
m?ng do giai c?p vô s?n vj nhân dân lao đ?ng ti?n hjnh dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng
C?ng s?n.
Tuy nhiên, ch? đ?n khi xã h?i tm b?n ch? ngh?a xu?t hi?n, khi mà nh?ng mâu
thu?n gi?a quan h? s?n xu?t tm b?n tm nhân v? tm li?u s?n xu?t v?i tính ch?t xã h?i hóa
ngày càng cao c?a l?c lm?ng s?n xu?t tr? nên ngày càng gay g?t d?n t?i các cu?c
kh?ng ho?ng v? kinh t? và mâu thu?n sâu s?c gi?a giai c?p tm s?n và giai c?p vô s?n

77
làm xu?t hi?n các phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p vô s?n, thì trong cu?c đ?u tranh
c?a giai c?p vô s?n, các ?ng C?ng s?n m?i đm?c thành l?p đ? lmnh đ?o phong trào
đ?u tranh cách m?ng và tr? thành nhân t? có ý ngh?a quy?t đ?nh th?ng l?i c?a cách
m?ng. Bên c?nh đy, giai c?p vô s?n đm?c trang b? b?i v? kht l? lu?n là ch? ngh?a Mác -
Lênin v?i tm cách câ s? lý lu?n đ? t? ch?c, ti?n hành cách m?ng và xây d?ng nhj nm?c
c?a giai c?p mình sau chi?n th?ng. Cùng v?i đy, các y?u t? dân t?c và th?i đ?i c?ng tác
đ?ng m?nh m? đ?n phong trào cách m?ng c?a giai c?p vô s?n vj nhân dân lao đ?ng
c?a m?i nm?c. Dm?i tác đ?ng c?a các y?u t? khác nhau và cùng v?i đy lj mâu thu?n
gay g?t gi?a giai c?p vô s?n vj nhân dân lao đ?ng v?i giai c?p bóc l?t, cách m?ng vô
s?n có th? x?y ra ? nh?ng nm?c có ch? đ? tm b?n ch? ngh?a phát tri?n cao ho?c trong
các nm?c dân t?c thu?c đ?a.
Nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a ra đ?i là k?t qu? c?a cu?c cách m?ng do giai c?p vô
s?n vj nhân dân lao đ?ng ti?n hjnh dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n. Tuy nhiên,
ty vjo đ?c đi?m vj đi?u ki?n c?a m?i qu?c gia, s? ra đ?i c?a nhj nm?c xã h?i ch?
ngh?a c?ng nhm vi?c t? ch?c chính quy?n sau cách m?ng có nh?ng đ?c đi?m, hình th?c
vj phmâng pháp ph h?p. Song, đi?m chung gi?a các nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a lj ?
ch?, đy lj t? ch?c th?c hi?n quy?n l?c c?a nhân dân, lj câ quan đ?i di?n cho ý chí c ?a
nhân dân, th?c hi?n vi?c t? ch?c qu?n lý kinh t?, v n hya, xm h?i c?a nhân dân, đ?t
dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n.
Nhm v?y, nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a là nhà n? cc mà g đó, s ó th vng tr p chính tr p
thu ac v I giai c -p công nhân, do cách m )ng xã h ai ch o ngh?a s Hn sinh ra và có s q
m lnh xây d óng thành công ch o ngh?a xm h ai, đ?a nhân dân lao đ ang lên đ pa v p làm
ch o trên t -t c H các m ?t c oa đ ei s vng xã h ai trong m at xã h ai phát tri hn cao – xã h ai xã
h ai ch o ngh?a.
2.1.2. B Hn ch -t c oa nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a
So v?i các ki?u nhj nm?c khác trong l?ch s?, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a lj ki?u
nhj nm?c m?i, có b?n ch?t khác v?i b?n ch?t c?a các ki?u nhj nm?c bóc l?t trong l?ch
s?. Ttnh mu vi?t v? m?t b?n ch?t c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a đm?c th? hi?n trên các
phmâng di?n:
V I chính tr p, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a mang b?n ch?t c?a giai c?p công nhân,
giai c?p có l?i ích phù h?p v?i l?i ích chung c?a qu?n ch~ng nhân dân lao đ?ng. Trong
xã h?i xã h?i ch? ngh?a, giai c?p vô s?n là l?c lm?ng gi? đ?a v? th?ng tr? v? chính tr?.
Tuy nhiên, s? th?ng tr? c?a giai c?p vô s?n có s? khác bi?t v? ch?t so v?i s? th?ng tr?
c?a các giai c?p bóc l?t trm?c đây. S? th?ng tr? c?a giai c?p bóc l?t là s? th?ng tr? c?a
thi?u s? đ?i v?i t?t c? các giai c?p, t?ng l?p nhân dân lao đ?ng trong xã h?i nh?m b?o
v? vj duy tru đ?a v? c?a mình. Còn s? th?ng tr? v? chính tr? c?a giai c?p vô s?n là s?
th?ng tr? c?a đa s? đ?i v?i thi?u s? giai c?p bóc l?t nh?m gi?i phóng giai c?p mình và

78
gi?i phóng t?t c? các t?ng l?p nhân dân lao đ?ng khác trong xã h?i. Do đy, nhj nm?c
xã h?i ch? ngh?a lj đ?i bi?u cho ý chí chung c?a nhân dân lao đ?ng.
V I kinh t d, b?n ch?t c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a ch?u s? quy đ?nh c?a câ s?
kinh t? c?a xã h?i xã h?i ch? ngh?a, đy lj ch? đ? s? h?u xã h?i v? tm li?u s?n xu?t ch?
y?u. Do đy, không còn t?n t?i quan h? s?n xu?t bóc l?t. N?u nhm t?t c? các nhj nm?c
bóc l?t khác trong l?ch s? đ?u lj nhj nm?c theo đ~ng ngh?a c?a ny, ngh?a lj b? máy
c?a thi?u s? nh?ng k? bóc l?t đ? tr?n áp đa s? nhân dân lao đ?ng b? áp b?c, bóc l?t, thì
nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a v?a là m?t b? máy chính tr? - hành chính, m?t câ quan
cm?ng ch?, v?a là m?t t? ch?c qu?n lý kinh t? - xã h?i c?a nhân dân lao đ?ng, nó
không còn lj nhj nm?c theo đ~ng ngh?a, mj ch? lj “n?a nhj nm?c”. Vi?c ch m lo cho
l?i ích c?a đ?i đa s? nhân dân lao đ?ng tr? thành m?c tiêu hjng đ?u c?a nhj nm?c xã
h?i ch? ngh?a.
V I v n hóa, xm h ai, nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a đm?c xây d?ng trên n?n t?ng tinh
th?n là lý lu ?n c?a ch? ngh?a Mác – Lênin và nh?ng giá tr? v n hya tiên ti?n, ti?n b?
c?a nhân lo?i, đ?ng th?i mang nh?ng b?n s?c riêng c?a dân t?c. S? phân hóa gi?a các
giai c?p, t?ng l?p t?ng bm?c đm?c thu h?p, các giai c?p, t?ng l?p bunh đ?ng trong vi?c ti?p
c?n các ngu?n l?c vj câ h?i đ? phát tri?n.
2.1.3. Ch qc n ng c oa nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a
Ty theo gyc đ? ti?p c?n, ch?c n ng c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a đm?c chia
thành các ch?c n ng khác nhau.
C n c? vào ph?m vi tác đ?ng c?a quy?n l?c nhj nm?c, ch?c n ng c?a nhj nm?c
đm?c chia thành ch qc n ng đ vi n ai và ch qc n ng đ vi ngo )i.
C n c? vjo l?nh v?c tác đ?ng c?a quy?n l?c nhj nm?c, ch?c n ng c?a nhj nm?c
xã h?i ch? ngh?a đm?c chia thành ch qc n ng chtnh tr p, kinh t d, v n hóa, xm h ai,…
C n c? vào tính ch?t c?a quy?n l?c nhj nm?c, ch?c n ng c?a nhj nm?c đm?c chia
thành ch qc n ng giai c -p (tr?n áp) và ch qc n ng xm h ai (t? ch?c và xây d?ng).
Xu?t phát t? b?n ch?t c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a, nên vi?c th?c hi?n các ch?c
n ng c?a nhà nm?c c?ng cy s? khác bi?t so v?i các nhj nm?c trm?c đy. ?i v?i các nhà
nm?c bóc l?t, nhj nm?c c?a thi?u s? th?ng tr? đ?i v?i đa s? nhân dân lao đ?ng, nên vi?c
th?c hi?n ch?c n ng tr?n áp đyng vai trò quy?t đ?nh trong vi?c duy tru đ?a v? c?a giai
c?p n?m quy?n chi?m h?u tm li?u s?n xu?t ch? y?u c?a xã h?i. Còn trong nhj nm?c xã
h?i xã h?i ch? ngh?a, m?c dù v?n còn ch?c n ng tr?n áp, nhmng đy lj b? máy do giai
c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng t? ch?c ra đ? tr?n áp giai c?p bóc l?t đm b? l?t đ?
và nh?ng ph?n t? ch?ng đ?i đ? b?o v? thành qu? cách m?ng, gi? v?ng an ninh chính
tr?, t?o đi?u ki?n thu?n l?i cho s? phát tri?n kinh t? - xã h?i. M?c dù trong th?i k? quá
đ?, s? tr?n áp v?n còn t?n t?i nhm m?t t?t y?u, nhmng đy lj s? th?t tr?n áp c?a đa s?
nhân dân lao đ?ng đ?i v?i thi?u s? bóc l?t. V.I.Lênin kh?ng đ?nh: “B?t c? m?t nhà

79
nm?c njo c?ng đ?u cy ngh?a lj dng b?o l?c; nhmng tojn b? s? khác nhau là ? ch?
dùng b?o l?c đ?i v?i nh?ng ngm?i b? bóc l?t hay đ?i v?i k? đi byc l?t”
1
. Theo
V.I.Lênin, m?c dù trong giai đo?n đ?u c?a ch? ngh?a c?ng s?n, “câ quan đ?c bi?t, b?
máy tr?n áp đ?c bi?t lj “nhj nm?c” v Pn còn c?n thi?t, nhmng ny đm lj nhj nm?c quá đ?,
mj không còn lj nhj nm?c theo đ~ng ngh?a c?a nó n?a”
2
.
V.I. Lênin cho r?ng, giai c?p vô s?n sau khi gijnh đm?c chính quy?n, xác l?p đ?a
v? th?ng tr? cho đ?i đa s? nhân dân lao đ?ng, thì v?n đ? quan tr?ng không ch? là tr?n áp
l?i s? ph?n kháng c?a giai c?p bóc l?t, mj đi?u quan tr?ng hân c? là chính quy?n m?i
t?o ra đm?c n ng su?t s?n xu?t cao hân ch? đ? xã h?i c?, nh? đy mang l?i cu?c s?ng
t?t đ?p hân cho đ?i đa s? các giai c?p, t?ng l?p nhân dân lao đ?ng. Vì v?y, v?n đ?
qu?n lý và xây d?ng kinh t? là then ch?t, quy?t đ?nh. Nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a
“không ph?i ch? là b?o l?c đ?i v?i b?n bóc l?t, vj c?ng không ph?i ch? y?u là b?o l?c.
Câ s? kinh t? c?a b?o l?c cách m?ng đy, cái b?o đ?m s?c s?ng và th?ng l?i c?a nó
chính là vi?c giai c?p vô s?n đma ra đm?c và th?c hi?n đm?c ki?u t? ch?c lao đ?ng cao
hân so v?i ch? ngh?a tm b?n. ?y là th?c ch?t c?a v?n đ?. ?y là ngu?n s?c m?nh, là
đi?u ki?n b?o đ?m cho th?ng l?i hoàn toàn và t?t nhiên c?a ch? ngh?a c?ng s?n”
3
.
C?i t?o xã h?i c?, xây d?ng thành công xã h?i m?i là n?i dung ch? y?u và m?c
đtch cu?i cùng c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a. y lj m?t s? nghi?p v? đ?i, nhmng đ?ng
th?i c?ng lj công vi?c c?c k? khy kh n vj ph?c t?p. Ny đòi h?i nhj nm?c xã h?i ch?
ngh?a ph?i là m?t b? máy cy đ?y đ? s?c m?nh đ? tr?n áp k? thù và nh?ng ph?n t?
ch?ng đ?i cách m?ng, đ?ng th?i nhj nm?c đy ph?i là m?t t? ch?c cy đ? n ng l?c đ?
qu?n lý và xây d?ng xã h?i xã h?i ch? ngh?a, trong đy vi?c t? ch?c qu?n lý kinh t? là
quan tr?ng, khy kh n vj ph?c t?p nh?t.
2.2. M vi quan h O gi wa dân ch o xã h ai ch o ngh?a và nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a
M at là: Dân ch o xã h ai ch o ngh?a là c? s g, n In t Hng cho vi lc xây d óng và ho )t
đ ang c oa nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a. Ch? trong xã h?i dân ch? xã h?i ch? ngh?a, ngm?i
dân m?i cy đ?y đ? các đi?u ki?n cho vi?c th?c hi?n ý chí c?a mình thông qua vi?c l?a
ch?n m?t cách công b?ng, bunh đ?ng nh?ng ngm?i đ?i di?n cho quy?n l?i chính đáng
c?a mình vào b? máy nhj nm?c, tham gia m?t cách tr?c ti?p ho?c gi?n ti?p vào ho?t
đ?ng qu?n lý c?a nhj nm?c, khai thác và phát huy m?t cách t?t nh?t s?c m?nh trí tu?
c?a nhân dân cho ho?t đ?ng c?a nhj nm?c. V?i nh?ng ttnh mu vi?t c?a mình, n?n dân
ch? xã h?i ch? ngh?a s? ki?m soát m?t cách có hi?u qu? quy?n l?c c?a nhj nm?c, ng n
ch?n đm?c s? tha hóa c?a quy?n l?c nhj nm?c, có th? d? djng đma ra kh?i câ quan nhj
nm?c nh?ng ngm?i th?c thi công v? không còn đáp ?ng yêu c?u v? ph?m ch?t, n ng
l?c, đ?m b?o th?c hi?n đ~ng m?c tiêu hm?ng đ?n l?i ích c?a ngm?i dân. Ngm?c l?i, n?u

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.2005, t?p 43, tr. 380.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.2005, t?p 33, tr. 111.
3
Xem: V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.2005, t?p 39, tr. 15-16.

80
các nguyên t?c c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a b? vi ph?m, thì vi?c xây d?ng nhà
nm?c xã h?i ch? ngh?a c?ng s? không th?c hi?n đm?c. Khi đy, quy?n l?c c?a nhân dân s?
b? bi?n thành quy?n l?c c?a m?t nhym ngm?i, ph?c v? cho l?i ích c?a m?t nhym ngm?i.
Hai là: Ra đ?i trên câ s? n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a, nhà n? cc xã h ai ch o
ngh?a tr g thành công c m quan tr rng cho vi lc th óc thi quy In làm ch o c oa ng? ei dân.
B?ng vi?c th? ch? hóa ý chí c?a nhân dân thjnh các hjnh lang pháp l?, phân đ?nh m?t
cách rõ ràng quy?n và trách nhi?m c?a m?i công dân, lj câ s? đ? ngm?i dân th?c hi?n
quy?n làm ch? c?a munh, đ?ng th?i là công c? b?o l?c đ? ng n ch?n có hi?u qu? các
hành vi xâm ph?m đ?n quy?n và l?i tch chtnh đáng c?a ngm?i dân, b?o v? n?n dân ch?
xã h?i ch? ngh?a, nhà n? cc xã h ai ch o ngh?a n Vm trong n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a
là ph??ng th qc th h hi ln và th óc hi ln dân ch o. Theo V.I.Lênin, con đm?ng v?n đ?ng và
phát tri?n c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a lj ngjy cjng hojn thi?n các hình th?c đ?i
di?n nhân dân th?c hi?n và m? r?ng dân ch?, nh?m lôi cu?n ngjy cjng đông đ?o nhân
dân tham gia qu?n l? nhj nm?c, qu?n lý xã h?i. Thông qua ho?t đ?ng qu?n lý c?a nhà
nm?c, các ngu?n l?c xã h?i đm?c t?p h?p, t? ch?c vj phát huy hm?ng đ?n l?i ích c?a
nhân dân. Ngm?c l?i, n?u nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a đánh m?t b?n ch?t c?a mình s?
tác đ?ng tiêu c?c đ?n n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a, s? d? d?n t?i v?c xâm ph?m quy?n
làm ch? c?a ngm?i dân, d?n t?i chuyên ch?, đ?c tài, th? tiêu n?n dân ch? ho?c dân ch?
ch? còn là hình th?c.
Trong h? th?ng chính tr? xã h?i ch? ngh?a, nhj nm?c là thi?t ch? có ch?c n ng
tr?c ti?p nh?t trong vi?c th? ch? hóa và t? ch?c th?c hi?n nh?ng yêu c?u dân ch? chân
chính c?a nhân dân. Ny c?ng lj công c? s?c bén nh?t trong cu?c đ?u tranh v?i m?i
mmu đ? đi ngm?c l?i l?i ích c?a nhân dân; là thi?t ch? t? ch?c có hi?u qu? vi?c xây
d?ng xã h?i m?i; là công c? h?u hi?u đ? vai trò lmnh đ?o ?ng trong quá trình xây
d?ng ch? ngh?a xm h?i đm?c th?c hi?n… Chtnh vì v?y trong h? th?ng chính tr? xã h?i
ch? ngh?a ?ng ta xem Nhj nm?c lj “tr? c?t”, “m?t công c? ch? y?u, v?ng m?nh” c?a
nhân dân trong s? nghi?p xây d?ng và b?o v? T? qu?c Vi?t Nam xã h?i ch? ngh?a.
3. Dân ch? xã h?i ch? ngh?a và nhà nã?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam
3.1. Dân ch o xã h ai ch o ngh?a g Vi Ot Nam
3.1.1. S ó ra đ ei, phát tri hn c oa n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a g Vi lt Nam
Ch? đ? dân ch? nhân dân ? nm?c ta đm?c xác l?p sau Cách m?ng Tháng Tám
n m 1945. ?n n m 1976, tên nm?c đm?c đ?i thành C?ng hòa xã h?i ch? ngh?a Vi?t
Nam, nhmng trong các V n ki?n ?ng h?u nhm chma s? d?ng c?m t? "dân ch? XHCN"
mj thm?ng nêu quan đi?m "xây d?ng ch? đ? làm ch? t?p th? xã h?i ch? ngh?a" g?n v?i
"n?m v?ng chuyên chính vô s?n". B?n ch?t c?a dân ch? xã h?i ch? ngh?a, m?i quan h?
gi?a dân ch? xã h?i ch? ngh?a và nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a, c?ng chma
đm?c xác đ?nh rõ ràng. Vi?c xây d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a, đ?c bi?t là th?c
hi?n dân ch? trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? Vi?t Nam nhm th? nào cho

81
phù h?p v?i đ?c đi?m kinh t?, xã h?i, v n hya, đ?o đ?c c?a xã h?i Vi?t Nam, g?n v?i
hoàn thi?n h? th?ng pháp lu?t, k? cmâng c?ng chma đm?c đ?t ra m?t cách c? th?, thi?t
th?c. Nhi?u l?nh v?c liên quan m?t thi?t đ?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a nhm dân sinh,
dân trí, dân quy?n… chma đm?c đ?t đ~ng v? trí và gi?i quy?t đ~ng đ? th~c đ?y vi?c xây
d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a.
?i h?i VI c?a ?ng (n m 1986) đm đ? ra đm?ng l?i đ?i m?i toàn di?n đ?t nm?c
đm nh?n m?nh phát huy dân ch? đ? t?o ra m?t đ?ng l?c m?nh m? cho phát tri?n đ?t
nm?c. ?i h?i kh?ng đ?nh “trong tojn b? ho?t đ?ng c?a munh, ?ng ph?i quán tri?t tm
tm?ng “l?y dân làm g?c, xây d?ng và phát huy quy?n làm ch? c?a nhân dân lao
đ?ng”
1
; Bài h?c “cách m?ng là s? nghi?p c?a qu?n ch~ng” bao gi? c?ng quan tr?ng.
Th?c ti?n cách m?ng ch?ng minh r?ng: ? đâu, nhân dân lao đ?ng có ý th ?c làm ch? và
đm?c làm ch? th?t s?, thì ? đ?y xu?t hi?n phong trào cách m?ng”
2
.
Hân 30 n m đ?i m?i, nh?n th?c v? dân ch? xã h?i ch? ngh?a, v? trí, vai trò c?a
dân ch? ? nm?c ta đm cy nhi?u đi?m m?i. Qua m?i k? đ?i h?i c?a ?ng th?i k? đ?i
m?i, dân ch? ngjy cjng đm?c nh?n th?c, phát tri?n và hoàn thi?n đ~ng đ?n, phù h?p
hân v?i đi?u ki?n c? th? c?a nm?c ta.
Trm?c h?t, ?ng ta kh?ng đ?nh m?t trong nh?ng đ?c trmng c?a ch? ngh?a xã h?i
Vi?t Nam là do nhân dân làm ch o. Dân ch? đm đm?c đma vjo m?c tiêu t?ng quát c?a
cách m?ng Vi?t Nam: Dân giàu, n? cc m )nh, dân ch o, công b Vng, v n minh. ?ng th?i
kh?ng đ?nh: “Dân ch o xã h ai ch o ngh?a là b?n ch?t c?a ch? đ? ta, v?a là m?c tiêu, v?a
lj đ?ng l?c c?a s? phát tri?n đ?t nm?c. Xây d?ng và t?ng bm?c hoàn thi?n n?n dân ch?
xã h?i ch? ngh?a, b?o đ?m dân ch? đm?c th?c hi?n trong th?c t? cu?c s?ng ? m?i c?p,
trên t?t c? các l?nh v?c. Dân ch? g?n li?n v?i k? lu?t, k? cmâng vj ph?i đm?c th? ch?
hóa b?ng pháp lu?t, đm?c pháp lu?t b?o đ?m…”
3
.
3.1.2. B Hn ch -t c oa n In dân ch o xã h ai ch o ngh?a g Vi lt nam
C?ng nhm b?n ch?t c?a n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a nyi chung, ? Vi?t Nam, b?n
ch?t dân ch? xã h?i ch? ngh?a là d?a vjo Nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a vj s? ?ng h?,
gi~p đ? c?a nhân dân. ây lj n?n dân ch? mj con ngm?i là thành viên trong xã h?i v?i
tm cách công dân, tm cách c?a ngm?i làm ch?. Quy?n làm ch? c?a nhân dân là t?t c?
quy?n l?c đ?u thu?c v? nhân dân, dân là g?c, là ch?, dân làm ch?. i?u njy đm đm?c
H? Chí Minh kh?ng đ?nh:
“Nm?c ta lj nm?c dân ch?.
Bao nhiêu l?i tch đ?u vì dân.

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i ?ng th?i k? đ?i m?i, Nxb. CTQG, H 2005, tr.28.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i ?ng th?i k? đ?i m?i, Nxb. CTQG, H 2005, tr.115.
3
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i ?ng th?i k? đ?i m?i, Nxb. CTQG, H 2005, tr. 84-85.

82
Bao nhiêu quy?n h?n đ?u là c oa dân.
Công cu?c đ?i m?i, xây d?ng là trách nhi lm c oa dân.
S? nghi?p kháng chi?n, ki?n qu?c là công vi lc c oa dân.
Chính quy?n t? xm đ?n Chính ph? Trung mâng do dân c u ra.
ojn th? t? Trung mâng đ?n xã do dân t ] ch qc nên.
Nói tóm l?i, quy?n hành và l?c lm?ng đ Iu g dân”
1
.
K? th?a tm tm?ng dân ch? trong l?ch s? và tr?c ti?p lj tm tm?ng dân ch? c?a H?
Chí Minh, t? khi ra đ?i cho đ?n nay, nh?t là trong th?i k? đ?i m?i, ?ng luôn xác đ?nh
xây d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a v?a là m?c tiêu, v?a lj đ?ng l?c phát tri?n xã
h?i, là b?n ch?t c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a. Dân ch? g?n li?n v?i k? cmâng vj ph?i
th? ch? hóa b?ng pháp lu?t, đm?c pháp lu?t b?o đ?m… N?i dung njy đm?c đm?c hi?u là:
Dân ch? là m?c tiêu c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a (dân giju, nm?c m?nh, dân ch?,
công b?ng, v n minh).
Dân ch? là b?n ch?t c?a ch? đ? xã h?i ch? ngh?a (do nhân dân ljm ch?, quy?n
l?c thu?c v? nhân dân).
Dân ch? lj đ?ng l?c đ? xây d?ng ch? ngh?a xm h?i (phát huy s?c m?nh c?a nhân
dân, c?a toàn dân t?c).
Dân ch? g?n v?i pháp lu?t (ph?i đi đ?i v?i k? lu?t, k? cmâng).
Dân ch? ph?i đm?c th?c hi?n trong đ?i s?ng th?c ti?n ? t?t c? các c?p, m?i l?nh v?c
c?a đ?i s?ng xã h?i v? l?nh v?c kinh t?, chính tr?, v n hya, xm h?i.
B?n ch?t dân ch? xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t nam đm?c th?c hi?n thông qua các hình
th qc dân ch o gián ti dp và dân ch o tr óc ti dp.
Hình th?c dân ch o gián ti dp là hình th?c dân ch? đ?i di?n, đm?c th?c hi?n do
nhân dân “?y quy?n”, giao quy?n l?c c?a mình cho t? ch?c mà nhân dân tr?c ti?p b?u
ra. Nh?ng con ngm?i và t? ch?c ?y đ?i di?n cho nhân dân, th?c hi?n quy?n làm ch?
cho nhân dân. Nhân dân b?u ra Qu?c h?i. Qu?c h?i lj câ quan quy?n l?c nhj nm?c cao
nh?t ho?t đ?ng theo nhi?m k? 5 n m. Quy?n l?c nhj nm?c ta là th?ng nh?t, có s? phân
công, ph?i h?p và ki?m soát gi?a các câ quan nhj nm?c trong vi?c th?c hi?n các quy?n
l?p pháp, hjnh pháp vj tm pháp.
Hình th?c dân ch o tr óc ti dp là hình th?c thông qua đy, nhân dân b?ng hjnh đ?ng
tr?c ti?p c?a mình th?c hi?n quy?n làm ch? nhj nm?c và xã h?i. Hình th?c đy th? hi?n
? các quy?n đm?c thông tin v? ho?t đ?ng c?a nhj nm?c, đm?c bàn b?c v? công vi?c c?a
nhj nm?c và c?ng đ?ng dân cm; đm?c bjn đ?n nh?ng quy?t đ?nh v? dân ch? câ s?,

1
H? Chí Minh Toàn t?p, Nxb. CTQG, H.2011, t?p 6, tr. 232.

83
nhân dân ki?m tra, giám sát ho?t đ?ng c?a câ quan nhj nm?c t? Trung mâng cho đ?n
câ s?. Dân ch? ngjy cjng đm?c th? hi?n trong t?t c? các m?i quan h? xã h?i, tr? thành
quy ch?, cách th?c làm vi?c c?a m?i t? ch?c trong xã h?i.
Trong quá trình xây d?ng ch? ngh?a xã h?i ? nm?c ta, m?t yêu c?u t?t y?u là
không ng?ng c?ng c?, hoàn thi?n nh?ng đi?u ki?n đ?m b?o quy?n làm ch? c?a nhân
dân vj ch m lo đ?i s?ng v?t ch?t, tinh th?n c?a nhân dân. Th?c ti?n xây d?ng đ?t nm?c
cho th?y dân ch? xã h?i ch? ngh?a đm?c th? hi?n ? vi?c b?o đ?m và phát huy quy?n
làm ch? c?a nhân dân theo hm?ng ngày càng m? r?ng và ho?t đ?ng có hi?u qu?. Ý
th?c làm ch? c?a nhân dân, trách nhi?m công dân c?a ngm?i dân trong xã h?i ngày
cjng đm?c đ? cao trong pháp lu?t và cu?c s?ng. M?i công dân đ?u có quy?n tham gia
qu?n lý xã h?i b?ng nhi?u cách khác nhau, tùy theo trách nhi?m vj ngh?a v? c?a mình.
Dân ch? công dân g?n li?n v?i k? cmâng c?a đ?t nm?c, đm?c th? ch? hóa b?ng lu?t c?a
nhj nm?c pháp quy?n, trong các nguyên t?c ho?t đ?ng c?a các câ quan, t? ch?c. Các
quy ch? dân ch? t? câ s? cho đ?n Trung mâng vj trong các t? ch?c chính tr? - xã h?i
đ?u th?c hi?n phmâng châm “dân bi?t, dân bàn, dân làm, dân ki?m tra”. ?ng ta kh?ng
đ?nh: “M?i đm?ng l?i, chính sách c?a ?ng và pháp lu?t c?a Nhj nm?c đ?u vì l?i ích
c?a nhân dân, có s? tham gia ý ki ?n c?a nhân dân”
1
.
Bên c?nh đy, vi?c xây d?ng dân ch? xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam di?n ra trong
đi?u ki?n xu?t phát t? m?t n?n kinh t? kém phát tri?n, l?i ch?u h?u qu? chi?n tranh tàn
phá n?ng n?. Cùng v?i đy lj nh?ng tiêu c?c trong đ?i s?ng xã h?i chma đm?c kh?c
phuc tri?t đ?… ljm ?nh hm?ng đ?n b?n ch?t t?t đ?p c?a ch? đ? dân ch? nm?c ta, làm
suy gi?m đ?ng l?c phát tri?n c?a đ?t nm?c. M?t khác, âm mmu “di?n bi?n hòa bunh”,
gây b?o lo?n, l?t đ?, s? d?ng chiêu bji “dân ch?”, “nhân quy?n” c?a các th? l?c th đ?ch,
v?n đ? t? di?n bi?n, t? chuy?n hóa n?y sinh và di?n bi?n h?t s?c ph?c t?p đang lj tr? ng?i
đ?i v?i quá trình th?c hi?n dân ch? ? nm?c ta trong giai đo?n hi?n nay.
Th?c ti?n cho th?y, b?n ch?t t?t đ?p vj ttnh mu vi?t c?a n?n dân ch? xã h?i ch?
ngh?a ? Vi?t Nam càng ngày càng th? hi?n giá tr? l?y dân làm g?c. K? t? khi khai sinh
ra nm?c Vi?t Nam Dân ch? c?ng hòa cho đ?n nay, nhân dân th?c s? tr? thjnh ngm?i
làm ch?, t? xây d?ng, t? ch?c qu?n lý xã h?i. ây lj ch? đ? b?o đ?m quy?n làm ch?
trong đ?i s?ng c?a nhân dân t? chính tr?, kinh t? cho đ?n v n hya, xm h?i; đ?ng th?i
phát huy tính tích c?c, sáng t?o c?a nhân dân trong s? nghi?p xây d?ng và b?o v? T?
qu?c xã h?i ch? ngh?a.
3.2. Nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o ngh?a g Vi Ot Nam
3.2.1. Quan ni lm và đ ?c đi hm c oa nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o ngh?a g Vi lt Nam
Theo quan ni lm chung, nhj nm?c pháp quy?n lj nhj nm?c thm?ng tôn pháp lu?t,

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i đ?i bi?u toàn qu?c l?n th? X. Nxb. CTQG, H.2006,
tr.125.

84
nhj nm?c hm?ng t?i nh?ng v?n đ? v? phúc l?i cho m?i ngm?i, t?o đi?u ki?n cho cá
nhân đm?c t? do, bunh đ?ng, phát huy h?t n ng l?c c?a chính mình. Trong ho?t đ?ng
c?a nhj nm?c pháp quy?n, các câ quan c?a nhj nm?c đm?c phân quy?n rõ rjng vj đm?c
m?i ngm?i ch?p nh?n trên nguyên t?c bunh đ?ng c?a các th? l?c, giai c?p và t?ng l?p
trong xã h?i.
Trong giai đo?n hi?n nay, cách ti?p c?n và nh?ng đ?c trmng v? nhj nm?c pháp
quy?n v?n có nh?ng cách hi?u khác nhau. Song, t? nh?ng cách ti?p c?n đy, nhà n? cc
pháp quy In đ? âc hi hu là nhà n? cc mà g đó, t -t c H m ri công dân đ Iu đ? âc giáo d mc
pháp lu 5t và ph Hi hi hu bi dt pháp lu 5t, tuân th o pháp lu 5t, pháp lu 5t ph Hi đ Hm b Ho tính
nghiêm minh; trong ho )t đ ang c oa các c? quan nhà n? cc, ph Hi có s ó ki hm soát l Pn
nhau, t -t c H vì m mc tiêu ph mc v m nhân dân.
C??ng l?nh xây d óng đ -t n? cc trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xã h ai c?a
?ng C?ng s?n Vi?t Nam đm đma ra nh?ng n?i dung khái quát liên quan đ?n nhj nm?c
pháp quy?n: ? cao vai trò t?i thm?ng c?a Hi?n pháp và pháp lu?t; đ? cao quy?n l?i và
ngh?a v? c?a công dân, đ?m b?o quy?n con ngm?i; t? ch?c b? máy v?a đ?m b?o t?p
trung, th?ng nh?t, v?a có s? phân công gi?a các nhánh quy?n l?c, phân c?p quy?n h?n
và trách nhi?m gi?a các c?p chính quy?n nh?m đ?m b?o quy?n dân ch? c?a nhân dân,
tránh l?m quy?n. Nhj nm?c có m?i quan h? thm?ng xuyên và ch?t ch? v?i nhân dân,
tôn tr?ng và l?ng nghe ý ki ?n c?a nhân dân, ch?u s? giám sát c?a nhân dân. Cy câ ch?
và bi?n pháp ki?m soát, ng n ng?a và tr?ng tr? t? quan liêu, tham nh?ng, l?ng quy?n,
vô trách nhi?m, xâm ph?m quy?n dân ch? c?a công dân. T? ch?c và ho?t đ?ng c?a b?
máy qu?n lý nhà nm?c theo nguyên t?c t?p trung dân ch?, th?ng nh?t quy?n l?c, có
phân công, phân c?p, đ?ng th?i b?o đ?m s? ch? đ?o th?ng nh?t c?a Trung mâng.
Theo ti?n trình c?a công cu?c đ?i m?i đ?t nm?c, nh?n th?c c?a ?ng ta v? Nhà
nm?c pháp quy?n ngày càng sáng t?. V?i ch? trmâng: “Xây d?ng Nhj nm?c pháp
quy?n Vi?t Nam c?a dân, do dân, vu dân”. ?ng ta đm xác đ?nh: Nhj nm?c qu?n lý xã
h?i b?ng pháp lu?t, m?i câ quan, t? ch?c, cán b?, công ch?c, m?i công dân cy ngh?a
v? ch?p hành Hi?n pháp và pháp lu?t. Nh?n th?c đy lj ti?n đ? đ? ?i h?i XII c?a ?ng
ljm rõ hân v? Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a Vi?t Nam: “Quy?n l?c nhj nm?c
là th?ng nh?t, có s? phân công, ph?i h?p, ki?m soát gi?a các câ quan nhj nm?c trong
vi?c th?c hi?n các quy?n l?p pháp, hjnh pháp, tm pháp”
1
.
T? th?c ti?n nh?n th?c và xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ?
Vi?t Nam trong th?i k? đ?i m?i, có th? th?y Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a
? nm?c ta có m?t s? đ?c đi?m câ b?n c?a nhm sau:

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i đ?i bi?u toàn qu?c l?n th? XII, V n phòng Trung mâng
?ng, H. 2006, tr. 171.

85
Th q nh -t, xây d?ng nhj nm?c do nhân dân lao đ?ng làm ch?, đy lj Nhj nm?c c?a
dân, do dân, vì dân.
Th q hai, Nhj nm?c đm?c t? ch?c và ho?t đ?ng d?a trên câ s? c?a Hi?n pháp và
pháp lu?t. Trong t?t c? các ho?t đ?ng c?a xã h?i, pháp lu?t đm?c đ?t ? v? trí t?i thm?ng
đ? đi?u ch?nh các quan h? xã h?i.
Th q ba, quy?n l?c nhj nm?c là th?ng nh?t, có s? phân công rõ rjng, cy câ ch? ph?i
h?p nh?p nhàng và ki?m soát gi?a các câ quan: l?p pháp, hjnh pháp vj tm pháp.
Th q t?, Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam ph?i do ?ng C?ng
s?n Vi?t Nam lmnh đ?o, phù h?p v?i đi?u 4 Hi?n pháp n m 2013. Ho?t đ?ng c?a Nhà
nm?c đm?c giám sát b?i nhân dân v?i phmâng châm: “Dân bi?t, dân bàn, dân làm, dân
ki?m tra” thông qua các t? ch?c, các cá nhân đm?c nhân dân ?y nhi?m.
Th q n m, Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam tôn tr?ng quy?n
con ngm?i, coi con ngm?i là ch? th?, là trung tâm c?a s? phát tri?n. Quy?n dân ch? c?a
nhân dân đm?c th?c hành m?t cách r?ng rmi; “nhân dân cy quy?n b?u và bãi mi?n
nh?ng đ?i bi?u không x?ng đáng”; đ?ng th?i t ng cm?ng th?c hi?n s? nghiêm minh
c?a pháp lu?t.
Th q sáu, t? ch?c và ho?t đ?ng c?a b? máy nhj nm?c theo nguyên t?c t?p trung dân
ch?, có s? phân công, phân c?p, ph?i h?p và ki?m soát l?n nhau, nhmng b?o đ?m quy?n
l?c là th?ng nh?t và s? ch? đ?o th?ng nh?t c?a Trung mâng.
Nhm v?y, nh?ng đ?c đi?m c?a Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a mj Vi?t
Nam ch~ng ta đang xây d?ng đm th? hi?n đm?c các tinh th?n câ b?n c?a m?t nhj nm?c
pháp quy?n nói chung. Bên c?nh đy, ny còn th? hi?n s? khác bi?t so v?i các nhj nm?c
pháp quy?n khác Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam mang b?n ch?t
giai c?p công nhân, ph?c v? l?i tch cho nhân dân; nhj nm?c là công c? ch? y?u đ?
?ng C?ng s?n Vi?t Nam đ?nh hm?ng đi lên ch? ngh?a xm h?i.
3.3. Phát huy dân ch o xã h ai ch o ngh?a, xây d yng Nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o
ngh?a g Vi Ot Nam hi On nay
3.3.1. Phát huy dân ch o xã h ai ch o ngh?a g Vi lt Nam hi ln nay
M at là, xây d?ng, hoàn thi?n th? ch? kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a
t?o ra câ s? kinh t? v?ng ch?c cho xây d?ng dân ch? xã h?i ch? ngh?a.
Trm?c h?t c?n th? ch? hya quan đi?m c?a ?ng v? phát tri hn đa d )ng các hình
th qc s g h wu, thành ph /n kinh t d, lo )i hình doanh nghi lp; b?o h? các quy?n và l?i ích
h?p pháp c?a ch? s? h?u tài s?n thu?c các hình th?c s? h?u, lo?i hình doanh nghi?p
trong n?n kinh t?. Xây d?ng, hoàn thi?n lu?t pháp v? s? h?u đ?i v?i các tài s?n m?i
nhm s? h?u trí tu?, c? phi?u, trái phi?u… quy đ?nh rõ, quy?n trách nhi?m c?a các ch?
s? h?u đ?i v?i xã h?i. Cùng v?i đy lj cy nh 5n th qc đ~ng đ Tn v I vai trò quan tr rng c oa

86
th h ch d, xây d óng và hoàn thi ln th h ch d ph?i đm?c ti?n hjnh đ?ng b? c? ba khâu: Ban
hjnh v n b?n, quy đ?nh c?a th? ch?; xây d?ng câ ch? v?n hành, th?c thi th? ch? trong
ho?t đ?ng kinh doanh c? th?; hoàn thi?n t? ch?c b? máy theo dõi, giám sát vi?c thi
hành th? ch?, x? lý vi ph?m và tranh ch?p trong th?c thi th? ch?. Trong khi tri?n khai
đ?ng b? th? ch? môi trm?ng kinh doanh ph?i t?p trung c?i cách hành chính, t? b? máy
hjnh chtnh đ?n th? t?c hành chính. Th?ng l?i c?a c?i cách hành chính s? nhanh chóng
th~c đ?y c?i thi?n nhi?u v? môi trm?ng kinh doanh. ?ng th?i, ph Hi phát tri hn đ xng b a
các y du t v th p tr? eng và các lo )i th p tr? eng. Hình thành vi?c rà soát, b? sung, hoàn
thi?n các quy đ?nh pháp lu?t v? kinh doanh phù h?p v?i Vi?t Nam.
Hai là, xây d?ng ?ng C?ng s?n Vi?t Nam trong s?ch, v?ng m?nh v?i tm cách
đi?u ki?n tiên quy?t đ? xây d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a Vi?t Nam.
? đ?m b?o vai trò lmnh đ?o c?a munh, ?ng ph?i v?ng m?nh v? chính tr?, tm
tm?ng và t? ch?c; thm?ng xuyên t? đ?i m?i, t? ch?nh đ?n, ra s?c nâng cao trình đ? trí
tu?, b?n l?nh chtnh tr?, ph?m ch?t đ?o đ?c vj n ng l?c lmnh đ?o. ?ng ph?i dân ch?
hóa trong sinh ho?t, th?c hi?n nguyên t?c t?p trung dân ch?, t? phê bình và phê bình.
Cy nhm v?y, ?ng m?i đ?m b?o s? lmnh đ?o trong s? nghi?p xây d?ng ch? ngh?a xm
h?i và xây d?ng n?n dân ch? xã h?i ch? ngh?a.
Ba là, xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a v?ng m?nh v?i tm cách
đi?u ki?n đ? th?c thi dân ch? xã h?i ch? ngh?a.
Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? nm?c ta đ?t dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng
C?ng s?n Vi?t Nam ph?i th?c thi quy?n dân ch? c?a nhân dân trên t?t c? m?i l?nh v?c
c?a đ?i s?ng xã h?i, th? hi?n b?ng Hi?n pháp và pháp lu?t. Nhj nm?c ph?i đ?m b?o
quy?n con ngm?i là giá tr? cao nh?t. Chính vì v?y, t?t c? các chính sách, pháp lu?t đ?u
ph?i d?a vào ý chí, nguy?n v?ng c?a nhân dân. Nhj nm?c đ?m b?o quy?n t? do c?a
công dân, đ?m b?o danh d?, nhân ph?m, quy?n và l?i ích h?p pháp c?a công dân b?ng
pháp lu?t và trên th?c t? đ?i s?ng xã h?i.
B vn là, nâng cao vai trò c?a các t? ch?c chính tr? - xã h?i trong xây d?ng n?n dân
ch? xã h?i ch? ngh?a.
Các t? ch?c chính - xã h?i ? nm?c ta c?n ph?i đ?i m?i m?nh m? phmâng th?c
ho?t đ?ng đ? nâng cao v? trí, vai trò c?a munh, đ? tham gia giám sát, ph?n bi?n đm?ng
l?i, chính sách, pháp lu?t c?a ?ng vj Nhj nm?c. T?o ra kh?i đojn k?t tojn dân, ch m
lo đ?i s?ng nhân dân, th?c hi?n dân ch? trong đ?i s?ng xã h?i. ?ng th?i tham gia vào
b?o v? chính quy?n, xây d?ng ?ng, b?o v? quy?n l?i chtnh đáng c?a nhân dân.
N m là, xây d?ng và t?ng bm?c hoàn thi?n các h? th?ng giám sát, ph?n bi?n xã
h?i đ? phát huy quy?n làm ch? c?a nhân dân
T ng cm?ng công tác giám sát, ph?n bi?n xã h?i là y?u t? đ?m b?o xây d?ng n?n
dân ch? xã h?i ch? ngh?a ? nm?c ta, nó ?nh hm?ng t?i đ?i s?ng tâm lý c ?a nhân dân

87
khi nhìn nh?n đánh giá các ch? trm?ng, đm?ng l?i c?a ?ng, chính sách, pháp lu?t c?a
Nhj nm?c. Do đy, c?n công khai hóa, minh b?ch hóa, dân ch? hóa v? thông tin, v? ch?
trmâng, chtnh sách c?a ?ng vj Nhj nm?c, đ?c bi?t là các v?n đ? liên quan đ?n l?i ích
chtnh đáng c?a nhân dân. C?n c? th? hóa hân n?a các quy ch? và hình th?c th? hi?n s?
tôn tr?ng, l?ng nghe ý ki ?n c?a nhân dân đ?i v?i các v?n đ? phát tri?n c?a đ?t nm?c.
Ngoài ra c?n nâng cao dân trt, v n hya pháp lu?t cho toàn th? xã h?i (cán b? đ?ng
viên, công ch?c, viên ch?c, nhân dân…).
3.3.2. Ti dp t mc xây d óng và hoàn thi ln Nhà n? cc pháp quy In xm h ai ch o ngh?a
M at là, xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xm h?i ch? ngh?a dm?i s? lmnh đ?o c?a
?ng.
Nhj nm?c pháp quy?n xm h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam mang b?n ch?t giai c?p công
nhân, đ?ng th?i c?ng g?n bó ch?t ch? v?i dân t?c, v?i nhân dân. T? ch?c quy?n l?c
c?a Nhj nm?c pháp quy?n xm h?i ch? ngh?a đ?m b?o quy?n l?c nhj nm?c là th?ng
nh?t, có s? phân công và ph?i h?p gi?a các câ quan nhj nm?c trong vi?c th?c hi?n các
quy?n l?p pháp, hành pháp, tm pháp.
Hai là, c?i cách th? ch? vj phmâng th?c ho?t đ?ng c?a Nhj nm?c.
Ki?n toàn t? ch?c, đ?i m?i phmâng th?c và nâng cao hi?u qu? ho?t đ?ng c?a
Qu?c h?i đ? đ?m b?o đây lj câ quan quy?n l?c cao nh?t c?a nhân dân. Qu?c h?i lj câ
quan quy?n l?c nhà nm?c cao nh?t ? nm?c ta, lj câ quan duy nh?t có quy?n l?p hi?n và
l?p pháp; th?c hi?n m?t s? nhi?m v? thu?c quy?n hjnh pháp vj tm pháp, quy?n giám
sát t?i cao đ?i v?i toàn b? ho?t đ?ng c?a Nhj nm?c.
Xây d?ng n?n hjnh chtnh nhj nm?c dân ch?, trong s?ch, v?ng m?nh, t?ng bm?c
hi?n đ?i hoá. ?y m?nh c?i cách hành chính, gi?m m?nh và bãi b? các th? t?c hành
chính gây phi?n hà cho t? ch?c vj công dân. Nâng cao n ng l?c, ch?t lm?ng và t? ch?c
th?c hi?n các câ ch?, chtnh sách. ?y m?nh xã h?i hóa các ngành d?ch v? công phù
h?p v?i câ ch? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a.
Ba là, xây d?ng đ?i ng? cán b?, công ch?c trong s?ch, cy n ng l?c.
Nâng cao ch?t lm?ng đ?i ng? cán b?, công ch?c v? b?n l?nh chtnh tr?, ph?m ch?t
đ?o đ?c, n ng l?c lmnh đ?o, đi?u hành qu?n lý đ?t nm?c. Cy chtnh sách đmi ng?, đ?ng
viên, khuy?n khích cán b?, công ch?c hoàn thành t?t nhi?m v?; đ?ng th?i c?ng ph?i
xây d?ng đm?c câ ch? lo?i b?, mi?n nhi?m nh?ng ngm?i không hoàn thành nhi?m v?,
vi ph?m k? lu?t, đ?o đ?c công v?.
B vn là, đ?u tranh phòng, ch?ng tham nh?ng, lmng pht, th?c hành ti?t ki?m.
Phòng, ch?ng tham nh?ng, lmng pht vj th?c hành ti?t ki?m là nhi?m v? c?p bách,
lâu dài c?a quá trình xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? nm?c ta. V?i
quan đi?m đy, ?ng vj Nhj nm?c ta ch? trmâng: Ti?p t?c hoàn thi?n các th? ch? và

88
đ?y m?nh c?i cách hành chính ph?c v? nhi?m v?, phòng ch?ng tham nh?ng, lmng pht;
xây d?ng và hoàn thi?n câ ch? khuy?n khích và b?o v? nh?ng ngm?i đ?u tranh ch?ng
tham nh?ng; xây d?ng các ch? tji đ? x? lý các cá nhân và t? ch?c vi ph?m; đ?ng viên
và khuy?n khtch tojn ?ng, toàn dân th?c hành ti?t ki?m.

C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Khái ni?m, b?n ch?t c?a dân ch? xã h?i ch? ngh?a?
2. B?n ch?t và ch?c n ng c?a nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a?
3. B?n ch?t vj đ?nh hm?ng xây d?ng ch? đ? dân ch? xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam?
4. N?i dung vj đ?nh hm?ng xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ?
Vi?t Nam?
5. Liên h? trách nhi?m cá nhân trong vi?c góp ph?n xây d?ng n?n dân ch? xã h?i
ch? ngh?a, nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a ? nm?c ta hi?n nay?

D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. Hoàng Chí B?o, Thái Ninh (1991), Dân ch o t? s Hn và dân ch o xã h ai ch o
ngh?a, Nxb S? th?t, Hà N?i.
2. ?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2011), C??ng l?nh xây d óng đ -t n? cc trong th ei k?
quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai (B ] sung, phát tri hn n m 2011), Nxb Chính tr? Qu?c gia,
Hà N?i.
3. H?c vi?n Chính tr? Qu?c gia H? chí Minh (2014), Giáo trình cao c -p lý lu 5n
chính tr p, t 5p 3 - Ch o ngh?a xm h ai khoa h rc, Nxb Lý lu ?n chính tr?, Hà N?i.
4. Nguy?n Quang M?nh (2010), Xây d óng Nhà n? cc pháp quy In xã h ai ch o
ngh?a: lý lu 5n và th óc ti Mn, Nxb Chính tr? Qu?c gia, Hà N?i.
5. jo Trt Úc (2015), Giáo trunh Nhà n? cc pháp quy In, Nxb ?i h?c ?i h?c
Qu?c gia Hà N?i, Hà N?i.

89
Chãkng 5
Cj C?U XÃ H?I - GIAI C?P
VÀ LIÊN MINH GIAI C?P, T?NG L?P
TRONG TH?I K? QUÁ ? LÊN CH? NGHÀA XÃ H?I

A. M?C TIÊU
1. V I ki dn th qc: Sinh viên n?m đm?c nh?ng ki?n th?c n?n t?ng v? câ c?u xã h?i -
giai c?p và liên minh giai c?p, t?ng l?p trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i.
2. V I k n ng: Sinh viên có k? n ng nh?n di?n nh?ng bi?n đ?i trong câ c?u xã
h?i – giai c?p và n?i dung liên minh giai c?p, t?ng l?p ? nm?c ta trong th?i k? quá đ?
lên ch? ngh?a xm h?i.
3. V I t? t? gng: Sinh viên nh?n th?c đm?c v? t?m quan tr?ng và th?y đm?c s? c?n
thi?t ph?i góp s?c t ng cm?ng xây d?ng kh?i liên minh giai c?p, t?ng l?p v?ng m?nh
trong s? nghi?p xây d?ng đ?t nm?c theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a ? Vi?t Nam.
B. N?I DUNG
1. Ck c?u xã h?i - giai c?p trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
1.1. Khái ni Om và v p trí c oa c? c -u xã h ai - giai c -p trong c? c -u xã h ai
Khái ni lm c? c -u xã h ai và c? c -u xã h ai - giai c -p
Câ c?u xã h?i là nh?ng c?ng đ?ng ngm?i cùng toàn b? nh?ng m?i quan h? xã h?i
do s? tác đ?ng l?n nhau c?a các c?ng đ?ng ?y t?o nên.
Câ c?u xã h?i có nhi?u lo?i, nhm: câ c?u xã h?i - dân cm, câ c?u xã h?i - ngh?
nghi?p, câ c?u xã h?i - giai c?p, câ c?u xã h?i - dân t?c, câ c?u xã h?i - tôn giáo, v.v…
Dm?i gyc đ? chính tr? - xã h?i, môn Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c t?p trung nghiên c?u
câ c?u xã h?i - giai c?p vu đy lj m?t trong nh?ng câ s? đ? nghiên c?u v?n đ? liên minh
giai c?p, t?ng l?p trong m?t ch? đ? xã h?i nh?t đ?nh.
Câ c?u xã h?i - giai c?p là h? th?ng các giai c?p, t?ng l?p xã h?i t?n t?i khách
quan trong m?t ch? đ? xã h?i nh?t đ?nh, thông qua nh?ng m?i quan h? v? s? h?u tm
li?u s?n xu?t, v? t? ch?c qu?n lý quá trình s?n xu?t, v? đ?a v? chính tr? - xã h?i…gi?a
các giai c?p và t?ng l?p đy.
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, câ c?u xã h?i - giai c?p là t?ng th? các
giai c?p, t?ng l?p, các nhóm xã h?i có m?i quan h? h?p tác và g?n bó ch?t ch? v?i
nhau. Y?u t? quy?t đ?nh m?i quan h? đy lj h? cùng chung s?c c?i t?o xã h?i c? vj xây
d?ng xã h?i m?i trên m?i l?nh v?c c?a đ?i s?ng xã h?i. Các giai c?p, t?ng l?p xã h?i
và các nhóm xã h?i câ b?n trong câ c?u xã h?i - giai c?p c?a th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i bao g?m: giai c?p công nhân, giai c?p nông dân, t?ng l?p trí th?c, t?ng

90
l?p doanh nhân, t?ng l?p ti?u ch?, t?ng l?p thanh niên, ph? n? v.v… M?i giai c?p,
t?ng l?p và các nhóm xã h?i này có nh?ng v? trí và vai trò xác đ?nh song dm?i s? lãnh
đ?o c?a ?ng C?ng s?n - đ?i ti?n phong c?a giai c?p công nhân cùng h?p l?c, t?o s?c
m?nh t?ng h?p đ? th?c hi?n nh?ng m?c tiêu, n?i dung, nhi?m v? c?a th?i k? quá đ?
lên ch? ngh?a xm h?i, ti?n t?i xây d?ng thành công ch? ngh?a xã h?i và ch? ngh?a c?ng
s?n v?i tm cách lj m?t hình thái kinh t? - xã h?i m?i thay th? hình thái kinh t? - xã h?i
c? đm l?i th?i.
V p trí c oa c? c -u xã h ai - giai c -p trong c? c -u xã h ai
Trong h? th?ng xã h?i, m?i lo?i hunh câ c?u xã h?i đ?u có v? trí, vai trò xác đ?nh
và gi?a chúng có m?i quan h?, ph? thu?c l?n nhau. Song v? trí, vai trò c?a các lo?i câ
c?u xã h?i không ngang nhau, trong đy, câ c?u xã h?i - giai c?p có v? trí quan tr?ng
hjng đ?u, chi ph?i các lo?i hunh câ c?u xã h?i khác vì nh?ng l? do câ b?n sau:
Câ c?u xã h?i - giai c?p liên quan đ?n các đ?ng phái chính tr? vj nhj nm?c; đ?n
quy?n s? h?u tm li?u s?n xu?t, qu?n lý t? ch?c lao đ?ng, v?n đ? phân ph?i thu nh?p…
trong m?t h? th?ng s?n xu?t nh?t đ?nh. Các lo?i hunh câ c?u xã h?i khác không có
đm?c nh?ng m?i quan h? quan tr?ng và quy?t đ?nh này.
S? bi?n đ?i c?a câ c?u xã h?i - giai c?p t?t y?u s? ?nh hm?ng đ?n s? bi?n đ?i c?a
các câ c?u xã h?i khác vj tác đ?ng đ?n s? bi?n đ?i c?a toàn b? câ c?u xã h?i. Nh?ng
đ?c trmng vj xu hm?ng bi?n đ?i c?a câ c?u xã h?i – giai c?p tác đ?ng đ?n t?t c? các
l?nh v?c c?a đ?i s?ng xã h?i, m?i ho?t đ?ng xã h?i và m?i thành viên trong xã h?i, qua
đy th?y rõ th?c tr?ng, qui mô, vai trò, s? m?nh vj tmâng lai c?a các giai c?p, t?ng l?p
trong s? bi?n đ?i câ c?u xã h?i và phát tri?n xã h?i. Vì v?y, câ c?u xã h?i – giai c?p là
c n c? câ b?n đ? t? đy xây d?ng chính sách phát tri?n kinh t?, v n hya, xm h?i c?a m?i
xã h?i trong t?ng giai đo?n l?ch s? c? th?.
M?c d câ c?u xã h?i - giai c?p gi? v? trí quan tr?ng song không vì th? mà tuy?t
đ?i hóa nó, xem nh? các lo?i hunh câ c?u xã h?i khác, t? đy cy th? d?n đ?n tùy ti?n,
mu?n xóa b? nhanh chóng các giai c?p, t?ng l?p xã h?i m?t cách gi?n đân theo ?
mu?n ch? quan.
1.2. S y bi Gn đ ]i có tính qui lu 5t c oa c? c -u xã h ai – giai c -p trong th ei k? quá đ a
lên ch o ngh?a xã h ai
Câ c?u xã h?i - giai c?p c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i thm?ng xuyên có
nh?ng bi?n đ?i mang tính qui lu?t sau đây:
M at là, câ c?u xã h?i - giai c?p bi?n đ?i g?n li?n và b? quy đ?nh b?i câ c?u kinh
t? c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i
Trong m?t h? th?ng s?n xu?t nh?t đ?nh, câ c?u xã h?i - giai c?p thm?ng xuyên
bi?n đ?i do tác đ?ng c?a nhi?u y?u t?, đ?c bi?t là nh?ng thay đ?i v? phmâng th?c s?n
xu?t, v? câ c?u ngành ngh?, thành ph?n kinh t?, câ c?u kinh t?, câ ch? kinh t?….

91
Ph.ngghen ch? rõ: “Trong m?i th?i đ?i l?ch s?, s?n xu?t kinh t? vj câ c?u xã h?i - câ
c?u này t?t y?u ph?i do s?n xu?t kinh t? mà ra, - c? hai cái đy c?u thjnh câ s? c?a l?ch
s? chính tr? và l?ch s? tm tm?ng c?a th?i đ?i ?y…”
1
.
Sau th?ng l?i c?a cu?c cách m?ng xã h?i ch? ngh?a, dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng
C?ng s?n, giai c?p công nhân cùng toàn th? các giai c?p, t?ng l?p xã h?i, các nhóm xã
h?i bm?c vào th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i. Trong th?i k? m?i, câ c?u kinh t? -
t?t y?u có nh?ng bi?n đ?i và nh?ng thay đ?i đy c?ng t?t y?u d?n đ?n nh?ng thay đ?i
trong câ c?u xã h?i theo hm?ng ph?c v? thi?t th?c l?i ích c?a giai c?p công nhân và
nhân dân lao đ?ng do ?ng c?ng s?n lmnh đ?o. Câ c?u kinh t? trong th?i k? quá đ? tuy
v?n đ?ng theo câ ch? th? trm?ng, song có s? qu?n lý c?a Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i
ch? ngh?a nh?m xây d?ng thành công ch? ngh?a xm h?i.
? nh?ng nm?c bm?c vào th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i v?i xu?t phát đi?m
th?p, câ c?u kinh t? s? có nh?ng bi?n đ?i đa d?ng: t? m?t câ c?u kinh t? ch? y?u là
nông nghi?p và công nghi?p còn ? trunh đ? sâ khai chuy?n sang câ c?u kinh t? theo
hm?ng t ng t? tr?ng công nghi?p và d?ch v?, gi?m t? tr?ng nông nghi?p; chuy?n t? câ
c?u vùng lãnh th? còn chma đ?nh hình sang hình thành các vùng, các trung tâm kinh t?
l?n; chuy?n t? câ c?u l?c lm?ng s?n xu?t hi?n đ?i nhmng không cân đ?i, trunh đ? công
ngh? nhìn chung còn l?c h?u ho?c trung bình chuy?n sang phát tri?n l?c lm?ng s?n
xu?t v?i trunh đ? công ngh? cao, tiên ti?n theo xu hm?ng ?ng d?ng nh?ng thành qu?
c?a cách m?ng khoa h?c và công ngh? hi?n đ?i, c?a kinh t? tri th?c, kinh t? s?, cách
m?ng công nghi?p l?n th? tm…, t? đy hunh thjnh nh?ng câ c?u kinh t? m?i hi?n đ?i
hân, v?i trunh đ? xã h?i hya cao vj đ?ng b? hji hòa hân gi?a các vùng, các khu v?c,
gi?a nông thôn và thành th?, đô th?… Quá trunh bi?n đ?i trong câ c?u kinh t? đy t?t y?u
d?n đ?n nh?ng bi?n đ?i trong câ c?u xã h?i - giai c?p, c? trong câ c?u t?ng th? c?ng
nhm nh?ng bi?n đ?i trong n?i b? t?ng giai c?p, t?ng l?p xã h?i, nhóm xã h?i. T? đy, v?
trí, vai trò c?a các giai c?p, t?ng l?p, các nhóm xã h?i c?ng thay đ?i theo. M?t khác,
n?n kinh t? th? trm?ng phát tri?n m?nh v?i tính c?nh tranh cao, c?ng v?i xu th? h?i
nh?p ngày càng sâu r?ng khi?n cho các giai c?p, t?ng l?p xã h?i câ b?n trong th?i k?
này tr? nên n ng đ?ng, có kh? n ng thtch ?ng nhanh, ch? đ?ng sáng t?o trong lao đ?ng
s?n xu?t đ? t?o ra nh?ng s?n ph?m có giá tr?, hi?u qu? cao và ch?t lm?ng t?t đáp ?ng
nhu c?u c?a th? trm?ng trong b?i c?nh m?i.
Xu hm?ng bi?n đ?i này di?n ra r?t khác nhau ? m?i qu?c gia khi b?t đ?u th?i k?
quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i do b? qui đ?nh b?i nh?ng khác bi?t v? trunh đ? phát tri?n kinh
t?, v? hoàn c?nh, đi?u ki?n l?ch s? c? th? c?a m?i nm?c.
Hai là, câ c?u xã h?i - giai c?p bi?n đ?i ph?c t?p, đa d?ng, làm xu?t hi?n các t?ng
l?p xã h?i m?i.

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t 5p, Nxb. CTQG, H.1995, t?p.21, tr.11.

92
Ch? ngh?a Mác - Lênin ch? ra r?ng, hình thái kinh t? - xã h?i c?ng s?n ch? ngh?a
đm đm?c “thai nghpn” t? trong lòng xã h?i tm b?n ch? ngh?a, do v?y ? giai đo?n đ?u
c?a nó v?n còn nh?ng “d?u v?t c?a xã h?i c?” đm?c ph?n ánh “v? m?i phmâng di?n -
kinh t?, đ?o đ?c, tinh th?n”
1
. Bên c?nh nh?ng d?u v?t c?a xã h?i c?, xu?t hi?n nh?ng
y?u t? c?a xã h?i m?i do giai c?p công nhân và các giai c?p, t?ng l?p trong xã h?i b?t
tay vào t? ch?c xây d?ng, do v?y t?t y?u s? di?n ra s? t?n t?i “đan xen” gi?a nh?ng
y?u t? c? vj y?u t? m?i. ây lj v?n đ? mang tính qui lu?t vj đm?c th? hi?n rõ nét nh?t
trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i. V? m?t kinh t?, đy là còn t?n t?i k?t c?u
kinh t? nhi?u thành ph?n. Chính cái k?t c?u kinh t? đa d?ng, ph?c t?p này d?n đ?n
nh?ng bi?n đ?i đa d?ng, ph?c t?p trong câ c?u xã h?i – giai c?p mà bi?u hi?n c?a nó là
trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i còn t?n t?i các giai c?p, t?ng l?p xã h?i khác
nhau. Ngoài giai c?p công nhân, giai c?p nông dân, t?ng l?p trí th?c, giai c?p tm s?n
(tuy đm b? đánh b?i nhmng v?n còn s?c m?nh - V.I.Lênin) đm xu?t hi?n s? t?n t?i và
phát tri?n c?a các t?ng l?p xã h?i m?i nhm: t?ng l?p doanh nhân, ti?u ch?, t?ng l?p
nh?ng ngm?i giju cy vj trung lmu trong xm h?i…
Ba là, câ c?u xã h?i - giai c?p bi?n đ?i trong m?i quan h? v?a đ?u tranh, v?a liên
minh, t?ng bm?c xóa b? b?t bunh đ?ng xã h?i d?n đ?n s? xích l?i g?n nhau.
Trong th?i k? quá đ? t? ch? ngh?a tm b?n lên ch? ngh?a xm h?i, câ c?u xã h?i -
giai c?p bi?n đ?i và phát tri?n trong m?i quan h? v?a có mâu thu?n, đ?u tranh, v?a có
m?i quan h? liên minh v?i nhau, d?n đ?n s? xích l?i g?n nhau gi?a các giai c?p, t?ng
l?p câ b?n trong xã h?i, đ?c bi?t là gi?a giai c?p công nhân, giai c?p nông dân và t?ng
l?p trí th?c. M?c đ? liên minh, xích l?i g?n nhau gi?a các giai c?p, t?ng l?p trong xã
h?i tùy thu?c vjo các đi?u ki?n kinh t? - xã h?i c?a đ?t nm?c trong t?ng giai đo?n c?a
th?i k? quá đ?. Ttnh đa d?ng vj ttnh đ?c l?p tmâng đ?i c?a các giai c?p, t?ng l?p s?
di?n ra vi?c hòa nh?p, chuy?n đ?i b? ph?n gi?a các nhóm xã h?i vj cy xu hm?ng ti?n
t?i t?ng bm?c xóa b? d?n tình tr?ng bóc l?t giai c?p trong xã h?i, vmân t?i nh?ng giá
tr? công b?ng, bunh đ?ng. ây lj m?t quá trình lâu dài thông qua nh?ng c?i bi?n cách
m?ng toàn di?n c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i. y lj xu hm?ng t?t y?u và là
bi?n ch?ng c?a s? v?n đ?ng, phát tri?n câ c?u xã h?i - giai c?p trong th?i k? quá đ?
lên ch? ngh?a xm h?i.
Trong câ c?u xã h?i - giai c?p ?y, giai c?p công nhân, l?c lm?ng tiêu bi?u cho
phmâng th?c s?n xu?t m?i gi? vai trò ch? đ?o, tiên phong trong quá trình công nghi?p
hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c, c?i t?o xã h?i c?, xây d?ng xã h?i m?i. Vai trò ch? đ?o c?a
giai c?p công nhân còn đm?c th? hi?n ? s? phát tri?n m?i quan h? liên minh gi?a giai
c?p công nhân, giai c?p nông dân và t?ng l?p trí th?c ngày càng gi? v? trí n?n t?ng
chính tr? - xã h?i, t? đy t?o nên s? th?ng nh?t c?a câ c?u xã h?i - giai c?p trong su?t th?i
k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i.

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t 5p, Nxb CTQG, H.1995, t?p 19, tr. 33.

93
2. Liên minh giai c?p, t?ng l?p trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
Khi nghiên c?u th?c ti?n các phong trjo đ?u tranh c?a giai c?p công nhân ch?ng
l?i s? áp b?c, bóc l?t c?a giai c?p tm s?n ? châu Âu, nh?t là ? nm?c Anh vj nm?c Pháp
t? gi?a th? k? XIX, C.Mác vj Ph.ngghen đm nêu ra nhi?u lý lu?n n?n t?ng đ?nh
hm?ng cho cu?c đ?u tranh c?a giai c?p công nhân đi đ?n th?ng l?i, trong đy l? lu?n v?
liên minh công, nông và các t?ng l?p lao đ?ng khác đm đm?c các ông khái quát thành
v?n đ? mang tính nguyên t?c. Các ông đm ch? ra r?ng, nhi?u cu?c đ?u tranh c?a giai
c?p công nhân ? nh?ng nm?c này th?t b?i ch? y?u là do giai c?p công nhân “đân đ?c”
vu đm không t? ch?c liên minh v?i “ngm?i b?n đ?ng minh t? nhiên” c?a mình là giai
c?p nông dân. Do v?y, các cu?c đ?u tranh đy đm tr? thành nh?ng “bji đân ca ai đi?u”
1
.
Nhm v?y, xét d? ci góc đ a chính tr p, trong m?t ch? đ? xã h?i nh?t đ?nh, chính
cu?c đ?u tranh giai c?p c?a các giai c?p có l?i tch đ?i l?p nhau đ?t ra nhu c?u t?t y?u
khách quan m?i giai c?p đ?ng ? v? trt trung tâm đ?u ph?i tìm cách liên minh v?i các
giai c?p, t?ng l?p xã h?i khác có nh?ng l?i ích phù h?p v?i munh đ? t?p h?p l?c lm?ng
th?c hi?n nh?ng nhu c?u và l?i ích chung - đy lj quy lu?t mang tính ph? bi?n và là
đ?ng l?c l?n cho s? phát tri?n c?a các xã h?i có giai c?p. Trong cách m?ng xã h?i ch?
ngh?a, dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n, giai c?p công nhân ph?i liên minh v?i giai
c?p nông dân và các t?ng l?p nhân dân lao đ?ng đ? t?o s?c m?nh t?ng h?p đ?m b?o
cho th?ng l?i c?a cu?c cách m?ng xã h?i ch? ngh?a c? trong giai đo?n giành chính
quy?n vj giai đo?n xây d?ng ch? đ? xã h?i m?i.
V?n d?ng và phát tri?n sáng t?o quan đi?m c?a C.Mác vj Ph.ngghen trong giai
đo?n ch? ngh?a tm b?n đm phát tri?n cao, bm?c sang giai đo?n đ? qu?c ch? ngh?a,
V.I.Lênin c?ng kh?ng đ?nh liên minh công, nông là v?n đ? mang tính nguyên t?c đ?
đ?m b?o cho th?ng l?i c?a cu?c cách m?ng xã h?i ch? ngh?a tháng Mm?i Nga n m
1917. V.I.Lênin ch? rõ: “N?u không liên minh v?i nông dân thì không th? cy đm?c chính
quy?n c?a giai c?p vô s?n, không th? ngh? đm?c đ?n vi?c duy trì chính quy?n đy...
Nguyên t?c cao nh?t c?a chuyên chính là duy trì kh?i liên minh gi?a giai c?p vô s?n và
nông dân đ? giai c?p vô s?n có th? gi? đm?c vai trò lmnh đ?o và chính quy?n nhj nm?c”
2
.
Trên th?c t?, trong bm?c đ?u c?a th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, V.I.Lênin
đã ch? trmâng m? r?ng kh?i liên minh gi?a giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân
và các t?ng l?p xã h?i khác. Ông xem đây lj m?t hình th?c liên minh đ ?c bi lt không ch?
trong giai đo?n dành chính quy?n, mà ph?i đm?c đ?m b?o trong su?t quá trình xây d?ng
ch? ngh?a xm h?i. V.I.Lênin ch? rõ: “Chuyên chtnh vô s?n là m?t hình th?c đ?c bi?t c?a
liên minh giai c?p gi?a giai c?p vô s?n, đ?i ti?n phong c?a nh?ng ngm?i lao đ?ng, v?i
đông đ?o nh?ng t?ng l?p lao đ?ng không ph?i vô s?n (ti?u tm s?n, ti?u ch?, nông dân, trí
th?c, v.v…), ho?c v?i ph?n l?n nh?ng t?ng l?p đy, liên minh nh?m ch?ng l?i tm b?n,

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb.CTQG-ST, H. 1993, t?p 8, tr. 762.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, M. 1978, t. 44, tr. 57.

94
liên minh nh?m l?t đ? hojn tojn tm b?n, tiêu di?t hoàn toàn s? ch?ng c? c?a giai c?p tm
s?n và nh?ng mmu toan khôi ph?c c?a giai c?p ?y, nh?m thi?t l?p và c?ng c? v?nh vi?n
ch? ngh?a xm h?i”
1
.
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, giai c?p công nhân, giai c?p nông dân
và t?ng l?p lao đ?ng khác v?a là l?c lm?ng s?n xu?t câ b?n, v?a là l?c lm?ng chính tr? -
xã h?i to l?n. N?u th?c hi?n t?t kh?i liên minh gi?a giai c?p công nhân v?i giai c?p
nông dân và các t?ng l?p nhân dân lao đ?ng khác, trong đy trm?c h?t là v?i trí th?c thì
không nh?ng xây d?ng đm?c câ s? kinh t? v?ng m?nh mà ch? đ? chính tr? xã h?i ch?
ngh?a c?ng ngjy cjng đm?c c?ng c? v?ng ch?c. Kh?ng đ?nh vai trò c?a trí th?c trong
kh?i liên minh, V.I.Lênin vi?t: “Trm?c s? liên minh c?a các đ?i bi?u khoa h?c, giai c?p
vô s?n và gi?i k? thu?t, không m?t th? l?c đen t?i njo đ?ng v?ng đm?c”
2
.
Xét t s góc đ a kinh t d, trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i - t?c là cách
m?ng đm chuy?n sang giai đo?n m?i, cùng v?i t?t y?u chính tr? - xã h?i, tính t?t y?u
kinh t? c?a liên minh l?i n?i lên v?i tm cách lj nhân t? quy?t đ?nh nh?t cho s? th?ng l?i
hoàn toàn c?a ch? ngh?a xm h?i. Liên minh njy đm?c hình thành xu?t phát t? yêu c?u
khách quan c?a quá trunh đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa, và chuy?n d?ch câ
c?u kinh t? t? m?t n?n s?n xu?t nh? nông nghi?p là chính sang s?n xu?t hàng hóa l?n,
phát tri?n công nghi?p, d?ch v? và khoa h?c - công ngh?…, xây d?ng n?n t?ng v?t ch?t
- k? thu?t c?n thi?t cho ch? ngh?a xm h?i. M?i l?nh v?c c?a n?n kinh t? ch? phát tri?n
đm?c khi g?n bó ch?t ch?, h? tr? cho nhau đ? cng hm?ng t?i ph?c v? phát tri?n s?n
xu?t và t?o thành n?n câ c?u kinh t? qu?c dân th?ng nh?t. Chính nh?ng bi?n đ?i trong
câ c?u kinh t? njy đm vj đang t?ng bm?c t ng cm?ng kh?i liên minh gi?a giai c?p công
nhân v?i giai c?p nông dân, t?ng l?p trí th?c và các t?ng l?p xã h?i khác.
Vi?c hình thành kh?i liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân và t?ng
l?p trí th?c c?ng xu?t phát t? chính nhu c?u và l?i ích kinh t? c?a h? nên các ch? th?
c?a các l?nh v?c công nghi?p, nông nghi?p, d?ch v?, khoa h?c và công ngh?… t?t y?u
ph?i g?n bó, liên minh ch?t ch? v?i nhau đ? cùng th?c hi?n nh?ng nhu c?u và l?i ích
kinh t? chung c?a mình. Song quan h? l?i ích gi?a công nhân, nông dân và trí th?c
c?ng cy nh?ng bi?u hi?n m?i, ph?c t?p: bên c?nh s? th?ng nh?t v? l?i ích kinh t?, xu?t
hi?n nh?ng mâu thu?n l?i ích ? nh?ng m?c đ? khác nhau. i?u này có ?nh hm?ng nh?t
đ?nh đ?n s? đojn k?t, th?ng nh?t c?a kh?i liên minh. Do v?y, quá trình th?c hi?n liên
minh giai c?p, t?ng l?p, đ?ng th?i là quá trình liên t?c phát hi?n ra mâu thu?n và có
gi?i pháp k?p th?i, phù h?p đ? gi?i quy?t mâu thu?n nh?m t?o s? đ?ng thu?n và t?o
đ?ng l?c th~c đ?y quá trình công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c, đ?ng th?i t ng
cm?ng kh?i liên minh ngày càng b?n ch?t dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng C?ng s?n c?a
giai c?p công nhân.

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Matxcâva.1977, t?p 38, tr. 452.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb.Ti?n b?, Matxcâva.1978, t?p 40, tr. 218.

95
Nhm v?y, liên minh giai c?p, t?ng l?p trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i là
s? liên k?t, h?p tác, h? tr? nhau… gi?a các giai c?p, t?ng l?p xã h?i nh?m th?c hi?n
nhu c?u và l?i ích c?a các ch? th? trong kh?i liên minh, đ?ng th?i t?o đ?ng l?c th?c
hi?n th?ng l?i m?c tiêu c?a ch? ngh?a xm h?i.
3. Ck c?u xã h?i - giai c?p và liên minh giai c?p, t?ng l?p trong th?i k? quá đ? lên
ch? nghÃa xã h?i ? Vi?t Nam
3.1. C? c -u xã h ai - giai c -p trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xã h ai g Vi Ot Nam
Sau th?ng l?i c?a cu?c cách m?ng dân t?c dân ch? nhân dân, đánh đu?i th?c dân
đ? qu?c và th?ng nh?t đ?t nm?c, c? nm?c bm?c vào th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i.
Trong th?i k? njy, câ c?u xã h?i - giai c?p ? Vi?t Nam có nh?ng đ?c đi?m n?i b?t sau:
- S? bi?n đ?i câ c?u xã h?i - giai c?p v?a đ?m b?o tính qui lu?t ph ] bi dn, v?a
mang tính đ ?c thù c?a xã h?i Vi?t Nam
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c ta, câ c?u xã h?i - giai c?p
c?ng v?n đ?ng, bi?n đ?i theo đ~ng qui lu?t: đy lj s? bi?n đ?i c?a câ c?u xã h?i - giai
c?p b? chi ph?i b?i nh?ng bi?n đ?i trong câ c?u kinh t?. T? ?i h?i VI (1986), dm?i s?
lãnh đ?o c?a ?ng, Vi?t Nam chuy?n m?nh sang câ ch? th? trm?ng phát tri?n kinh t?
nhi?u thành ph?n đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a. S? chuy?n đ?i trong câ c?u kinh t? đm
d?n đ?n nh?ng bi?n đ?i trong câ c?u xã h?i - giai c?p v?i vi?c hình thành m?t câ c?u
xã h?i - giai c?p đa d?ng thay th? cho câ c?u xã h?i đân gi?n g?m giai c?p công nhân,
giai c?p nông dân, t?ng l?p trí th?c c?a th?i k? trm?c đ?i m?i. S? bi?n đ?i ph?c t?p, đa
d?ng c?a câ c?u xã h?i - giai c?p Vi?t Nam di?n ra trong n?i b? t?ng giai c?p, t?ng l?p
câ b?n c?a xã h?i; th?m chí có s? chuy?n hóa l?n nhau gi?a các giai c?p, t?ng l?p xã
h?i, đ?ng th?i xu?t hi?n nh?ng t?ng l?p xã h?i m?i. Chính nh?ng bi?n đ?i m?i này
c?ng lj m?t trong nh?ng y?u t? cy tác đ?ng tr? l?i làm cho n?n kinh t? đ?t nm?c phát
tri?n tr? nên n ng đ?ng, đa d?ng hân vj tr? thjnh đ?ng l?c góp ph?n quan tr?ng vào s?
nghi?p đ?i m?i xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
- Trong s? bi?n đ?i c?a câ c?u xã h?i - giai c?p, v? trí, vai trò c?a các giai c?p,
t?ng l?p xã h?i ngjy cjng đm?c kh?ng đ?nh
Câ c?u xã h?i - giai c?p c?a Vi?t Nam ? th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i bao
g?m nh?ng giai c?p, t?ng l?p câ b?n sau:
Giai c -p công nhân Vi lt Nam có vai trò quan tr?ng đ?c bi?t, là giai c?p lmnh đ?o
cách m?ng thông qua đ?i ti?n phong lj ?ng C?ng s?n Vi?t Nam; đ?i di?n cho phmâng
th?c s?n xu?t tiên ti?n; gi? v? trí tiên phong trong s? nghi?p xây d?ng ch? ngh?a xm
h?i, là l?c lm?ng đi đ?u trong s? nghi?p công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c vì m?c
tiêu dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh vj lj l?c lm?ng nòng c?t

96
trong liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj đ?i ng? trt th?c
1
.
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, nhi?m v? trung tâm là phát tri?n kinh
t?, ti?n hành công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa. Giai c?p công nhân - l?c lm?ng đi đ?u c?a
quá trình này s? có nh?ng bi?n đ?i nhanh c? v? s? lm?ng, ch?t lm?ng và có s? thay đ?i
đa d?ng v? câ c?u. S? đa d?ng c?a giai c?p công nhân không ch? phát tri?n theo thành
ph?n kinh t? mà còn phát tri?n theo ngành ngh?. B? ph?n “công nhân hi?n đ?i”, “công
nhân tri th?c” s? ngày càng l?n m?nh. Trunh đ? chuyên môn k? thu?t, k? n ng ngh?
nghi?p, ý th?c t? ch?c k? lu?t lao đ?ng, tác phong công nghi?p c?a công nhân c?ng
ngjy cjng đm?c nâng lên nh?m đáp ?ng yêu c?u c?a quá trình công nghi?p hóa, hi?n
đ?i hóa g?n v?i kinh t? tri th?c và cách m?ng công nghi?p l?n th? tm (4.0) đang cy xu
hm?ng phát tri?n m?nh. Bên c?nh đy, s? phân hóa giàu - nghèo trong n?i b? công nhân
c?ng ngjy cjng rõ npt. M?t b? ph?n công nhân thu nh?p th?p, giác ng? ý th?c chính tr?
giai c?p chma cao vj còn nhi?u khy kh n v? m?i m?t v?n t?n t?i.
Giai c -p nông dân cùng v?i nông nghi?p, nông thôn có v? trí chi?n lm?c trong s?
nghi?p công nghi?p hoá, hi?n đ?i hoá nông nghi?p, nông thôn g“n v?i xây d?ng nông
thôn m?i, góp ph…n xây d?ng và b?o v? T? qu?c, là câ s? và l?c lm?ng quan tr?ng đ?
phát tri?n kinh t? - xã h?i b?n v?ng, gi? v?ng ?n đ?nh chính tr?, đ?m b?o an ninh, qu?c
phòng; gi? gìn, phát huy b?n s“c v n hoá dân t?c và b?o v? môi trm?ng sinh thái; là
ch? th? c?a quá trình phát tri?n, xây d?ng nông thôn m?i g“n v?i xây d?ng các câ s?
công nghi?p, d?ch v? và phát tri?n đô th? theo quy ho?ch; phát tri?n toàn di?n, hi?n đ?i
hóa nông nghi?p…
1
.
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xã h?i, giai c?p nông dân c?ng có s? bi?n
đ?i, đa d?ng v? câ c?u giai c?p; có xu hm?ng gi?m d…n v? s? lm?ng và t? l? trong câ
c?u xã h?i - giai c?p. M?t b? ph–n nông dân chuy?n sang lao đ?ng trong các khu công
nghi?p, ho?c d?ch v? có tính ch?t công nghi?p và tr? thành công nhân. Trong giai c?p
nông dân xu?t hi?n nh?ng ch? trang tr?i l?n, đ?ng th?i v?n còn nh?ng nông dân m?t
ru?ng đ?t, nông dân đi ljm thuê…vj s? phân hóa giàu nghèo trong n?i b? nông dân
c?ng ngày càng rõ.
ai ng? trí th qc là l?c lm?ng lao đ?ng sáng t?o đ?c bi?t quan tr?ng trong ti?n
trunh đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c và h?i nh?p qu?c t?, xây d?ng
kinh t? tri th?c, phát tri?n n?n v n hya Vi?t Nam tiên ti?n, đ?m đj b?n s?c dân t?c; là
l?c lm?ng trong kh?i liên minh. Xây d?ng đ?i ng? trt th?c v?ng m?nh là tr?c ti?p nâng
t?m trí tu? c?a dân t?c, s?c m?nh c?a đ?t nm?c, nâng cao n ng l?c lmnh đ?o c?a Ð?ng

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q sáu Ban ch -p hành Trung ??ng khóa X, Nxb.
CTQG, H. 2008, tr.43-44.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l /n th q b Hy Ban ch -p hành Trung ??ng khóa X, Nxb.
CTQG. 2008.

97
và ch?t lm?ng ho?t đ?ng c?a h? th?ng chính tr?
2
.
Hi?n nay, cùng v?i yêu c?u đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa g?n v?i phát
tri?n kinh t? tri th?c trong đi?u ki?n khoa h?c - công ngh? và cách m?ng công nghi?p l?n
th? tm đang phát tri?n m?nh m? thì vai trò c?a đ?i ng? trt th?c càng tr? nên quan tr?ng.
ai ng? doanh nhân. Hi?n nay ? Vi?t Nam, đ?i ng? doanh nhân đang phát tri?n
nhanh c? v? s? lm?ng và qui mô v?i vai trò không ng?ng t ng lên. ây là t?ng l?p xã
h?i đ?c bi?t đm?c ?ng ta ch? trmâng xây d?ng thành m?t đ?i ng? v?ng m?nh. Trong
đ?i ng? doanh nhân cy các doanh nhân v?i ti?m l?c kinh t? l?n, có nh?ng doanh nhân
v?a và nh? thu?c các thành ph?n kinh t? khác nhau, đ?i ng? njy đang đyng góp tích
c?c vào vi?c th?c hi?n chi?n lm?c phát tri?n kinh t? - xã h?i, gi?i quy?t vi?c làm cho
ngm?i lao đ?ng và tham gia gi?i quy?t các v?n đ? an sinh xã h?i, xya đyi, gi?m nghèo.
Vì v?y, xây d?ng đ?i ng? doanh nhân l?n m?nh, cy n ng l?c, trunh đ? và ph?m ch?t,
uy tín cao s? góp ph?n tích c?c nâng cao ch?t lm?ng, hi?u qu?, s?c c?nh tranh, phát
tri?n nhanh, b?n v?ng và b?o đ?m đ?c l?p, t? ch? c?a n?n kinh t?…
1
.
Ph m n w là m?t l?c lm?ng quan tr?ng vj đông đ?o trong đ?i ng? nh?ng ngm?i lao
đ?ng t?o d?ng nên xã h?i vj đyng gyp ph?n to l?n vào s? nghi?p xây d?ng ch? ngh?a
xã h?i. Ph? n? th? hi?n vai trò quan tr?ng c?a mình trong m?i l?nh v?c c?a đ?i s?ng xã
h?i và trong gia đunh. ? b?t c? th?i đ?i nào, qu?c gia, dân t?c nào, ph? n? c?ng ph?n
đ?u vm?t qua m?i khó kh n, thách th?c vmân lên đyng gyp ttch c?c vào các ho?t đ?ng
xã h?i, duy trì ?nh hm?ng c?a mình trên nhi?u l?nh v?c c?a đ?i s?ng xã h?i.
ai ng? thanh niên lj rm?ng c?t c?a nm?c nhà, ch? nhân tmâng lai c?a đ?t nm?c,
là l?c lm?ng xung kích trong xây d?ng và b?o v? T? qu?c. Ch m lo, phát tri?n thanh
niên v?a là m?c tiêu, v?a lj đ?ng l?c b?o đ?m cho s? ?n đ?nh và phát tri?n v?ng b?n
c?a đ?t nm?c. T ng cm?ng giáo d?c l? tm?ng, đ?o đ?c cách m?ng, l?i s?ng v n hya, ?
th?c công dân cho thanh niên, nh?t là h?c sinh, sinh viên đ? hình thành th? h? thanh
niên có ph?m ch?t t?t đ?p, có khí phách và quy?t tâm hjnh đ?ng th?c hi?n thành công
s? nghi?p công nghi?p hoá, hi?n đ?i hoá
2
, có trách nhi?m v?i s? nghi?p b?o v? T?
qu?c và xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
Tóm l?i, trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? Vi?t Nam, các giai c?p, t?ng
l?p xã h?i bi?n đ?i liên t?c trong n?i t?i m?i giai c?p, t?ng l?p, ho?c xu?t hi?n thêm
các nhóm xã h?i m?i. Trong quá trình này, c?n ph?i có nh?ng gi?i pháp sát th?c, đ?ng
b? vj tác đ?ng tích c?c đ? các giai c?p, t?ng l?p có th? kh?ng đ?nh v? trí x?ng đáng vj

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, Ngh? quy?t s? 09-NQ/TW c?a B? Chính tr? ngày 21/01/2013.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n H?i ngh? l?n th? b?y Ban ch?p hjnh Trung mâng khya X, Nxb.
CTQG, H. 2008.

98
phát huy đ?y đ?, hi?u qu? vai trò c?a munh trong câ c?u xã h?i và trong s? nghi?p phát
tri?n đ?t nm?c theo đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a.
3.2. Liên minh giai c -p, t /ng l cp trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xã h ai g Vi Ot Nam
Trên câ s? nh?ng quan đi?m câ b?n c?a ch? ngh?a Mác - Lênin v? liên minh giai
c?p, t?ng l?p, dm?i s? lmnh đ?o c?a Ch? t?ch H? Cht Minh vj ?ng C?ng s?n Vi?t
Nam, tm tm?ng liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj đ?i ng? trt th?c
đm đm?c hình thành t? r?t s?m ? nm?c ta vj đm?c kh?ng đ?nh qua các k? ?i h?i c?a
?ng. T?i ?i h?i đ?i bi?u toàn qu?c l?n th? XII, ?ng ta ti?p t?c kh?ng đ?nh: “?i
đojn k?t toàn dân t?c lj đm?ng l?i chi?n lm?c c?a cách m?ng Vi?t Nam, lj đ?ng l?c và
ngu?n l?c to l?n trong xây d?ng và b?o v? T? qu?c. T ng cm?ng kh?i đ?i đojn k?t
toàn dân t?c trên n?n t?ng liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj đ?i
ng? trt th?c do ?ng lmnh đ?o”
1
.
3.2.1. N ai dung c oa liên minh giai c -p, t /ng l cp trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xm
h ai g Vi lt Nam
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, vi?c t? ch?c kh?i liên minh v?ng m?nh
cy ? ngh?a đ?c bi?t quan tr?ng đ? th?c hi?n nh?ng n?i dung câ b?n c?a liên minh.
N ai dung kinh t d c oa liên minh
ây lj n?i dung câ b?n quy?t đ?nh nh?t, lj câ s? v?t ch?t – k? thu?t c?a liên
minh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i. Khi bm?c vào th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i, V.I.Lênin ch? rõ n?i dung câ b?n nh?t c?a th?i k? này là: chính tr? đm
chuy?n tr?ng tâm sang chính tr p trong l?nh v óc kinh t d, đ?u tranh giai c?p mang nh?ng
n?i dung và hình th?c m?i
2
. N?i dung này c?n th?c hi?n nh?m th?a mãn các nhu c?u,
l?i ích kinh t? thi?t thân c?a giai c?p công nhân, giai c?p nông dân, t?ng l?p trí và các
t?ng l?p khác trong xã h?i, nh?m t?o câ s? v?t ch?t – k? thu?t c?n thi?t cho ch? ngh?a
xã h?i.
N?i dung kinh t? c?a liên minh giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân vj đ?i
ng? trt th?c ? nm?c ta th?c ch?t là s? h?p tác gi?a h?, đ?ng th?i m? r?ng liên k?t h?p
tác v?i các l?c lm?ng khác, đ?c bi?t lj đ?i ng? doanh nhân… đ? xây d?ng n?n kinh t?
m?i xã h?i ch? ngh?a hi?n đ?i. Nhi?m v? vj c?ng lj n?i dung kinh t? xuyên su?t c?a
th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c ta lj: “Phát tri?n kinh t? nhanh và b?n
v?ng;… gi? v?ng ?n đ?nh kinh t? v? mô, đ?i m?i mô hunh t ng trm?ng, câ c?u l?i n?n
kinh t?; đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa, chú tr?ng công nghi?p hóa, hi?n đ?i
hóa nông nghi?p, nông thôn g?n v?i xây d?ng nông thôn m?i; phát tri?n kinh t? tri
th?c, nâng cao trunh đ? khoa h?c, công ngh? c?a các ngjnh, các l?nh v?c; nâng cao

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki?n ?i h?i đ?i bi?u toàn qu?c l?n th? XII, Nxb. CTQG, H. 2016,
tr.158.
2
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb. Ti?n b?, Matxcâva.1977, t?p 36, tr.214.

99
n ng su?t, ch?t lm?ng, hi?u qu?, s?c c?nh tranh c?a n?n kinh t?; xây d?ng n?n kinh t?
đ?c l?p, t? ch?, tham gia có hi?u qu? vào m?ng s?n xu?t và chu?i giá tr? toàn c?u. Ti?p
t?c hoàn thi?n th? ch?, phát tri?n kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a…”
1
.
Dm?i gyc đ? kinh t?, xác đ?nh đ~ng ti?m l?c kinh t? và nhu c?u kinh t? c?a
công nhân, nông dân, trí th?c và toàn xã h?i, trên câ s? đy xây d?ng k? ho?ch đ?u tm
và t? ch?c tri?n khai các ho?t đ?ng kinh t? đ~ng trên tinh th?n đ?m b?o l?i ích c?a
các bên và tránh s? đ?u tm không hi?u qu?, lãng phí. Xác đ?nh đ~ng câ c?u kinh t?
(c?a c? nm?c, c?a ngjnh, đ?a phmâng, câ s? s?n xu?t, v.v.), t? đy, các đ?a phmâng, câ
s?, v?n d?ng linh ho?t và phù h?p vjo đ?a phmâng munh, ngjnh munh đ? xác đ?nh câ
c?u kinh t? cho đ~ng.
T? ch?c các hình th?c giao lmu, h?p tác, liên k?t kinh t? gi?a công nghi?p - nông
nghi?p - khoa h?c và công ngh? - d?ch v?…; gi?a các ngành kinh t?; các thành ph?n
kinh t?, các vùng kinh t?; gi?a trong nm?c và qu?c t?… đ? phát tri?n s?n xu?t kinh
doanh, nâng cao đ?i s?ng cho công nhân, nông dân, trí th?c và toàn xã h?i. Chuy?n
giao và ?ng d?ng khoa h?c - k? thu?t và công ngh? hi?n đ?i, nh?t là công ngh? cao vào
quá trình s?n xu?t kinh doanh nông nghi?p và công nghi?p, d?ch v? nh?m g?n k?t ch?t
ch? các l?nh v?c kinh t? câ b?n c?a qu?c gia, qua đy g?n bó ch?t ch? công nhân, nông
dân, trí th?c và các l?c lm?ng khác trong xã h?i ljm câ s? kinh t? - xã h?i cho s? phát
tri?n c?a qu?c gia.
N ai dung chính tr p c oa liên minh
Kh?i liên minh gi?a giai c?p công nhân v?i giai c?p nông dân và t?ng l?p trí th?c
c?n th?c hi?n nh?m t?o câ s? chính tr? - xã h?i v?ng ch?c cho kh?i đ?i đojn k?t toàn
dân, t?o thành s?c m?nh t?ng h?p vm?t qua m?i khy kh n th? thách vj đ?p tan m?i âm
mmu ch?ng phá s? nghi?p xây d?ng ch? ngh?a xm h?i, đ?ng th?i b?o v? v?ng ch?c T?
qu?c xã h?i ch? ngh?a.
? nm?c ta, n?i dung chính tr? c?a liên minh th? hi?n ? vi?c gi? v?ng l?p trm?ng
chính tr? - tm tm?ng c?a giai c?p công nhân, đ?ng th?i gi? v?ng vai trò lmnh đ?o c?a
?ng C?ng s?n Vi?t Nam đ?i v?i kh?i liên minh vj đ?i v?i toàn xã h?i đ? xây d?ng và
b?o v? v?ng ch?c ch? đ? chính tr?, gi? v?ng đ?c l?p dân t?c vj đ?nh hm?ng đi lên ch?
ngh?a xm h?i.
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i v?n còn t?n t?i nh?ng h? tm tm?ng c?,
nh?ng phong t?c t?p quán c? l?c h?u; các th? l?c th đ?ch v?n tìm m?i cách ch?ng phá
chính quy?n cách m?ng, ch?ng phá ch? đ? m?i, vì v?y trên l?p trm?ng tm tm?ng - chính
tr? c?a giai c?p công nhân, đ? th?c hi?n liên minh giai c?p, t?ng l?p, ph?i “hojn thi?n,
phát huy dân ch? xã h?i ch? ngh?a vj quy?n làm ch? c?a nhân dân; không ng?ng c?ng
c?, phát huy s?c m?nh c?a kh?i đ?i đojn k?t toàn dân t?c; t ng cm?ng s? đ?ng thu?n

1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XII, Nxb CTQG, H.2016, tr.77.

100
xã h?i…”
2
, “Xây d?ng ?ng trong s?ch v?ng m?nh, nâng cao n ng l?c lmnh đ?o, t ng
cm?ng b?n ch?t giai c?p công nhân và tính tiên phong, s?c chi?n đ?u, phát huy truy?n
th?ng đojn k?t, th?ng nh?t c?a ?ng…”
1
.
Xây d?ng Nhj nm?c pháp quy?n xã h?i ch? ngh?a c?a nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân, đ?m b?o các l?i ích chính tr?, các quy?n dân ch?, quy?n công dân, quy?n
làm ch?, quy?n con ngm?i c?a công nhân, nông dân, trí th?c và c?a nhân dân lao đ?ng,
t? đy, th?c hi?n quy?n l?c thu?c v? nhân dân. ?ng viên các l?c lm?ng trong kh?i liên
minh gmâng m?u ch?p hjnh đm?ng l?i chính tr? c?a ?ng; pháp lu?t và chính sách c?a
nhj nm?c; s?n sàng tham gia chi?n đ?u b?o v? nh?ng thành qu? cách m?ng, b?o v? ch?
đ? xã h?i ch? ngh?a. ?ng th?i, kiên quy?t đ?u tranh ch?ng m?i bi?u hi?n tiêu c?c và
âm mmu “di?n bi?n hoj bunh” c?a các th? l?c th đ?ch và ph?n đ?ng.
N ai dung v n hóa xm h ai c oa liên minh
T? ch?c liên minh đ? các l?c lm?ng dm?i s? lmnh đ?o c?a ?ng cùng nhau xây
d?ng n?n v n hya Vi?t Nam tiên ti?n, đ?m đj b?n s?c dân t?c, đ?ng th?i ti?p thu
nh?ng tinh hoa, giá tr? v n hya c?a nhân lo?i và th?i đ?i.
N?i dung v n hoá, xm h?i c?a liên minh giai c?p, t?ng l?p đòi h?i ph?i đ?m b?o
“g?n t ng trm?ng kinh t? v?i phát tri?n v n hya, phát tri?n, xây d?ng con ngm?i và th?c
hi?n ti?n b?, công b?ng xã h?i”
2
. Xây d?ng n?n v n hya vj con ngm?i Vi?t Nam phát
tri?n toàn di?n, hm?ng đ?n chân – thi?n – m?, th?m nhu?n tinh th?n dân t?c, nhân v n,
dân ch? và khoa h?c. V n hya th?c s? tr? thành n?n t?ng tinh th?n v?ng ch?c c?a xã h?i,
là s?c m?nh n?i sinh quan tr?ng b?o đ?m s? phát tri?n b?n v?ng và b?o v? v?ng ch?c T?
qu?c vì m?c tiêu “dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh”
3
.
Nâng cao ch?t lm?ng ngu?n nhân l?c; xoá đyi gi?m nghèo; th?c hi?n t?t các
chính sách xã h?i đ?i v?i công nhân, nông dân, trí th?c và các t?ng l?p nhân dân;
ch m syc s?c kho? và nâng cao ch?t lm?ng s?ng cho nhân dân; nâng cao dân trí, th?c
hi?n t?t an sinh xã h?i. ây lj n?i dung câ b?n, lâu dài t?o đi?u ki?n cho liên minh
giai c?p, t?ng l?p phát tri?n b?n v?ng.
3.2.2. Ph??ng h? cng c? b Hn đ h xây d óng c? c -u xã h ai - giai c -p và t ng c? eng liên
minh giai c -p, t /ng l cp trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai g Vi lt Nam
M at là, đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa; gi?i quy?t t?t m?i quan h? gi?a
t ng trm?ng kinh t? v?i đ?m b?o ti?n b?, công b?ng xã h?i t?o môi trm?ng vj đi?u
ki?n th~c đ?y bi?n đ?i câ c?u xã h?i - giai c?p theo hm?ng tích c?c.
Câ c?u xã h?i mu?n bi?n đ?i theo hm?ng tích c?c ph?i d?a trên câ s? t ng trm?ng

2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr.79.
1
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XII, Nxb CTQG, H.2016, tr.80.
2
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XII, Nxb CTQG, H.2016, tr.124.
3
?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l /n th q XII, Nxb CTQG, H.2016, tr.126.

101
và phát tri?n kinh t? nhanh, b?n v?ng. B?i vì ch? có m?t n?n kinh t? phát tri?n n ng
đ?ng, hi?u qu?, d?a trên s? phát tri?n c?a khoa h?c công ngh? hi?n đ?i m?i có kh?
n ng huy đ?ng các ngu?n l?c cho phát tri?n xã h?i m?t cách thm?ng xuyên và b?n
v?ng. Vì v?y, c?n ti?p t?c đ?y m?nh chuy?n d?ch câ c?u kinh t? t? nông nghi?p sang
phát tri?n công nghi?p và d?ch v?; đ?y m?nh công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c
g?n v?i kinh t? tri th?c đ? t?o môi trm?ng, đi?u ki?n vj đ?ng l?c th~c đ?y s? bi?n đ?i câ
c?u xã h?i theo hm?ng ngày càng phù h?p và ti?n b? hân.
T ng trm?ng kinh t? g?n v?i phát tri?n v n hya, đ?m b?o ti?n b?, công b?ng xã
h?i và b?o v? tji nguyên môi trm?ng lj câ s? vj đi?u ki?n thu?n l?i cho nh?ng bi?n đ?i
tích c?c c?a câ c?u xã h?i, đ?ng th?i h?n ch? nh?ng ?nh hm?ng tiêu c?c c?a ny đ?n
bi?n đ?i câ c?u xã h?i, nh?t lj câ c?u xã h?i - giai c?p. Quan tâm thtch đáng vj ph
h?p v?i m?i giai c?p, t?ng l?p trong xã h?i, đ?c bi?t là v?i t?ng l?p y?u th? c?a xã h?i.
T?o ra câ h?i công b?ng cho m?i thành ph?n xã h?i đ? ti?p c?n đ?n s? phát tri?n v? s?
h?u tm li?u s?n xu?t, v? giáo d?c, y t?, các chính sách an sinh xã h?i v.v…
Hai là, xây d?ng và th?c hi?n h? th?ng chính sách xã h?i t?ng th? nh?m tác đ?ng
t?o s? bi?n đ?i tích c?c câ c?u xã h?i, nh?t lj các chtnh sách liên quan đ?n câ c?u xã
h?i - giai c?p.
Trong h? th?ng chính sách xã h?i, các chtnh sách liên quan đ?n câ c?u xã h?i -
giai c?p c?n đm?c đ?t lên v? trt hjng đ?u. Các chính sách này không ch? liên quan đ?n
t?ng giai c?p, t?ng l?p trong xã h?i, mà còn chú ý gi ?i quy?t t?t m?i quan h? trong n?i
b? t?ng giai c?p, t?ng l?p c?ng nhm m?i quan h? gi?a các giai c?p, t?ng l?p v?i nhau
đ? hm?ng t?i đ?m b?o công b?ng xã h?i, thu h?p d?n kho?ng cách phát tri?n và s?
phân hóa giàu nghèo gi?a các giai c?p, t?ng l?p, ho?c trong n?i b? t?ng giai c?p, t?ng
l?p xã h?i. C?n có s? quan tâm thích đáng vj ph h?p đ?i v?i m?i giai c?p, t?ng l?p
trong xã h?i. C? th?:
%?i v?i giai c?p công nhân, quan tâm giáo d?c, đjo t?o, b?i dm?ng phát tri?n c?
v? s? lm?ng và ch?t lm?ng; nâng cao b?n l?nh chtnh tr?, trunh đ? h?c v?n, chuyên môn,
k? n ng ngh? nghi?p, tác phong công nghi?p, k? lu?t lao đ?ng; b?o đ?m vi?c làm,
nâng cao thu nh?p, c?i thi?n đi?u ki?n làm vi?c, nhà ?, các công trình phúc l?i ph?c v?
công nhân; s?a đ?i b? sung các chính sách, pháp lu?t v? ti?n lmâng, b?o hi?m xã h?i,
b?o hi?m y t?, b?o hi?m th?t nghi?p,… đ? b?o v? quy?n l?i, nâng cao đ?i s?ng v?t ch?t
và tinh th?n c?a công nhân.
%?i v?i giai c?p nông dân, xây d?ng và phát huy vai trò ch? th? c?a h? trong quá
trình phát tri?n nông nghi?p, xây d?ng nông thôn m?i. H? tr?, khuy?n khích nông dân
h?c ngh?, chuy?n d?ch câ c?u lao đ?ng, ti?p nh?n và ?ng d?ng ti?n b? khoa h?c - công
ngh?, t?o đi?u ki?n thu?n l?i đ? nông dân chuy?n sang làm công nghi?p và d?ch v?.
Nâng cao n ng su?t lao đ?ng trong nông nghi?p, m? r?ng và nâng cao ch?t lm?ng cung
?ng các d?ch v? câ b?n v? đi?n, nm?c s?ch, y t?, giáo d?c, thông tin…, c?i thi?n ch?t

102
lm?ng cu?c s?ng c?a dân cm nông thôn; th?c hi?n có hi?u qu? và b?n v?ng công cu?c
xya đyi gi?m nghèo, khuy?n khích làm giàu h?p pháp.
%?i v?i đ?i ng? trt th?c, xây d?ng đ?i ng? ngày càng l?n m?nh, ch?t lm?ng cao.
Tôn tr?ng và phát huy t? do tm tm?ng trong ho?t đ?ng nghiên c?u, sáng t?o. Tr?ng
d?ng trí th?c trên câ s? đánh giá đ~ng ph?m ch?t, n ng l?c và k?t qu? c?ng hi?n. B?o
v? quy?n s? h?u trí tu?, đmi ng? và tôn vinh x?ng đáng nh?ng c?ng hi?n c?a h?. Cy câ
ch?, chtnh sách đ?c bi?t đ? thu hút nhân tài xây d?ng đ?t nm?c.
%?i v?i đ?i ng? doanh nhân, t?o câ ch?, môi trm?ng thu?n l?i cho doanh nhân
phát tri?n c? v? s? lm?ng và ch?t lm?ng, cy trunh đ? qu?n lý, kinh doanh gi?i, cy đ?o
đ?c ngh? nghi?p và trách nhi?m xã h?i cao. Cy câ ch?, chtnh sách đ?m b?o quy?n l?i
c?a đ?i ng? doanh nhân. Tôn vinh nh?ng doanh nhân có nhi?u đyng gyp cho s? nghi?p
phát tri?n đ?t nm?c.
%?i v?i ph? n?, nâng cao trunh đ? m?i m?t vj đ?i s?ng v?t ch?t, tinh th?n c?a
ph? n?; th?c hi?n t?t bunh đ?ng gi?i, t?o đi?u ki?n vj câ h?i cho ph? n? phát tri?n toàn
di?n, phát tri?n tji n ng, th?c hi?n t?t vai trò c?a mình. Nghiên c?u, b? sung và hoàn
thi?n lu?t pháp vj chtnh sách đ?i v?i lao đ?ng n?, t?o đi?u ki?n vj câ h?i đ? ph? n?
th?c hi?n t?t vai trò c?a munh; t ng t? l? ph? n? tham gia vào c?p ?y và b? máy qu?n lý
các c?p. Kiên quy?t đ?u tranh ch?ng các t? n?n xã h?i và x? lý nghiêm minh theo pháp
lu?t các hành vi b?o l?c, buôn bán, xâm h?i nhân ph?m ph? n?
1
.
%?i v?i th? h? tr?, đ?i m?i n?i dung, phmâng th?c giáo d?c chính tr?, tm tm?ng, lý
tm?ng, truy?n th?ng, b?i dm?ng l? tm?ng cách m?ng, lòng yêu nm?c, xây d?ng đ?o đ?c,
l?i s?ng lành m?nh, ý th?c tôn tr?ng và nghiêm ch?nh ch?p hành Hi?n pháp và pháp
lu?t. T?o môi trm?ng vj đi?u ki?n thu?n l?i cho th? h? tr? h?c t?p, nghiên c?u, lao
đ?ng, gi?i trí, phát tri?n trí tu?, k? n ng, th? l?c. Khuy?n khtch thanh niên nuôi dm?ng
m?c mâ, hoji bmo, xung ktch, sáng t?o, làm ch? khoa h?c, công ngh? hi?n đ?i. Phát
huy vai trò c?a th? h? tr? trong s? nghi?p xây d?ng và b?o v? T? qu?c
2
.
Ba là, t?o s? đ?ng thu?n và phát huy tinh th?n đojn k?t th?ng nh?t gi?a các l?c
lm?ng trong kh?i liên minh và toàn xã h?i.
Nâng cao nh?n th?c v? t?m quan tr?ng c?a kh?i liên minh, c?a vi?c phát huy vai
trò c?a m?i thành ph?n trong câ c?u xã h?i - giai c?p, t? đy xây d?ng ch? trmâng,
chtnh sách đ~ng đ?n, phù h?p v?i t?ng đ?i tm?ng đ? t?o đ?ng l?c và t?o s? đ?ng thu?n
xã h?i.
Ti?p t?c gi?i quy?t t?t các mâu thu?n, các khác bi?t và phát huy s? th?ng nh?t

1
%?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l Ln th q XII, Nxb CTQG, H.2016,
tr.163.
2
%?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l Ln th q XII, Nxb. CTQG, H. 2016,
tr.162-163.

103
trong các giai c?p, t?ng l?p xã h?i nh?m t?o s? đ?ng thu?n, t?o s?c m?nh t?ng h?p
th?c hi?n s? nghi?p đ?i m?i, công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c, ph?n đ?u vì m?t
nm?c Vi?t Nam dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh.
B vn là, hoàn thi?n th? ch? kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a, đ?y
m?nh phát tri?n khoa h?c và công ngh?, t?o môi trm?ng vj đi?u ki?n thu?n l?i đ? phát
huy vai trò c?a các ch? th? trong kh?i liên minh.
Xây d?ng và hoàn thi?n th? ch? kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xã h?i ch? ngh?a
nh?m b?o đ?m hài hòa l?i ích gi?a các giai c?p, t?ng l?p xã h?i. Ti?p t?c đ?y m?nh
công nghi?p hoá, hi?n đ?i hoá đ?t nm?c; xây d?ng nông thôn m?i; phát tri?n kinh t? tri
th?c, nâng cao trunh đ? khoa h?c, công ngh? c?a các ngjnh, l?nh v?c là phmâng th?c
c n b?n và quan tr?ng đ? th?c hi?n vj t ng cm?ng liên minh giai c?p công nhân v?i
giai c?p nông dân vj đ?i ng? trt th?c ? Vi?t Nam hi?n nay.
%?y m?nh nghiên c?u sáng t?o và ?ng d?ng các thành t?u c?a khoa h?c- công
ngh? hi?n đ?i, nh?ng thành t?u m?i c?a cách m?ng công nghi?p l?n th? tm trong t?t c?
các ngành, nh?t lj trong l?nh v?c s?n xu?t nông nghi?p, công nghi?p, d?ch v?… ljm câ
s? v?ng ch?c cho s? phát tri?n c?a n?n kinh t? th?ng nh?t. %? th?c hi?n t?t gi?i pháp
này, vai trò c?a đ?i ng? trt th?c, c?a đ?i ng? doanh nhân lj r?t quan tr?ng.
N m là, đ?i m?i ho?t đ?ng c?a %?ng, Nhj nm?c, M?t tr?n T? qu?c Vi?t Nam nh?m
t ng cm?ng kh?i liên minh giai c?p, t?ng l?p và xây d?ng kh?i đ?i đojn k?t toàn dân.
Nâng cao vai trò lmnh đ?o c?a %?ng C?ng s?n Vi?t Nam đ?i v?i t ng cm?ng liên minh
giai c?p, t?ng l?p và m? r?ng kh?i đ?i đojn k?t toàn dân, phát tri?n b?n v?ng đ?t nm?c.
Nâng cao ch?t lm?ng ho?t đ?ng c?a Nhj nm?c theo hm?ng tinh gi?n, hi?u qu?,
Xây d?ng Nhj nm?c ph?c v?, ki?n t?o phát tri?n nh?m t?o môi trm?ng vj đi?u ki?n
thu?n l?i cho t?t c? các thành viên trong xã h?i đm?c phát tri?n m?t cách công b?ng
trm?c pháp lu?t. M?i chính sách, pháp lu?t c?a Nhj nm?c ph?i nh?m ph?c v?, b?o v?
và vì l?i tch c n b?n chtnh đáng c?a các giai c?p, t?ng l?p trong xã h?i.
Ti?p t?c đ?i m?i và nâng cao ch?t lm?ng ho?t đ?ng c?a M?t tr?n T? qu?c v?i
vi?c t ng cm?ng kh?i liên minh giai c?p, t?ng l?p và xây d?ng kh?i đ?i đojn k?t toàn
dân. M?t Tr?n T? qu?c thm?ng xuyên gi? m?i liên h? và ph?i h?p ch?t ch? v?i các t?
ch?c Công đojn, H?i nông dân, Liên hi?p các H?i Khoa h?c và k? thu?t Vi?t Nam,
các ho?t đ?ng c?a đ?i ng? doanh nhân… Trong liên minh c?n đ?c bi?t chú tr?ng hình
th?c liên minh c?a th? h? tr?. %ojn Thanh niên C?ng s?n H? Chí Minh, H?i Liên hi?p
Thanh niên Vi?t Nam c?n ch? đ?ng hm?ng d?n các hình th?c ho?t đ?ng, các phong trào
thi đua yêu nm?c, phát huy tji n ng sáng t?o c?a tu?i tr? vì s? nghi?p xây d?ng và b?o v?
T? qu?c xã h?i ch? ngh?a.

104
C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Phân ttch rõ câ c?u xã h?i - giai c?p trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i
và liên h? ? Vi?t Nam?
2. Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i vì sao ph?i th?c hi?n liên minh giai
c?p, t?ng l?p? Phân tích v? trí, vai trò c?a các giai c?p, t?ng l?p câ b?n trong câ c?u xã
h?i - giai c?p Vi?t nam?
3. Phân tích n?i dung c?a liên minh giai c?p, t?ng l?p trong th?i k? quá đ? lên
ch? ngh?a xm h?i ? Vi?t Nam vj đ? xu?t phmâng hm?ng, gi?i pháp nh?m t ng cm?ng
kh?i liên minh giai c?p, t?ng l?p ? nm?c ta hi?n nay?
4. Làm rõ trách nhi?m c?a thanh niên, sinh viên trong vi?c góp ph?n c?ng c?
kh?i liên minh giai c?p, t?ng l?p và xây d?ng kh?i đ?i đojn k?t toàn dân?

D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2008), V n ki?n H?i ngh? l?n th? sáu Ban Ch?p
hjnh Trung mâng khoá X, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hà N?i.
2. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2008), V n ki?n H?i ngh? l?n th? b?y Ban Ch?p
hjnh Trung mâng khoá X, Nxb Chtnh tr? qu?c gia, Hà N?i.
3. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam, Cmâng l?nh xây d?ng đ?t trong th?i k? quá đ? lên
ch? ngh?a xm h?i (b? sung và phát tri?n 2011), Nxb. Chính tr? qu?c gia, Hà N?i.
4. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2016), V n ki?n %?i h?i đ?i bi?u toàn qu?c l?n th?
XII, Nxb Chính tr? qu?c gia, Hà N?i, tr.156-166.
5. T? Ng?c T?n (Ch? biên) (2010), M?t s? v?n đ? v? bi?n đ?i câ c?u xã h?i Vi?t
Nam hi?n nay, Nxb.Chính tr? qu?c gia, Hà N?i.

105
Chãâng 6
V?N ? DÂN T?C VÀ TÔN GIÁO TRONG TH?I K? QUÁ ?
LÊN CH? NGHÀA XÃ H?I

A. M?C TIÊU
V I ki dn th qc: Sinh viên n“m đm?c quan điÊm câ b?n ch? ngh?a Mác - Lênin v?
v?n đ? dân t?c, tôn giáo; m?i quan h? dân t?c vj tôn giáo vj n?i dung chính sách dân
t?c, tôn giáo c?a %?ng vj Nhj nm?c Vi?t Nam, t…m quan tr?ng c?a v?n đ? dân t?c, tôn
giáo đ?i v?i s? nghi?p cách m?ng c?a tojn dân ta dm?i s? lmnh đ?o c?a %?ng C?ng s?n
Vi?t Nam.
V I k n ng: Sinh viên rqn luy?n k? n ng tm duy vj n ng l?c v–n d?ng nh?ng n?i
dung đm h?c đÊ phân ttch, gi?i thtch nh?ng v?n đ? trong th?c ti?n m?t cách khách
quan, cy câ s? khoa h?c.
V I t? t? gng: Sinh viên th?y rõ ttnh khoa h?c trong quan điÊm vj cách th?c gi?i
quy?t v?n đ? dân t?c, tôn giáo c?a ch? ngh?a Mác – Lênin, c?a %?ng C?ng s?n Vi?t
Nam; t? đy xác đ?nh trách nhi?m c?a b?n thân gyp ph…n tuyên truy?n vj th?c hi?n ch?
trmâng, chtnh sách, pháp lu–t v? dân t?c, tôn giáo c?a %?ng, Nhj nm?c.
B. N?I DUNG
1. Dân t?c trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
1.1. Ch o ngh?a Mác – Lênin v I dân t ac
Khái ni lm, đ ?c tr?ng c? b Hn c oa dân t ac
Theo quan điÊm c?a ch? ngh?a Mác – Lênin, dân t?c lj quá trunh phát triÊn lâu
dji c?a xm h?i loji ngm?i, tr?i qua các hunh th?c c?ng đ?ng t? th?p đ?n cao, bao g?m:
th? t?c, b? l?c, b? t?c, dân t?c. S? bi?n đ?i c?a phmâng th?c s?n xu?t chtnh lj nguyên
nhân quy?t đ?nh s? bi?n đ?i c?a c?ng đ?ng dân t?c.
? phmâng Tây, dân t?c xu?t hi?n khi phmâng th?c s?n xu?t tm b?n ch? ngh?a
đm?c xác l–p thay th? phmâng th?c s?n xu?t phong ki?n. ? phmâng %ông, dân t?c đm?c
hình thành trên câ s? m?t n?n v n hoá, m?t tâm l? dân t?c đm phát triÊn tmâng đ?i chtn
mu?i vj m?t c?ng đ?ng kinh t? tuy đm đ?t t?i m?t m?c đ? nh?t đ?nh song nhun chung
còn kpm phát triÊn vj ? tr?ng thái phân tán.
Dân t?c đm?c hiÊu theo hai ngh?a câ b?n:
Th q nh -t: Dân t?c (nation) hay qu?c gia dân t?c lj c?ng đ?ng chtnh tr? - xm h?i
có nh?ng đ?c trmng câ b?n sau đây:

106
- Có chung ph??ng th qc sinh ho )t kinh t d. %ây lj đ?c trmng quan tr?ng nh?t c?a
dân t?c vj lj câ s? liên k?t các b? ph–n, các thjnh viên c?a dân t?c, t?o nên n?n t?ng
v?ng ch“c c?a dân t?c.
- Có lãnh th ] chung ]n đ pnh không b p chia c Tt, lj đ?a bàn sinh t?n và phát tri?n
c?a c?ng đ?ng dân t?c. Khái ni?m lmnh th? bao g?m c? vng đ?t, vng biÊn, h?i đ?o,
vng tr?i thu?c ch? quy?n c?a qu?c gia dân t?c vj thm?ng đm?c thÊ ch? hoá thjnh lu–t
pháp qu?c gia vj lu–t pháp qu?c t?. V–n m?nh dân t?c m?t ph…n r?t quan tr?ng g“n v?i
vi?c xác l–p vj b?o v? lmnh th? qu?c gia dân t?c.
- Có s ó qu Hn lý c oa m at nhà n? cc, nhj nm?c - dân t?c đ?c l?p.
- Có ngôn ng w chung c oa qu vc gia làm công c? giao ti?p trong xã h?i và trong
c?ng đ?ng (bao g?m c? ngôn ng? nói và ngôn ng? vi?t).
- Có nét tâm lý bi hu hi?n qua n?n v n hya dân t?c và t?o nên b?n s?c riêng c?a
n?n v n hya dân t?c. %?i v?i các qu?c gia có nhi?u t?c ngm?i thì ttnh th?ng nh?t trong
đa d?ng v n hya lj đ?c trmng c?a n?n v n hoá dân t?c.
Th q hai: Dân t ac – t ac ng? ei (ethnies). Ví d? dân t?c Tjy, Thái, Ê %ê… ? Vi?t
Nam hi?n nay.
Theo ngh?a njy, dân t?c lj c?ng đ?ng ngm?i đm?c hunh thjnh lâu dji trong l?ch s?
vj cy ba đ?c trmng câ b?n sau:
- C?ng đ?ng v? ngôn ng? (bao g?m ngôn ng? nói, ngôn ng? vi?t; ho?c ch? riêng
ngôn ng? nyi). %ây lj tiêu cht câ b?n đ? phân bi?t các t?c ngm?i khác nhau và là v?n
đ? luôn đm?c các dân t?c coi tr?ng gi? gìn. Tuy nhiên, trong quá trình phát tri?n t?c
ngm?i vì nhi?u nguyên nhân khác nhau, có nh?ng t?c ngm?i không còn ngôn ng? m?
đ? mà s? d?ng ngôn ng? khác làm công c? giao ti?p.
- C?ng đ?ng v? v n hya. V n hya bao g?m v n hya v?t th? và phi v?t th? ? m?i
t?c ngm?i ph?n ánh truy?n th?ng, l?i s?ng, phong t?c, t?p quán, ttn ngm?ng, tôn giáo
c?a t?c ngm?i đy. L?ch s? phát tri?n c?a các t?c ngm?i g?n li?n v?i truy?n th?ng v n
hóa c?a h?. Ngày nay, cùng v?i xu th? giao lmu v n hya v?n song song t?n t?i xu th?
b?o t?n và phát huy b?n s?c v n hya c?a m?i t?c ngm?i.
- Ý th?c t? giác t?c ngm?i. %ây lj tiêu cht quan tr?ng nh?t đ? phân đ?nh m?t t?c
ngm?i và có v? trí quy?t đ?nh đ?i v?i s? t?n t?i và phát tri?n c?a m?i t?c ngm?i. %?c
trmng n?i b?t là các t?c ngm?i luôn t? ý th?c v? ngu?n g?c, t?c danh c?a dân t?c mình;
đy còn lj ? th?c t? kh?ng đ?nh s? t?n t?i và phát tri?n c?a m?i t?c ngm?i dù cho có
nh?ng tác đ?ng ljm thay đ?i đ?a bjn cm tr~, lmnh th?, hay tác đ?ng ?nh hm?ng c?a giao
lmu kinh t?, v n hya… S? hình thành và phát tri?n c?a ý th?c t? giác t?c ngm?i liên
quan tr?c ti?p đ?n các y?u t? c?a ý th?c, tình c?m, tâm lý t?c ngm?i.

107
Ba tiêu chí này t?o nên s? ?n đ?nh trong m?i t?c ngm?i trong quá trình phát tri?n.
%?ng th?i c n c? vjo ba tiêu cht njy đ? xem xét và phân đ?nh các t?c ngm?i ? Vi?t
Nam hi?n nay.
Trong m?t qu?c gia cy nhi?u t?c ngm?i, c n c? vjo s? lm?ng c?a m?i c?ng đ?ng,
ngm?i ta phân thjnh t?c ngm?i đa s? vj t?c ngm?i thiÊu s?. Cách g?i njy không c n c?
vjo trunh đ? phát triÊn c?a m?i c?ng đ?ng.
Nhm v–y, khái ni?m dân t?c c…n ph?i đm?c hiÊu theo hai ngh?a khác nhau. Th?c
ch?t, hai v?n đ? njy tuy khác nhau nhmng l?i g“n by r?t m–t thi?t v?i nhau vj không
thÊ tách r?i nhau.
Hai xu h? cng khách quan c oa s ó phát tri hn quan h l dân t ac
Nghiên c?u v?n đ? dân t?c, V.I.Lênin phát hi?n ra hai xu hm?ng khách quan
trong s? phát triÊn quan h? dân t?c.
Xu h? cng th q nh -t, c ang đ xng dân c? mu vn tách ra đ h hunh thành c ang đ xng
dân t ac đ ac l 5p. Nguyên nhân lj do s? th?c t?nh, s? trm?ng thjnh v? ? th?c dân t?c, ý
th?c v? quy?n s?ng c?a munh, các c?ng đ?ng dân cm đy mu?n tách ra đÊ thjnh l–p các
dân t?c đ?c l–p.
Xu hm?ng njy thÊ hi?n rõ npt trong phong trjo đ?u tranh gijnh đ?c l–p dân t?c
c?a các dân t?c thu?c đ?a vj ph? thu?c mu?n thoát kh?i s? áp b?c, byc l?t c?a các
nm?c th?c dân, đ? qu?c.
Xu h? cng th q hai, các dân t ac trong t sng qu vc gia, th 5m cht các dân t ac g nhi Iu
qu vc gia mu vn liên hi lp l )i v ci nhau. Xu hm?ng njy n?i lên trong giai đo?n ch? ngh?a
tm b?n đm phát triÊn thjnh ch? ngh?a đ? qu?c đi byc l?t thu?c đ?a; do s? phát triÊn c?a
l?c lm?ng s?n xu?t, c?a khoa h?c vj công ngh?, c?a giao lmu kinh t? vj v n hoá trong
xm h?i tm b?n ch? ngh?a đm ljm xu?t hi?n nhu c…u xya b? hjng rjo ng n cách gi?a các
dân t?c, th~c đ?y các dân t?c xtch l?i g…n nhau.
Trong th?i đ?i ngjy nay, hai xu hm?ng njy di?n ra v?i nh?ng biÊu hi?n r?t đa
d?ng vj phong ph~.
Xu hm?ng njy thÊ hi?n trong phong trjo đ?u tranh gi?i phyng dân t?c c?a các dân
t?c b? áp b?c nh?m xya b? ách đô h? c?a th?c dân đ? qu?c, kh?ng đ?nh quy?n t? quy?t
dân t?c; ho?c đ?u tranh đÊ thoát kh?i s? k? th? dân t?c, phân bi?t ch?ng t?c; ho?c đ?u
tranh đÊ thoát kh?i tunh tr?ng b? đ?ng hya cm?ng b?c c?a các dân t?c nh? dm?i ách áp
b?c c?a các nm?c tm b?n ch? ngh?a. Vt d? phong trjo njy đm di?n ra m?nh m? vjo
nh?ng n m 60 c?a th? k? XX vj k?t qu? lj kho?ng 100 qu?c gia đm gijnh đm?c đ?c l–p
dân t?c.

108
Ngjy nay, xu hm?ng xtch l?i g…n nhau thÊ hi?n ? s? liên minh c?a các dân t?c
trên câ s? l?i tch chung v? kinh t?, v? chtnh tr?, v n hoá, quân s?… đÊ hunh thjnh các
hunh th?c liên minh đa d?ng, nhm liên minh khu v?c: ASEAN, EU…
C??ng l?nh dân t ac c oa ch o ngh?a Mác – Lênin
D?a trên quan điÊm c?a ch? ngh?a Mác v? m?i quan h? gi?a dân t?c v?i giai c?p;
k?t h?p phân ttch hai xu hm?ng khách quan trong s? phát triÊn dân t?c; d?a vjo kinh
nghi?m c?a phong trjo cách m?ng th? gi?i vj th?c ti?n cách m?ng Nga trong vi?c gi?i
quy?t v?n đ? dân t?c nh?ng n m đ…u th? k? XX, V.I.Lênin đm khái quát Cmâng l?nh
dân t?c nhm sau: “Các dân t?c hojn tojn bunh đ?ng, các dân t?c đm?c quy?n t? quy?t,
liên hi?p công nhân t?t c? các dân t?c l?i”.
M at là: Các dân t ac hoàn toàn bunh đ Xng
%ây lj quy?n thiêng liêng c?a các dân t?c, không phân bi?t dân t?c l?n hay nh?,
? trunh đ? phát triÊn cao hay th?p. Các dân t?c đ?u cy ngh?a v? vj quy?n l?i ngang
nhau trên t?t c? các l?nh v?c c?a đ?i s?ng xm h?i, không dân t?c njo đm?c gi? đ?c
quy?n, đ?c l?i v? kinh t?, chtnh tr?, v n hya.
Trong quan h? xm h?i c?ng nhm trong quan h? qu?c t?, không m?t dân t?c njo cy
quy?n đi áp b?c, byc l?t dân t?c khác. Trong m?t qu?c gia cy nhi?u dân t?c, quy?n
bunh đ?ng dân t?c ph?i đm?c thÊ hi?n trên câ s? pháp l?, nhmng quan tr?ng hân ny ph?i
đm?c th?c hi?n trên th?c t?.
%Ê th?c hi?n đm?c quy?n bunh đ?ng dân t?c, trm?c h?t ph?i th? tiêu tunh tr?ng áp
b?c giai c?p, trên câ s? đy xoá b? tunh tr?ng áp b?c dân t?c; ph?i đ?u tranh ch?ng ch?
ngh?a phân bi?t ch?ng t?c, ch? ngh?a dân t?c c?c đoan.
Quy?n bunh đ?ng gi?a các dân t?c lj câ s? đÊ th?c hi?n quy?n dân t?c t? quy?t
vj xây d?ng m?i quan h? h?u ngh?, h?p tác gi?a các dân t?c.
Hai là: Các dân t ac đ? âc quy In t ó quy dt
%y lj quy?n c?a các dân t?c t? quy?t đ?nh l?y v–n m?nh c?a dân t?c munh, quy?n
t? l?a ch?n ch? đ? chtnh tr? vj con đm?ng phát triÊn c?a dân t?c munh.
Quy?n t? quy?t dân t?c bao g?m quy?n tách ra thjnh l–p m?t qu?c gia dân t?c
đ?c l–p, đ?ng th?i cy quy?n t? nguy?n liên hi?p v?i dân t?c khác trên câ s? bunh đ?ng.
Tuy nhiên, vi?c th?c hi?n quy?n dân t?c t? quy?t ph?i xu?t phát t? th?c ti?n - c? thÊ vj
ph?i đ?ng v?ng trên l–p trm?ng c?a giai c?p công nhân, đ?m b?o s? th?ng nh?t gi?a l?i
tch dân t?c vj l?i tch c?a giai c?p công nhân. V.I.Lênin đ?c bi?t ch~ tr?ng quy?n t?
quy?t c?a các dân t?c b? áp b?c, các dân t?c ph? thu?c.
Quy?n t? quy?t dân t?c không đ?ng nh?t v?i “quy?n” c?a các t?c ngm?i thiÊu s?
trong m?t qu?c gia đa t?c ngm?i, nh?t lj vi?c phân l–p thjnh qu?c gia đ?c l–p. Kiên
quy?t đ?u tranh ch?ng l?i m?i âm mmu, th? đo?n c?a các th? l?c ph?n đ?ng, th đ?ch

109
l?i d?ng chiêu bji “dân t?c t? quy?t” đÊ can thi?p vjo công vi?c n?i b? c?a các nm?c,
ho?c ktch đ?ng đòi ly khai dân t?c.
Ba là: Liên hi lp công nhân t -t c H các dân t ac
Liên hi?p công nhân các dân t?c ph?n ánh s? th?ng nh?t gi?a gi?i phyng dân t?c
vj gi?i phyng giai c?p; ph?n ánh s? g“n by ch?t ch? gi?a tinh th…n c?a ch? ngh?a yêu
nm?c vj ch? ngh?a qu?c t? chân chtnh.
%ojn k?t, liên hi?p công nhân các dân t?c lj câ s? v?ng ch“c đÊ đojn k?t các
t…ng l?p nhân dân lao đ?ng thu?c các dân t?c trong cu?c đ?u tranh ch?ng ch? ngh?a đ?
qu?c vu đ?c l–p dân t?c vj ti?n b? xm h?i. Vu v–y, n?i dung njy v?a lj n?i dung ch?
y?u v?a lj gi?i pháp quan tr?ng đÊ liên k?t các n?i dung c?a Cmâng l?nh dân t?c thjnh
m?t ch?nh thÊ.
Cmâng l?nh dân t?c c?a ch? ngh?a Mác – Lênin lj câ s? l? lu–n quan tr?ng đÊ các
%?ng c?ng s?n v–n d?ng th?c hi?n chtnh sách dân t?c trong quá trunh đ?u tranh gijnh
đ?c l–p dân t?c vj xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
1.2. Dân t ac và quan h l dân t ac g Vi lt Nam
?c đi hm dân t ac Vi lt Nam
Vi?t Nam lj m?t qu?c gia đa t?c ngm?i cy nh?ng đ?c điÊm n?i b–t sau đây:
Th q nh -t: Có s ó chênh l lch v I s v dân gi wa các t ac ng? ei
Vi?t Nam có 54 dân t?c, trong đy, dân t?c ngm?i Kinh có 73.594.341 ngm?i
chi?m 85,7% dân s? c? nm?c; 53 dân t?c thiÊu s? cy 12.252.656 ngm?i, chi?m 14,3%
dân s?. T? l? s? dân gi?a các dân t?c c?ng không đ?ng đ?u, cy dân t?c v?i s? dân l?n
hân 1 tri?u ngm?i (Tjy, Thái, Mm?ng, Khâ me, Mông...), nhmng cy dân t?c v?i s? dân
ch? vji ba tr m (Si la, Pu ppo, Râ m m, Brâu, j đu). Th?c t? cho th?y n?u m?t dân t?c
mj s? dân ch? cy hjng tr m s? g?p r?t nhi?u khy kh n cho vi?c t? ch?c cu?c s?ng, b?o
t?n ti?ng nyi vj v n hoá dân t?c, duy tru vj phát triÊn gi?ng nòi. Do v–y, vi?c phát triÊn
s? dân h?p l? cho các dân t?c thiÊu s?, đ?c bi?t đ?i v?i nh?ng dân t?c thiÊu s? r?t tt
ngm?i đang đm?c %?ng vj Nhj nm?c Vi?t Nam cy nh?ng chtnh sách quan tâm đ?c bi?t.
Th q hai: Các dân t ac c? tr~ xen k b nhau
Vi?t Nam v?n lj nâi chuyÊn cm c?a nhi?u dân t?c ? khu v?c %ông Nam Á. Ttnh
ch?t chuyÊn cm nhm v–y đm t?o nên b?n đ? cm tr~ c?a các dân t?c tr? nên phân tán, xen
k? vj ljm cho các dân t?c ? Vi?t Nam không cy lmnh th? t?c ngm?i riêng. Vu v–y,
không có m?t dân t?c njo ? Vi?t Nam cm tr~ t–p trung vj duy nh?t trên m?t đ?a bjn.
%?c điÊm njy m?t m?t t?o đi?u ki?n thu–n l?i đÊ các dân t?c t ng cm?ng hiÊu
bi?t l?n nhau, m? r?ng giao lmu gi~p đ? nhau cng phát triÊn vj t?o nên m?t n?n v n
hya th?ng nh?t trong đa d?ng. M?t khác, do cy nhi?u t?c ngm?i s?ng xen k? nên trong

110
quá trunh sinh s?ng c?ng d? n?y sinh mâu thu?n, xung đ?t, t?o k? h? đÊ các th? l?c th
đ?ch l?i d?ng v?n đ? dân t?c phá ho?i an ninh chtnh tr? vj s? th?ng nh?t c?a đ?t nm?c.
Th q ba: Các dân t ac thi hu s v g Vi lt Nam phân b v ch o y du g đ pa bàn có v p trt
chi dn l? âc quan tr rng
M?c d ch? chi?m 14,3% dân s?, nhmng 53 dân t?c thiÊu s? Vi?t Nam l?i cm tr~
trên ¾ di?n ttch lmnh th? vj ? nh?ng v? trt tr?ng y?u c?a qu?c gia c? v? kinh t?, an
ninh, qu?c phòng, môi trm?ng sinh thái – đy lj vng biên gi?i, h?i đ?o, vng sâu vng
xa c?a đ?t nm?c. M?t s? dân t?c cy quan h? dòng t?c v?i các dân t?c ? các nm?c láng
gi?ng vj khu v?c. Vt d?: dân t?c Thái, dân t?c Mông, dân t?c Khâme, dân t?c Hoa…
do v–y, các th? l?c ph?n đ?ng thm?ng l?i d?ng v?n đ? dân t?c đÊ ch?ng phá cách m?ng
Vi?t Nam.
Th q t?: Các dân t ac g Vi lt Nam có trunh đ a phát tri hn không đ Iu
Các dân t?c ? nm?c ta còn cy s? chênh l?ch khá l?n v? trunh đ? phát triÊn kinh t?,
v n hoá, xm h?i. V? phmâng di?n xm h?i, trunh đ? t? ch?c đ?i s?ng, quan h? xm h?i c?a
các dân t?c thiÊu s? khác nhau. V? phmâng di?n kinh t?, cy thÊ phân lo?i các dân t?c
thiÊu s? Vi?t Nam ? nh?ng trunh đ? phát triÊn r?t khác nhau: M?t s? tt các dân t?c còn
duy tru kinh t? chi?m đo?t, d?a vào khai thác t? nhiên; tuy nhiên, đ?i b? ph–n các dân
t?c ? Vi?t Nam đm chuyÊn sang phmâng th?c s?n xu?t ti?n b?, ti?n hjnh công nghi?p
hya, hi?n đ?i hya đ?t nm?c. V? v n hya, trunh đ? dân trt, trunh đ? chuyên môn k? thu–t
c?a nhi?u dân t?c thiÊu s? còn th?p.
Mu?n th?c hi?n bunh đ?ng dân t?c, ph?i t?ng bm?c gi?m, ti?n t?i xoá b? kho?ng
cách phát triÊn gi?a các dân t?c v? kinh t?, v n hya, xm h?i. %ây lj n?i dung quan
tr?ng trong đm?ng l?i, chtnh sách c?a %?ng vj Nhj nm?c Vi?t Nam đÊ các dân t?c
thiÊu s? phát triÊn nhanh vj b?n v?ng.
Th q n m: Các dân t ac Vi lt Nam có truy In th vng đoàn k dt g Tn bó lâu đ ei trong
c ang đ xng dân t ac - qu vc gia th vng nh -t
%?c trmng njy đm?c hunh thjnh do yêu c…u c?a quá trunh c?i bi?n t? nhiên vj nhu
c…u ph?i h?p s?c, h?p qu…n đÊ cng đ?u tranh ch?ng ngo?i xâm nên dân t?c Vi?t Nam
đm hunh thjnh t? r?t s?m vj t?o ra đ? k?t dtnh cao gi?a các dân t?c.
%ojn k?t dân t?c tr? thjnh truy?n th?ng qu? báu c?a các dân t?c ? Vi?t Nam, lj
m?t trong nh?ng nguyên nhân vj đ?ng l?c quy?t đ?nh m?i th“ng l?i c?a dân t?c trong
các giai đo?n l?ch s?; đánh th“ng m?i k? th xâm lm?c đÊ gijnh đ?c l–p th?ng nh?t T?
qu?c. Ngày nay, đÊ th?c hi?n th“ng l?i chi?n lm?c xây d?ng vj b?o v? v?ng ch“c T?
qu?c Vi?t Nam, các dân t?c thiÊu s? c?ng nhm đa s? ph?i ra s?c phát huy n?i l?c, gi?
gun vj phát huy truy?n th?ng đojn k?t dân t?c, nâng cao c?nh giác, k?p th?i đ–p tan m?i
âm mmu vj hjnh đ?ng chia r?, phá ho?i kh?i đ?i đojn k?t dân t?c.

111
Th q sáu: M _i dân t ac có b Hn s Tc v n hóa riêng, góp ph Ln t )o nên s ó phong ph~,
đa d )ng c oa n In v n hóa Vi lt Nam th vng nh -t
Vi?t Nam lj m?t qu?c gia đa dân t?c. Trong v n hya c?a m?i dân t?c đ?u cy
nh?ng s“c thái đ?c đáo riêng gyp ph…n ljm cho n?n v n hya Vi?t Nam th?ng nh?t trong
đa d?ng. S? th?ng nh?t đy, suy cho cng lj b?i, các dân t?c đ?u cy chung m?t l?ch s? d?ng
nm?c vj gi? nm?c, đ?u s?m hunh thjnh ? th?c v? m?t qu?c gia đ?c l–p, th?ng nh?t.
Xu?t phát t? đ?c đi?m ck b?n c?a dân t?c Vi?t Nam, %?ng vj Nhj nm?c ta luôn
luôn quan tâm đ?n chtnh sách dân t?c, xem đy lj v?n đ? chtnh tr? - xm h?i r?ng l?n vj
tojn di?n g“n li?n v?i các m?c tiêu trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i ? nm?c ta.
1.2.2. Quan đi hm và chtnh sách dân t ac c oa Hng, Nhà n? cc Vi lt Nam
Quan điểm của Đảng, Nhà nước Việt Nam về dân tộc và giải quyết quan hệ dân tộc
%?ng c?ng s?n Vi?t Nam ngay t? khi m?i ra đ?i đm th?c hi?n nh?t quán nh?ng
nguyên t“c câ b?n c?a ch? ngh?a Mác – Lênin v? dân t?c. C n c? vjo th?c ti?n l?ch s?
đ?u tranh cách m?ng đÊ xây d?ng vj b?o v? T? qu?c Vi?t Nam c?ng nhm d?a vjo tunh
hunh th? gi?i trong giai đo?n hi?n nay, %?ng vj Nhj nm?c ta luôn luôn coi tr?ng v?n đ?
dân t?c vj xây d?ng kh?i đ?i đojn k?t tojn dân t?c cy t…m quan tr?ng đ?c bi?t. Trong
m?i th?i k? cách m?ng, %?ng vj Nhj nm?c ta coi vi?c gi?i quy?t đ~ng đ“n v?n đ? dân
t?c lj nhi?m v? cy ttnh chi?n lm?c nh?m phát huy s?c m?nh t?ng h?p, c?ng nhm ti?m
n ng c?a t?ng dân t?c vj đma đ?t nm?c quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i. %?i h?i XII kh?ng
đ?nh: “%ojn k?t các dân t?c cy v? trt chi?n lm?c trong s? nghi?p cách m?ng c?a nm?c
ta. Ti?p t?c hojn thi?n câ ch? chtnh sách, b?o đ?m các dân t?c bunh đ?ng, tôn tr?ng,
đoàn k?t gi?i quy?t hài hòa quan h? gi?a các dân t?c, gi~p nhau cng phát triÊn, t?o
chuyÊn bi?n rõ r?t trong phát triÊn kinh t?, v n hya, xm h?i vng đ?ng bjo dân t?c thiÊu
s?... Tng cm?ng kiÊm tra, giám sát, đánh giá k?t qu? th?c hi?n các ch? trmâng, chtnh
sách dân t?c c?a %?ng vj Nhj nm?c ? các c?p. Ch?ng k? th? dân t?c, nghiêm tr? nh?ng
âm mmu hjnh đ?ng chia r?, phá ho?i kh?i đ?i đojn k?t dân t?c”
1
.
T?u trung l?i, quan điÊm câ b?n c?a %?ng ta v? v?n đ? dân t?c thÊ hi?n ? các n?i
dung sau:
- V?n đ? dân t?c vj đojn k?t dân t?c lj v?n đ? chi?n lm?c câ b?n, lâu dji, đ?ng
th?i c?ng lj v?n đ? c?p bách hi?n nay c?a cách m?ng Vi?t Nam.
- Các dân t?c trong đ?i gia đunh Vi?t Nam bunh đ?ng, đojn k?t, tmâng tr?, gi~p
nhau cng phát triÊn, cng nhau ph?n đ?u th?c hi?n th“ng l?i s? nghi?p công nghi?p
hya, hi?n đ?i hya đ?t nm?c, xây d?ng vj b?o v? T? qu?c Vi?t Nam xm h?i ch? ngh?a.
Kiên quy?t đ?u tranh v?i m?i âm mmu chia r? dân t?c.

1
Đ?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln Đ )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l Ln th q XI, Nxb. CTQG, H. 2016,
tr.164-165.

112
- Phát triÊn tojn di?n chtnh tr?, kinh t?, v n hya, xm h?i vj an ninh - qu?c phòng
trên đ?a bjn vng dân t?c vj mi?n n~i; g“n t ng trm?ng kinh t? v?i gi?i quy?t các v?n
đ? xm h?i, th?c hi?n t?t chtnh sách dân t?c; quan tâm phát triÊn, b?i dm?ng ngu?n nhân
l?c; ch m lo xây d?ng đ?i ng? cán b? dân t?c thiÊu s?; gi? gun vj phát huy nh?ng giá
tr?, b?n s“c v n hya truy?n th?ng các dân t?c thiÊu s? trong s? nghi?p phát triÊn chung
c?a c?ng đ?ng dân t?c Vi?t Nam th?ng nh?t.
- lu tiên đ…u tm phát triÊn kinh t? - xm h?i các vng dân t?c vj mi?n n~i, trm?c
h?t, t–p trung vjo phát triÊn giao thông vj câ s? h? t…ng, xya đyi, gi?m nghqo; khai
thác cy hi?u qu? ti?m n ng, th? m?nh c?a t?ng vng, đi đôi v?i b?o v? b?n v?ng môi
trm?ng sinh thái; phát huy n?i l?c, tinh th…n t? l?c, t? cm?ng c?a đ?ng bjo các dân t?c,
đ?ng th?i t ng cm?ng s? quan tâm h? tr? c?a Trung mâng vj s? gi~p đ? c?a các đ?a
phmâng trong c? nm?c.
- Công tác dân t?c vj th?c hi?n chtnh sách dân t?c lj nhi?m v? c?a tojn %?ng,
tojn dân, tojn quân, c?a các c?p, các ngjnh vj tojn b? h? th?ng chtnh tr?”
1
.
Chtnh sách dân t ac c oa Hng, Nhà n? cc Vi lt Nam
Chtnh sách dân t?c câ b?n c?a %?ng vj Nhj nm?c ta đm?c thÊ hi?n c? thÊ ?
nh?ng điÊm sau:
V I chtnh tr p: th?c hi?n bunh đ?ng, đojn k?t, tôn tr?ng, gi~p nhau cng phát triÊn
gi?a các dân t?c. Chtnh sách dân t?c gyp ph…n nâng cao ttnh ttch c?c chtnh tr? c?a
công dân; nâng cao nh–n th?c c?a đ?ng bjo các dân t?c thiÊu s? v? t…m quan tr?ng c?a
v?n đ? dân t?c, đojn k?t các dân t?c, th?ng nh?t m?c tiêu chung lj đ?c l–p dân t?c vj
ch? ngh?a xm h?i, dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh.
V I kinh t d, n?i dung, nhi?m v? kinh t? trong chtnh sách dân t?c lj các ch?
trmâng, chtnh sách phát triÊn kinh t? - xm h?i mi?n n~i, vng đ?ng bjo các dân t?c
thiÊu s? nh?m phát huy ti?m n ng phát triÊn, t?ng bm?c kh“c ph?c kho?ng cách chênh
l?ch gi?a các vng, gi?a các dân t?c. Th?c hi?n các n?i dung kinh t? thông qua các
chmâng trunh, d? án phát triÊn kinh t? ? các vng dân t?c thiÊu s?, th~c đ?y quá trunh
phát triÊn kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a. Th?c hi?n t?t chi?n lm?c
phát triÊn kinh t? - xm h?i ? mi?n n~i, vng sâu, vng xa, vng biên gi?i, vng c n c?
đ?a cách m?ng.
V I v n hóa: xây d?ng n?n v n hya Vi?t Nam tiên ti?n đ–m đj b?n s“c dân t?c.
Gi? gun vj phát huy giá tr? v n hya truy?n th?ng c?a các t?c ngm?i, phát triÊn ngôn
ng?, xây d?ng đ?i s?ng v n hya ? câ s?, nâng cao trunh đ? v n hya cho nhân dân các
dân t?c. %jo t?o cán b? v n hya, xây d?ng môi trm?ng, thi?t ch? v n hya ph h?p v?i
đi?u ki?n c?a các t?c ngm?i trong qu?c gia đa dân t?c. %?ng th?i, m? r?ng giao lmu v n

1
%?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln H ai ngh p l Ln th q B Hy Ban ch -p hành Trung ??ng, khóa IX, Nxb.
CTQG, H. 2003, tr.33 - 34.

113
hya v?i các qu?c gia, các khu v?c vj trên th? gi?i. %?u tranh ch?ng t? n?n xm h?i, ch?ng
di?n bi?n hòa bunh trên m?t tr–n tm tm?ng- v n hya ? nm?c ta hi?n nay.
V I xm h ai: th?c hi?n chtnh sách xm h?i, đ?m b?o an sinh xm h?i trong vng đ?ng
bjo dân t?c thiÊu s?. T?ng bm?c th?c hi?n bunh đ?ng xm h?i, công b?ng thông qua vi?c
th?c hi?n chtnh sách phát triÊn kinh t? - xm h?i, xya đyi gi?m nghqo, dân s?, y t?, giáo
d?c trên câ s? ch~ ? đ?n ttnh đ?c th m?i vng, m?i dân t?c. Phát huy vai trò c?a h?
th?ng chtnh tr? câ s? vj các t? ch?c chtnh tr? - xm h?i ? mi?n n~i, vng dân t?c thiÊu s?.
V I an ninh qu vc phòng, t ng cm?ng s?c m?nh b?o v? t? qu?c trên câ s? đ?m b?o
?n đ?nh chtnh tr?, th?c hi?n t?t an ninh chtnh tr?, tr–t t? an tojn xm h?i. Ph?i h?p ch?t
ch? các l?c lm?ng trên t?ng đ?a bjn. T ng cm?ng quan h? quân dân, t?o th? tr–n qu?c
phòng tojn dân trong vng đ?ng bjo dân t?c sinh s?ng.
Th?c hi?n đ~ng chtnh sách dân t?c hi?n nay ? Vi?t Nam lj ph?i phát triÊn tojn
di?n v? chtnh tr?, kinh t?, v n hya, xm h?i, an ninh-qu?c phòng các đ?a bjn vng dân
t?c thiÊu s?, vng biên gi?i, r?ng n~i, h?i đ?o c?a t? qu?c.
Nhm v–y, chtnh sách dân t?c c?a %?ng vj Nhj nm?c ta mang ttnh ch?t tojn di?n,
t?ng h?p, bao trm t?t c? các l?nh v?c c?a đ?i s?ng xm h?i, liên quan đ?n m?i dân t?c
vj quan h? gi?a các dân t?c trong c?ng đ?ng qu?c gia. Phát triÊn kinh t? - xm h?i c?a
các dân t?c lj n?n t?ng đÊ t ng cm?ng đojn k?t vj th?c hi?n quy?n bunh đ?ng dân t?c,
lj câ s? đÊ t?ng bm?c kh“c ph?c s? chênh l?ch v? trunh đ? phát triÊn gi?a các dân t?c.
Do v–y, chtnh sách dân t?c c?a %?ng vj Nhj nm?c ta mang ttnh cách m?ng vj ti?n b?,
đ?ng th?i còn mang ttnh nhân v n sâu s“c. B?i vu, chtnh sách đy không b? syt b?t k?
dân t?c njo, không cho phép b?t c? tm tm?ng k? th?, chia r? dân t?c njo; đ?ng th?i ny
còn nh?m phát huy n?i l?c c?a m?i dân t?c k?t h?p v?i s? gi~p đ? cy hi?u qu? c?a các
dân t?c anh em trong c? nm?c.
2. Tôn giáo trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
2.1. Ch o ngh?a Mác - Lênin v I tôn giáo
B Hn ch -t, ngu xn g vc và ttnh ch -t c oa tôn giáo
Th q nh -t: B?n ch?t c?a tôn giáo
Ch? ngh?a Mác - Lênin cho r?ng tôn giáo lj m?t hunh thái ? th?c xm h?i ph?n ánh
hm ?o hi?n th?c khách quan. Thông qua s? ph?n ánh đy, các l?c lm?ng t? nhiên và xã
h?i tr? thjnh siêu nhiên, th…n bt... Ph.ngghen cho r?ng: “… t?t c? m?i tôn giáo ch?ng
qua ch? lj s? ph?n ánh hm ?o - vjo trong đ…u yc c?a con ngm?i - c?a nh?ng l?c lm?ng ?
bên ngoji chi ph?i cu?c s?ng hjng ngjy c?a h?; ch? lj s? ph?n ánh trong đy nh?ng l?c
lm?ng ? tr…n th? đm mang hunh th?c nh?ng l?c lm?ng siêu tr…n th? ”
1
.

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t 5p, Nxb. CTQG, H. 2000, t?p 20, tr. 437.

114
? m?t cách ti?p c–n khác, tôn giáo lj m?t th?c thÊ xm h?i – các tôn giáo c? thÊ
(vt d?: Công Giáo, Tin ljnh, Ph–t giáo…), v?i các tiêu cht câ b?n sau: cy ni?m tin sâu
s“c vjo đ?ng siêu nhiên, đ?ng t?i cao, th…n linh đÊ tôn th? (ni?m tin tôn giáo); cy h?
th?ng giáo thuy?t (giáo l?, giáo lu–t, l? nghi) ph?n ánh th? gi?i quan, nhân sinh quan,
đ?o đ?c, l? nghi c?a tôn giáo; cy h? th?ng câ s? th? t?; cy t? ch?c nhân s?, qu?n l?
đi?u hjnh vi?c đ?o (ngm?i ho?t đ?ng tôn giáo chuyên nghi?p hay không chuyên
nghi?p); cy h? th?ng ttn đ? đông đ?o, nh?ng ngm?i t? nguy?n tin theo m?t tôn giáo
njo đy, vj đm?c tôn giáo đy th?a nh–n.
Ch? rõ b?n ch?t c?a tôn giáo, ch? ngh?a Mác – Lênin kh?ng đ?nh r?ng: Tôn giáo
là m at hi ln t? âng xm h ai - v n hoá do con ng? ei sáng t )o ra. Con ngm?i sáng t?o ra
tôn giáo vu m?c đtch, l?i tch c?a h?, ph?n ánh nh?ng m?c mâ, nguy?n v?ng, suy ngh?
c?a h?. Nhmng, sáng t?o ra tôn giáo, con ngm?i l?i b? l? thu?c vjo tôn giáo, tuy?t đ?i
hoá vj ph?c tng tôn giáo vô đi?u ki?n. Ch? ngh?a Mác - Lênin c?ng cho r?ng, s?n
xu?t v–t ch?t vj các quan h? kinh t?, xpt đ?n cng lj nhân t? quy?t đ?nh s? t?n t?i vj
phát triÊn c?a các hunh thái ? th?c xm h?i, trong đy cy tôn giáo. Do đy, m?i quan ni?m
v? tôn giáo, các t? ch?c, thi?t ch? tôn giáo đ?u đm?c sinh ra t? nh?ng ho?t đ?ng s?n
xu?t, t? nh?ng đi?u ki?n s?ng nh?t đ?nh trong xm h?i vj thay đ?i theo nh?ng thay đ?i
c?a câ s? kinh t?. V I ph??ng di ln th d gi ci quan, các tôn giáo mang th? gi?i quan duy
tâm, cy s? khác bi?t v?i th? gi?i quan duy v–t bi?n ch?ng, khoa h?c c?a ch? ngh?a
Mác - Lênin. M?c d cy s? khác bi?t v? th? gi?i quan, nhmng nh?ng ngm?i c?ng s?n
v?i l–p trm?ng mác xtt không bao gi? cy thái đ? xem thm?ng ho?c tr?n áp nh?ng nhu
c…u ttn ngm?ng, tôn giáo c?a nhân dân; ngm?c l?i, luôn tôn tr?ng quy?n t? do ttn
ngm?ng, theo ho?c không theo tôn giáo c?a nhân dân. Trong nh?ng đi?u ki?n c? thÊ
c?a xm h?i, nh?ng ngm?i c?ng s?n vj nh?ng ngm?i cy ttn ngm?ng tôn giáo cy thÊ cng
nhau xây d?ng m?t xm h?i t?t đ?p hân ? th? gi?i hi?n th?c. Xm h?i ?y chtnh lj xm h?i
mj qu…n ch~ng ttn đ? c?ng t?ng mâ m?c vj ph?n ánh ny qua m?t s? tôn giáo.
Tôn giáo vj ttn ngm?ng không đ?ng nh?t, nhmng cy giao thoa nh?t đ?nh. Tín
ngm?ng lj h? th?ng nh?ng ni?m tin, s? ngm?ng m?, c?ng nhm cách th?c thÊ hi?n ni?m
tin c?a con ngm?i trm?c các s? v–t, hi?n tm?ng, l?c lm?ng cy ttnh th…n thánh, linh
thiêng đÊ c…u mong s? che ch?, gi~p đ?. Cy nhi?u lo?i hunh ttn ngm?ng khác nhau nhm:
ttn ngm?ng Th? c~ng t? tiên; ttn ngm?ng Th? anh hng dân t?c; ttn ngm?ng Th? M?u...
Mê ttn lj ni?m tin mê mu?i, viÊn vông, không d?a trên m?t câ s? khoa h?c njo.
Nyi cách khác lj ni?m tin v? m?i quan h? nhân qu? gi?a các s? ki?n, s? v–t, hi?n
tm?ng, nhmng th?c t? không cy m?i liên h? c? thÊ, rõ rjng, khách quan, t?t y?u, nhmng
đm?c bao ph? b?i các y?u t? siêu nhiên, th…n thánh, hm ?o. D? đoan lj s? suy đoán, hjnh
đ?ng m?t cách ty ti?n, sai l?ch nh?ng đi?u bunh thm?ng, chu?n m?c trong cu?c s?ng.
Mê ttn d? đoan lj ni?m tin c?a con ngm?i vjo các l?c lm?ng siêu nhiên, th…n
thánh đ?n m?c đ? mê mu?i, cu?ng ttn, d?n đ?n nh?ng hjnh vi c?c đoan, sai l?ch quá

115
m?c, trái v?i các giá tr? v n hya, đ?o đ?c, pháp lu–t, gây t?n h?i cho cá nhân, xm h?i vj
c?ng đ?ng.
Th q hai: Ngu?n g?c c?a tôn giáo
Ngu xn g vc t ó nhiên, kinh t d - xm h ai
Trong xm h?i công xã nguyên thu?, do l?c lm?ng s?n xu?t chma phát triÊn, trm?c
thiên nhiên hng v? tác đ?ng vj chi ph?i khi?n cho con ngm?i c?m th?y y?u đu?i vj b?t
l?c, không gi?i thtch đm?c, nên con ngm?i đm gán cho t? nhiên nh?ng s?c m?nh, quy?n
l?c th…n bí.
Khi xm h?i xu?t hi?n các giai c?p đ?i kháng, cy áp b?c b?t công, do không gi?i
thtch đm?c ngu?n g?c c?a s? phân hoá giai c?p vj áp b?c byc l?t b?t công, t?i ác v.v...,
c?ng v?i lo s? trm?c s? th?ng tr? c?a các l?c lm?ng xm h?i, con ngm?i trông ch? vjo s?
gi?i phyng c?a m?t l?c lm?ng siêu nhiên ngoji tr…n th?.
Ngu xn g vc nh 5n th qc
? m?t giai đo?n l?ch s? nh?t đ?nh, s? nh–n th?c c?a con ngm?i v? t? nhiên, xm h?i
vj chtnh b?n thân munh lj cy gi?i h?n. Khi mj kho?ng cách gi?a “bi?t” vj “chma bi?t”
v?n t?n t?i, khi nh?ng đi?u mj khoa h?c chma gi?i thtch đm?c, thu đi?u đy thm?ng đm?c
gi?i thtch thông qua l ng ktnh các tôn giáo. Ngay c? nh?ng v?n đ? đm đm?c khoa h?c
ch?ng minh, nhmng do trunh đ? dân trt th?p, chma thÊ nh–n th?c đ…y đ?, thu đây v?n lj
đi?u ki?n, lj m?nh đ?t cho tôn giáo ra đ?i, t?n t?i vj phát triÊn. Th?c ch?t ngu?n g?c
nh–n th?c c?a tôn giáo chtnh lj s? tuy?t đ?i hoá, s? cm?ng đi?u m?t ch? thÊ c?a nh–n
th?c con ngm?i, bi?n cái n?i dung khách quan thjnh cái siêu nhiên, th…n thánh.
Ngu xn g vc tâm lý
S? s? hmi trm?c nh?ng hi?n tm?ng t? nhiên, xm h?i, hay trong nh?ng l~c ?m đau,
b?nh t–t; ngay c? nh?ng may, r?i b?t ng? x?y ra, ho?c tâm l? mu?n đm?c bunh yên khi
ljm m?t vi?c l?n (vt d?: ma chay, cm?i xin, ljm nhj, kh?i đ…u s? nghi?p kinh
doanh…), con ngm?i c?ng d? tum đ?n v?i tôn giáo. Th–m cht c? nh?ng tunh c?m ttch
c?c nhm tunh yêu, lòng bi?t ân, lòng ktnh tr?ng đ?i v?i nh?ng ngm?i cy công v?i nm?c,
v?i dân c?ng d? d?n con ngm?i đ?n v?i tôn giáo (vt d?: th? các anh hng dân t?c, th?
các thành hoàng làng…).
Th q ba: Ttnh ch?t c?a tôn giáo
Ttnh l pch s u c oa tôn giáo
Tôn giáo lj m?t hi?n tm?ng xm h?i cy ttnh l?ch s?, ngh?a lj ny cy s? hunh thjnh,
t?n t?i vj phát triÊn vj cy kh? n ng bi?n đ?i trong nh?ng giai đo?n l?ch s? nh?t đ?nh đÊ
thtch nghi v?i nhi?u ch? đ? chtnh tr? - xm h?i. Khi các đi?u ki?n kinh t? – xm h?i, l?ch
s? thay đ?i, tôn giáo c?ng cy s? thay đ?i theo. Trong quá trunh v–n đ?ng c?a các tôn

116
giáo, chtnh các đi?u ki?n kinh t? – xm h?i, l?ch s? c? thÊ đm ljm cho các tôn giáo b?
phân li?t, chia tách thjnh nhi?u tôn giáo, h? phái khác nhau.
Theo quan điÊm c?a ch? ngh?a Mác - Lênin, đ?n m?t giai đo?n l?ch s? njo đy,
khi khoa h?c vj giáo d?c gi~p cho đ?i đa s? qu…n ch~ng nhân dân nh–n th?c đm?c b?n
ch?t các hi?n tm?ng t? nhiên vj xm h?i thu tôn giáo s? d…n d…n m?t đi v? trt c?a ny trong
đ?i s?ng xm h?i vj c? trong nh–n th?c, ni?m tin c?a m?i ngm?i.
Ttnh qu Ln ch~ng c oa tôn giáo
Tôn giáo lj m?t hi?n tm?ng xm h?i ph? bi?n ? t?t c? các dân t?c, qu?c gia, châu
l?c. Ttnh qu…n ch~ng c?a tôn giáo không ch? biÊu hi?n ? s? lm?ng ttn đ? r?t đông đ?o
(g…n 3/4 dân s? th? gi?i); mj còn thÊ hi?n ? ch?, các tôn giáo lj nâi sinh ho?t v n hoá,
tinh th…n c?a m?t b? ph–n qu…n ch~ng nhân dân. D tôn giáo hm?ng con ngm?i vjo
ni?m tin h?nh ph~c hm ?o c?a th? gi?i bên kia, song ny luôn luôn ph?n ánh khát v?ng
c?a nh?ng ngm?i lao đ?ng v? m?t xm h?i t? do, bunh đ?ng, bác ái. M?t khác, nhi?u tôn
giáo cy ttnh nhân v n, nhân đ?o vj hm?ng thi?n, vu v–y, đm?c nhi?u ngm?i ? các t…ng
l?p khác nhau trong xm h?i, đ?c bi?t lj qu…n ch~ng lao đ?ng, tin theo.
Ttnh chtnh tr p c oa tôn giáo
Khi xm h?i chma cy giai c?p, tôn giáo ch? ph?n ánh nh–n th?c h?n nhiên, ngây thâ
c?a con ngm?i v? b?n thân vj th? gi?i xung quanh munh, tôn giáo chma mang ttnh
chtnh tr?. Ttnh ch?t chtnh tr? c?a tôn giáo ch? xu?t hi?n khi xm h?i đm phân chia giai
c?p, cy s? khác bi?t, s? đ?i kháng v? l?i tch giai c?p. Trm?c h?t, do tôn giáo lj s?n
ph?m c?a nh?ng đi?u ki?n kinh t? - xm h?i, ph?n ánh l?i tch, nguy?n v?ng c?a các giai
c?p khác nhau trong cu?c đ?u tranh giai c?p, đ?u tranh dân t?c, nên tôn giáo mang ttnh
chtnh tr?. M?t khác, khi các giai c?p byc l?t, th?ng tr? s? d?ng tôn giáo đÊ ph?c v? cho
l?i tch giai c?p munh, ch?ng l?i các giai c?p lao đ?ng vj ti?n b? xm h?i, tôn giáo mang
ttnh chtnh tr? tiêu c?c, ph?n ti?n b?.
Vu v–y, c…n nh–n rõ r?ng, đa s? qu…n ch~ng ttn đ? đ?n v?i tôn giáo nh?m tho?
mmn nhu c…u tinh th…n; song, trên th?c t?, tôn giáo đm vj đang b? các th? l?c chtnh tr? –
xm h?i l?i d?ng th?c hi?n m?c đtch ngoji tôn giáo c?a h?.
2.1.2. Nguyên t Tc gi Hi quy dt v -n đ I tôn giáo trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xm h ai
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, tôn giáo v?n còn t?n t?i, tuy đm cy s?
bi?n đ?i trên nhi?u m?t. Vu v–y, khi gi?i quy?t v?n đ? tôn giáo c…n đ?m b?o các
nguyên t“c sau;
Tôn trọng, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và không tín ngưỡng của nhân dân
Ttn ngm?ng tôn giáo lj ni?m tin sâu s“c c?a qu…n ch~ng vjo đ?ng t?i cao, đ?ng
thiêng liêng njo đy mj h? tôn th?, thu?c l?nh v?c ? th?c tm tm?ng. Do đy, t? do ttn
ngm?ng và t? do không tín ngm?ng thu?c quy?n t? do tm tm?ng c?a nhân dân. Quy?n

117
njy nyi lên r?ng vi?c theo đ?o, đ?i đ?o, hay không theo đ?o lj thu?c quy?n t? do l?a
ch?n c?a m?i ngm?i dân, không m?t cá nhân, t? ch?c njo, kÊ c? các ch?c s“c tôn giáo,
t? ch?c giáo h?i… đm?c quy?n can thi?p vjo s? l?a ch?n njy. M?i hjnh vi c?m đoán,
ng n c?n t? do theo đ?o, đ?i đ?o, b? đ?o hay đe d?a, b“t bu?c ngm?i dân ph?i theo đ?o
đ?u xâm ph?m đ?n quy?n t? do tm tm?ng c?a h?.
Tôn tr?ng t? do ttn ngm?ng c?ng chtnh lj tôn tr?ng quy?n con ngm?i, thÊ hi?n
b?n ch?t mu vi?t c?a ch? đ? xm h?i ch? ngh?a. Nhj nm?c xm h?i ch? ngh?a không can
thi?p vj không cho b?t c? ai can thi?p, xâm ph?m đ?n quy?n t? do ttn ngm?ng, quy?n
l?a ch?n theo hay không theo tôn giáo c?a nhân dân. Các tôn giáo vj ho?t đ?ng tôn
giáo bình thm?ng, các câ s? th? t?, các phmâng ti?n ph?c v? nh?m tho? mmn nhu c…u
ttn ngm?ng c?a ngm?i dân đm?c Nhj nm?c xm h?i ch? ngh?a tôn tr?ng vj b?o h?.
- Kh Tc ph mc d Ln nh wng Hnh h? gng tiêu c óc c oa tôn giáo ph Hi g Tn li In v ci quá
trunh c Hi t )o xm h ai c?, xây d óng xm h ai m ci
Nguyên t“c njy đÊ kh?ng đ?nh ch? ngh?a Mác - Lênin ch? hm?ng vjo gi?i quy?t
nh?ng ?nh hm?ng tiêu c?c c?a tôn giáo đ?i v?i qu…n ch~ng nhân dân mà không ch? tr-
mâng can thi?p vjo công vi?c n?i b? c?a các tôn giáo. Ch? ngh?a Mác - Lênin ch? ra
r?ng, mu?n thay đ?i ? th?c xm h?i, trm?c h?t c…n ph?i thay đ?i b?n thân t?n t?i xm h?i;
mu?n xoá b? ?o tm?ng n?y sinh trong tm tm?ng con ngm?i, ph?i xoá b? ngu?n g?c sinh
ra ?o tm?ng ?y. %i?u c…n thi?t trm?c h?t lj ph?i xác l–p đm?c m?t th? gi?i hi?n th?c
không cy áp b?c, b?t công, nghqo đyi vj th?t h?c… c?ng nhm nh?ng t? n?n n?y sinh
trong xm h?i. %y lj m?t quá trunh lâu dji, vj không thÊ th?c hi?n đm?c n?u tách r?i
vi?c c?i t?o xm h?i c?, xây d?ng xm h?i m?i.
- Phân bi lt hai m ?t chtnh tr p và t? t? gng; ttn ng? áng, tôn giáo và l âi d mng ttn
ng? áng, tôn giáo trong quá trunh gi Hi quy dt v -n đ I tôn giáo
Trong xm h?i công xm nguyên thu?, ttn ngm?ng, tôn giáo ch? biÊu hi?n thu…n tu?
v? tm tm?ng. Nhmng khi xm h?i đm xu?t hi?n giai c?p thu d?u ?n giai c?p - chtnh tr? tt
nhi?u đ?u in rõ trong các tôn giáo. T? đy, hai m?t chtnh tr? vj tm tm?ng thm?ng thÊ hi?n
vj cy m?i quan h? v?i nhau trong v?n đ? tôn giáo vj b?n thân m?i tôn giáo.
M?t chtnh tr? ph?n ánh m?i quan h? gi?a ti?n b? v?i ph?n ti?n b?, ph?n ánh mâu
thu?n đ?i kháng v? l?i tch kinh t?, chtnh tr? gi?a các giai c?p, mâu thu?n gi?a nh?ng
th? l?c l?i d?ng tôn giáo ch?ng l?i s? nghi?p cách m?ng v?i l?i tch c?a nhân dân lao
đ?ng. M?t tm tm?ng biÊu hi?n s? khác nhau v? ni?m tin, m?c đ? tin gi?a nh?ng ngm?i
có ttn ngm?ng tôn giáo vj nh?ng ngm?i không theo tôn giáo, c?ng nhm nh?ng ngm?i cy
ttn ngm?ng, tôn giáo khác nhau, ph?n ánh mâu thu?n không mang ttnh đ?i kháng.
Phân bi?t hai m?t chtnh tr? vj tm tm?ng trong gi?i quy?t v?n đ? tôn giáo th?c ch?t
lj phân bi?t ttnh ch?t khác nhau c?a hai lo?i mâu thu?n luôn t?n t?i trong b?n thân tôn
giáo vj trong v?n đ? tôn giáo. S? phân bi?t njy, trong th?c t? không đân gi?n, b?i l?,

118
trong đ?i s?ng xm h?i, hi?n tm?ng nhi?u khi ph?n ánh sai l?ch b?n ch?t, mj v?n đ?
chtnh tr? vj tm tm?ng trong tôn giáo thm?ng đan xen vjo nhau. M?t khác, trong xm h?i
cy đ?i kháng giai c?p, tôn giáo thm?ng b? y?u t? chtnh tr? chi ph?i r?t sâu s“c, nên khy
nh–n bi?t v?n đ? chtnh tr? hay tm tm?ng thu…n tu? trong tôn giáo. Vi?c phân bi?t hai
m?t njy lj c…n thi?t nh?m tránh khuynh hm?ng c?c đoan trong quá trunh qu?n l?, ?ng
x? nh?ng v?n đ? liên quan đ?n ttn ngm?ng, tôn giáo.
- Quan đi hm l pch s u c m th h trong gi Hi quy dt v -n đ I ttn ng? áng, tôn giáo
Tôn giáo không ph?i lj m?t hi?n tm?ng xm h?i b?t bi?n, ngm?c l?i, ny luôn luôn
v–n đ?ng vj bi?n đ?i không ng?ng tu? thu?c vjo nh?ng đi?u ki?n kinh t? - xm h?i -
l?ch s? c? thÊ. M?i tôn giáo đ?u cy l?ch s? hunh thjnh, cy quá trunh t?n t?i vj phát triÊn
nh?t đ?nh. ? nh?ng th?i k? l?ch s? khác nhau, vai trò, tác đ?ng c?a t?ng tôn giáo đ?i
v?i đ?i s?ng xm h?i không gi?ng nhau. Quan điÊm, thái đ? c?a các giáo h?i, giáo s?,
giáo dân v? nh?ng l?nh v?c c?a đ?i s?ng xm h?i luôn cy s? khác bi?t. Vu v–y, c…n ph?i
cy quan điÊm l?ch s? c? thÊ khi xem xpt, đánh giá vj ?ng x? đ?i v?i nh?ng v?n đ? cy
liên quan đ?n tôn giáo vj đ?i v?i t?ng tôn giáo c? thÊ.
2.2. Tôn giáo ở Việt Nam và chính sách tôn giáo của Đảng, Nhà nước ta hiện nay
Đ ?c đi hm tôn giáo g Vi lt Nam
Th q nh -t: Vi?t Nam lj m?t qu?c gia cy nhi?u tôn giáo
Nm?c ta hi?n nay cy 13 tôn giáo đm đm?c công nh–n tm cách pháp nhân (Ph–t
giáo, Công Giáo, H?i giáo, Tin ljnh, Cao %ji, Ph–t Giáo Hòa H?o, T? Ân Hi?u Ngh?a,
B?u Sân K? Hmâng, Baha’i, Minh L? đ?o - Tam Tông mi?u, Giáo h?i Ph–t đm?ng
Nam Tông Minh Sm %?o, T?nh đ? Cm s? Ph–t h?i, Bj la môn) vj trên 40 t? ch?c tôn
giáo đm đm?c công nh–n v? m?t t? ch?c ho?c đm đ ng k? ho?t đ?ng v?i kho?ng 24 tri?u
ttn đ?, 95.000 ch?c s“c, 200.000 ch?c vi?c vj hân 23.250 câ s? th? t?
1
. Các t? ch?c
tôn giáo cy nhi?u hunh th?c t?n t?i khác nhau. Cy tôn giáo du nh–p t? bên ngoji, v?i
nh?ng th?i điÊm, hojn c?nh khác nhau, nhm Ph–t giáo, Công Giáo, Tin ljnh, H?i giáo;
cy tôn giáo n?i sinh, nhm Cao %ji, Hòa H?o.
Th q hai: Tôn giáo ? Vi?t Nam đa d?ng, đan xen, chung s?ng hòa bunh vj không
cy xung đ?t, chi?n tranh tôn giáo
Vi?t Nam lj nâi giao lmu c?a nhi?u lu?ng v n hya th? gi?i. Các tôn giáo ? Vi?t
Nam cy s? đa d?ng v? ngu?n g?c vj truy?n th?ng l?ch s?. M?i tôn giáo ? Vi?t Nam cy
quá trunh l?ch s? t?n t?i vj phát triÊn khác nhau, nên s? g“n by v?i dân t?c c?ng khác
nhau. Ttn đ? c?a các tôn giáo khác nhau cng chung s?ng hòa bunh trên m?t đ?a bjn,
gi?a h? cy s? tôn tr?ng ni?m tin c?a nhau và chma t?ng x?y ra xung đ?t, chi?n tranh tôn
giáo. Th?c t? cho th?y, không cy m?t tôn giáo njo du nh–p vjo Vi?t Nam mj không mang

1
Ngu?n: Ban Tôn giáo Chính ph?, 12/2017.

119
d?u ?n, không ch?u ?nh hm?ng c?a b?n s“c v n hya Vi?t Nam.
Th q ba: Ttn đ? các tôn giáo Vi?t Nam ph…n l?n lj nhân dân lao đ?ng, cy lòng
yêu nm?c, tinh th…n dân t?c
Ttn đ? các tôn giáo Vi?t Nam cy thjnh ph…n r?t đa d?ng, ch? y?u lj ngm?i lao
đ?ng... %a s? ttn đ? các tôn giáo đ?u cy tinh th…n yêu nm?c, ch?ng gi?c ngo?i xâm, tôn
tr?ng công l?, g“n by v?i dân t?c, đi theo %?ng, theo cách m?ng, h ng hái tham gia
xây d?ng vj b?o v? T? qu?c Vi?t Nam. Trong các giai đo?n l?ch s?, ttn đ? các tôn giáo
cng v?i các t…ng l?p nhân dân ljm nên nh?ng th“ng l?i to l?n, v? vang c?a dân t?c và
cy m?c v?ng s?ng “t vt đ ei, đ Ap đ )o”.
Th q t?: Hjng ng? ch?c s“c các tôn giáo cy vai trò, v? trt quan tr?ng trong giáo
h?i, cy uy ttn, ?nh hm?ng v?i ttn đ?
Ch?c s“c tôn giáo lj ttn đ? cy ch?c v?, ph?m s“c trong tôn giáo, h? t? nguy?n
th?c hi?n thm?ng xuyên n?p s?ng riêng theo giáo l?, giáo lu–t c?a tôn giáo mj munh tin
theo. V? m?t tôn giáo, ch?c n ng c?a h? lj truy?n bá, th?c hjnh giáo l?, giáo lu–t, l?
nghi, qu?n l? t? ch?c c?a tôn giáo, duy tru, c?ng c?, phát triÊn tôn giáo, chuyên ch m
lo đ?n đ?i s?ng tâm linh c?a ttn đ?.
Trong giai đo?n hi?n nay, hjng ng? ch?c s“c các tôn giáo ? Vi?t Nam luôn ch?u
s? tác đ?ng c?a tunh hunh chtnh tr? - xm h?i trong vj ngoji nm?c, nhmng nhun chung xu
hm?ng ti?n b? trong hjng ng? ch?c s“c ngjy cjng phát triÊn.
Th q n m: Các tôn giáo ? Vi?t Nam đ?u cy quan h? v?i các t? ch?c, cá nhân tôn
giáo ? nm?c ngoji
Nhun chung các tôn giáo ? nm?c ta, không ch? các tôn giáo ngo?i nh–p, mj c? các
tôn giáo n?i sinh đ?u cy quan h? v?i các t? ch?c, cá nhân tôn giáo ? nm?c ngoji ho?c
các t? ch?c tôn giáo qu?c t?.
%?c bi?t trong giai đo?n hi?n nay, Nhj nm?c Vi?t Nam đm thi?t l–p quan h? ngo?i
giao v?i g…n 200 qu?c gia vj vng lmnh th? trên tojn th? gi?i. %ây chtnh lj đi?u ki?n
gián ti?p c?ng c? vj phát sinh m?i quan h? gi?a các tôn giáo Vi?t Nam v?i tôn giáo ?
các nm?c trên th? gi?i. Vu v–y, vi?c gi?i quy?t v?n đ? tôn giáo ? Vi?t Nam ph?i đ?m
b?o k?t h?p gi?a m? r?ng giao lmu h?p tác qu?c t? v?i vi?c b?o đ?m đ?c l–p, ch?
quy?n, không đÊ cho k? đ?ch l?i d?ng dân ch?, nhân quy?n, t? do tôn giáo đÊ ch?ng
phá, can thi?p vjo công vi?c n?i b? c?a Nhj nm?c Vi?t Nam.
Th q sáu: Tôn giáo ? Vi?t Nam thm?ng b? các th? l?c ph?n đ?ng l?i d?ng
Trong nh?ng n m trm?c đây c?ng nhm giai đo?n hi?n nay, các th? l?c th?c dân,
đ? qu?c luôn ch~ ? ?ng h?, ti?p tay cho các đ?i tm?ng ph?n đ?ng ? trong nm?c l?i
d?ng tôn giáo đÊ th?c hi?n âm mmu “di?n bi?n hòa bunh” đ?i v?i nm?c ta. L?i d?ng
đm?ng l?i đ?i m?i, m? r?ng dân ch? c?a %?ng vj Nhj nm?c ta, các th? l?c th đ?ch

120
bên ngoji th~c đ?y các ho?t đ?ng tôn giáo, t–p h?p ttn đ?, t?o thjnh m?t l?c lm?ng đÊ
c?nh tranh ?nh hm?ng vj ljm đ?i tr?ng v?i %?ng C?ng s?n, đ?u tranh đòi ho?t đ?ng
c?a tôn giáo thoát ly kh?i s? qu?n l? c?a Nhj nm?c; tum m?i cách qu?c t? hya “v?n đ?
tôn giáo” ? Vi?t Nam đÊ vu cáo Vi?t Nam vi ph?m dân ch?, nhân quy?n, t? do tôn giáo.
2.1.2.Chtnh sách c oa Hng, Nhà n? cc Vi lt Nam đ vi v ci ttn ng? áng, tôn giáo, hi ln nay
Quan điÊm, chtnh sách tôn giáo c?a %?ng vj Nhj nm?c Vi?t Nam bao g?m
nh?ng n?i dung câ b?n sau:
- Tín ng? áng, tôn giáo là nhu c Lu tinh th Ln c oa m at b a ph 5n nhân dân, đang và
s b t xn t )i cng dân t ac trong quá trunh xây d óng ch o ngh?a xm h ai g n? cc ta
%?ng ta kh?ng đ?nh, ttn ngm?ng, tôn giáo s? t?n t?i lâu dài cùng dân t?c trong quá
trunh xây d?ng ch? ngh?a xm h?i. S? kh?ng đ?nh đy mang ttnh khoa h?c vj cách m?ng,
hojn tojn khác v?i cách nhun nh–n ch? quan, t? khuynh khi cho r?ng cy thÊ b?ng các
bi?n pháp hjnh chtnh, hay khi trunh đ? dân trt cao, đ?i s?ng v–t ch?t đm?c b?o đ?m lj
cy thÊ ljm cho ttn ngm?ng, tôn giáo m?t đi; ho?c duy tâm, h?u khuynh khi nhun nh–n
ttn ngm?ng, tôn giáo lj hi?n tm?ng b?t bi?n, đ?c l–p, thoát ly v?i m?i câ s? kinh t? - xã
h?i, thÊ ch? chtnh tr?.
Vu v–y, th?c hi?n nh?t quán chtnh sách tôn tr?ng vj b?o đ?m quy?n t? do ttn
ngm?ng, theo ho?c không theo m?t ttn ngm?ng, tôn giáo njo, quy?n sinh ho?t ín
ngm?ng, tôn giáo bunh thm?ng theo đ~ng pháp lu–t. Các tôn giáo ho?t đ?ng trong
khuôn kh? pháp lu–t, bunh đ?ng trm?c pháp lu–t.
- Hng, Nhà n? cc th óc hi ln nh -t quán chtnh sách đ )i đoàn k dt dân t ac.
%ojn k?t đ?ng bjo theo các tôn giáo khác nhau; đojn k?t đ?ng bjo theo tôn giáo
vj đ?ng bjo không theo tôn giáo. Nhj nm?c xm h?i ch? ngh?a, m?t m?t, nghiêm c?m
m?i hjnh vi chia r?, phân bi?t đ?i x? v?i công dân vu l? do ttn ngm?ng, tôn giáo; m?t
khác, thông qua quá trunh v–n đ?ng qu…n ch~ng nhân dân tham gia lao đ?ng s?n xu?t,
ho?t đ?ng xm h?i th?c ti?n, nâng cao đ?i s?ng v–t ch?t, tinh th…n, nâng cao trunh đ?
ki?n th?c... đÊ t ng cm?ng s? đojn k?t vu m?c tiêu “dân giju, nm?c m?nh, dân ch?,
công b?ng, v n minh”, đÊ cng nhau xây d?ng vj b?o v? T? qu?c xm h?i ch? ngh?a. M?i
công dân không phân bi?t ttn ngm?ng, tôn giáo, đ?u cy quy?n vj ngh?a v? xây d?ng, b?o
v? T? qu?c.
Gi? gun vj phát huy nh?ng giá tr? ttch c?c c?a truy?n th?ng th? c~ng t? tiên, tôn
vinh nh?ng ngm?i cy công v?i T? qu?c vj nhân dân. %?ng th?i, nghiêm c?m l?i d?ng
ttn ngm?ng, tôn giáo đÊ ho?t đ?ng mê ttn d? đoan, ho?t đ?ng trái pháp lu–t vj chtnh
sách c?a Nhj nm?c, ktch đ?ng chia r? nhân dân, chia r? các dân t?c, gây r?i, xâm ph?m
an ninh qu?c gia.
- N ai dung c vt lõi c oa công tác tôn giáo là công tác v 5n đ ang qu Ln ch~ng.

121
Công tác v–n đ?ng qu…n ch~ng các tôn giáo nh?m đ?ng viên đ?ng bjo nêu cao
tinh th…n yêu nm?c, ? th?c b?o v? đ?c l–p vj th?ng nh?t đ?t nm?c; thông qua vi?c th?c
hi?n t?t các chtnh sách kinh t? - xm h?i, an ninh, qu?c phòng, b?o đ?m l?i tch v–t ch?t
vj tinh th…n c?a nhân dân nyi chung, trong đy cy đ?ng bjo tôn giáo.
%?y m?nh phát triÊn kinh t?, xm h?i, v n hya vng đ?ng bào theo các tôn giáo,
nh?m nâng cao trunh đ?, đ?i s?ng m?i m?t cho đ?ng bjo, ljm cho qu…n ch~ng nhân
dân nh–n th?c đ…y đ?, đ~ng đ“n đm?ng l?i, chtnh sách c?a %?ng, pháp lu–t c?a Nhj
nm?c, ttch c?c, nghiêm ch?nh th?c hi?n đm?ng l?i, chtnh sách, pháp lu–t, trong đy cy
chtnh sách, pháp lu–t v? ttn ngm?ng, tôn giáo.
- Công tác tôn giáo là trách nhi lm c oa c H h l th vng chtnh tr p. Công tác tôn giáo
cy liên quan đ?n nhi?u l?nh v?c c?a đ?i s?ng xm h?i, các c?p, các ngjnh, các đ?a bjn,
liên quan đ?n chtnh sách đ?i n?i vj đ?i ngo?i c?a %?ng, Nhj nm?c. Công tác tôn giáo
không ch? liên quan đ?n qu…n ch~ng ttn đ?, ch?c s“c các tôn giáo, mj còn g“n li?n v?i
công tác đ?u tranh v?i âm mmu, ho?t đ?ng l?i d?ng tôn giáo gây phmâng h?i đ?n l?i
tch T? qu?c, dân t?c. Ljm t?t công tác tôn giáo lj trách nhi?m c?a tojn b? h? th?ng
chtnh tr?, bao g?m h? th?ng t? ch?c đ?ng, chtnh quy?n, m?t tr–n T? qu?c, đojn thÊ
chính tr? do %?ng lmnh đ?o. C…n c?ng c? vj ki?n tojn t? ch?c b? máy vj đ?i ng? cán
b? chuyên trách ljm công tác tôn giáo các c?p. T ng cm?ng công tác qu?n l? nhj nm?c
đ?i v?i các tôn giáo vj đ?u tranh v?i ho?t đ?ng l?i d?ng tôn giáo gây phmâng h?i đ?n
l?i tch T? qu?c và dân t?c.
- V -n đ I theo đ )o và truy In đ )o. M?i ttn đ? đ?u cy quy?n t? do hjnh đ?o t?i gia
đunh vj câ s? th? t? h?p pháp theo quy đ?nh c?a pháp lu–t. Các t? ch?c tôn giáo đm?c
Nhj nm?c th?a nh–n đm?c ho?t đ?ng theo pháp lu–t vj đm?c pháp lu–t b?o h?. Vi?c
theo đ?o, truy?n đ?o c?ng nhm m?i ho?t đ?ng tôn giáo khác đ?u ph?i tuân th? Hi?n
pháp vj pháp lu–t; không đm?c l?i d?ng tôn giáo đÊ tuyên truy?n tj đ?o, ho?t đ?ng mê
ttn d? đoan, không đm?c pp bu?c ngm?i dân theo đ?o. Nghiêm c?m các t? ch?c truy?n
đ?o, ngm?i truy?n đ?o vj các cách th?c truy?n đ?o trái phpp, vi ph?m các quy đ?nh c?a
Hi?n pháp vj pháp lu–t.
3. Quan h? dân t?c vj tôn giáo ? Vi?t Nam
3.1. ?c đi hm quan h l dân t ac và tôn giáo g Vi lt Nam
Quan h? dân t?c và tôn giáo là s? liên k?t, tác đ?ng qua l?i, chi ph?i l?n nhau
gi?a dân t?c v?i tôn giáo trong n?i b? m?t qu?c gia, ho?c gi?a các qu?c gia v?i nhau
trên m?i l?nh v?c c?a đ?i s?ng xm h?i. Vi?c gi?i quy?t m?i quan h? njy nhm th? njo cy
?nh hm?ng l?n đ?n s? ?n đ?nh chtnh tr? vj phát triÊn b?n v?ng c?a m?i qu?c gia, nh?t
lj các qu?c gia đa dân t?c vj đa tôn giáo.

122
Quan h? dân t?c vj tôn giáo đm?c biÊu hi?n dm?i nhi?u c?p đ?, hunh th?c vj
ph?m vi khác nhau. ? nm?c ta hi?n nay, m?i quan h? njy cy nh?ng đ?c điÊm mang
ttnh đ?c th câ b?n sau:
- Vi lt Nam là m at qu vc gia đa dân t ac, đa tôn giáo; quan h l dân t ac và tôn giáo
đ? âc thi dt l 5p và c ong c v trên c? s g c ang đ xng qu vc gia – dân t ac th vng nh -t
Trong l?ch s? c?ng nhm hi?n t?i, các tôn giáo ? Vi?t Nam cy truy?n th?ng g“n by
ch?t ch? v?i dân t?c, đ?ng hjnh cng dân t?c, g“n đ?o v?i đ?i. M?i công dân Vi?t
Nam không phân bi?t dân t?c, ttn ngm?ng vj tôn giáo nhun chung đ?u đojn k?t ? th?c
rõ v? c?i ngu?n, v? m?t qu?c gia – dân t?c th?ng nh?t cng chung s?c xây d?ng vj
b?o v? T? qu?c.
Trong th?i gian g…n đây ? nhi?u nm?c, nhi?u nâi trên th? gi?i n?i lên xu hm?ng
xung đ?t dân t?c, tôn giáo gây m?t ?n đ?nh chtnh tr? - xm h?i, th–m cht chi?n tranh n?i
chi?n bng phát. (Vt d? ? Ixraen, Palptxtin vj m?t s? qu?c gia %ông Âu…). Trong b?i
c?nh đy, ? Vi?t Nam - ngo?i tr? giai đo?n th?c dân Pháp vj đ? qu?c M? l?i d?ng tôn
giáo nhm m?t phmâng ti?n đÊ áp b?c dân t?c, xâm lm?c nm?c ta, - thu trong l?ch s? phát
triÊn c?a dân t?c, nh?t lj t? khi đ?t nm?c gijnh đm?c đ?c l–p dân t?c, dm?i s? lmnh đ?o
c?a %?ng C?ng s?n Vi?t Nam, quan h? dân t?c vj tôn giáo luôn đm?c coi tr?ng vj nhun
chung đm?c gi?i quy?t khá t?t, không d?n đ?n nh?ng xung đ?t l?n trong n?i b? qu?c
gia. M?c d v–y, trong triÊn khai ho?t đ?ng th?c ti?n, do nh–n th?c ho?c do th?c hi?n
chma đ~ng các ch? trmâng, đm?ng l?i, chtnh sách c?a %?ng vj Nhj nm?c v? dân t?c vj
ttn ngm?ng, tôn giáo, nên cy nâi cy l~c quan h? njy v?n n?y sinh nh?ng mâu thu?n c…n
ph?i nh–n di?n rõ vj đánh giá m?t cách khách quan, khoa h?c đÊ ti?p t?c t ng cm?ng
gi?i quy?t t?t m?i quan h? dân t?c vj tôn giáo nh?m m?t m?t, phát huy nh?ng giá tr?
t?t đ?p c?a các dân t?c vj nh?ng giá tr? đ?o đ?c, v n hya c?a các tôn giáo, ttn ngm?ng,
gyp ph…n ljm phong ph~ thêm n?n v n hya Vi?t Nam, m?t khác, đ?m b?o s? ?n đ?nh
chtnh tr? qu?c gia.
- Quan h l dân t ac và tôn giáo g Vi lt Nam ch pu s ó chi ph vi m )nh m b b gi ttn
ng? áng truy In th vng
? Vi?t Nam, ttn ngm?ng truy?n th?ng biÊu hi?n ? nhi?u c?p đ?, trên ph?m vi c?
nm?c, di?n ra trong m?i gia đunh, dòng h? không phân bi?t dân t?c, tôn giáo. Trong đy,
ttn ngm?ng th? c~ng t? tiên, th? anh hng dân t?c, nh?ng ngm?i cy công v?i dân, v?i nm?c
cy ? ngh?a đ?c bi?t quan tr?ng trong đ?i s?ng tâm linh ngm?i Vi?t.
? c?p đ? gia đunh, th? c~ng t? tiên lj ho?t đ?ng ph? bi?n, th–m cht tr? thjnh
truy?n th?ng, npt đ?p v n hya c?a m?i gia đunh, dòng h?; đ?ng th?i lj s?i dây k?t dtnh các
thjnh viên trong dòng h?, dòng t?c, kÊ c? h? cy thÊ sinh s?ng ? m?i mi?n c?a đ?t nm?c.
? c?p đ? Ljng xm. H…u h?t các ljng xm c?a ngm?i Vi?t đ?u th? c~ng Thjnh
hojng ljng, Th…n Ljng r?t đa d?ng. %a ph…n đy lj các v? cy công gây d?ng ljng xm,

123
đem l?i m?t ngh? cho dân ljng, ho?c lj ngm?i cy công v?i nm?c đm?c sinh ra t?i ljng
xm đy v.v… Chtnh ho?t đ?ng ttn ngm?ng njy tr? thjnh s?i dây g“n k?t ch?t ch? các
thjnh viên trong gia đunh v?i ljng xm, g“n k?t các ljng xm v?i nhau vj v?i tri?u đunh
trung mâng - đ?i di?n cho c?ng đ?ng qu?c gia dân t?c th?ng nh?t.
? c?p đ? qu?c gia, đ?nh cao c?a s? h?i t? đojn k?t th?ng nh?t c?ng đ?ng dân t?c
c?a ngm?i Vi?t Nam đm?c biÊu hi?n dm?i d?ng ttn ngm?ng, tôn giáo. %y lj ngm?i Vi?t
Nam d sinh s?ng ? b?t c? nâi đâu trên m?i mi?n c?a T? qu?c hay đ?nh cm ? nm?c
ngoài, dù có khác nhau v? ngôn ng?, v? ttn ngm?ng, tôn giáo, th? h?…. thu đ?u hm?ng
v? c?i ngu?n dân t?c chung – nâi các Vua Hng đm cy công d?ng nm?c – th?c hi?n các
nghi l? t? t?, th? c~ng thÊ hi?n lòng tôn ktnh, ni?m t? hjo dân t?c v? con L?c cháu
H?ng, v? ngh?a “đ?ng bjo” đojn k?t g“n by ch?t ch? trong m?t c?ng đ?ng qu?c gia -
dân t?c th?ng nh?t.
Nhm v–y, chtnh ttn ngm?ng truy?n th?ng đm ljm nên npt đ?c th trong quan h?
dân t?c vj tôn giáo ? Vi?t Nam, th–m cht, ny còn chi ph?i m?nh m? ljm bi?n đ?i các
n?n v n hya, hay các tôn giáo bên ngoji khi du nh–p vjo Vi?t Nam. Vi?t Nam lj nâi
h?i t? c?a nhi?u n?n v n hya trên th? gi?i vj ph…n l?n các tôn giáo đ?u lj tôn giáo
ngo?i sinh. Các n?n v n hya hay các tôn giáo t? bên ngoji du nh–p vjo mu?n “c“m r?”
vjo dân t?c vj phát triÊn đm?c trên lmnh th? Vi?t Nam đ?u ph?i bi?n đ?i tt nhi?u đÊ
ph h?p v?i truy?n th?ng dân t?c, v?i n?n t?ng v n hya b?n đ?a, trong đy cy s? chi
ph?i c?a ttn ngm?ng truy?n th?ng, nh?t lj ttn ngm?ng th? c~ng t? tiên. S? bi?n đ?i c?a
Nho giáo, Ph–t giáo, %?o giáo, Công giáo khi vjo Vi?t Nam lj nh?ng vt d? điÊn hunh.
- Các hi ln t? âng tôn giáo m ci có xu h? cng phát tri hn m )nh làm Hnh h? gng đ dn
đ ei s vng c ang đ xng và kh vi đ )i đoàn k dt toàn dân t ac
T? khi đ?t nm?c th?c hi?n đm?ng l?i đ?i m?i tojn di?n, kinh t? th? trm?ng, toàn
c…u hya vj h?i nh–p qu?c t? sâu r?ng thu đ?i s?ng ttn ngm?ng, tôn giáo c?a ngm?i Vi?t
Nam phát triÊn, trong đy xu?t hi?n m?t s? hi?n tm?ng tôn giáo m?i nhm Long hoa Di
L?c, Tin Ljnh Vjng Ch?, Thanh H?i vô thm?ng sm, Tiên r?ng…; các t? ch?c đ?i l?t
tôn giáo nhm Tin Ljnh %? Ga, Hj Mòn ? Tây Nguyên. Ttnh ch?t mê ttn c?a các hi?n
tm?ng tôn giáo m?i khá rõ. Th–m cht, m?t s? nhym l?i d?ng ni?m tin tôn giáo đÊ tuyên
truy?n nh?ng n?i dung gây hoang mang trong qu…n ch~ng, hay th?c hjnh nh?ng nghi
l? ph?n v n hya, truy?n đ?o trái phpp, phát tán các tji li?u cy n?i dung xuyên t?c
đm?ng l?i, chtnh sách c?a %?ng vj Nhj nm?c, ljm phmâng h?i đ?n m?i quan h? dân
t?c vj tôn giáo, ljm ?nh hm?ng đ?n kh?i đ?i đojn k?t dân t?c, đojn k?t tôn giáo; gây ra
nhi?u v?n đ? ph?c t?p vj tác đ?ng tiêu c?c đ?n tunh hunh an ninh chtnh tr?, tr–t t? an
tojn xm h?i ? nhi?u vng dân t?c. Do v–y, các hi?n tm?ng tôn giáo m?i phát triÊn m?nh
hi?n nay c…n ph?i đm?c qu?n l? t?t nh?m đ?m b?o s? ?n đ?nh chtnh tr? qu?c gia vj đ?m
b?o gi?i quy?t t?t m?i quan h? dân t?c vj tôn giáo ? nm?c ta.

124
- Các th d l óc th đ pch th? eng xuyên l âi d mng v -n đ I dân t ac và v -n đ I tôn giáo
nh Vm th óc hi ln “di Mn bi dn hòa bunh”, nh -t là t 5p trung g 4 khu v óc tr rng đi hm: Tây
B Tc, Tây Nguyên, Tây Nam B a và Tây duyên h Hi mi In Trung
Trong nh?ng n m g…n đây, th? gi?i xu?t hi?n nh?ng v?n đ? m?i trong dân t?c vj
tôn giáo, trong các ho?t đ?ng kinh t?, chtnh tr?, v n hya, xm h?i… Các th? l?c x?u, th
đ?ch đm tri?t đÊ l?i d?ng nh?ng v?n đ? njy, k?t h?p v?i nh?ng ho?t đ?ng trong nm?c ta
v? dân t?c vj ttn ngm?ng, tôn giáo v?i âm mmu t?o ra nh?ng “điÊm nyng”, gây m?t ?n
đ?nh xm h?i... %ây lj nh?ng v?n đ? b?c x~c, đang n?i lên ? m?t s? đ?a bjn tr?ng y?u,
nh?y c?m, nh?ng khu v?c biên gi?i, vng sâu, vng xa cy s? đa d?ng v? thjnh ph…n
t?c ngm?i vj ttn ngm?ng, tôn giáo, đ?c bi?t lj t–p trung ? các khu v?c Tây B“c, Tây
Nguyên, Tây Nam b? vj Tây duyên h?i mi?n Trung. L?i d?ng v?n đ? dân t?c vj tôn
giáo, các th? l?c th đ?ch th?c hi?n chi?n lm?c “di?n bi?n hòa bunh”, tuyên truy?n
xuyên t?c, ktch đ?ng tm tm?ng t? tr?, ly khai, ch? ngh?a dân t?c h?p hòi nh?m th?c hi?n
? đ? phá ho?i m?i quan h? dân t?c vj tôn giáo, t? đy âm mmu phá ho?i kh?i đ?i đojn
k?t dân t?c vj đojn k?t tôn giáo ? nm?c ta.
3.2. pnh h? cng gi +i quy dt m vi quan h l dân t ac và tôn giáo g Vi lt Nam hi ln nay
%Ê gi?i quy?t t?t m?i quan h? dân t?c vj tôn giáo, %?ng C?ng s?n Vi?t Nam ch?
rõ: “… Nghiêm tr? nh?ng âm mmu, hjnh đ?ng chia r?, phá ho?i kh?i đ?i đojn k?t dân
t?c… %?ng th?i ch? đ?ng phòng ng?a, kiên quy?t đ?u tranh v?i nh?ng hjnh vi l?i
d?ng ttn ngm?ng, tôn giáo đÊ chia r?, phá ho?i kh?i đ?i đojn k?t dân t?c ho?c nh?ng
ho?t đ?ng ttn ngm?ng, tôn giáo trái quy đ?nh c?a pháp lu–t”
1
.
Trên câ s? nh–n di?n rõ các đ?c điÊm c?a quan h? dân t?c vj tôn giáo ? nm?c
ta hi?n nay, quá trunh gi?i quy?t m?i quan h? njy c…n quán tri?t m?t s? quan điÊm sau:
- T ng c? eng m vi quan h l t vt đ Ap gi wa dân t ac và tôn giáo, c ong c v kh vi đ )i
đoàn k dt toàn dân t ac và đoàn k dt tôn giáo là v -n đ I chi dn l? âc, c? b Hn, lâu dài và c -p
bách c oa cách m )ng Vi lt Nam
Trong l?ch s? phát triÊn, t? khi nm?c nhj đ?c l–p, %?ng ta luôn kh?ng đ?nh: xây
d?ng, c?ng c? kh?i đ?i đojn k?t tojn dân t?c vj đojn k?t tôn giáo lj v?n đ? chi?n
lm?c, câ b?n, lâu dji vj c?p bách c?a cách m?ng Vi?t Nam; phát huy nh?ng giá tr? v n
hóa truy?n th?ng c?a các dân t?c, đ?ng th?i “phát huy nh?ng giá tr? v n hya, đ?o đ?c
t?t đ?p vj ngu?n l?c c?a tôn giáo cho quá trunh phát triÊn đ?t nm?c”
2
. Hi?n nay, s?
nghi?p đ?i m?i tojn di?n đ?t nm?c theo đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a c?a Vi?t Nam
cjng c…n cy m?t s? đojn k?t r?ng rmi c?a kh?i đ?i đojn k?t tojn dân t?c, đojn k?t tôn

1
%?ng C?ng s?n Vi?t Nam, V n ki ln )i h ai đ )i bi hu toàn qu vc l Ln th q XII, Nxb. Chính tr? qu?c gia,
Hà N?i, 2016, tr.165.
2
Ch? th? 18-CT/TW c?a B? Chính tr?, ngày 10/01/2018 v? ti?p t?c th?c hi?n Ngh? quy?t s? 25-
NQ/TW c?a Ban Ch?p hjnh Trung mâng khya IX v? công tác tôn giáo trong tình hình m?i.

125
giáo vj t ng cm?ng m?i quan h? t?t đ?p gi?a dân t?c vj tôn giáo… đÊ t?o đ?ng l?c to
l?n th~c đ?y công cu?c ki?n t?o đ?t nm?c ph?n vinh, phát triÊn b?n v?ng vj b?o v? n?n
đ?c l–p, ch? quy?n c?a qu?c gia. V?i yêu c…u đy, xm h?i xm h?i ch? ngh?a ? nm?c ta
ph?i luôn lj môi trm?ng, đi?u ki?n thu–n l?i nh?t cho t?t c? các dân t?c, các tôn giáo
đm?c t? do phát triÊn theo đ~ng qui đ?nh c?a pháp lu–t, phát huy m?i ngu?n l?c đyng
góp ngày càng nhi?u cho s? nghi?p đ?i m?i xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
Th?c ti?n njy c?ng đ?t ra yêu c…u: ? m?i giai đo?n l?ch s?, vi?c gi?i quy?t m?i
quan h? dân t?c vj tôn giáo c…n cy cách ti?p c–n vj l?a ch?n mu tiên gi?i quy?t ph
h?p v?i b?i c?nh, tunh hunh c?a giai đo?n đy; đ?ng th?i ph?i luôn nh–n di?n đ…y đ? vj
gi?i quy?t m?t cách hi?u qu? nh?ng v?n đ? m?i n?y sinh trong m?i quan h? dân t?c vj
tôn giáo.
- Gi Hi quy dt m vi quan h l dân t ac và tôn giáo ph Hi đ ?t trong m vi quan h l v ci
c ang đ xng qu vc gia – dân t ac th vng nh -t theo đ pnh h? cng xm h ai ch o ngh?a
Tôn giáo vj dân t?c lj hai v?n đ? r?t nh?y c?m. Nh?ng v?n đ? liên quan đ?n dân
t?c, tôn giáo n?u không đm?c gi?i quy?t m?t cách th?a đáng s? d?n t?i nguy câ gây
m?t ?n đ?nh chtnh tr?, xm h?i, d? t?o c? cho các th? l?c chtnh tr? bên ngoji can thi?p
vjo công vi?c n?i b? c?a đ?t nm?c. Vu v–y, đÊ gi?i quy?t t?t m?i quan h? dân t?c vj
tôn giáo c…n ph?i tuân th? nguyên t“c: gi?i quy?t v?n đ? tôn giáo trên câ s? v?n đ? dân
t?c, tuy?t đ?i không đm?c l?i d?ng v?n đ? tôn giáo đòi ly khai dân t?c, hay chia r? kh?i
đ?i đojn k?t dân t?c ljm t?n h?i đ?n l?i tch qu?c gia – dân t?c, mj ph?i đ?m b?o gi?
v?ng đ?c l–p ch? quy?n, th?ng nh?t đ?t nm?c. “T–p h?p đ?ng bjo theo ttn ngm?ng, tôn
giáo vj đ?ng bjo không theo ttn ngm?ng, tôn giáo xây d?ng kh?i đ?i đojn k?t tojn dân
t?c, xây d?ng vj b?o v? T? qu?c”
1
. Th?c hi?n quan điÊm cy ttnh nguyên t“c njy nh?m
đ?m b?o s? ?n đ?nh chtnh tr?, tr–t t? an tojn xm h?i ? m?i đ?a bjn, nh?t lj ? vng dân
t?c thiÊu s?, vng cy đ?o, c?ng nhm đ?m b?o s? th?ng nh?t tojn v?n lmnh th? trong
m?t c?ng đ?ng qu?c gia - dân t?c th?ng nh?t theo đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a.
- Gi Hi quy dt m vi quan h l dân t ac và tôn giáo ph Hi b Ho đ Hm quy In t ó do ttn
ng? áng, tôn giáo c oa nhân dân, quy In c oa các dân t ac thi hu s v, đ xng th ei kiên quy dt
đ -u tranh ch vng l âi d mng v -n đ I dân t ac, tôn giáo vào m mc đtch chtnh tr p.
Trong các m?i quan h? xm h?i thu quan h? dân t?c, tôn giáo vj nhân quy?n lj
nh?ng quan h? h?t s?c nh?y c?m, gi?a ch~ng cy s? tác đ?ng tmâng h?, th?ng nh?t v?i
nhau, đ?ng th?i qui đ?nh l?n nhau. Do v–y, vi?c gi?i quy?t t?t m?i quan h? njy lj
nh?m đ?m b?o cho con ngm?i nh?ng quy?n câ b?n v? kinh t?, chtnh tr?, v n hya, xm
h?i vj ttn ngm?ng, tôn giáo. Song quy?n ph?i g“n li?n v?i pháp lu–t, do v–y đ?m b?o

1
Qu?c H?i nm?c CHXHCN Vi?t Nam, Lu 5t Ttn ng? áng, tôn giáo, Lu?t s?: 02/2016/QH14, ngày
18 tháng 11 n m 2016.

126
quy?n c?a các dân t?c, quy?n t? do tôn giáo, ttn ngm?ng c?ng chtnh lj đ?m b?o th?c
hi?n nh?ng n?i dung c?t y?u c?a quy?n con ngm?i trong khuôn kh? c?a pháp lu–t.
T ng cm?ng c?ng c? an ninh qu?c phòng, ljm t?t công tác v–n đ?ng qu…n ch~ng,
đ?y m?nh tuyên truy?n vj th?c hi?n các chmâng trunh phòng ch?ng t?i ph?m, gi? gun
an ninh chtnh tr?, tr–t t? an tojn xm h?i. Xây d?ng quy ch? ph?i h?p gi?a l?c lm?ng
công an, quân đ?i v?i các đojn thÊ trong công tác dân t?c, tôn giáo đÊ n“m b“t ch“c
tunh hunh, qu?n l? ch?t đ?i tm?ng, s?n sjng các phmâng án ch? đ?ng đ?u tranh ng n
ch?n các ho?t đ?ng phá ho?i c?a các th? l?c th đ?ch. Tranh th?, v–n đ?ng ch?c s“c,
ch?c vi?c, nhj tu hjnh vj ttn đ? các tôn giáo xây d?ng cu?c s?ng “t?t đ?i, đ?p đ?o”.
Ch? đ?ng v?ch tr…n nh?ng âm mmu thâm đ?c c?a các th? l?c th đ?ch trong vi?c
l?i d?ng v?n đ? dân t?c vj tôn giáo, ho?c k?t h?p v?n đ? dân t?c v?i v?n đ? tôn giáo
nh?m “tôn giáo hya dân t?c” c?a ch~ng. Kiên quy?t đ?u tranh, x? l? các t? ch?c, các
đ?i tm?ng cy các ho?t đ?ng vi ph?m pháp lu–t truy?n đ?o trái phpp, ho?c l?i d?ng v?n
đ? dân t?c, tôn giáo vj nhân quy?n đÊ ktch đ?ng qu…n ch~ng, chia r? tunh đojn k?t dân
t?c, đojn k?t tôn giáo.
Tóm l )i, nh–n di?n rõ nh?ng đ?c điÊm c?a quan h? dân t?c vj tôn giáo ? nm?c ta
hi?n nay đÊ m?t m?t ti?p t?c phát huy hi?u qu? vj t ng cm?ng m?i quan h? t?t đ?p
gi?a dân t?c vj tôn giáo t?o s? đ?ng thu–n, đojn k?t dân t?c, đojn k?t tôn giáo nh?m
xây d?ng m?t nm?c Vi?t Nam dân giju, nm?c m?nh, dân ch?, công b?ng, v n minh.
M?t khác, ch? đ?ng phòng ng?a, ng n ch?n m?i tác đ?ng tiêu c?c vj kiên quy?t đ?u
tranh ch?ng m?i hjnh đ?ng l?i d?ng quan h? dân t?c vj tôn giáo gây m?t tr–t t? an
tojn xm h?i, gây m?t ?n đ?nh chtnh tr? vj phá ho?i s? nghi?p xây d?ng vj b?o v? T?
qu?c xm h?i ch? ngh?a ? nm?c ta hi?n nay.

C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Phân ttch quan điÊm c?a ch? ngh?a Mác – Lênin v? dân t?c vj gi?i quy?t v?n
đ? dân t?c trong cách m?ng xm h?i ch? ngh?a?
2. Trunh bjy nh?ng quan điÊm, tm tm?ng, chtnh sách, pháp lu–t c?a %?ng vj Nhj
nm?c Vi?t Nam v? dân t?c vj gi?i quy?t v?n đ? dân t?c trong th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i, xây d?ng vj b?o v? T? qu?c xm h?i ch? ngh?a.
3. Phân ttch, ljm rõ quan điÊm c?a ch? ngh?a Mác – Lênin v? tôn giáo vj gi?i
quy?t v?n đ? tôn giáo trong cách m?ng xm h?i ch? ngh?a
4. Trunh bjy nh?ng quan điÊm, tm tm?ng, chtnh sách, pháp lu–t c?a %?ng vj Nhj
nm?c Vi?t Nam v? tôn giáo vj gi?i quy?t v?n đ? tôn giáo trong th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i, xây d?ng vj b?o v? T? qu?c xm h?i ch? ngh?a.

127
5. Phân ttch m?i quan h? gi?a dân t?c v?i tôn giáo ? Vi?t Nam vj ?nh hm?ng c?a
m?i quan h? đy đ?n s? ?n đ?nh chtnh tr? - xm h?i c?a đ?t nm?c, đ?n đ?c l–p, ch? quy?n
c?a T? qu?c?

D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2011), Cmâng l?nh xây d?ng đ?t nm?c trong th?i k? quá
đ? lên ch? ngh?a xm h?i (b? sung, phát triÊn n m 2011), Nxb. Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i.
2. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2016), V n ki?n %?i h?i đ?i biÊu tojn qu?c l…n th?
XII, Nxb. Chtnh tr? qu?c gia, Hj N?i.
3. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2003), Ngh? quy?t s? 24 - NQ/Tl, ngjy 12/3/2003
c?a BCHTl (khya IX) V? công tác dân t?c, Nxb. CTQG, Hj N?i.
4. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2003), Ngh? quy?t s? 25 - NQ/Tl, ngjy 12/3/2003
c?a BCHTl (khya IX) V? công tác tôn giáo, Nxb.CTQG, Hj N?i.
5. Ban Tuyên giáo Trung mâng %?ng (2018), V?n đ? dân t?c vj chtnh sách dân
t?c, Nxb.Chính tr? qu?c gia - S? th–t, Hj N?i.
6. Qu?c h?i nm?c CHXHCN Vi?t Nam (khya XIV), Lu–t ttn ngm?ng, tôn giáo,
Lu–t s? 02/2016/QH14, ngjy 18/11/2016.
7. Dmâng Xuân Ng?c (2017), Giáo trunh Ch? ngh?a xm h?i khoa h?c, dng cho h?
đjo t?o Cao c?p l? lu–n chtnh tr?, Nxb CAND.

128
Chãâng 7
V?N ? GIA ÌNH TRONG TH?I K? QUÁ ?
LÊN CH? NGHÀA XÃ H?I

A.M?C TIÊU
1. V I ki dn th qc: Sinh viên n?m đm?c nh?ng quan đi?m câ b?n, c?a ch? ngh?a Mác-
Lênin, tm tm?ng H? Cht Minh vj %?ng C?ng s?n Vi?t Nam v? gia đình, xây d?ng gia
đunh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, xây d?ng gia đunh ? Vi?t Nam hi?n nay.
2. V I k n ng: Sinh viên có k? n ng, phmâng pháp khoa h?c trong nghiên c?u
nh?ng v?n đ? lý lu?n và th?c ti?n liên quan đ?n v?n đ? gia đunh vj xây d?ng gia đunh,
t? đy cy nh?n th?c đ~ng đ?n v? v?n đ? này.
3. V I t? t? gng: Sinh viên cy thái đ? vj hjnh vi đ~ng đ?n trong nh?n th?c và có
trách nhi?m xây d?ng gia đunh, xây d?ng m?i quan h? gi?a cá nhân, gia đunh vj xm h?i.
B. N?I DUNG
1. Khái ni?m, v? trí và ch?c n ng c?a gia đình
1.1. Khái ni lm gia đình
Gia đunh lj m?t c?ng đ?ng ngm?i đ?c bi?t, có vai trò quy?t đ?nh đ?n s? t?n t?i và
phát tri?n c?a xã h?i. C.Mác vj Ph.ngghen, khi đ? c?p đ?n gia đunh đm cho r?ng:
“Quan h? th? ba tham d? ngay t? đ?u vào quá trình phát tri?n l?ch s?: hàng ngày tái
t?o ra đ?i s?ng c?a b?n thân munh, con ngm?i b?t đ?u t?o ra nh?ng ngm?i khác, sinh
sôi, n?y n? - đy lj quan h? gi?a ch?ng và v?, cha m? vj con cái, đy lj gia đunh”
1
. Câ
s? hunh thjnh gia đunh lj hai m?i quan h? câ b?n, quan h? hôn nhân (v? và ch?ng) và
quan h? huy?t th?ng (cha m? vj con cái…). Nh?ng m?i quan h? này t?n t?i trong s?
g?n bó, liên k?t, ràng bu?c và ph? thu?c l?n nhau, b?i ngh?a v?, quy?n l?i và trách
nhi?m c?a m?i ngm?i, đm?c quy đ?nh b?ng pháp lý ho ?c đ?o lý.
Quan h? hôn nhân lj câ s?, n?n t?ng hình thành nên các m?i quan h? khác trong
gia đunh, lj câ s? pháp lý cho s ? t?n t?i c?a m?i gia đunh. Quan h? huy?t th?ng là quan
h? gi?a nh?ng ngm?i cùng m?t dòng máu, n?y sinh t? quan h? hôn nhân. %ây lj m?i quan
h? t? nhiên, là y?u t? m?nh m? nh?t g?n k?t các thjnh viên trong gia đunh v?i nhau.
Trong gia đunh, ngoji hai m?i quan h? câ b?n là quan h? gi?a v? và ch?ng, quan
h? gi?a cha m? v?i con cái, còn có các m?i quan h? khác, quan h? gi?a ông bà v?i
cháu ch?t, gi?a anh ch? em v?i nhau, gi?a cô, dì, chú bác v?i cháu v.v..
1
Ngày nay, ?

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t 5p, Nxb CTQG, H. 1995, t?p. 3, tr.41.
1
Qu?c h?i, Lu 5t Hôn nhân và Gia đunh, 2014.

129
Vi?t Nam c?ng nhm trên th? gi?i còn th?a nh?n quan h? cha m? nuôi (ngm?i đ? đ?u)
v?i con nuôi (đm?c công nh?n b?ng th? t?c pháp lý) trong quan h ? gia đunh. D hunh
thành t? hình th?c njo, trong gia đunh t?t y?u n?y sinh quan h? nuôi dm?ng, đy lj s?
quan tâm ch m syc nuôi dm?ng gi?a các thjnh viên trong gia đunh c? v? v?t ch?t và
tinh th?n. Nó v?a là trách nhi?m, ngh?a v?, v?a là m?t quy?n l?i thiêng liêng gi?a các
thành viên trong gia đunh. Trong xm h?i hi?n đ?i, ho?t đ?ng nuôi dm?ng, ch m syc c?a
gia đunh đm?c xã h?i quan tâm chia s?, xong không th? thay th? hoàn toàn s? ch m
syc, nuôi dm?ng c?a gia đunh.
Các quan h? này có m?i liên h? ch?t ch? v?i nhau và bi?n đ?i, phát tri?n ph?
thu?c vjo trunh đ? phát tri?n kinh t? và th? ch? chính tr?-xã h?i
Nhm v?y, gia đunh là m at hình th qc c ang đ xng xã h ai đ ?c bi lt, đ? âc hình thành,
duy trì và c ong c v ch o y du d óa trên c? s g hôn nhân, quan h l huy dt th vng và quan h l
nuôi d? áng, cùng v ci nh wng quy đ pnh v I quy In và ngh?a v m c oa các thành viên trong
gia đunh.
1.2. V p trí c oa gia đình trong xã h ai
Gia đunh là t d bào c oa xã h ai
Gia đunh cy vai trò quy?t đ?nh đ?i v?i s? t?n t?i, v?n đ?ng và phát tri?n c?a xã
h?i. Ph.ngghen đm ch? rõ: “Theo quan đi?m duy v?t thì nhân t? quy?t đ?nh trong l?ch
s?, quy cho đ?n cùng, là s?n xu?t và tái s?n xu?t ra đ?i s?ng tr?c ti?p. Nhmng b?n thân
s? s?n xu?t đy l?i có hai lo?i. M?t m?t là s?n xu?t ra tm li?u sinh ho?t: th?c ph?m, qu?n
áo, nhà ? và nh?ng công c? c?n thi?t đ? s?n xu?t ra nh?ng th? đy; m?t khác là s? s?n
xu?t ra b?n thân con ngm?i, là s? truy?n nòi gi?ng. Nh?ng tr?t t? xã h?i, trong đy
nh?ng con ngm?i c?a m?t th?i đ?i l?ch s? nh?t đ?nh và c?a m?t nm?c nh?t đ?nh đang
s?ng, là do hai lo?i s?n xu?t quy?t đ?nh: m?t m?t lj do trunh đ? phát tri?n c?a lao đ?ng
và m?t khác lj do trunh đ? phát tri?n c?a gia đunh”
1
.
V?i vi?c s?n xu?t ra tm li?u tiêu dng, tm li?u s?n xu?t, tái s?n xu?t ra con ngm?i,
gia đunh nhm m?t t? bào t? nhiên, là m?t đân v? câ s? đ? t?o nên câ th? - xã h?i. Không
cy gia đunh đ? tái t?o ra con ngm?i thì xã h?i không th? t?n t?i và phát tri?n đm?c. Vì
v?y, mu?n có m?t xã h?i phát tri?n lành m?nh thì ph?i quan tâm xây d?ng t? bào gia
đunh t?t, nhm ch? t?ch H? Cht Minh đm nyi: “… nhi?u gia đunh c?ng l?i m?i thành xã
h?i, xã h?i t?t thu gia đunh cjng t?t, gia đunh t?t thì xã h?i m?i t?t. H?t nhân c?a xã h?i
chtnh lj gia đunh”
2
.
Tuy nhiên, m?c đ? tác đ?ng c?a gia đunh đ?i v?i xã h?i l?i ph? thu?c vào b?n
ch?t c?a t?ng ch? đ? xã h?i, vjo đm?ng l?i, chính sách c?a giai c?p c?m quy?n, và ph?

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb CTQG, H. 1995, t?p. 21, tr.44.
2
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 2011, t.9, tr.531.

130
thu?c vào chính b?n thân mô hình, k?t c?u, đ?c đi?m c?a m?i hình th?c gia đunh trong
l?ch s?. Vì v?y, trong m?i giai đo?n c?a l?ch s?, tác đ?ng c?a gia đunh đ?i v?i xã h?i
không hoàn toàn gi?ng nhau. Trong các xã h?i d?a trên câ s? c?a ch? đ? tm h?u v? tm
li?u s?n xu?t, s? b?t bunh đ?ng trong quan h? xã h?i và quan h? gia đunh đm h?n ch? r?t
l?n đ?n s? tác đ?ng c?a gia đunh đ?i v?i xã h?i. Ch? khi con ngm?i đm?c yên ?m, hòa
thu?n trong gia đunh, thu m?i có th? yên tâm lao đ?ng, sáng t?o vj đyng gyp s?c mình
cho xã h?i vj ngm?c l?i. Chính vì v?y, quan tâm xây d?ng quan h? xã h?i, quan h? gia
đunh bunh đ?ng, h?nh phúc là v?n đ? h?t s?c quan tr?ng trong cách m?ng xã h?i ch? ngh?a.
Gia đunh là t ] -m, mang l )i các giá tr p h )nh phúc, s ó hài hòa trong đ ei s vng cá
nhân c oa m _i thành viên
T? khi còn n?m trong b?ng m?, đ?n lúc l?t lòng và su?t c? cu?c đ?i, m?i cá nhân
đ?u g?n bó ch?t ch? v?i gia đunh. Gia đunh lj môi trm?ng t?t nh?t đ? m?i cá nhân đm?c
yêu thmâng, nuôi dm?ng, ch m syc, trm?ng thành, phát tri?n. S? yên ?n, h?nh phúc c?a
m?i gia đunh lj ti?n đ?, đi?u ki?n quan tr?ng cho s? hình thành, phát tri?n nhân cách,
th? l?c, trí l?c đ? tr? thành công dân t?t cho xã h?i. Ch? trong môi trm?ng yên ?m c?a
gia đunh, cá nhân m?i c?m th?y bình yên, h?nh ph~c, cy đ?ng l?c đ? ph?n đ?u tr?
thjnh con ngm?i xã h?i t?t.
Gia đunh là c Lu n vi gi wa cá nhân v ci xã h ai
Gia đunh lj c?ng đ?ng xã h?i đ?u tiên mà m?i cá nhân sinh s?ng, có ?nh hm?ng
r?t l?n đ?n s? hình thành và phát tri?n nhân cách c?a t?ng ngm?i. Ch? trong gia đunh,
m?i th? hi?n đm?c quan h? tình c?m thiêng liêng, sâu đ?m gi?a v? và ch?ng, cha m?
và con cái, anh ch? em v?i nhau mà không c?ng đ?ng njo cy đm?c và có th? thay th?.
Tuy nhiên, m?i cá nhân l?i không th? ch? s?ng trong quan h? tình c?m gia đunh,
mà còn có nhu c?u quan h? xã h?i, quan h? v?i nh?ng ngm?i khác, ngoài các thành
viên trong gia đunh. M?i cá nhân không ch? là thành viên c?a gia đunh mj còn lj thjnh
viên c?a xã h?i. Quan h? gi?a các thjnh viên trong gia đunh đ?ng th?i c?ng lj quan h?
gi?a các thành viên c?a xã h?i. Không cy cá nhân bên ngoji gia đunh, c?ng không th?
có cá nhân bên ngoài xã h?i. Gia đunh lj c?ng đ?ng xã h?i đ?u tiên đáp ?ng nhu c?u
quan h? xã h?i c?a m?i cá nhân. Gia đunh c?ng chtnh lj môi trm?ng đ?u tiên mà m?i cá
nhân h?c đm?c và th?c hi?n quan h? xã h?i.
Ngm?c l?i, gia đunh c?ng lj m?t trong nh?ng c?ng đ?ng đ? xã h?i tác đ?ng đ?n
cá nhân. Nhi?u thông tin, hi?n tm?ng c?a xã h?i thông qua l ng ktnh gia đunh mj tác
đ?ng tích c?c ho?c tiêu c?c đ?n s? phát tri?n c?a m?i cá nhân v? tm tm?ng, đ?o đ?c, l?i
s?ng, nhân cách v.v.. Xã h?i nh?n th?c đ?y đ? và toàn di?n hân v? m?i cá nhân khi
xem xét h? trong các quan h? xã h?i và quan h? v?i gia đunh. Cy nh?ng v?n đ? qu?n lý
xã h?i ph?i thông qua ho?t đ?ng c?a gia đunh đ? tác đ?ng đ?n cá nhân. Ngh?a v? và
quy?n l?i c?a m?i cá nhân đm?c th?c hi?n v?i s? h?p tác c?a các thành viên trong gia
đunh. Chtnh vu v?y, ? b?t c? xã h?i nào, giai c?p c?m quy?n mu?n qu?n lý xã h?i theo

131
yêu c?u c?a munh, c?ng đ?u coi tr?ng vi?c xây d?ng và c?ng c? gia đunh. V?y nên, đ?c
đi?m c?a gia đunh ? m?i ch? đ? xã h?i có khác nhau. Trong xã h?i phong ki?n, đ?
c?ng c?, duy trì ch? đ? bóc l?t, v?i quan h? gia trm?ng, đ?c đoán, chuyên quy?n đm
có nh?ng quy đ?nh r?t kh?t khe đ?i v?i ph? n?, đòi h?i ngm?i ph? n? ph?i tuy?t đ?i
trung thành v?i ngm?i ch?ng, ngm?i cha - nh?ng ngm?i đjn ông trong gia đunh. Trong
quá trình xây d?ng ch? ngh?a xm h?i, đ? xây d?ng m?t xã h?i th?t s? bunh đ?ng, con
ngm?i đm?c gi?i phóng, giai c?p công nhân ch? trmâng b?o v? ch? đ? hôn nhân m?t
v? m?t ch?ng, th?c hi?n s? bunh đ?ng trong gia đunh, gi?i phóng ph? n?. Ch? t?ch H?
Chí Minh kh?ng đ?nh: “N?u không gi?i phóng ph? n? là xây d?ng ch? ngh?a xm h?i
ch? m?t n?a”
1
. Vì v?y, quan h? gia đunh trong ch? ngh?a xm h?i cy đ?c đi?m khác v?
ch?t so v?i các ch? đ? xã h?i trm?c đy.
1.3. Ch qc n ng c? b +n c oa gia đình
Ch qc n ng tái s Hn xu -t ra con ng? ei
%ây lj ch?c n ng đ?c thù c?a gia đunh, không m?t c?ng đ?ng nào có th? thay th?.
Ch?c n ng njy không ch? đáp ?ng nhu c?u tâm, sinh lý t? nhiên c?a con ngm?i, đáp ?ng
nhu c?u duy trì nòi gi?ng c?a gia đunh, dòng h? mj còn đáp ?ng nhu c?u v? s?c lao đ?ng
và duy trì s? trm?ng t?n c?a xã h?i.
Vi?c th?c hi?n ch?c n ng tái s?n xu?t ra con ngm?i di?n ra trong t?ng gia đunh,
nhmng không ch? là vi?c riêng c?a gia đunh mj lj v?n đ? xã h?i. B?i vì, th?c hi?n ch?c
n ng njy quy?t đ?nh đ?n m?t đ? dân cm vj ngu?n l?c lao đ?ng c?a m?t qu?c gia và
qu?c t?, m?t y?u t? c?u thành c?a t?n t?i xã h?i. Th?c hi?n ch?c n ng njy liên quan
ch?t ch? đ?n s? phát tri?n m?i m?t c?a đ?i s?ng xã h?i. Vì v?y, tùy theo t?ng nâi, ph?
thu?c vào nhu c?u c?a xã h?i, ch?c n ng njy đm?c th?c hi?n theo xu hm?ng h?n ch?
hay khuy?n khtch. Trunh đ? phát tri?n kinh t?, v n hya, xm h?i ?nh hm?ng đ?n ch?t
lm?ng ngu?n l?c lao đ?ng mà gia đunh cung c?p.
Ch qc n ng nuôi d? áng, giáo d mc
Bên c?nh ch?c n ng tái s?n xu?t ra con ngm?i, gia đunh còn cy trách nhi?m nuôi
dm?ng, d?y d? con cái tr? thjnh ngm?i cy tch cho gia đunh, c?ng đ?ng và xã h?i. Ch?c
n ng njy th? hi?n tình c?m thiêng liêng, trách nhi?m c?a cha m? v?i con cái, đ?ng th?i
th? hi?n trách nhi?m c?a gia đunh v?i xã h?i. Th?c hi?n ch?c n ng njy, gia đunh cy ?
ngh?a r?t quan tr?ng đ?i v?i s? hunh thjnh nhân cách, đ?o đ?c, l?i s?ng c?a m?i ngm?i.
B?i vu, ngay khi sinh ra, trm?c tiên m?i ngm?i đ?u ch?u s? giáo d?c tr?c ti?p c?a cha
m? vj ngm?i thân trong gia đunh. Nh?ng hi?u bi?t đ?u tiên, mj gia đunh đem l?i thm?ng
đ? l?i d?u ?n sâu đ?m và b?n v?ng trong cu?c đ?i m?i ngm?i. Vì v?y, gia đunh lj m?t
môi trm?ng v n hya, giáo d?c, trong môi trm?ng này, m?i thjnh viên đ?u là nh?ng ch?
th? sáng t?o nh?ng giá tr? v n hya, ch? th? giáo d?c đ?ng th?i c?ng lj nh?ng ngm?i th?

1
H? Chí Minh, Toàn t?p, Nxb. CTQG, H. 2011, t?p.9. tr.531.

132
hm?ng giá tr? v n hya, vj lj khách th? ch?u s? giáo d?c c?a các thành viên khác trong
gia đunh.
Ch?c n ng nuôi dm?ng, giáo d?c có ?nh hm?ng lâu dài và toàn di?n đ?n cu?c đ?i
c?a m?i thành viên, t? lúc l?t lòng cho đ?n khi trm?ng thành và tu?i già. M?i thành
viên trong gia đunh đ?u có v? trí, vai trò nh?t đ?nh, v?a là ch? th? v?a là khách th?
trong vi?c nuôi dm?ng, giáo d?c c?a gia đunh. %ây lj ch?c n ng h?t s?c quan tr?ng,
m?c dù, trong xã h?i có nhi?u c?ng đ?ng khác (nhj trm?ng, các đojn th?, chính quy?n
v.v..) c?ng th?c hi?n ch?c n ng njy, nhmng không th? thay th? ch?c n ng giáo d?c c?a
gia đunh. V?i ch?c n ng njy, gia đunh góp ph?n to l?n vào vi?c đjo t?o th? h? tr?, th?
h? tmâng lai c?a xã h?i, cung c?p và nâng cao ch?t lm?ng ngu?n lao đ?ng đ? duy trì s?
trm?ng t?n c?a xã h?i, đ?ng th?i m?i cá nhân t?ng bm?c đm?c xã h?i hóa. Vì v?y, giáo
d?c c?a gia đunh g?n li?n v?i giáo d?c c?a xã h?i. N?u giáo d?c c?a gia đunh không
g?n v?i giáo d?c c?a xã h?i, m?i cá nhân s? khy kh n khi hòa nh?p v?i xã h?i, và
ngm?c l?i, giáo d?c c?a xã h?i s? không đ?t đm?c hi?u qu? cao khi không k?t h?p v?i
giáo d?c c?a gia đunh, không l?y giáo d?c c?a gia đunh lj n?n t?ng. Do v?y, c?n tránh
khuynh hm?ng coi tr?ng giáo d?c gia đunh mj h? th?p giáo d?c c?a xã h?i ho?c ngm?c
l?i. B?i c? hai khuynh hm?ng hm?ng ?y, m?i cá nhân đ?u không phát tri?n toàn di?n.
Th?c hi?n t?t ch?c n ng nuôi dm?ng, giáo d?c, đòi h?i m?i ngm?i làm cha, làm
m? ph?i có ki?n th?c câ b?n, tmâng đ?i toàn di?n v? m?i m?t, v n hya, h?c v?n, đ?c
bi?t lj phmâng pháp giáo d?c.
Ch qc n ng kinh t d và t ] ch qc tiêu dùng
C?ng nhm các đân v? kinh t? khác, gia đunh tham gia tr?c ti?p vào quá trình s?n
xu?t và tái s?n s?n xu?t ra tm li?u s?n xu?t vj tm li?u tiêu dng. Tuy nhiên, đ?c thù c?a
gia đunh mj các đân v? kinh t? khác không cy đm?c, là ? ch?, gia đunh lj đân v? duy
nh?t tham gia vào quá trình s?n xu?t và tái s?n xu?t ra s?c lao đ?ng cho xã h?i.
Gia đunh không ch? tham gia tr?c ti?p vào s?n xu?t và tái s?n xu?t ra c?a c?i v?t
ch?t vj smc slao đ?ng, mà còn là m?t đân v? tiêu dùng trong xã h?i. Gia đunh th?c hi?n
ch?c n ng t? ch?c tiêu dng hjng hya đ? duy tru đ?i s?ng c?a gia đunh v? lao đ?ng s?n
xu?t c?ng nhm các sinh ho?t trong gia đunh. %y lj vi?c s? d?ng h?p lý các kho?n thu
nh?p c?a các thjnh viên trong gia đunh vjo vi?c đ?m b?o đ?i s?ng v?t ch?t và tinh th?n
c?a m?i thành viên cùng v?i vi?c s? d?ng qu? th?i gian nhàn r?i đ? t?o ra m?t môi
trm?ng v n hya ljnh m?nh trong gia đunh, nh?m nâng cao s?c kh?e, đ?ng th?i đ? duy
tr? s? thích, s?c thái riêng c?a m?i ngm?i.
Cùng v?i s? phát tri?n c?a xã h?i, ? các hình th?c gia đunh khác nhau vj ngay c?
? m?t hình th?c gia đunh, nhmng ty theo t?ng giai đo?n phát tri?n c?a xã h?i, ch?c
n ng kinh t? c?a gia đunh cy s? khác nhau, v? quy mô s?n xu?t, s? h?u tm li?u s?n xu?t
và cách th?c t? ch?c s?n xu?t và phân ph?i. V? trí, vai trò c?a kinh t? gia đunh vj m?i
quan h? c?a kinh t? gia đunh v?i các đân v? kinh t? khác trong xã h?i c?ng không hojn

133
toàn gi?ng nhau.
Th?c hi?n ch?c n ng njy, gia đunh đ?m b?o ngu?n sinh s?ng, đáp ?ng nhu c?u
v?t ch?t, tinh th?n c?a các thjnh viên trong gia đunh. Hi?u qu? ho?t đ?ng kinh t? c?a
gia đunh quy?t đ?nh hi?u qu? đ?i s?ng v?t ch?t và tinh th?n c?a m?i thành viên gia
đunh. %?ng th?i, gia đunh đyng gyp vjo quá trunh s?n xu?t và tái s?n xu?t ra c?a c?i, s?
giàu có c?a xã h?i. Gia đunh cy th? phát huy m?t cách có hi?u qu? m?i ti?m n ng c?a
mình v? v?n, v? s?c lao đ?ng, tay ngh? c?a ngm?i lao đ?ng, t ng ngu?n c?a c?i v?t
ch?t cho gia đunh vj xm h?i. Th?c hi?n t?t ch?c n ng njy, không nh?ng t?o cho gia
đunh cy câ s? đ? t? ch?c t?t đ?i s?ng, nuôi d?y con cái, mj còn đyng gyp to l?n đ?i
v?i s? phát tri?n c?a xã h?i.
Ch qc n ng th ta mãn nhu c Lu tâm sinh lý, duy trì tình c Hm gia đunh
%ây lj ch?c n ng thm?ng xuyên c?a gia đunh, bao g?m vi?c th?a mãn nhu c?u
tình c?m, v n hya, tinh th?n cho các thjnh viên, đ?m b?o s? cân b?ng tâm lý, b ?o v?
ch m syc s?c kh?e ngm?i ?m, ngm?i già, tr? em. S? quan tâm, ch m syc l?n nhau gi?a
các thjnh viên trong gia đunh v?a là nhu c?u tình c?m v?a là trách nhi?m, đ?o lý,
lmâng tâm c?a m?i ngm?i. Do v?y, gia đunh lj ch? d?a tình c?m cho m?i cá nhân, là
nâi nmâng t?a v? m?t tinh th?n ch? không ch? lj nâi nmâng t?a v? v?t ch?t c?a con
ngm?i.V?i vi?c duy trì tình c?m gi?a các thjnh viên, gia đunh cy ? ngh?a quy?t đ?nh
đ?n s? ?n đ?nh và phát tri?n c?a xã h?i. Khi quan h? tình c?m gia đunh r?n n?t, quan h?
tình c?m trong xã h?i c?ng cy nguy câ b? phá v?.
Ngoài nh?ng ch?c n ng trên, gia đunh còn cy ch?c n ng v n hya, ch?c n ng
chính tr?… V?i ch?c n ng v n hya, gia đunh lj nâi lmu gi? truy?n th?ng v n hya c?a
dân t?c c?ng nhm t?c ngm?i. Nh?ng phong t?c, t?p quán, sinh ho?t v n hya c?a c?ng
đ?ng đm?c th?c hi?n trong gia đunh. Gia đunh không ch? lj nâi lmu gi? mj còn lj nâi
sáng t?o và th? hm?ng nh?ng giá tr? v n hya c?a xã h?i. V?i ch?c n ng chtnh tr?, gia
đunh lj m?t t? ch?c chính tr? c?a xã h?i, lj nâi t? ch?c th?c hi?n chính sách, pháp lu?t c?a
nhj nm?c và quy ch? (hmâng m?c) c?a ljng xm vj hm?ng l?i t? h? th?ng pháp lu?t, chính
sách và quy ch? đy. Gia đunh lj c?u n?i c?a m?i quan h? gi?a nhj nm?c v?i công dân.
2. Câ s? xây d?ng gia đình trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
2.1. C? s g kinh t d - xã h ai
Câ s? kinh t? - xã h?i đ? xây d?ng gia đunh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm
h?i là s? phát tri?n c?a l?c lm?ng s?n xu?t vj tmâng ?ng trunh đ? c?a l?c lm?ng s?n
xu?t là quan h? s?n xu?t m?i, xã h?i ch? ngh?a. C?t lõi c?a quan h? s?n xu?t m?i ?y là
ch? đ? s? h?u xã h?i ch? ngh?a đ?i v?i tm li?u s?n xu?t t?ng bm?c hình thành và c?ng
c? thay th? ch? đ? s? h?u tm nhân v? tm li?u s?n xu?t. Ngu?n g?c c?a s? áp b?c bóc l?t
và b?t bunh đ?ng trong xã h?i vj gia đunh d?n d?n b? xóa b?, t?o câ s? kinh t? cho vi?c
xây d?ng quan h? bunh đ?ng trong gia đunh vj gi?i phóng ph? n? trong trong xã h?i.

134
V.I.Lênnin đm vi?t: “Bm?c th? hai vj lj bm?c ch? y?u là th? tiêu ch? đ? tm h?u v?
ru?ng đ?t, công xm?ng vj nhj máy. Chtnh nhm th? và ch? cy nhm th? m?i m? đm?c con
đm?ng gi?i phóng hoàn toàn và th?t s? cho ph? n?, m?i th? tiêu đm?c “ch? đ? nô l? gia
đunh” nh? có vi?c thay th? n?n kinh t? gia đunh cá th? b?ng n?n kinh t? xã h?i hóa quy
mô l?n”
1
.
Xóa b? ch? đ? tm h?u v? tm li?u s?n xu?t là xóa b? ngu?n g?c gây nên tình tr?ng
th?ng tr? c?a ngm?i đjn ông trong gia đunh, s? b?t bunh đ?ng gi?a nam và n?, gi?a v?
và ch?ng, s? nô d?ch đ?i v?i ph? n?. B?i vì s? th?ng tr? c?a ngm?i đjn ông trong gia
đunh lj k?t qu? s? th?ng tr? c?a h? v? kinh t?, s? th?ng tr? đy t? nó s? tiêu tan khi s?
th?ng tr? v? kinh t? c?a đjn ông không còn. Xya b? ch? đ? tm h?u v? tm li?u s?n xu?t
đ?ng th?i c?ng lj câ s? đ? bi?n lao đ?ng tm nhân trong gia đunh thjnh lao đ?ng xã h?i
tr?c ti?p, ngm?i ph? n? d tham gia lao đ?ng xã h?i hay tham gia lao đ?ng gia đunh thu
lao đ?ng c?a h? đyng gyp cho s? v?n đ?ng và phát tri?n, ti?n b? c?a xã h?i. Nhm
Ph.ngghen đm nh?n m?nh: “Tm li?u s?n xu?t chuy?n thành tài s?n chung, thu gia đunh
cá th? s? không còn lj đân v? kinh t? c?a xã h?i n?a. N?n kinh t? tm nhân bi?n thành
m?t ngành lao đ?ng xã h?i. Vi?c nuôi d?y con cái tr? thành công vi?c c?a xã h?i”
2
. Do
v?y, ph? n? cy đ?a v? bunh đ?ng v?i đjn ông trong xm h?i. Xóa b? ch? đ? tm h?u v? tm
li?u s?n xu?t c?ng lj câ s? ljm cho hôn nhân đm?c th?c hi?n d?a trên câ s? tình yêu
ch? không ph?i vì lý do kinh t?, đ?a v? xã h?i hay m?t s? tính toán nào khác.
2.2. C? s g chính tr p - xã h ai
Câ s? chính tr? đ? xây d?ng gia đunh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i là
vi?c thi?t l?p chính quy?n nhj nm?c c?a giai c?p công nhân vj nhân dân lao đ?ng, nhà
nm?c xã h?i ch? ngh?a. Trong đy, l?n đ?u tiên trong l?ch s?, nhân dân lao đ?ng đm?c
th?c hi?n quy?n l?c c?a mình không có s? phân bi?t gi?a nam và n?. Nhj nm?c c?ng
chính là công c? xóa b? nh?ng lu?t l? c? k?, l?c h?u, đq n?ng lên vai ngm?i ph? n?
đ?ng th?i th?c hi?n vi?c gi?i phóng ph? n? và b?o v? h?nh ph~c gia đunh. Nhm
V.I.Lênin đm kh?ng đ?nh: “Chtnh quy?n xô vi?t là chính quy?n đ?u tiên và duy nh?t
trên th? gi?i đm hojn tojn th? tiêu t?t c? pháp lu?t c? k?, tm s?n, đê ti?n, nh?ng pháp
lu?t đy đ?t ngm?i ph? n? vào tình tr?ng không bunh đ?ng v?i nam gi?i, đm djnh đ?c
quy?n cho nam gi?i… Chtnh quy?n xô vi?t, m?t chính quy?n c?a nhân dân lao đ?ng,
chính quy?n đ?u tiên và duy nh?t trên th? gi? đm h?y b? t?t c? nh?ng đ?c quy?n g?n
li?n v?i ch? đ? tm h?u, nh?ng đ?c quy?n c?a ngm?i đjn ông trong gia đunh…”
3
.
Nhj nm?c xã h?i ch? ngh?a v?i ttnh cách lj câ s? c?a vi?c xây d?ng gia đunh
trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, th? hi?n rõ nét nh?t ? vai trò c?a h? th?ng
pháp lu?t, trong đy cy Lu?t Hôn nhân vj Gia đunh cng v?i h? th?ng chính sách xã h?i

1
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Matxcâva.1977, t?p 42, tr.464,
2
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p 21, tr.118.
3
V.I.Lênin, Toàn t?p, Nxb Ti?n b?, Matxcâva. 1977, t.40, tr.182.

135
đ?m b?o l?i ích c?a công dân, các thjnh viên trong gia đunh, đ?m b?o s? bunh đ?ng
gi?i, chính sách dân s?, vi?c làm, y t?, b?o hi?m xã h?i… H? th?ng pháp lu?t và chính
sách xã h?i đy v?a đ?nh hm?ng v?a th~c đ?y quá trunh hunh thjnh gia đunh m?i trong
th?i k? quá đ? đi lên ch? ngh?a xm h?i. Ch?ng nào và ? đâu, h? th?ng chính sách, pháp
lu?t chma hojn thi?n thì vi?c xây d?ng gia đunh vj đ?m b?o h?nh ph~c gia đunh còn
h?n ch?.
2.3. C g s g v n hóa
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, cùng v?i nh?ng bi?n đ?i c n b?n
trong đ?i s?ng chính tr?, kinh t?, thu đ?i s?ng v n hya, tinh th?n c?ng không ng?ng
bi?n đ?i. Nh?ng giá tr? v n hya đm?c xây d?ng trên n?n t?ng h? tm tm?ng chính tr? c?a
giai c?p công nhân t?ng bm?c hình thành và d?n d?n gi? vai trò chi ph?i n?n t?ng v n
hóa, tinh th?n c?a xã h?i, đ?ng th?i nh?ng y?u t? v n hya, phong t?c t?p quán, l?i
s?ng l?c h?u do xã h?i c? đ? l?i t?ng bm?c b? lo?i b?.
S? phát tri?n h? th?ng giáo d?c, đjo t?o, khoa h?c và công ngh? góp ph?n nâng
cao trunh đ? dân trí, ki?n th?c khoa h?c và công ngh? c?a xã h?i, đ?ng th?i c?ng
cung c?p cho các thjnh viên trong gia đunh ki?n th?c, nh?n th?c m?i, làm n?n t?ng
cho s? hình thành nh?ng giá tr?, chu?n m?c m?i, đi?u ch?nh các m?i quan h? gia đunh
trong quá trình xây d?ng ch? ngh?a xm h?i.
Thi?u đi câ s? v n hya, ho?c câ s? v n hya không đi li?n v?i câ s? kinh t?, chính
tr?, thì vi?c xây d?ng gia đunh s? l?ch l?c, không đ?t hi?u qu? cao.
2.4. Ch d đ a hôn nhân ti dn b a
Hôn nhân t ó nguy ln
Hôn nhân ti?n b? là hôn nhân xu?t phát t? tình yêu gi?a nam và n?. Tình yêu là
khát v?ng c?a con ngm?i trong m?i th?i đ?i. Ch?ng njo, hôn nhân không đm?c xây
d?ng trên câ s? tình yêu thì ch?ng đy, trong hôn nhân, tunh yêu, h?nh ph~c gia đunh s?
b? h?n ch?.
Hôn nhân xu?t phát t? tình yêu t?t y?u d?n đ?n hôn nhân t? nguy?n. %ây lj bm?c
phát tri?n t?t y?u c?a tình yêu nam n?, nhm Ph.ngghen nh?n m?nh: “…n?u ngh?a v?
c?a v? và ch?ng là ph?i thmâng yêu nhau thu ngh?a v? c?a nh?ng k? yêu nhau há ch?ng
ph?i là k?t hôn v?i nhau vj không đm?c k?t hôn v?i ngm?i khác”
1
. Hôn nhân t? nguy?n
lj đ?m b?o cho nam n? có quy?n t? do trong vi?c l?a ch?n ngm?i k?t hôn, không ch?p
nh?n s? áp đ?t c?a cha m?. T?t nhiên, hôn nhân t? nguy?n không bác b? vi?c cha m? quan
tâm, hm?ng d?n gi~p đ? con cái có nh?n th?c đ~ng, cy trách nhi?m trong vi?c k?t hôn.
Hôn nhân ti?n b? còn bao hàm c? quy?n t? do ly hôn khi tình yêu gi?a nam và n?
không còn n?a. Ph.ngghen vi?t: “N?u ch? riêng hôn nhân d?a trên câ s? tình yêu m?i

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb. CTQG, H. 1995, t?p. 21, tr.125.

136
h?p đ?o đ?c thu c?ng ch? riêng hôn nhân trong đy tunh yêu đm?c duy trì, m?i là h?p
đ?o đ?c mj thôi… vj n?u tunh yêu đm hojn tojn phai nh?t ho?c b? m?t tình yêu say
đ?m m?i át đi, thu ly hôn s? lj đi?u hay cho c? đôi bên c?ng nhm cho xm h?i”
1
. Tuy
nhiên, hôn nhân ti?n b? không khuy?n khích vi?c ly hôn, vu ly hôn đ? l?i h?u qu? nh?t
đ?nh cho xã h?i, cho c? v?, chông vj đ?c bi?t là con cái. Vì v?y, c?n ng n ch?n nh?ng
trm?ng h?p nông n?i khi ly hôn, ng n ch?n hi?n tm?ng l?i d?ng quy?n ly hôn và nh?ng
lý do ích k? ho?c vì m?c đtch v? l?i.
Hôn nhân m at v â m at ch xng, v â ch xng bunh đ Xng
B?n ch?t c?a tình yêu là không th? chia s? đm?c, nên hôn nhân m?t v? m?t ch?ng
là k?t qu? t?t y?u c?a hôn nhân xu?t phát t? tình yêu. Th?c hi?n hôn nhân m?t v? m?t
ch?ng lj đi?u ki?n đ?m b?o h?nh phúc gia đunh, đ?ng th?i c?ng ph h?p v?i quy lu?t
t? nhiên, phù h?p v?i tâm lý, tình c?m, đ?o đ?c con ngm?i.
Hôn nhân m?t v? m?t ch?ng đm xu?t hi?n t? s?m trong l?ch s? xã h?i loji ngm?i,
khi có s? th?ng l?i c?a ch? đ? tm h?u đ?i v?i ch? đ? công h?u nguyên th?y. Tuy nhiên,
trong các xã h?i trm?c, hôn nhân m?t v? m?t ch?ng th?c ch?t ch? đ?i v?i ngm?i ph?
n?. “Ch? đ? m?t v? m?t ch?ng sinh ra t? s? t?p trung nhi?u c?a c?i vào tay m?t ngm?i,
- vjo tay ngm?i đjn ông, vj t? nguy?n v?ng chuy?n c?a c?i ?y l?i cho con cái c?a
ngm?i đjn ông ?y, ch? không ph?i c?a ngm?i nào khác. Vì th?, c?n ph?i có ch? đ? m?t
v? m?t ch?ng v? phta ngm?i v?, ch? không ph?i v? phta ngm?i ch?ng”
2
. Trong th?i k?
quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, th?c hi?n ch? đ? hôn nhân m?t v? m?t ch?ng là th?c hi?n
s? gi?i phyng đ?i v?i ph? n?, th?c hi?n s? bunh đ?ng, tôn tr?ng l?n nhau gi?a v? và
ch?ng. Trong đy v? và ch?ng đ?u có quy?n l?i vj ngh?a v? ngang nhau v? m?i v?n đ?
c?a cu?c s?ng gia đunh. V? và ch?ng đm?c t? do l?a ch?n nh?ng v?n đ? riêng, chính
đáng nhm ngh? nghi?p, công tác xã h?i, h?c t?p và m?t s? nhu c?u khác v.v.. %?ng th?i
c?ng cy s? th?ng nh?t trong vi?c gi?i quy?t nh?ng v?n đ? chung c?a gia đunh nhm n,
?, nuôi d?y con cái… nh?m xây d?ng gia đunh h?nh phúc.
Quan h? v? ch?ng bunh đ?ng lj câ s? cho s? bunh đ?ng trong quan h? gi?a cha
xu th? m? v?i con cái và quan h? gi?a anh ch? em v?i nhau. N?u nhm cha m? cy ngh?a
v? yêu thmâng con cái, ngm?c l?i, con cái c?ng cy ngh?a v? bi?t ân, ktnh tr?ng, nghe
l?i d?y b?o c?a cha m?. Tuy nhiên, quan h? gi?a cha m? và con cái, gi?a anh ch? em s?
có nh?ng mâu thu?n không th? tránh kh?i do s? chênh l?ch tu?i tác, nhu c?u, s? thích
riêng c?a m?i ngm?i. Do v?y, gi?i quy?t mâu thu?n trong gia đunh lj v?n đ? c?n đm?c
m?i ngm?i quan tâm, chia s?.
Hôn nhân đ? âc đ Hm b Ho v I pháp lý
Quan h? hôn nhân, gia đunh th?c ch?t không ph?i là v?n đ? riêng tm c?a m?i gia

1
C.Mác vj Ph.ngghen, Toàn t?p, Nxb CTQG, H.1995, t?p. 21, tr.128.
2
C.Mác vj Ph.ngghen, Tojn t?p, Nxb CTQG, H.1995, t?p. 21, tr.118.

137
đunh mj lj quan h? xã h?i. Tình yêu gi?a nam và n? là v?n đ? riêng c?a m?i ngm?i, xã
h?i không can thi?p, nhmng khi hai ngm?i đm th?a thu?n đ? đi đ?n k?t hôn, t?c là đm
đma quan h? riêng bm?c vào quan h? xã h?i, thì ph?i có s? th?a nh?n c?a xã h?i, đi?u
đy đm?c bi?u hi?n b?ng th? t?c pháp lý trong hôn nhân. Th ?c hi?n th? t?c pháp lý
trong hôn nhân, là th? hi?n s? tôn tr?ng trong tình tình yêu, trách nhi?m gi?a nam và
n?, trách nhi?m c?a cá nhân v?i gia đunh vj xm h?i vj ngm?c l?i. %ây c?ng lj bi?n
pháp ng n ch?n nh?ng cá nhân l?i d?ng quy?n t? do k?t hôn, t? do ly hôn đ? th?o mãn
nh?ng nhu c?u không chtnh đáng, đ? b?o v? h?nh phúc c?a cá nhân vj gia đunh. Th?c
hi?n th? t?c pháp l? trong hôn nhân không ng n c?n quy?n t? do k?t hôn và t? do ly hôn
chtnh đáng, mj ngm?c l?i, lj câ s? đ? th?c hi?n nh?ng quy?n đy m?t cách đ?y đ? nh?t.
3. Xây d?ng gia đình Vi?t Nam trong th?i k? quá đ? lên ch? nghÃa xã h?i
Trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i, dm?i tác đ?ng c?a nhi?u y?u t? khách
quan vj ch? quan: phát triÊn c?a kinh t? th? trm?ng đ?nh hm?ng xm h?i ch? ngh?a, công
nghi?p hya, hi?n đ?i hya g“n v?i phát triÊn kinh t? tri th?c, xu th? tojn c…u hya vj h?i
nh–p qu?c t?, cách m?ng khoa h?c vj công ngh? hi?n đ?i, ch? trmâng, chtnh sách c?a
%?ng vj Nhj nm?c v? gia đunh…,- gia đunh Vi?t Nam đm cy s? bi?n đ?i tmâng đ?i tojn
di?n, v? quy mô, k?t c?u, các ch?c n ng c?ng nhm quan h? gia đunh. Ngm?c l?i, s? bi?n
đ?i c?a gia đunh c?ng t?o ra đ?ng l?c m?i th~c đ?y s? phát triÊn c?a xm h?i.
3.1. S ó bi dn đ ]i c oa gia đình Vi lt Nam trong th ei k? quá đ a lên ch o ngh?a xã h ai
Bi dn đ ]i quy mô, k dt c -u c oa gia đunh
Gia đunh Vi?t Nam ngjy nay cy thÊ đm?c coi lj “gia đunh quá đ?” trong bm?c
chuyÊn bi?n t? xm h?i nông nghi?p c? truy?n sang xm h?i công nghi?p hi?n đ?i. Trong
quá trunh njy, s? gi?i thÊ c?a c?u tr~c gia đunh truy?n th?ng vj s? hunh thjnh hunh thái
m?i lj m?t t?t y?u. Gia đunh đân hay còn g?i lj gia đunh h?t nhân đang tr? nên r?t ph?
bi?n ? các đô th? vj c? ? nông thôn - thay th? cho kiÊu gia đunh truy?n th?ng t?ng gi?
vai trò ch? đ?o trm?c đây.
Quy mô gia đunh ngjy nay t?n t?i xu hm?ng thu nh? hân so v?i trm?c kia, s?
thjnh viên trong gia đunh tr? nên tt đi. N?u nhm gia đunh truy?n th?ng xma cy th? t?n
t?i đ?n ba b?n th? h? cùng chung s?ng dm?i m?t mái nhà thì hi?n nay, quy mô gia đunh
hi?n đ?i đm ngjy cjng đm?c thu nh? l?i. Gia đunh Vi?t Nam hi?n đ?i ch? có hai th? h?
cùng s?ng chung: cha m? - con cái, s? con trong gia đunh c?ng không nhi?u nhm trm?c,
cá bi?t còn có s? tt gia đunh đân thân, nhmng ph? bi?n nh?t v?n là lo?i hunh gia đunh h?t
nhân quy mô nh?.
Quy mô gia đunh Vi?t Nam ngày càng thu nh?, đáp ?ng nh?ng nhu c?u vj đi?u
ki?n c?a th?i đ?i m?i đ?t ra. S? bunh đ?ng nam n? đm?c đ? cao hân, cu?c s?ng riêng tm
c?a con ngm?i đm?c tôn tr?ng hân, tránh đm?c nh?ng mâu thu?n trong đ?i s?ng c?a gia
đunh truy?n th?ng. S? bi?n đ?i c?a gia đunh cho th?y chtnh ny đang ljm ch?c n ng ttch

138
c?c, thay đ?i chính b?n thân gia đunh vj c?ng lj thay đ?i h? th?ng xã h?i, làm cho xã h?i
tr? nên thích nghi và phù h?p hân v?i tình hình m?i, th?i đ?i m?i.
T?t nhiên, quá trình bi?n đ?i đy c?ng gây nh?ng ph?n ch?c n ng nhm t?o ra s?
ng n cách không gian gi?a các thjnh viên trong gia đunh, t?o khy kh n, tr? l?c trong
vi?c gìn gi? tình c?m c?ng nhm các giá tr? v n hya truy?n th?ng c?a gia đunh. Xm h?i
ngày càng phát tri?n, m?i ngm?i đ?u b? cu?n theo công vi?c c?a riêng mình v?i m?c
đtch ki?m thêm thu nh?p, th?i gian djnh cho gia đunh c?ng vu v?y mj ngjy cjng tt đi.
Con ngm?i dm?ng nhm râi vjo vòng xoáy c?a đ?ng ti?n và v? th? xã h?i mà vô tình
đánh m?t đi tunh c?m gia đunh. Các thjnh viên tt quan tâm lo l?ng đ?n nhau và giao ti?p
v?i nhau hân, ljm cho m?i quan h? gia đunh tr? nên r?i r?c, l?ng l?o...
Bi dn đ ]i các ch qc n ng c oa gia đunh
- Ch?c n ng tái s?n xu?t ra con ngm?i
V?i nh?ng thjnh t?u c?a y h?c hi?n đ?i, hi?n nay vi?c sinh đ? đm?c các gia đunh
ti?n hjnh m?t cách ch? đ?ng, t? giác khi xác đ?nh s? lm?ng con cái vj th?i điÊm sinh
con. Hân n?a, vi?c sinh con còn ch?u s? đi?u ch?nh b?i chtnh sách xm h?i c?a Nhj
nm?c, ty theo tunh hunh dân s? vj nhu c…u v? s?c lao đ?ng c?a xm h?i. ? nm?c ta, t?
nh?ng n m 70 vj 80 c?a th? k? XX, Nhj nm?c đm tuyên truy?n, ph? bi?n vj áp d?ng
r?ng rmi các phmâng ti?n vj bi?n pháp k? thu–t tránh thai vj ti?n hjnh kiÊm soát dân s?
thông qua Cu?c v–n đ?ng sinh đ? cy k? ho?ch, khuy?n khtch m?i c?p v? ch?ng ch?
nên cy t? 1 đ?n 2 con. Sang th–p niên đ…u th? k? XXI, dân s? Vi?t Nam đang chuyÊn
sang giai đo?n giá hya. %Ê đ?m b?o l?i tch c?a gia đunh vj s? phát triÊn b?n v?ng c?a
xm h?i, thông đi?p m?i trong k? ho?ch hya gia đunh lj m?i c?p v? ch?ng nên sinh đ?
hai con.
N?u nhm trm?c kia, do ?nh hm?ng c?a phong t?c, t–p quán vj nhu c…u s?n xu?t
nông nghi?p, trong gia đunh Vi?t Nam truy?n th?ng, nhu c…u v? con cái thÊ hi?n trên
ba phmâng di?n: ph?i cy con, cjng đông con cjng t?t vj nh?t thi?t ph?i cy con trai n?i
dõi thu ngjy nay, nhu c…u ?y đm cy nh?ng thay đ?i c n b?n: thÊ hi?n ? vi?c gi?m m?c
sinh c?a ph? n?, gi?m s? con mong mu?n vj gi?m nhu c…u nh?t thi?t ph?i cy con trai
c?a các c?p v? ch?ng. Trong gia đunh hi?n đ?i, s? b?n v?ng c?a hôn nhân ph? thu?c
r?t nhi?u vjo các y?u t? tâm l?, tunh c?m, kinh t?, ch? không ph?i ch? lj các y?u t? cy
con hay không có con, có con trai hay không có con trai nhm gia đunh truy?n th?ng.
Bi dn đ ]i ch qc n ng kinh t d và t ] ch qc tiêu dng
Xpt m?t cách khái quát, cho đ?n nay kinh t? gia đunh đm cy hai bm?c chuyÊn
mang ttnh bm?c ngo?t
1
: Th q nh -t, t? kinh t? t? c?p t? t~c thjnh kinh t? hjng hya, t?c
lj t? m?t đân v? kinh t? khpp ktn s?n xu?t đÊ đáp ?ng nhu c…u c?a gia đunh thjnh đân

1
Xem: Lê Ng?c V n, Gia đunh và bi dn đ ]i gia đunh g Vi lt Nam, Nxb. KHXH, H. 2012, tr. 176.

139
v? mj s?n xu?t ch? y?u đÊ đáp ?ng nhu c…u c?a ngm?i khác hay c?a xm h?i. Th q hai, t?
đân v? kinh t? mj đ?c trmng lj s?n xu?t hjng hya đáp ?ng nhu c…u c?a th? trm?ng qu?c
gia thjnh t? ch?c kinh t? c?a n?n kinh t? th? trm?ng hi?n đ?i đáp ?ng nhu c…u c?a th?
trm?ng tojn c…u.
Hi?n nay, kinh t? gia đunh đang tr? thjnh m?t b? ph–n quan tr?ng trong n?n kinh
t? qu?c dân. Tuy nhiên, trong b?i c?nh h?i nh–p kinh t? vj c?nh tranh s?n ph?m hjng
hya v?i các nm?c trong khu v?c vj trên th? gi?i, kinh t? gia đunh g?p r?t nhi?u khy
kh n, tr? ng?i trong vi?c chuyÊn sang hm?ng s?n xu?t kinh doanh hjng hya theo hm?ng
chuyên sâu trong kinh t? th? trm?ng hi?n đ?i. Nguyên nhân lj do kinh t? gia đunh ph…n
l?n cy quy mô nh?, lao đ?ng tt vj t? s?n xu?t lj chtnh.
S? phát triÊn c?a kinh t? hjng hya vj ngu?n thu nh–p b?ng ti?n c?a gia đunh t ng
lên ljm cho gia đunh tr? thjnh m?t đân v? tiêu dng quan tr?ng c?a xm h?i. Các gia
đunh Vi?t Nam đang ti?n t?i “tiêu dng s?n ph?m do ngm?i khác ljm ra”, t?c lj s?
d?ng hjng hya vj d?ch v? xm h?i.
Bi dn đ ]i ch qc n ng giáo d mc (xm h ai hóa).
Trong xm h?i Vi?t Nam truy?n th?ng, giáo d?c gia đunh lj câ s? c?a giáo d?c xm
h?i thu ngjy nay, giáo d?c xm h?i bao trm lên giáo d?c gia đunh vj đma ra nh?ng m?c
tiêu, nh?ng yêu c…u c?a giáo d?c xm h?i cho giáo d?c gia đunh
1
. %iÊm tmâng đ?ng gi?a
giáo d?c gia đunh truy?n th?ng vj giáo d?c c?a xm h?i m?i lj ti?p t?c nh?n m?nh s? hy
sinh c?a cá nhân cho c?ng đ?ng.
Giáo d?c gia đunh hi?n nay phát triÊn theo xu hm?ng s? đ…u tm tji chtnh c?a gia
đunh cho giáo d?c con cái t ng lên. N?i dung giáo d?c gia đunh hi?n nay không ch?
n?ng v? giáo d?c đ?o đ?c, ?ng x? trong gia đunh, dòng h?, ljng xm, mj hm?ng đ?n giáo
d?c ki?n th?c khoa h?c hi?n đ?i, trang b? công c? đÊ con cái hòa nh–p v?i th? gi?i.
Tuy nhiên, s? phát triÊn c?a h? th?ng giáo d?c xm h?i, cng v?i s? phát triÊn kinh
t? hi?n nay, vai trò giáo d?c c?a các ch? thÊ trong gia đunh cy xu hm?ng gi?m. Nhmng
s? gia t ng c?a các hi?n tm?ng tiêu c?c trong xm h?i vj trong nhj trm?ng, ljm cho s?
k? v?ng vj ni?m tin c?a các b–c cha m? vjo h? th?ng giáo d?c xm h?i trong vi?c rqn
luy?n đ?o đ?c, nhân cách cho con em c?a h? đm gi?m đi r?t nhi?u so v?i trm?c đây.
Mâu thu?n này là m?t th?c t? chma cy l?i gi?i h?u hi?u ? Vi?t Nam hi?n nay. Nh?ng
tác đ?ng trên đây ljm gi?m s~t đáng kÊ vai trò c?a gia đunh trong th?c hi?n ch?c n ng
xm h?i hya, giáo d?c tr? em ? nm?c ta th?i gian qua.
Hi?n tm?ng tr? em hm, b? h?c s?m, lang thang, nghi?n h~t ma t~y, m?i dâm…
c?ng cho th?y ph…n njo s? b?t l?c c?a xm h?i vj s? b? t“c c?a m?t s? gia đunh trong
vi?c ch m syc, giáo d?c tr? em.

1
Xem: Lê Ng?c V n, Gia đunh và bi dn đ ]i gia đunh g Vi lt Nam, Nxb. KHXH, H. 2012, tr. 238.

140
Bi dn đ ]i ch qc n ng th ta mmn nhu c Lu tâm sinh lý, duy tru tunh c Hm
Trong xã h?i hi?n đ?i, đ? b?n v?ng c?a gia đunh không ch? ph? thu?c vào s? ràng
bu?c c?a các m?i quan h? v? trách nhi?m, ngh?a v? gi?a v? và ch?ng; cha m? và con
cái; s? hy sinh l?i ích cá nhân cho l?i tch gia đunh, mj ny còn b? chi ph?i b?i các m?i
quan h? hòa h?p tình c?m gi?a ch?ng và v?; cha m? và con cái, s? đ?m b?o h?nh phúc
cá nhân, sinh ho?t t? do, chtnh đáng c?a m?i thjnh viên gia đunh trong cu?c s?ng chung.
Trong gia đunh Vi?t Nam hi?n nay, nhu c?u th?a mãn tâm lý - tình c?m đang t ng
lên, do gia đunh cy xu hm?ng chuy?n đ?i t? ch? y?u lj đân v? kinh t? sang ch? y?u là
đân v? tình c?m. Vi?c th?c hi?n ch?c n ng njy lj m?t y?u t? r?t quan tr?ng tác đ?ng
đ?n s? t?n t?i, b?n v?ng c?a hôn nhân và h?nh ph~c gia đunh, đ?c bi?t là vi?c b?o v?
ch m syc tr? em vj ngm?i cao tu?i, nhmng hi?n nay, các gia đunh đang đ?i m?t v?i r?t
nhi?u khy kh n, thách th?c. %?c bi?t, trong tmâng lai g?n, khi mà t? l? các gia đunh ch?
có m?t con t ng lên thu đ?i s?ng tâm lý - tình c?m c?a nhi?u tr? em và k? c? ngm?i l?n
c?ng s? kpm phong ph~ hân, do thi?u đi tunh c?m v? anh, ch? em trong cu?c s?ng gia đunh.
Tác đ?ng c?a công nghi?p hya vj tojn c…u hya d?n t?i tunh tr?ng phân hya giju
nghqo sâu s“c, ljm cho m?t s? h? gia đunh cy câ may m? r?ng s?n xu?t, ttch l?y tji
s?n, đ?t đai, tm li?u s?n xu?t thu tr? nên giju cy, trong khi đ?i b? ph–n các gia đunh tr?
thành lao đ?ng ljm thuê do không cy câ h?i phát triÊn s?n xu?t, m?t đ?t đai vj các tm
li?u s?n xu?t khác, không cy kh? n ng ttch l?y tji s?n, m? r?ng s?n xu?t. Nhj nm?c
c…n cy chtnh sách h? tr? các hô nghqo, kh“c ph?c kho?ng cách giju nghqo đang cy xu
hm?ng ngjy cjng gia t ng.
Cng v?i đy, v?n đ? đ?t ra lj c…n ph?i thay đ?i tâm l? truy?n th?ng v? vai trò c?a
con trai, t?o d?ng quan ni?m bunh đ?ng gi?a con trai vj con gái trong trách nhi?m nuôi
dm?ng, ch m syc cha m? gij vj th? ph?ng t? tiên. Nhj nm?c c…n cy nh?ng gi?i pháp,
bi?n pháp nh?m b?o đ?m an tojn tunh d?c, giáo d?c gi?i ttnh vj s?c kh?e sinh s?n cho
các thjnh viên s? lj ch? gia đunh tmâng lai; c?ng c? ch?c n ng xm h?i hya c?a gia đunh,
xây d?ng nh?ng chu?n m?c vj mô hunh m?i v? giáo d?c gia đunh, xây d?ng n?i dung
vj phmâng pháp m?i v? giáo d?c gia đunh, gi~p cho các b–c cha m? cy đ?nh hm?ng
trong giáo d?c vj hunh thjnh nhân cách tr? em; gi?i quy?t th?a đáng mâu thu?n gi?a
nhu c…u t? do, ti?n b? c?a ngm?i ph? n? hi?n đ?i v?i trách nhi?m ljm dâu theo quan
ni?m truy?n th?ng, mâu thu?n v? l?i tch gi?a các th? h?, gi?a cha m? vj con cái. Ny
đòi h?i ph?i hunh thjnh nh?ng chu?n m?c m?i, b?o đ?m s? hji hòa l?i tch gi?a các
thjnh viên trong gia đunh c?ng nhm l?i tch gi?a gia đunh vj xm h?i.
S ó bi dn đ ]i quan h l gia đunh
-Bi?n đ?i quan h? hôn nhân vj quan h? v? ch?ng
Trong th?c t?, hôn nhân vj gia đunh Vi?t Nam đang ph?i đ?i m?t v?i nh?ng thách
th?c, bi?n đ?i l?n. Dm?i tác đ?ng c?a câ ch? th? trm?ng, khoa h?c công ngh? hi?n đai,

141
tojn c…u hya… khi?n các gia đunh ph?i gánh ch?u nhi?u m?t trái nhm: quan h? v?
ch?ng - gia đunh l?ng l?o; gia t ng t? l? ly hôn, ly thân, ngo?i tunh, quan h? tunh d?c
trm?c hôn nhân vj ngoji hôn nhân, chung s?ng không k?t hôn. %?ng th?i, xu?t hi?n
nhi?u bi k?ch, th?m án gia đunh, ngm?i gij cô đân, tr? em s?ng tch k?, b?o hjnh trong
gia đunh, xâm h?i tunh d?c… T? đy, d?n t?i h? l?y lj giá tr? truy?n th?ng trong gia đunh
b? coi nh?, kiÊu gia đunh truy?n th?ng b? phá v?, lung lay vj hi?n tm?ng gia t ng s? h?
gia đunh đân thân, đ?c thân, k?t hôn đ?ng ttnh, sinh con ngoji giá th~… Ngoji ra, s?c
pp t? cu?c s?ng hi?n đ?i (công vi?c c ng th?ng, không ?n đ?nh, di chuyÊn nhi?u…)
c?ng khi?n cho hôn nhân tr? nên khy kh n v?i nhi?u ngm?i trong xm h?i.
Trong gia đunh truy?n th?ng, ngm?i ch?ng lj tr? c?t c?a gia đunh, m?i quy?n l?c
trong gia đunh đ?u thu?c v? ngm?i đjn ông. Ngm?i ch?ng lj ngm?i ch? s? h?u tji s?n
c?a gia đunh, ngm?i quy?t đ?nh các công vi?c quan tr?ng c?a gia đunh, kÊ c? quy?n d?y
v?, đánh con.
Trong gia đunh Vi?t Nam hi?n nay, không còn m?t mô hunh duy nh?t lj đjn ông
ljm ch? gia đunh. Ngoji mô hunh ngm?i đjn ông - ngm?i ch?ng ljm ch? gia đunh ra thu
còn cy tt nh?t hai mô hunh khác cng t?n t?i
1
. %y lj mô hunh ngm?i ph? n? - ngm?i v?
ljm ch? gia đunh vj mô hunh c? hai v? ch?ng cng ljm ch? gia đunh. Ngm?i ch? gia
đunh đm?c quan ni?m lj ngm?i cy nh?ng ph?m ch?t, n ng l?c vj đyng gyp vm?t tr?i,
đm?c các thjnh viên trong gia đunh coi tr?ng. Ngoji ra, mô hunh ngm?i ch? gia đunh
ph?i lj ngm?i ki?m ra nhi?u ti?n cho th?y m?t đòi h?i m?i v? ph?m ch?t c?a ngm?i
lmnh đ?o gia đunh trong b?i c?nh phát triÊn kinh t? th? trm?ng vj h?i nh–p kinh t?.
- Bi?n đ?i quan h? gi?a các th? h?, các giá tr?, chu?n m?c v n hya c?a gia đunh
Trong b?i c?nh xm h?i Vi?t Nam hi?n nay, quan h? gi?a các th? h? c?ng nhm các
giá tr?, chu?n m?c v n hya c?a gia đunh c?ng không ng?ng bi?n đ?i. Trong gia đunh
truy?n th?ng, m?t đ?a tr? sinh ra vj l?n lên dm?i s? d?y b?o thm?ng xuyên c?a ông bj,
cha m? ngay t? khi còn nh?. Trong gia đunh hi?n đ?i, vi?c giáo d?c tr? em g…n nhm phy
m?c cho nhj trm?ng, mj thi?u đi s? d?y b?o thm?ng xuyên c?a ông bj, cha m?. Ngm?c
l?i, ngm?i cao tu?i trong gia đunh truy?n th?ng thm?ng s?ng cùng v?i con cháu, cho
nên nhu c?u v? tâm lý, tình c?m đm?c đáp ?ng đ?y đ?. Còn khi quy mô gia đunh b?
bi?n đ?i, ngm?i cao tu?i ph?i đ?i m?t v?i s? cô đân thi?u th?n v? tình c?m.
Nh?ng bi?n đ?i trong quan h? gia đunh cho th?y, thách th?c l?n nh?t đ?t ra cho
gia đunh Vi?t Nam lj mâu thu?n gi?a các th? h?, do s? khác bi?t v? tu?i tác, khi cng
chung s?ng v?i nhau. Ngm?i gij thm?ng hm?ng v? các giá tr? truy?n th?ng, cy xu
hm?ng b?o th?, áp đ?t nh–n th?c c?a munh đ?i v?i ngm?i tr?. Ngm?c l?i, tu?i tr? thm?ng
hm?ng t?i nh?ng giá tr? hi?n đ?i, cy xu hm?ng ph? nh–n y?u t? truy?n th?ng. Gia đunh
cjng nhi?u th? h?, mâu thu?n th? h? cjng l?n.

1
Xem: Lê Ng?c V n, Gia đunh và bi dn đ ]i gia đunh g Vi lt Nam, Nxb. KHXH, H. 2012, tr. 335.

142
Ngày càng xu?t hi?n nhi?u hi?n tm?ng mj trm?c đây chma h? ho?c tt cy nhm: b?o
l?c gia đunh, ly hôn, ly thân, ngo?i tình, s?ng th?... Ch~ng đm ljm r?n n?t, phá ho?i s?
b?n v?ng c?a gia đunh, ljm cho gia đunh tr? nên mong manh, d? tan v? hân. Ngoji ra,
các t? n?n nhm tr? em lang thang, nghi?n hút, buôn bán ph? n? qua biên gi?i... c?ng
đang đe d?a, gây nhi?u nguy câ ljm tan rm gia đunh.
3.2. Ph??ng h? cng c? b +n xây d óng và phát tri hn gia đình Vi lt Nam trong th ei k?
quá đ a lên ch o ngh?a xã h ai
Th q nh -t, t ng c? eng s ó lmnh đ )o c oa Hng, nâng cao nh 5n th qc c oa xã h ai v I
xây d óng và phát tri hn gia đunh Vi lt Nam
Ti?p t?c đ?y m?nh công tác tuyên truy?n đ? các c?p ?y, chính quy?n, các t? ch?c
đojn th? t? trung mâng đ?n câ s? nh?n th?c sâu s?c v? v? trí, vai trò và t?m quan tr?ng
c?a gia đunh vj công tác xây d?ng, phát tri?n gia đunh Vi?t Nam hi?n nay, coi đây lj
m?t trong nh?ng đ?ng l?c quan tr?ng quy?t đ?nh thành công s? phát tri?n b?n v?ng
kinh t? - xã h?i trong th?i k? công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c, xây d?ng và b?o
v? T? qu?c Vi?t Nam xã h?i ch? ngh?a. C?p ?y và chính quy?n các c?p ph?i đma n?i
dung, m?c tiêu c?a công tác xây d?ng và phát tri?n gia đunh vjo chi?n lm?c phát tri?n kinh
t?- xã h?i vj chmâng trunh k? ho?ch công tác hjng n m c?a các b?, ngjnh, đ?a phmâng.
Th q hai, đ Ny m )nh phát tri hn kinh t d - xã h ai, nâng cao đ ei s vng v 5t ch -t, kinh t d
h a gia đunh
Xây d?ng và hoàn thi?n chính sách phát tri?n kinh t? - xã h?i đ? góp ph?n c?ng
c?, ?n đ?nh và phát tri?n kinh t? gia đunh; cy chtnh sách mu tiên h? tr? phát tri?n kinh
t? gia đunh cho các gia đunh li?t s?, gia đunh thmâng binh b?nh binh, gia đunh các dân t?c
tt ngm?i, gia đunh nghqo, gia đunh đang sinh s?ng ? vng sâu, vng xa, vng khy kh n.
Có chính sách k?p th?i h? tr? các gia đunh phát tri?n kinh t?, s?n xu?t kinh doanh
các s?n ph?m m?i, s?n ph?m s? d?ng nguyên li?u t?i ch?, h? tr? các gia đunh tham gia
s?n xu?t ph?c v? xu?t kh?u.
Tích c?c khai thác và t?o đi?u ki?n thu?n l?i cho các h? gia đunh vay v?n ng?n
h?n và dài h?n nh?m xya đyi gi?m nghèo, chuy?n d?ch câ c?u s?n xu?t, m? r?ng phát tri?n
kinh t?, đ?y m?nh lo?i hình kinh t? trang tr?i, vmân lên ljm giju chtnh đáng.
Th q ba, k d th sa nh wng giá tr p c oa gia đunh truy In th vng đ xng th ei ti dp thu nh wng
ti dn b a c oa nhân lo )i v I gia đunh trong xây d óng gia đunh Vi lt Nam hi ln nay
Gia đunh truy?n th?ng đm?c hun đ~c t? lâu đ?i trong l?ch s? dân t?c. Bm?c vào
th?i k? m?i gia đunh ?y b?c l? c? nh?ng m?t tích c?c và tiêu c?c. Do v?y, Nhj nm?c
c?ng nhm các câ quan v n hya, các ban ngjnh liên quan c?n ph?i xác đ?nh, duy trì
nh?ng npt đ?p cy tch; đ?ng th?i, tìm ra nh?ng h?n ch? và ti?n t?i kh?c ph?c nh?ng h?
t?c c?a gia đunh c?. Xây d?ng gia đunh Vi?t Nam hi?n nay là xây d?ng mô hình gia
đunh hi?n đ?i, phù h?p v?i ti?n trình công nghi?p hóa, hi?n đ?i hya đ?t nm?c và h?i

143
nh?p kinh t? qu?c t?.
Xây d?ng và phát tri?n gia đunh Vi?t Nam hi?n nay v?a ph?i k? th?a và phát huy
nh?ng giá tr? v n hya truy?n th?ng t?t đ?p c?a gia đunh Vi?t Nam, v?a k?t h?p v?i
nh?ng giá tr? tiên ti?n c?a gia đunh hi?n đ?i đ? phù h?p v?i s? v?n đ?ng phát tri?n t?t
y?u c?a xã h?i. T?t c? nh?m hm?ng t?i th?c hi?n m?c tiêu ljm cho gia đunh th?c s? là
t? bào lành m?nh c?a xã h?i, là t? ?m c?a m?i ngm?i.
Th q ta, ti dp t mc phát tri hn và nâng cao ch -t l? âng phong trào xây d óng gia đunh
v n hóa
Gia đunh v n hya lj m?t mô hunh gia đunh ti?n b?, m?t danh hi?u hay ch? tiêu mj
nhi?u gia đunh Vi?t Nam mong mu?n hm?ng đ?n. %y lj, gia đunh ?m no, hoà thu–n,
ti?n b?, kho? m?nh và h?nh phúc; Th?c hi?n t?t ngh?a v? công dân; Th?c hi?n k?
ho?ch hoá gia đunh; %ojn k?t tmâng tr? trong c?ng đ?ng dân cm.
%m?c hình thành t? nh?ng n m 60 c?a th? k? XX, t?i m?t đ?a phmâng c?a t?nh
Hmng Yên, đ?n nay, xây d?ng gia đunh v n hya đm tr? thjnh phong trjo thi đua cy đ?
bao ph? h?u h?t các đ?a phmâng ? Vi?t Nam. Phong trào xây d?ng gia đunh v n hya đm
th?c s? tác đ?ng đ?n n?n t?ng gia đunh v?i nh?ng quy t?c ?ng x? t?t đ?p, phát huy giá
tr? đ?o đ?c truy?n th?ng c?a gia đunh Vi?t Nam. Ch?t lm?ng cu?c s?ng gia đunh ngjy
cjng đm?c nâng cao. Do v?y, đ? phát tri?n gia đunh Vi?t Nam hi?n nay c?n ti?p t?c
nghiên c?u, nhân r?ng xây d?ng các mô hunh gia đunh v n hya trong th?i k? công
nghi?p hóa, hi?n đ?i hóa v?i nh?ng giá tr? m?i tiên ti?n c?n ti?p thu và d? báo nh?ng
bi?n đ?i v? gia đunh trong th?i k? m?i, đ? xu?t hm?ng gi?i quy?t nh?ng thách th?c
trong l?nh v?c gia đunh.
? đây, c?n tránh xu hm?ng ch?y theo thành tích, ph?n ánh không th?c ch?t
phong trào và ch?t lm?ng gia đunh v n hya. Các tiêu cht xây d?ng gia đunh v n hya
ph?i phù h?p vj cy ? ngh?a thi?t th?c v?i đ?i s?ng c?a nhân dân, công tác bình xét
danh hi?u gia đunh v n hya ph?i đm?c ti?n hành theo tiêu chí th?ng nh?t, trên nguyên
t?c công b?ng, dân ch?, đáp ?ng đm?c nguy?n v?ng, tâm tm, tunh c?m, t?o đm?c s?
đ?ng tunh hm?ng ?ng c?a nhân dân.

C. CÂU H?I ÔN T?P
1. Phân tích v? trí, ch?c n ng c?a gia đunh?
2. Trình bày nh?ng câ s? c?a gia đunh trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i?
3. Nh?ng bi?n đ?i câ b?n c?a gia đunh Vi?t Nam trong th?i k? quá đ? lên ch?
ngh?a xm h?i?
4. Trình bày nh?ng phmâng hm?ng xây d?ng và phát tri?n gia đunh ? Vi?t Nam
trong th?i k? quá đ? lên ch? ngh?a xm h?i?

144

D. TÀI LI?U THAM KH?O
1. %?ng C?ng s?n Vi?t Nam (2016), V n ki ln )i h ai )i bi hu toàn qu vc l Ln th q
XII, Nxb Chính tr? Qu?c gia, Hà N?i.
2. Qu?c h?i s? 52/2014/QH13, Lu 5t Hôn nhân và Gia đunh, ban hành ngày 19
tháng 6 n m 2014.
3. Chi dn l? âc phát tri hn gia đunh Vi lt Nam đ dn n m 2020, t Lm nhìn 2030 - Quy?t
đ?nh s? 629/Q%-TTg c?a Th? tm?ng Chính ph?, ngjy 29 tháng 5 n m 2012.
4. %?ng C?nh Khanh, Lê Th? Quý (2007), Gia đunh h rc, Nxb Thanh niên, Hà N?i.
5. Lê Ng?c V n (2011), Gia đunh và bi dn đ ]i gia đunh g Vi lt Nam, Nxb KHXH,
Hà N?i.

TailieuVNU.com-Giáo-trình-Chủ-Nghĩa-Xã-Hội-Khoa-Học-CNXHKH-Không-chuyên.pdf

About This Presentation

Slide Content

Tags

Categories

Download

Quick Actions

Statistics

Related Slideshows

TailieuVNU.com-Giáo-trình-Chủ-Nghĩa-Xã-Hội-Khoa-Học-CNXHKH-Không-chuyên.pdf

About This Presentation

Slide Content

Slide 2

Slide 3

Slide 4

Slide 5

Slide 6

Slide 7

Slide 8

Slide 9

Slide 10

Slide 11

Slide 12

Slide 13

Slide 14

Slide 15

Slide 16

Slide 17

Slide 18

Slide 19

Slide 20

Slide 21

Slide 22

Slide 23

Slide 24

Slide 25

Slide 26

Slide 27

Slide 28

Slide 29

Slide 30

Slide 31

Slide 32

Slide 33

Slide 34

Slide 35

Slide 36

Slide 37

Slide 38

Slide 39

Slide 40

Slide 41

Slide 42

Slide 43

Slide 44

Slide 45

Slide 46

Slide 47

Slide 48

Slide 49

Slide 50

Slide 51

Slide 52

Slide 53

Slide 54

Slide 55

Slide 56

Slide 57

Slide 58

Slide 59

Slide 60

Slide 61

Slide 62

Slide 63

Slide 64

Slide 65

Slide 66

Slide 67

Slide 68

Slide 69

Slide 70

Slide 71

Slide 72

Slide 73

Slide 74

Slide 75

Slide 76

Slide 77

Slide 78